ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ TOY ΜΑΘΗΜΑΤΟΣΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ TOY ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ...

A.T.E.I. ΠΑΤΡΑΣ Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ TOY ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ Ηλ. Μηχ. & Μηχ. Υπολογιστων

Σεπτέμβρης 2003

ΔΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ – INTERNET Ποταμιάνος Αντώνιος

1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Δίκτυα Η/Υ

1.1. Τι είναι Δίκτυο Υπολογιστών. Ένα δίκτυο υπολογιστών είναι ένα σύστημα επικοινωνίας δεδομένων που

συνδέει δύο ή περισσότερους αυτόνομους και ανεξάρτητους υπολογιστές ή ανεξάρτητες περιφερειακές συσκευές. Δύο υπολογιστές θεωρούνται διασυνδεδεμένοι όταν μπορούν να ανταλλάσσουν μεταξύ τους πληροφορίες.

1.2. Σκοπός των Δικτύων. Τα δίκτυα δημιουργήθηκαν για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες που προέκυψαν

από την εξάπλωση της χρήσης των υπολογιστών. Βασικός σκοπός της ύπαρξης των δικτύων είναι ο διαμερισμός των πόρων του συστήματος και η ανταλλαγή πληροφοριών κάθε μορφής (προγράμματα, αρχεία, δεδομένα). Πόροι του συστήματος μπορούν να είναι είτε υλικό (hardware), π.χ. υπολογιστές, εκτυπωτές, plotters, σκληροί δίσκοι, είτε λογισμικό (software), π.χ. δεδομένα, προγράμματα εφαρμογών, υπηρεσίες. Τα προγράμματα, τα δεδομένα και οι συσκευές (σκληροί δίσκοι, εκτυπωτές, κλπ) είναι διαθέσιμα σε οποιονδήποτε είναι συνδεδεμένος στο δίκτυο, ανεξάρτητα από τη φυσική του θέση. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται εξοικονόμηση χρημάτων, αύξηση της απόδοσης του συστήματος, κεντρικός έλεγχος και εύκολη επεκτασιμότητα. Σε ένα δίκτυο μπορούμε να έχουμε ανταλλαγή δεδομένων, προγραμμάτων, χρήση κοινών βάσεων δεδομένων, αρχείων, αποστολή μηνυμάτων (electronic mail). Επιπλέον, ανεξάρτητα της τεχνολογίας, ένα δίκτυο είναι ένα πανίσχυρο μέσο επικοινωνίας ανθρώπων που βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη.

1.3. Αρχιτεκτονική των Δικτύων. Η αρχιτεκτονική των δικτύων καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο οι

υπολογιστές και οι λοιπές συσκευές συνδέονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν ένα σύστημα επικοινωνίας που θα επιτρέπει στους χρήστες να διαμοιράζονται πληροφορίες και συσκευές του δικτύου. Σε ένα δίκτυο δεδομένων περιλαμβάνονται:

1. Τερματικοί Κόμβοι. Ελέγχουν τους πόρους του δικτύου (λογισμικό και υλικό).

2. Υποδίκτυα. Φυσικά μέσα μετάδοσης, πρωτόκολλα επικοινωνίας, τοπολογία, τερματικοί κόμβοι, πόροι που μπορούν να διαφέρουν πολύ ανά υποδίκτυο.

3. Συσκευές Διασύνδεσης. Διασυνδέουν τα ετερογενή υποδίκτυα έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η επικοινωνία τερματικών κόμβων που βρίσκονται σε διαφορετικά υποδίκτυα.


2

1.4. Είδη Δικτύων. Ι. Με βάση την γεωγραφική ανάπτυξη διακρίνονται σε:

Δίκτυα ευρείας περιοχής (Wide Area Networks, WAN), που καλύπτουν αποστάσεις μερικών χιλιομέτρων (συνήθως άνω των 5 km) στην ίδια πόλη, μέχρι χιλιάδων χιλιομέτρων σε διαφορετικές πόλεις - κράτη - ηπείρους. Αποτελούνται από υπολογιστές, τηλεπικοινωνιακές συσκευές και γραμμές. Παραδείγματα τέτοιων δικτύων είναι τα δίκτυα των αεροπορικών εταιρειών,. τα τραπεζικά δίκτυα, τα δημόσια δίκτυα δεδομένων κλπ.

Δίκτυα μικρών αποστάσεων ή τοπικά δίκτυα (Local Area Networks, LAN) που καλύπτουν μικρές αποστάσεις (μερικών εκατοντάδων μέτρων ή λίγων χιλιομέτρων) και περιορίζονται στα πλαίσια μιας επιχείρησης. Ο διαχωρισμός τους από τα δίκτυα ευρείας περιοχής οφείλεται στο ότι χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνικές λειτουργίας.

Πλεονεκτήματα των τοπικών δικτύων.

• Μικρό κόστος ανά χρήστη. Μια ακριβή περιφερειακή συσκευή (π.χ. ένας εκτυπωτής laser) ή προγράμματα εφαρμογών αποτελούν διαμοιραζόμενους πόρους και χρησιμοποιούνται από όλους τους χρήστες.

• Μεγάλη ταχύτητα μεταφοράς πληροφοριών.

• Επεκτασιμότητα.

• Βελτιστοποίηση της χρήσης των μηχανημάτων.

• Υψηλό επίπεδο παρεχομένων υπηρεσιών στους χρήστες του δικτύου.

• Συμβατότητα με συσκευές κατασκευασμένες με συγκεκριμένα πρότυπα.

Αστικά Δίκτυα (Metropolitan Area Networks, ΜΑΝ), που καλύπτουν δίκτυα

που δεν ξεπερνούν τα σύνορα μιας πόλης. Είναι ταχύτερα από τα τοπικά δίκτύα και μπορούν να μεταδίδουν εικόνα, φωνή και δεδομένα αποδοτικότερα. ΙΙ. Με βάση τον τηλεπικοινωνιακό φορέα εξυπηρέτησης διακρίνονται σε

Ιδιωτικά δίκτυα (Private Networks). Ανήκουν εξ ολοκλήρου σε ιδιωτικούς οργανισμούς και χρησιμοποιούν είτε αποκλειστικές γραμμές επικοινωνίας δημόσιων τηλεπικοινωνιακών φορέων (leased lines) χωρίς να τις μοιράζονται με άλλους χρήστες ή ιδιόκτητες γραμμές επικοινωνίας.

Δημόσια δίκτυα (Public Networks) που εξυπηρετούν τις διασυνδέσεις μεταξύ απομακρυσμένων σημείων. Χρησιμοποιούνται όταν η απόσταση είναι μεγάλη και καθίσταται απαγορευτική, λόγω κόστους, η χρήση αποκλειστικών γραμμών ή όταν ο φόρτος μεταξύ των σημείων δεν είναι μεγάλος και επιτυγχάνεται έτσι μεγάλη ταχύτητα μεταφοράς.

ΙΙΙ. Με βάση την τεχνική προώθησης της πληροφορίας διακρίνονται σε: Δίκτυα μεταγωγής και Δίκτυα Ακρόασης.


3

1.5. Υλοποίηση της Διασύνδεσης.

Για να επικοινωνήσουν δύο υπολογιστικά συστήματα πρέπει να υπάρξει μεταξύ τους φυσική και λογική διασύνδεση.

Ι. Διασύνδεση σε Φυσικό επίπεδο . Η διασύνδεση επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας:

Φυσικό Μέσο Μετάδοσης. Είναι το μέσο ή ο φορέας που διακινεί την πληροφορία. Τα πιο συνηθισμένα μέσα είναι το ομοαξονικό καλώδιο, το ζεύγος συνεστραμμένων καλωδίων και οι οπτικές ίνες. Κάθε μέσο έχει τα δικά του φυσικά χαρακτηριστικά, εύρος ζώνης και ανοχή στον θόρυβο επηρεάζοντας άμεσα τον τρόπο και την ταχύτητα μετάδοσης.

Σήμερα η τεχνολογία επιτρέπει και τη λειτουργία δικτύων με μέσο διασύνδεσης τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα, έτσι έχουμε τα λεγόμενα ασύρματα δίκτυα (Wi-Fi). Τα δίκτυα αυτά χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα για τη διασύνδεση υπολογιστών σε εσωτερικούς χώρους, καταργώντας την ανάγκη καλωδιώσεων.

Τοπολογίες Δικτύου. Καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο διασυνδέονται μεταξύ τους οι συσκευές του δικτύου. Η πιο απλή είναι η σύνδεση σημείο με σημείο. Οι υπόλοιπες τοπολογίες χαρακτηρίζονται σαν δίκτυα ακρόασης, όπου κάθε κόμβος συνδέεται με όλους τους υπόλοιπους. Τέτοιες τοπολογίες είναι:

• αστέρα (star)

1 2 34 5 6

7 8 9101112

AB

12x

6x

8x

2x

9x

3x

10x

4x

11x

5x

7x

1x

Eth

erne

t

A

12x

6x

8x

2x

9x

3x

10x

4x

11x

5x

7x

1x

C Hub 1 2 34 5 6

7 8 9101112

AB

12x

6x

8x

2x

9x

3x

10x

4x

11x

5x

7x

1x

Eth

erne

t

A

12x

6x

8x

2x

9x

3x

10x

4x

11x

5x

7x

1x

C Hub

• αρτηρίας ή διαύλου (bus)

• δακτυλίου (ring)

FDDI Ring

• δένδρου (tree)

FDDI Ring

• δικτυωτή (mesh).


4

Μέθοδος πρόσβασης στο μέσο. Στα δίκτυα ακρόασης, όπου όλοι οι κόμβοι έχουν πρόσβαση σε κοινό μέσο, απαιτείται μια μέθοδος που θα εξασφαλίζει ποιος κόμβος μεταδίδει κάθε φορά. Οι βασικές μέθοδοι είναι 3:

• με ανταγωνισμό (π.χ. Ethernet)

• με διαβούλευση (π.χ. Token Ring)

• με πολυπλεξία (π.χ. Time Division Multiplexing)

Τεχνική Μετάδοσης και κωδικοποίησης των δεδομένων. Η πληροφορία, προκειμένου να μεταδοθεί, πρέπει να μετατραπεί στη μορφή που το μέσο μπορεί να μεταδώσει. Οι κυριότερες τεχνικές μετάδοσης είναι:

• βασικής / ευρείας ζώνης

• ψηφιακού / αναλογικού σήματος

• διαμόρφωση / αποδιαμόρφωση

• σύγχρονη / ασύγχρονη

Ταχύτητα μετάδοσης. Μετρείται σε bits/sec και εξαρτάται από το μέσο και την τεχνική μετάδοσης, το εύρος ζώνης και τη μέθοδο πρόσβασης στο μέσο.

Εξοπλισμός διασύνδεσης. Είναι τα εξαρτήματα που συνδέουν τις συσκευές με το μέσο επικοινωνίας.

ΙΙ. Διασύνδεση σε Λογικό επίπεδο .Εκτός από τη φυσική διασύνδεση πρέπει να δημιουργηθεί μια λογική σύνδεση μεταξύ των κόμβων που θα επικοινωνήσουν. Η σύνδεση πρέπει να περιλαμβάνει τις εξής λειτουργίες:

• Αποκατάσταση σύνδεσης. Υλοποιείται με μηχανισμούς λογικής σύνδεσης και ανεύρεσης του κόμβου προορισμού μέσω διευθυνσιοδότησης.

• Μεταφορά δεδομένων. Υλοποιείται με λειτουργίες κατακερμάτισης της προς μετάδοση πληροφορίας σε πακέτα δεδομένων, με την δρομολόγηση των πακέτων, την ανίχνευση λαθών και την επαναμετάδοση, τον έλεγχο ροής και ακολουθίας των πακέτων και την επανασυναρμολόγηση της πληροφορίας στον κόμβο προορισμού.

• Τερματισμός σύνδεσης. Υλοποιείται με μηχανισμούς τερματισμού της σύνδεσης.

Όλες οι διασυνδέσεις πραγματοποιούνται με τη χρήση πρωτοκόλλων επικοινωνίας τα οποία, ανεξάρτητα της αρχιτεκτονικής που χρησιμοποιείται, οργανώνονται σε ομάδες.


5

1.6. Βασικά στοιχεία υλοποίησης δικτύων. Ένα δίκτυο αποτελείται από πλευράς εξοπλισμού και συσχέτισης του

εξοπλισμού αυτού, από τα εξής βασικά μέρη: Διακομιστής αρχείων (File Server). Είναι ο πυρήνας του δικτύου και συνήθως ένας πολύ γρήγορος μικροϋπολογιστής που τρέχει το λειτουργικό σύστημα του δικτύου και διαχειρίζεται τη ροή των δεδομένων. Είναι ο μεγαλύτερος υπολογιστής του δικτύου με μεγάλες αποθηκευτικές ικανότητες (συνήθως με σκληρούς δίσκους μερικών GigaBytes) και μεγάλη κεντρική μνήμη. Μερικές από τις υπηρεσίες που παρέχει ο file server είναι:

• αποθήκευση των προγραμμάτων του λειτουργικού συστήματος του δικτύου καθώς και βοηθητικών προγραμμάτων.

• αποθήκευση των προγραμμάτων και των δεδομένων των χρηστών του δικτύου.

• διαχείριση του συστήματος αρχείων, των διαμοιραζόμενων περιφερειακών συσκευών, της δυνατότητας προσπέλασης των χρηστών και της ασφάλειας του δικτύου.

• παρακολούθηση της λειτουργίας και της αποδοτικότητας του δικτύου. Είναι πιθανόν να υπάρχουν περισσότεροι από ένας servers για να υποστηρίξουν όλες αυτές τις λειτουργίες. Αυτοί αναφέρονται σαν dedicated servers (αφιερωμένοι servers) και μπορούν να είναι:

• Communication servers (επικοινωνιών). Διαχειρίζονται τις συνδέσεις μεταξύ των κόμβων του δικτύου καθώς και τις συνδέσεις με άλλα τοπικά δίκτυα ή μεγαλύτερα συστήματα (mainframes) και παρέχουν τη δυνατότητα χρήσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail).

• Backup servers. Εξυπηρετούν τη λήψη αντιγράφων ασφαλείας των αρχείων και των δεδομένων.

• Database servers. Αποθηκεύουν βάσεις δεδομένων ή object-oriented πληροφορίες που προσπελάσσονται από τους χρήστες.

• Print servers. Εξυπηρετούν τις εκτυπώσεις στο δίκτυο δίνοντας το δικαίωμα στους χρήστες να προσαρτώνται στους εκτυπωτές του δικτύου μέσω των ουρών εκτύπωσης. Ο print server εγκαθίσταται συνήθως στον file server ή σε κάποιον αφιερωμένο (dedicated) σταθμό του δικτύου.

Σταθμοί εργασίας (workstations). Είναι προσωπικοί υπολογιστές με το δικό τους λειτουργικό σύστημα συνδεδεμένοι φυσικά με το διακομιστή αρχείων μέσω καλωδίων και καρτών επικοινωνίας. Οι χρήστες δεν χρησιμοποιούν τον file server απευθείας, αλλά μόνον μέσω των σταθμών εργασίας. Μερικές φορές, ένας σταθμός εργασίας αναφέρεται και σαν κόμβος. Κάρτες διασύνδεσης δικτύου (NIC - Network Interface Card). Για να είναι δυνατή η σύνδεση, ο file server και κάθε σταθμός εργασίας περιέχει μια κάρτα διασύνδεσης δικτύου, μέσω της οποίας συνδέεται με όλες τις υπόλοιπες συσκευές. Κάθε κάρτα δικτύου σχεδιάζεται για ένα συγκεκριμένο τύπο δικτύου π.χ. Ethernet, FDDI, token ring κλπ. Λειτουργούν στο φυσικό επίπεδο του μοντέλου OSI καθορίζοντας πρωτόκολλα για τα μηχανικά και ηλεκτρικά χαρακτηριστικά της


6

διασύνδεσης. Χρησιμοποιούν συγκεκριμένες μεθόδους για τη μεταβίβαση των πληροφοριών που λαμβάνουν προς τον υπολογιστή (οι 4 μέθοδοι που αφορούν συστήματα βασισμένα σε επεξεργαστές Intel είναι : direct memory access, shared adapter memory, shared system memory, bus mastering). Η τοποθέτηση μιας κάρτας δικτύου απαιτεί προσοχή. Πρέπει η διεύθυνση μιας κάρτας δικτύου να μην συμπίπτει με άλλες όπως π.χ. της σειριακής ή της παράλληλης θύρας. Περιφερειακές συσκευές. (εκτυπωτές , tapes κλπ). Στη κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται περιφερειακές συσκευές που είναι άμεσα συνδεδεμένες στο δίκτυο με δικό τους εξοπλισμό π.χ. ειδικές κάρτες δικτύου, και δεν είναι ενσωματωμένες σε κάποιο server. Καλώδιο σύνδεσης. Τα συνηθέστερα καλώδια είναι τα χάλκινα και των οπτικών ινών. Τα χάλκινα είναι φθηνά και αποτελούν την πλειοψηφία των εγκαταστάσεων, ενώ οι οπτικές ίνες κερδίζουν συνεχώς έδαφος, λόγω της μείωσης του κόστους, της απλοποίησης των τεχνικών εγκατάστασης και της ανάγκης για ολοένα και μεγαλύτερη ταχύτητα. Υπάρχουν τρεις τύποι χάλκινων καλωδίων : ομοαξονικό, συνεστραμμένου ζεύγους με θωράκιση και χωρίς θωράκιση.


7

1.7. Πρωτόκολλο επικοινωνίας.

Η λέξη "πρωτόκολλο" αναφέρεται στους κανόνες που ακολουθεί ένα δίκτυο για την αποστολή ή λήψη δεδομένων μεταξύ των κόμβων.

Τα πιο δημοφιλή πρωτόκολλα επικοινωνιών είναι τα ARCnet, Token Ring, Ethernet. Τα πρότυπα των Token Ring (802.5) και Ethernet (802.3) είναι αποδεκτά από διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης (ΙΕΕΕ). Η ύπαρξη των προτύπων βοηθά στη συμβατότητα ανάμεσα στους κατασκευαστές hardware και software.

Η διαδικασία μετάδοσης δεδομένων σε ένα δίκτυο περιλαμβάνει:

• τον υπολογιστή - αφετηρία

• το πρωτόκολλο επικοινωνίας

• το μεταδότη

• το καλώδιο μεταφοράς

• το δέκτη

• τον υπολογιστή - προορισμό

Ο υπολογιστής - αφετηρία μπορεί να είναι οποιοσδήποτε υπολογιστής του δικτύου.

Το πρωτόκολλο επικοινωνίας αποτελείται από ολοκληρωμένα κυκλώματα καθώς και από τα προγράμματα της κάρτας διασύνδεσης του δικτύου και είναι υπεύθυνο για τη λογική της επικοινωνίας του δικτύου.

Ο μεταδότης στέλνει ηλεκτρικά σήματα μέσα από το καλώδιο.

Ο δέκτης λαμβάνει τα σήματα και τα αποκωδικοποιεί για το μηχανισμό πρωτοκόλλου.

Η μετάδοση ξεκινά με τον υπολογιστή που στέλνει ακατέργαστα δεδομένα (bits) στο μηχανισμό πρωτοκόλλου. Αυτός αναλαμβάνει να δημιουργήσει πλαίσια δεδομένων που περιέχουν πεδία δεδομένων, ελέγχου και της διεύθυνσης όπου θα αποσταλούν. Στη συνέχεια, μετατρέπονται σε ηλεκτρικά σήματα και προωθούνται στο δέκτη όπου πάλι ο μηχανισμός πρωτοκόλλου αναλαμβάνει να μεταβιβάσει τα δεδομένα στον υπολογιστή προορισμό, αφού προηγουμένως ανιχνεύσει λάθη μετάδοσης και επιβεβαιώσει την ορθή λήψη, μέσω των πεδίων ελέγχου.

Από την όλη διαδικασία, γίνεται φανερό, ότι το πρωτόκολλο επικοινωνίας ελέγχει τη λογική της επικοινωνίας του δικτύου.

Κάθε τύπος πρωτοκόλλου έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, ανάλογα με τον τρόπο εγκατάστασης του δικτύου, το πλήθος των δεδομένων που μεταφέρονται, τον αριθμό των σταθμών εργασίας κλπ. Επιπλέον, το πρωτόκολλο που επιλέγεται επηρεάζει και το είδος της καλωδίωσης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί.


8

1.8. Λειτουργικό Σύστημα Δικτύου.

Το λειτουργικό σύστημα είναι το λογισμικό (πρόγραμμα) που διαχειρίζεται τους πόρους ενός Η/Υ. Στους πόρους αυτούς περιλαμβάνονται:

• η μνήμη του υπολογιστή

• η είσοδος / έξοδος δεδομένων σε περιφερειακές συσκευές

• το σύστημα αρχείων

• η φόρτωση και εκτέλεση προγραμμάτων εφαρμογών στη μνήμη του Η/Υ

• ο χρονικός προγραμματισμός της CPU μεταξύ των προγραμμάτων εφαρμογών.

Ένα δίκτυο αποτελείται από πόρους, όπως σταθμοί εργασίας και εκτυπωτές, και συσκευές επικοινωνιών, όπως διανομείς, γέφυρες και πύλες.

Το λειτουργικό σύστημα δικτύου (NOS Network Operating System) είναι ένα σύνολο προγραμμάτων που διαχειρίζεται πόρους σε μεγαλύτερη κλίμακα. Στους πόρους αυτούς περιλαμβάνονται:

• η μνήμη του Η/Υ στον οποίο εκτελείται το NOS

• η είσοδος / έξοδος σε διαμοιραζόμενες συσκευές δικτύου

• συστήματα απομακρυσμένων αρχείων, προσπελάσιμων από άλλους σταθμούς εργασίας

• η φόρτωση και εκτέλεση κοινών προγραμμάτων εφαρμογών

• ο χρονικός προγραμματισμός της CPU μεταξύ των διεργασιών

Τέλος πρέπει να σημειώσουμε τα πιο γνωστά και διαδεδομένα λειτουργικά συστήματα δικτύων, τα οποία είναι:

• Windows ΧΡ, 2000, ΝΤ - Windows 9Χ - Windows for Workgroups, peer-to-peer, με πρωτόκολλα επικοινωνίας NetBIOS / NetBEUI ή TCP / ΙΡ.

• UΝΙΧ, peer-to-peer, με πρωτόκολλα TCP / ΙΡ

• Novell NetWare, dedicated server, με πρωτόκολλα επικοινωνίας ΙΡΧ /SPX

• SNA της ΙΒΜ, peer-to-peer, με πρωτόκολλα APPC /ΑΡΡΝ


9

1.9. Υπηρεσίες τοπικών δικτύων Η/Υ

1.9.1. Κοινή χρήση αρχείων και εκτυπωτών.

Η πιο συνηθισμένη αλλά και ιδιαίτερα χρήσιμη εφαρμογή ενός δικτύου H/Y είναι η κοινή χρήση αρχείων και εκτυπωτών. Μπορεί να εφαρμοστεί σε όλα τα είδη δικτύων με διαφορετικό όμως τρόπο.

Στη συνέχεια θα δούμε πώς γίνεται αυτή η διαδικασία σε ένα δίκτυο Windows 9X με ή χωρίς εξυπηρετητή ή διακομιστή (Server), αλλά και θα επισημάνουμε μερικά ζητήματα ασφαλείας που απαιτούν τη προσοχή μας όταν εφαρμόζουμε τέτοιες διαδικασίες.

Ι. Έλεγχος κοινής χρήσης αρχείων και εκτυπωτών. Πολλές φορές χρειάζεται να μπορεί κάποιος τρίτος να διαβάζει ή και να

γράφει κάποια αρχεία που έχουμε στον υπολογιστή μας.

Για να το πετύχουμε αυτό ακολουθούμε την εξής διαδικασία:

• Κάνουμε δεξί κλικ στο εικονίδιο Περιοχή δικτύου (Network Neighborhood) και από το μενού που εμφανίζεται επιλέγουμε το Ιδιότητες (Properties). Το ίδιο ακριβώς μπορεί να γίνει και με το εικονίδιο Δικτύου (Network) στο πίνακα ελέγχου των Windows. Εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο:


10

Στο παράθυρο αυτό κάνουμε «κλικ» στο Κοινή Χρήση Αρχείων και Εκτυπωτών (File and Print Sharing) προκειμένου να ενεργοποιήσουμε την υπηρεσία.

• Εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο:

Η πρώτη επιλογή σε αυτό το παράθυρο αφορά τη δυνατότητα που έχουμε να δίνουμε πρόσβαση στα αρχεία μας σε τρίτους, ενώ η δεύτερη επιλογή αφορά τη δυνατότητα που έχουμε να δίνουμε πρόσβαση στον εκτυπωτή που τυχόν είναι συνδεδεμένος στον υπολογιστή μας σε τρίτους.

Αν θέλουμε λοιπόν, άλλοι, να έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στα αρχεία μας ή στον εκτυπωτή μας τσεκάρουμε το αντίστοιχο κουτάκι και κάνουμε κλικ στο ΟΚ και πάλι στο ΟΚ.

Ο υπολογιστής μας θα ζητήσει να γίνει επανεκκίνηση ώστε να ενεργοποιηθούν οι νέες μας ρυθμίσεις.

Μετά την επανεκκίνηση θα προσέξουμε ότι εμφανίζεται η καινούρια επιλογή Κοινή Χρήση... (Sharing...) στα μενού των φακέλων ή των δίσκων ή των περιφερειακών συσκευών γενικότερα.


11

Απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσουν οι άλλοι χρήστες να «δουν» τα αρχεία μας ή τους υποκαταλόγους (φακέλους) ή τους εκτυπωτές μας, είναι να ανήκουν όλοι στην ίδια περιοχή δικτύου. Δηλαδή στον ίδιο δικτυακό «τόπο». Για να πιστοποιήσουμε ότι συμβαίνει αυτό επιλέγουμε τη δεύτερη καρτέλα στις ιδιότητες, αυτή της αναγνώρισης (identification). Εκεί ελέγχουμε αν όλοι οι υπολογιστές ανήκουν στην ίδια ομάδα εργασίας (Workgroup) που χαρακτηρίζεται με ένα κοινό όνομα π.χ. LIBRARY

• Έτσι εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο:

Αν χρειάζεται, επεμβαίνουμε στις ρυθμίσεις αυτές ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά η υπηρεσία. Δηλαδή αν δεν ανήκουν όλοι οι υπολογιστές στην ίδια ομάδα εργασίας κάνουμε τις απαραίτητες αλλαγές.


12

Το τελευταίο σημείο που χρειάζεται κάποιον έλεγχο, και είναι καθοριστικό για την αποδοτικότερη και ασφαλέστερη λειτουργία της υπηρεσίας είναι αυτό του καθορισμού των δικαιωμάτων πρόσβασης από τη καρτέλα έλεγχος πρόσβασης (access control)

• Έτσι εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο:

Οι δυνατές επιλογές είναι δύο:

• Έλεγχος πρόσβασης σε επίπεδο κοινόχρηστων πόρων. Δεν απαιτείται κάποιος εξυπηρετητής (Server) που να ελέγχει το δίκτυο, και ο κάθε υπολογιστής κάνει από μόνος του τη διαδικασία του ελέγχου πρόσβασης. Είναι η πιο απλή αλλά και λιγότερο ασφαλής επιλογή.

• Έλεγχος πρόσβασης σε επίπεδο χρήστη. Απαιτεί την ύπαρξη ενός εξυπηρετητή (Server) που ελέγχει το δίκτυο, και κάνει τη χρήση της υπηρεσίας σαφώς πιο λεπτομερή και πιο ασφαλή επειδή ο εξυπηρετητής εκτελεί τη διαδικασία ελέγχου πρόσβασης.


13

Όταν γίνουν όλες οι προηγούμενες ρυθμίσεις δε σημαίνει ότι αυτόματα όλοι οι άλλοι χρήστες του δικτύου θα μπορούν να διαβάζουν και να γράφουν στα αρχεία μας. Το ποιοι χρήστες θα έχουν πρόσβαση και τι είδους πρόσβαση θα είναι αυτή καθορίζεται παρακάτω.

• Μετά την επανεκκίνηση κάνουμε διπλό κλικ στο εικονίδιο Ο Υπολογιστής μου (My Computer) και με διαδοχικά διπλά κλικ φτάνουμε στον κατάλογο που θέλουμε να κάνουμε κοινόχρηστο ώστε άλλοι χρήστες του δικτύου να μπορούν να διαβάζουν ή και να γράφουν αρχεία μέσα σε αυτόν. Η ίδια διαδικασία μπορεί να γίνει και με την εξερεύνηση των Windows.

• Επιλέγουμε με απλό κλικ τον κατάλογο αυτό και από το μενού Αρχείο (File) επιλέγουμε το Κοινή Χρήση... (Sharing...). Το ίδιο γίνεται και με δεξί κλικ στο φάκελο που μας ενδιαφέρει να δώσουμε σε κοινή χρήση.

• Εμφανίζεται το παράθυρο:

Όταν οι άλλοι δεν έχουν πρόσβαση σε αυτόν τον κατάλογο είναι τσεκαρισμένο το κουτάκι: Μη κοινόχρηστο (Not shared). Για να αποκτήσουν και άλλοι πρόσβαση στα αρχεία που περιέχει ο κατάλογος τσεκάρουμε το κουτάκι: Κοινόχρηστο ως (Shared As) και παρατηρούμε ότι ενεργοποιούνται και οι υπόλοιπες επιλογές στο παράθυρο αυτό.


14

Οι επιλογές αυτές είναι δύο τύπων:

1. Όταν τα δικαιώματα πρόσβασης τα καθορίζει κάποιος εξυπηρετητής, τότε τα δικαιώματα αυτά μπορούν να καθοριστούν με βάση τις ομάδες και τους χρήστες του εξυπηρετητή σύμφωνα με τις ανάγκες μας και με δυνατότητα πάρα πολλών και λεπτομερών επιλογών. Έτσι εμφανίζεται το παράθυρο:


15

2. Όταν τα δικαιώματα πρόσβασης δεν τα καθορίζει κάποιος εξυπηρετητής, τότε τα δικαιώματα αυτά καθορίζονται μεμονωμένα από τον κάθε υπολογιστή και δεν υπάρχουν ξεχωριστές ομάδες ούτε χρήστες. Έτσι εμφανίζεται το παράθυρο της προηγούμενης εικόνας και οι δυνατές επιλογές αναλύονται παρακάτω:

Αν θέλουμε άλλοι χρήστες να μπορούν μόνο να διαβάζουν αρχεία σε αυτόν τον κατάλογο χωρίς να αλλάζουν τίποτα, στο χώρο που τιτλοφορείται Τύπος Πρόσβασης (Access Type) τσεκάρουμε το κουτάκι Μόνο για ανάγνωση (Read-Only). ΠΡΟΣΟΧΗ: Αν αυτή τη στιγμή πατήσουμε το ΟΚ όλοι οι χρήστες του δικτύου ανεξαιρέτως θα μπορούν να διαβάζουν τα αρχεία μας που υπάρχουν σε αυτό τον κατάλογο χωρίς κανένα έλεγχο. Αν δεν επιθυμούμε να γίνει κάτι τέτοιο εισάγουμε ένα κωδικό πρόσβασης στο κουτάκι που τιτλοφορείται Κωδικός για ανάγνωση (Read-Only Password). Μόλις εισάγουμε τον κωδικό που επιθυμούμε και πατήσουμε το ΟΚ, το σύστημα εμφανίζει ένα ακόμα παράθυρο στο οποίο μας ζητάει να επαναπληκτρολογήσουμε τον κωδικό που βάλαμε ώστε να αποφευχθεί η περίπτωση τυπογραφικών λαθών. Τον ξαναγράφουμε και πατάμε το ΟΚ σε αυτό το δεύτερο παράθυρο.

Με την παραπάνω διαδικασία τα αρχεία του καταλόγου που επιθυμούσαμε έγιναν προσβάσιμα από τους χρήστες του δικτύου, αλλά μόνο από εκείνους που γνωρίζουν τον κωδικό πρόσβασης που γράψαμε και η πρόσβαση επιτρέπεται μόνο για ανάγνωση και όχι για τροποποίηση.


16

Για να επιτρέψουμε πρόσβαση σε τρίτους με δυνατότητα τροποποίησης αρχείων μέσα σε κάποιον κατάλογο ακολουθούμε την ίδια διαδικασία που ακολουθήθηκε προηγουμένως με τη διαφορά ότι αντί να τσεκάρουμε το κουτάκι πρόσβασης μόνο για ανάγνωση τσεκάρουμε το κουτάκι πλήρους πρόσβασης (Full) και εισάγουμε τον κωδικό πλήρους πρόσβασης (Full Access Password).

Υπάρχει ακόμα η δυνατότητα να δώσουμε σε κάποιους χρήστες μόνο τη δυνατότητα ανάγνωσης των αρχείων και σε κάποιους άλλους τη δυνατότητα και ανάγνωσης και εγγραφής. Αυτό επιτυγχάνεται αν στην περιοχή Τύπος Πρόσβασης (Access Type) επιλέξουμε το Ανάλογα με τον κωδικό πρόσβασης (Depends οn Password) και στη συνέχεια βάλουμε διαφορετικούς κωδικούς (passwords) στα κουτάκια των κωδικών για πρόσβαση ανάγνωσης και πλήρη πρόσβαση. Με αυτό τον τρόπο σε όσους χρήστες δώσουμε αργότερα τον κωδικό ανάγνωσης θα μπορούν μόνο να διαβάζουν τα αρχεία από αυτόν τον κατάλογο, ενώ σε όσους χρήστες δώσουμε τον κωδικό πλήρους πρόσβασης θα μπορούν και να διαβάζουν και να τροποποιούν αρχεία μέσα σε αυτόν τον κατάλογο.

Για να μπορέσουν οι άλλοι χρήστες να δουν τους καταλόγους που κάνατε κοινόχρηστους πρέπει να κάνουν διπλό κλικ στο εικονίδιο Περιοχή Δικτύου (Network Neighborhood)και στη συνέχεια μέσα από το δίκτυο να βρουν τον υπολογιστή σας και να κάνουν διπλό κλικ πάνω στο εικονίδιό του για να εμφανιστούν οι κατάλογοι (directories) που έχετε κάνει κοινόχρηστους. Αν οι κατάλογοι αυτοί έχουν κωδικό πρόσβασης το σύστημα θα ζητήσει από τον άλλο χρήστη τον κωδικό πρόσβασης και μόνο αν είναι σωστός θα του δώσει τα δικαιώματα πρόσβασης που εσείς καθορίσατε στα αρχεία του καταλόγου.

Τέλος να σημειώσουμε ότι από τη στιγμή που κάποιος κατάλογος γίνεται κοινόχρηστος το εικονίδιο με το οποίο εμφανίζεται αλλάζει. Έτσι, από

Γίνεται

και μπορούμε με μια ματιά να καταλάβουμε ποιοι κατάλογοί μας είναι κοινόχρηστοι και να ρυθμίσουμε τα δικαιώματα πρόσβασης σε αυτούς όπως περιγράφηκε παραπάνω.


17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Διαδίκτυο (Internet)

2.1. Εισαγωγή στο Διαδίκτυο (Internet)

Το Internet, ένα από τα πιο συναρπαστικά και συνάμα ουσιαστικά δημιουργήματα του ανθρώπινου νου, δίκαια θεωρείται από πολλούς ως ένα σύγχρονο κουτί της Πανδώρας, που ανοίγοντάς το, ξεπετάχτηκε ένας θαυμαστός κόσμος που μόλις πριν από λίγα χρόνια η ύπαρξή του ήταν αδιανόητη. Και αν ο Φιλέας Φόγκ στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ιουλίου Βέρν έκανε το γύρο του κόσμου σε 80 ημέρες, σήμερα, οποιοσδήποτε άνθρωπος, μπορεί να κάνει την ίδια διαδρομή σε λίγα μόλις λεπτά, και όχι πάνω σε ελέφαντες, αλλά καθισμένος αναπαυτικά στην καρέκλα του γραφείου του. Το μόνο πράγμα που χρειάζεται να έχει για αυτή την συναρπαστική περιπλάνηση, είναι μόνο ένας καλός υπολογιστής, εξοπλισμένος με ένα modem ή μια κάρτα δικτύου, καθώς και το κατάλληλο λογισμικό, που θα του επιτρέψει να επικοινωνήσει με τον έξω κόσμο.

Τι είναι όμως το Internet; Αν και δεν υπάρχει ίσως κάποιος γενικός αποδεκτός ορισμός, το Internet, ορίζεται ως το μεγαλύτερο δίκτυο υπολογιστών και διασυνδεδεμένων δικτύων (LANs και WANs) του πλανήτη μας. Εάν μάλιστα θελήσουμε να ακριβολογήσουμε, το Internet δεν είναι ένα δίκτυο αλλά ένα διαδίκτυο, δηλαδή ένα δίκτυο που αποτελείται από άλλα δίκτυα. Έτσι κάθε χρήστης, οποιουδήποτε υπολογιστή και οποιουδήποτε συνδεδεμένου δικτύου, μπορεί να επικοινωνήσει και να μοιραστεί πληροφορίες, γνώσεις, και γενικά κάθε είδους δεδομένα, με οποιονδήποτε άλλο χρήστη, σε ένα από τα άλλα συνδεδεμένα δίκτυα.

Η εξάπλωση που έχει γνωρίσει το Internet τα τελευταία χρόνια, δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Ο αριθμός των υπολογιστών που συνδέονται με αυτό αυξάνεται με ρυθμό γεωμετρικής προόδου και οι πάσης φύσεως χρήστες είναι κάθε είδους, από καθηγητές, ερευνητές και επιστήμονες μέχρι επιχειρηματίες, τεχνικοί, ή ακόμα και μικρά παιδιά. Μέσω της χρήσης του Internet πραγματοποιείται ελεύθερη διακίνηση ιδεών, καθώς ο κάθε άνθρωπος έχει το δικό του βήμα προκειμένου να εκφράσει τις απόψεις του και να υποστηρίξει τις ιδέες του. Μέσω του Internet επίσης, μπορεί να πραγματοποιηθεί κάθε είδους δραστηριότητα, από τη δημοσίευση επιστημονικών εργασιών και ερευνητικών αποτελεσμάτων, μέχρι τη διεξαγωγή εμπορικών συναλλαγών και ηλεκτρονικού εμπορίου.

Στόχος αυτών των σημειώσεων αποτελεί μια πρώτη γνωριμία με αυτό το σύγχρονο θαύμα της εποχής μας. Μετά από μια συνοπτική μελέτη της ιστορικής εξέλιξης του Internet, θα δούμε στη συνέχεια, ποιες είναι οι κυριότερες υπηρεσίες που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, καθώς και το τι ακριβώς χρειάζεται κάποιος προκειμένου να συνδεθεί στο Internet.


18

2.2. Ιστορία του Διαδικτύου (Internet) Η ιστορία του Internet ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του `60 όταν ο

οργανισμός ARPA (Advanced Research Project Agency) στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ξεκίνησε μια ερευνητική δραστηριότητα σχετικά με τα δίκτυα μεταγωγής δεδομένων, τα λεγόμενα Packet Switched Networks. Η τεχνική στα δίκτυα τέτοιας μορφής βασίζεται στην υποδιαίρεση των δεδομένων προς μεταφορά, σε πακέτα, τα οποία στη συνέχεια μεταδίδονται από κόμβο σε κόμβο, μέχρι τον τελικό τους προορισμό, όπου και επανασυναρμολογούνται, σχηματίζοντας τα αρχικά δεδομένα.

Η πρώτη αυτή ερευνητική προσπάθεια, είχε ως αποτέλεσμα, τη δημιουργία του πρώτου τέτοιου δικτύου, που είχε την κωδική ονομασία ARPAnet. Ο αρχικός στόχος αυτού του δικτύου ήταν η κάλυψη των αναγκών των χρηστών του - που την εποχή εκείνη ήταν ερευνητικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα - προκειμένου να εκμεταλλευτούν, στο μέγιστο βαθμό, τους ελάχιστους μεγάλους υπολογιστές εκείνης της εποχής. Αυτό ουσιαστικά μεταφραζόταν στη δυνατότητα απομακρυσμένης πρόσβασης στους υπολογιστές των Πανεπιστημίων από τους ερευνητές και τις επιστημονικές ομάδες που εργάζονταν σ’ αυτούς.

Μέσω τέτοιου είδους συνδέσεων, ήταν επίσης δυνατή η επικοινωνία και ανταλλαγή δεδομένων με ερευνητές από άλλα Πανεπιστήμια της Αμερικής. Για το λόγο αυτό, το ARPAnet , το οποίο ιστορικά αποτελεί τον πρόδρομο του Internet, θεωρήθηκε ένα πολύ σημαντικό επίτευγμα τη στιγμή μάλιστα που βασίστηκε σε εξαιρετικά γρήγορες, για την εποχή εκείνη, τηλεφωνικές γραμμές υψηλής ποιότητας (56 kbits/sec) κάτι που του προσέδιδε μεγάλο βαθμό αξιοπιστίας. Για το λόγο αυτό, στα μέσα της δεκαετίας του `70, το Πεντάγωνο θέλησε να δικτυώσει όλες τις υπηρεσίες του, κάτω από ένα ενιαίο λειτουργικό σύστημα, που να παρουσίαζε αυτά τα χαρακτηριστικά. Ανάλογη ήταν και η συμπεριφορά του Υπουργείου Άμυνας, το οποίο χρηματοδότησε σε αρκετά μεγάλο βαθμό ερευνητικές προσπάθειες στον τομέα των τηλεπικοινωνιών και των δικτύων.

Η επιλογή του UNIX ως το λειτουργικό αυτών των συστημάτων, έδωσε μεγάλη ώθηση στη χρησιμοποίηση τέτοιου είδους υπηρεσιών, καθώς αναπτύχθηκε μια υποδομή που επέτρεπε τη συνέχιση της λειτουργίας του συστήματος, ακόμη και αν ένας ή περισσότεροι από τους διασυνδεδεμένους υπολογιστές, ετίθετο προσωρινά ή μόνιμα εκτός λειτουργίας. Για την αποτελεσματική δικτύωση των διαφορετικών τμημάτων του, επιλέχθηκε το πρωτόκολλο εκείνο, που είναι γνωστό σήμερα με την ονομασία TCP/ΙΡ (Transmission Control Protocol / Internet Protocol). Επειδή όμως η εταιρεία ΑΤ&Τ, που ήταν ιδιοκτήτρια του UNIX, δεν είχε διαθέσιμο το TCP/ΙΡ στο λειτουργικό της, το Πεντάγωνο ανέθεσε στο Πανεπιστήμιο του Berkeley τη δημιουργία ενός ενισχυμένου UNIX που θα περιελάμβανε και το πρωτόκολλο TCP/ΙΡ. Πράγματι, το Πανεπιστήμιο του Berkeley υλοποίησε αυτή τη σύζευξη μεταξύ των δύο προγραμμάτων, και ταυτόχρονα ανέπτυξε μια δική του έκδοση του UNIX, το BSD UNIX, που γρήγορα κυριάρχησε και έγινε το λειτουργικό σύστημα όλων των Αμερικανικών Πανεπιστημίων. Το γεγονός αυτό έδωσε τρομακτική ώθηση στη διάδοση του Internet, καθώς ήταν η πρώτη φορά που είχε αναπτυχθεί μια κοινή πλατφόρμα που πρόσφερε έδαφος για μια εύκολη διασύνδεση χρηστών και δικτύων. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα λοιπόν, όλα τα τοπικά δίκτυα των Πανεπιστημίων που στηρίζονταν στο πρωτόκολλο TCP/ΙΡ, διασυνδέθηκαν μεταξύ τους. Με το πέρασμα του χρόνου, οι δημιουργοί του ARPAnet θέλησαν να συνδέσουν το δίκτυο και με τα άλλα υπάρχοντα δίκτυα, ενώ και το Πεντάγωνο


19

επιθυμούσε να δημιουργήσει ένα παρόμοιο δίκτυο. Γρήγορα λοιπόν ωρίμασε η ιδέα της δημιουργίας ενός διαδικτύου, το οποίο χαρακτηριζόταν από απουσία κεντρικής διαχείρισης, και το οποίο ο χρήστης θα μπορούσε να προσπελάσει από πολλούς διαφορετικούς κόμβους. Έτσι λοιπόν γύρω στα 1980, τα πρώτα δίκτυα υπολογιστών Πανεπιστημιακά στην πλειοψηφία τους - διασυνδέθηκαν μεταξύ τους, κάτω από το πρωτόκολλο TCP/ΙΡ, για να αποτελέσουν τα πρώτα στάδια ενός δικτύου που ονομάστηκε Internet ή ARPA Internet, και το οποίο, ακολουθώντας ραγδαίους ρυθμούς ανάπτυξης, αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο επίτευγμα της ανθρώπινης επιστήμης.

Το 1983 το TCP/ΙΡ έγινε το υποχρεωτικό πρωτόκολλο του Internet, δίδοντας τη δυνατότητα σε κάθε χρήστη να διαπραγματεύεται με τους διασυνδεδεμένους υπολογιστές του Internet με τον ίδιο τρόπο, ανεξάρτητα από τη μεθοδολογία διασύνδεσής τους.

2.3. Οι υπηρεσίες του Διαδικτύου (Internet) Η ευρεία χρήση του παγκοσμίου διαδικτύου από εκατομμύρια χρήστες σε

όλον τον κόσμο, κατέστησε επιτακτική την ανάγκη δημιουργίας κάποιων υπηρεσιών, οι οποίες θα διευκόλυναν τους χρήστες στο έργο τους, εξοικονομώντας με τον τρόπο αυτό χρόνο και χρήμα. Πράγματι, οι υπηρεσίες αυτές, που αναπτύχθηκαν σταδιακά και με την πάροδο του χρόνου, έχουν δώσει τη δυνατότητα σε κάθε χρήστη του δικτύου να εργασθεί με αυτό με έναν απλό και ταυτόχρονα αποδοτικό τρόπο. Στις σελίδες που ακολουθούν περιγράφονται οι πιο σημαντικές από τις δεκάδες υπηρεσίες του Internet που είναι οι ακόλουθες:

ü Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (e-mail)

ü Πρόσβαση σε απομακρυσμένο υπολογιστή (telnet)

ü Πρωτόκολλο μεταφοράς αρχείων (FTP)

ü Ηλεκτρονικοί πίνακες ανακοινώσεων (USENET)

ü Αναζήτηση αρχείων (Archie και Gopher)

ü Παγκόσμιος Ιστός (World Wide Web)

ü Ηλεκτρονική συνδιάσκεψη (IRC)

ü Αναζήτηση χρηστών (Finger)

2.3.1 Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (Electronic Mail (e-mail)) Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο αποτελεί μια από τις πιο διαδομένες υπηρεσίες

του Internet. Μέσω αυτής της υπηρεσίας, είναι δυνατή η ανταλλαγή ηλεκτρονικών μηνυμάτων μεταξύ δύο ατόμων, οπουδήποτε και αν βρίσκονται. Εκατομμύρια χρήστες σήμερα διαθέτουν την προσωπική ηλεκτρονική τους θυρίδα, έχοντας έτσι τη δυνατότητα να στέλνουν και να λαμβάνουν μηνύματα από όλο τον κόσμο.

Οι βασικές αρχές του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι οι ίδιες με εκείνες που διέπουν και τη λειτουργία του συμβατικού ταχυδρομείου. Επιπλέον, στην περίπτωση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα, πέρα από την


20

αποστολή και λήψη μηνυμάτων, να εγγραφεί συνδρομητής σε ηλεκτρονικά περιοδικά και εφημερίδες, καθώς και να παραλαμβάνει αρχεία κάθε είδους.

Ένα ηλεκτρονικό μήνυμα, αποτελείται από δύο βασικά στοιχεία: μια επικεφαλίδα (header) που περιλαμβάνει κάποια δεδομένα ελέγχου, και φυσικά το κείμενο του μηνύματος. Η επικεφαλίδα περιέχει τα στοιχεία εκείνα που γράφουμε επάνω σε ένα συμβατικό ταχυδρομικό φάκελο, δηλαδή το όνομα και τη διεύθυνση του αποστολέα και του παραλήπτη, και που είναι απαραίτητα, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η επικοινωνία μεταξύ των χρηστών. Το κείμενο του μηνύματος, είναι προφανώς η πληροφορία που αποστέλλεται, αλλά μπορεί επίσης να περιέχει και άλλα στοιχεία, όπως για παράδειγμα προσαρτημένα αρχεία (attached files). Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό, αφορά τη δυνατότητα αποστολής του μηνύματός μας σε περισσότερα από ένα άτομα, καθορίζοντας απλά στην επικεφαλίδα του μηνύματος, τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις αυτών των ατόμων. Αυτό φυσικά είναι αδύνατο να γίνει χρησιμοποιώντας το συμβατικό ταχυδρομείο, όπου είμαστε υποχρεωμένοι να γράψουμε το μήνυμα πολλές φορές και να σπαταλήσουμε έτσι πολύ χρόνο, πολλούς φακέλους, και φυσικά πολλά χρήματα για γραμματόσημα.

Επιπλέον, σε κάθε μήνυμα συνηθίζεται - χωρίς να είναι υποχρεωτικό - να γράφεται και το θέμα (subject) του μηνύματος, δηλαδή μία σύντομη φράση που να υποδηλώνει το περιεχόμενο του μηνύματος (για παράδειγμα ένα μήνυμα με subject «Payment Notification» που λαμβάνουμε από έναν Internet Provider, υποδηλώνει ότι πρέπει να πληρώσουμε τη συνδρομή μας. Η χρήση των subjects είναι πολύ εξυπηρετική στην περίπτωση κατά την οποία βλέπουμε τα μηνύματά μας το ένα κάτω από το άλλο, οπότε μπορούμε πολύ εύκολα, να βρούμε εκείνο που μας ενδιαφέρει.

Υπάρχουν δύο μορφές ηλεκτρονικών διευθύνσεων, εκ των οποίων η πρώτη είναι πλέον αρκετά απαρχαιωμένη και τείνει να καταργηθεί, ενώ η δεύτερη είναι αυτή που χρησιμοποιείται στις μέρες μας, και μάλλον θα συνεχίσει να χρησιμοποιείται και στο μέλλον. Η πρώτη μορφή περιέχει όλους τους ενδιάμεσους σταθμούς από τους οποίους θα πρέπει να περάσει το μήνυμα για να φτάσει στον προορισμό του. Στην περίπτωση του συμβατικού ταχυδρομείου, αυτό θα σήμαινε ότι, εάν για παράδειγμα, θέλαμε να στείλουμε ένα γράμμα από την Πάτρα στο Βανκούβερ του Καναδά, θα έπρεπε να γράψουμε πάνω στο φάκελο όλα τα ενδιάμεσα στάδια της διαδρομής, όπως για παράδειγμα Πάτρα - Αθήνα - Παρίσι - Νέα Υόρκη - Βανκούβερ. Η μέθοδος αυτή σήμερα έχει σχεδόν καταργηθεί, διότι το Internet έχει γνωρίσει εξαιρετικά μεγάλη ανάπτυξη, και ως εκ τούτου ένα σημείο μπορεί να προσεγγιστεί από πολλά διαφορετικά σημεία.

Η δεύτερη μορφή ηλεκτρονικών διευθύνσεων που είναι αυτή που χρησιμοποιείται σήμερα, έχει τη μορφή [email protected]. Σ’ αυτή τη σύνταξη, name είναι το login name του χρήστη, κατά την πρόσβασή του στο οποιοδήποτε δίκτυο ή φορέα υπηρεσίας e-mail, ενώ host.domain είναι η διεύθυνση του δικτύου από το οποίο πραγματοποιείται η πρόσβαση στο Internet ή του φορέα της υπηρεσίας e-mail. Έτσι η ηλεκτρονική διεύθυνση κάποιου χρήστη, ο οποίος μπαίνει στο δίκτυο του Τ.Ε.Ι. με login "prof" είναι prof @ teipat.gr. Στην περίπτωση αυτή, η διεύθυνση του δικτύου είναι teipat.gr όπου teipat (tei patras) είναι το όνομα του δικτύου, ενώ η προέκταση gr (domain) καθορίζει ότι το δίκτυο αυτό βρίσκεται στην Ελλάδα.

Σχετικά με τα domain names υπάρχει μια διεθνής σύμβαση που καθορίζει τον τύπο του host με τον οποίο συσχετίζονται. Έτσι, μια κατάληξη com υποδηλώνει εταιρεία,


21

μια κατάληξη edu υποδηλώνει Πανεπιστημιακό ή γενικά κάποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα, μια κατάληξη org υποδηλώνει κάποιον οργανισμό, μια κατάληξη mil σημαίνει στρατιωτική υπηρεσία, κλπ. Η σύμβαση αυτή ισχύει μόνο για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ για τα υπόλοιπα κράτη, η κατάληξη υποδηλώνει τον κωδικό της συγκεκριμένης χώρας (π.χ. gr για την Ελλάδα, fr για τη Γαλλία, de για τη Γερμανία, uk για την Αγγλία, κ.ο.κ).

Ενώ στα πρώτα χρόνια ανάπτυξης του Internet, η μοναδική πληροφορία που μπορούσε να σταλεί μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ήταν μόνο απλά αρχεία κειμένου (text files), γρήγορα έγινε επιτακτική η ανάγκη αποστολής και δυαδικών αρχείων που περιείχαν οποιοδήποτε είδος πληροφορίας (binary files). Βεβαίως, για τη μεταφορά αρχείων υπάρχει, όπως θα δούμε, μια άλλη υπηρεσία του Internet, to FΤΡ (File Transfer Protocol), αλλά είναι πολύ πιο απλό για δύο χρήστες να ανταλλάξουν τα αρχεία που επιθυμούν μέσω e-mail παρά να μπουν σε μια διαδικασία μεταφοράς αρχείων μέσω ftp. Η μεταφορά αρχείων μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου επιτυγχάνεται προσαρτώντας τα αρχεία αυτά στο κείμενο του μηνύματος (attached files). Για να πραγματοποιηθεί όμως μια τέτοια διαδικασία, πρέπει να ορισθεί ένα πρωτόκολλο επικοινωνίας που να περιγράφει μια τέτοια μεταφορά. Κατά καιρούς έχουν αναπτυχθεί πολλά τέτοια πρωτόκολλα, το πιο γνωστό όμως που χρησιμοποιείται ευρέως τον τελευταίο καιρό, ονομάζεται ΜΙΜΕ (Multipurpose Internet Mail Extensions). Το πρωτόκολλο αυτό ενσωματώνει στην επικεφαλίδα του μηνύματος (header) κάποια πληροφορία που καθορίζει επακριβώς το είδος των δεδομένων που μεταφέρονται μαζί με το μήνυμα. Προφανώς όμως, για να γίνει δυνατή μια τέτοια επικοινωνία, θα πρέπει το πρόγραμμα διαχείρισης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του παραλήπτη, να γνωρίζει το πρωτόκολλο ΜΙΜΕ προκειμένου να μπορέσει να διαβάσει τα προσαρτημένα αρχεία.

Όσον αφορά τα προγράμματα διαχείρισης ηλεκτρονικών μηνυμάτων (mailers), υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός από αυτά, τα οποία προσφέρουν μια πληθώρα δυνατοτήτων. Ιστορικά, το λειτουργικό σύστημα που χρησιμοποιήθηκε στα πρώτα στάδια ανάπτυξης του Internet, ήταν το UNIX και ως εκ τούτου, οι πρώτοι mailers που χρησιμοποιήθηκαν ήταν αυτοί του UNIX, όπως ο Pine και ο Elm. Αργότερα που τα Windows άρχισαν να καταλαμβάνουν το δικό τους μερίδιο στην αγορά της Πληροφορικής, κυκλοφόρησαν και άλλα προγράμματα διαχείρισης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, με σημαντικότερα από αυτά το Outlook Express της Microsoft το Netscape, το Eudora Ρrο της Qualcomm, κ.α.

Περισσότερες λεπτομέρειες για τη χρήση του email και των σύγχρονων προγραμμάτων διαχείρισης, θα δούμε στο επόμενο κεφάλαιο.

2.3.2 Απομακρυσμένη πρόσβαση σε υπολογιστή (telnet) Μια από τις σημαντικότερες ευκολίες που μας παρέχει το Internet, αφορά τη δυνατότητα σύνδεσής μας σε ένα απομακρυσμένο υπολογιστή του δικτύου. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της υπηρεσίας είναι ότι μετά από μια τέτοια σύνδεση, μπορούμε να εργασθούμε σ’ εκείνο τον υπολογιστή, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που θα εργαζόμαστε εάν πραγματικά δουλεύαμε σ’ αυτόν. Έστω, για παράδειγμα, ότι θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε ένα υπολογιστή του δικτύου του Τ.Ε.Ι. Εάν βρισκόμαστε στη Πάτρα, μπορούμε να πάμε στο εργαστήριο, και να πραγματοποιήσουμε την εργασία μας. Εάν όμως βρισκόμαστε στην Αθήνα, μπορούμε να μπούμε στο δίκτυο μέσω του Internet, με την υπηρεσία telnet. Και στις δύο


22

περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι το ίδιο και καμιά διαφορά δεν υφίσταται όσον αφορά τις υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες - εκτός βέβαια από την μειωμένη ταχύτητα σε περίπτωση που το δίκτυο παρουσιάζει μεγάλη κίνηση.

Ας σημειωθεί ότι με την υπηρεσία αυτή δεν μπορούμε να μπούμε σε όλους τους υπολογιστές του δικτύου, αλλά προφανώς μόνο σ’ εκείνους που επιτρέπουν μια τέτοια πρόσβαση. Για παράδειγμα, είναι αδύνατο να συνδεθούμε σε υπολογιστές στρατιωτικών υπηρεσιών, όπως αυτοί του Πενταγώνου, μπορούμε όμως να το κάνουμε με άλλους σταθμούς εργασίας, όπως υπολογιστές που βρίσκονται στο χώρο ενός πανεπιστημίου, ή γενικά ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού. Συνήθως τα συστήματα στα οποία συνδεόμαστε υποχρεώνουν το χρήστη να πληκτρολογήσει ένα όνομα (login) και ένα κωδικό (password), προκειμένου να συνδεθεί σ’ αυτό. Όταν λοιπόν ο χρήστης συνδέεται σε ένα τέτοιο σύστημα, εμφανίζονται στην οθόνη του υπολογιστή αυτές οι δύο λέξεις (το login και το password), τις οποίες ο χρήστης δεν έχει παρά να πληκτρολογήσει για να συνδεθεί στο σύστημα.

Ο τρόπος προσπέλασης ενός απομακρυσμένου συστήματος εξαρτάται από το υπολογιστικό περιβάλλον που χρησιμοποιούμε, συνήθως όμως γίνεται με τη βοήθεια ενός προγράμματος του λειτουργικού, που στις πιο συνηθισμένες περιπτώσεις, ονομάζεται telnet. Εάν λοιπόν γράψουμε telnet και πατήσουμε το Enter εμφανίζεται στην οθόνη του υπολογιστή μας το prompt telnet> στο οποίο μπορούμε να πληκτρολογήσουμε έναν αριθμό εντολών προκειμένου να δουλέψουμε με τον απομακρυσμένο υπολογιστή.

Η διαδικασία σύνδεσης πραγματοποιείται με την εντολή open. Γράφοντας telnet> open [διεύθυνση απομακρυσμένου συστήματος]

συνδεόμαστε στο σύστημα, του οποίου τη διεύθυνση περνάμε ως παράμετρο στην εντολή open. Γράφοντας για παράδειγμα,

telnet> open hpcvbbs.cv.hp.com

συνδεόμαστε στη βάση πληροφοριών της εταιρείας Hewlett Packard, στην οποία μπαίνουμε με login name new. Εναλλακτικά, μπορούμε να δώσουμε την πραγματική διεύθυνση του υπολογιστή, για παράδειγμα:

telnet > open 195.251.15.1

που είναι η ισοδύναμη αριθμητική μορφή. Εάν όλα πάνε καλά, πραγματοποιείται η σύνδεση με το απομακρυσμένο σύστημα, και καταχωρώντας το login και το password, μπορούμε να αρχίσουμε να εργαζόμαστε με αυτό. Διαφορετικά, το πρόγραμμα εμφανίζει μηνύματα λάθους που περιγράφουν την αιτία της μη δυνατότητας σύνδεσης με το σύστημα. Τα τρία πιο συνηθισμένα μηνύματα λάθους είναι τα ακόλουθα

• Host unavailable : το μήνυμα αυτό σημαίνει ότι ο υπολογιστής στον οποίο θέλουμε να συνδεθούμε είναι προσωρινά εκτός λειτουργίας

• Host unknown : το μήνυμα αυτό σημαίνει ότι ο υπολογιστής στον οποίο επιθυμούμε να συνδεθούμε δεν υπάρχει, ή ότι έχουμε κάνει λάθος στην πληκτρολόγηση

• Net is unavailable ή Νο route to host: το μήνυμα αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα με το δίκτυο, και παρόλο που ο υπολογιστής στον οποίο θέλουμε να συνδεθούμε έχει βρεθεί, εν τούτοις, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί η σύνδεση.


23

Προκειμένου να διακόψουμε την επικοινωνία μας με τον απομακρυσμένο υπολογιστή δεν έχουμε παρά να δώσουμε την εντολή quit. Με τον τρόπο αυτό η επικοινωνία διακόπτεται και ο έλεγχος επιστρέφεται στο λειτουργικό σύστημα.

Εκτός από υπηρεσίες που εκτελούνται από τη γραμμή εντολών, η εντολή telnet υλοποιείται και σε παραθυρικά περιβάλλοντα, όπως αυτό των Windows 9Χ ή Windows 2000.

Η χρησιμότητα της υπηρεσίας telnet είναι προφανής. Μέσω αυτής της υπηρεσίας, μπορούμε να έχουμε δωρεάν πρόσβαση στις χιλιάδες οη line βιβλιοθήκες πανεπιστημίων, σε διεθνείς BBS (bulletin board systems) που δεν χρεώνουν συνδρομή, σε ενημερωτικά συστήματα όπως αυτό της NASA (ned.ipac.caltech.edu με login ned) και γενικά σε ένα πλήθος συστημάτων, τα οποία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τόσο για ψυχαγωγικούς, όσο για ενημερωτικούς ή ακόμα και για επαγγελματικούς σκοπούς.

Τέλος πρέπει να σημειώσουμε ότι με την εξέλιξη του WWW υπηρεσίες όπως το telnet δεν χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα.

2.3.3. Μεταφορά αρχείων μέσω δικτύου (File Transfer Protocol, FTP) Η τρίτη σημαντική υπηρεσία που μπορεί να υλοποιηθεί μέσω του Internet,

αφορά τη μεταφορά αρχείων από απομακρυσμένα συστήματα, στο σύστημά μας. Τα αρχεία αυτά μπορεί να είναι οποιασδήποτε μορφής, από παιγνίδια και ψυχαγωγικά προγράμματα, μέχρι ολόκληρες εφαρμογές, που είτε μας προσφέρονται χωρίς κόστος (freeware), είτε σε μια περιορισμένη έκδοσή τους, προκειμένου να τις δοκιμάσουμε, και αν μας ικανοποιούν να τις αγοράσουμε (shareware) σε μικρή συνήθως τιμή.

Η υπηρεσία FTP που προκύπτει από τα αρχικά των λέξεων File Transfer Protocol (πρωτόκολλο μεταφοράς αρχείων), αποτελεί τον τυποποιημένο τρόπο με τον οποίο μπορούν να μεταφερθούν αρχεία μεταξύ υπολογιστών που είναι συνδεδεμένοι στο Internet. Αυτή η μεταφορά των αρχείων γίνεται σχεδόν με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα συστήματα. Οποιοσδήποτε χρήστης που έχει δικαιώματα πρόσβασης σε κάποιο σύστημα (login και password), μπορεί να συνδεθεί στο σύστημα από κάποιο άλλο υπολογιστή και στη συνέχεια να στείλει (upload) ή να κατεβάσει (download) ένα ή περισσότερα αρχεία, εφ' όσον φυσικά διαθέτει αυτά τα δικαιώματα πρόσβασης.

Αυτό που ενδιαφέρει όμως τους περισσότερους χρήστες, είναι μια συγκεκριμένη μορφή της εν λόγω υπηρεσίας, που είναι γνωστή ως «anonymous ftp». Μέσω αυτής της υπηρεσίας, οποιοσδήποτε χρήστης μπορεί να συνδεθεί σε οποιοδήποτε απομακρυσμένο δίκτυο - που υποστηρίζει φυσικά anonymous ftp - και να ψάξει χωρίς περιορισμούς για οποιοδήποτε αρχείο τον ενδιαφέρει. Στην ειδική αυτή περίπτωση πρόσβασης, κατά τη σύνδεσή μας στο απομακρυσμένο σύστημα, δίνουμε ως login τη λέξη anonymous, και ως password, την ηλεκτρονική μας διεύθυνση (e-mail address). Για παράδειγμα εάν η ηλεκτρονική διεύθυνση κάποιου χρήστη είναι [email protected], κατά τη σύνδεσή του σε κάποιο anonymous ftp server, θα δώσει login:anonymous και password:[email protected].

Το μειονέκτημα της πρόσβασής μας σε κάποιο σύστημα μέσω anonymous ftp, είναι ότι έχουμε περιορισμένα δικαιώματα πρόσβασης στα αρχεία του συστήματος σε σχέση με κάποιο άλλο χρήστη που είναι εγγεγραμμένος σ' αυτό. Πιο συγκεκριμένα, ο μοναδικός κατάλογος από τον οποίο μπορούμε να κατεβάσουμε αρχεία, είναι

mailto:[email protected]

mailto:password:[email protected]


24

συνήθως ο κατάλογος pub, και όλοι οι υποκατάλογοι που αυτός περιέχει. Εάν θελήσουμε να στείλουμε δικά μας αρχεία σε κάποιο anonymous ftp server, συνήθως τα αποθηκεύουμε σε κάποιο κατάλογο που ονομάζεται incoming (εισερχόμενα). Παρά όμως αυτό το μειονέκτημα, το anonymous ftp, ως υπηρεσία, επιτρέπει την πρόσβασή μας σε terabytes αρχείων, σε όλα τα μέρη του κόσμου, και ως τούτου, αποτελεί την πιο δημοφιλή υπηρεσία του Internet, μαζί με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.Για τη μεταφορά αρχείων μέσω ftp, υπάρχουν αρκετά προγράμματα τα οποία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε. Τα προγράμματα αυτά είτε τρέχουν από τη γραμμή εντολών του λειτουργικού συστήματος, όπως το πρόγραμμα ftp των Windows 9Χ, είτε αποτελούν ολοκληρωμένες παραθυρικές εφαρμογές, δοκιμαστικές εκδόσεις των οποίων μπορούμε να κατεβάσουμε από το Internet, όπως το WS-FΤΡ και το CuteFTP.

Στις παραγράφους που ακολουθούν θα περιγράψουμε τη διαδικασία μεταφοράς αρχείων χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα που καλείται από τη γραμμή εντολών. Η επιλογή αυτού του προγράμματος γίνεται, αφ’ ενός μεν, διότι είναι διαθέσιμο σε όλα σχεδόν τα λειτουργικά συστήματα που υποστηρίζουν σύνδεση με το Internet, αφ’ ετέρου δε, διότι τα παραθυρικά προγράμματα μεταφοράς αρχείων, στην πραγματικότητα καλούν τις εντολές που θα περιγραφούν στη συνέχεια. Επομένως, εάν κατανοήσουμε τις εντολές που ακολουθούν, θα μπορέσουμε πάρα πολύ εύκολα να χρησιμοποιήσουμε μια παραθυρική εφαρμογή.

Προκειμένου να ξεκινήσουμε το πρόγραμμα ftp, δεν έχουμε παρά να γράψουμε στη γραμμή εντολών τη λέξη ftp και να πατήσουμε το Enter. Στην περίπτωση αυτή, το prompt ftp> εμφανίζεται στην οθόνη του υπολογιστή μας, που σημαίνει ότι μπορούμε τώρα να χρησιμοποιήσουμε τις εντολές που υλοποιούν το πρωτόκολλο μεταφοράς αρχείων.

Οι πιο σημαντικές από αυτές τις εντολές είναι οι ακόλουθες

• open : η εντολή αυτή ξεκινά διαδικασία σύνδεσης με το απομακρυσμένο σύστημα.

Αν και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την εντολή open χωρίς παραμέτρους, και να καθορίσουμε στη συνέχεια τη διεύθυνση του απομακρυσμένου συστήματος, εν τούτοις, αποτελεί κοινή πρακτική να δίνουμε την εν λόγω διεύθυνση μαζί με την εντολή open. Γράφοντας για παράδειγμα open ftp.microsoft.com, συνδεόμαστε στον ftp server της Microsoft.

Εφ’ όσον συνδεθούμε στο server, συνήθως εμφανίζεται μια εισαγωγική οθόνη που μας καλωσορίζει και μας ζητά να δώσουμε login και password. Καταχωρούμε τότε τη λέξη anonymous (για anonymous ftp) και την ηλεκτρονική μας διεύθυνση ως password. Εφ’ όσον το σύστημα επιτρέπει anonymous ftp, θα μας επιτρέψει να συνδεθούμε, διαφορετικά θα εμφανιστεί ένα μήνυμα λάθους που θα μας λέει ότι δεν επιτρέπεται το anonymous ftp και η σύνδεση θα διακοπεί αυτόματα.

Έχοντας μπει πλέον στο σύστημα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις επόμενες εντολές

• ! : επιτρέπει την προσωρινή έξοδο στο shell του συστήματός μας

• ascii : επιτρέπει τη μεταφορά αρχείων κειμένου

• bell : ενεργοποιούμε την εκτέλεση ενός ηχητικού σήματος στο τέλος κάθε μεταφοράς αρχείου.

ftp://ftp.microsoft.com


25

• binary : επιτρέπει τη μεταφορά δυαδικών αρχείων (binary files)

• bye : τερματίζουμε τη σύνδεση με το απομακρυσμένο σύστημα και επιστρέφουμε στο λειτουργικό - το πρόγραμμα ftp επίσης τερματίζεται

• cd : επιτρέπει την μετακίνηση μεταξύ των καταλόγων του απομακρυσμένου συστήματος

• cdup : επιτρέπει την μετάβαση στον αμέσως προηγούμενο κατάλογο (parent dίrectory) στο απομακρυσμένο σύστημα.

• close : τερματίζει τη σύνδεση

• delete : διαγράφει ένα αρχείο στο απομακρυσμένο σύστημα

• dir : εμφανίζει τα περιεχόμενα επιλεγμένου καταλόγου

• disconnect : τερματίζει τη σύνδεση

• get :επιτρέπει τη μεταφορά ενός αρχείου από το απομακρυσμένο σύστημα στο δικό μας.

• hash : εμφανίζει το σύμβολο # για κάθε block δεδομένων που μεταφέρεται (με μέγεθος συνήθως γύρω στα 2k). Με τον τρόπο αυτό διαπιστώνουμε εάν η μεταφορά μεγάλων αρχείων συνεχίζεται κανονικά, ή εάν έχει παγώσει η σύνδεση

• help : παρουσιάζει ένα κατάλογο με τις εντολές του ftp. Το ίδιο γίνεται και εάν γράψουμε ? και πατήσουμε το Enter.

• lcd : επιτρέπει την αλλαγή καταλόγου στο σύστημά μας. Αυτός συνήθως είναι ο κατάλογος στον οποίο θα αποθηκευτούν τα αρχεία που θα κατεβάσουμε από το απομακρυσμένο σύστημα.

• ls : εμφανίζει τα περιεχόμενα ενός καταλόγου όπως και η dir.

• mdelete : επιτρέπει τη διαγραφή ομάδας αρχείων στο απομακρυσμένο σύστημα

• mdir : επιτρέπει την εμφάνιση των περιεχομένων περισσότερων από ενός καταλόγων στο απομακρυσμένο σύστημα.

• mget : επιτρέπει την μεταφορά ομάδας αρχείων από το απομακρυσμένο σύστημα στο δικό μας.

• mkdir : επιτρέπει τη δημιουργία καταλόγου στο απομακρυσμένο σύστημα.

• mls : επιτρέπει την εμφάνιση των περιεχομένων περισσότερων από ενός καταλόγων στο απομακρυσμένο σύστημα (όπως η mdir)

• mput : επιτρέπει τη μεταφορά ομάδας αρχείων από το σύστημά μας στο απομακρυσμένο σύστημα

• put : επιτρέπει τη μεταφορά αρχείου από το σύστημά μας στο απομακρυσμένο σύστημα

• pwd : εμφανίζει τον τρέχοντα κατάλογο (δηλαδή τον κατάλογο στον οποίο βρισκόμαστε) στο απομακρυσμένο σύστημα.

• quit : τερματίζει τη σύνδεση με το απομακρυσμένο σύστημα και επιστρέφει τον έλεγχο στο λειτουργικό - το πρόγραμμα ftp επίσης τερματίζεται


26

• recν : επιτρέπει τη μεταφορά ενός αρχείου από το απομακρυσμένο σύστημα στο δικό μας

• rename : επιτρέπει την αλλαγή του ονόματος ενός αρχείου στο απομακρυσμένο σύστημα.

• rmdir : διαγράφει ένα κατάλογο στο απομακρυσμένο σύστημα.

• send : επιτρέπει τη μεταφορά ενός αρχείου από το σύστημά μας στο απομακρυσμένο σύστημα.

• status : εμφανίζει την κατάσταση του περιβάλλοντος του ftp

• νerbose : ενεργοποιεί ή απενεργοποιεί την εμφάνιση μηνυμάτων.

Μετά το πέρας της μεταφοράς των αρχείων που θέλουμε, το ftp μας ενημερώνει για το χρόνο που χρειάστηκε για αυτή τη μεταφορά, καθώς και για το ρυθμό με τον οποίο αυτή πραγματοποιήθηκε (σε Kb/sec). Επιπλέον,

εφόσον τα αρχεία που κατεβάζουμε δεν είναι συμπιεσμένα, μπορούμε να επιτύχουμε συμπίεση online, προσθέτοντας στο όνομα του αρχείου την προέκταση Ζ ή gz. Τέλος, σε μερικά ftp sites υπάρχει η δυνατότητα να κατεβάσουμε συμπιεσμένους ολόκληρους καταλόγους σε ένα μόνο αρχείο, προσθέτοντας στο τέλος του ονόματος αρχείου, την κατάληξη tar, και στη συνέχεια να τους αποσυμπιέσουμε, στο σύστημά μας.

2.3.4. Newsgroups – USENET Μια άλλη υπηρεσία του Internet που έχει γνωρίσει ευρεία διάδοση τα

τελευταία χρόνια, είναι τα newsgroups. Αυτά δεν είναι τίποτε άλλο από ηλεκτρονικούς χώρους παρουσίασης και ανταλλαγής απόψεων και πληροφοριών, κάτι δηλαδή σαν ηλεκτρονικούς πίνακες ανακοινώσεων, στους οποίους ο κάθε χρήστης μπορεί να βρει πληροφορίες που τον ενδιαφέρουν, αλλά και να στείλει τα δικά του μηνύματα. Τα newsgroups είναι οργανωμένα σε κατηγορίες, ανάλογα με το αντικείμενο στο οποίο αναφέρονται. Η οργάνωση αυτή είναι ιεραρχική και περιλαμβάνει μερικές κεντρικές κατηγορίες θεμάτων, οι οποίες στη συνέχεια υποδιαιρούνται σε μικρότερες πιο εξειδικευμένες κατηγορίες.

Με βάση την ιεραρχία αυτή, το κάθε newsgroup έχει ένα όνομα το οποίο αποτελείται από δύο ή περισσότερα τμήματα χωρισμένα με τελείες. Ας υποθέσουμε για παράδειγμα, ότι θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα newsgroup που να συσχετίζεται με τη διαχείριση ενός λειτουργικού συστήματος, για παράδειγμα τα Windows 95. Το όνομα αυτού του newsgroup θα μπορούσε να είναι comp.os.win95.admin, όπου η λέξη comp υποδηλώνει ότι το newsgroup συσχετίζεται με την πληροφορική, η λέξη os σημαίνει ότι από όλα τα θέματα της πληροφορικής το newsgroup περιορίζεται στα λειτουργικά συστήματα (operating systems, os), η λέξη win95 σημαίνει ότι από όλα τα λειτουργικά συστήματα περιοριζόμαστε στα Windows 95, και η τελευταία λέξη admin, σημαίνει ότι από όλα τα θέματα που συσχετίζονται με τα Windows 95, περιοριζόμαστε σε εκείνα που αφορούν ζητήματα διαχείρισης (administration). Εάν θέλαμε ένα newsgroup που να αφορούσε ζητήματα εγκατάστασης των Windows 95, θα ψάχναμε για ένα όνομα σαν το comp.os.win95.setup. Τέλος, εάν θέλαμε ένα newsgroup που να αφορούσε γλώσσες προγραμματισμού ικανές να χρησιμοποιηθούν σε εφαρμογές γραφικών, το όνομα που θα αναζητούσαμε, θα είχε τη μορφή


27

comp.graphics.langs. Επομένως στο όνομα των newsgroup, η θεματική ιεραρχία που προαναφέραμε, εξελίσσεται από αριστερά προς τα δεξιά, με την πιο αριστερή λέξη να περιγράφει την κεντρική θεματική ενότητα, και την πιο δεξιά λέξη να περιγράφει ένα εντελώς συγκεκριμένο γνωστικό πεδίο.

Τα πιο σημαντικά προθέματα και οι αντίστοιχες θεματικές ενότητες, είναι οι ακόλουθες

• comp : περιλαμβάνει θέματα που συσχετίζονται με την πληροφορική, όπως για παράδειγμα software, hardware, κλπ

• sci : περιλαμβάνει θέματα που συσχετίζονται με τους διάφορους τομείς των επιστημών. Συνήθως πρόκειται για ιδιαίτερα εξειδικευμένα newsgroups

• soc : περιλαμβάνει θέματα που συσχετίζονται με την κουλτούρα, την κοινωνία και τον πολιτισμό.

• news : περιλαμβάνει θέματα και ανακοινώσεις που συσχετίζονται με το ίδιο το Internet.

• rec : περιλαμβάνει θέματα που αναφέρονται σε διάφορα hobbies

• misc : περιλαμβάνει θέματα που δεν μπορούν να καταταγούν σε άλλες κατηγορίες

Τα παραπάνω αντικείμενα αποτελούν την επίσημη ιεραρχία του USENET (όπως χαρακτηριστικά ονομάζεται το σύνολο αυτών των υπηρεσιών). Υπάρχουν όμως και κάποιες άλλες θεματικές περιοχές οι οποίες χαρακτηρίζονται ανεπίσημες και διατάσσονται ως ακολούθως:

• alt : ανεπίσημα ή προσωρινά θέματα που μπορεί να αφορούν οτιδήποτε

• biz : Θέματα με επιχειρηματικό προσανατολισμό

• clari : Ειδησεογραφικά θέματα από το δίκτυο ClariΝet

• k12 : Θέματα σχετικά με την εκπαίδευση.

Σήμερα υπάρχουν γύρω στα 10.000 διαφορετικά newsgroups, αλλά κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για ένα ολοκληρωμένο κατάλογο, μια και κάθε μέρα δημιουργούνται και διαγράφονται αρκετά από αυτά.

Ο χειρισμός των newsgroups γίνεται είτε με ειδικά προγράμματα που είναι γραμμένα για αυτό το σκοπό (news readers), είτε οn line με λογισμικό που διαθέτει ο Internet provider είτε off line με λογισμικό επιλογής του χρήστη. Ένα ελεύθερο πρόγραμμα ανάγνωσης των newsgroups που κυκλοφορεί ελεύθερα, είναι το Free Agent.

2.3.5. Αναζήτηση αρχείων στο Internet (Archie και Gopher) Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που συσχετίζονται με την αναζήτηση

πληροφορίας στο Internet, είναι το τεράστιο μέγεθος του δικτύου. Και ενώ για τις συνηθισμένες περιπτώσεις αναζήτησης απλών λέξεων και φράσεων, καταφεύγουμε στις πανίσχυρες μηχανές αναζήτησης (search engines) μέσα από το εύχρηστο γραφικό περιβάλλον των Web Browsers, η αναζήτηση αρχείων είναι γενικά μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία. Το δίκτυο περιλαμβάνει χιλιάδες ftp sites με εκατοντάδες ή και χιλιάδες αρχείων στο καθένα από αυτά. Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται άμεσα είναι με ποιο τρόπο ο χρήστης ο οποίος ενδιαφέρεται για ένα


28

συγκεκριμένο αρχείο, μπορεί να γνωρίζει σε ποιο από όλα αυτά τα ftp sites βρίσκεται προκειμένου να το προσπελάσει. Βεβαίως υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το εν λόγω αρχείο να βρίσκεται σε περισσότερα από ένα ftp sites, αλλά και πάλι το πρόβλημα παραμένει.

Ο Archie είναι μια υπηρεσία που αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο McGill του Καναδά, ακριβώς για να αντιμετωπίσει το τεράστιο πρόβλημα της αναζήτησης αρχείων μέσα στο Internet. Ένας Archie server περιλαμβάνει μια τεράστια βάση δεδομένων, η οποία περιέχει τα περιεχόμενα των καταλόγων των πιο μεγάλων και δημοφιλών ftp sites του παγκοσμίου δικτύου. Προκειμένου ένας χρήστης να αναζητήσει κάποιο αρχείο συνδέεται σε κάποιο από τους Archie servers που είναι διαθέσιμοι, και πραγματοποιεί μια διαδικασία αναζήτησης του αρχείου, δίδοντας μια συγκεκριμένη λέξη - εάν για παράδειγμα ενδιαφέρεται να βρει αρχεία που συσχετίζονται με drivers εκτυπωτών για τα Windows 95, χρησιμοποιεί ως λέξη αναζήτησης τη λέξη "driver".

Σήμερα υπάρχουν δεκάδες Archie servers σε όλο τον κόσμο, που καλύπτουν μεγάλες γεωγραφικές περιοχές. Κάθε βράδυ ο server συνδέεται με έναν αριθμό από ftp sites της περιοχής που καλύπτει, και μέσω ειδικών προγραμμάτων διαβάζει τα περιεχόμενα των καταλόγων που περιέχονται σ’ αυτά. Κάθε μέρα καλύπτεται το 1130 των ftp sites της περιοχής, προκειμένου τα στοιχεία για το καθένα από αυτά να ενημερώνονται κατά μέσο όρο μια φορά το μήνα. Με τον τρόπο, αυτό ο χρήστης αποκτά πρόσβαση σε σχετικά ακριβείς και πρόσφατες πληροφορίες.

Υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να προσπελάσουμε και να χρησιμοποιήσουμε έναν Archie server. Ο πρώτος τρόπος είναι μέσω telnet, ο δεύτερος μέσω e-mail, και ο τρίτος μέσω ειδικών προγραμμάτων (archie client). Ο τελευταίος τρόπος προσπέλασης είναι ο πιο απλός και παρέχει στο χρήστη ένα μεγάλο εύρος δυνατοτήτων, προκειμένου να πραγματοποιήσει αναζητήσεις, από τις πιο απλές μέχρι και τις πιο δύσκολες.

Η προσπέλαση ενός Archie server μέσω telnet, πραγματοποιείται κάνοντας telnet στη διεύθυνσή του, και χρησιμοποιώντας ως login τη λέξη archie. Τέλος μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις δυνατότητες του Archie και μέσω e-mail στέλνοντας mail στη διεύθυνση archie@server_address π.χ. [email protected], στο κείμενο του οποίου θα περιλαμβάνονται οι λεπτομέρειες αναζήτησης.

Παρόμοια με τον Archie είναι και η λειτουργία του Gopher ο οποίος αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, και είναι ένα σύστημα client server, που επιτρέπει την περιπλάνησή μας μέσα στο Internet μέσα από ένα σύστημα απλών, αλλά φιλικών menus. Η χρήση του gopher γίνεται μέσω της σύνδεσής μας με ένα Gopher server. Μόλις επιτευχθεί αυτή η σύνδεση, εμφανίζεται στην οθόνη μας ένα menu με επιλογές, που στην πραγματικότητα περιλαμβάνει τα περιεχόμενα των καταλόγων του Gopher server. Προκειμένου τώρα να επιλέξουμε το αρχείο που μας ενδιαφέρει, δεν έχουμε παρά μεταφέρουμε τη μπάρα του menu επιλογών και να πατήσουμε το Enter. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε πολύ εύκολα και γρήγορα, να μετακινηθούμε μεταξύ των αρχείων του server. Επιλέγοντας ένα αρχείο μπορούμε στη συνέχεια να το κατεβάσουμε στον υπολογιστή μας μέσα από το πρόγραμμα διαχείρισης του Gopher, και χωρίς να καταφύγουμε στη διαδικασία ftp.



29

2.3.6. Ο παγκόσμιος ιστός (World Wide Web, WWW) Η πιο διαδεδομένη υπηρεσία του Internet και ίσως η σημαντικότερη.

Πρόκειται για την υπηρεσία εκείνη, η οποία έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην ευρεία διάδοση του Internet την τελευταία δεκαετία. Δεν είναι δε λίγοι οι χρήστες που όταν λένε ότι χρησιμοποιούν το Internet, στην ουσία εννοούν ότι χρησιμοποιούν κάποιο Web Browser. Ο βασικός λόγος για τον οποίο η εν λόγω υπηρεσία έχει γνωρίσει τόσο μεγάλη διάδοση, είναι η ιδιότητά της να επιτρέπει την πρόσβαση του χρήστη σε πολλές διαφορετικές μορφές δεδομένων (κείμενο, εικόνα, ήχο, video, κλπ) μέσα από το ίδιο πρόγραμμα.Ο τρόπος λειτουργίας του WWW είναι εξαιρετικά απλός. Ο χρήστης έχει μπροστά του κάποια σελίδα που περιλαμβάνει ένα κείμενο. Κάποιες από τις λέξεις αυτού του κειμένου έχουν διασυνδέσεις (links) με άλλα κείμενα. Όταν λοιπόν επιλέξουμε με κάποιο τρόπο μία από αυτές τις λέξεις κλειδιά, ενεργοποιείται η διασύνδεση, και αμέσως έχουμε μπροστά μας το νέο κείμενο. Πρόκειται επομένως για μια εφαρμογή υπερκειμένου (hypertext) η οποία καταργεί την παραδοσιακή γραμμική ροή της πληροφορίας, και δίνει στο χρήστη τη δυνατότητα να εμφανίσει άμεσα στην οθόνη του υπολογιστή του οποιοδήποτε είδος πληροφορίας επιθυμεί.

Προκειμένου να κατανοήσουμε αυτά τα αρχεία υπερκειμένου, δεν έχουμε παρά να ανοίξουμε ένα αρχείο βοηθείας των Windows (help file), που στηρίζεται ακριβώς στην ίδια αρχή. Υπάρχουν όμως δύο βασικές διαφορές ανάμεσα στα αρχεία βοηθείας των Windows και στα αρχεία υπερκειμένου που συναντάμε κατά την περιπλάνησή μας στο Web:

• Σε αντίθεση με τα help files των οποίων οι συνδέσεις (links) συσχετίζονται με αρχεία που υπάρχουν στον υπολογιστή μας, ένας σύνδεσμος του Web ανοίγει ένα αρχείο που μπορεί να βρίσκεται σε οποιονδήποτε υπολογιστή του πλανήτη, δηλαδή με άλλα λόγια δεν έχουμε τοπική, αλλά παγκόσμια σύνδεση.

• Μέσω του WWW δεν έχουμε προσπέλαση μόνο σε αρχεία κειμένου, αλλά σε οποιοδήποτε είδος πληροφορίας. Κάποιος σύνδεσμος δηλαδή, μπορεί να μας οδηγήσει σε κάποιο αρχείο ήχου, ή video, το οποίο με το κατάλληλο πρόγραμμα μπορούμε να παίξουμε. Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα διασύνδεσης με άλλα εργαλεία του Internet. Για παράδειγμα, μέσα από ένα Web Browser, μπορούμε να ξεκινήσουμε τη μεταφορά αρχείων χρησιμοποιώντας το πρωτόκολλο FΤΡ, μπορούμε να συνδεθούμε σε ένα Gopher Server προκειμένου να κάνουμε αναζήτηση πληροφορίας, ή ακόμα να συνδεθούμε σε έναν απομακρυσμένο υπολογιστή, μέσω της υπηρεσίας telnet. Είναι πράγματι γεγονός, ότι οι μοντέρνοι Web Browsers, δεν υποστηρίζουν μόνο υπηρεσίες Web, αλλά παρέχουν ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον πρόσβασης στο Internet, δίδοντας μας τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε οποιαδήποτε υπηρεσία.

Είναι σημαντικό επίσης να αναφερθεί ότι όλες αυτές οι διαδικασίες μετάβασης μεταξύ των διαδοχικών σελίδων, δεν είναι ορατές στον τελικό χρήστη (end user), ο οποίος απλώς χρησιμοποιεί το πρόγραμμα, χωρίς να γνωρίζει τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των διαδοχικών Web sites τα οποία επισκέπτεται. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να πραγματοποιήσει εύκολα και γρήγορα μια πληθώρα δραστηριοτήτων, όπως για παράδειγμα να κάνει αναζητήσεις πληροφοριών, να γραφεί συνδρομητής σε ηλεκτρονικά περιοδικά και εφημερίδες, ή ακόμα και να συμμετάσχει σε on-line παιγνίδια.


30

Η κάθε Web σελίδα, ταυτοποιείται μονοσήμαντα από μία ηλεκτρονική διεύθυνση (URL, Uniform Resource Locator) που υποδεικνύει στον Web Browser σε πιο σημείο να αναζητήσει τη σελίδα προκειμένου να τη φορτώσει. Η διεύθυνση αυτή έχει τη μορφή http://host_adress/page_address, όπου προφανώς πρέπει να καθορίσουμε εκτός από τη διεύθυνση της σελίδας και τη διεύθυνση του host που την περιέχει. Για παράδειγμα, οι διευθύνσεις των μελών του Δ.Ε.Π. του T.E.I. Πάτρας, θα μπορούσαν να βρίσκονται σε μια σελίδα με τη διεύθυνση http://www.teipat.gr/stuff.

Για την δημιουργία Web σελίδων χρησιμοποιείται μια ειδική γλώσσα προγραμματισμού που λέγεται HTML (Hypertext Markup Language). Τα τελευταία χρόνια όμως έχουν κυκλοφορήσει πανίσχυρα προγράμματα δημιουργίας Web σελίδων, που επιτρέπουν τη δημιουργία τέτοιων σελίδων μέσα από ένα εύχρηστο και απλό περιβάλλον (π.χ. το FrontPage της Microsoft). Οι σελίδες αυτές έχουν τόσο στατικά όσο και δυναμικά δεδομένα, για τη δημιουργία των οποίων χρησιμοποιείται μια καινούρια γλώσσα προγραμματισμού που έχει γραφεί ειδικά για αυτό το σκοπό και ονομάζεται Java.

Τα προγράμματα που χρησιμοποιούνται για την προσπέλαση στο Internet μέσω WWW (Web Browsers), επιτρέπουν την προσπέλαση σελίδων Web τόσο από περιβάλλον κειμένου (όπως ο Lynx του UNIX), όσο και από γραφικό περιβάλλον όπως είναι αυτό των Windows 95. Τα δύο πιο σημαντικά προγράμματα που χρησιμοποιούνται από το σύνολο σχεδόν των χρηστών για την προσπέλαση Web σελίδων, είναι ο Netscape Communicator της εταιρείας Netscape Corporation καθώς και ο Internet Explorer της Microsoft.

Περισσότερες λεπτομέρειες για τη χρήση του WWW και των προγραμμάτων πλοήγησης θα δούμε στο επόμενο κεφάλαιο.

2.3.7. Internet Relay Chat (IRC) Το IRC είναι ένα δίκτυο στο οποίο χρήστες από όλο τον κόσμο μπορούν να

συνδεθούν και να συνομιλήσουν ηλεκτρονικά μεταξύ τους σε πραγματικό χρόνο (real time)

Προκειμένου να χρησιμοποιήσουμε το IRC, δεν έχουμε παρά να συνδεθούμε σε κάποιον από τους IRC servers που υπάρχουν στο Internet. Κατά την σύνδεσή μας πρέπει να καθορίσουμε ένα ψευδώνυμο (nickname) με το οποίο θα είμαστε γνωστοί κατά τη διάρκεια της συνομιλίας μας με τους υπόλοιπους χρήστες. Το όνομα αυτό πρέπει είναι μοναδικό για τον server στον οποίο έχουμε συνδεθεί, που σημαίνει ότι εάν κάποιος άλλος επιχειρήσει να συνδεθεί χρησιμοποιώντας το ίδιο όνομα με το δικό μας, ο server θα του απαγορέψει τη σύνδεση. Φυσικά το ίδιο ισχύει και για μας, εάν το ψευδώνυμο που έχουμε διαλέξει χρησιμοποιείται ήδη από κάποιον άλλον.

Σε μια πιο λεπτομερή περιγραφή, το IRC είναι χωρισμένο σε πολλά κανάλια (channels) κάθε ένα από το οποία καλύπτει και μια ξεχωριστή θεματική ενότητα - κάτι αντίστοιχο δηλαδή με εκείνο που ισχύει στα newsgroups. Υπάρχει για παράδειγμα ένα κανάλι με το όνομα Hellas, στο οποίο συνδέονται όλοι οι Έλληνες οπουδήποτε και αν βρίσκονται, ένα κανάλι με το όνομα unix, όπου μπορούμε να συζητήσουμε για το ομώνυμο λειτουργικό σύστημα, κ.ο.κ. Εκτός από τη σύνδεσή μας σε κάποιο από τα κανάλια του IRC, μπορούμε να δημιουργήσουμε το δικό μας κανάλι, στο οποίο θα συγκεντρώνονται όλοι οι χρήστες με ενδιαφέροντα, κοινά με τα δικά μας.

http://www.teipat.gr/stuff


31

Η σύνδεση στο IRC μπορεί να γίνει, τόσο από τη γραμμή εντολών του λειτουργικού συστήματος που χρησιμοποιούμε για την πρόσβαση στο Internet, όσο και από προγράμματα που τρέχουν κάτω από παραθυρικά περιβάλλοντα πχ τα Windows 95. Στην πρώτη περίπτωση, η σύνδεση συνήθως γίνεται γράφοντας: irc nickname server_name πχ irc ηραρ irc.funet.fi. Στη δεύτερη περίπτωση, ο καθορισμός αυτών των παραμέτρων γίνεται μέσα από το γραφικό πρόγραμμα που χρησιμοποιούμε για την εν λόγω υπηρεσία.

Εφ’ όσον τώρα συνδεθούμε σε κάποιο IRC server, μπορούμε άμεσα να αρχίσουμε την επικοινωνία με τους υπόλοιπους χρήστες που είναι συνδεδεμένοι σ' αυτόν. Για την πραγματοποίηση της επικοινωνίας αυτής, υπάρχει μια πληθώρα εντολών, που ξεκινούνε με το χαρακτήρα Ι. Για παράδειγμα, για να δούμε ένα κατάλογο με όλα τα κανάλια του server, χρησιμοποιούμε την εντολή /list. Για να συνδεθούμε σε κάποιο κανάλι γράφουμε /join channel_name (πχ /join #hellas - τα ονόματα των καναλιών στο IRC ξεκινούν με το χαρακτήρα #). Για την αποσύνδεσή μας από το κανάλι γράφουμε /leave channel-name (πχ /leave #hellas). Τέλος για να δημιουργήσουμε ένα καινούριο κανάλι, δεν έχουμε παρά να γράψουμε ξανά /join #channel_name (πχ /join #mychannel), και εφ’ όσον το κανάλι αυτό δεν υπάρχει ο server το δημιουργεί αυτόματα.

Η επικοινωνία μας τώρα με τους άλλους χρήστες του καναλιού, μπορεί να γίνει με δύο διαφορετικούς τρόπους. Εάν θέλουμε αυτό που λέμε να το λάβουν όλοι οι χρήστες, γράφουμε την εντολή /me say message, για παράδειγμα /me say Hello everybody. Στην περίπτωση αυτή, στο κεντρικό παράθυρο εμφάνισης μηνυμάτων θα εμφανιστεί η φράση ηραρ says Hello everybody, η οποία θα διαβαστεί από όλους τους χρήστες του καναλιού. Για να στείλουμε ένα προσωπικό μήνυμα σε κάποιον από τους χρήστες του καναλιού, χρησιμοποιούμε την εντολή /msg. Εάν για παράδειγμα, υπάρχει κάποιος χρήστης που έχει ως nickname το george γράφουμε /msg george Hello george.

Άλλες χρήσιμες εντολές που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας μας είναι η /kick, με την οποία μπορούμε να διώξουμε κάποιο χρήστη από το κανάλι, εφ' όσον μας ενοχλεί, γράφοντας για παράδειγμα /kick george, η /nick, με την οποία μπορούμε να αλλάξουμε το nickname (πχ /nick ηραρ nickpap) και η /who channel_name με την οποία βλέπουμε ποιοι χρήστες είναι συνδεδεμένοι στο κανάλι μας. Τέλος άλλες χρήσιμες εντολές που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στο irc, είναι η /help command_name με την οποία εμφανίζονται πληροφορίες που αφορούν τη σύνταξη της εντολής, καθώς και η /clear με την οποία καθαρίζουμε την οθόνη του υπολογιστή μας από τα μηνύματα που ανταλλάσσονται μεταξύ των χρηστών.

2.3.8. Ανάκτηση στοιχείων συγκεκριμένου χρήστη (Finger ) Το finger είναι ένα πρόγραμμα client/server το οποίο παρέχει πληροφορίες για

κάποιο χρήστη ή ακόμα και για κάποιο host του Internet. Για να εξετάσουμε κάποιο χρήστη του Internet, θα πρέπει να ξέρουμε τη διεύθυνση του υπολογιστή που χρησιμοποιεί, και είτε το login name είτε το επώνυμό του.

Καλώντας την εντολή finger με παράμετρο την ηλεκτρονική διεύθυνση κάποιου χρήστη - για παράδειγμα finger ηραρ@uom.gr - το πρόγραμμα επιστρέφει το user id του, το όνομά του, αν αυτή τη στιγμή είναι συνδεδεμένος στο δίκτυο, την τελευταία φορά που έκανε login στον υπολογιστή του, και άλλες τέτοιες πληροφορίες. Οι πληροφορίες που επιστρέφονται, υπάρχει πιθανότητα, να διαφέρουν από υπολογιστή

mailto:@uom.gr


32

σε υπολογιστή, αφού οι διαχειριστές δικτύου, για λόγους ασφαλείας, μπορεί να έχουν ελαττώσει το πλήθος των πληροφοριών που επιστρέφονται, η ακόμα χειρότερα, να έχουν απενεργοποιήσει εντελώς την υπηρεσία finger. Με την finger μπορούμε επίσης να πάρουμε και άλλου είδους πληροφορίες, όπως για παράδειγμα, αυτές που αφορούν κάποιο συγκεκριμένο θέμα.

2.4. Σύνδεση με το Διαδίκτυο (Internet) Ίσως η πιο συχνή ερώτηση γύρω από το Internet είναι απλά «Με ποιο τρόπο

μπορώ να συνδεθώ στο Internet»;

Εάν πρόκειται για μια μεγάλη επιχείρηση ή κάποιον ιδιωτικό ή κρατικό οργανισμό, για παράδειγμα όπως το Τ.Ε.Ι. ή το πανεπιστήμιο, ο πιο συνηθισμένος τρόπος είναι μέσω μισθωμένων γραμμών αποκλειστικής πρόσβασης, που είναι ο πιο αποδοτικός, αλλά ταυτόχρονα και ο πιο δαπανηρός τρόπος σύνδεσης. Σε μια τέτοια περίπτωση, εκτός από μεγάλο κόστος χρέωσης των μισθωμένων γραμμών, υπάρχει επιπλέον κόστος σε hardware το κόστος δηλαδή του ειδικού εξοπλισμού για τη σύνδεση. Βέβαια στον αντίποδα, το κέρδος είναι στη ταχύτητα πρόσβασης στο διαδίκτυο, που μπορεί να είναι 2 MBps ή 10 MBps ή πολύ περισσότερο.

Για τους απλούς όμως χρήστες, τα πράγματα είναι πιο απλά. Το μόνο πράγμα που απαιτείται από πλευράς εξοπλισμού, είναι ένας προσωπικός υπολογιστής και ένα modem το οποίο συνδέεται σε μια απλή τηλεφωνική γραμμή. Τα modems είναι ειδικές συσκευές που μετατρέπουν το ψηφιακό σήμα των ηλεκτρονικών υπολογιστών σε αναλογικό σήμα - προκειμένου αυτό να διαδοθεί μέσα από το τηλεφωνικό δίκτυο, ενώ φυσικά έχουν και τη δυνατότητα της αντίστροφης μετατροπής (από αναλογικό σε ψηφιακό σήμα). Οι ταχύτητες μετάδοσης της πληροφορίας για τους πιο συνηθισμένους τύπους modems κυμαίνονται μεταξύ των 14400 bps έως και των 57600 bps, (56 Kbps) μια περιοχή ταχυτήτων που ικανοποιεί όλους σχεδόν τους απλούς χρήστες. Συνήθως, η αγορά ενός modem συνοδεύεται και από κάποιο πρόγραμμα επικοινωνίας, αν και τέτοια προγράμματα κυκλοφορούν ευρέως στην αγορά της πληροφορικής, οπότε ο κάθε χρήστης επιλέγει αυτό που θεωρεί ότι καλύπτει τις ανάγκες του.

Εφ’ όσον κάποιος διαθέτει το κατάλληλο hardware και software, θα πρέπει στη συνέχεια να εξασφαλίσει το δικαίωμα πρόσβασης στο Internet. Το δικαίωμα αυτό παρέχεται από εταιρείες ή οργανισμούς που έχουν δημιουργηθεί ειδικά για αυτό το σκοπό. Οι φορείς αυτοί είναι γνωστοί ως Internet Service Providers (ISP), και αποτελούν το συνδετικό κρίκο ανάμεσα τους τελικούς χρήστες και το παγκόσμιο διαδίκτυο. Η πιο βασική από τις υπηρεσίες που παρέχει ένας Internet Provider είναι η διασύνδεση με κάποιον κόμβο του Internet.

Η επικοινωνία των χρηστών με αυτό τον κόμβο γίνεται μέσω τηλεφωνικών γραμμών και με τη χρήση ενός ή περισσοτέρων αριθμών τηλεφώνου, συγκεκριμένων για κάθε κόμβο. Ο κόμβος αυτός είναι εξοπλισμένος με ειδικά προγράμματα, που αναλαμβάνουν την εξυπηρέτηση των χρηστών προωθώντας τις κλήσεις τους προς το δίκτυο. Μια από τις πιο βασικές λειτουργίες των κόμβων αυτών είναι η διαχείριση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. 4 κάθε χρήστης διαθέτει στο κόμβο του Internet Provider μια προσωπική ηλεκτρονική θυρίδα, η οποία αναλαμβάνει τη φύλαξη των μηνυμάτων που του αποστέλλονται, ακόμα και αν ο χρήστης δεν είναι συνδεδεμένος στο δίκτυο.


33

Η επιλογή του κατάλληλου Internet Provider δεν είναι μια εύκολη διαδικασία, καθώς οι υπηρεσίες που αυτοί παρέχουν στους χρήστες διαφοροποιούνται σε αρκετά σημεία. Εκείνοι οι παράγοντες που θα πρέπει να ληφθούν υπ` όψιν σε μια τέτοια προσπάθεια επιλογής, είναι οι παρεχόμενες υπηρεσίες - telnet, ftρ, web κλπ - καθώς και ο διαθέσιμος αποθηκευτικός χώρος που αναλογεί σε κάθε χρήστη – π.χ. για τη δημιουργία Web σελίδων. Σημαντικός επίσης παράγοντας που θα πρέπει να ληφθεί υπ όψιν, είναι ο τρόπος χρέωσης, ο οποίος είτε μπορεί να είναι ένα πάγιο ποσό για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ή ξεχωριστή χρέωση για κάθε προσφερόμενη υπηρεσία. Μια τυπική χρέωση που αντιστοιχεί σε χρήση ενός έτους, είναι περίπου τα 100 €.

Τέλος πρέπει να σημειώσουμε ότι με τις σημερινές εξελίξεις της τεχνολογίας για την ευρείας χρήσης σύνδεση στο Internet, είτε αυτή αφορά κάποια μεγάλη επιχείρηση ή κάποιον ιδιωτικό ή κρατικό οργανισμό, είτε αυτή αφορά τους απλούς ή πιο «προχωρημένους» χρήστες προσφέρονται πολλοί τρόποι σύνδεσης και τεχνολογίες. Ανάλογα λοιπόν με τις ανάγκες, η σημερινή τεχνολογία προσφέρει τις ψηφιακές γραμμές ISDN, που διατίθενται σε ταχύτητες 64 Kbps και 128 Kbps, αλλά και τις πολλά υποσχόμενες γραμμές DSL, που με την υλοποίηση τους του τύπου A-DSL στην Ελλάδα θα μπορούν να προσφέρουν υψηλότατες ταχύτητες της τάξης των 256 Kbps, 512 Kbps, 1 Μbps ή και παραπάνω στους χρήστες.

2.4.1 Υπολογισμός χρόνου μεταφοράς αρχείων. Στο σημείο αυτό αξίζει να κάνουμε έναν υπολογισμό για να δούμε πόσος

χρόνος απαιτείται, στη πράξη, για τη μεταφορά ενός αρχείου μέσω του Internet και να μπορούμε να αξιολογήσουμε και να κρίνουμε αν αυτός ο χρόνος είναι αποδεκτός για την δουλειά ή την απασχόλησή μας. Όπως είδαμε στη προηγούμενη παράγραφο οι ταχύτητες με τις οποίες μπορούμε να συνδεθούμε στο διαδίκτυο διαφέρουν «δραματικά». Μια σύνδεση, για παράδειγμα, στα 56 Kbps είναι 182 φορές (!!!) πιο αργή από μία στα 10 Mbps ή διαφορετικά μια πληροφορία θα «κατέβει» στον υπολογιστή μας 182 φορές γρηγορότερα ή αλλιώς, αν χρειάζονταν 182 λεπτά (3 ώρες) για να «κατέβει», με τη σύνδεση 10 Mbps θα χρειαστεί μόνο 1 λεπτό! Το παραπάνω παράδειγμα είναι βέβαια ακραίο, όμως οι διαφορές που παρατηρούνται στη ταχύτητα, από σύνδεση σε σύνδεση είναι υπαρκτές και μεγάλες.

Στη πράξη τώρα, ας υπολογίσουμε το χρόνο που χρειάζεται για να «κατέβει» στον υπολογιστή μας ένα αρχείο εικόνας (jpg) μεγέθους 5 ΜΒ όταν έχω σύνδεση ISDN, σε ταχύτητα 64 Kbps. Δίνονται 1 ΜΒ = 1024 ΚΒ, 1Β = 8b.

ΛΥΣΗ

Αρκεί να διαιρέσω το μέγεθος του αρχείου με τη ταχύτητα μεταφοράς (στις σωστές μονάδες).

1. Μέγεθος αρχείου: 5 ΜΒ Χ 1024 = 5.120 ΚΒ 2. Ταχύτητα σύνδεσης: 64 Kbps = 64 / 8 KBps (επειδή 1Β=8b)

= 8 KBps ή 8 ΚΒ / sec

5.120 KB = 640 sec ή 640 / 60 = 10,67 min

8 KB / sec Με τον παραπάνω απλό τρόπο μπορώ να υπολογίσω το χρόνο που απαιτείται.


34

2.5 Επαγγελματικές εφαρμογές του Διαδικτύου (Internet) Πέρα από τον ψυχαγωγικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα του, το Internet αποτελεί και έναν τεράστιο φορέα ανάπτυξης και χρησιμοποίησης μιας πληθώρας επαγγελματικών και εμπορικών δραστηριοτήτων, οι οποίες παρέχουν την ίδια ποιότητα υπηρεσιών με εκείνη που παρέχουν οι συμβατικές μέθοδοι, και επιπλέον μεγαλύτερη ταχύτητα. Οι κυριότερες από τις επαγγελματικές αυτές δραστηριότητες, είναι οι ακόλουθες.

• Έρευνα και ανάπτυξη : Είναι γνωστό πως το Internet γεννήθηκε και μεγάλωσε μέσα στους χώρους των πανεπιστημίων, αποτελώντας το ιδανικό μέσο προσπέλασης των γνώσεων και των εξελίξεων οποιασδήποτε επιστημονικής περιοχής. Η ίδια κατάσταση παρατηρείται και σήμερα αλλά σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα. Το προσωπικό των τμημάτων έρευνας και ανάπτυξης των εταιρειών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων χρησιμοποιεί το Internet για την αναζήτηση συγγραμμάτων και επιστημονικών ανακοινώσεων.

• Υπηρεσία Τεχνικής Υποστήριξης: Πολλές εταιρείες υπολογιστών και επικοινωνιών έχουν ήδη κόμβους στο Internet, προκειμένου να εξυπηρετήσουν τους πελάτες τους, τόσο σε ενημερωτικό όσο και σε τεχνικό επίπεδο. Εάν κάποιος πελάτης αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα ή έχει κάποια εξειδικευμένη απαίτηση, επικοινωνεί με την εταιρεία μέσω του κόμβου της, και δέχεται κάθε είδους τεχνική υποστήριξη, από απλές συμβουλές και οδηγίες μέχρι και ολόκληρα προγράμματα, τα οποία μπορεί να κατεβάσει στον προσωπικό του υπολογιστή μέσω μιας διαδικασίας FTP.

• Ηλεκτρονικό εμπόριο : Πρόκειται για το ισοδύναμο του συμβατικού εμπορίου, το οποίο πραγματοποιείται εξ’ ολοκλήρου μέσω του Internet. Αν και οι ηλεκτρονικές αγορές βρίσκονται ακόμη σε αρκετά πρώιμο στάδιο, εν τούτοις, υπάρχουν αρκετοί κόμβοι που επιτρέπουν στο χρήστη να αγοράσει προϊόντα κάθε είδους - από βιβλία, περιοδικά, μέχρι software και δίσκους μουσικής - τα οποία εξοφλεί μέσω της πιστωτικής του κάρτας.


35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Χρήση του Διαδικτύου (Internet)

3.1. Παγκόσμιος Ιστός (WWW)

3.1.1. Εισαγωγικά Όπως αναφέρθηκε και στο προηγούμενα κεφάλαιο το World Wide Web

(WWW) βασίζεται στην τεχνολογία του υπερκειμένου. Η τεχνολογία αυτή επιτρέπει τη δημιουργία συνδέσμων μεταξύ κειμένων που βρίσκονται αποθηκευμένα σε ψηφιακή μορφή σε οποιοδήποτε υπολογιστή του κόσμου, που συμμετέχει στην υπηρεσία του World Wide Web.

Οι υπολογιστές που αποθηκεύουν υπερκείμενα ονομάζονται World Wide Web εξυπηρετητές (web servers) και υπολογίζονται αριθμητικά σε μερικά εκατομμύρια. Τα ηλεκτρονικά αυτά κείμενα πολύ συχνά ονομάζονται και Web σελίδες. Με απλά λόγια δηλαδή η υπηρεσία του WWW αποτελείται από ένα σύνολο μερικών εκατομμυρίων υπολογιστών, όπου σε κάθε υπολογιστή ένας ή περισσότεροι άνθρωποι-συγγραφείς αποθηκεύουν υπερκείμενα.

Η έννοια "κείμενο" χρησιμοποιείται με την ευρεία έννοια δεδομένου ότι ένα υπέρ-κείμενο μπορεί να εμπεριέχει και άλλα μέσα εκτός από κείμενο (π.χ. φωτογραφίες, βίντεο, μουσική κτλ). Επίσης οι σύνδεσμοι μεταξύ υπερκειμένων είναι δυνατόν να υπάρχουν μεταξύ οποιωνδήποτε υπερκειμένων οπουδήποτε και να βρίσκονται αυτά.

Τι ποσότητα πληροφορίας είναι αποθηκευμένη στο WWW είναι αδύνατο να μετρηθεί με ακρίβεια, πάντως το σίγουρο είναι ότι είναι τεράστια και περιέχει αυτή τη στιγμή ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό της συνολικής "παγκόσμιας πληροφορίας" και ανθρώπινης γνώσης και δραστηριότητας. Αυτό μπορεί να εξαχθεί σαν συμπέρασμα εάν σκεφτούμε ότι στον παγκόσμιο ιστό συμμετέχουν:

α) πάρα πολλοί μικροί σε μέγεθος, και όλοι οι μεσαίοι και μεγάλοι σε μέγεθος πολιτικοί, πολιτιστικοί, εμπορικοί, ανθρωπιστικοί, οικονομικοί και άλλοι οργανισμοί,

β) όλα τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά κέντρα του κόσμου με πληροφορίες για τα προγράμματα τους, τις δημοσιεύσεις τους κτλ,

γ) κάθε είδους μεσαία και μεγάλη επιχείρηση σχεδόν από όλους τους τομείς που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τα προϊόντα τους, τις επιχειρήσεις τους και το στελεχιακό τους δυναμικό,

δ) διαμέσου των ψηφιακών βιβλιοθηκών τους οι σχεδόν οι μεγάλοι εκδοτικοί οργανισμοί ους οποίους δημοσιεύεται κάθε είδους επιστημονική εργασία,

ε) σχεδόν όλες οι εφημερίδες που δημοσιεύουν καθημερινά τα άρθρα τους, τα .περιοδικά και οι τηλεοράσεις του κόσμου,

στ) εκατομμύρια άνθρωποι με τις προσωπικές τους σελίδες.


36

Πώς λοιπόν βρίσκουμε άκρη μέσα σε αυτό το τεράστιο όγκο πληροφοριών; Κάθε σελίδα υπερκειμένου στο World Wide Web έχει μία διεύθυνση που ταυτοποιείται μοναδικά σε ολόκληρο το Internet. Η διεύθυνση αυτή, όπως είδαμε και στο προηγούμενο κεφάλαιο, ονομάζεται URL (Uniform Resource Locator) του υπερκειμένου και χωρίζεται σε τρία βασικά κομμάτια:

http://www.lib.teipat.gr/links.html

O Πρέπει να σημειώσουμε ότι οι διευθύνσεις URL είναι διαφορετικές για κεφαλαία και μικρά γράμματα. Πρέπει επομένως να πληκτρολογούμε μια URL διεύθυνση με ακρίβεια, διατηρώντας κατάλληλα τα μικρά (ή κεφαλαία) γράμματα.

Τα τρία μέρη της διεύθυνσης μίας Web σελίδας είναι:

F το πρώτο κομμάτι της διεύθυνσης υποδηλώνει το πρωτόκολλο επικοινωνίας που χρησιμοποιεί η υπηρεσία World Wide Web για την ανταλλαγή δεδομένων και ονομάζεται HTTP (HyperText Transfer Protocol),

F το δεύτερο κομμάτι υποδηλώνει τη διεύθυνση του υπολογιστή, στον οποίο βρίσκεται αποθηκευμένη (φιλοξενείται) η Web σελίδα, και

F τα τρίτο κομμάτι προσδιορίζει τη διαδρομή (path) και το αρχείο, που βρίσκεται η σελίδα μέσα στο συγκεκριμένο υπολογιστή, που προσδιορίζεται στο δεύτερο μέρος.

Ο πιο απλός τρόπος για να προσπελάσουμε μία σελίδα στο Web είναι να γνωρίζουμε τη διεύθυνσή της. Γνωρίζοντας τη διεύθυνση της σελίδας υπάρχει η δυνατότητα για άμεση πρόσβαση σε μία συγκεκριμένη σελίδα. Όταν προσπελάσουμε και τελικά δούμε μία σελίδα υπερκειμένου στην οθόνη του υπολογιστή, έχουμε τη δυνατότητα να δούμε και άλλες σελίδες ενεργοποιώντας τους συνδέσμους της τρέχουσας σελίδας, προς άλλες σελίδες κ.ο.κ. Να τονίζουμε και πάλι ότι ένας σύνδεσμος μπορεί να υπάρχει μεταξύ υπερκειμένων που βρίσκονται αποθηκευμένα στον ίδιο υπολογιστή και ανήκουν στον ίδιο χώρο (Υπολογιστή), αλλά σύνδεσμοι μπορεί να υπάρχουν εξίσου και μεταξύ υπέρ-κειμένων που βρίσκονται αποθηκευμένα σε διαφορετικούς υπολογιστές και ανήκουν σε διαφορετικούς χώρους.

Εννοείται ότι επαφίεται στο χρήστη δηλαδή αυτόν που περιηγείται μέσα στο σύστημα του WWW, να επιλέξει εάν θα διαβάσει μία σελίδα ή όχι, ενεργοποιώντας τον αντίστοιχο σύνδεσμο. Όπως είναι φανερό αυτός ο τρόπος ανάγνωσης υπερκειμένων είναι, σε αντίθεση με τη παραδοσιακή ανάγνωση των βιβλίων, μη σειριακή και μη προκαθορισμένη μέθοδος και γι’ αυτό δίνει πολλές δυνατότητες που δεν υπάρχουν στην κλασσική σειριακή μέθοδο ανάγνωσης. Βέβαια, η ανάγνωση υπερκειμένων, πολλές φορές απαιτεί υψηλότερο επίπεδο εγρήγορσης από τον αναγνώστη, για να μπορεί να παρακολουθεί και να ελέγχει τη διαδρομή (reading path) της ανάγνωσης των υπερκειμένων.

Από αυτήν την άποψη, υπάρχουν δύο βασικά προβλήματα στη τεχνολογία υπερκειμένου. Το πρώτο πρόβλημα είναι το υψηλό επίπεδο εγρήγορσης (high cognitive overhead) που απαιτείται από τους αναγνώστες και το δεύτερο είναι ο

Πρωτόκολλο επικοινωνίας

Διεύθυνση του υπολογιστή

Θέση και όνομα του αρχείου html στον υπολογιστή.

http://www.lib.teipat.gr/links.html


37

αποπροσανατολισμός (disorientation) κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Φυσικά υπάρχουν διάφορες μέθοδοι και τεχνικές που προσπαθούν να κάνουν την "εξερεύνηση" ενός ατόμου στο Internet όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική και αποδοτική. Γι’ αυτά όμως τα θέματα και πώς μπορούμε να ψάξουμε αποδοτικά και αποτελεσματικά στο WWW θα αναφερθούμε λεπτομερειακά στο επόμενο κεφάλαιο.

3.1.2. Διαβάζοντας WWW σελίδες Για να προσπελάσουμε και να δούμε μία σελίδα του Web χρειαζόμαστε, εκτός

φυσικά από τη σύνδεση στο Internet και, ένα ειδικό πρόγραμμα που ονομάζεται φυλλομετρητής ή καλύτερα περιηγητής Web (ή αλλιώς Web Browser, προφέρεται "γουέμπ μπράουζερ"). Υπάρχουν πολλοί Web Browsers αλλά δύο από αυτούς κατέχουν το 99% της παγκόσμιας αγοράς. Αυτά τα δύο πολύ διαδεδομένα προγράμματα είναι ο Netscape Communicator και ο Internet Explorer. Στη συνέχεια θα περιγράψουμε τη χρήση της Ελληνικής έκδοσης του Internet Explorer (από την εταιρεία Microsoft). Ο Browser αυτός είναι εξαιρετικά διαδεδομένος και προσφέρεται δωρεάν, για μη εμπορική χρήση. Μάλιστα στις διάφορες εκδόσεις των Windows υπάρχει ενσωματωμένος στο λειτουργικό σύστημα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα. Βέβαια, παρόμοιες λειτουργίες μ’ αυτές του Internet Explorer έχουν λίγο-πολύ και οι άλλοι Browsers. Γρήγορα διαπιστώνει κανείς ότι όλοι οι Browsers λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο και η εξοικείωση με τη χρήση ενός απ’ αυτούς είναι αρκετή, ώστε κάποιος να χρησιμοποιεί οποιονδήποτε.

Με το που ανοίγουμε ένα περιηγητή WWW εμφανίζεται συνήθως μία αρχική σελίδα υπερκειμένου. Εάν δεν εμφανίζεται τίποτε μπορούμε να δούμε μία σελίδα πληκτρολογώντας τη διεύθυνση της στη γραμμή διευθύνσεων στο επάνω μέρος του Internet Explorer. Για παράδειγμα η αρχική σελίδα του Τ.Ε.Ι. έχει διεύθυνση http://www.teipat.gr/ και μπορούμε να τη δούμε πληκτρολογώντας αυτή τη διεύθυνση στο κατάλληλο σημείο. Όπως μπορούμε να δούμε από τη σχετική εικόνα, το παράθυρο του Internet Explorer χωρίζεται σε πέντε περιοχές.

F Η πρώτη περιοχή στην κορυφή του παραθύρου, είναι το κεντρικό μενού του προγράμματος. Από το μενού αυτό μπορούμε να προσπελάσουμε όλες τις λειτουργίες του Internet Explorer.

F Η δεύτερη περιοχή είναι η γραμμή εργαλείων του Internet Explorer, η οποία περιέχει κάποια πλήκτρα συντόμευσης προς τις βασικές λειτουργίες του Internet Explorer.

F Η τρίτη περιοχή βρίσκεται ακριβώς κάτω από τη γραμμή εργαλείων του προγράμματος και είναι η περιοχή που φαίνεται η διεύθυνση της σελίδας που προβάλλεται κάθε στιγμή από τον Internet Explorer. Σε αυτή τη περιοχή μπορούμε οποιαδήποτε στιγμή να πληκτρολογήσουμε τη διεύθυνση μίας Web σελίδας και να τη δούμε άμεσα. Παρατηρήστε ότι στην περιοχή αυτή στη εικόνα πιο κάτω, φαίνεται η διεύθυνση της ιστοσελίδας της Βιβλιοθήκης του Τ.Ε.Ι. (δηλ. http://www.lib.teipat.gr/ ) και τα περιεχόμενά της προβάλλονται αυτή τη στιγμή στη τέταρτη περιοχή.

F Στη τέταρτη και μεγαλύτερη περιοχή φαίνονται τα περιεχόμενα της τρέχουσας ιστοσελίδας μαζί με τους συνδέσμους (Links) προς άλλες ιστοσελίδες.

F Τέλος στη πέμπτη και τελευταία περιοχή που είναι η γκρι γραμμή στο κάτω μέρος του παραθύρου φαίνονται διάφορες πληροφορίες με πιο σημαντική την

http://www.teipat.gr/

http://www.lib.teipat.gr/


38

εξέλιξη του "κατεβάσματος" μίας web σελίδας και την διεύθυνση της σελίδας όπου καταλήγει ένας σύνδεσμος.

Στις διάφορες σελίδες που εμφανίζονται βλέπουμε ότι υπάρχει κάποιο κείμενο

με μπλε ή σπανιότερα και άλλου χρώματος υπογράμμιση. Αυτός είναι ο τρόπος που χρησιμοποιείται για να δειχθεί ότι το συγκεκριμένο κείμενο-περιοχή είναι η αρχή ενός συνδέσμου (link) προς κάποια άλλη Web σελίδα στον ίδιο ή σε κάποιον άλλο ηλεκτρονικό υπολογιστή (υπερκείμενο). Π.χ. πατώντας πάνω στο κείμενο "Κατάλογος Βιβλιοθήκης" ανοίγουμε μια άλλη σελίδα υπερκείμενου με τη διεύθυνση http://athena.teipat.gr/opac/Zconnectell.html. Ας προσέξουμε, ότι η διεύθυνση του υπερκειμένου δείχνει ότι φιλοξενείται σε έναν άλλο υπολογιστή τον “athena.teipat.gr” και όχι στον υπολογιστή “www.lib.teipat.gr” που ήταν η αρχική σελίδα της Βιβλιοθήκης. Από τη σελίδα αυτή μπορούμε να κάνουμε αναζήτηση στο κατάλογο της Βιβλιοθήκης του Τ.Ε.Ι. Πάτρας.

Μετακινώντας το ποντίκι πάνω από το υπογραμμισμένο κείμενο "Γενικές Πληροφορίες", ο δείκτης του ποντικιού μετατρέπεται σε "παλάμη χεριού" που σημαίνει ότι από εδώ ξεκινάει ένας σύνδεσμος προς μία άλλη σελίδα (αυτή τη φορά στον ίδιο Η/Υ).

Τέλος πηγαίνοντας αυτή τη φορά πάνω στην εικόνα «ΕΠΕΑΕΚ» πάλι ο δείκτης του ποντικιού μετατρέπεται σε "παλάμη χεριού" που σημαίνει ότι και από εδώ ξεκινάει ένας σύνδεσμος προς μία άλλη σελίδα (και αυτή τη φορά στον ίδιο Η/Υ).

Επιλέγοντας μια οποιαδήποτε σελίδα μπορούμε να επιστρέψουμε πίσω στη σελίδα από την οποία ήρθαμε, πατάμε το πλήκτρο Πίσω (Back) από τη γραμμή εργαλείων. Έτσι πατώντας μία φορά το πλήκτρο Πίσω μπορούμε να επιστρέψουμε διαδοχικά σε όλες τις σελίδες που επισκεφθήκαμε.

Είναι φανερό ότι ακολουθώντας συνδέσμους προς άλλες σελίδες υπερκείμενου μπορούμε να περιπλανηθούμε μέσα στο σύστημα του παγκόσμιου ιστού, καθώς θα

http://athena.teipat.gr/opac/Zconnectell.html

http://www.lib.teipat.gr


39

βλέπουμε σελίδες που μπορεί να βρίσκονται οπουδήποτε στο Web δηλαδή οπουδήποτε στο κόσμο!

Βεβαίως, εάν το επιθυμούμε, μπορούμε να πάμε κατευθείαν σε μία σελίδα, χωρίς να ακολουθήσουμε μία σειρά από συνδέσμους, απλώς γράφοντας κατευθείαν τη διεύθυνση της στο πεδίο της διεύθυνσης. Για παράδειγμα πληκτρολογώντας τη διεύθυνση: http://www.ypepth.gr/ μπορούμε να δούμε τη κεντρική σελίδα του υπουργείου παιδείας στο WWW βρίσκοντας πληροφορίες σχετικά με τη παιδεία και διάφορα προγράμματα που διαθέτει το υπουργείο, ενώ με τη διεύθυνση: http://www.cordis.lu/ μπορούμε να "βρεθούμε" σε μία από τις μεγαλύτερες βάσεις πληροφοριών για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα διάφορα προγράμματα της.

3.1.3. Δημιουργία Σελιδοδεικτών (Αγαπημένα - Bookmarks) Όπως είδαμε κατά τη διάρκεια μίας περιήγησης στο παγκόσμιο ιστό

ακολουθώντας συνδέσμους μπορεί να βρεθούμε σε διάφορες σελίδες σε οποιοδήποτε υπολογιστή (web εξυπηρετητή) που συμμετέχει στο σύστημα του παγκόσμιου ιστού. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιπλάνησης λοιπόν μπορεί να βρούμε web σελίδες οι οποίες μας ενδιαφέρουν και θα θέλαμε να τις επισκεφτούμε ξανά στο μέλλον. Επίσης μπορεί να υπάρχουν σελίδες στο Internet τις οποίες θέλουμε να επισκεπτόμαστε τακτικά, π.χ. οι σελίδες της αγαπημένης μας εφημερίδας, οι σελίδες του οργανισμού που εργαζόμαστε ή οι σελίδες του χρηματιστηρίου.

Ο Internet Explorer μας δίνει τη δυνατότητα να κρατήσουμε έναν σελιδοδείκτη για μια τέτοια web σελίδα. Οι σελιδοδείκτες δηλαδή είναι ένας μηχανισμός με τον οποίο μπορούμε να κρατάμε ιεραρχικά οργανωμένες τις διευθύνσεις κάποιων "αγαπημένων" σελίδων που πιθανόν θα ξαναεπισκεφθούμε.

http://www.ypepth.gr/

http://www.cordis.lu/


40

Εάν λοιπόν αποφασίσουμε ότι πρέπει να κρατήσουμε τη διεύθυνση μιας ιστοσελίδας, το μόνο που χρειάζεται είναι να δημιουργήσουμε έναν σελιδοδείκτη προς αυτή τη σελίδα. Η διαδικασία γίνεται ως εξής:

F Ενόσω βλέπουμε τη σελίδα επιλέγουμε από το μενού «Αγαπημένα» την επιλογή «Προσθήκη στα Αγαπημένα».

F Στο κουτί διαλόγου που εμφανίζεται δίνουμε εάν θέλουμε ένα όνομα στον σελιδοδείκτη μας.

F Τέλος επιλέγουμε που ακριβώς θα τοποθετηθεί ο καινούριος σελιδοδείκτης μέσα στην υπάρχουσα ιεραρχία των σελιδοδεικτών πατώντας το πλήκτρο «Θέση». Με το πλήκτρο αυτό εμφανίζεται η ιεραρχία των σελιδοδεικτών μέσα από την οποία μπορούμε να επιλέξουμε που θα τοποθετηθεί ο καινούργιος σελιδοδείκτης. Εάν θέλουμε, μπορούμε να προσθέσουμε καινούργιο φάκελο από την επιλογή φάκελος και να βάλουμε σελιδοδείκτη μας εκεί.

Μπορούμε να αναδιοργανώσουμε τους σελιδοδείκτες μας με την προσθήκη νέων και αφαίρεση υπαρχόντων φακέλων από το μενού: «Αγαπημένα» επιλογή «Οργάνωση των αγαπημένων». Είναι πολύ σημαντικό για την αποτελεσματική χρήση του παγκόσμιου ιστού να έχουμε ένα καλά οργανωμένο σύνολο από σελιδοδείκτες. Οι σελιδοδείκτες αποτελούν τα αρχικά σημεία, τις "βάσεις εκκίνησης" για να ξεκινήσουμε ένα επιτυχημένο και ξεκούραστο ταξίδι στον παγκόσμιο ιστό.


41

Η σημασία των σελιδοδεικτών είναι τόσο μεγάλη που άρχισαν να εμφανίζονται ολόκληροι δικτυακοί τόποι που είναι αφιερωμένοι στον να δημιουργούν σελιδοδείκτες (συνδέσμους) προς σελίδες που παρουσιάζουν γενικό ενδιαφέρον για πολλούς χρήστες. Αυτοί οι δικτυακοί τόποι που είναι αφιερωμένοι στη οργάνωση και προσφορά σελιδοδεικτών ονομάζονται portals και μπορούμε να τους χρησιμοποιήσουμε για να βρίσκουμε σημεία εκκίνησης στο παγκόσμιο ιστό.

3.1.4. Ιστορικό (History) Ένα επίσης ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο για την υποβοήθηση της πλοήγησης

μας στο παγκόσμιο ιστό (Web) είναι το «Ιστορικό» (History). Η λειτουργία αυτή δεν είναι τίποτα περισσότερο από αυτό που λέει ο τίτλος της, δηλαδή είναι μια αποθήκευση στη μνήμη του υπολογιστή των δικτυακών τόπων (site) και των ιστοσελίδων που έχουμε επισκεφθεί. Η χρήση του Ιστορικού είναι ιδιαίτερα απλή και το μόνο που χρειάζεται για να δούμε το ιστορικό της πλοήγησης μας στο παγκόσμιο ιστό είναι να πατήσουμε το αντίστοιχο κουμπί στη γραμμή εργαλείων. Η υπηρεσία ενεργοποιείται ακόμα με το συνδυασμό των πλήκτρων Ctrl-H.

Τέλος να σημειώσουμε ότι οι σύγχρονες εκδόσεις των προγραμμάτων

πλοήγησης στο διαδίκτυο έχουν τη δυνατότητα για πλοήγηση χωρίς σύνδεση, κάνοντας δηλαδή μια προσομοίωση σύνδεσης στο Web, πράγμα ιδιαίτερα χρήσιμο για όχι μόνιμες δικτυακές συνδέσεις, όπως για παράδειγμα στο σπίτι. Βεβαίως οι δυνατότητες αυτής της λειτουργίας περιορίζονται στις σελίδες που έχει αποθηκεύσει το πρόγραμμα στη μνήμη του (Ιστορικό) και για οτιδήποτε άλλο πέρα από τα αποθηκευμένα χρειάζεται η σύνδεση του υπολογιστή μας στο διαδίκτυο.


42

3.1.5. Αποθήκευση ιστοσελίδων. Μια ιδιαίτερα χρήσιμη διαδικασία που μπορούμε να έχουμε στη διάθεσή μας στα διάφορα προγράμματα περιήγησης (Browsers) είναι να αποθηκεύσουμε μια ιστοσελίδα με όλα τα περιεχόμενα της (δηλ. κείμενο, εικόνες κλπ) Στον Internet Explorer η διαδικασία αυτή βρίσκεται στο μενού «Αρχείο» επιλογή «Αποθήκευση ως». Επιλέγοντας τη διαδικασία βλέπουμε το παράθυρο:

Το μόνο που χρειάζεται είναι να δώσω το όνομα που επιθυμώ ή να αφήσω το όνομα που είδη υπάρχει και να επιλέξω «Αποθήκευση» προσέχοντας όμως που θα αποθηκεύσω τα αρχεία μου (σε πιο φάκελο).

! Να σημειώσουμε ότι το πρόγραμμα Internet Explorer, αποθηκεύει χωριστά το κείμενο σε ένα αρχείο τύπου html και χωριστά τις εικόνες σε ένα φάκελο με το ίδιο όνομα με αυτό που δώσαμε στο αρχείο κειμένου. Π.χ. Αρχείο teipat.html (το κείμενο) Φάκελος teipat.files (οι εικόνες)

3.16. Προχωρημένες Ρυθμίσεις. Τέλος πρέπει να αναφερθούμε σε ένα μενού στο οποίο βρίσκονται διάφορες προχωρημένες ρυθμίσεις με τις οποίες μπορώ να παραμετροποιήσω όλες τις λειτουργίες του προγράμματος Internet Explorer. Η διαδικασία αυτή βρίσκεται στο μενού «Εργαλεία» επιλογή «Επιλογές Internet». Οι διαθέσιμες επιλογές είναι πάρα πολλές και μπορούν να μπερδέψουν ένα μη έμπειρο χρήστη. Για αυτό το λόγο θα αναφέρουμε μόνο μερικές βασικές και χρήσιμες για τη συνήθη χρήση του Internet. Κατ’ αρχήν στην πρώτη καρτέλα «Γενικά»:


43

1. Από εδώ μπορώ να αλλάξω την αρχική σελίδα που θα εμφανίζεται όταν

ξεκινάει το πρόγραμμα. 2. Μπορώ να διαγράψω τα προσωρινά αρχεία του Internet (τις διάφορες

Ιστοσελίδες δηλαδή που φυλάσσει το πρόγραμμα όταν τις επισκέπτομαι). 3. Μπορώ να αλλάξω τις ημέρες διατήρησης ή να διαγράψω το Ιστορικό του

προγράμματος (Βλ. § 3.1.4. ). 4. Οι υπόλοιπες ρυθμίσεις δεν θα μας απασχολήσουν στο σημείο αυτό.

Στη συνέχεια, ιδιαίτερο ενδιαφέρον και χρησιμότητα έχει η καρτέλα «Περιεχόμενο»


44

Στη καρτέλα αυτή επιλέγω την αυτόματη καταχώρηση

Η αυτόματη καταχώρηση είναι μια διαδικασία που διευκολύνει τη πρόσβαση

μας σε θέσεις που απαιτούν ονόματα χρηστών και κωδικούς πρόσβασης, όπως το freemail που θα δούμε σε επόμενο κεφάλαιο (email).

Με την αυτόματη καταχώρηση δεν χρειάζεται να γράφω κάθε φορά το όνομα και το κωδικό μου γιατί το πρόγραμμα κρατάει αυτές τις πληροφορίες στη μνήμη του. Όμως με την διευκόλυνση αυτή, υπάρχει ο κίνδυνος να μπει κάποιος μη εξουσιοδοτημένος, στη προσωπική μας σελίδα, αφού το πρόγραμμα δεν θα του ζητήσει, εκ νέου, να δώσει το προσωπικό μας όνομα και κωδικό αλλά θα τα βάλει αυτόματα από τη μνήμη του.

Για να αποφύγω αυτό το πρόβλημα χρειάζεται να απενεργοποιήσω την «Αυτόματη Καταχώρηση» τουλάχιστον των κωδικών πρόσβασης (Βλ. πιο πάνω τρίτη επιλογή ). Τις φόρμες μπορώ να τις έχω ενεργοποιημένες αφού για να μπει κάποιος σε προσωπική σελίδα χρειάζεται και το όνομα και το κωδικό.

Με τις επιλογές «Απαλοιφή» μπορώ να σβήσω από τη μνήμη οποιοδήποτε κωδικό και φόρμα έχει αποθηκευτεί στον υπολογιστή μου.


45

3.2. Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail, web-mail.)

3.2.1. Εισαγωγή. Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) είναι η βασικότερη υπηρεσία του

Internet και μάλιστα η μοναδική υπηρεσία που χρησιμοποιούν πολλοί από τους χρήστες του. Το e-mail το χρησιμοποιούσαν 9.8 εκατομμύρια χρήστες το έτος 1992. Σήμερα υπολογίζεται ότι περίπου 180 εκατομμύρια χρήστες του Internet χρησιμοποιούν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Χρησιμοποιώντας το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ένας χρήστης του Internet έχει τη δυνατότητα να ανταλλάξει μηνύματα με οποιοδήποτε άλλον χρήστη του Internet, όπου και αν βρίσκεται αυτός.

Η ανταλλαγή μηνυμάτων γίνεται με τη χρήση των διευθύνσεων που διαθέτει κάθε χρήστης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο Internet, Η διεύθυνση αυτή χωρίζεται σε δύο μέρη. Το ένα μέρος είναι η διεύθυνση του κεντρικού υπολογιστή ο οποίος "λαμβάνει και αποστέλλει" το ηλεκτρονικό μας ταχυδρομείο και το άλλο μέρος είναι το όνομα χρήστη (username) το οποίο χρησιμοποιούμε για να συνδεθούμε στον κεντρικό υπολογιστή. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε τον κεντρικό υπολογιστή σαν ένα ταχυδρομικό γραφείο στο οποίο είναι δυνατόν οι χρήστες να αποκτήσουν ταχυδρομική θυρίδα με κάποιο όνομα (username). Έτσι ουσιαστικά μπορούμε να φανταστούμε το παγκόσμιο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του Internet σαν ένα σύνολο από ταχυδρομικά γραφεία που εκτείνονται σε ολόκληρο τον πλανήτη, όπου σε κάθε γραφείο πολλοί χρήστες (ακόμη και πολλές δεκάδες χιλιάδες) έχουν "ταχυδρομική θυρίδα". Αυτό το σχήμα μοιάζει λίγο-πολύ με το κλασσικό ταχυδρομείο, η μεγάλη διαφορά όμως είναι ότι τα μηνύματα αποστέλλονται ηλεκτρονικά, λαμβάνονται σε ελάχιστο χρόνο (συνήθως μερικά λεπτά) και μπορούν να περιέχουν μεγάλη σε μέγεθος αλλά και ποικιλία πληροφορία (κείμενο, φωτογραφίες, μουσική, βίντεο κτλ).

Τα δύο μέρη που αποτελούν την ηλεκτρονική μας διεύθυνση χωρίζονται με τον χαρακτήρα @, ο χαρακτήρας @ ονομάζεται «ατ» (Συχνά θα ακούσουμε και την ονομασία «παπάκι»). Για παράδειγμα μία ηλεκτρονική διεύθυνση θα μπορούσε να είναι η prof @ teipat.gr. Το δεύτερο μέρος της διεύθυνσης (teipat.gr) προσδιορίζει τη διεύθυνση του κεντρικού υπολογιστή στον οποίο κάποιος χρήστης (ο χρήστης με username prof στη συγκεκριμένη περίπτωση), έχει λογαριασμό και μπορεί να δεχθεί μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

[email protected]

Από επικοινωνιακή άποψη η αποστολή και η λήψη ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι μία "ασύγχρονη" μέθοδος επικοινωνίας (για παράδειγμα, σε αντίθεση με το τηλέφωνο, που είναι μία σύγχρονη (συγχρονισμένη) μέθοδος επικοινωνίας, ο αυτόματος τηλεφωνητής είναι μία ασύγχρονη μέθοδος επικοινωνίας). Οι ασύγχρονες μέθοδοι επικοινωνίας έχουν κάποια σημαντικά πλεονεκτήματα. Δηλαδή, οι άνθρωποι που επικοινωνούν δε χρειάζεται να εκτελούν ταυτόχρονα κάποιες λειτουργίες (π.χ. να κρατούν και να ομιλούν στο ακουστικό). Κάθε άτομο μπορεί να ελέγξει την

Όνομα χρήστη Τμήμα του οργανισμού Χώρα Οργανισμός



46

"αλληλογραφία" του, να γράψει και να οργανώσει τις απαντήσεις του σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή και κάτω από τις συνθήκες που επιθυμεί. Σε γενικές γραμμές το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο αποτελεί ολοένα και περισσότερο ένα σημαντικό (και για ορισμένους το πιο βασικό) εργαλείο σε πολλά περιβάλλοντα εργασίας.

Από την άλλη, η χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου έχει το μειονέκτημα της μη άμεσης επαφής. Λόγω αυτού του μειονεκτήματος η επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου πρέπει να γίνεται προσεκτικά για να μη δημιουργούνται παρερμηνείες ή παρεξηγήσεις. Μάλιστα η κοινότητα του Internet πολύ γρήγορα αναγνώρισε αυτό το μειονέκτημα και δημιούργησε έναν ειδικό κώδικα επικοινωνίας από διάφορα σύμβολα που μπορούν να συνοδεύουν ένα μήνυμα και να διευκολύνουν την επικοινωνία (π.χ. το σύμβολο :-) σημαίνει ότι ο αποστολέας αστειεύεται σε ένα συγκεκριμένο απόσπασμα του μηνύματος). Τα σύμβολα αυτά μπορείτε να δείτε σε άλλη παράγραφο αυτού του κεφαλαίου.

3.2.2 Χρήση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Για να χρησιμοποιήσει κάποιος το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο θα πρέπει

οπωσδήποτε να γνωρίζει τη διεύθυνση του ηλεκτρονικού του ταχυδρομείου. Για παράδειγμα αν κάποιος χρήστης πάρει λογαριασμό από το Κέντρο Διαχείρισης Δικτύου του Τ.Ε.Ι. με όνομα χρήστη (username) prof θα έχει τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου prof @ teipat.gr. Το ίδιο βεβαίως ισχύει και αν πάρουμε (ή φτιάξουμε) λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από οποιονδήποτε φορέα.

Με απλά λόγια όταν παίρνουμε κάποιον λογαριασμό από κάπου (π.χ. το Κέντρο Διαχείρισης Δικτύων του ΤΕΙ ή από οποιονδήποτε άλλο παροχέα υπηρεσιών Internet) για να χρησιμοποιήσουμε ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, θα πρέπει μας πουν και ποια είναι η διεύθυνση του ηλεκτρονικού μας ταχυδρομείου.

Εφόσον αποκτήσουμε λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και γνωρίζουμε τη διεύθυνση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (την e-mail διεύθυνση μας όπως λέγεται), θα πρέπει να επιλέξουμε ένα ειδικό πρόγραμμα για να διαβάσουμε το e-mail μας (δηλ. να δούμε τι μηνύματα μας έστειλαν), και για να στείλουμε εμείς τα μηνύματα που θέλουμε σε κάποιον ή κάποιους παραλήπτες. Υπάρχουν πολλά τέτοια προγράμματα που μπορούν να κάνουν αυτή τη δουλειά. Αναφέρουμε μερικά από τα πιο γνωστά όπως Microsoft Outlook Express, Netscape mail, Eudora κ.α. (η κατηγορία αυτή των προγραμμάτων ονομάζονται e-mail πελάτες).

Θα ήταν αδύνατο να περιγράψουμε κάθε πρόγραμμα για διάβασμα και αποστολή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Σε γενικές γραμμές όμως όλα τα προγράμματα λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο. Πάντως απαραίτητα πριν να εγκαταστήσουμε και χρησιμοποιήσουμε οποιοδήποτε από αυτά τα προγράμματα πρέπει να γνωρίζουμε:

F τη e-mail διεύθυνση μας (π.χ. [email protected])

F τη διεύθυνση (όνομα) του υπολογιστή που χρησιμοποιείται για να δέχεται e-mail από άλλους χρήστες (incoming e-mail server).

F τη διεύθυνση (όνομα) του υπολογιστή που χρησιμοποιείται για να στέλνουμε τα μηνύματα μας σε άλλους χρήστες (outgoing e-mail server).

F τη διαδικασία σύνθεσης και αποστολής ενός μηνύματος

mailto:[email protected])


47

F τη διαδικασία διαβάσματος των μηνυμάτων που μας στέλνουν

Ένα από τα πιο διαδεδομένα προγράμματα για την αποστολή και λήψη e-mail είναι το πρόγραμμα Outlook Express από την εταιρία Microsoft. Το πρόγραμμα αυτό υπάρχει και σε Ελληνική έκδοση-γλώσσα και μάλιστα διατίθεται δωρεάν με τις διάφορες εκδόσεις των Microsoft Windows. Όταν τρέξουμε για πρώτη φορά το πρόγραμμα Outlook Express θα πρέπει να συμπληρώσουμε τις κατάλληλες πληροφορίες σε ένα αυτόματο πρόγραμμα που ονομάζεται "Οδηγός σύνδεσης στο Internet" είτε μπορούμε πάντοτε να κάνουμε την αντίστοιχη διαδικασία και μέσα από την ανάλογη διαδικασία του προγράμματος. Αυτές τις πληροφορίες θα πρέπει να δώσουμε λίγο-πολύ και σε οποιοδήποτε άλλο πρόγραμμα για να διαβάζουμε και στέλνουμε e-mail. Το Outlook Express μας προτρέπει με ένα αρκετά φιλικό και ευκολονόητο τρόπο να δώσουμε τις απαραίτητες αυτές πληροφορίες για να μπορέσει το πρόγραμμα να εργαστεί κανονικά.

3.2.3. Δήλωση Παραμέτρων E-mail Το πρώτο βήμα στον "Οδηγό σύνδεσης στο Internet" είναι η δήλωση του

ονόματος μας. Το όνομα αυτό θα χρησιμοποιείται στην αποστολή μηνυμάτων και θα βλέπουν το όνομα αυτό οι παραλήπτες των μηνυμάτων μας.

Αμέσως μετά τη δήλωση του ονόματος θα πρέπει να δηλώσουμε τη διεύθυνση

του ηλεκτρονικού μας ταχυδρομείου (Εικόνα Παρακάτω). Αυτή η διεύθυνση εκχωρείται από τον οποιοδήποτε παροχέα, όταν ανοίγουμε λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Εάν έχουμε είδη λογαριασμό σε άλλον παροχέα τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ηλεκτρονική διεύθυνση του παροχέα αυτού.


48

Μετά τη δήλωση του ονόματος και της ηλεκτρονικής διεύθυνσης θα πρέπει να δηλώσουμε τα ονόματα των κεντρικών υπολογιστών για εισερχόμενη και εξερχόμενη αλληλογραφία, τους εξυπηρετητές (servers) δηλαδή των υπηρεσιών POP3, SMTP κ.λ.π. (τα ονόματα αυτά θα δοθούν όπως προαναφέραμε από τον παροχέα Internet).


49

Και για τη περίπτωση που χρησιμοποιούμε κάποιο Webmail, οι ρυθμίσεις των διακομιστών εισερχόμενης (pop3) και εξερχόμενης (smtp) αλληλογραφίας είναι ανάλογες. Απαραίτητη όμως προϋπόθεση για τη λειτουργία του προγράμματος είναι η υποστήριξη της λειτουργίας pop3 και smtp από το Webmail που χρησιμοποιούμε.

Ειδικά για το www.freemail.gr οι ρυθμίσεις είναι:

• διακομιστής εισερχόμενης (pop3): pop.freemail.gr • διακομιστής εξερχόμενης (smtp): mail.freemail.gr

Μετά τη δήλωση του ονόματος του λογαριασμού αλληλογραφίας δηλώνετε τα στοιχεία της αναγνώρισης. Αυτά τα στοιχεία είναι το username και το συνθηματικό (κωδικός πρόσβασης). Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για να μην μπορεί κανένας άλλος να διαβάσει το προσωπικό σας ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (Επόμενη Εικόνα).

Είναι προφανές ότι όταν θέλουμε να διασφαλίσουμε τη μυστικότητα των μηνυμάτων μας σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να είναι ενεργοποιημένη η επιλογή : «Απομνημόνευση κωδικού πρόσβασης».

http://www.freemail.gr


50

Στην αρχική λειτουργία του οδηγού, όταν πρωτοξεκινάμε τον υπολογιστή, μετά τη δήλωση των στοιχείων πρόσβασης γίνεται και η δήλωση του τρόπου σύνδεσης. Στο σημείο αυτό δηλώνουμε με πιο τρόπο συνδεόμαστε στο Internet. Όπως είδαμε σε άλλη παράγραφο, υπάρχουν πολλοί τρόποι σύνδεσης στο Internet. Ο συνήθης τρόπος μέσω τηλεφωνικής γραμμής, είναι και η μοναδική επιλογή εάν συνδεόμαστε από το σπίτι μας. Άρα εάν δημιουργήσουμε μία σύνδεση για αλληλογραφία Internet από το σπίτι μας επιλέγουμε σύνδεση μέσω τηλεφωνικής γραμμής και έχουμε dial-up σύνδεση στο δίκτυο του παροχέα μας. Στη περίπτωση που ο υπολογιστής μας έχει μόνιμη σύνδεση στο Internet θα επιλέξουμε σύνδεση μέσω τοπικού δικτύου.

Τέλος μετά τη δήλωση των βασικών πληροφοριών, στα προηγούμενα στάδια, θα πρέπει να δώσουμε και ένα όνομα στο λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που χρησιμοποιείται(Εικόνα παρακάτω). Αυτό γίνεται γιατί το Outlook Express μπορεί να διαχειριστεί και δύο ή περισσότερους λογαριασμούς ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και άρα κάθε λογαριασμός θα πρέπει να έχει κάποιο όνομα.

Πάντως θα πρέπει να τονίσουμε ότι πολλές φορές είναι πολύ δύσχρηστη

(ειδικά για αρχάριους χρήστες) η χρήση πολλών διαφορετικών λογαριασμών ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, και μάλιστα οδηγήσει σε σύγχυση τους χρήστες. Σαν συμβουλή θα λέγαμε ότι είναι πολύ καλό να χρησιμοποιούμε μόνιμα έναν λογαριασμό (μία διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου) και να μην τον αλλάζουμε γιατί οι άλλοι χρήστες μας "μαθαίνουν" και μας καταχωρούν στα βιβλία διευθύνσεων τους με αυτό το λογαριασμό (τι είναι το ηλεκτρονικό βιβλίο διευθύνσεων θα δούμε σε άλλη παράγραφο).


51

3.2.4. Ε-mail - Ανάγνωση Από τη στιγμή που δοθούν οι βασικές πληροφορίες όταν τρέξουμε ξανά το

Outlook Express βρισκόμαστε σε μία οθόνη που παρουσιάζει τις βασικές επιλογές του προγράμματος (Εικόνα πιο κάτω). Στα αριστερά της οθόνης του προγράμματος φαίνονται οι βασικοί φάκελοι αλληλογραφίας (π.χ. όλα τα εισερχόμενα μηνύματα αποθηκεύονται στον φάκελο Εισερχόμενα κ.ο.κ.) ενώ δεξιά υπάρχουν οι βασικές επιλογές (π.χ. Ανάγνωση αλληλογραφίας, Ανάγνωση Συζητήσεων, Σύνθεση Μηνύματος κτλ).

Για να διαβάσει κάποιος το e-mail του θα πρέπει να επιλέξει Λήψη Όλων από την κεντρική οθόνη ή το πλήκτρο Αποστολή και Λήψη από τη γραμμή εργαλείων στην κορυφή του Outlook Express. Με αυτή τη διαδικασία λαμβάνονται όλα τα μηνύματα που μας έχουν στείλει και βρίσκονται αποθηκευμένα στο λογαριασμό μας τη στιγμή που γίνεται η λήψη. Μόλις ξεκινήσει η λήψη των μηνυμάτων εμφανίζεται ένα παράθυρο που δείχνει την εξέλιξη της λήψης των μηνυμάτων. Μόλις τελειώσει η λήψη των μηνυμάτων μπορούμε πλέον από τον φάκελο Εισερχόμενα να διαβάσουμε όλα τα μηνύματα μας.

Μόλις επιλέξουμε το φάκελο Εισερχόμενα η δεξιά μεριά της οθόνης του Outlook Express χωρίζεται σε δύο μέρη (Εικόνα δίπλα). Στο επάνω μέρος υπάρχει η λίστα των εισερχόμενων όπου φαίνονται τα βασικά στοιχεία των μηνυμάτων που παραλάβαμε (από που το παραλάβαμε, το θέμα του μηνύματος και η ημερομηνία παραλαβής). Με έντονα γράμματα εμφανίζονται τα μηνύματα που παραλάβαμε αλλά δεν έχουμε διαβάσει ακόμη. Μόλις επιλέξουμε (δηλ. κάνουμε κλικ) σε κάποιο από αυτά τα μηνύματα, τότε στο κάτω μέρος εμφανίζεται το περιεχόμενο του μηνύματος. Εάν σε κάποιο μήνυμα υπήρχε και συνημμένο αρχείο τότε αριστερά από το μήνυμα θα εμφανίζονταν το εικονίδιο ενός συνδετήρα.


52

Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να διαβάσουμε ένα-ένα τα μηνύματα μας και να

απαντήσουμε εάν θέλουμε σε κάποια από αυτά. Η απάντηση ενός μηνύματος γίνεται πατώντας το πλήκτρο Απάντηση από τη γραμμή εργαλείων εάν θέλουμε να απαντήσουμε στον αποστολέα, ή πατώντας Απάντηση σε όλους εάν θέλουμε να απαντήσουμε στον αποστολέα και στους τυχόν άλλους παραλήπτες που μπορεί να υπήρχαν στο μήνυμα που δεχθήκαμε. Εάν δεν θέλουμε να απαντήσουμε τον αποστολέα αλλά απλώς να προωθήσουμε το μήνυμα σε κάποιο τρίτο επιλέγουμε το πλήκτρο Προώθηση Μηνύματος.

Μπορούμε επίσης να διαγράψουμε ένα μήνυμα μόλις το διαβάσουμε, ή και χωρίς να το διαβάσουμε, επιλέγοντας το και πατώντας το πλήκτρο Διαγραφή από τη γραμμή εργαλείων ή απλώς το πλήκτρο Delete από το πληκτρολόγιο μας. Όταν διαγράφετε ένα μήνυμα δεν σβήνεται οριστικά από τον υπολογιστή, απλώς μεταφέρεται στον φάκελο Διαγραμμένα.

Ακόμα υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργήσουμε και δικούς μας φακέλους για να οργανώσουμε και αρχειοθετήσουμε τα μηνύματα μας (π.χ. μπορούμε να δημιουργήσουμε το φάκελο «Οικονομικά» για να βάζουμε όλα τα μηνύματα μας με οικονομικά θέματα, ή τον φάκελο «Βρασίδας» για να αποθηκεύσουμε τα μηνύματα του φίλο μας με αυτό το όνομα). Νέος φάκελος μπορεί να δημιουργηθεί από το μενού Αρχείο, επιλογή Νέο, επιλογή Φάκελος. Όταν δημιουργήσουμε κάποιους νέους φακέλους μπορούμε πλέον αντί να διαγράφουμε τα μηνύματα να τα μεταφέρουμε στους αντίστοιχους φακέλους για λόγους ταξινόμησης. Η μεταφορά γίνεται επιλέγοντας το μήνυμα, πατώντας με το δεξί πλήκτρο του ποντικιού και επιλέγοντας μεταφορά σε φάκελο από το μενού που εμφανίζεται. Δεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε ότι τα μηνύματα πιάνουν χώρο στο δίσκο μας και η άκριτη αρχειοθέτηση μηνυμάτων μπορεί να οδηγήσει σε "ασφυξία" τον σκληρό μας δίσκο. Κατά περιόδους φροντίζουμε ώστε να διαγράφουμε τα πολύ παλιά και άχρηστα μηνύματα από τον υπολογιστή μας.


53

3.2.5. E-mail - Αποστολή Για να στείλουμε ένα μήνυμα με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο επιλέγουμε

Σύνθεση Μηνύματος από τη γραμμή εργαλείων και εμφανίζεται το παράθυρο [Νέο Μήνυμα] για σύνθεση νέου μηνύματος (Εικόνα παρακάτω). Στο παράθυρο αυτό γράφουμε το μήνυμα μας. Στα πεδίο Προς και Κοιν. συμπληρώνουμε τη διεύθυνση αυτών στους οποίους θέλουμε αντίστοιχα να στείλουμε το μήνυμα σαν βασικούς παραλήπτες ή σαν παραλήπτες του μηνύματος ως κοινοποίηση. Τη διεύθυνση ενός ατόμου μπορούμε:

F είτε να τη γράψουμε κατευθείαν στα πεδία (ένα τέτοιο παράδειγμα φαίνεται στο πεδίο Κοιν. της Εικόνας όπου γράφουμε κατευθείαν τη ηλεκτρονική διεύθυνση του ατόμου στο οποίο θα γίνει κοινοποίηση του μηνύματος μας, π.χ. [email protected]).

F είτε να τη πάρουμε από το βιβλίο διευθύνσεων, εφόσον φυσικά έχουμε πρώτα δημιουργήσει μία εγγραφή στο βιβλίο διευθύνσεων. Από το μενού Εργαλεία του Outlook Express, επιλογή: Επιλογή παραληπτών εμφανίζεται το βιβλίο διευθύνσεων και μπορούμε να κάνουμε επιλογή παραληπτών.

Το παράθυρο Επιλογή παραληπτών μπορούμε να το εμφανίσουμε και από τη γραμμή εργαλείων του παραθύρου σύνθεση νέου μηνύματος, κάνοντας κλικ στο εικονίδιο με το ανοιχτό βιβλίο αριστερά από τα εικονίδιο του συνδετήρα), είτε κάνοντας κλικ με το ποντίκι στα δεξιά του αντίστοιχου πεδίου διεύθυνσης (δηλ. Προς, Κοιν., Ιδ. κοιν) και πάνω στο εικονίδιο που απεικονίζει μία κάρτα διεύθυνσης.

Γενικά, το βιβλίο διευθύνσεων είναι ένα αρχείο στο οποίο καταγράφουμε τα ονόματα και τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των ατόμων με τα οποία επικοινωνούμε συχνά. Βάζοντας κάποιον στο βιβλίο διευθύνσεων μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μετά το βιβλίο αυτό για να τον ψάξουμε σαν παραλήπτη. Το βιβλίο διευθύνσεων μπορούμε να

mailto:[email protected])


54

το ανοίξουμε για να προσθέσουμε νέες επαφές ή για να διαγράψουμε ήδη υπάρχουσες από το μενού Εργαλεία, επιλογή Βιβλίο Διευθύνσεων.

Μόλις τελειώσουμε τη σύνθεση του μηνύματος, η αποστολή του γίνεται πατώντας το πλήκτρο Αποστολή που βρίσκεται επάνω αριστερά του παραθύρου σύνθεσης νέου μηνύματος. Μόλις πατήσουμε το πλήκτρο Αποστολή το Outlook Express μεταφέρει το μήνυμα στο φάκελο εξερχόμενα και προσπαθεί να αποστείλει το μήνυμα. Γενικά, η αποστολή ενός μηνύματος διαρκεί από μερικά δευτερόλεπτα ή και μερικά λεπτά αναλόγως με το μέγεθος του μηνύματος. Εάν το μήνυμα δεν αποσταλεί το Outlook express θα μας ενημερώσει κατάλληλα. Εάν δεν λάβουμε κανένα μήνυμα που να αφορά την αποστολή μηνύματος που κάναμε (αυτό μπορεί να γίνει και αρκετά λεπτά μετά την αποστολή), σημαίνει ότι το μήνυμα παρεδόθη κανονικά στον παραλήπτη.

Εδώ θα πρέπει να πούμε ότι εκτός από την αποστολή μηνυμάτων με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο υπάρχει η δυνατότητα εισαγωγής και σύναψης σαν συνημμένου οποιουδήποτε αρχείου. Για παράδειγμα μπορούμε να ετοιμάσουμε ένα έγγραφο ή μία εικόνα ή ένα λογιστικό φύλλο χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε πρόγραμμα θέλουμε και στη συνέχεια να το αποστείλουμε σε κάποιον παραλήπτη.

Όταν κάνουμε τη σύνθεση ενός νέου μηνύματος από το αντίστοιχο παράθυρο (Εικόνα κάτω), μπορούμε από το μενού Εισαγωγή, επιλογή συνημμένο αρχείο να διαλέξουμε ένα αρχείο που θα επικολληθεί έως συνημμένο στο μήνυμα που θα αποστείλουμε. Μόλις επιλέξουμε ένα αρχείο έως συνημμένο αυτό εμφανίζεται στο κάτω σημείο του παραθύρου της σύνθεσης νέου μηνύματος. Όταν ο παραλήπτης λάβει το μήνυμα θα λάβει συνημμένα και τα αρχεία που επισυνάψαμε εμείς στο μήνυμα μας.


55

3.2.6. Κώδικες επικοινωνίας στο e-mail Πολλές φορές μπορεί τα e-mail, πού δέχεται ένας χρήστης, να περιέχουν

παράξενα σύμβολα. Τα πιο συνηθισμένα από αυτά τα σύμβολα αυτά εξηγούνται παρακάτω:

:-) Χαρά :-e Απογοήτευση

:-( Λύπη :’-( Δάκρυα

:-ο Έκπληξη :-D Γέλιο

:-@ Κραυγή ;-) Κλείσιμο Ματιού

:-Ι Αδιαφορία :-< Τρέλα

Αν χρησιμοποιούνται μόνο κεφαλαία γράμματα, αυτό σημαίνει ότι ο αποστολέας φωνάζει.

Μερικοί άνθρωποι πληρώνουν για όσο χρόνο είναι στο Internet. Τα e-mail πού απευθύνονται σ’ αυτούς πρέπει να είναι σύντομα και να μπαίνουν κατ’ ευθείαν στο θέμα, γιατί αλλιώς κοστίζουν ακριβότερα. Είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί ότι τα e-mail πού απευθύνονται σε newsgroups ή chat sessions είναι ορατά από όλους όσους παίρνουν μέρος στη συζήτηση, οι οποίοι είναι σε θέση να το αναπαράγουν και να το στείλουν σε άλλούς χωρίς κανένα περιορισμό. Έτσι, πρέπει το θέμα του μηνύματος να δείχνει το περιεχόμενο του έτσι ώστε αυτοί πού δεν ενδιαφέρονται να το σβήνουν χωρίς περαιτέρω ενασχόληση μ’ αυτό. Για να κρατηθούν τα μηνύματα μικρά υπάρχουν συντομογραφίες πού χρησιμοποιούνται παγκόσμια. Οι γνωστότερες είναι: <BTW> που σημαίνει “by the way”, <G> που σημαίνει «μορφάζω», <ΙΜΗΟ> πού σημαίνει Ιn My Humble Opinion και <ROTFL> πού σημαίνει Rolling On The Floor Laughing.

Η ανεξέλεγκτη αποστολή μηνυμάτων σε διάφορες mailing lists, bulletins boards ή chat sessions, πού είναι γνωστή σαν spamming, έχει δημιουργήσει ένα πρόβλημα πού είναι γνωστό με τον όρο flaming. Αυτό γίνεται ως εξής: Μερικές φορές είναι δυνατό ένας χρήστης να προσβληθεί από το περιεχόμενο ενός e-mail ενός άλλου χρήστη. Τότε αυτός στέλνει απειλητικά μηνύματα στον άλλο χρήστη. Αν η κόντρα με τα e-mail συνεχιστεί και από τα δύο μέρη, αυτό ονομάζεται flame war.

3.2.7. Web Mail Τελευταία άρχισαν να εμφανίζονται εταιρίες στο Internet οι οποίες προσφέρουν εντελώς δωρεάν σε όποιον θέλει λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Το καλό με αυτή την υπηρεσία είναι ότι λειτουργεί πολύ απλά μέσω του WWW και δεν χρειάζεται να κάνουμε εγκατάσταση κάποιου ειδικού προγράμματος για να διαβάσουμε και να στείλουμε e-mail. Με αυτή την υπηρεσία συνδεόμαστε με ένα δικτυακό τόπο WWW (υπάρχουν αρκετοί τέτοιοι, π.χ. http://www.freemail.gr/ ή http://www.hotmail.com/ ), δημιουργούμε έναν λογαριασμό και μετά μπορούμε να λάβουμε και να αποστείλουμε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με τους απλούς τρόπους που υπάρχουν στον WWW. Με άλλα λόγια το Web mail είναι ένας πολύ απλός και εύκολος τρόπος για να αποκτήσουμε και να χρησιμοποιήσουμε έναν λογαριασμό e-mail, εάν φυσικά δεν θέλουμε τις αυξημένες δυνατότητες, υπηρεσίες και την ασφάλεια ενός κανονικού λογαριασμού ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

http://www.freemail.gr/

http://www.hotmail.com/


56

Το Web mail μας δίνει επίσης τη δυνατότητα, να διαβάσουμε το κλασικό ηλεκτρονικό μας ταχυδρομείο μέσω του WWW, όπως και πολλές άλλες υπηρεσίες οι οποίες διαφέρουν από site σε site. Υπάρχουν πάρα πολλές διευθύνσεις που μπορούμε να έχουμε αυτές τις υπηρεσίες και μπορεί ο καθένας να διαλέξει τη δική του.

Αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να σημειωθεί είναι ότι αυτές οι «δωρεάν» υπηρεσίες δεν μας παρέχουν καμία απολύτως αξιοπιστία και προκειμένου να διασφαλιστεί τη βιωσιμότητά τους μας βομβαρδίζουν συχνά με διαφημίσεις κάνοντας τη χρήση τους τουλάχιστον κουραστική. Είναι επίσης προφανές ότι δεν θα χρησιμοποιούσαμε κάτι τέτοιο για οποιοδήποτε σοβαρό σκοπό.

3.2.8. Χρήση του Freemail (Web Mail) Στη συνέχεια θα δούμε μερικά βασικά στοιχεία της χρήσης του Freemail, ενός

από τους δικτυακούς τόπους (site) δηλαδή, που μας παρέχουν δωρεάν email με τη μορφή Web-mail (Ιστοσελίδας), αλλά επίσης και τη δυνατότητα λήψης των μηνυμάτων του email μας στο Outlook (υπηρεσία POP3).

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε για να μπούμε στη σελίδα του Freemail είναι να δώσουμε το όνομα χρήστη και το κωδικό πρόσβασης και κατόπιν να πατήσουμε «είσοδος». Εννοείται πως αν δεν έχουμε αυτά τα στοιχεία δεν μπορούμε να μπούμε στο σύστημα.

Βέβαια είναι πολύ εύκολο αν δεν έχουμε λογαριασμό στο Freemail, να δημιουργήσουμε ένα, πατώντας στη θέση «εγγραφή».

Η αρχική οθόνη του Freemail φαίνεται πιο κάτω:


57

Κάνοντας σωστά τη προηγούμενη διαδικασία μπαίνουμε στο σύστημα και η πρώτη οθόνη που βλέπουμε είναι αυτή της θυρίδας μας, του χώρου δηλαδή που κρατούνται τα μηνύματα μας.

Από εδώ, μπορούμε είτε να διαβάσουμε κάποιο από τα μηνύματα πατώντας

πάνω του, είτε να στείλουμε ένα νέο μήνυμα πατώντας στη θέση «Σύνθεση». Η οθόνη που φαίνεται όταν πατήσουμε τη σύνθεση μηνύματος είναι η

παρακάτω:

Από εδώ η διαδικασία για την αποστολή μηνύματος είναι η ίδια που έχουμε δει.


58

Το σημείο που διαφοροποιείται και πρέπει να το επισημάνουμε είναι αυτό της προσάρτησης κάποιου αρχείου (κειμένου, εικόνας, φύλλου εργασίας ή κάτι άλλου), στο μήνυμα μας. Η διαδικασία του συνημμένου δηλαδή.

Εδώ γίνεται πατώντας, στο κάτω μέρος της προηγούμενης οθόνης, ένα από τα κουμπιά «Αναζήτηση», ή και τα δύο, αν θέλουμε να στείλουμε περισσότερα από ένα συνημμένα.

Με το πάτημα της αναζήτησης εμφανίζεται το γνωστό παράθυρο επιλογή

αρχείου, των Windows, και η χρήση του γίνεται με το συνήθη τρόπο. Επιλέγουμε το φάκελο που βρίσκεται το αρχείο μας και κατόπιν τα ίδιο το αρχείο.


59

Αν έχουμε λάβει κάποιο μήνυμα που περιέχει συνημμένο εκτός από το κείμενό του τότε θα δούμε δίπλα από το μήνυμα μας και ένα συνδετήρα που μας ειδοποιεί για την ύπαρξη του συνημμένου.

Μέσα στο μήνυμα τώρα, θα δούμε τα συνημμένα αρχεία με κόκκινα

γράμματα κάτω από το κείμενο του email.

Αν θέλουμε να δούμε ή να αποθηκεύσουμε, το συνημμένο του email μας ο πιο

σωστός τρόπος είναι να πατήσουμε δεξί κλικ πάνω στο συνημμένο και κατόπιν την επιλογή άνοιγμα ή αποθήκευση.


60

Σημειώνουμε ότι ο σωστός τρόπος για την επεξεργασία του συνημμένου, είναι πρώτα η αποθήκευσή του σε κάποιο φάκελο της επιλογής μας και κατόπιν το άνοιγμα του αρχείου με το αντίστοιχο πρόγραμμα!

Τέλος, αν το email μας περιέχει κάποια εικόνα που θέλουμε απλώς να τη δούμε, τότε ευτυχώς δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη διαδικασία μια η εικόνα μας θα εμφανιστεί από μόνη της κάτω από το κείμενό μας.

Εδώ το αρχείο εικόνας achaia1.jpg (Ναός Αγίου Ανδρέα), φαίνεται μόνο του μαζί με το μήνυμα, στο παράθυρο του Internet Explorer.


61

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο Αναζήτηση πληροφοριών στο

Διαδίκτυο (Internet)

Internet και πληροφόρηση Το Internet είναι ένα δίκτυο δικτύων μέσω των οποίων συνδέονται

υπολογιστές από όλο τον κόσμο. Αυτό επιτυγχάνεται, ;όπως είδαμε μέσω του συνόλου των πρωτοκόλλων για επικοινωνίες ανάμεσα σε υπολογιστές, του TCP/ΙΡ (Transmission Control Protocol / Internet Protocol). Το Internet είναι το μέσο με το οποίο μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε πληροφορίες οι οποίες είναι αποθηκευμένες σε αυτούς τους διασυνδεδεμένους υπολογιστές. Το Internet το ίδιο δεν περιέχει πληροφορίες. Συνηθίζουμε να λέμε (λανθασμένα) ότι βρίσκουμε κάποια πληροφορία ή ένα τεκμήριο στο Internet, αλλά στην πραγματικότητα βρίσκουμε τον υπολογιστή που έχει αποθηκευμένη αυτή την πληροφορία ή το τεκμήριο. Το σωστό είναι να λέμε ότι αυτή η πληροφορία βρέθηκε μέσω του Internet.

Ένας χρήστης του Internet έχει πρόσβαση (μέσω αυτού) σε μία ευρεία γκάμα υπηρεσιών, όπως τη δυνατότητα πρόσβασης σε ένα τεράστιο όγκο πληροφοριών, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τη μεταφορά αρχείων, κ.α.

Το Internet αποτελείται από μία ποικιλία πρωτοκόλλων επικοινωνίας, αρκετά από τα οποία χαρακτηρίζονται από αντίστοιχα προγράμματα, τα οποία επιτρέπουν στους χρήστες να ψάξουν και να ανακτήσουν υλικό το οποίο είναι προσβάσιμο μέσω των αντίστοιχων πρωτοκόλλων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός πρωτοκόλλου αποτελεί το FTP (File Transfer Protocol), το οποίο είναι ένα πρόγραμμα και ταυτόχρονα μία μέθοδος, η οποία χρησιμοποιείται για να μεταφέρει κάποιος αρχεία από άλλους υπολογιστές, στον δικό του υπολογιστή, ή και το αντίστροφο.

World Wide Web Το World Wide Web (αποκαλούμενο επίσης και Web, WWW, ή 3W), παρόλο που έχει το δικό τον πρωτόκολλο επικοινωνίας (ΗΤΤΡ ή Hyper Text Transfer Protocol), επιτρέπει μέσω ενός μοναδικού interface και δια της μεθόδου παρουσίασης πληροφοριών Hypertext, την προσπέλαση στους περισσότερους τύπους πρωτοκόλλων τον Internet, όπως telnet, e-mail, FTP, Usenet News κ.α.

Μερικές σημαντικές επισημάνσεις πριν αρχίσουμε την αναζήτηση στο web: F Το Internet δεν είναι μία βιβλιοθήκη με αξιολογημένες εκδόσεις οι οποίες

επιλέχθηκαν από ειδικούς. Αποτελεί μάλλον έναν πίνακα ανακοινώσεων όπου ο καθένας μπορεί να αναρτήσει οτιδήποτε. Όλες οι πληροφορίες πρέπει να αναλύονται και να αξιολογούνται ως προς το αν είναι κατάλληλες για επιστημονική ή ερευνητική χρήση.

F Πρέπει να έχουμε επισκεφτεί αρκετούς τόπους (sites), όταν ψάχνουμε για ένα θέμα στο Internet. Μην επαναπαυόμαστε στις πληροφορίες που βρήκαμε σε έναν μόνο τόπο, ή σε ένα μόνο είδος τόπων.


62

F Πρέπει να μάθουμε ποια είναι τα εργαλεία αναζήτησης που διατίθενται για τον εντοπισμό πληροφοριών στο Internet και να χρησιμοποιούμε τα κατάλληλα εργαλεία σε κάθε περίπτωση αναζήτησης πληροφοριών, και να σιγουρευτούμε ότι γνωρίζουμε και κατανοούμε επαρκώς τις διαφορές μεταξύ θεματικών καταλόγων και μηχανών αναζήτησης.

F Τέλος πριν ξεκινήσουμε την έρευνά μας στο web, να σιγουρευτούμε ότι:

F Η Βιβλιοθήκη δεν διαθέτει την πληροφορία ή το υλικό που ζητάμε και ότι έχουμε ψάξει διεξοδικά όλες τις πηγές (έντυπες και ηλεκτρονικές) της Βιβλιοθήκης.

F Έχουμε αναλύσει επαρκώς όλες τις παραμέτρους του θέματός μας και ότι έχουμε χαράξει την κατάλληλη στρατηγική ως προς την πορεία της έρευνάς μας.


63

Εργαλεία αναζήτησης πληροφοριών

4.1. Θεματικοί Κατάλογοι Ορισμός : Ένας θεματικός κατάλογος είναι μία υπηρεσία που προσφέρει μία

συλλογή από δεσμούς (links) σε πηγές πληροφοριών στο Internet, που συγκεντρώνονται από το εξειδικευμένο προσωπικό της υπηρεσίας τον θεματικού καταλόγου, αξιολογούνται και οργανώνονται ανά θεματικές κατηγορίες. Οι υπηρεσίες θεματικών καταλόγων χρησιμοποιούνε συγκεκριμένα κριτήρια επιλογής, προκειμένου να συμπεριλάβουν κάποιους δεσμούς, παρόλα αυτά το εύρος της επιλογής ποικίλει ανάλογα με την υπηρεσία. Οι περισσότεροι θεματικοί κατάλογοι προσφέρουν επίσης ένα μηχανισμό αναζήτησης για την πλοήγηση στο περιεχόμενο τον καταλόγου.

Γενικές επισημάνσεις

F Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι θεματικών καταλόγων: οι Ακαδημαϊκοί και Επαγγελματικοί Θεματικοί Κατάλογοι που στην πλειοψηφία τους έχουν δημιουργηθεί και συντηρούνται από ειδικούς με σκοπό να υποστηρίξουν τις ανάγκες ερευνητών και οι Εμπορικοί Θεματικοί Κατάλογοι που απευθύνονται στο ευρύ κοινό και ανταγωνίζονται ως προς την προσέλκυση περισσότερων χρηστών της υπηρεσίας τους.

F Οι Ακαδημαϊκοί και Επαγγελματικοί Θεματικοί Κατάλογοι δημιουργούνται συνήθως από βιβλιοθηκονόμους ή ειδικούς επιστήμονες σε επιμέρους θεματικά αντικείμενα και σχετίζονται συνήθως με βιβλιοθήκες και ακαδημαϊκά ιδρύματα. Αυτές οι συλλογές δεσμών δημιουργούνται με σκοπό να διευκολύνουν την ερευνητική διαδικασία και να βοηθήσουν τους χρήστες τους στην εύρεση των περισσότερο ποιοτικών πηγών πληροφόρησης στο Internet. Η διαδικασία επιλογής που ακολουθείται είναι ιδιαίτερα αυστηρή και οι δεσμοί στις επιλεγμένες πηγές είναι συνήθως κριτικά σχολιασμένες. Οι θεματικοί αυτοί κατάλογοι τις περισσότερες φορές δημιουργούνται για να εξυπηρετήσουν τις ερευνητικές ανάγκες τον κοινού ενός ιδρύματος, αλλά είναι χρήσιμοι για και για οποιονδήποτε άλλο ερευνητή. Κατά κανόνα οι υπηρεσίες αυτές είναι μη κερδοσκοπικές και δεν βασίζονται στην διαφήμιση. Ο κατάλογος Infomine από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια είναι ένα παράδειγμα ακαδημαϊκού θεματικού καταλόγου.

F Οι Εμπορικοί Θεματικοί Κατάλογοι δημιουργούνται συνήθως με σκοπό το κέρδος και απευθύνονται σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό. Οι υπηρεσίες αυτές συγκεντρώνουν δεσμούς σε μία μεγάλη γκάμα θεμάτων και δίνουν έμφαση σε θέματα ψυχαγωγίας, εμπορίου, χόμπι, αθλητισμού, ταξιδιών και άλλου τέτοιον είδους ενδιαφερόντων, που συνήθως δεν καλύπτονται από τους Ακαδημαϊκούς Θεματικούς Καταλόγους. Στόχος τους είναι να προσελκύσουν όσο το δυνατόν περισσότερους χρήστες για να αποκομίσουν μεγαλύτερο κέρδος από τις διαφημίσεις και γι' αυτό συνήθως προσφέρονται σε συνδυασμό με μία σειρά από άλλες πρόσθετες υπηρεσίες προς τους χρήστες. Ο Yahoo! είναι ένα παράδειγμα Εμπορικού Θεματικού Καταλόγου.


64

F Οι θεματικοί κατάλογοι διαφέρουν σημαντικά ως προς τα κριτήρια επιλογής των δεσμών που περιέχουν, γι' αυτό πρέπει να εξετάζετε πάντα την πολιτική που ακολουθεί ο κάθε θεματικός κατάλογος που επισκέπτεστε

F Σχετικό με το παραπάνω είναι και το γεγονός πως δεν είναι όλες οι υπηρεσίες θεματικών καταλόγων διατεθειμένες να αποκαλύψουν την πολιτική επιλογής που ακολουθούν, καθώς και τα ονόματα και τα προσόντα των αξιολογητών.

F Δεν υπάρχουν σαφείς διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στους θεματικούς καταλόγους και στις μηχανές αναζήτησης. Τις περισσότερες φορές, στο ίδιο site με μία μηχανή αναζήτησης υπάρχει παράλληλα και ένας θεματικός κατάλογος και σε αρκετές περιπτώσεις το περιεχόμενο του θεματικού καταλόγου ερευνάται ταυτόχρονα με το περιεχόμενο της βάσης δεδομένων της μηχανής αναζήτησης π.χ. η Alta Vista προσφέρει τον θεματικό κατάλογο LookSmart, η Infoseek μοιράζεται την ίδια οθόνη με τον θεματικό κατάλογο GoNetwork, η Excite έχει τον δικό της θεματικό κατάλογο και η Lycos προσφέρει τα περιεχόμενα τον θεματικού καταλόγου Netscape Open Directory. Τα αποτελέσματα που προέρχονται από έναν θεματικό κατάλογο, πολλές φορές παρουσιάζονται πριν από τα αποτελέσματα της μηχανής αναζήτησης, με σκοπό να προσελκύσουν τους χρήστες στον θεματικό κατάλογο. Παρόλα αυτά ο τρόπος αυτός μπορεί να φανεί χρήσιμος μερικές φορές, για την πρόσβαση σε ουσιαστικές πληροφορίες σχετικές με την έρευνά σας.

F Οι περισσότεροι θεματικοί κατάλογοι διαθέτουν ένα μηχανισμό αναζήτησης στο περιεχόμενο της περιγραφής ή/και τον σχολιασμού των δεσμών.

Δύο θεματικοί κατάλογοι οι οποίοι μπορούν να φανούν χρήσιμοι για μία αρχική γνωριμία με τους θεματικούς καταλόγους, είναι ο Yahoo! και ο Argus Clearinghouse. Οι δύο αυτές υπηρεσίες έχουν τελείως διαφορετική πολιτική ως προς την επιλογή και την αξιολόγηση των τόπων (sites) που περιλαμβάνουν στις βάσεις τους.

F Ο Yahoo! δεν αξιολογεί το περιεχόμενο αλλά μόνο οργανώνει θεματικά τους τόπους που υποβάλλονται προς ένταξη στην υπηρεσία. Παρόλα αυτά ο Yahoo! είναι ο πιο φημισμένος και δημοφιλής εμπορικός κατάλογος.

F Ο Argus Clearinghouse αποτελείται από αυστηρά επιλεγμένους θεματικούς οδηγούς που συντάσσονται από ειδικούς στα επιμέρους θεματικά αντικείμενα και αξιολογούνται από το εξειδικευμένο προσωπικό του Αrgυs Clearinghouse. Ο Argus Clearinghouse είναι ένας από τους πολλούς ακαδημαϊκούς θεματικούς καταλόγους, ο οποίος επιλέγει, αξιολογεί και σχολιάζει τόπους (sites) που απευθύνονται σε ακαδημαϊκούς ερευνητές.


65

Ακαδημαϊκοί & Επαγγελματικοί Θεματικοί Κατάλογοι

Εμπορικοί Θεματικοί Κατάλογοι

Access to Internet & Subject Resources http://www2.lib.udel.edu/subj/ AlphaSearch (Gateway to the “Academic” Web) http://www.calvin.edu/library/as/ The Argus Clearinghouse http://www.clearinghouse.net/ The Best Information on the Net http://www.sau.edu/bestinfo/index.htm Britannica http://www.britannica.com/ BUBL LINK (Catalogue of Selected Internet Resources) http://bubl.ac.uk/link/ Infomine (Scholarly Internet Resource Collections) http://infomine.ucr.edu/Main.html InfoSurf (Resources by Subject) http://www.library.ucsb.edu/subj/ Librarians’ Index to the Internet http://www.lii.org/InternetIndex/ The New Athenaeum (Internet Resource Guides Developed by Libraries) http://members.spree.com/athenaeum/ Pinakes (A Subject Launchpad) http://www.hw.ac.uk/libWWW/irn/pinakes/pinakes.html Scout Report Signpost http://www.signpost.org/signpost/ WWW Virtual Library http://www.vlib.org/Home.html

Go Network http://www.go.com/ LookSmart http://www.looksmart.com/ Open Directory Project http://dmoz.org/ Snap http://www.snap.com/ Starting Point http://www.stpt.com/ Yahoo! http://www.yahoo.com/ in.gr http://www.in.gr/ (Ελληνικός)

http://www2.lib.udel.edu/subj/

http://www.calvin.edu/library/as/

http://www.clearinghouse.net/

http://www.sau.edu/bestinfo/index.htm

http://www.britannica.com/

http://bubl.ac.uk/link/

http://infomine.ucr.edu/Main.html

http://www.library.ucsb.edu/subj/

http://www.lii.org/InternetIndex/

http://members.spree.com/athenaeum/

http://www.hw.ac.uk/libWWW/irn/pinakes/pinakes.html

http://www.signpost.org/signpost/

http://www.vlib.org/Home.html

http://www.go.com/

http://www.looksmart.com/

http://dmoz.org/

http://www.snap.com/

http://www.stpt.com/

http://www.yahoo.com/

http://www.in.gr/


66

4.2. Μηχανές Αναζήτησης Ορισμός: Μία μηχανή αναζήτησης είναι μία ερευνήσιμη βάση δεδομένων

αρχείων του Internet, που συλλέγονται αυτόματα από ένα πρόγραμμα υπολογιστή (το οποίο έχει ποικίλες ονομασίες όπως wanderer, crawler, robot, worm, spider, αλλά εκτελεί την ίδια εργασία). Από τα αρχεία που συγκεντρώνονται και ειδικότερα από τον τίτλο τους, το πλήρες κείμενο, το μέγεθος, το URL, κ.λ.π. δημιουργείται ένα ευρετήριο. Δεν υπάρχει κανένα κριτήριο επιλογής κατά την συγκέντρωση των αρχείων.

Μία μηχανή αναζήτησης την οποία μπορούμε επίσης να αποκαλέσουμε υπηρεσία μηχανής αναζήτησης ή υπηρεσία αναζήτησης, απαρτίζεται από τρία μέρη

F Τον Spider-: Ένα πρόγραμμα που διατρέχει όλο το Web από δεσμό σε δεσμό και το οποίο βρίσκει και "διαβάζει" όλες τις ιστοσελίδες.

F Το Ευρετήριο: Μία βάση δεδομένων η οποία περιλαμβάνει αντίγραφα του συνόλου των σελίδων που επισκέφτηκε και "διάβασε" ο spider.

F Τον μηχανισμό αναζήτησης: Ένα λογισμικό το οποίο επιτρέπει στους χρήστες να κάνουν έρευνα στο ευρετήριο και το οποίο ταξιθετεί συνήθως τα αποτελέσματα της έρευνας, σύμφωνα με το ποσοστό συνάφειας του περιεχομένου των ιστοσελίδων σε σχέση με τους όρους της έρευνάς τους.

Τύποι μηχανών αναζήτησης

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι μηχανών αναζήτησης:

F Οι μεμονωμένες Μηχανές Αναζήτησης: Είναι οι μηχανές οι οποίες χρησιμοποιούν ένα spider για να συγκεντρώσουν την δική τους αναζητήσιμη βάση δεδομένων.

F Οι Μεταμηχανές: Οι μεταμηχανές αναζήτησης είναι μηχανές οι οποίες ερευνούνε τα ευρετήρια πολλών άλλων μεμονωμένων μηχανών ταυτόχρονα. Δεν έχουν δικό τους ευρετήριο αλλά χρησιμοποιούνε τα ευρετήρια που έχουν συγκροτηθεί από τους spiders των άλλων μηχανών αναζήτησης.

Περιορισμοί στις Μεταμηχανές Οι μεταμηχανές είναι χρήσιμες όταν ψάχνουμε για έναν μοναδικό όρο ή φράση (οι φράσεις εσωκλείονται σε εισαγωγικά " "), ή αν θέλουμε απλά να δοκιμάσουμε αν κάποιες λέξεις κλειδιά δίνουν το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Για πολύπλοκες έρευνες προτείνουμε άλλη προσέγγιση.

Σημεία πού πρέπει να προσέξουμε:

F Οι μεταμηχανές ξοδεύουν λίγο χρόνο σε κάθε βάση και συχνά ανακτούν μόνο το 10°/ο των αποτελεσμάτων από κάθε βάση.

F Οι μεταμηχανές απλά διαμετακομίζουν τους όρους της αναζήτησης, έτσι αν μία έρευνα περιέχει περισσότερες από μία λέξεις κλειδιά, ή έχει πολύπλοκη λογική (Boolean logic), μεγάλο μέρος των αποτελεσμάτων θα χαθεί. Η έρευνα θα γίνει κατανοητή μόνο από τις μηχανές που υποστηρίζουν τη λογική αυτή.


67

F Καμία από τις μεταμηχανές δεν κάνει έρευνα στην Northern Light, ή στην Fast Search, δύο από τις πιο μεγάλες και καλύτερες (προς το παρόν) μηχανές αναζήτησης.

Υπηρεσίες αναζήτησης πρώτης και δεύτερης γενεάς Παρόλο που έχουν περάσει λίγα χρόνια από τη στιγμή που πρωτοεμφανίστηκαν οι υπηρεσίες αναζήτησης, κάτω από τη συνεχή πίεση του ανταγωνισμού μεταξύ τους και αξιοποιώντας τα καινοτόμα επιτεύγματα της τεχνολογίας, έχουν ήδη διαφοροποιηθεί σε δύο κατηγορίες. Με κριτήριο τον τρόπο παρουσίασης των αποτελεσμάτων, οι υπηρεσίες αναζήτησης διακρίνονται στις:

Υπηρεσίες αναζήτησης πρώτης γενεάς: Είναι οι υπηρεσίες οι οποίες παραθέτουν τα αποτελέσματα ιεραρχημένα σύμφωνα με το ποσοστό συνάφειας των αποτελεσμάτων σε σχέση με τους όρους της έρευνας.

Υπηρεσίες αναζήτησης δεύτερης γενεάς: Είναι οι υπηρεσίες οι οποίες μπορούν να παρουσιάσουν ή / και να ιεραρχήσουν τα αποτελέσματα με ποικίλους και πολλές φορές ιδιαίτερα καινοτόμους τρόπους, όπως:

F να ομαδοποιήσουν τα αποτελέσματα σύμφωνα με το περιεχόμενο των τόπων (ομαδοποίηση εννοιών)

F να ιεραρχήσουν τα αποτελέσματα σύμφωνα με την δημοτικότητα των τόπων ι να ομαδοποιήσουν τις ιστοσελίδες κάτω από την αρχική σελίδα ενός τόπου

F να ιεραρχήσουν τα αποτελέσματα σύμφωνα με το είδος ή τον τύπο των τεκμηρίων

F να δεχτούν ερωτήσεις σε φυσική γλώσσα και να δώσουν σαν αποτέλεσμα έτοιμες εκ των προτέρων απαντήσεις, κ.ο.κ.

Γενικές επισημάνσεις 1. Οι μηχανές αναζήτησης δεν ευρετηριάζουν όλα τα τεκμήρια που διατίθενται στο web. Για παράδειγμα, οι περισσότερες μηχανές αναζήτησης δεν μπορούν να ευρετηριάσουν αρχεία από τόπους που είναι προστατευμένοι από password. Πολλά αρχεία επίσης μπορεί να αποκλειστούν λόγω της χρήσης ειδικού λογισμικού από τον server που τα φιλοξενεί. Πολλές ιστοσελίδες δεν μπορούν να συγκεντρωθούν από spiders εάν δεν είναι συνδεδεμένες με άλλες ιστοσελίδες. Οι μηχανές αναζήτησης σπάνια περιλαμβάνουν τα πιο πρόσφατα αναρτημένα στο Internet τεκμήρια, γι’ αυτό μη ψάχνετε τα χθεσινά νέα με μία μηχανή αναζήτησης. Είναι επίσης πάρα πολύ σημαντικό να αντιληφθούμε ότι τα περιεχόμενα των βάσεων δεδομένων δεν είναι προσβάσιμα στους spider (πχ. η βάση δεδομένων με τα ηλεκτρονικά περιοδικά του εκδοτικού οίκου Elsevier) και ότι είναι τεράστια η ποσότητα πολύτιμης πληροφορίας που προσφέρεται στο web από τις βάσεις δεδομένων και δεν είναι προσβάσιμη μέσω των μηχανών αναζήτησης.

2. Τα χαρακτηριστικά και οι δυνατότητες των μηχανών αναζήτησης αναβαθμίζονται συνεχώς. Για παράδειγμα αρκετές μηχανές δίνουν τη δυνατότητα έρευνας σε συγκεκριμένα πεδία των ιστοσελίδων, γλώσσες προγραμματισμού, τμήματα των διευθύνσεων, ημερομηνίες κ.λπ. Καθώς οι μηχανές αναζήτησης αναπτύσσονται


68

συνεχώς και ο ανταγωνισμός μεταξύ τους εντείνεται, ολοένα και περισσότερες δυνατότητες και χαρακτηριστικά διατίθενται στους χρήστες.

3. Οι περισσότερες αξιόλογες μηχανές αναζήτησης ευρετηριάζουν το πλήρες κείμενο των ιστοσελίδων. Όταν ψάχνουμε σε ένα ευρετήριο πλήρους κειμένου, εντοπίζουμε ιστοσελίδες ακόμα και αν ο όρος αναζήτησης που υποβάλλαμε εμφανίζεται μόνο μία φορά σε ολόκληρο το κείμενο και δεν αντιπροσωπεύει το βασικό θέμα του τεκμηρίου. Ο περιορισμός της έρευνας σε συγκεκριμένα πεδία ή ακόμα η χρησιμοποίηση τελεστών εγγύτητας (proximity operators) μπορεί να είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να έχουμε αποτελέσματα συναφή με τους όρους της αναζήτησής μας.

4. Οι περισσότερες μηχανές αναζήτησης έχουν ένα περιβάλλον (interface) για βασικές έρευνες και ένα ξεχωριστό περιβάλλον για προχωρημένες ή πιο σύνθετες έρευνες. Σιγουρευτείτε ότι έχετε εξερευνήσει και τα δύο περιβάλλοντα και ότι χρησιμοποιείτε εκείνο το οποίο είναι πιο κατάλληλο για την εκάστοτε έρευνά σας. Επισημαίνεται επίσης, ότι πολλά περιβάλλοντα για σύνθετες αναζητήσεις μπορεί στην πραγματικότητα να είναι πιο εύκολα στη χρήση, από ότι το περιβάλλον αναζήτησης της κύριας σελίδας. Ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα είναι η Infoseek.

5. Οι μηχανές αναζήτησης δεν παίρνουν υπόψη τους πάντοτε όλους τους όρους που περιλαμβάνετε στις έρευνές σας. Για παράδειγμα, εάν ψάχνετε για τρεις όρους χρησιμοποιώντας τον τελεστή and μπορεί να ανακτήσετε ιστοσελίδες που περιέχουν μόνο τους δύο όρους, τον ένα, ή ακόμα και κανέναν. Εάν δεν είστε σίγουροι για την συνάφεια ενός τεκμηρίου με τους όρους της αναζήτησής σας, χρησιμοποιείστε την επιλογή "find" του Web browser σας για να ψάξετε για τους όρους σας.

6. Επειδή τις περισσότερες φορές οι ιστοσελίδες που ανακτώνται ως αποτέλεσμα μιας έρευνας, είναι εν μέρει μόνο σχετικές με τους όρους της αναζήτησης, είναι πολύ σημαντική η ιεράρχηση και παράθεση των αποτελεσμάτων σύμφωνα με το ποσοστό συνάφειας με τους όρους της αναζήτησής σας. Οι περισσότερες μηχανές αναζήτησης χρησιμοποιούν διάφορα κριτήρια για να ταξιθετήσουν τα αποτελέσματα της έρευνας.

Αυτά τα κριτήρια μπορεί να είναι:

F οι όροι αναζήτησης να εντοπίζονται στον τίτλο, στο URL, στην πρώτη επικεφαλίδα, ή στα ΜΕΤΑ-tags

F το πόσες φορές εμφανίζονται οι όροι αναζήτησης στην ιστοσελίδα ι οι όροι αναζήτησης να εμφανίζονται στην αρχή του κειμένου

F οι όροι αναζήτησης να εμφανίζονται κοντά ο ένας στον άλλον η δημοτικότητα της ιστοσελίδας κ.λπ.

7. Μην έχετε απόλυτη εμπιστοσύνη στην ιεράρχηση των αποτελεσμάτων σύμφωνα με το ποσοστό συνάφειας. Μπορεί τα πιο σχετικά με την έρευνά σας αποτελέσματα, να εμφανίζονται αρκετές οθόνες παρακάτω από την αρχική. Η δική σας άποψη για την έρευνα και τα αποτελέσματα, είναι συνήθως πολύ πιο σύνθετη από τον αλγόριθμο που χρησιμοποιεί η μηχανή αναζήτησης. Εκτός αυτού, οι ιστοσελίδες στο Internet είναι τόσο διαφορετικές η μία από την άλλη, ώστε μόνο ένα μικρό μέρος τους θα καλύπτει τις πραγματικές πληροφοριακές σας ανάγκες.

8. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες εξελίξεις στην τεχνολογία των μηχανών αναζήτησης, είναι η οργάνωση των αποτελεσμάτων της έρευνας, κατά έννοια, τόπο, domain, δημοτικότητα, δεσμό κ.λπ. Οι μηχανές αναζήτησης που χρησιμοποιούν


69

αυτούς τους εναλλακτικούς τρόπους ταξιθέτησης των αποτελεσμάτων, θεωρούνται υπηρεσίες αναζήτησης δεύτερης γενεάς. Για παράδειγμα:

F Η Direct Hit ταξιθετεί τα αποτελέσματα σύμφωνα με τους τόπους που έχουν επιλεγεί από προηγούμενες έρευνες σε παρόμοιες αναζητήσεις

F Η Google! ταξιθετεί τα αποτελέσματα σύμφωνα με τον αριθμό των δεσμών προς αυτά, από σελίδες που έχουν αξιολογηθεί και ιεραρχηθεί από την υπηρεσία

F Η Inference Find ταξιθετεί κατά έννοια και domain

F Η MetaFind ταξιθετεί τα αποτελέσματα ανά λέξη κλειδί, αλφαβητικά ή με domain

F Η Northern Light ταξιθετεί τα αποτελέσματα σε φακέλους ερευνών του κάθε χρήστη, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν έννοιες και / ή είδη τόπων.

9. Μην εντυπωσιάζεστε από έναν μεγάλο αριθμό αποτελεσμάτων. Πολλές φορές στα αποτελέσματα περιλαμβάνονται πολλές ιστοσελίδες από ένα και μόνο τόπο, επειδή όλες περιλαμβάνουν τους όρους της έρευνάς σας. Οι υπηρεσίες Infoseek, HotBot, Lycos και Northern Light είναι μερικές από τις μηχανές, με τις οποίες αποφεύγετε το παραπάνω μέσω μίας τεχνικής που ονομάζεται ομαδοποίηση αποτελεσμάτων (results grouping), όπου όλα τα αποτελέσματα από έναν τόπο συνενώνονται σε ένα αποτέλεσμα. Στη συνέχεια έχετε τη δυνατότητα, εάν το επιλέξετε, να δείτε όλες τις ανακτημένες ιστοσελίδες του ίδιου τόπου. Με αυτές τις μηχανές μπορεί να παίρνετε μικρότερο αριθμό αποτελεσμάτων από μία έρευνα, αλλά κάθε αποτέλεσμα προέρχεται και από έναν διαφορετικό τόπο.

10. Τα προσφερόμενα χαρακτηριστικά δεν λειτουργούν πάντοτε επιτυχώς. Μην αναζητάτε την τελειότητα Χαλαρώστε και πάρετε αυτό που μπορείτε να πάρετε από την έρευνά σας.

11. Είναι σημαντικό να καταλάβετε ότι δεν αποκαλύπτονται στο ευρύ κοινό όλες οι όψεις της τεχνολογίας των μηχανών αναζήτησης. Οι περισσότερες μηχανές αναζήτησης είναι εμπορικές και τα εμπορικά μυστικά αφθονούν. Τα αρχεία βοήθειας, είναι συνήθως γενικά όταν ερμηνεύουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η τεχνολογία τους. Οι σχετικά λεπτομερείς τεχνικές πληροφορίες, που διατίθενται στην υπηρεσία αναζήτησης Husky Search του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον, αποδεικνύει την διαφορά μεταξύ μίας ακαδημαϊκής και μίας εμπορικής υπηρεσίας αναζήτησης.

12. Οι μηχανές αναζήτησης δεν καλύπτουν το σύνολο του web. Ακόμα και αν κάνετε διαδοχικά έρευνα με τις μεγαλύτερες μηχανές αναζήτησης, δεν μπορείτε να είστε σίγουροι ότι θα ανακτήσετε όλες τις σελίδες που υπάρχουν στο web και μπορεί να σας ενδιαφέρουν. (Σύμφωνα με μελέτες των Steve Lawrence και Lee Giles από το NEC Research Institute of Princeton, η μεγαλύτερη μηχανή αναζήτησης καλύπτει περίπου το 25°/ο του web, ενώ στο σύνολό τους οι μηχανές αναζήτησης καλύπτουν το 90°/ο περίπου του web). Πολλές ιστοσελίδες ευρετηριάζονται από πολλές μηχανές αναζήτησης, ενώ άλλες μπορεί να ευρετηριάζονται από μία μόνο μηχανή αναζήτησης ή καμία. Επίσης, πολλές ιστοσελίδες σε γλώσσα άλλη από την αγγλική, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα τις βρείτε με τις γνωστές μηχανές αναζήτησης.


70

Επιλεγμένες Διευθύνσεις Υπηρεσιών Αναζήτησης

Υπηρεσίες Αναζήτησης 1ης γενεάς Μηχανές Αναζήτησης

Υπηρεσίες Αναζήτησης 1ης γενεάς Μηχανές Αναζήτησης

Alta Vista http://www.altavista.com Excite http://www.excite.com Fast Search http://www.alltheweb.com HotBot http://www.hotbot.com Infoseek http://infoseek.go.com Lycos http://www.lycos.com

Ask Jeeves http://www.askjeeves.com Direct Hit http://www.directhit.com Google! http://www.google.com Northern Light http://www.nlsearch.com

Υπηρεσίες Αναζήτησης 1ης γενεάς Μεταμηχανές

Υπηρεσίες Αναζήτησης 2ης γενεάς Μεταμηχανές

Cyber411 (meta engine) http://www.cyber411.com MetaCrawler (meta engine) http://www.go2net.com/search.html ProFusion (meta engine) http://www.profusion.com

Inference Find (meta engine) http://www.infind.com MetaFind (meta engine) http://www.metafind.com

http://www.altavista.com

http://www.excite.com

http://www.alltheweb.com

http://www.hotbot.com

http://infoseek.go.com

http://www.lycos.com

http://www.askjeeves.com

http://www.directhit.com

http://www.google.com

http://www.nlsearch.com

http://www.cyber411.com

http://www.go2net.com/search.html

http://www.profusion.com

http://www.infind.com

http://www.metafind.com


71

Ελληνικές μηχανές αναζήτησης και θεματικοί κατάλογοι. Ο ελληνικός κυβερνοχώρος παρουσιάζει αρκετές ιδιομορφίες τις οποίες ο υποψήφιος ερευνητής πρέπει να γνωρίζει. Οι περισσότεροι ελληνικοί τόποι δημιουργούνται συνήθως με την προοπτική το περιεχόμενό τους να είναι δίγλωσσο (ελληνικά και συνήθως αγγλικά). Στην πραγματικότητα όμως οι ελληνικές σελίδες δεν μεταφράζονται όλες στα αγγλικά. Επίσης υπάρχει πλήθος τόπων, όπου η πλειοψηφία των σελίδων τους μπορεί να είναι μόνο στα αγγλικά, π.χ. μερικές σελίδες του Υπουργείου Εξωτερικών, ή σελίδες που έχουν δημιουργηθεί από ομογενείς του εξωτερικού.

Σαν απόρροια των παραπάνω, οι υπηρεσίες αναζήτησης με ικανότητα ανάκτησης ιστοσελίδων ελληνικού περιεχομένου, παρουσιάζουν επίσης αρκετές ιδιομορφίες. Υπάρχουν υπηρεσίες που ανακτούν μόνο αγγλικό περιεχόμενο, ενώ άλλες μόνο ελληνικό. Επίσης υπάρχουν υπηρεσίες που παρέχουν τη δυνατότητα να ψάχνει κανείς είτε ελληνικό, είτε αγγλικό περιεχόμενο. Μία άλλη ιδιομορφία που παρουσιάζουν, είναι ότι αυτή τη στιγμή όλες οι υπηρεσίες προσφέρουν ταυτόχρονα και θεματικό κατάλογο, μη διευκρινίζοντας συνήθως αν ψάχνουν το περιεχόμενο του θεματικού καταλόγου πρώτα, ή το ευρετήριο της μηχανής αναζήτησης. Τέλος, πρέπει να επισημάνουμε ότι δυνατότητα ανάκτησης σελίδων ελληνικού περιεχομένου έχουν και ξένες μηχανές αναζήτησης π.χ. AltaVista, με αποτελέσματα όμως ιδιαίτερα φτωχά και προβληματικά (dead links).

Επιλεγμένες διευθύνσεις ελληνικών μηχανών αναζήτησης και θεματικών καταλόγων Hack.gr (Meta Search Engine) http://www.hack.gr/mse/ Μεταμηχανή η οποία κάνει αναζήτηση στα ευρετήρια ή/και στους θεματικούς καταλόγους των: Alta Vista, Infoseek, Greek Indexer, Robby, iBoom, Toxo. Οδηγίες χρήσης δεν περιλαμβάνονται. Στα αποτελέσματα παρατίθεται και το όνομα της υπηρεσίας μέσω της οποίας έγινε ανάκτηση. In http://www.in.gr Μηχανή αναζήτησης η οποία ξεκίνησε πρόσφατα. Ο θεματικός του κατάλογος είναι πολύ πλούσιος, ξεχωρίζει για την πολύ καλή του δομή και ανάπτυξη και αποτελεί μια βασική πύλη θεμάτων για το ελληνικό Internet. Αν μάλιστα συνδυάσουμε το γεγονός ότι πίσω του βρίσκεται ένας μεγάλος δημοσιογραφικός οργανισμός, το in.gr αποτελεί σήμερα μια από τις καλύτερες επιλογές. Pathfinder http://www.pathfinder.gr Μηχανή αναζήτησης με δυνατότητα αναζήτησης στο πλήρες κείμενο των sites. Στις δοκιμές που έγιναν, εμφάνισε (στις 5 από τις 6) τον μεγαλύτερο αριθμό αποτελεσμάτων. Ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Σεπτέμβριο 1998. Διαθέτει και θεματικό κατάλογο, σε υβριδική μορφή όμως ακόμη. Οδηγίες χρήσης δεν περιλαμβάνονται.

http://www.hack.gr/mse/

http://www.in.gr

http://www.pathfinder.gr


72

Phantis http://www.phantis.com Επίσης μεγάλη μηχανή αναζήτησης και θεματικός κατάλογος, που ξεκίνησε τον Μάιο 1997. Ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του, είναι η δυνατότητα παρουσίασης των τόπων (sites) ανά γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας. Οδηγίες χρήσης δεν περιλαμβάνονται. Robby http://www.robby.gr Μηχανή αναζήτησης και καλός θεματικός κατάλογος, που ξεκίνησε τον Νοέμβριο 1997. Η αναζήτηση γίνεται πρώτα στο περιεχόμενο του θεματικού καταλόγου και στη συνέχεια στο περιεχόμενο του ευρετηρίου της μηχανής αναζήτησης. Ο θεματικός κατάλογος ξεχωρίζει ως προς την καλή του δομή και ανάπτυξη και διαθέτει αρκετά πλούσιο περιεχόμενο. Περιλαμβάνονται καλές οδηγίες χρήσης. Σαν μειονέκτημα μπορεί να αναφερθεί το γεγονός ότι το σύνολο των αποτελεσμάτων δεν αναγράφεται στην αρχική οθόνη, αλλά πρέπει να φτάσει κανείς στο τέλος για να τα δει. Toxo http://www.toxo.com Μηχανή αναζήτησης η οποία ξεκίνησε μόλις τον Ιούνιο 1999. Περιλαμβάνονται καλές οδηγίες χρήσης. Ο θεματικός του κατάλογος είναι σε πολύ αρχικό στάδιο και προς το παρόν η δομή του και η ανάπτυξή του δεν είναι ιδιαίτερα καλή

http://www.phantis.com

http://www.robby.gr

http://www.toxo.com


73

4.3. Έρευνα με χρήση της λογικής των τελεστών (Boolean logic) στο Internet Το Internet είναι μία αχανής βάση δεδομένων, γι’αυτό το περιεχόμενό του

πρέπει να ερευνάται βάσει των κανόνων που διέπουν την έρευνα σε βάσεις δεδομένων, δηλαδή την λογική των τελεστών (Boolean logic). Η λογική των τελεστών είναι μία μέθοδος για την διατύπωση λογικών απόψεων με μαθηματικούς τύπους και χρησιμοποιεί λογικές πράξεις της μορφής:

F OR F AND F NOT

Στις μηχανές αναζήτησης, ο λογικός συσχετισμός των όρων της έρευνάς μας, πραγματοποιείται με τη χρήση της λογικής των τελεστών. Παρακάτω παρατίθενται παραδείγματα με τα οποία περιγράφεται ο τρόπος που λειτουργεί ο κάθε τελεστής.

4.3.1. Χρήση του τελεστή OR Ερώτημα: Θέλω πληροφορίες για πανεπιστήμια.

College OR University

Σε αυτή την έρευνα θα ανακτήσουμε ιστοσελίδες όπου τουλάχιστον ένας από τους δύο όρους θα περιλαμβάνεται σε κάθε ιστοσελίδα. Αν δώσουμε προς έρευνα μόνο τον όρο college θα ανακτήσουμε ένα σύνολο π.χ. 17.320.770 ιστοσελίδων, ενώ με τον όρο university θα ανακτήσουμε μόνο ένα σύνολο 33.685.205 ιστοσελίδων. Με την χρήση του τελεστή OR θα ανακτήσουμε όλες τις ιστοσελίδες που περιέχουν μόνο τον ένα ή τον άλλο όρο, ή και τους δύο ταυτόχρονα.

Όροι αναζήτησης Αποτελέσματα

college 17.320.770

university 33.685.205

college OR university 33.702.660

Όσο περισσότερους όρους συνδυάσουμε με τον τελεστή OR, τόσο περισσότερα αποτελέσματα θα πάρουμε π.χ.


college 17.320.770

university 33.685.205

college OR university 33.702.660

college OR university OR campus 33.703.082 Συμπέρασμα: Ο τελεστής OR συνηθίζεται να χρησιμοποιείται για έρευνες συνωνύμων όρων ή εννοιών.


74

4.3.2. Χρήση του τελεστή AND Ερώτημα: Θέλω πληροφορίες για τη σχέση της φτώχειας με το έγκλημα.

poverty AND crime

Σε αυτή την έρευνα θα ανακτήσουμε ιστοσελίδες όπου και οι δύο όροι θα περιλαμβάνονται σε κάθε ιστοσελίδα. Αν δώσουμε προς έρευνα τον όρο poverty θα ανακτήσουμε ένα σύνολο 783.447 ιστοσελίδων, ενώ με τον όρο crime θα ανακτήσουμε ένα σύνολο 2.962.165 ιστοσελίδων. Με την χρήση του τελεστή AND θα ανακτήσουμε μόνο τις ιστοσελίδες που περιέχουν και τους δύο όρους.


poverty 783.447

crime 2.962.165

poverty AND crime 1.677

Αν προσθέσουμε ένα ακόμα όρο:


poverty 783.447

crime 2.962.165

poverty AND crime 1.677

poverty AND crime AND gender 76 Συμπέρασμα: Όσο περισσότερους όρους συνδυάσουμε με τον τελεστή AND, τόσο λιγότερα αποτελέσματα θα πάρουμε.

Μερικές από τις μηχανές αναζήτησης διαθέτουν τη δυνατότητα της χρήσης του τελεστή εγγύτητας (proximity operator) NEAR. Ο τελεστής αυτός όχι μόνο ορίζει ότι δύο όροι πρέπει να περιλαμβάνονται και οι δύο μέσα σε μία ιστοσελίδα, αλλά και να βρίσκονται σε μία σχετικά κοντινή θέση μεταξύ τους. Η ακριβής εγγύτητα των δύο όρων είναι καθορισμένη από κάθε μηχανή αναζήτησης διαφορετικά. Για παράδειγμα: Το NEAR στην AltaVista, ορίζει ότι η απόσταση μεταξύ δύο όρων μπορεί να είναι μέχρι 10 λέξεις Το NEAR στην Lycos (Lycos Pro), ορίζει ότι η απόσταση μεταξύ δύο όρων μπορεί να είναι μέχρι 25 λέξεις. ! Μια ακόμα, ιδιαίτερα χρήσιμη παραλλαγή του τελεστή AND είναι και ο τελεστής φράση (phrase).


75

Ο τελεστής αυτός συσχετίζει τους όρους της αναζήτησης σαν να ήταν σε μια φράση και όχι σαν χωριστοί όροι οπουδήποτε μέσα στο κείμενο. Είναι προφανές ότι ο συσχετισμός των όρων αναζήτησης σαν φράση δίνει ακόμα λιγότερα αποτελέσματα.

4.3.3. Χρήση του τελεστή NOT Ερώτημα: Θέλω πληροφορίες για γάτες, αλλά θέλω να αποφύγω να δω σελίδες που περιέχουν πληροφορίες και για σκύλους.

cats NOT dogs

Σε αυτή την έρευνα θα ανακτήσουμε ιστοσελίδες όπου μόνο ο ένας όρος θα

περιλαμβάνεται στα αποτελέσματα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση αν δώσουμε μόνο τον όρο cats, θα πάρουμε 3.651.252 σελίδες, από τις οποίες η συντριπτική πλειοψηφία περιλαμβάνει πληροφορίες και για θέματα σχετικά με σκυλιά. Χρησιμοποιώντας όμως τον τελεστή ΝΟΤ καταφέρνουμε να ανακτήσουμε σελίδες που περιέχουν αποκλειστικά πληροφορίες για γάτες.


Cats 3.651.252

Dogs 4.556.515

cats NOT dogs 81.497 Μορφές των τελεστών στις μηχανές αναζήτησης

Στις μηχανές αναζήτησης η δυνατότητα χρήσης της λογικής των τελεστών μπορεί να εμφανίζεται με 3 διαφορετικούς τρόπους: Full Boolean Implied Boolean Template Terminology * Σε αρκετές μηχανές αναζήτησης όπως η AltaVista, Excite, Infoseek, MetaCrawler, το κενό μεταξύ των όρων ισοδυναμεί με τον τελεστή OR, σε μερικές μηχανές όμως όπως η Google, Lycos, Northern Light, το κενό μεταξύ των όρων ισοδυναμεί με τον τελεστή AND.

Επιπλέον, σε μερικές μηχανές δίνεται η δυνατότητα χρήσης παρενθέσεων σε συνδυασμό με τη χρήση των τελεστών. Με αυτό τον τρόπο ορίζουμε την σειρά με την οποία θέλουμε να γίνει η επεξεργασία του ερωτήματός μας. Για παράδειγμα, στην έρευνα: (cats OR felines) AND behavior δίνουμε εντολή στη μηχανή αναζήτησης να επεξεργαστεί πρώτα την έρευνα cats OR felines και στη συνέχεια να επεξεργαστεί τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας με τον όρο behavior χρησιμοποιώντας τον τελεστή AND.


76

4.4. Στρατηγικές αναζήτησης 4.4.1 Χαρακτηριστικά των εργαλείων αναζήτησης

Η όλη διαδικασία απαιτεί κάποια απλά βήματα πριν αρχίσουμε την αναζήτηση μας. Πρώτα λοιπόν:

F Σκεφτείτε πριν αρχίσετε την έρευνά σας. F Προσδιορίστε τους όρους που θα χρησιμοποιήσετε F Προσδιορίστε ποια εργαλεία αναζήτησης χρειάζεστε.

Στον πίνακα που ακολουθεί, αριστερά παρατίθενται τα χαρακτηριστικά

διαφόρων βασικών τύπων έρευνας. Χρησιμοποιείστε αυτή τη στήλη για να προσδιορίσετε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μιας έρευνάς σας. Στη δεξιά πλευρά του πίνακα περιγράφονται τα χαρακτηριστικά των μηχανών αναζήτησης που μπορούν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά την αντίστοιχη έρευνά σας.

Χαρακτηριστικά της έρευνας Χαρακτηριστικά εργαλείων αναζήτησης

Ψάχνετε για ένα κύριο όνομα ή μια ιδιαίτερη φράση;

F Το όνομα ενός οργανισμού, μιας ένωσης ή ενός κινήματος;

F Το όνομα ενός ατόμου;

F Μια ιδιαίτερη αλληλουχία λέξεων

F σχετική με το θέμα σας; Μπορείτε να σκεφτείτε έναν οργανισμό, κύριο όνομα, ή φράση σχετικά με αυτό που ψάχνετε; Αυτό θα σας βοηθούσε να εστιάσετε στις σελίδες που θέλετε

Η αναζήτηση φράσης είναι ένα χαρακτηριστικό που χρειάζεστε, οποιοδήποτε εργαλείο αναζήτησης και αν επιλέξετε:

Ορίζει ότι οι όροι της αναζήτησής σας πρέπει να εμφανίζονται ακριβώς με την ίδια σειρά που τους έχετε εισάγει Περικλείστε την φράση σε εισαγωγικά " ".

Παραδείγματα: “affirmation action”

“world health organization”

“Noam Chomsky”

Στην Infoseek, εάν γράψουμε με κεφαλαία γράμματα τα αρχικά των λέξεων, οι όροι θα ανακτηθούν ως φράση

Είναι κάποιοι από τους όρους αναζήτησης, κοινές λέξεις, με πολλές σημασίες και συμφραζόμενα;

F Παιδιά σε συνδυασμό με τηλεόραση και βία;

F Λογοκρισία από άποψη ηθικής στη δημοσιογραφία;

Θα χρειαστεί ο τελεστής (Boolean) AND : children AND television AND violence

journalism AND ethics AND censorship

ή το σύμβολο + που είναι ισοδύναμο με τον τελεστή AND.

Ορίζει ότι όλοι οι όροι της έρευνας πρέπει να περιλαμβάνονται στα τεκμήρια που θα ανακτηθούν

+children +television +violence

+journalism +ethics +censorship


77

Χρήσιμη μπορεί να είναι και μία υποέρευνα

Αφού υποβάλλουμε την έρευνα :

+journalism +ethics

και μας παρουσιαστούν τα αποτελέσματα, στο κάτω μέρος της οθόνης μπορούμε να κάνουμε έρευνα και με τον όρο censorship. με την επιλογή «search only within these results» δηλαδή (ψάξε μόνο σε αυτά τα αποτελέσματα)

Υποψιάζεστε ότι πολλά από τα αποτελέσματα της έρευνάς σας θα περιέχουν υλικό που δεν επιθυμείτε; F Η έρευνά σας για βιοϊατρική

μηχανική και καρκίνο σας δίνει σαν αποτέλεσμα σελίδες με ακαδημαϊκά προγράμματα ενώ εσείς θέλετε αναφορές έρευνας;

Αποκλείστε τα τεκμήρια που περιλαμβάνουν τους όρους Department of ή School of

Χρειάζεται ο τελεστής (Boolean) AND NOT: “biomedical engineering” AND cancer AND NOT “Department of “ AND NOT “School of”

To σύμβολο – που είναι ισοδύναμο με τον τελεστή AND NOT, αποκλείει τεκμήρια με τον ίδιο τρόπο:

+”biomedical engineering” +cancer

-“Deparment of” –“School of”

Υπάρχουν συνώνυμα, ορθογραφικές ποικιλίες, ή ξένη ορθογράφηση για κάποιους από τους όρους της έρευνάς σας;

Παραδείγματα:

F Women female με networking

F Sarajevo, Sarajevo με peace F Literature, litterature με French,

francaise

Χρειάζεται ο τελεστής Boolean ΟR: (women or females) AND networking

(Sarajevo OR Sarayevo) AND peace

(literature OR litterature) AND (French OR Francaise)

Το κενό μεταξύ των όρων είναι ισοδύναμο με τον τελεστή OR

women females +networking

Serajevo Serayevo +peace

literature litterature +French

literature litterature +francaise

Ψάχνετε για αρχικές σελίδες (home pages) ή άλλα τεκμήρια που το βασικό τους θέμα μπορεί να είναι συναφές με τους όρους της έρευνά σας;

F Η αρχική σελίδα της American Dietetic Association

F Σελίδες που το βασικό τους θέμα να είναι το Affirmative Action

Χρησιμοποιείστε τη δυνατότητα περιορισμού της έρευνας στο πεδίο τίτλου: Title:”American Dietetic Association”

Title:”affirmative action”

Ψάχνετε για όρους με πολλές πιθανές καταλήξεις;

H αποκοπή (truncation) επιτρέπει την ανάκτηση όλων αυτών των ποικιλιών με έναν


78

F Feminsim, feminist, feminine

F Children, child

και μόνο όρο αναζήτησης: F Femini* ανακτά τεκμήρια με τους όρους

feminine, feminist, feminism, etc.

F Child* ανακτά τεκμήρια με τους όρους child and clildren

Μερικά συστήματα αναζητούν την ποικιλία των καταλήξεων αυτόματα.

4.4.2 Μη ορθές στρατηγικές αναζήτησης.

Κατά τη διάρκεια των αναζητήσεων, υπάρχουν μερικές κινήσεις που πολλές φορές μας απομακρύνουν από τον τελικό στόχο της αναζήτησης μας, ή μας δυσκολεύουν αρκετά. Τέτοιες είναι:

F Να ξεφυλλίζουμε (browsing) τις λίστες των θεματικών καταλόγων. Το να ξεφυλλίζουμε θεματικούς καταλόγους μπορεί να είναι διασκεδαστικό

αλλά όχι πολύ αποτελεσματικό. Προσπαθώντας να εντοπίσουμε τεκμήρια, (ακολουθώντας την ιεράρχηση ενός θεματικού καταλόγου), επιλέγοντας ένα ευρύ θέμα το οποίο υποθέτουμε ότι περιλαμβάνει το θέμα μας και στη συνέχεια επιλέγοντας θεματικές υποκατηγορίες και ακόμα ειδικότερες υποκατηγορίες, δεν μπορούμε να είμαστε ποτέ σίγουροι ότι το θέμα μας περιλαμβάνεται στη θεματική κατηγορία που ξεφυλλίζουμε. Η ταξινόμηση κάθε θεματικής κατηγορίας ποικίλει σε κάθε θεματικό κατάλογο. Η κατηγορία «υγεία» σε ένα θεματικό κατάλογο μπορεί να περιλαμβάνει τεκμήρια σχετικά με ιατρική, ομοιοπαθητική, ψυχιατρική, φυσική κατάσταση, ενώ σε έναν άλλο η κατηγορία «ιατρική» μπορεί να περιλαμβάνει έγγραφα σχετικά με υγεία, διανοητική υγεία, εναλλακτική ιατρική αλλά όχι τον όρο ψυχιατρική και μπορεί να ταξινομεί τον όρο «φυσική κατάσταση» μόνο κάτω από την κατηγορία «τρόπος ζωής». Έτσι αν υπάρχει κάποιο κουτί αναζήτησης στον θεματικό κατάλογο που ψάχνετε, συνιστούμε να δοκιμάζετε πρώτα εκεί τις λέξεις κλειδιά της έρευνάς σας. Με αυτό τον τρόπο ανακτάμε όλες τις σελίδες που περιέχουν τους όρους της αναζήτησής μας, ανεξάρτητα από το που ακριβώς έχουν ταξινομηθεί.

F Να κάνουμε αναζήτηση με «απλές» λέξεις κλειδιά σε μεγάλες βάσεις. Όταν εισάγουμε απλές λέξεις κλειδιά (χωρίζοντάς ’τες με κενό) στο κουτί

αναζήτησης μιας μεγάλης βάσης, αποδεχόμαστε την προκαθορισμένη σύνταξη του συστήματος αυτής της υπηρεσίας αναζήτησης, με συνέπεια τις περισσότερες φορές να ανακτάμε πάρα πολλά ή άσχετα τεκμήρια. Για την αναζήτηση σε μεγάλες βάσεις προτείνουμε να χρησιμοποιείτε πιο σύνθετες τεχνικές. Αντίθετα, σε μικρές βάσεις και σε θεματικούς καταλόγους, η αναζήτηση με απλές λέξεις κλειδιά είναι η καλύτερη προσέγγιση, ενώ η χρήση σύνθετων τεχνικών οδηγεί συνήθως στον αποκλεισμό τεκμηρίων που μπορεί να θέλατε.


79

F Να ακολουθούμε προτεινόμενους δεσμούς σε ιστοσελίδες με ενδιαφέρον. Συχνά στην πρώτη οθόνη μιας υπηρεσίας αναζήτησης θα βρείτε ιστοσελίδες που

προτείνονται, είτε γιατί είναι δημοφιλείς, είτε γιατί διαφημίζονται (έπ’ αμοιβή) μέσω των υπηρεσιών αναζήτησης. Χρησιμοποιείστε ΄τες με προσοχή! Οι άλλοι μπορεί να επισκέπτονται αυτές τις σελίδες εξαιτίας αναγκών πληροφόρησης πολύ διαφορετικών από τις δικές σας. Σελίδες χρήσιμες για σας, μπορεί να μην τις επισκεφτούν ποτέ οι άλλοι.


80

4.5. Αξιολόγηση Πηγών Πληροφόρησης Βασικά κριτήρια Οι ιστοσελίδες μπορούν να χωριστούν σε 5 βασικές κατηγορίες:

F Πληροφοριακές ιστοσελίδες F Ειδησεογραφικές ιστοσελίδες F Προσωπικές ιστοσελίδες F Προπαγανδιστικές ιστοσελίδες (συνήθως σελίδες συγκεκριμένων

οργανισμών, κομμάτων, κινημάτων και οργανώσεων) F Εμπορικές ιστοσελίδες (σελίδες εμπορικών κερδοσκοπικών εταιριών)

Για την αξιολόγηση κάθε είδους ιστοσελίδας πρέπει να εξετάζονται τα

παρακάτω πέντε βασικά κριτήρια: o Εγκυρότητα o Ακρίβεια o Αντικειμενικότητα o Επικαιρότητα o Κάλυψη

Στις σελίδες που ακολουθούν, παρουσιάζεται μία σειρά από ερωτήσεις που πρέπει να τεθούν για την αξιολόγηση σε σχέση με τα παραπάνω κριτήρια, για τις πληροφοριακές, ειδησεογραφικές και προσωπικές ιστοσελίδες. Παραπλήσιες ερωτήσεις πρέπει να τεθούν και για τις προπαγανδιστικές και εμπορικές ιστοσελίδες, έχοντας πάντα όμως στο νου μας ότι πρόκειται για σελίδες που σαν στόχο έχουν να προωθήσουν είτε τις ιδέες τους είτε τα εμπορεύματά τους. 4.5.1. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ Πως αναγνωρίζουμε μία πληροφοριακή ιστοσελίδα Μία πληροφοριακή ιστοσελίδα έχει σαν σκοπό να παρουσιάσει τεκμηριωμένη πληροφόρηση. Η URL διεύθυνσή της συνήθως τελειώνει σε .edu ή .gov (για ιστοσελίδες των ΗΠΑ), καθώς οι περισσότερες από αυτές τις σελίδες βρίσκονται σε τόπους εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ή κυβερνητικών υπηρεσιών. Παραδείγματα: Λεξικά, θησαυροί, οδηγοί-κατάλογοι, δρομολόγια συγκοινωνιών, ημερολόγια γεγονότων, στατιστικά δεδομένα και άλλες πληροφορίες για γεγονότα, όπως αναφορές, παρουσιάσεις ερευνητικών προγραμμάτων, ή πληροφόρηση σχετικά με ένα θέμα.

Ερωτήσεις που πρέπει να τεθούν για την αξιολόγηση της ιστοσελίδας: Σημείωση: Όσο περισσότερες από τις παρακάτω ερωτήσεις απαντηθούν καταφατικά, τόσο υψηλότερης πληροφοριακής ποιότητας μπορούν να θεωρηθούν οι ιστοσελίδες. Κριτήριο 1ο : ΕΓΚΥΡΌΤΗΤΑ § Είναι ξεκάθαρο ποιος είναι υπεύθυνος για το περιεχόμενο της σελίδας; § Υπάρχει δεσμός προς μία σελίδα που περιγράφει τον σκοπό του οργανισμού

που φιλοξενεί την σελίδα; § Υπάρχει τρόπος να επαληθευθεί η νόμιμη υπόσταση του οργανισμού που

φιλοξενεί την σελίδα; Με απλά λόγια, υπάρχει ένας αριθμός τηλεφώνου ή μία ταχυδρομική διεύθυνση επικοινωνίας για περισσότερες πληροφορίες; (Μία απλή διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου δεν είναι αρκετή).


81

§ Είναι ξεκάθαρο ποιος έγραψε το υλικό που παρουσιάζεται στη σελίδα και παρουσιάζονται τα προσόντα του συγγραφέα σε σχέση με το αντικείμενο που διαπραγματεύεται;

F Εάν το υλικό προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα, εμφανίζεται το όνομα του δικαιούχου;

Κριτήριο 2ο : ΑΚΡΙΒΕΙΑ § Καταγράφονται ξεκάθαρα οι πηγές για κάθε πληροφορία που αφορά ένα

γεγονός, έτσι ώστε να μπορεί να επαληθευθεί σε κάποια άλλη πηγή; § Είναι η πληροφορία γραμματικά, ορθογραφικά, και τυπογραφικά ορθή;

(Τέτοια λάθη, συνήθως δεν φανερώνουν μόνο έναν ελλιπή ποιοτικό έλεγχο, αλλά και ανακριβή πληροφόρηση).

§ Είναι φανερό ποιος είναι τελικά υπεύθυνος για την επιμέλεια του περιεχομένου του υλικού;

§ Εάν υπάρχουν γραφήματα ή/και πίνακες που περιέχουν στατιστικά δεδομένα, είναι ευανάγνωστα και με σωστή σήμανση;

Κριτήριο 3ο : ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ F Η πληροφορία διατίθεται δημόσια; F Παρουσιάζεται η πληροφορία χωρίς να υπάρχουν διαφημίσεις; F Αν υπάρχουν διαφημίσεις στη σελίδα, είναι ξεκάθαρα διαχωρισμένες από το

πληροφοριακό περιεχόμενο; Κριτήριο 4ο : ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ F Υπάρχουν ημερομηνίες στη σελίδα που να δηλώνουν:

§ Πότε γράφτηκε η σελίδα; § Πότε η σελίδα τοποθετήθηκε για πρώτη φορά στο δίκτυο; § Πότε έγινε η τελευταία αναθεώρηση της σελίδας;

F Υπάρχουν άλλες ενδείξεις της επικαιρότητας του υλικού; F Αν το υλικό παρουσιάζεται σε πίνακες και/ή γραφήματα, είναι ξεκάθαρο πότε

τα δεδομένα αυτά συλλέχθηκαν; F Αν η πληροφορία έχει δημοσιευτεί σε πολλές εκδόσεις, διατυπώνεται

ξεκάθαρα από ποια ακριβώς έκδοση προέρχεται η σελίδα; Κριτήριο 5ο : ΚΑΛΥΨΗ F Υπάρχει κάποια ένδειξη ότι η σελίδα έχει ολοκληρωθεί και δεν είναι ακόμα

υπό κατασκευή; F Αν υπάρχει κάποιο έντυπο ισοδύναμο της ιστοσελίδας, δηλώνεται ξεκάθαρα

εάν στην ιστοσελίδα είναι διαθέσιμο το πλήρες έργο ή μόνο μέρη αυτού; F Εάν το υλικό προέρχεται από έργο ελεύθερο από πνευματικά δικαιώματα

(όπως συχνά συμβαίνει με λεξικά ή θησαυρούς), υπάρχει απόπειρα ενημέρωσης ή ανανέωσης του υλικού;


82

4.5.2. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΙΑΣ ΕΙΔΗΣΕΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ

Πως αναγνωρίζουμε μια ειδησεογραφική ιστοσελίδα Μια ειδησεογραφική ιστοσελίδα έχει σαν πρωταρχικό σκοπό την παροχή εξαιρετικά πρόσφατης πληροφόρησης. Η URL διεύθυνσή της συνήθως τελειώνει σε .com (εμπορική ιστοσελίδα για τις ΗΠΑ). Παραδείγματα: USA Today, Philadelphia Inquirer, CNN

Ερωτήσεις που πρέπει να τεθούν για την αξιολόγηση της ιστοσελίδας Σημείωση: Όσο περισσότερες από τις παρακάτω ερωτήσεις απαντηθούν καταφατικά, τόσο υψηλότερης πληροφοριακής ποιότητας μπορούν να θεωρηθούν οι ιστοσελίδες. Κριτήριο 1ο : ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ F Είναι ξεκάθαρο ποια εταιρεία ή άτομο είναι υπεύθυνη/ο για το περιεχόμενο

της σελίδας; F Υπάρχει δεσμός προς μια σελίδα που περιγράφει τον σκοπό της εταιρείας που

φιλοξενεί την σελίδα; F Υπάρχει τρόπος να επαληθευθεί η νόμιμη υπόσταση της εταιρείας που

φιλοξενεί την σελίδα; Με απλά λόγια, υπάρχει ένας αριθμός τηλεφώνου ή μια ταχυδρομική διεύθυνση επικοινωνίας για περισσότερες πληροφορίες; (Μία απλή διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου δεν είναι αρκετή).

F Υπάρχει μια ισοδύναμη έκδοση του υλικού εκτός δικτύου η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επαλήθευση της εγκυρότητάς του;

F Εάν η σελίδα περιέχει ένα μεμονωμένο άρθρο, γνωρίζετε ποιος έγραψε το άρθρο και τα σχετικά με το θέμα του άρθρου προσόντα του;

F Είναι ξεκάθαρο ποιος έχει την τελική ευθύνη για το περιεχόμενο του υλικού; F Υπάρχει αναφορά σχετική με τα πνευματικά δικαιώματα με το όνομα της

εταιρείας; Κριτήριο 2ο : ΑΚΡΙΒΕΙΑ F Καταγράφονται ξεκάθαρα οι πηγές για κάθε πληροφορία που αφορά ένα

γεγονός, έτσι ώστε να μπορεί να επαληθευθεί σε κάποια άλλη πηγή; F Υπάρχουν επιμελητές υπεύθυνοι για την ακρίβεια των πληροφοριών που

δημοσιεύονται; F Είναι η πληροφορία γραμματικά, ορθογραφικά, και τυπογραφικά ορθή;

(Τέτοια λάθη συνήθως δεν φανερώνουν μόνο έναν ελλιπή ποιοτικό έλεγχο, αλλά και ανακριβή πληροφόρηση).

Κριτήριο 3ο : ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ F Το περιεχόμενο που αφορά γεγονότα, είναι σαφώς διαχωρισμένο από

διαφημιστικά μηνύματα, ή σχόλια που εκφράζουν γνώμη ή άποψη; F Τα κείμενα που εκφράζουν γνώμες του εκδότη ή των δημοσιογράφων,

επισημαίνονται κατάλληλα; Κριτήριο 4ο : ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ F Υπάρχει κάποιος δεσμός προς μία πληροφοριακή σελίδα που να περιγράφει

τη συχνότητα της ενημέρωσης του περιεχόμενου της ιστοσελίδας; F Αναφέρεται πότε έγινε η τελευταία αναθεώρηση της σελίδας; F Υπάρχει μία ημερομηνία που να δηλώνει πότε η σελίδα τοποθετήθηκε για

πρώτη φορά στο δίκτυο;


83

Α) Εάν πρόκειται για εφημερίδα, δηλώνεται σε ποια έκδοση του φύλλου ανήκει η σελίδα;

Β) Εάν πρόκειται για εκπομπή, δηλώνεται η ημερομηνία και η ώρα της πρώτης εκπομπής;

Κριτήριο 5ο : ΚΑΛΥΨΗ F Υπάρχει κάποιος δεσμός προς μια πληροφοριακή σελίδα που να περιγράφει

την κάλυψη της πηγής; F Εάν αξιολογείτε τη σελίδα μιας εφημερίδας, υπάρχει κάποια ένδειξη σχετικά

με το αν η κάλυψη της ιστοσελίδας είναι περισσότερο ή λιγότερο εκτενής από την έντυπη έκδοση;

4.5.2. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ Πως αναγνωρίζουμε μια προσωπική ιστοσελίδα Μια προσωπική ιστοσελίδα είναι αυτή που εκδίδεται από έναν ιδιώτη, ο οποίος μπορεί να ανήκει ή και να μην ανήκει σε ένα ευρύτερο ίδρυμα. Παρόλο που η URL διεύθυνσή της μπορεί να τελειώνει σε μια ποικιλία καταλήξεων (π.χ. .com, .edu), υπάρχει συνήθως μία περισπωμένη (~) κάπου στην URL διεύθυνση.

Ερωτήσεις που πρέπει να τεθούν για την αξιολόγηση της ιστοσελίδας Σημείωση: Όσο περισσότερες από τις παρακάτω ερωτήσεις απαντηθούν καταφατικά, τόσο υψηλότερης πληροφοριακής ποιότητας μπορούν να θεωρηθούν οι ιστοσελίδες. Κριτήριο 1ο : ΕΓΚΥΡΌΤΗΤΑ F Είναι ξεκάθαρο ποιο άτομο είναι υπεύθυνο για το περιεχόμενο της σελίδας; F Το άτομο που είναι υπεύθυνο για τη σελίδα, αναφέρει τα προσόντα του/της τα

σχετικά με το θέμα της σελίδας; F Υπάρχει τρόπος να επαληθευθεί η εγκυρότητα του ατόμου; (Επειδή είναι πολύ

δύσκολο να επαληθευθεί η εγκυρότητα ενός ατόμου, οι προσωπικές σελίδες μπορεί να είναι πολύ χρήσιμες ως μέσο έκφρασης προσωπικών απόψεων, αλλά πρέπει να είστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί όταν τις χρησιμοποιούμε ως πηγή για πληροφορίες που αφορούν γεγονότα).

Κριτήριο 2ο : ΑΚΡΙΒΕΙΑ F Καταγράφονται ξεκάθαρα οι πηγές για κάθε πληροφορία που αφορά ένα

γεγονός, έτσι ώστε να μπορεί να επαληθευθεί σε κάποια άλλη πηγή; (Εάν όχι, η σελίδα μπορεί να εξακολουθεί να είναι χρήσιμη ως παράδειγμα έκφρασης των ιδεών ενός ατόμου, αλλά είναι εντελώς άχρηστη σαν πηγή πληροφοριών).

F Είναι η πληροφορία γραμματικά, ορθογραφικά, και τυπογραφικά ορθή; (Τέτοια λάθη συνήθως δεν φανερώνουν μόνο έναν ελλιπή ποιοτικό έλεγχο, αλλά και ανακριβή πληροφόρηση).

Κριτήριο 3ο : ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ F Είναι σαφώς διατυπωμένες οι προσωπικές αντιλήψεις και πεποιθήσεις του

ατόμου; Κριτήριο 4ο : ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ F Αναφέρονται στη σελίδα ημερομηνίες που δηλώνουν:

Α) Πότε γράφτηκε η σελίδα; Β) Πότε αναρτήθηκε στο δίκτυο η σελίδα;


84

Γ) Πότε αναθεωρήθηκε για τελευταία φορά η σελίδα; F Υπάρχουν άλλες ενδείξεις για την επικαιρότητα του υλικού;

Κριτήριο 5ο : ΚΑΛΥΨΗ 1. Υπάρχει κάποια ένδειξη ότι η σελίδα έχει ολοκληρωθεί και δεν είναι ακόμα υπό κατασκευή;


85

4.6. Παραδείγματα.

Οθόνη σύνθετης αναζήτησης, με Τελεστές Αναζήτησης στο Google. Στις μηχανές αναζήτησης, ο λογικός συσχετισμός των όρων της έρευνάς μας,

πραγματοποιείται με τη χρήση της λογικής των τελεστών. Παρακάτω παρατίθενται οι βασικοί τελεστές που χρησιμοποιούμε στο google για να έχουμε μια πιο αποδοτική αναζήτηση με συγκεκριμένα αποτελέσματα:

F Ο τελεστής OR (ή), συνηθίζεται να χρησιμοποιείται για έρευνες συνωνύμων όρων ή εννοιών.

F Ο τελεστής AND (και), συνηθίζεται να χρησιμοποιείται για έρευνες συνδυασμένων όρων ή εννοιών.

F Ο τελεστής NOT (και όχι), συνηθίζεται να χρησιμοποιείται για έρευνες αποκλεισμού όρων ή εννοιών.

F Ο τελεστής Fraise (Φράση), συνηθίζεται να χρησιμοποιείται για έρευνες εντοπισμού μιας ολόκληρης φράσης όρων ή εννοιών.

Σημ. Η παραπάνω οθόνη βρίσκεται στην επιλογή «σύνθετη αναζήτηση» του google.


86


87

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο Σύγχρονες εφαρμογές στο

Διαδίκτυο (Internet)

1. Εισαγωγή Μετά τη ραγδαία εξάπλωση του Διαδικτύου (Internet) σε όλο τον κόσμο,

δημιουργήθηκε η ανάγκη παροχής πολυμεσικών υπηρεσιών μέσω του Διαδικτύου. Οι βασικές πολυμεσικές υπηρεσίες στο Διαδίκτυο είναι οι ακόλουθες:

1. 1 ) Αναπαραγωγή κινούμενη εικόνας - video

Τα δεδομένα του video μπορούν να είναι αποθηκευμένα σε αρχείο ή να μεταδίδονται εκείνη τη στιγμή από κάποια πηγή όπως για παράδειγμα ένας τηλεοπτικός σταθμός.

2. Αναπαραγωγή ήχου - audio

Και πάλι ο ήχος μπορεί να προέρχεται από ζωντανή πηγή (π.χ. ραδιοφωνικό σταθμό, ομιλία προέδρου εταιρείας) ή να είναι αποθηκευμένη σε αρχείο. Εάν ο ακροατής μπορεί να απαντήσει μέσω ομιλίας καταλήγουμε στην Διαδικτυακή τηλεφωνία.

3. Τηλεδιάσκεψη

Στην τηλεδιάσκεψη μπορούμε να έχουμε ζωντανές συζητήσεις μεταξύ χρηστών του Διαδικτύου με την μετάδοση τόσο ήχου όσο και εικόνας.

4. Τηλεσυνεργασία

Στην Τηλεσυνεργασία υπάρχει η δυνατότητα χρήσης κοινών εφαρμογών από όλους τους χρήστες που συμμετέχουν στην Τηλεσυνεργασία. Έτσι για παράδειγμα μπορούν όλοι οι τηλεσυνεργαζόμενοι να επεξεργάζονται το ίδιο αρχείο κειμένου.

5. Εξ’ αποστάσεως Εκπαίδευση

Μέσω αυτής της υπηρεσίας υπάρχει η δυνατότητα ο εκπαιδευτής και οι εκπαιδευόμενοι να μην βρίσκονται στο ίδιο χώρο αλλά να επικοινωνούν μέσω του Διαδικτύου με την παροχή τόσο εικόνας όσο και ήχου.


88

2. Διαδiκτυο και Πολυμέσα Τα συνήθη πολυμεσικά αρχεία που περιέχουν ψηφιακό ήχο ή (και) κινούμενη

εικόνα (π.χ. αρχεία wav, avi, mov, .mpg) έχουν σχεδιασθεί για να αναπαράγονται τοπικά, δηλαδή για να είναι αποθηκευμένα στο σκληρό δίσκο του Η/Υ ή σε κάποιο CD-ROM και έτσι να έχουμε ανά πάσα στιγμή δυνατότητα πρόσβασης σε οποιαδήποτε σημείο των δεδομένων αυτών των πολυμεσικών αρχείων. Ακολουθώντας το ίδιο μοντέλο και στην περίπτωση των πολυμεσικών εφαρμογών του Διαδικτύου, θα έπρεπε να περιμένουμε την πλήρη μεταφορά όλων των δεδομένων του πολυμεσικού αρχείου στον Η/Υ μέσω του Διαδικτύου και μόνο στη συνέχεια θα είχαμε την δυνατότητα αναπαραγωγής των δεδομένων. Αυτό όμως είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα μια και τα πολυμεσικά αρχεία είναι μεγάλα σε μέγεθος και ο χρόνος που θα έπρεπε να αναμένει ο χρήστης του Διαδικτύου δεν θα ήταν σε αποδεκτά όρια (πόσοι από εμάς θα είχαμε την υπομονή να αναμένουμε την αποστολή ενός πολυμεσικού αρχείου 10 ΜΒ από ένα μόντεμ των 28.800bps, αρχείο που μπορεί να ήταν κάποιο που τελικά δεν μας ενδιέφερε). Βλέπουμε δηλαδή ότι η ταχύτητα μεταβίβασης δεδομένων κάνει απαγορευτική την χρήση των συνήθων πολυμεσικών αρχείων.

3. Ροή Πολυμεσικών Δεδομένων

3.1 Η έννοια της Ροής Στη χρήση πολυμεσικών εφαρμογών μέσα από το Διαδίκτυο, το ζητούμενο είναι

η ύπαρξη ενός τρόπου μεταβίβασης πολυμεσικών δεδομένων που να επιτρέπει την έναρξη της αναπαραγωγής του αμέσως μόλις ο χρήστης κάνει κλήση του πολυμεσικού αρχείου. Η λύση δίνεται με την εισαγωγή της έννοιας της Ροής (Stream). Ροή είναι μια ταξινομημένη αλληλουχία από Bytes με τα εξής χαρακτηριστικά:

1. Μια διακίνηση ροής δεδομένων έχει μια αρκετά υψηλή αλλά συγκεκριμένη ταχύτητα.

2. Τα δεδομένα μιας ροής πρέπει να μεταφέρονται ακολουθιακά.

3. Τα δεδομένα μιας ροής εισάγουν αυστηρούς περιορισμούς αλλά έχουν ανοχή σε λάθη.

Βέβαια το πρωτόκολλο του Διαδικτύου (ΙΡ) δεν σχεδιάστηκε έχοντας υπόψη την ανάγκη παροχής ροής δεδομένων. Το πρωτόκολλο προβλέπει "τεμαχισμό" των δεδομένων και μεταφοράς τους στον παραλήπτη σε "πακέτα", πιθανά και μέσω διαφορετικών διαδρομών. Τα πακέτα μπορεί να φτάσουν εκτός σειράς και είναι ο παραλήπτης αυτός που είναι υπεύθυνος να τα ταξινομήσει. Αυτό είναι κάτι τελείως διαφορετικό από την ροή δεδομένων που απαιτείται στις πολυμεσικές εφαρμογές. Έτσι οδηγηθήκαμε στην υλοποίηση της Ροής δεδομένων μέσω προϊόντων τεχνολογίας Ροής. Στην τρέχουσα περίοδο τα προϊόντα αυτά δίνονται με την μορφή plug-ins δηλαδή με την μορφή επιπρόσθετων εφαρμογών στον υπάρχοντα φυλλομετρητή (browser) που διαθέτει ο χρήστης (π.χ. τον Netscape Navigator ή τον Internet Explorer).


89

3.2 Είδη Ροής Ανάλογα με τον τρόπο υλοποίησης της Ροής έχουμε δύο είδη Ροής.

Ι) Μονή Ροή (Unicast) Στην περίπτωση της Μονής Ροής, μεταξύ του πελάτη (client) που λαμβάνει τα

δεδομένα και του εξυπηρετητή (server) που παρέχει τα δεδομένα, υπάρχει μία σύνδεση από σημείο σε σημείο (point to point). Έτσι κάθε ένας πελάτης λαμβάνει την δική του ξεχωριστή Ροή δεδομένων από τον εξυπηρετητή. Επομένως εάν υπάρχουν 15 πελάτες συνδεδεμένοι στον ίδιο εξυπηρετητή, ο εξυπηρετητής παρέχει 15 ξεχωριστές Μονές Ροές, μία για κάθε πελάτη. Αυτό έχει φυσικά οδηγεί σε κατανάλωση μεγάλο εύρους ζώνης του Διαδικτύου. Υπάρχουν δύο ειδών Μονές Ροές: η κατ' Απαίτηση Μονή Ροή και η Εκπεμπόμενη Μονή,

Στην κατ' Απαίτηση Μονή Ροή ο χρήστης-πελάτης είναι αυτός που ζητά την σύνδεση και και' απαίτηση του μεταφέρονται τα πολυμεσικά δεδομένα που ο ίδιος επέλεξε (εικόνα1). Μάλιστα εάν το πολυμεσικό αρχείο που ζήτησε είναι δεικτοδοτούμενο (indexed) ο χρήστης έχει την δυνατότητα να ξεκινά (play) ή να σταματά (stop) την ροή, να μεταφέρεται γρήγορα μπροστά (fast forward) ή γρήγορα πίσω (rewind) ή ακόμα να κάνει προσωρινή παύση (pause) της μετάδοσης. Αυτό το είδος της Ροής προσφέρει τον μεγαλύτερο δυνατό έλεγχο της Ροής και καθιστά τον πελάτη ενεργό χρήστη της πολυμεσικής εφαρμογής.

Αντίθετα στην Εκπεμπόμενη Ροή, ο πελάτης είναι παθητικός μια και δεν έχει την δυνατότητα να ελέγξει την Ροή. Δηλαδή δεν μπορεί να κινηθεί μπροστά ή πίσω στο video ή audio. Η Ροή αυτή μπορεί να παρομοιασθεί με αυτήν των σταθμών της Τηλεόρασης ή του Ραδιοφώνου όπου δεν έχουμε δυνατότητα να κινηθούμε μπροστά ή πίσω στο εκπεμπόμενα πρόγραμμα. Στην Εκπεμπόμενη Μονή Ροή όλοι οι πελάτες λαμβάνουν το ίδιο περιεχόμενο, ο καθένας ξεχωριστά με την δική του Ροή. Αυτού του είδους είναι η Ροή που πραγματοποιείται κατά την εμφάνιση του περιεχομένου των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών στο Διαδίκτυο. Βέβαια εκτός της ζωντανής πηγής (live source), Εκπεμπόμενη Ροή μπορούμε να έχουμε και για τα στοιχεία ενός αποθηκευμένου αρχείου.

ΙΙ) Πολλαπλή Ροή (Multicast) Εκτός της Μονής Ροής, υπάρχει και η Πολλαπλή Ροή στην οποία όλοι οι

πελάτες ενός δικτύου που επιτρέπει την Πολλαπλή Ροή μοιράζονται την ίδια Ροή. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε το πλεονέκτημα της εξοικονόμησης εύρους ζώνης του δικτύου. Βέβαια όπως είπαμε το δίκτυο πρέπει να επιτρέπει Πολλαπλή Ροή και τέτοια δίκτυα είναι τα τοπικά δίκτυα Ethernet (LAN Ethernet) και δίκτυα στα οποία όλοι οι δρομολογητές (routers) τους οποίους διασχίζει η Ροή επιτρέπουν την Πολλαπλή Ροή (Multicasting Enabled Routers). Η χρήση της Πολλαπλής Ροής είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και στην περίπτωση ύπαρξης Intranet. Εάν για παράδειγμα 20 πελάτες που βρίσκονται σε διαφορετικά τμήματα EthernetLAN ενός Intranet λαμβάνουν την ίδια μετάδοση video πολλαπλής ροής από κάποιον εξυπηρετητή στο Internet, υπάρχει μία μόνο ροή πακέτων video που αποστέλλεται από τον εξυπηρετητή. Η μοναδική αυτή ροή φτάνει μέχρι τον δρομολογητή που συνδέει το Intranet με το Internet και στη συνέχεια δημιουργούνται, τοπικά στον δρομολογητή, αντίγραφα της ροής, ένα για κάθε ξεχωριστό τμήμα LAN. Παράδειγμα Πολλαπλής Ροής είναι η παράδοση ενός λόγου από τον πρόεδρο μιας εταιρείας στους υπαλλήλους του. Δεν μπορούν όλοι οι υπάλληλοι να παραστούν και έτσι ο λόγος εισάγεται στο δίκτυο και τον λαμβάνουν


90

όλοι στα γραφεία τους. Είναι πολύ πιθανό ένας μεγάλος αριθμός ατόμων να θέλουν να λάβουν αυτό το κομμάτι δεδομένων και παρέχοντάς το μέσω Μονής Ροής, στο δίκτυο θα καταναλωθεί πολύ περισσότερο εύρος ζώνης για να το υποστηρίξει. Έτσι παρέχεται μέσω Πολλαπλής Ροής. Το ιδεατό δίκτυο που δημιουργείται από εκείνα τα τμήματα του Διαδικτύου στα οποία παρέχεται η δυνατότητα παροχής Πολλαπλής Ροής (Νησιά Πολλαπλής Ροής) ονομάζεται Mbone (Multicast Backbone Οn the InterNEt). Πολλαπλή Ροή η οποία πρέπει να περάσει από περιοχές του Διαδικτύου όπου δεν υποστηρίζεται η Πολλαπλή Ροή, μεταδίδεται σαν Μονή Ροή μέχρι να συναντήσει το επόμενο σημείο του Διαδικτύου που υποστηρίζει Πολλαπλή ροή (Νησί Πολλαπλής Ροής).

4. Προϊόντα Τεχνολογίας Ροής στο Δυαδiκτυο Την τρέχουσα περίοδο οι εταιρίες που παρέχουν προϊόντα τεχνολογίας Ροής

δεν έχουν καταλήξει σε ένα κοινό πρότυπο, με αποτέλεσμα η κάθε μία από αυτές να προσφέρουν ανεξάρτητα πρότυπα και προϊόντα. Στην πλειοψηφία τους τα προϊόντα τους αποτελούνται από plug-ins στους φυλλομετρητές που χρησιμοποιεί ο κάθε χρήστης και λειτουργούν με τις αρχές του μοντέλου πελάτη-εξυπηρετητή. Τα σημαντικότερα ακολουθούν.

4.1 Netshow - Media Player Το Netshow αποτελεί την πρόταση της Microsoft στα προϊόντα τεχνολογίας

Ροής Δεδομένων. Υποστηρίζει τη μετάδοση audio, video και απλών αρχείων πάνω από συγκροτημένα intranets, LANs αλλά και το Internet. Το Netshow υποστηρίζει τόσο την Πολλαπλή όσο και την Μονή Ροή. Μάλιστα μπορεί να επεκτείνει την χρήση της Πολλαπλής Ροής και σε δίκτυα που δεν υποστηρίζουν Πολλαπλή Ροή, χρησιμοποιώντας εξυπηρετητές Netshow τοπικά σε κάθε τέτοια περιοχή του δικτύου. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται κατανομή εξυπηρετητών (server distribution). Συνδέοντας έναν εξυπηρετητή με κάποιον άλλο μπορούμε να ξεπεράσουμε εκείνούς που δεν είναι ικανοί για Πολλαπλή Ροή. Το Netshow υποστηρίζει την μετάδοση αποθηκευμένων δεδομένων (αρχεία ήχου εικόνας) καθώς και δεδομένων πραγματικού χρόνου όπως για παράδειγμα live audio ή video. Επίσης υποστηρίζει τη δυνατότητα του κλιμακωτού video (Scalable video), της δημιουργίας δηλαδή πολλών ροών video διαφορετικού εύρους ζώνης στο ίδιο αρχείο. Οι Ροές video κωδικοποιούνται με διαφορετικό ρυθμό μέσα στο επιλεγμένο μέγιστο εύρος ζώνης.

Θα πρέπει να πούμε ότι το Netshow είναι το πρόγραμμα εξυπηρετητής για την παροχή πολυμεσικών υπηρεσιών στο Διαδίκτυο και απαιτεί Λειτουργικό Σύστημα Windows ΝΤ. Για να μπορούμε σαν χρήστες του Διαδικτύου να έχουμε πρόσβαση στα πολυμεσικά δεδομένα που μας παρέχει ένας εξυπηρετητής Netshow θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το πρόγραμμα πελάτη Media Ρlayer της Microsoft το οποίο διανέμεται δωρεάν στο Διαδίκτυο. Το πρόγραμμα αυτό μπορούμε να το φανταστούμε ως ένα φυλλομετρητή όπως τον Internet Explorer ή τον Netscape Navigator μόνο που ο Media Ρlayer χρησιμοποιείται όχι για αρχεία υπερκειμένου αλλά για πολυμεσικά αρχεία. Με την εγκατάσταση του μας δίνονται μιά σειρά από σημεία στο Διαδίκτυο από τα οποία μπορούμε να αναπαράγουμε πολυμεσικά αρχεία.

Η Microsoft δημιούργησε το δικό της πρότυπο μετάδοσης πολυμεσικών αρχείων και το ονόμασε MMS (Microsoft Media Server) πρωτόκολλο. Έτσι όταν καλούμε κάποιο πολυμεσικό αρχείο μέσω του Media Player θα πρέπει να εισάγουμε μια διεύθυνση URL (Uniform Resource Location) της ακόλουθης μορφής:


91

"mms://server/path/filename" όπου server name η διεύθυνση του εξυπηρετητή που περιέχει το αρχείο, path το πλήρες μονοπάτι στον εξυπηρετητή στον οποίο υπάρχει το αρχείο και filename το όνομα του αρχείου.

Ο Media Player υποστηρίζει την αναπαραγωγή διαφόρων τύπων πολυμεσικών

αρχείων όπως για παράδειγμα αρχεία ήχου (π.χ. με επέκταση wav,snd,mid,mp3) αλλά και κινούμενης εικόνας-ήχου (π.χ. με επέκταση mpg, mov, avi). Μάλιστα υποστηρίζει και την αναπαραγωγή και αρχείων τύπου ra που όπως θα δούμε δημιουργήθηκε από το ανταγωνιστικό προϊόν RealPlayer. Η ίδια όμως η Microsoft πρότεινε το δικό της τύπο αρχείου για πολυμεσικά δεδομένα που μεταδίδονται μέσα από την τεχνολογία της Ροής. Ο τύπος αυτός ονομάζεται Advanced Stream Format ή πιο απλά asf Στα εργαλεία πού συνοδεύουν τον εξυπηρετητή Netshow περιλαμβάνεται και μετατροπέας που μετατρέπει αρχεία άλλου πολυμεσικού τύπου σε « asf » αρχεία. Έτσι εάν κάποιος για παράδειγμα θελήσει να ζητήσει την αναπαραγωγή ενός πολυμεσικού αρχείου πού βρίσκεται σε κάποιο εξυπηρετητή Netshow, θα πρέπει να εισάγει στο Media Player την διεύθυνση του.

π.χ:«mms:// multimedia.teipat.gr / patras.asf».

Ανάλογα, δίνεται η δυνατότητα μέσα από τον φυλλομετρητή μας να κατευθυνθούμε σε πολυμεσικά αρχεία. Έτσι ενώ περιπλανιόμαστε σε κάποιες ιστοσελίδες μπορεί κάποια σύνδεση (link) να οδηγεί στην αναπαραγωγή ενός πολυμεσικού αρχείου. Επειδή το πρωτόκολλο mms δεν αναγνωρίζεται από τους φυλλομετρητές, η σύνδεση γίνεται μέσα ενός αρχείου ανακατεύθυνσης (redirection) το οποίο περιέχει τις απαραίτητες πληροφορίες για την πρόσβαση στο πολυμεσικό αρχείο. Τα αρχεία ανακατεύθυνσης έχουν κατάληξη asx. Έτσι μέσα σε μία ιστοσελίδα που γράφουμε μπορούμε να εισάγουμε τον ακόλουθο HTML κώδικα "<Α


92

HREF=http://server/file.asx>" ο οποίος δημιουργεί σύνδεσμό με το asx αρχείο file.asx το οποίο με την σειρά του θα οδηγήσει στην αναπαραγωγή του asf αρχείου για το οποίο περιέχει πληροφορίες σχετικά με την αναπαραγωγή του.

Η αναπαραγωγή των πολυμεσικών δεδομένων μπορεί να γίνει είτε με την χρήση του Media Player και την αναπαραγωγή μέσα σε κάποιο τμήμα της ιστοσελίδας που διαβάζουμε είτε με την αυτόματη εκκίνηση του Media Player ως ανεξάρτητης εφαρμογής και την σύνδεσή του με το asf αρχείο.

Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι κατά την σύνδεση με τον εξυπηρετητή που παρέχει τα πολυμεσικά αρχεία και πριν την αναπαραγωγή των δεδομένων, υπάρχει κάποια φάση μεταφοράς και αποθήκευσης δεδομένων (buffering) από τον εξυπηρετητή προς τον πελάτη. Η αναπαραγωγή αρχίζει μόνο όταν τα δεδομένα που έχουν αποθηκευτεί στον υπολογιστή του χρήστη είναι τόσα ώστε να επιτρέπουν την αναπαραγωγή. Αυτό το είδος αποθήκευσης δικαιολογεί και την κάποια χρονική υστέρηση (της τάξης των δευτερολέπτων) μεταξύ αυτού που αναπαράγεται στον χρήστη και αυτού που εκπέμπει η ζωντανή πηγή.

http://server/file.asx>


93

4.2 Real Server - RealPlayer Η ανταγωνιστική πρόταση σε αυτή της Microsoft είναι αυτή της εταιρίας

Real. Αντίστοιχα με το ζεύγος εξυπηρετητή-πελάτη Netshow-Media Player της Microsoft, η Real προτείνει το ζεύγος RealServer - RealPlayer. Ο Εξυπηρετητής της παρέχει με τεχνολογία Ροής πολυμεσικά δεδομένα σε αρχεία τύπου « ra ». Αυτός ο τύπος αρχείου είναι δημιούργημα της Real και βάση αυτού μπορούμε σήμερα να έχουμε μέσω του Διαδικτύου πρόσβαση στο πρόγραμμα πολλών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών. Υποστηρίζονται και δύο τύποι μεταρχείων (metafiles) με επέκταση ram και rpm για να υλοποιούν ανακατεύθυνση όπως και στην περίπτωση των αρχείων asx της Microsoft (μεταρχεία ram οδηγούν στην έναρξη του RealPlayer ως ανεξάρτητης εφαρμογής ενώ μεταρχεία rpm οδηγούν στην έναρξη του RealPlayer ως plug-in και έτσι η αναπαραγωγή γίνεται μέσα από τον φυλλομετρητή).

Οι διάφοροι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί για να παρέχουν τα προγράμματά τους στους χρήστες του Διαδικτύου θα πρέπει να αγοράσουν τον RealServer. Αντίθετα οι χρήστες θα πρέπει απλά να εγκαταστήσούν το πρόγραμμα πελάτη RealPlayer που διανέμεται δωρεάν στο Διαδίκτυο. Ο RealPlayer δίνει μία σειρά από κανάλια (channels) στο αριστερό του τμήμα στα οποία μπορούν να συνδεθούν οι χρήστες. Επιπλέον σημεία του Διαδικτύου με πολυμεσικά δεδομένα δίνονται στην επιλογή "Sites" του Μενού του προγράμματος. Στην επιλογή "Presets" του μενού δίνεται ανά θέμα μια σειρά με σημεία στο Διαδίκτυο που παρέχουν ραδιοφωνική μετάδοση. Ο RealPlayer δίνει τη δυνατότητα της αυτόματης αναπαραγωγής πολυμεσικών αρχείων με την είσοδο του χρήστη σε κάποια ιστοσελίδα. Έτσι την ώρα που διαβάζουμε κάποια ιστοσελίδα μπορούμε παράλληλα να ακούμε μια ηχογραφημένη ξενάγηση στα διάφορα σημεία της ιστοσελίδας.


94

Ο τρόπος με το οποίο αλληλεπιδρούν ο φυλλομετρητής του χρήστη και ο RealServer εξυπηρετητής για να αναπαραχθούν τα πολυμεσικά δεδομένα. Τα βήματα είναι τα εξής:

1) Ο χρήστης μέσω του φυλλομετρητή του επικοινωνεί με τον εξυπηρετητή υπερκειμένου.

2) Ο εξυπηρετητής υπερκειμένου του αποστέλλει δεδομένα μέσα από μία ιστοσελίδα. Η ιστοσελίδα περιέχει ένα σύνδεσμο με κάποιο πολυμεσικό αρχείο τύπου που υποστηρίζει η Real.

3) Ο σύνδεσμος αυτός ενεργοποιεί το πρόγραμμα πελάτη RealPlayer και στο οποίο μεταφέρει την διεύθυνση στο Διαδίκτυο που περιέχει το πολυμεσικό αρχείο.

4) Ο RealPlayer βάση της διεύθυνσης αυτής επικοινωνεί με το RealServer και του ζητά την αναπαραγωγή του συγκεκριμένου πολυμεσικού αρχείου.

5) Ο Real Server ξεκινά την ροή πολυμεσικών δεδομένων προς τον RealPlayer. 6) Ο RealPlayer λαμβάνει τα δεδομένα και αφού τα επεξεργαστεί τα στέλνει στα

ηχεία.


95

4.3 NetMeeting Το πρόγραμμα Netmeeting αποτελεί την πρόταση της Microsoft στο θέμα της

Τηλεσυνεργασίας. Χρησιμοποιώντας το Netmeeting ο χρήστης έχει τις ακόλουθες δυνατότητες: 1 ) Να συναντήσει ή και να γνωρίσει νέους χρήστες του Διαδικτύου ή ενός Intranet. Ο χρήστης αφού συνδεθεί σε κάποιο κόμβο με χρήστες αντιστοίχων προγραμμάτων τηλεσυνεργασίας (π.χ. ils.hol.gr), μπορεί να δει μια λίστα με τους χρήστες του κόμβου εκείνη την στιγμή. Από αυτή μπορεί να επιλέξει με ποιον ή με ποιους θέλει να συνδιαλεχθεί. Εάν αποδεχθεί την πρόταση ο αντίστοιχος χρήστης, ξεκινά η τηλεσυνεργασία. 2) Να συνομιλήσει με κάποιον χρήστη του Διαδικτύου με την προϋπόθεση ο υπολογιστή του να έχει μικρόφωνο, κάρτα ήχου και ηχεία (τηλέφωνο μέσω Διαδικτύου). Μάλιστα μπορεί να δει το άτομο με το οποίο συνομιλεί με την προϋπόθεση ο υπολογιστή του απέναντι χρήστη να έχει κάμερα βίντεο. Αφού ο απέναντι χρήστης αποδεχθεί την πρόταση τηλεσυνεργασίας, ελέγχεται το υλικό του υπολογιστή και εφόσον υπάρχει δυνατότητα αποστολής ήχου ή και εικόνας ανοίγει επιπλέον παράθυρο μέσω του οποίου αλληλεπιδρούν μέσω ομιλίας και εικόνας οι συμμετέχοντες στην τηλεσυνεργασία. 3) Να χρησιμοποιήσει λευκό πίνακα (whiteboard) στον οποίο θα μπορούν να γράψουν όλοι οι χρήστες της τηλεσυνεργασίας. Κάτω από το βασικό μενού του προγράμματος υπάρχει το κουμπί "Whiteboard". Εάν το πατήσουμε, εμφανίζεται σε όλούς τους χρήστες που συμμετέχουν στην τηλεδιάσκεψη, ένας λευκό πίνακας. Σε αυτόν μπορούν ταυτόχρονα να γράψουν και να σκιτσάρουν οι συμμετέχοντες στην τηλεσυνεργασία. Έτσι μπορούν να ανταλλάξουν ιδέες και να βρουν λύσεις βάση κοινού σχεδιασμού. 4) Να στείλει δακτυλογραφημένα μηνύματα στους συνομιλητές τους όπως και να λάβει από αυτούς. Κάτω από το βασικό μενού υπάρχει το κουμπί "Chat". Εάν το πατήσουμε, εμφανίζεται σε όλους τους χρήστες που συμμετέχουν στην τηλεδιάσκεψη το παράθυρο της εικόνας 16. Σε αυτό όλοι οι συμμετέχοντες στην διάσκεψη μπορούν να γράψούν στο πεδίο "Message" και έτσι να γίνουν πιθανά ευρείς και εκτενείς συζητήσεις. 5) Να μοιράζεται την ίδια εφαρμογή με άλλους χρήστες του Διαδικτύου και έτσι να τηλεσυνεργάζεται. Κάτω από το βασικό μενού υπάρχει το κουμπί "Share". Πατώντας το εμφανίζεται μία λίστα από τις εφαρμογές που τρέχουν στον υπολογιστή του χρήστη και τις οποίες πιθανά να ήθελε να μοιραστεί με τους υπόλοιπούς χρήστες της τηλεσυνεργασίας. Εάν για παράδειγμα δώσει δικαίωμα πρόσβασης σε εφαρμογή word, excel, powerpoint κτλ, τότε οι υπόλοιποι χρήστες της τηλεσυνεργασίας μπορούν να πάρουν τον έλεγχο της εφαρμογής και να επεξεργαστούν το περιεχόμενό της. Βέβαια μόνο ένας χρήστης την φορά μπορεί να έχει τον έλεγχο και έτσι δεν μπορεί κάποιος χρήστης να επεξεργάζεται π.χ. την πρώτη σελίδα ενός κειμένου Word ενώ ταυτόχρονα κάποιος άλλος τη δέκατη. Επίσης για να αρχίσει η συνεργασία θα πρέπει οι συμμετέχοντες στην τηλεσυνεργασία να πατήσουν το κουμπί "Collaborate" που βρίσκεται κάτω από το βασικό μενού. Οα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην δυνατότητα αυτή για να μην υπάρχουν προβλήματα από ανεπιθύμητες ενέργειες τηλεσυνεργατών. 6) Να στείλει αρχεία του υπολογιστή του σε οποιοδήποτε από τους συνομιλητές του.


96

Κάτω από την επιλογή "Tools" του κεντρικού μενού, ο χρήστης μπορεί να διαλέξει την επιλογή "File Transfer". Στην περίπτωση αυτή ανοίγει ένα παράθυρο στο οποίο ο χρήστης μπορεί να επιλέξει ποιά αρχεία θέλει να στείλει σε κάποιον από τους συνομιλητές του. Αφού επιλέξει τα αρχεία που θέλει να στείλει, μπορεί να πατήσει το κουμπί "Send" και να τα αποστείλει στον συνομιλητή του ο οποίος θα τα δεχθεί στο προκαθορισμένο κατάλογο του σκληρού του δίσκου.

5. Άλλα προϊόντα Τεχνολογίας Ροής Όπως ήδη αναφέραμε, λόγο της έλλειψης προτύπού για την μετάδοση

πολυμεσικών δεδομένων υπάρχουν πολλά προϊόντα από ανεξάρτητες εταιρίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε την πρόταση της εταιρείας VDO που διανέμει δωρεάν τον πρόγραμμα πελάτη VDOPlayer. Μειονέκτημα είναι ότι παρόλη την καλή ποιότητα video δεν έχουμε την δυνατότητα να προχωρήσούμε το video προς τα μπρος ή προς τα πίσω και όταν σταματήσουμε το video δεν μπορούμε να το συνεχίσουμε από εκεί που το αφήσαμε αλλά θα πρέπει να ξαναπαιχθεί από την αρχή. Άλλη αντίστοιχη πρόταση είναι αυτή της εταιρίας Vosaic. Εδώ έχουμε πάλι πολύ καλή ποιότητα στο video αλλά ταυτόχρονα και δυνατότητες μετακίνησης μέσα στο video προς τα μπρος και προς τα πίσω. Εντυπωσιακά είναι και τα Surround Videos που προσφέρει η Microsoft στο σημείο πώλησης αυτοκινήτων που διαθέτει (http://carpoint.msn.com). Ο χρήστης έχει την δυνατότητα να δει εξωτερικά αλλά και εσωτερικά το αυτοκίνητο που τον ενδιαφέρει. Με την χρήση των κουμπιών πλοήγησης ο χρήστης μπορεί να περιστρέψει την εικόνα και να δει όλο το εσωτερικό και εξωτερικό του αυτοκινήτου. Η εικόνα μπορεί επίσης να μετακινηθεί προς τα πάνω ή προς τα κάτω αλλά και να μεγεθυνθεί.

http://carpoint.msn.com)


97

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6ο Ασφάλεια Η/Υ και Δικτύων

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα χρόνια πριν από την εξάπλωση της χρήσης των ηλεκτρονικών

υπολογιστών ως εργαλεία επεξεργασίας της πληροφορίας, η διασφάλιση της μυστικότητας, ακεραιότητας και διαθεσιμότητας των σημαντικών πληροφοριών ενός οργανισμού γινόταν μέσω της φυσικής προστασίας των, καθώς και μέσω κάποιων διαδικασιών και κανονισμών ασφάλειας. Για παράδειγμα, τα ευαίσθητα έγγραφα κλείνονταν σε ντουλάπες ή χρηματοκιβώτια στιβαρής κατασκευής τα οποία προστατεύονταν από κλειδαριές, ενώ μόνον εξουσιοδοτημένο προσωπικό το οποίο επιλεγόταν αυστηρά, είχε πρόσβαση σε αυτά. Τις τελευταίες δεκαετίες, δύο γεγονότα έχουν αλλάξει δραστικά τις ανάγκες των οργανισμών σε σχέση με την ασφάλεια των πληροφοριών.

Το πρώτο γεγονός είναι η εισαγωγή των υπολογιστών ως εργαλεία αποθήκευσης και επεξεργασίας της πληροφορίας. Η προστασία της πληροφορίας ανάγεται πλέον στην προστασία των αρχείων των υπολογιστών στα οποία είναι αποθηκευμένη η πληροφορία, στον έλεγχο της πρόσβασης στα αρχεία αυτά, καθώς και στην προστασία των προγραμμάτων εκείνων που μπορούν να απειλήσουν την ασφάλεια των αρχείων αυτών. Ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το σύνολο των εργαλείων και διαδικασιών που έχουν σχεδιασθεί για την προστασία των ηλεκτρονικών δεδομένων είναι "ασφάλεια υπολογιστών" (computer security).

Το δεύτερο γεγονός το οποίο επηρέασε δραστικά τις ανάγκες σε ασφάλεια της πληροφορίας είναι η εισαγωγή των κατανεμημένων συστημάτων και η χρήση δικτύων και τηλεπικοινωνιακών συστημάτων για την μεταφορά δεδομένων μεταξύ υπολογιστών. Ο όρος "ασφάλεια δικτύων" (network security) αναφέρεται στα μέτρα προστασίας των δεδομένων κατά την μεταφορά τους μέσω του δικτύου διασύνδεσης. Στα πλαίσια της διαχείρισης ενός δικτύου, η διαχείριση ασφάλειας αναφέρεται στην παροχή ασφάλειας σε όλα τα στοιχεία τον δικτύου, δηλαδή σε ασφάλεια υπολογιστών και ασφάλεια δικτύου.


98

2 ΑΠΕΙΛΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Η ασφάλεια υπολογιστών και δικτύων καλύπτει τις παρακάτω απαιτήσεις:

1. μυστικότητα (secrecy): απαιτείται η πληροφορία να είναι προσπελάσιμη για ανάγνωση μόνον από εξουσιοδοτημένους χρήστες. Αυτού τον είδους η πρόσβαση περιλαμβάνει την εκτύπωση, την προβολή και άλλες φορές ακόμη και την αποκάλυψη ύπαρξης κάποιον είδους πληροφορίας

2. ακεραιτότητα (integrity): απαιτείται οι πόροι του συστήματος (data, processes κλπ) να μπορούν να τροποποιηθούν μόνον από εξουσιοδοτημένους χρήστες. Η τροποποίηση περιλαμβάνει την εγγραφή, τροποποίηση, αλλαγή κατάστασης (status), διαγραφή και δημιουργία.

3. διαθεσιμότητα (availability): απαιτείται οι πόροι του συστήματος να είναι διαθέσιμοι στους εξουσιοδοτημένους χρήστες

2.1 Μορφές Απειλών Οι διαφορετικές μορφές απειλών της ασφάλειας ενός υπολογιστή ή ενός δικτύου μπορούν να χαρακτηριστούν καλύτερα, αν ληφθεί υπ' όψη ότι ο σκοπός ενός υπολογιστή είναι η παροχή πληροφορίας. Γενικά υπάρχει μία ροή πληροφορίας από μια πηγή, όπως π.χ. ένα αρχείο η μια περιοχή μνήμης, σε κάποιον προορισμό, όπως ένα άλλο αρχείο ή μία εφαρμογή κάποιου χρήστη. Με δεδομένη αυτή την Θεώρηση, είναι δυνατές 4 κατηγορίες απειλών:

1. διακοπή (interruption): κάποιος πόρος του συστήματος καταστρέφεται ή καθίσταται μη χρησιμοποιήσιμος ή διαθέσιμος. Αυτού του τύπου η απειλή στρέφεται κατά της διαθεσιμότητας του συστήματος. Παραδείγματα τέτοιων απειλών είναι η καταστροφή κάποιας συσκευής τον δικτύου, όπως ο σκληρός δίσκος ενός server, το κόψιμο κάποιας γραμμής τον δικτύου, ή η διακοπή τροφοδοσίας ενός δρομολογητή.

2. υποκλοπή (interception): πρόκειται για απειλή κατά της μυστικότητας της πληροφορίας, όπου κάποιος μη εξουσιοδοτημένος χρήστης, πρόγραμμα ή υπολογιστής αποκτά πρόσβαση στην πληροφορία με δυνατότητα καταγραφής της. Παραδείγματα αποτελούν η παρακολούθηση μίας γραμμής του δικτύου και η απαγορευμένη αντιγραφή αρχείων ή προγραμμάτων.

3. τροποποίηση (modification): πρόκειται για απειλή κατά της ακεραιότητας του συστήματος, όπου κάποιος μη εξουσιοδοτημένος χρήστης, πρόγραμμα ή υπολογιστής αποκτά πρόσβαση στο σύστημα με δυνατότητα τροποποίησης. Παραδείγματα αποτελούν η αλλαγή των δεδομένων ενός αρχείου, η τροποποίηση ενός προγράμματος, η έναρξη κάποιας process και η τροποποίηση τον περιεχομένου ενός μηνύματος που μεταδίδεται μέσω του δικτύου.

4. πλαστογράφηση (fabrication): πρόκειται για απειλή κατά της ακεραιότητας τον συστήματος, κατά την οποία εισάγεται κάποιο πλαστό αντικείμενο στο σύστημα. Παραδείγματα τέτοιας απειλής είναι η αποστολή ενός μηνύματος από κάποιον υποτιθέμενο αποστολέα (fake e-mail) και η πρόσθεση εγγραφών σε κάποιο αρχείο.


99

Οι πόροι του δικτύου, όπως αυτό ορίσθηκε παραπάνω, αποτελούνται από ενεργά στοιχεία, παθητικά στοιχεία, λογισμικό και δεδομένα (static data, traffic data). Συνεπώς στα πλαίσια της ανάπτυξης μίας στρατηγικής για την ασφάλεια όλων των πόρων του δικτύου το ζητούμενο είναι και η ασφάλεια υπολογιστών και η ασφάλεια δικτύου. Στη συνέχεια Θα παρουσιάσουμε τις απειλές κατά της ασφάλειας κάθε κατηγορίας πόρων του δικτύου.

2.1.1 Απειλές κατά των Ενεργών Στοιχείων Η κύρια απειλή κατά των ενεργών στοιχείων του δικτύου (routers, hubs,

servers, workstations, hosts, printers κλπ) αφορά στην διαθεσιμότητα των στοιχείων αυτών. Ενέργειες όπως

1. η σκόπιμη ή ακούσια καταστροφή ή φθορά 2. η κλοπή τον στοιχείου ή τμήματος αυτού 3. η σκόπιμη ή ακούσια διακοπή τροφοδοσίας αποτελούν τις πιο συνηθισμένες απειλές κατά τον υλικού ενός δικτύου.

2.1.2 Απειλές κατά των Παθητικών Στοιχείων Το παθητικό υλικό του δικτύου τον Πανεπιστημίου αποτελείται από τις πρίζες τον δικτύου, τα καλώδια χαλκού και οπτικών ινών και τους πίνακες μικτονόμησης (patch panels) και χρησιμοποιείται για την μεταφορά δεδομένων. Όπως και για τα ενεργά στοιχεία, η κύρια απειλή αφορά στην διαθεσιμότητα των στοιχείων και μπορεί να προκύψει από πράξεις όπως:

1. η σκόπιμη ή ακούσια καταστροφή ή φθορά 2. η κλοπή

2.1.3 Απειλές κατά των Κινούμενων Δεδομένων Οι απειλές κατά της ασφάλειας των κινούμενων δεδομένων (traffic data) αφορούν στην ακεραιότητα, μυστικότητα και διαθεσιμότητα των δεδομένων και μπορούν να χωρισθούν σε δύο κατηγορίες:

Α. Απειλές Παθητικής Φύσης Απειλούν την μυστικότητα των δεδομένων και υλοποιούνται με την παρακολούθηση των δεδομένων (π.χ. μέσω ειδικών προγραμμάτων packet sniffers) με σκοπό την απόκτηση πληροφοριών. Για παράδειγμα ο χρήστης ενός PC μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα για να παρακολουθεί όλα τα πακέτα που εκπέμπονται στο τοπικό τον δίκτυο (Ethernet subnet). Τέτοιον είδους ενέργειες είναι πολύ δύσκολο να αποκαλυφθούν διότι δεν προκαλούν αλλαγή στα δεδομένα και δεν επηρεάζουν την λειτουργία του δικτύου.

Η παρακολούθηση των δεδομένων είναι δυνατή και μέσω παρακολούθησης των καλωδιώσεων χαλκού του δικτύου (wire-tapping) ή των τηλεφωνικών συνδέσεων πρόσβασης στο δίκτυο.

Β. Απειλές Ενεργητικής Φύσης Τέτοιον είδους απειλές έχουν σαν στόχο την τροποποίηση των κινούμενων δεδομένων ή την δημιουργία πλαστών δεδομένων και απειλούν τόσο την μυστικότητα, όσο την διαθεσιμότητα και την ακεραιότητα των δεδομένων. Είναι δυνατή μία περαιτέρω κατηγοριοποίηση τέτοιων απειλών ως εξής:


100

1. πρόκληση τροποποίησης της ροής των πακέτων δεδομένων (message-stream modification), όπου ένα τμήμα του κανονικού μηνύματος τροποποιείται, ή κάποια μηνύματα καθυστερούν, επαναλαμβάνονται, ή τροποποιείται η διαδοχή τους για να προκληθεί κάποιο αποτέλεσμα

2. πρόκληση άρνησης παροχής υπηρεσιών (denial of service), κατά την οποία παρεμποδίζεται η κανονική χρήση των πόρων του δικτύου. Μία τέτοια μορφή επίθεσης είναι η υπερφόρτωση του δικτύου με πακέτα με αποτέλεσμα την επιβράδυνση ή και διακοπή της λειτουργίας τον. Άλλο παράδειγμα είναι η εξάλειψη μηνυμάτων που απευθύνονται σε κάποιον συγκεκριμένο αποδέκτη, όπως για παράδειγμα σε ένα πρόγραμμα που εκτελεί την υπηρεσία ελέγχον ασφάλειας (security audit service).

3. μεταμφίεση (masquerade) κατά την οποία ο εισβολέας τροποποιεί τα δεδομένα με στόχο να ξεγελάσει τους μηχανισμούς ασφάλειας του δικτύου και να Θεωρηθεί ως εξουσιοδοτημένος ή έμπιστος χρήστης. Τέτοια παραδείγματα είναι η αλλαγή της ΙΡ διεύθυνσης πακέτων τον εξωτερικού εισβολέα, έτσι ώστε το σύστημα firewall να νομίσει ότι τα πακέτα έρχονται από το εσωτερικό δίκτυο, ή η ηχογράφηση κάποιας συνομιλίας ελέγχου αυθεντικότητας (authentication) μεταξύ ενός εξουσιοδοτημένου χρήστη και του συστήματος και κατόπιν η χρήση της από τον εισβολέα.

2.1.4 Απειλές κατά των Αποθηκευμένων Δεδομένων Όπως και για τα κινούμενα δεδομένα, οι απειλές κατά της ασφάλειας των

δεδομένων που είναι αποθηκευμένα σε αρχεία αφορούν στην ακεραιότητα, μυστικότητα και διαθεσιμότητα των δεδομένων. Αυτό που διαφέρει είναι οι μηχανισμοί πρόσβασης στα δεδομένα αυτά, μιας και βρίσκονται αποθηκευμένα στους χώρους μόνιμης αποθήκευσης κάποιων ενεργών στοιχείων.

Η απειλή κατά της μυστικότητας των δεδομένων έγκειται στην πρόσβαση στα αρχεία που τα περιέχουν από μη εξουσιοδοτημένους χρήστες, στους οποίους δίνεται η δυνατότητα να διαβάσουν τα αρχεία αυτά. Η διαθεσιμότητα των αρχείων απειλείται από την εσκεμμένη ή ακούσια διαγραφή των αρχείων. Τέλος, η ακεραιότητά των αρχείων απειλείται από την αλλαγή των χαρακτηριστικών τους (file attributes), την αλλαγή του περιεχομένου τους, καθώς και από την κακόβουλη δημιουργία νέων αρχείων.

2.2 Είδη και κίνητρα εισβολέων Υπάρχουν δύο ειδών εισβολείς. Οι παθητικοί εισβολείς, οι οποίοι απλώς

θέλουν να διαβάσουν αρχεία για τα οποία δεν έχουν αυτού του είδους την εξουσιοδότηση. Οι ενεργοί εισβολείς είναι πιο κακόβουλοι, και θέλουν να κάνουν μη εξουσιοδοτημένες αλλαγές σε δεδομένα. Κατά το σχεδιασμό της ασφάλειας ενός συστήματος από τους εισβολείς, πρέπει να γνωρίζουμε το είδος και τα κίνητρα του εισβολέα από τον οποίο θέλουμε να προστατευθούμε. Ορισμένες κοινές κατηγορίες είναι:

1. Περίεργοι χρήστες χωρίς τεχνικές γνώσεις. Πολλοί άνθρωποι έχουν στα γραφεία τους τερματικά σε συστήματα διαμερισμού χρόνου (timesharing systems), και εξαιτίας της ανθρώπινης φύσης, ~ορισμένοι από αυτούς θα διαβάσουν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τα αρχεία άλλων ανθρώπων, αν δεν υπάρχει κανένας φραγμός για αυτό.


101

2. Προσπάθεια προσπέλασης από εσωτερικούς εισβολείς. Οι φοιτητές, οι προγραμματιστές συστημάτων, οι χειριστές και το λοιπό τεχνικό προσωπικό, συχνά θεωρούν ως προσωπική πρόκληση την παράκαμψη της ασφάλειας του τοπικού υπολογιστικού συστήματος. Συχνά έχουν υψηλά προσόντα και είναι αποφασισμένοι να αφιερώσουν ένα σημαντικό μέρος του χρόνου τους στην προσπάθεια αυτή.

3. Ηθελημένες προσπάθειες για οικονομικά οφέλη. Ορισμένοι προγραμματιστές που εργάζονται σε τράπεζες έχουν προσπαθήσει να μπουν σε κάποιο σύστημα τράπεζας με σκοπό να κλέψουν από αυτή. Οι τρόποι ποικίλλουν, από την αλλαγή του λογισμικού ώστε να περικόπτει αντί να στρογγυλεύει τους τόκους, την κράτηση ενός κλάσματος της δραχμής για τους εαυτούς τους, την οικειοποίηση λογαριασμών που μένουν αχρησιμοποίητοι για χρόνια, μέχρι και τον εκβιασμό («Πληρώστε με αλλιώς θα καταστρέψω όλες τις εγγραφές της τράπεζας»).

4. Εμπορική ή στρατιωτική κατασκοπία. Η κατασκοπία συνίσταται σε μια σοβαρή και με καλή οργάνωση προσπάθεια ενός ανταγωνιστή ή μιας ξένης χώρας με στόχο να κλαπούν προγράμματα, εμπορικά μυστικά, ευρεσιτεχνίες, τεχνολογία, σχέδια κυκλωμάτων, σχέδια για μάρκετινγκ κ.ο.κ. Συχνά αυτή η προσπάθεια περιλαμβάνει παρακολούθηση τηλεπικοινωνιακών γραμμών ή ακόμα τοποθέτηση κεραιών κατευθυνόμενων προς τον υπολογιστή ώστε να λαμβάνουν τις ηλεκτρομαγνητικές του ακτινοβολίες.

2.3 Ο Δούρειος Ίππος Δούρειος Ίππος είναι ένα κανονικό γενικά πρόγραμμα που εκτελεί σωστά τη

λειτουργία του, αλλά εκτός από αυτήν εκτελεί και άλλες άσχημες για το χρήστη λειτουργίες. Για παράδειγμα, αν κάποιος εισβολέας θελήσει να κλέψει τα αρχεία κάποιου άλλου χρήστη μπορεί να δημιουργήσει ένα αντίγραφο του πρωτογενούς κώδικα του κειμενογράφου (editor), να τον μεταβάλλει έτσι ώστε να κλέβει αρχεία (αλλά να συνεχίσει να δουλεύει τέλεια ως κειμενογράφος) και να τον τοποθετήσει σε κάποιο κατάλληλο κατάλογο ώστε να τον εκτελέσει το θύμα αντί για τον πραγματικό κειμενογράφο. Την επόμενη φορά που το θύμα θα καλούσε ανυποψίαστο τον κειμενογράφο θα καλούσε ουσιαστικά την έκδοση του εισβολέα, η οποία θα έκανε τέλεια τη δουλειά της ως κειμενογράφος, αλλά εκτός από αυτό θα έκλεβε και τα αρχεία του θύματος.

2.4 Το Σκουλήκι του Internet Η μεγαλύτερη παραβίαση ασφαλείας όλων των εποχών σε υπολογιστές

ξεκίνησε το απόγευμα της 2ας Νοεμβρίου 1988, όταν ένας τελειόφοιτος του Πανεπιστημίου Cornell ελευθέρωσε το πρόγραμμα «σκουλήκι» (worm) μέσα στο δίκτυο Internet. Αυτή η πράξη είχε ως αποτέλεσμα να καταρρεύσουν χιλιάδες υπολογιστές σε πανεπιστήμια, εταιρίες και κυβερνητικά εργαστήρια σε ολόκληρο τον κόσμο, προτού αποκαλυφθεί και απομακρυνθεί το «σκουλήκι».

Το «σκουλήκι» εκμεταλλευόταν ένα σφάλμα που είχε τότε το λειτουργικό Berkeley UNIX, χάρη στο οποίο του επιτρεπόταν να έχει μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε υπολογιστές οι οποίοι ήταν συνδεδεμένοι στο Internet. Από τη στιγμή που αποκτούσε πρόσβαση σε ένα νέο υπολογιστή αναπαραγόταν σε αυτόν (αντέγραφε τον εαυτό του) και το αντίγραφό του έψαχνε με τη σειρά του να αποκτήσει πρόσβαση σε άλλους υπολογιστές κ.ο.κ. Τίποτα όμως στον κώδικα του «σκουληκιού» δεν υποδήλωνε προσπάθεια για να κλέψει ή να χαλάσει οτιδήποτε στους υπολογιστές που αποκτούσε πρόσβαση. Δεν είναι βέβαια γνωστό αν η μορφή


102

που είχε το πρόγραμμα στις 2 Νοεμβρίου 1988 προοριζόταν απλώς για έλεγχο και ξέφυγε στο Internet κατά λάθος ή ήταν η τελική. Γεγονός πάντως είναι ότι οι «μολυσμένοι» υπολογιστές μετά από κάποιο διάστημα κατακλύζονταν από αντίγραφα του «σκουληκιού» και δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν.

2.5 Ιοί Μια ειδική κατηγορία επιθέσεων είναι οι ιοί (viruses) των υπολογιστών, οι

οποίοι έχουν γίνει ένα μεγάλο πρόβλημα για πολλούς από τους χρήστες υπολογιστών. Ένας ιός είναι ένα κομμάτι προγράμματος το οποίο επισυνάπτεται σε ένα νομότυπο πρόγραμμα με σκοπό να «μολύνει» άλλα προγράμματα. Διαφέρει από το «σκουλήκι» μόνο στο ότι ένας ιός προσκολλάται σε ένα ήδη υπάρχον πρόγραμμα ενώ το «σκουλήκι» είναι από μόνο του ένα πλήρες πρόγραμμα. Τόσο οι ιοί, όσο και τα σκουλήκια προσπαθούν να διαδοθούν και μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές ζημιές.

Αυτός που γράφει έναν ιό συνήθως γράφει ένα χρήσιμο πρόγραμμα, όπως ένα παιχνίδι για MS-DOS και τοποθετεί μέσα του τον κώδικα του ιού. Στη συνέχεια το πρόγραμμα μεταφέρεται σε κάποιο Web site ή προσφέρεται δωρεάν ή σε κάποια χαμηλή τιμή σε δισκέτα. Στη συνέχεια το πρόγραμμα διαφημίζεται, οπότε οι άνθρωποι αρχίζουν να το μεταφέρουν στους υπολογιστές τους και να το χρησιμοποιούν.

Όταν το πρόγραμμα του ιού ξεκινάει, αρχίζει αμέσως να εξετάζει όλα τα εκτελέσιμα προγράμματα στο σκληρό δίσκο για να δει αν έχουν ήδη μολυνθεί. Όταν βρει ένα μη μολυσμένο πρόγραμμα, το μολύνει επισυνάπτοντας τον κώδικα του ιού στο τέλος του αρχείου. Με τον τρόπο αυτό, κάθε φορά που ένα μολυσμένο πρόγραμμα εκτελείται προσπαθεί να μολύνει και άλλα προγράμματα. Εκτός όμως από το να αντιγράψει τον εαυτό του ένας ιός μπορεί να κάνει και πολλά άλλα πράγματα, όπως να διαγράψει, να αλλάξει ή να κρυπτογραφήσει αρχεία. Υπήρξε ένας ιός που παρουσίαζε στην οθόνη ένα εκβιαστικό μήνυμα, το οποίο ζητούσε από το χρήστη να στείλει 500 δολάρια μετρητά σε μία ταχυδρομική θυρίδα στον Παναμά, διαφορετικά θα έχανε για πάντα όλα τα δεδομένα του!

2.6 Απειλές στο World Wide Web Το World Wide Web είναι ίσως το γρηγορότερα αναπτυσσόμενο κομμάτι του

Internet. Ολοένα όμως και περισσότερο γίνεται και το κομμάτι του Internet που είναι πιο ευάλωτο σε επιθέσεις. Οι υπολογιστές που φιλοξενούν ιστοσελίδες (web servers) αποτελούν ελκυστικούς στόχους για πολλούς λόγους:

1. Δημοσιότητα: Οι ιστοσελίδες ενός οργανισμού ή μιας επιχείρησης αποτελούν την εικόνα του στον υπόλοιπο κόσμο του Internet. Μια επιτυχημένη επίθεση σε έναν web server μπορεί να αλλάξει πληροφορίες σε ιστοσελίδες που βλέπουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων μέσα σε μερικές ώρες και είτε να προπαγανδίσει διαφορετικές φιλοσοφίες ή ιδεολογίες ή απλώς να χαλάσει τη δημόσια εικόνα του θύματος.

2. Εμπόριο: Πολλές ιστοσελίδες περιέχουν φόρμες για την αγορά αγαθών ή τη πραγματοποίηση άλλων εμπορικών συναλλαγών (π.χ. πληρωμή προστίμων στην τροχαία). Οι συναλλαγές αυτές γίνονται συνήθως μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών που περιλαμβάνουν τα στοιχεία κάποιας πιστωτικής κάρτας του χρήστη, κάτι που κάνει αυτούς τους υπολογιστές στόχους επιθέσεων με σκοπό την υποκλοπή αυτών των πληροφοριών.

3. «Εσωτερικές Πληροφορίες: Πολλές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν το World Wide Web για να μεταδώσουν πληροφορίες στα μέλη τους ή σε άλλους συνεργάτες τους στο εξωτερικό. Οι πληροφορίες αυτές, όπως είναι φυσικό,


103

αποτελούν στόχο των εμπορικών ανταγωνιστών ή εχθρών τους. 4. Πρόσβαση σε δίκτυα: Επειδή οι υπολογιστές που φιλοξενούν ιστοσελίδες

κάποιας επιχείρησης χρησιμοποιούνται και από τους εργαζόμενους μέσα στην επιχείρηση αλλά και από τον υπόλοιπο κόσμο του Internet, αποτελούν μία γέφυρα επικοινωνίας ανάμεσα στο Internet και στα διάφορα τοπικά δίκτυα των επιχειρήσεων. Επομένως η θέση τους, τους κάνει ιδανικούς στόχους επίθεσης ώστε στη συνέχεια να αποτελέσουν «ορμητήρια» των εισβολέων στο εσωτερικό δίκτυο της επιχείρησης.

Οι απειλές στο World Wide Web χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: 1. Απειλές κατά του web server για τους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω 2. Απειλές κατά τn μεταφορά των δεδομένων και κατά αποθηκευμένων

δεδομένων κυρίως όταν πρόκειται για αριθμούς πιστωτικών καρτών ή άλλες ευαίσθητες πληροφορίες εμπορικών επιχειρήσεων ή στρατιωτικών οργανώσεων.

3. Απειλές κατά του υπολογιστή του χρήστη μέσω προβλημάτων που πολλές φορές υπάρχουν στον κώδικα του προγράμματος που χρησιμοποιεί ο χρήστης για τη ανάγνωση των ιστοσελίδων (π.χ. Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator).


104

3 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

3.1 Προστασία από απειλές κατά των Ενεργών Στοιχείων Η φυσική προστασία των ενεργών στοιχείων του δικτύου (routers, hubs,

servers, workstations, hosts, printers κλπ) ενάντια σε απειλές ακούσιων ή εκούσιων φθορών ή καταστροφών ή ακόμη και κλοπών μπορεί να επιτευχθεί μέσω του περιορισμού πρόσβασης στους χώρους λειτουργίας των στοιχείων αυτών, ενώ για την απειλή διακοπής τροφοδοσίας απαιτείται ο περιορισμός στην πρόσβαση τόσο στους χώρους λειτουργίας, όσο και στους πίνακες τροφοδοσίας των ενεργών στοιχείων.

3.2 Προστασία από απειλές κατά των Παθητικών Στοιχείων Επειδή το παθητικό υλικό είναι συνήθως μικρής αξίας, η κύρια απειλή

έγκειται στην εκούσια ή ακούσια φθορά ή καταστροφή τους, και ειδικότερα στο κόψιμο ή σπάσιμο καλωδίων του δικτύου. Τα καλώδια αυτά πρέπει να μεταφέρονται μέσα σε ειδικούς οδηγούς και σχάρες και η πρόσβαση σε αυτές πρέπει να μην είναι εύκολη (π.χ. να βρίσκονται σε μεγάλο ύψος). Η πιο πιθανή αιτία καταστροφής καλωδίωσης είναι η ακούσια κοπή καλωδίων κατά την εκτέλεση εργασιών ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, εγκαταστάσεων κλιματισμού κλπ, και γι' αυτό θα πρέπει να υπάρχει ενημέρωση και επίβλεψη των συνεργείων που εκτελούν τέτοιου είδους εργασίες.

3.3 Προστασία από απειλές κατά των Κινούμενων Δεδομένων Ένας τρόπος αντιμετώπισης απειλών παρακολούθησης των δεδομένων κατά

τη μεταφορά τους μέσω παρακολούθησης των καλωδιώσεων σύνδεσης (wire tapping) είναι η διασφάλιση ελέγχου πρόσβασης στην καλωδίωση με την τοποθέτησή της σε ειδικά κανάλια, τα οποία δεν είναι εύκολα προσπελάσιμα. Στην περίπτωση όμως του Πανεπιστημίου κάτι τέτοιο δεν έχει νόημα, μια και η πρόσβαση στο τοπικό δίκτυο μπορεί να γίνει κατ' ευθείαν μέσω των πριζών που βρίσκονται σε κοινόχρηστους χώρους, όπως τα αμφιθέατρα.

Ένας καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης αυτής της απειλής καθώς και της απειλής παρακολούθησης των δεδομένων κατά τη μεταφορά τους μέσω των υπολογιστών με προγράμματα όπως τα λεγόμενα packet sniffers είναι η κωδικοποίηση των δεδομένων (data encryption), όπου αυτή είναι δυνατή. Με αυτό τον τρόπο η οποιαδήποτε μορφής πληροφορία μετασχηματίζεται σε κάτι ακαταλαβίστικο για μη εξουσιοδοτημένους χρήστες. Οι εξουσιοδοτημένοι όμως χρήστες μπορούν να επαναφέρουν το ακαταλαβίστικο μήνυμα στην αρχική του μορφή και να εξάγουν από αυτό τη ζητούμενη πληροφορία.

Η διαδικασία που απαιτείται επομένως περιλαμβάνει δύο βήματα:

1. Κωδικοποίηση (encryption), κατά την οποία τα αρχικά δεδομένα μετασχηματίζονται σε μία νέα μορφή με τη βοήθεια κάποιας πολύπλοκης συνάρτησης και ενός κλειδιού κωδικοποίησης (encryption key).

2. Αποκωδικοποίηση (decryption), κατά την οποία τα δεδομένα μετασχηματίζονται από τη νέα μορφή τους πίσω στην αρχική με τη χρήση κάποιας άλλης πολύπλοκης συνάρτησης και κάποιου κλειδιού αποκωδικοποίησης (decryption key). Το κλειδί αποκωδικοποίησης σε


105

κάποια συστήματα είναι το ίδιο με το κλειδί κωδικοποίησης ενώ σε κάποια άλλα είναι διαφορετικό.

3.4 Προστασία από απειλές κατά των Αποθηκευμένων Δεδομένων

Οι βασικοί μηχανισμοί αντιμετώπισης απειλών κατά της μυστικότητας αποθηκευμένων δεδομένων είναι η χρήση μηχανισμού ελεγχόμενης πρόσβασης των αρχείων, καθώς και η κρυπτογράφησή τους. Οι μηχανισμοί ελεγχόμενης πρόσβασης των αρχείων βασίζονται συνήθως στην υπόθεση ότι το σύστημα γνωρίζει την ταυτότητα τον κάθε χρήστη. Το πρόβλημα της αναγνώρισης της ταυτότητας των χρηστών όταν αυτοί συνδέονται στο σύστημα λέγεται πιστοποίηση ταυτότητας χρήστη (authentication). Η πιο συνηθισμένη μορφή πιστοποίησης ταυτότητας είναι να απαιτείται ο χρήστης να πληκτρολογεί μια συνθηματική λέξη (password). Η προστασία με συνθηματικές λέξεις είναι εύκολη, τόσο στην κατανόηση όσο και στην υλοποίηση. Στο λειτουργικό σύστημα UNIX που χειρίζεται τον κεντρικό υπολογιστή του Ιδρύματος δουλεύει ως εξής: Το πρόγραμμα σύνδεσης με το σύστημα (login) ζητάει από το χρήστη να πληκτρολογήσει το όνομά τον και τη συνθηματική του λέξη. Η συνθηματική λέξη αμέσως κρυπτογραφείται. Στη συνέχεια το πρόγραμμα σύνδεσης διαβάζει το αρχείο συνθηματικών λέξεων, το οποίο είναι μια ακολουθία γραμμών ASCII, μία για κάθε χρήστη, μέχρι να βρει τη γραμμή η οποία περιέχει το όνομα σύνδεσης του χρήστη. Αν η κρυπτογραφημένη συνθηματική λέξη η οποία περιέχεται στη γραμμή ταιριάζει με αυτή που μόλις κρυπτογραφήθηκε η σύνδεση επιτρέπεται, διαφορετικά απορρίπτεται.

Όταν όμως η συνθηματική λέξη είναι μια κοινή λέξη, τότε η πιστοποίηση ταυτότητας μέσω συνθηματικής λέξης είναι εύκολο να νικηθεί. Αρκεί κάποιος να κρυπτογραφήσει όλες τις λέξεις ενός μεγάλου λεξικού και να συγκρίνει τις κρυπτογραφημένες λέξεις που παράγονται έτσι με την κρυπτογραφημένη συνθηματική λέξη. Αν όμως η συνθηματική λέξη δεν είναι μια απλή λέξη και σε αυτήν περιέχονται αριθμοί και κάποια από τα σύμβολα του πληκτρολογίου σε τυχαίες Θέσεις τότε η προσπάθεια για αποκρυπτογράφηση απαιτεί χρόνο πολλών χιλιετηρίδων.

Πρόσβαση όμως σε αρχείου άλλου χρήστη μπορεί να αποκτηθεί και αν ο χρήστης φύγει και αφήσει για κάποιο χρονικό διάστημα τον υπολογιστή τον ανοικτό. Έως ότου επιστρέψει, κάποιος άλλος μπορεί να διαβάσει το mail τον, να αλλάξει τα αρχεία του, ή να τα διαγράψει. Προστασία από τέτοιες απειλές παρέχει το κλείδωμα της οθόνης (screen locking) με κάποια συνθηματική λέξη (π.χ. χρησιμοποιώντας το screen saver των Windows με κάποιο password).

Τέλος, πρόσβαση στα αρχεία κάποιου χρήστη γίνεται και μέσα από τη δυνατότητα κοινής χρήσης αρχείων (sharing) ανάμεσα σε υπολογιστές. Πολλές φορές διάφοροι χρήστες δίνουν σε άλλους υπολογιστές και κατ' επέκταση σε άλλους χρήστες τη δυνατότητα να διαβάσουν ή ακόμα και να γράψουν κάποια αρχεία τους χωρίς να τους ζητάνε κάποια συνθηματική λέξη. Έτσι οποιοσδήποτε χρήστης μπορεί να τα διαβάσει και να τα διαγράψει. Προστασία από τέτοιες απειλές παρέχει η δυνατότητα ύπαρξης συνθηματικής λέξης (όχι βέβαια απλού space ή enter) για την ανάγνωση και την τροποποίηση αρχείων από άλλους υπολογιστές.

Βασικοί τρόποι αντιμετώπισης της απειλής της εσκεμμένης ή ακούσιας διαγραφής αρχείων αλλά και της ακεραιότητας των αρχείων είναι και πάλι η χρήση μηχανισμού


106

ελεγχόμενης πρόσβασης των αρχείων, καθώς και η τακτική τήρηση εφεδρικών αντιγράφων (back-up) των αρχείων. Τα εφεδρικά αυτά αρχεία καλό είναι να βρίσκονται σε απόσταση από τα πρωτογενή δεδομένα ώστε να μην καταστραφούν σε περίπτωση φυσικής καταστροφής (π.χ. φωτιάς) τον υπολογιστή.

3.5 Προστασία από Δούρειους Ίππους Βασικός τρόπος προστασίας από τέτοιον είδους απειλές είναι η χρήση

μηχανισμού ελεγχόμενης πρόσβασης των αρχείων με ταυτόχρονο έλεγχο των μεγεθών και των ημερομηνιών αλλαγής των αρχείων που περιέχουν τα προγράμματα που εκτελούνται στο σύστημα (audit). Επίσης, ο κάθε χρήστης προστατεύεται αν ο ίδιος κάνει έναν έλεγχο των προγραμμάτων τα οποία κάθε φορά εκτελεί έτσι ώστε να μην εκτελεστεί το πρόγραμμα κάποιον εισβολέα στη Θέση τον επιθυμητού προγράμματος.

3.6 Προστασία από "σκουλήκια" και ιούς Προστασία από τέτοιον είδους απειλές παρέχει η χρήση μηχανισμού

ελεγχόμενης πρόσβασης των αρχείων και η αποφυγή μετάδοσης κάποιον ιού ή "σκουληκιού" στο σύστημα μέσω της εκτέλεσης κάποιον "μολυσμένου" προγράμματος. Οι χρήστες επομένως πρέπει να αποφεύγουν την εκτέλεση προγραμμάτων άγνωστης ή αμφιβόλου προελεύσεως που βρέθηκαν στα χέρια τους τυχαία, πιθανόν από κάποιο web site ή ανώνυμο ftp site, ή τους στάλθηκαν ως attachments μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) από άγνωστους ή ανύπαρκτους χρήστες.

Στην περίπτωση που παρά την προσεκτική επιλογή των προγραμμάτων που εγκαθίστανται σε έναν υπολογιστή ο υπολογιστής αυτός προσβληθεί από κάποιον ιό υπάρχουν ειδικά "αντιβιοτικά" προγράμματα (antivirus) τα οποία μπορούν να ψάξουν σε όλους τους χώρους αποθήκευσης τον υπολογιστή, να εντοπίσουν γνωστούς ιούς και να τους σβήσουν. Πολλά μάλιστα από αυτά τα προγράμματα μπορούν να ελέγχουν συνεχώς τον υπολογιστή κατά την ώρα εργασίας και να ειδοποιήσουν μόλις εντοπίσουν κάποιο προγραμματιστικό κώδικα ιού ώστε να είναι δυνατή η έγκαιρη "θεραπεία" του υπολογιστή πριν δράσει ο ιός και προσβάλλει τις πληροφορίες που είναι αποθηκευμένες. Τέτοια προγράμματα είναι το Panda, το Norton Antivirus, το McAfee Virus Scan και άλλα που διατίθενται σε διάφορα Web sites.

Βέβαια, τα προγράμματα αυτά μπορούν να ανιχνεύσουν μόνο γνωστούς ιούς, δηλαδή ιούς που έχουν κάνει την εμφάνισή τους παλαιότερα και έχουν καταγραφεί, ενώ είναι ανίσχυρα εναντίον νέων πρωτοεμφανιζόμενων ιών. Για αυτό το λόγο οι εταιρείες που τα κατασκευάζουν διαθέτουν συνεχώς στους χρήστες τους αναβαθμίσεις ώστε να μπορούν τα προγράμματα αυτά να προστατεύουν και από τους ιούς που έκαναν την εμφάνισή τους πρόσφατα.

3.7 Προστασία από απειλές του World Wide Web Η στρατηγική για να προστατευτεί ο web server από ενδεχόμενες εισβολές

είναι ο περιορισμός των υπηρεσιών που παρέχει ο υπολογιστής αυτός πέραν του Web σε όσο γίνεται λιγότερες. Επίσης, καλή στρατηγική είναι και ο περιορισμός των χρηστών που έχουν λογαριασμό (account) σε αυτόν τον υπολογιστή, ενώ αυτοί που έχουν λογαριασμό και επικοινωνούν με τον υπολογιστή αυτό από μακριά πρέπει να χρησιμοποιούν κάποιο ασφαλές πρόγραμμα επικοινωνίας (π.χ. Kerberised Telnet, ssh).


107

Για να προστατευτούν οι πληροφορίες κατά τη μεταφορά τους μέσω του World Wide Web ακολουθείται η στρατηγική της κρυπτογράφησης, που αναλύθηκε παραπάνω. Ένα τέτοιο σύστημα κρυπτογράφησης δεδομένων που στέλνονται μέσω του World Wide Web είναι το Secure Socket Layer (SSL) και Θα πρέπει οι χρήστες να το χρησιμοποιούν κάθε φορά που στέλνουν ευαίσθητες πληροφορίες. Τέλος, απειλές στο World Wide Web προέρχονται και από προγράμματα που εκτελούνται άμεσα από τα προγράμματα ανάγνωσης των ιστοσελίδων (browsers), όπως προγράμματα Java, JavaScript, ActiveX κτλ ή από τη χρήση των λεγόμενων cookies. Αν και τέτοια προγράμματα δίνουν ζωή στις ιστοσελίδες του World Wide Web εντούτοις μπορούν να αποτελέσουν πολύ επικίνδυνα όπλα στα χέρια πιθανών εισβολέων οι οποίοι Θα εκμεταλλευτούν λάθη στην κατασκευή των browsers ώστε να μπορέσουν να προκαλέσουν ζημιά ή να αποκτήσουν μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε διάφορους υπολογιστές. Προστασία από τέτοιες απειλές παρέχουν τα ίδια τα προγράμματα ανάγνωσης ιστοσελίδων (browsers) μέσα από επιλογές για απενεργοποίηση της δυνατότητας εκτέλεσης τέτοιων δυναμικών προγραμμάτων ανάλογα με την προέλευσή τους.

3.8 Προστασία του email. Εξ΄ αιτίας της ιδιαίτερης διάδοσης και χρήσης του, ένας βασικός στόχος των

διαφόρων «ιών» είναι και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Τα διάφορα προγράμματα για τη αποστολή και λήψη του email με τα κενά ασφαλείας που πολλές φορές έχουν, γίνονται ο εύκολος στόχος των σύγχρονων ιών. Για το λόγο αυτό πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στη χρήση του email. Ο βασικός μηχανισμός που χρησιμοποιούν οι ιοί για να μολύνουν και να εξαπλωθούν, έχει να κάνει κυρίως με τα συνημμένα στα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, δηλαδή με τα διάφορα αρχεία που πολλές φορές επισυνάπτουμε στα μηνύματα μας. Μια σίγουρη τακτική προστασίας, είναι να μην ανοίγουμε ποτέ συνημμένα αρχεία που δεν γνωρίζουμε το περιεχόμενο και τον αποστολέα τους, αλλά αυτό δεν είναι πάντοτε εφικτό. Κατά περίπτωση, ανάλογα δηλαδή με το πρόγραμμα που χρησιμοποιούμε για το email μας, χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί στο ένα ή στο άλλο σημείο ασφαλείας. Ειδικά για το Outlook Express το σημείο ασφαλείας που πρέπει να έχουμε πάντοτε ενεργοποιημένο, είναι η επιλογή: «Να μην επιτρέπεται η αποθήκευση ή το άνοιγμα συνημμένων που πιθανό να είναι ιοί», που βρίσκεται στο μενού: «Εργαλεία à Επιλογές à Ασφάλεια». Σημ. Η ρύθμιση αυτή υπάρχει στις τελευταίες εκδόσεις του προγράμματος.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ TOY ΜΑΘΗΜΑΤΟΣΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ TOY ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ...

Documents

Transcript of ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ TOY ΜΑΘΗΜΑΤΟΣΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ TOY ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ...