1

ΣΧΟΛΕΙΟ : ΓΕΛ ΓΑΛΑΤΑ

ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΤΜΗΜΑ: Α1

ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ : Β΄

ΘΕΜΑ: «ΑΚΡΑΙΑ ΦΥΣΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ»

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Κ. ΦΑΣΙΑΣ N.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Κ. ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΣ Π.

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ……………………………………………………………………3

ΟΜΑΔΑ Α’ – ΣΕΙΣΜΟΙ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ …………………………………………………………….5

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ……………………………………………..5

ΕΙΔΗ ΣΕΙΣΜΩΝ ………………………………………………………6

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ………………………………………...8

ΟΜΑΔΑ Β΄- ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ – ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ……………………………………….….12

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ …………………………………………..…13

ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ ………………...15

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ………………………………….16

ΟΜΑΔΑ Γ΄ - ΤΥΦΩΝΕΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ …………………………………………………………….20

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ……………………………………………..22

ΕΙΔΗ ΤΥΦΩΝΩΝ ………………………………………………….….24

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ……………………………………..…..25

ΟΜΑΔΑ Δ’ – ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ …………………………………………………………….28

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ……………………………………………..28

ΑΙΤΙΑ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ ………………………………………………...30

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ……………………………………….33

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ …………………………………………………………...35

3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο, το οποίο προκαλείται από ξαφνική

απελευθέρωση μηχανικής ενέργειας από το εσωτερικό της Γης προς την επιφάνειά

της. Καθημερινά συμβαίνουν χιλιάδες σεισμοί, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν

γίνονται αντιληπτοί. Κάποιοι όμως έχουν αρκετή ένταση ώστε να προξενήσουν

σημαντική ζημιά.

Η ηφαιστειακή έκρηξη αναφέρεται στο σημείο όπου ένα ηφαίστειο καθίσταται

ενεργό και απελευθερώνει την ενέργειά του. Οι εκρήξεις λαμβάνουν διάφορες

μορφές. Ανάγλυφες, αυτοτελείς μορφές της επιφάνειας της Γης, που δημιουργούνται

κατά την έξοδο του μάγματος στην επιφάνεια της Γης ή αέριων μειγμάτων,

απελευθερώνονται από το μάγμα, εξέρχονται βίαια στην ατμόσφαιρα και

συνοδεύονται συνήθως από εκρήξεις.

H λέξη τυφώνας προέρχεται από τον όρο τυφών, που σημαίνει στρόβιλος. Στο

βορειοδυτικό Ειρηνικό, αυτό το φαινόμενο ονομάζεται «τυφώνας», ενώ στο

νοτιοανατολικό Ινδικό Ωκεανό και νοτιοδυτικό Ειρηνικό ονομάζεται «σοβαρός

τροπικός κυκλώνας». Στην Ελλάδα συναντάμε τους σίφωνες που για πολλούς

θεωρούνται ένα ακραίο σπάνιο φυσικό φαινόμενο το οποίο συμβαίνει περιστασιακά

με ή χωρίς υλικές ζημιές. Αυτές οι τερατώδεις θύελλες είναι από τα πιο ισχυρά

φυσικά φαινόμενα στη Γη, με την ικανότητα να σπέρνουν όλεθρο στο πέρασμά τους.

Με τη βοήθεια των δορυφόρων και τα υπολογιστικά μοντέλα, αυτές οι φυσικές

καταστροφές μπορούν να προβλεφθούν αρκετές ημέρες πριν το χτύπημα τους και

είναι σχετικά εύκολο να εντοπιστούν.

Πληµµύρα ονοµάζεται η κατάσταση κατά την οποία περιοχές, που συνήθως είναι

στεγνές, καλύπτονται από ποσότητες νερού για συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα. Οι

πληµµυρικοί όγκοι νερού προέρχονται από:

την τοπική βροχόπτωση,

την υπερχείλιση ποταµού,

την εισροή της θάλασσας σε παράκτιες περιοχές ή

από τη θραύση φράγµατος.

Οι πληµµύρες είναι φυσικά φαινόµενα (αφού συνήθως προέρχονται από

µετεωρολογικές καταστάσεις), όµως συµβαίνουν όταν η χωρητικότητα του

συστήµατος αποστράγγισης (φυσικού ή ανθρωπογενούς), δεν µπορεί να διοχετεύσει

τον όγκο νερού που παράγεται από τη βροχόπτωση. Τα φυσικά φαινόµενα που

προκαλούν πληµµύρες δεν µπορούν να ελεγχθούν, αλλά οι γεωλογικές,

γεωμορφολογικές και εδαφολογικές συνθήκες της λεκάνης απορροής είναι δυνατόν

να τροποποιηθούν µε την ανθρώπινη επέµβαση.

4

ΣΕΙΣΜΟΙ

ΟΜΑΔΑ Α΄

Γάτσινου Αθανασία

Κατσουλάκος Κωνσταντίνος

Κοντογιάννης Δημήτρης

Κούσουλα Μαρία

5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ορισμός

Ο σεισμός ορίζεται ως η αισθητή ανατάραξη της επιφάνειας ενός ουράνιου

σώματος που συνοδεύεται από σεισμικά κύματα που μεταφέρουν την ενέργεια του

σεισμού.

Περιγραφή

Σε πλανήτες με στερεό φλοιό, όπως η Γη, οι σεισμοί προκαλούν ανατάραξη της επιφάνειας του φλοιού και ο σεισμός γίνεται έτσι αισθητός από τους ανθρώπους. Ο σεισμός ορίζεται και σε άλλα ουράνια σώματα όπως η Σελήνη, ο Άρης και ο Ήλιος. Ο σεισμός στον πλανήτη μας συνήθως προκαλείται από ξαφνική απελευθέρωση συσσωρευμένης ενέργειας στο φλοιό της Γης. Τον αντιλαμβανόμαστε στην επιφάνειά της καθώς μέρος της ενέργειας μεταφέρεται εκεί με τα σεισμικά κύματα. Τα κύματα αυτά διαδίδονται στο φλοιό με ταλαντώσεις των πετρωμάτων και φθάνοντας στην επιφάνεια προκαλούν τις αναταράξεις του εδάφους που αισθανόμαστε. Άλλη μια εκδήλωση των σεισμών, που προκαλείται από τη μετακίνηση των πετρωμάτων της λιθόσφαιρας, είναι η δημιουργία τσουνάμι στη θάλασσα όταν ο σεισμός είναι υποθαλάσσιος και έχει αποτέλεσμα ικανή κατακόρυφη ανάταξη του βυθού. Οι περισσότεροι σεισμοί σχετίζονται με τον τεκτονικό χαρακτήρα της Γης και ονομάζονται τεκτονικοί σεισμοί. Ένας σεισμός όμως μπορεί να οφείλεται και στο απότομο γλίστρημα ενός παγετώνα.

Ακόμα, ως σεισμός χαρακτηρίζεται και το άμεσο αποτέλεσμα από μία μη φυσική διεργασία, όπως για παράδειγμα μία έκρηξη, μία υπόγεια πυρηνική δοκιμή ή την τομογράφηση μέρους του φλοιού με σεισμικά κύματα που προκαλούμε με κτυπήματα του εδάφους. Τέλος, σεισμός μπορεί να παραχθεί και από μία έκρηξη στην ατμόσφαιρα της Γης.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Τοπικά(Ελλάδα)

Όπως είναι γνωστό την έκτη θέση στις πιο σεισμογενείς χώρες του κόσμου έχει η Ελλάδα. Αν και κατέχει το 0,02 της επιφάνειας της Γης, απελευθερώνει το 2% της παγκόσμιας σεισμικής ενέργειας κάθε χρόνο και πλέον το 50% της ευρωπαϊκής. Έτσι η Ελλάδα έχει 157 ενεργά σεισμικά ρήγματα που έχουν δώσει 570 σεισμούς μεγαλύτερους των 6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, εκ των οποίων, οι 20 σημειώθηκαν στη Ζάκυνθο, οι 17 στην Κεφαλονιά και οι 16 στη Λευκάδα κατατάσσοντας το Ιόνιο ως την πιο σεισμογενή περιοχή της Ελλάδας.

Παρακάτω θα παρουσιάσουμε μερικούς από τους ισχυρότερους σεισμούς που έγιναν από τα παλιά χρόνια έως σήμερα:

26/9/1926, ΡΟΔΟΣ, Αρχάγγελος, 8 ρίχτερ. 13/8/1992, ΚΡΗΤΗ, Ζάκρος. 6.8 ρίχτερ. 11/8/1953, ΖΑΚΥΝΘΟΣ, 8 ρίχτερ.

Ο καταστροφικός σεισμός του ΄53 που κατέστρεψε μια πόλη αρχόντισσα εξαφανίζοντας για πάντα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα με μακραίωνη ιστορία, όπως το

6

παλιάτσο των Κομούτο, τους ναούς του Αγίου Παύλου, Αγίου Λούκα, Παναγία Φανερωμένη, το θέατρο Ζακύνθου και δεκάδες αλλά με αξιοσημείωτα όπως το καμπαναριό του Αγίου και της Φανερωμένης.

30/6/1948, ΛΕΥΚΑΔΑ, 6.4 ρίχτερ

Μεγάλος σεισμός με το επίκεντρο πιο κοντά στην πόλη. Καταστράφηκαν 280 σπίτια, 880 υπέστησαν σοβαρές ζημιές και 150 ελαφρές ρωγμές. Υπήρξαν επτά νεκροί και 100 τραυματίες. Πολλά σπίτια είχαν ζημιές από τον σεισμό της 22 Απρ. με αποτέλεσμα να μην αντέξουν και το δεύτερο πλήγμα. Είχαμε ρήγμα στο οδόστρωμα της παραλίας του λιμανιού και κατολίσθησης στην περιοχή Πευκούλια Αγ. Νικήτα αλλά και σε πολλά μέρη του οδικού δικτύου της νήσου.

17/2/2014, ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑ, 6.1 ρίχτερ

Η πρόσφατη σεισμική ακολουθία έλαβε χώρα στο πολύ γνωστό ενεργό ρήγμα της Κεφαλονιάς, γνωστός και ως Ρήγμα Μετασχηματισμού της Κεφαλονιάς, η οποία σημείωσε μέχρι και 6.1 ρίχτερ. Λόγω των πολύ υψηλών εδαφικών επιταχύνσεων και της απότομης μορφολογίας του νησιού, οι επιπτώσεις του σεισμού στην επιφάνεια του εδάφους ήταν κυρίως βροχοπτώσεις, κατολισθήσεις και ρευστοποίηση.

Παγκόσμια Εκτός από την Ελλάδα αρκετές χώρες σε όλο τον κόσμο βιώνουν το φαινόμενο του

σεισμού. Παρακάτω μερικά παραδείγματα: 11/3/2011, Ιαπωνία, 9.0 ρίχτερ 15/8/1950, Ινδία, Ασάμ, 8.6 ρίχτερ 12/1/2010, Αϊτή, 7.0 ρίχτερ 22/5/1960, Νότια Χιλή, 9.5 ρίχτερ

Είναι ο ισχυρότερος σεισμός που έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα, με μέγεθος 9,5 στην κλίμακα μεγέθους ρίχτερ.

26/12/2004,Σουμάτρα,Ινδονησία, 9.3 ρίχτερ

Είναι ο τρίτος ισχυρότερος σεισμός που καταγράφηκε ποτέ από σεισμογράφο. Επιπλέον ήταν μια από τις χειρότερες φυσικές καταστροφές της σύγχρονης ιστορίας και το επίκεντρο του σεισμού εντοπίζεται στη ζώνη καταβύθισης του ανατολικού Ινδικού Ωκεανού.

ΕΙΔΗ ΣΕΙΣΜΩΝ

Οι σεισμοί ανάλογα με τον τρόπο γένεσης τους χωρίζονται σε:

Τεκτονικοί

Η λιθόσφαιρα αποτελείται από πολλές λιθοσφαιρικές (τεκτονικές) πλάκες που βρίσκονται σε διαρκή κίνηση επιπλέοντας πάνω στο ρευστό υπόστρωμα της ασθενόσφαιρας. Οι πλάκες ασκούν πιέσεις μεταξύ τους κυρίως λόγω των κινήσεων του μάγματος κάτω από αυτές που τις παρασύρει και παραμορφώνουν τη γη συμπιέζοντας την.

Κοντά στις ζώνες διάρρηξης, στα όρια των τεκτονικών πλακών, συσσωρεύεται ενέργεια από τους μηχανισμούς εφελκυσμού και συμπίεσης. Εκεί σχηματίζονται ρωγμές στο φλοιό, τα ρήγματα, τις πλευρές των οποίων συγκρατεί η τριβή που δεν επιτρέπει

7

την ολίσθηση μεταξύ τους. Όταν οι τεκτονικές τάσεις ξεπεράσουν την κρίσιμη τιμή του πετρώματος στον ωριακό χώρο, το σπάσιμο των σημείων τριβής έχει ως αποτέλεσμα την ολίσθηση του ρήγματος. Η ολίσθηση συνεπάγεται τη βίαιη ταλάντωση των πετρωμάτων και η απελευθερωμένη ενέργεια μεταφέρεται με τα σεισμικά κύματα ώσπου να απορροφηθεί εντελώς. Οι σεισμοί που προκαλούνται με τον τρόπο αυτό αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία (90%) των Γήινων σεισμών και καλούνται Τεκτονικοί Σεισμοί.

Ηφαιστειακοί Σεισμοί

Το υπόλοιπο 10% των παγκόσμιων σεισμών σχετίζονται με ηφαιστειακή δραστηριότητα και συνήθως είναι λιγότερο ισχυροί από τους τεκτονικούς. Ακόμα και αυτοί πάντως, μπορεί να είναι ιδιαίτερα καταστροφικοί, προκαλώντας σχισμές στο έδαφος, παραμόρφωση του εδάφους, και ζημιές σε κατασκευές. Ηφαιστειακός ονομάζεται ο σεισμός που είναι αποτέλεσμα αλλαγής της πίεσης στο εσωτερικό της γης, λόγω της εισροής ή εκροής μάγματος. Το σήμα τέτοιων σεισμών ονομάζεται ηφαιστειογενής δόνηση.

Εγκατακρημνισιγενείς Σεισμοί

Εκτός από τα δύο προηγούμενα αίτια, υπάρχει και ένα ελάχιστο ποσοστό σεισμών που ονομάζονται Εγκατακρημνισιγενείς Σεισμοί, επειδή οφείλονται στην εγκατακρήμνιση οροφών υπογείων κοιλωμάτων (π.χ. σπηλαίων) λόγω διάβρωσης. Είναι σεισμοί συνήθως μικρού μεγέθους και τοπικού χαρακτήρα. Ορισμένες φορές έχουν παρατηρηθεί σε μετασεισμική ακολουθία ως συνεπακόλουθο άλλου τύπου σεισμών.

Κρυογενείς Σεισμοί

Υπάρχουν περιπτώσεις σεισμών που συμβαίνουν με την απότομη πτώση της θερμοκρασίας. Το έδαφος συγκρατεί νερό σε υγρή μορφή. Όταν η θερμοκρασία του πέσει κάτω από το κρίσιμο σημείο που το υγρό νερό γίνεται πάγος, η διαστολή που προκαλεί η αλλαγή φάσης του νερού συμπιέζει τα πετρώματα και είναι πιθανό να προκληθεί διάρρηξη σε αυτά. Οι επιπτώσεις ενός κρυονικού σεισμού δεν είναι σοβαρές, καθώς γίνονται αισθητοί σε ακτίνα ελάχιστων χιλιομέτρων από τον άνθρωπο. Συνοδεύονται από τον κρότο θραύσης και προκαλούν ζημιές σε τσιμεντένιες υποστρώσεις και πλάκες, στο δίκτυο σωληνώσεων και σε υλικά θεμελίωσης που βρίσκονται στη γραμμή θραύσης. Συμβαίνουν συνήθως τις πρώτες πρωινές ώρες κατά τις κρύες περιόδους του χειμώνα.

Τεχνητοί Σεισμοί

Οι τεχνητοί σεισμοί προκαλούνται με εκρήξεις ή χτύπημα της επιφάνειας του φλοιού. Συνήθως χρησιμοποιούνται για την τομογράφηση του υπεδάφους. Σε μεγάλη κλίμακα είναι δυνατη και η πρόκληση σεισμών.

Τοπικοί

Είναι οι σεισμοί που οφείλονται σε διάφορες ανθρωπογενείς αιτίες, όπως μια πυρηνική έκρηξη ή ακόμα η δημιουργία μιας τεχνητής λίμνης οπότε το υπέδαφος φορτίζεται από το βάρος του νερού και αντιδρά (=σεισμός) για να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες.

8

Στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν πολλές εστίες σεισμών, εξαιτίας του μεγάλου κατακερματισμού της λιθόσφαιρας και της σύγκρουσης της Ευρασιατικής λιθοσφαιρικής πλάκας με την Αφρικανική.

Περιοχές που βρίσκονται στο εσωτερικό των λιθοσφαιρικών πλακών, μακρά από τα όριά τους, είναι συνήθως σεισμικά και ηφαιστειακά ανενεργές, οι δε σεισμοί που μπορεί να εκδηλωθούν σ’ αυτές έχουν μικρή καταστρεπτική ενέργεια και οφείλονται σε τοπικά αίτια. Συνήθως οι καταστροφικότεροι σεισμοί απ’ όλα τα είδη είναι οι τεκτονικοί.

Τέλος οι σεισμοί ανάλογα με το βάθος της εστίας τους διακρίνονται σε: Αβαθείς, των οποίων το βάθος της εστίας είναι μέχρι 50 Km. Ενδιάμεσοι, των οποίων το βάθος της εστίας κυμαίνεται από 50 Km έως 250

Km. Βαθείς, των οποίων το βάθος της εστίας κυμαίνεται από 250 Km έως 700

Km.

Συνήθως, οι αβαθείς σεισμοί είναι καταστρεπτικότεροι από τους βαθείς σεισμούς (ίδιου μεγέθους) ενώ η χρονική διάρκεια της μετασεισμικής ακολουθίας των αβαθών σεισμών είναι μικρότερη από τη χρονική διάρκεια της μετασεισμικής ακολουθίας των βαθέων σεισμών.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΙΣΜΟΥ

Το πρόβλημα της πρόγνωσης των σεισμών είναι πολύ δύσκολο και παραμένει ακόμα στη μεγάλη του έκταση άλυτο. Η γνώση των φυσικών διαδικασιών γένεσης των σεισμών έχουν αυξηθεί σημαντικά αλλά οι λεπτομέρειες για τη διεύθυνση και την ταχύτητα κίνησης και παραμόρφωσης των λιθοσφαιρικών πλακών δεν είναι σε τέτοιο βαθμό γνωστές, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ακριβή πρόγνωση ενός σεισμού. Έτσι τις περισσότερος φορές οι άνθρωποι κατά την διάρκεια ενός σεισμού τρομοκρατούνται και θέτουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο με τις απερίσκεπτες ενέργειές τους. Παρακάτω θα παρουσιάσουμε τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε ώστε να είμαστε ασφαλείς εμείς και οι γύρω μας.

Πριν από το σεισμό Στο σπίτι

1. Τοποθετήστε σε προσιτό σημείο του σπιτιού σας πυροσβεστήρα και φροντίστε να εξασκηθείτε στη χρήση του.

2. Αναθέστε σε ειδικούς να επιθεωρήσουν και να επιδιορθώσουν τα σπίτια και τους τοίχους που είναι ελαττωματικά, παλαιά και αδύναμα.

3. Επισημάνετε από τώρα ποια είναι τα πιο ασφαλή μέρη μέσα στο σπίτι σας ή στο χώρο της εργασίας ή της απασχόλησής σας, για να καταφύγετε σε αυτά σε περίπτωση σεισμού. Τέτοια πρόχειρα καταφύγια είναι οι χώροι κάτω από ένα συμπαγές και ισχυρής κατασκευής τραπέζι ή γραφείο ή κάτι παρόμοιο.

4. Να ξέρετε από πού και πώς κλείνουν οι διακόπτες του ηλεκτρικού ρεύματος, το γκάζι και γενικά κάθε πιθανή πηγή πυρκαγιάς.

9

5. Τοποθετήστε σε χαμηλές θέσεις τα μεγάλα και βαριά αντικείμενα και όσα μπορούν εύκολα να πέσουν ή να σπάσουν.

6. Στερεώστε γερά τα ράφια και στηρίξτε γερά τα ψηλά ή βαριά αντικείμενα ή έπιπλα.

7. Μην κρεμάτε βαριά αντικείμενα στα ταβάνια στους τοίχους ή γύρω από τα κρεβάτια.

Στον χώρο εργασίας σας

1. Αναθέστε καθήκοντα για περιπτώσεις ανάγκης.

2. Ορίστε ένα πρόσωπο υπεύθυνο ξεχωριστά για την ασφάλεια, την κατάσβεση φωτιάς, την μετακίνηση “σημαντικών” αντικειμένων, σωστή και με τάξη εκκένωση του χώρου από τους εργαζόμενους ή και άλλους, τη διάδοση πληροφοριών, τη διάσωση κ.α.

3. Κάνετε από τώρα ασκήσεις αυτοπροστασίας.

Στο σχολείο 1. Ενημερωθείτε και μιλήστε με τους υπεύθυνους στα σχολεία για τον τρόπο

προστασίας και φροντίδας των παιδιών σε περίπτωση σεισμού.

Κατά τη Διάρκεια του σεισμού

1. Όταν αισθανθείτε μία σεισμική δόνηση, μπείτε αμέσως κάτω από ένα γραφείο ή ένα πολύ γερό τραπέζι.

2. Σταθείτε μακριά από παράθυρα, βιβλιοθήκες, μεγάλους καθρέφτες και άλλα βαριά αντικείμενα που μπορούν να πέσουν.

3. Παραμείνατε καλυμμένοι μέχρι να σταματήσει η δόνηση. Εάν το έπιπλο που σας προστατεύει, μετακινηθεί, προσπαθήστε να το ακολουθήσετε.

4. Εάν βρίσκεστε σε ΨΗΛΟ ΚΤΗΡΙΟ και κοντά σας δεν υπάρχει γραφείο ή τραπέζι, κινηθείτε προς τον εσωτερικό τοίχο και προστατέψτε το κεφάλι σας με τα χέρια.

5. Εάν βρίσκεστε σε εξωτερικό χώρο, απομακρυνθείτε από δέντρα, πινακίδες, κτήρια, ηλεκτρικά καλώδια και κολόνες.

6. Εάν βαδίζετε σε πεζοδρόμιο κοντά σε κτήρια προχωρήστε προς την είσοδο του πλησιέστερου για να προστατευθείτε από τα διάφορα αντικείμενα που μπορούν να πέσουν, όπως τούβλα, γυαλιά, σοβάδες,

7. Εάν είσαστε μέσα σε στάδιο ή θέατρο, παραμείνατε στο κάθισμα σας και προστατέψτε το κεφάλι με τα χέρια σας. Μην προσπαθήσετε να διαφύγετε προτού σταματήσει η δόνηση. Αποφύγετε να τρέξετε προς τις εξόδους.

Μετά το σεισμό

1. Να είστε προετοιμασμένοι για μετασεισμούς και σχεδιάστε που θα προστατευθείτε όταν αυτοί συμβούν.

2. Ελέγξτε για τραυματίες.

3. Παραμείνατε ήρεμοι

10

4. Ελέγξτε για πυρκαγιά.

5. Ελέγξτε τις παροχές φυσικού αερίου, νερού και ηλεκτρικού ρεύματος.

Συνοψίζοντας σύμφωνα με τα παραπάνω, δεν είναι λίγες οι φορές που ερχόμαστε αντιμέτωποι με έναν σεισμό. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας και τους γύρω μας.

11

ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ

ΟΜΑΔΑ Β΄

Αιγιοπούλου Σωτηρία

Δημήτρης Μάριος

Δημητρίου Γιώργος

Κόλλια Δήμητρα

12

ΟΡΙΣΜΟΣ – ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Ηφαίστειο είναι η ανοιχτή δίοδος από το εσωτερικό της Γης (ή άλλου γεωειδούς ουράνιου σώματος) που επιτρέπει την εκροή ή έκρηξη ρευστών πετρωμάτων και αερίων από το εσωτερικό (μανδύας) στην επιφάνεια του στερεού φλοιoύ με την μορφή λάβας. Η δραστηριότητα αυτή οδηγεί στη δημιουργία ενός βουνού, το οποίο στην καθημερινή γλώσσα ονομάζουμε ηφαίστειο.

Δημιουργία ηφαιστείων Στις κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών οφείλεται η δημιουργία των ηφαιστείων. Τα ηφαίστεια είναι συνήθως συγκεντρωμένα στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών.

Χάρτης της Γης όπου απεικονίζονται τα όρια των τεκτονικών πλακών (γαλάζιες γραμμές), η κατανομή των πρόσφατων σεισμών (κίτρινα σημεία) και των ενεργών ηφαιστείων (κόκκινα σημεία)

Όταν δύο πλάκες απομακρύνονται η μιά από την άλλη, δημιουργείται ένα άνοιγμα στον φλοιό της Γης από όπου βγαίνουν λιωμένα πετρώματα (μάγμα με τη μορφή λάβας) και αέρια από τα βαθύτερα στρώματα. Το μάγμα παγώνει στερεοποιείται και οικοδομεί μεγάλες οροσειρές ενεργών υποθαλάσσιων ηφαιστείων (μεσοωκεάνειες ράχες). Έτσι δημιουργείται νέος φλοιός.

Όταν δύο πλάκες συγκλίνουν η μία με την άλλη (πχ μιά ωκεάνεια πλάκα βυθίζεται κάτω από μιά ηπειρωτική πλάκα), τότε σχηματίζονται βουνά και ηφαίστεια, που δημιουργούν οροσειρές μορφής τόξου. Επίσης ηφαίστεια δημιουργούνται και στα όρια δύο λιθοσφαιρικών πλακών όταν η μία γλιστρά πλευρικά δίπλα από την άλλη.

Η συνηθισμένη εικόνα ενός ηφαιστείου είναι ένα βουνό με κωνικό σχήμα, που στις εκρήξεις του χύνει λάβα, εκτοξεύει πέτρες, στάχτη και δηλητηριώδη ή μη αέρια από τον κρατήρα στην κορυφή του. Η πραγματικότητα βέβαια είναι πιο πολύπλοκη, καθώς αυτός είναι ένας μόνο τύπος ηφαιστείου. Κάποια ηφαίστεια π.χ. έχουν ακανόνιστους θόλους λάβας (χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου (σβησμένου) ηφαιστείου ο λόφος στον οποίο είναι κτισμένη η πόλη του Πόρου) για κορυφές αντί για κεντρικό κρατήρα, ενώ άλλα παρουσιάζουν τη γεωμορφολογία ενός υψίπεδου. Οι δίοδοι από όπου εξέρχεται το υλικό από το εσωτερικό μπορούν να βρίσκονται οπουδήποτε στο υψίπεδο αυτό. Πολλές από αυτές τις διόδους δημιουργούν τους δικούς τους μικρότερους κώνους, έτσι ώστε να έχουμε δευτερεύοντα ηφαίστεια πάνω σε ένα μεγάλο, όπως συμβαίνει στη Χαβάη.

13

Οι δύο βασικοί τύποι ηφαιστείων από γεωλογικής πλευράς είναι τα: Ασπιδοειδή ηφαίστεια και τα Στρωματοηφαίστεια ή αλλιώς κωνικά ηφαίστεια

ενώ διάφορα άλλα είδη είναι: οι ηφαιστειακοί δόμοι, οι Κώνοι στάχτης, τα Υποθαλάσσια ηφαίστεια, τα Υπερηφαίστεια όπως καλούνται τα πλέον τεράστια ηφαίστεια Τα ηφαίστεια λάσπης απαρτίζουν μία ειδική ξεχωριστή κατηγορία.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Τα ηφαίστεια και η δράση τους από την αρχαιότητα μέχρι τα τέλη του 20ου

αιώνα:

160.000 π.Χ.: Μια τεράστια έκρηξη που ξεκίνησε από ένα μεγάλο ηφαίστειο που βρισκόταν πολύ κοντά στο βόρειο Γυαλί της Νισύρου, τίναξε στον αέρα 240 δισεκατομμύρια τόνους λιωμένο πέτρωμα και κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος της Κω, με στρώματα ελαφρόπετρας και ηφαιστειακής στάχτης πάχους δεκάδων μέτρων.

1630 π.Χ.: Στη Σαντορίνη, πραγματοποιήθηκε μια τρομερή ηφαιστειακή έκρηξη με

συνέπεια να ανατιναχθεί ολόκληρο το κεντρικό μέρος της Στρογγύλης και να

σχηματισθεί η καλδέρα που βλέπουμε σήμερα.

24 Αυγούστου 79 μ.Χ.: Το 79 πΧ έγινε η πρώτη έκρηξη, η οποία έθαψε την

Πομπηία και την Ηράκλεια, σκοτώνοντας 16.000 ανθρώπους.

14

1669: Στη Σικελία, από το Όρος Αίτνα έφυγε ένα ποτάμι λάβας και ξεχύθηκε μέσα

στα δρομάκια της Κατάνια, που σκότωσε περίπου 20.000 ανθρώπους.

1783: Η έκρηξη του Όρους Skaptar στην Ισλανδία κατέστρεψε την καλλιέργεια και

την αλιεία, προκαλώντας έτσι πείνα στον κόσμο, από την οποία πέθανε το ένα πέμπτο

των ανθρώπων της χώρας.

1883: Ένα άλλο ινδονησιακό ηφαίστειο, το Κρακατόα, εξερράγη στις 27 Αυγούστου

του 1883 και η ισχύς της έκρηξης υπολογίστηκε ότι ήταν υπερδιπλάσια και από την

έκρηξη της ισχυρότερης υδρογονοβόμβας. Οι επιστήμονες λένε ότι ήταν και η

ισχυρότερη έκρηξη ηφαιστείου που έγινε ποτέ..

1901: Όρος Pelée, στο νησί της Μαρτινίκα, έπνιξε την πόλη του Saint-Pierre με ένα

θανάσιμο αέριο και καυτή τέφρα. Έμειναν ζωντανοί 4 από τους 29.937 συνολικά

κατοίκους εξαιτίας της ηφαιστειακής στάχτης. Ήταν η μεγαλύτερη ηφαιστειακή

καταστροφή του 20ου αιώνα.

1980: Από την κορυφή του όρους St. Helens, στην Πολιτεία της Ουάσιγκτον,

πετάχτηκε ψηλά 400 μέτρα λάβα, που σκότωσε 57 ανθρώπους.

1991: Μετά από 600 χρόνια λήθαργου, το Όρος Pinatubo στις Φιλιππίνες βούιζε για

ημέρες πριν τελικά εκραγεί και σκοτώσει περίπου 750 ανθρώπους. Η τέφρα ήταν σε

βάθος περισσότερο από 2 μέτρα και σε μια ακτίνα 4 km γύρω από το ηφαίστειο.

15

ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ :

Το Ηφαιστειακό Τόξο:

Η ύπαρξη των ηφαιστείων του Αιγαίου οφείλεται στη σύγκρουση των τεκτονικών πλακών Ευρώπης και Αφρικής. Το μέτωπο της σύγκρουσης βρίσκεται νότια της Κρήτης όπου η αφρικάνικη πλάκα βυθίζεται κάτω απο την ευρωπαϊκή. Η αφρικανική πλάκα χτυπάει το μανδύα της γης σε βάθος 120 - 140 χλμ. και γεννιέται το μάγμα. Αυτό ανεβαίνει προς τα πάνω και συσσωρεύεται στους μαγματικούς θάλαμους.

Το ηφαιστειακό τόξο αποτελείται απο τέσσερα ηφαιστειακά συγκροτήματα: 1.Σαρωνικού με κυριότερο τα Μέθανα 2.Μήλου - Αντιμήλου - Κιμώλου - Πολυαίγου - Γλαρονησίων 3.Σαντορίνη - Κολόμπο (υποθαλάσσιο) 4.Νίσυρος - Γυαλί

Προέρχονται από τον πυθμένα του Αιγαίου και έχουν αναδυθεί στην επιφάνεια της θάλασσας (έχουν χερσεύσει). Αρκετά όμως είναι υποθαλάσσια.

Αποτελείται κατ κόρον από νησιωτικά ηφαίστεια. Τα πιο ενεργά είναι το Κολόμπο ανατολικά της Σαντορίνης, που είναι όμως

υποθαλάσσιο, και της Νισύρου. Τελευταία φορά που εκχύθηκε λάβα είναι πολύ πιθανόν το 2009 από το Κολόμπο. Το πιο μεγάλο σε έκταση είναι το συγκρότημα της Μήλου. Κατά μήκος του τόξου υπάρχουν και άλλα ηφαίστεια, επειδή όμως έδρασαν πριν

εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια ο χρόνος έχει σβήσει τα ίχνη τους. Μόνο το σκούρο χρώμα των πετρωμάτων θυμίζει ότι κάποτε υπήρχε ηφαίστειο. Τέτοια είναι τα νησιά Αίγινα και Πόρος και η βραχονησίδα Περίπολα νότια των Σπετσών.

16

Τελευταία μεγάλη έκρηξη έγινε το 1650 μΧ από το υποθαλάσσιο Κολόμπο της Σαντορίνης.

Η Μινωική έκρηξη του 1630 πΧ του ηφαιστείου της Σαντορίνης είναι η μεγαλύτερη που γνώρισε ποτέ ο ανθρώπινος πολιτισμός. Θεωρείται η πλέον ύποπτη για την καταστροφή της Ατλαντίδας.

Αναλυτικότερα:

Στην Ελλάδα υπάρχουν 39 ηφαίστεια, με μεγαλύτερα – εκτός της Σαντορίνης αυτά

της Μήλου, της Νισύρου και των Μεθάνων.

Σαντορίνη: Έχει τη μεγαλύτερη καλντέρα όλου του κόσμου (!!) με ύψος 300 m και

διαμέτρου 11 km. Η Σαντορίνη έχει γίνει από πολυσύνθετες μεταπτώσεις ηφαιστείων.

Έχουν γίνει τουλάχιστον 12 μεγάλες ισχυρές εκρήξεις στα τελευταία 200.000 χρόνια,

στο νησί.

Μήλος. Ηφαίστειο Φυριπλάκας, ύψους 220 m και διαμέτρου 1700 m.

Νίσυρος: Μια από τις μεγαλύτερες καλδέρες στο κόσμο, με ύψος 650 m και

διαμέτρου3000m.

17

Όλη η Νίσυρος δεν είναι τίποτα άλλο από ένα ηφαίστειο, αφού το νησί αποτελείται

σχεδόν μόνο από λάβες. Οι αρχαιότερες λάβες έχουν ηλικία λίγο μεγαλύτερο από

150.000 χρόνια

Μέθανα

Η χερσόνησος των Μεθάνων βρίσκεται στο βορειο-ανατολικό τμήμα της

Πελοποννήσου και χαρακτηριζόνται ως ενεργό ηφαίστειο. Η τελευταία φορά που

εξερράγει ήταν το 282 π.Χ.

18

ΠΡΟΛΗΨΗ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Οι ηφαιστειακές εκρήξεις είναι ένα από τα γεωλογικά φαινόμενα που θεωρούνται προβλέψιμα, με την προϋπόθεση ότι η δραστηριότητα ενός ηφαιστείου παρακολουθείται και ελέγχεται μεθοδικά. Για διάφορους όμως λόγους, κύρια οικονομικούς, αυτό επιτυγχάνεται σε ελάχιστες περιπτώσεις ηφαιστείων, σε παγκόσμια κλίμακα. Τα πρόδρομα φαινόμενα των ηφαιστειακών εκρήξεων είναι τα ακόλουθα:

Σεισμική δραστηριότητα. Εδαφικές παραμορφώσεις στο χώρο του ηφαιστείου. Υδροθερμικά φαινόμενα. Χημικές μεταβολές.

Στη φάση της πρόληψης

Ανεξάρτητα από την προβλεψιμότητα ή όχι των ηφαιστειακών εκρήξεων, η μείωση των απωλειών σε ανθρώπινες ζωές επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της ανάπτυξης λεπτομερών σχεδίων εκκένωσης της περιοχής γύρω από το ηφαίστειο.

Στη φάση της αντιμετώπισης

Συνιστάται η κατασκευή μικρών φραγμάτων για την παρεμπόδιση ή την εκτροπή των ροών λάβας, καθώς και η ψύξη της με τη χρήση τεραστίων ποσοτήτων νερού.

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ

Να είστε προετοιμασμένοι για φαινόμενα που συνοδεύουν τις ηφαιστειακές εκρήξεις, όπως:

Λασποροές Κατολισθήσεις Σεισμούς Ηφαιστειακή στάχτη και όξινη βροχή Τσουνάμι

Εάν κατοικείτε σε περιοχή κοντά σε ηφαίστειο καταστρώστε οικογενειακό σχέδιο εκκένωσης και επιλέξτε κατάλληλη οδό διαφυγής.

Στην περίπτωση που τα μέλη της οικογένειας βρίσκονται μακριά μεταξύ τους (οι γονείς στους χώρους εργασίας και τα παιδιά στο σχολείο) καταστρώστε σχέδιο συνάντησης σε ασφαλή χώρο μακριά από τον τόπο της καταστροφής.

19

ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΡΗΞΗΣ

Ακολουθήστε πιστά τις οδηγίες εκκένωσης που δίδονται από τις αρχές Εάν βρεθείτε σε κλειστό χώρο: Κλείστε όλες τις πόρτες και τα παράθυρα Μεταφέρετε όλα τα κατοικίδια ζώα σε στεγασμένο χώρο Μεταφέρετε όλα τα μηχανήματα σε στεγασμένο χώρο Εάν βρεθείτε σε ανοιχτό χώρο:

Αποφύγετε την κίνηση κατά τη διεύθυνση του ανέμου Προσπαθήστε να καλυφθείτε σε στεγασμένο χώρο. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό,

καλύψτε το κεφάλι σας για να προστατευθείτε από πιθανά στερεοποιημένα ηφαιστειακά υλικά.

Κινηθείτε σε περιοχές με σχετικά υψηλό υψόμετρο για να προστατευθείτε από τις ροές λάβας και από πιθανές λασποροές.

Φορέστε μακριά ρούχα, προστατευτικά γυαλιά ασφαλείας και μάσκα μιας χρήσεως για να προστατευθείτε από την ηφαιστειακή στάχτη.

Μην ανάβετε τη μηχανή του αυτοκινήτου σας

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ

Παραμείνετε σε στεγασμένο χώρο, ιδιαίτερα αν υπάρχει χρόνιο αναπνευστικό πρόβλημα.

Συνεχίστε να φοράτε προστατευτικά γυαλιά ασφαλείας καθώς και μάσκα μιας χρήσης.

Συνεχίστε να φοράτε μακριά ρούχα. Καθαρίστε τις στέγες των σπιτιών από την ηφαιστειακή στάχτη, η οποία μπορεί να

γίνει πολύ βαριά και να προκαλέσει καταπτώσεις. Αποφύγετε την οδήγηση κατά τη διάρκεια της πτώσης της ηφαιστειακής στάχτης.

20

ΤΥΦΩΝΕΣ

ΟΜΑΔΑ Γ’

Ανδρέου Κων/να

Καλαντζή Αναστασία

Κουτσουρίδης Ναπολέων

Λαλ Αρσντήπ

21

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τυφώνας (ετυμολογία)

Η καταγωγή αυτής της λέξης δεν είναι απόλυτα σίγουρη. Υπάρχουν δύο θεωρίες.

Ετυμολογικά, κατάγεται από την αρχαία ελληνική λέξη «τυφών», που σημαίνει

στρόβιλος. Στα λατινικά, τυφώνας σημαίνει μεγάλος άνεμος.

Τυφώνας (ορισμός)

Τυφώνας ή Τροπικός κυκλώνας ονομάζεται στην Μετεωρολογία ένα σύστημα

θύελλας με μια κλειστή περιστροφική κυκλοφορία γύρω από ένα ήρεμο κέντρο

χαμηλής βαρομετρικής πίεσης, γνωστό ως μάτι του τυφώνα (eye of the hurricane).

Οι τυφώνες δημιουργούνται συνήθως στην τροπική ζώνη, πάνω από θερμούς

ωκεανούς ή μεγάλες θάλασσες υπό ορισμένες προϋποθέσεις, αλλά ποτέ πάνω από

στεριές, και όταν φτάνουν σε ψυχρότερα νερά ή στεριά, διαλύονται. Παράγουν

βαριές καταιγίδες και εξαιρετικά σφοδρούς ανέμους και αποτελούν τους μεγαλύτερους

μετεωρολογικούς κινδύνους. Υπάρχουν όμως και εξωτροπικοί κυκλώνες, οι οποίοι

δημιουργούνται εκτός της τροπικής ζώνης.

Ιδιότητες

1. Η διάμετρος των τροπικών κυκλώνων είναι συνήθως μικρότερη των 800 km.

2. To σύστημα των καταιγίδων περιστρέφεται γύρω από το μάτι του. Η διάμετρος του

ματιού συνήθως κυμαίνεται από 30 ως 64 χιλιόμετρα. Στο μάτι επικρατεί άπνοια ή

πνέουν ασθενείς άνεμοι, μαζί με ηλιοφάνεια ή αστροφεγγιά.

3. Οι ισχυρότεροι άνεμοι του κυκλώνα πνέουν πάντα στον δακτύλιο γύρω από το

μάτι, το λεγόμενο τοίχωμα του ματιού.

4. Για να καταγραφεί επισήμως ένας ισχυρός ανεμοστρόβιλος ως τυφώνας, πρέπει η

σταθερή ταχύτητα των ανέμων να είναι μεγαλύτερη ή ίση με 12 Μποφόρ. Αν είναι από 8

ως 11 Μποφόρ, τότε καταγράφεται ως τροπική καταιγίδα.

5. Συνοδεύονται με πυκνή νέφωση, καταρρακτώδεις βροχές και καταιγίδες.

Δημιουργία

Το πώς ακριβώς δημιουργούνται οι τροπικοί κυκλώνες δεν είναι ακόμα πλήρως

γνωστό. Γενικά όμως, τροπικοί κυκλώνες μπορεί να αναπτυχθούν χωρίς να πληρούν

όλες τις παρακάτω προϋποθέσεις :

1. Θερμοκρασίες νερού τουλάχιστον 27 °C που φτάνουν σε βάθος τουλάχιστον 50

μέτρων. Όταν τα νερά του ωκεανού φτάνουν τέτοιες θερμοκρασίες, προκαλούν

επαρκή αστάθεια στην ατμόσφαιρα, ώστε να πραγματοποιηθεί μεταφορά

θερμότητας και σύστημα καταιγίδων.

2. Ταχεία ψύξη με το ύψος, η οποία ενισχύει τον τροπικό κυκλώνα.

22

3. Έντονη υγρασία. Όταν υπάρχουν μεγάλες ποσότητες υγρασίας στην ατμόσφαιρα,

οι συνθήκες είναι οι πλέον ευνοϊκές για την ανάπτυξη τυφώνων.

4. Σχετικά ήρεμη ατμόσφαιρα, χωρίς έντονες αλλαγές της διεύθυνσης και ταχύτητας

των ανέμων που θα «χαλούσαν» τον τυφώνα.

5. Οι τροπικοί κυκλώνες γενικά σχηματίζονται πάνω από 555 χιλιόμετρα ή 5

βαθμούς γεωγραφικού πλάτους μακριά από τον ισημερινό, καθώς η απόσταση

αυτή επιτρέπει στον κυκλώνα να κατευθύνει τους ανέμους προς το κέντρο

χαμηλής πίεσης.

6. Επίσης, ένας τροπικός κυκλώνας υπό διαμόρφωση, χρειάζεται και ένα σύστημα

θύελλας. Αν και, όπως είπαμε παραπάνω, δεν πρέπει να γίνουν έντονες αλλαγές

της διεύθυνσης και ταχύτητας των ανέμων. Πρακτικά, αν δεν υπάρχει

περιστροφή, δεν πρόκειται να αναπτυχθεί κυκλώνας.

Μήνες ανάπτυξης

Οι τροπικοί κυκλώνες είναι φαινόμενα των θερινών και φθινοπωρινών μηνών για

κάθε ημισφαίριο. Στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, ως εποχή των τυφώνων θεωρείται η

περίοδος από την 1 Ιουνίου έως τις 30 Νοεμβρίου, με την επικίνδυνη περίοδο έξαρσης

από τα τέλη Αυγούστου μέχρι τον Σεπτέμβριο. Όπως έχουν αποδείξει στατιστικές

έρευνες, η χρονική στιγμή αιχμής της περιόδου των τυφώνων του Ατλαντικού είναι στις

10 Σεπτεμβρίου.

Στον Ειρηνικό Ωκεανό, έχουν μεγαλύτερη περίοδο έξαρσης, αλλά συμβαίνουν

περίπου την ίδια εποχή με τον Ατλαντικό. Μάλιστα, διαρκούν σχεδόν όλο το έτος, και η

περίοδος έξαρσης είναι στις αρχές Σεπτεμβρίου, και το ελάχιστο της δραστηριότητας

τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο.

Στον βόρειο Ινδικό Ωκεανό, συμβαίνουν από τον Απρίλιο μέχρι τον Δεκέμβριο, με δύο

επικίνδυνες περιόδους έξαρσης, κατά τον Μάιο και τον Νοέμβριο.

Μήνες ανάπτυξης και μέσοι όροι αριθμού τροπικών καταιγίδων και κυκλώνων ανά έτος

Περιοχές ανάπτυξης Έναρξη

σεζόν

Λήξη

σεζόν

Τροπικές

καταιγίδες

(39–73

μίλια/63–117

χλμ. την ώρα)

Τροπικοί

κυκλώνες

(≥74

μίλια/118

χλμ. την

ώρα)

Τροπικοί

κυκλώνες

κατηγοριών 3, 4

και 5

(≥111 μίλια/178

χλμ. την ώρα)

Βορειοδυτικός Ειρηνικός Aπρίλιος Ιανουάριος 26,7 16,9 8,5

23

Νότιος Ινδικός Noέμβριος Aπρίλιος 20,6 10,3 4,3

Βορειοανατολικός

Ειρηνικός Μάιος Noέμβριος 16,3 9,0 4,1

Βόρειος Ατλαντικός Ιούνιος Noέμβριος 10,6 5,9 2,0

Aυστραλία/Νοτιοδυτικός

Ειρηνικός Noέμβριος Aπρίλιος 9 4,8 1,9

Βόρειος Ινδικός Aπρίλιος Δεκέμβριος 5,4 2,2 0,4

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Στο εξωτερικό:

Ο τυφώνας Κατρίνα (hurricane Katrina) ήταν ο πιο πολύνεκρος και καταστρεπτικός τυφώνας του Ατλαντικού το 2005. Προκάλεσε τις ακριβότερες καταστροφές από οποιαδήποτε φυσική καταστροφή στις ΗΠΑ και ήταν ο πέμπτος πιο θανατηφόρος τυφώνας που έχει πλήξει ποτέ τις ΗΠΑ. Επίσης, ήταν και ένας από τους ισχυρότερους τυφώνες που έχουν παρατηρηθεί στον Ατλαντικό. Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 1.833 άτομα πέθαναν εξαιτίας του τυφώνα και των επακόλουθων πλημμυρών, ενώ το συνολικό κόστος των καταστροφών έφτασε τα 81 δισεκατομμύρια δολάρια.

Ο τυφώνας σχηματίστηκε στις Μπαχάμες στις 23 Αυγούστου 2005 και εν συνεχεία διέσχισε τη Φλόριντα ως τυφώνας κατηγορίας 1. Στη συνέχεια πάνω από τα ζεστά νερά του Κόλπου του Μεξικού ενισχύθηκε ραγδαία και έφτασε στην κατηγορία 5, το μέγιστο επίπεδο της Κλίμακας Σαφίρ - Σίμπσον, με ταχύτητες ανέμων που έφταναν έως και 280 km/h. Στις 29 Αυγούστου, έφτασε στη Λουιζιάνα ως τυφώνας κατηγορίας 3 και προκάλεσε καταστροφές και πλημμύρες από την Φλόριντα μέχρι το Τέξας. Η μεγαλύτερη καταστροφή συνέβη στην πόλη της Νέας Ορλεάνης, το 80% της οποίας πλημμύρισε όταν το σύστημα αναχωμάτων που προστάτευε την πόλη καταστράφηκε, σε κάποιες περιπτώσεις αρκετές ώρες μετά την αποχώρηση του τυφώνα. Συνοικίες της πόλης έμειναν πλημμυρισμένες για εβδομάδες. Η κατάρρευση των αναχωμάτων θεωρείται η μεγαλύτερη πολιτική μηχανική καταστροφή που έχει συμβεί στις ΗΠΑ.

Ειδικότερα στον βόρειο Ατλαντικό, ο φονικότερος τυφώνας ήταν ο ΜεγάλοςΤυφώνας του 1780, με πάνω από 27.500 νεκρούς. Μεταξύ 10 και 16 Οκτωβρίου 1780, ο τυφώνας αυτός κυριολεκτικά ισοπέδωσε την Μαρτινίκα, τις Ολλανδικές Αντίλλες και τα νησιά Μπαρμπάντος, με ταχύτητες ανέμων που ενδέχεται να ξεπέρασαν τα 320 χιλιόμετρα την ώρα.

24

Ο Ο πιο θανατηφόρος τυφώνας στην ιστορία των ΗΠΑ, ήταν ο τυφώνας που έπληξε το Γκάλβεστον του Τέξας, στις 8 Σεπτεμβρίου 1900, με τις εκτιμήσεις του αριθμού των νεκρών να κυμαίνονται από 6.000 έως 12.000, αν και το συνηθέστερο νούμερο των περισσότερων επίσημων αναφορών ήταν 8.000 θύματα. Η ταχύτητα των ανέμων όταν ο τυφώνας έφτασε στην στεριά ήταν 135 μίλια / 217 χιλιόμετρα την ώρα.

πιο θανατηφόρος κυκλώνας στην παγκόσμια ιστορία ήταν ο Κυκλώνας Μπόλα,που έπληξε το πρώην ανατολικό Πακιστάν (σημερινό Μπαγκλαντές) στις 12 Νοεμβρίου 1970, με συνολικό απολογισμό πιθανώς έως και 500.000 νεκρούς, αν και ορισμένοι έχουν υπολογίσει ακόμα και πάνω από 1.000.000 νεκρούς.

Ο Τυφώνας Άντριου (Hurricane Andrew), που έπληξε πρώτα τις Μπαχάμες, μετά την νότια Φλόριντα και λίγες μέρες μετά και την νοτιοδυτική Λουιζιάνα, τον Αύγουστο του 1992, ήταν για αρκετά χρόνια ο τυφώνας με το υψηλότερο κόστος καταστροφής στην ιστορία των ΗΠΑ. Η τότε συνολική ζημιά εκτιμάται επίσημα σε 26,5 δισεκατομμύρια $, με την μεγαλύτερη καταστροφή κυρίως στην νότια Φλόριντα (όπου η ταχύτητα των ανέμων όταν ο τυφώνας έφτασε στην στεριά ήταν 285 χιλιόμετρα την ώρα), αν και άλλες εκτιμήσεις έκαναν λόγο για 27 έως 34 δισεκατομμύρια $.

Στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα δεν έχουμε βεβαίως τροπικούς κυκλώνες, έχουμε όμως ένα φαινόμενο που, αν και διαφορετικό, μπορεί να είναι επίσης καταστρεπτικό. Πρόκειται για τους σίφωνες – αυτούς που κοινώς ονομάζουμε σίφουνες, ρούφουλες, ή ανεμοστρόβιλους. Όσο και αν τους έχουμε συνδέσει περισσότερο με αμερικανικές ταινίες καταστροφής, οι ανεμοστρόβιλοι είναι πολύ συχνοί στη χώρα μας, όχι μόνο στη θάλασσα αλλά και στην ξηρά.

Οι σίφωνες είναι πολύ ισχυρά φαινόμενα, τοπικής κλίμακας μεν αλλά ιδιαίτερα βίαια και καταστρεπτικά. Στη χώρα μας παλαιότερα δεν είχε μελετηθεί η εμφάνισή τους, ίσως θεωρούνταν φαινόμενο ανύπαρκτο ή πολύ περιορισμένο, ωστόσο η έρευνα που έχει ξεκινήσει την τελευταία δεκαπενταετία έδειξε ότι εμφανίζεται με αυξανόμενη συχνότητα, σε διάφορες περιοχές, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα.

Στην ξηρά οι ανεμοστρόβιλοι «συνδέονται» με ισχυρές καταιγίδες και χαμηλά βαρομετρικά. Στη θάλασσα – όπου ονομάζονται υδροσίφωνες – σχετίζονται κυρίως με την άνοδο της θερμοκρασίας των νερών. Στη θάλασσα γενικά οι υδροσίφωνες δεν είναι τόσο ισχυροί όσο οι σίφωνες ξηράς. Μπορεί να σχηματιστούν και σε μέρες με λίγα σύννεφα, σε αστάθεια που είναι μόνο τοπική ή, σε έντονη θέρμανση των νερών, και με συνθήκες ηλιοφάνειας.

Ωστόσο είναι και αυτοί επικίνδυνοι, γιατί η ταχύτητά τους μπορεί να φθάσει στην κλίμακα σιφώνων μέχρι και την πρώτη κλίμακα, με ανέμους που ξεπερνούν τα 100 χιλιόμετρα την ώρα. Η διάμετρος των «ντόπιων» υδροσιφώνων κυμαίνεται συνήθως γύρω στα 50 μ., ενώ η διαδρομή που καλύπτουν φθάνει κατά κανόνα τα 3 χλμ. Οι σίφωνες της ξηράς στη χώρα μας έχουν πλάτος γύρω στα 100 μ. και καλύπτουν διαδρομή 5-7 χλμ.

Οι υδροσίφωνες κάνουν τακτικά αισθητή την παρουσία τους σε όλες τις ελληνικές

θάλασσες, φαίνεται όμως να έχουν «προτίμηση» στην Κρήτη και στο Ιόνιο. Το μέγιστο

της συχνότητάς τους εντοπίζεται στη θαλάσσια περιοχή βόρεια του Ηρακλείου, στο νησί

Δία, όπου έχουν εμφανιστεί και ξεσπάσματα σε διάστημα μερικών ωρών. Τον

Σεπτέμβριο του 2006 έχουν καταγραφεί 30 μαζί σε διάστημα δυόμισι ωρών, ενώ τον

25

Σεπτέμβριο του 2002 είχαν καταγραφεί 14 σε διάστημα μιάμισης ώρας. Η συχνότητά

τους είναι μεγάλη και στη Δυτική Ελλάδα, από την Κέρκυρα ως τη Ζάκυνθο, το μέγιστο

όμως είναι στην περιοχή της Κρήτης. Στη στεριά τα πρωτεία κατέχει ο Νομός Ηλείας, ο

οποίος πλήττεται περισσότερο από κάθε άλλο μέρος της Ελλάδας από

ανεμοστρόβιλους.

ΕΙΔΗ ΤΥΦΩΝΩΝ

Στο Δυτικό Ημισφαίριο, χρησιμοποιείται η Κλίμακα Τυφώνων Σαφίρ-Σίμπσον για την ταξινόμησή τους.

Η κλίμακα αυτή κατατάσσει τους τυφώνες σε 5 κατηγορίες με βάση την ένταση των ανέμων. Ξεκινάει από την Κατηγορία 1, που αντιστοιχεί σε «ασθενείς» τυφώνες (74-95 μίλια την ώρα) και φτάνει στην μέγιστη δυνατή Κατηγορία 5 (πάνω από 155 μίλια την ώρα). Οι ταξινομήσεις της κλίμακας αυτής έχουν ως στόχο κυρίως την μέτρηση του επιπέδου των ζημιών και πλημμυρών που αναμένεται να προκαλέσει ο τυφώνας. Η κλίμακα αυτή χρησιμοποιείται μόνο για τους τυφώνες που σχηματίζονται στον Ατλαντικό Ωκεανό και τον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό.

26

Ακολουθεί πίνακας με την ταξινόμηση των τυφώνων σύμφωνα με την κλίμακα Saffir/ Simpson:

Κατηγορία Ορισμοί - Συμβάντα

1 Άνεμοι : 74-95 μίλια την ώραΚαμιά ζημιά στις οικοδομές. Πρωταρχικές

ζημιές σε μη στερεωμένα κινητά σπίτια, θάμνους και δέντρα. Επίσης μικροπλημμύρες σε παράκτιες περιοχές με μικρές ζημιές.

2 Άνεμοι: 96-110 μίλια την ώραΖημιές σε υλικά οροφών, πόρτες και παράθυρα. Σημαντικές ζημιές σε βλάστηση κινητά σπίτια κλπ. Ζημιές από πλημμύρες σε αποβάθρες.

3 Άνεμοι: 111-130 μίλια την ώραΜερικές ζημιές στη δομή μικρών κατοικιών και βοηθητικές εγκαταστάσεις. Η πλημμύρα κοντά στην ακτή καταστρέφει μικρές κατασκευές και τα επιπλέοντα συντρίμμια καταστρέφουν μεγαλύτερες. Μπορεί δε να είναι εκτεταμένη και στην ενδοχώρα.

4 Άνεμοι: 131-155 μίλια την ώραΠερισσότερες ζημιές με πιθανές καταρρεύσεις μικρών κατοικιών. Μεγαλύτερες καταστροφές στις παραλίες. Πλημμύρες εκτεταμένες.

5 Άνεμοι: 155 μίλια την ώρα και πάνωΠλήρεις καταστροφές σε κατοικίες και βιομηχανικά κτίρια. Μεγάλες καταστροφές από πλημμύρες κυρίως σε χαμηλά σπίτια. Η εκκένωση περιοχών είναι πολύ πιθανή.-

ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΥΦΩΝΕΣ

Οι τροπικοί κυκλώνες προκαλούν συνήθως μεγάλες καταστροφές, καθώς παράγουν:

Εξαιρετικά σφοδρούς ανέμους

Καταρρακτώδεις βροχές, προκαλώντας κατολισθήσεις, λασπολισθήσεις και ξαφνικές πλημμύρες & αστραπές

Ένα τεράστιο κύμα θύελλας, με σημαντική άνοδο της στάθμης της θάλασσας, που πλημμυρίζει τις παραθαλάσσιες περιοχές.

Μερικές φορές μπορεί να προκαλέσουν και σίφωνες, με άκρως καταστρεπτικά αποτελέσματα.

27

Για το λόγο αυτό θα πρέπει να γνωρίζουμε πως μπορούμε να προστατευτούμε από αυτό το καταστροφικό φαινόμενο.

Ενέργειες πριν και κατά την διάρκεια θυελλωδών ανέμων

Διατηρήστε την ψυχραιμία σας.

Οφείλεται να γνωρίζετε τους αριθμούς έκτακτης ανάγκης πχ.(100-166-199).

Να έχετε βαλιτσάκι πρώτων βοηθειών καθώς και έναν φακό.

Ασφαλίστε αντικείμενα που μπορεί να παρασυρθούν από τον άνεμο και ενδέχεται

να προκαλέσουν καταστροφές ή τραυματισμούς.

Ελέγξτε αναρτημένες πινακίδες.

Ασφαλίστε τις πόρτες και τα παράθυρα.

Αποφύγετε δραστηριότητες σε θαλάσσιες και παράκτιες περιοχές.

Αποφύγετε τη διέλευση κοντά από μεγάλα δέντρα, κάτω από αναρτημένες

πινακίδες και γενικά από περιοχές, όπου μπορεί ελαφρά αντικείμενα να αποκολληθούν

και να πέσουν στο έδαφος (π.χ. κάτω από μπαλκόνια, όπου μπορεί να πέσουν διάφορα

αντικείμενα, όπως γλάστρες, σπασμένα τζάμια κλπ).

28

ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ

Ομάδα Δ’

Νεφέλη Κόττη

Σάκης Ζεντέλης

Ηλιάνα Κούσουλα

Αιμίλιος Δημήτρης

29

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ορισμός- Περιγραφή

Πλημμύρα είναι η υπερχείλιση του επιπλέον νερού που καλύπτει τη ξηρά. Οι

πλημμύρες μπορεί να προκύψουν από τον όγκο νερού μέσα σε ένα σώμα του ύδατος,

όπως ένα ποτάμι ή λίμνη, η οποία υπερχειλίζει ή σπάει τα αναχώματα, με αποτέλεσμα

το νερό να διαφύγει από τα συνήθη όριά του, ενώ το μέγεθος της λίμνης ή άλλου φορέα

του νερού που ποικίλλει ανάλογα με τις εποχιακές αλλαγές στις βροχοπτώσεις και στα

χιόνια που λιώνουν. Δεν είναι μια σημαντική πλημμύρα εκτός αν τέτοιες διαρροές νερού

θέσουν σε κίνδυνο τις εκτάσεις που χρησιμοποιούνται από τον άνθρωπο σε ένα χωριό,

πόλη ή άλλη κατοικημένη περιοχή. Οι πλημμύρες μπορεί επίσης να εμφανιστούν στα

ποτάμια, όταν η ροή υπερβαίνει την χωρητικότητα του καναλιού του ποταμού, ιδίως σε

στροφές ή μαιάνδρους. Επίσης συχνά προκαλούν ζημιές σε σπίτια και επιχειρήσεις,

εφόσον έχουν τοποθετηθεί σε φυσικές περιοχές κατάκλυσης των ποταμών. Τέλος ότι οι

άνθρωποι συνεχίζουν να κατοικούν περιοχές που απειλούνται με ζημίες από

πλημμύρες είναι απόδειξη ότι η αξία να ζουν κοντά στο νερό υπερβαίνει το κόστος των

επαναλαμβανόμενων περιοδικών πλημμύρων.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Πλημμύρες στην Ελλάδα

Στις 05/07 1907 στα Τρίκαλα, μετά από έντονη καταιγίδα 1200 σπίτια καταστράφηκαν και 6000 άτομα έμειναν άστεγοι από ορμητικό κύμα που προκλήθηκε στο ποταμό Ληθαίο. Η καταιγίδα στοίχησε την ζωή εκατό ανθρώπων.

30

Στις 04/11 1924 στην Καλαμάτα μετά από νεροποντή που είχε διάρκεια 3 ωρών και δεκαπέντε θύματα το κράτος βρέθηκε αντιμέτωπο με ζημιές ύψους 200 εκατομμυρίων δραχμών

Τον Νοέμβριο του 1932 στην Κρήτη προκλήθηκαν μεγάλες ζημιές μετά από ισχυρή καταιγίδα καθώς μεγάλες εκτάσεις αμπελώνων και χιλιάδες δέντρα ξεριζώθηκαν. Πολλά σπίτια κατέρρευσαν και αρκετά αρδευτικά έργα καταστράφηκαν. Από την καταιγίδα δεν υπήρξαν ανθρώπινα θύματα αλλά πολλά ζώα πνίγηκαν.

Διάφορες μικρές και μεγάλες κακοκαιρίες συνέχισαν να πλήττουν την Ελλάδα αλλά τον Νοέμβριο του 1979 μια μαζική κακοκαιρία στοίχισε την ζωή 5 ανθρώπων. Οι βροχές έσπασαν το φράγμα του ποταμού ΄Αγρα στην Έδεσσα και στο Λιποχώρι. Από την καταιγίδα πλημμύρισαν πολλά χωριά, έγινε καθίζηση στον εθνικό δρόμο κοντά στην περιφέρεια Τάφρο της Ημαθίας.Η καταιγίδα του 79' ήταν μια από τις μεγαλύτερες των τελευταίων χρόνων καθώς 60.000 στρέμματα γης πλημμύρισαν και 4.000 άνθρωποι έμειναν άστεγοι. Πολλά σπίτια κατέρρευσαν και 5.000 στρέμματα πλημμύρισαν στην πεδιάδα της Πέλλας.

Το 1987 η Ελλάδα και οι κάτοικοι της Θεσσαλίας έζησαν μια από τις μεγαλύτερες καιρικές καταστροφές όλων των εποχών αφού πλημμύρισαν συνολικά 80.000 στρέμματα σιταριού, τεύτλων, καθώς και πολλά σπίτια και καταστήματα κυρίως στη Λάρισα και στην Θεσσαλονίκη. Επίσης κατέρρευσε τμήμα γέφυρας που βρισκόταν στο 24ο χλμ παλιάς εθνικής οδού Έδεσσας Φλώρινας. 10 άτομα έχασαν την ζωή τους.

Η φονική πλημμύρα του 1961 στην Αθήνα Μία από τις πιο τραγικές και καταστροφικές στιγμές της έζησε η Αθήνα τη νύχτα της

5ης προς την 6ηΝοεμβριου του 1961. Μια άγρια και παρατεταμένη νεροποντή, που

ξέσπασε λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, προκάλεσε έντονα πλημμυρικά φαινόμενα, που

στοίχισαν τη ζωή σε 43 ανθρώπους, ενώ οι καταστροφές ήταν ανυπολόγιστες.Γύρω

στις 11:30 το βράδυ της 5ης Νοεμβρίου σ' ένα τρίωρο η Αθήνα είχε μεταβληθεί σε μια

απέραντη λιμνοθάλασσα. Τεράστιοι όγκοι νερού των ποταμών Κηφισού και Ιλισσού

είχαν κατακλύσει τις Δυτικές και Βορειοδυτικές χαμηλές περιοχές της πρωτεύουσας.

Τεράστιες ζημιές προκλήθηκαν στις περιοχές Μπουρνάζι, Θησείο, Αιγάλεω, Μοσχάτο,

Νέο Φάληρο, Νίκαια και Ρέντη. Το αποτέλεσμα της θεομηνίας αυτής ήταν να πνιγούν 43

άνθρωποι, να τραυματισθούν γύρω στους 300, να καταρρεύσουν 400 σπίτια, να

πλημμυρίσουν πάνω από 4.000 οικήματα και να μείνουν άστεγες πάνω από 500

οικογένειες. Σύμφωνα με το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων, οι υλικές

ζημίες που προκλήθηκαν ήταν οι μεγαλύτερες της τελευταίας πεντηκονταετίας.

Πλημμύρες στον υπόλοιπο κόσμο

Πακιστάν

Οι Πλημμύρες στο Πακιστάν ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2010 μετά από ισχυρότατες βροχοπτώσεις στις περιοχές ΧιμπέρΠακτούνκουα, Σίντχ, Παντζάμπ και Μπαλοχιστάν του Πακιστάν. Σύμφωνα με τις τρέχουσες εκτιμήσεις πάνω από δύο χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και πάνω από ένα εκατομμύριο οικίες καταστράφηκαν από την αρχή του φυσικού φαινομένου.

Ευρώπη

31

Τουλάχιστον είκοσι άτομα έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας των εντονότατων βροχοπτώσεων που έπληξαν τις τελευταίες ημέρες πολλά ευρωπαϊκά κράτη (Τσεχία, Αυστρία, Ελβετία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Πολωνία και Γερμανία) προκαλώντας υλικές καταστροφές πολλών δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ. Μάλιστα, ο φουσκωμένος Δούναβης έθεσε σε κίνδυνο τη Βουδαπέστη.

Τανζανία

Οι συνεχιζόμενες βροχοπτώσεις και οι πλημμύρες που ακολούθησαν, κόστισαν τη

ζωή 23 ανθρώπων στην Τανζανία, ενώ ακόμα 4.000 χρειάστηκε να εγκαταλείψουν τις

εστίες τους.Οι τοπικές αρχές εξέφρασαν φόβους ότι ο αριθμός των νεκρών θα αυξηθεί.

Επί τρεις ημέρες, η Τανζανία ήρθε αντιμέτωπη με τις εντονότερες βροχοπτώσεις των

τελευταίων 57 χρόνων, με τις παράκτιες περιοχές να περνούν δυσκολότερα λόγω της

παλίρροιας, που ήταν μεγαλύτερη από τη συνηθισμένη λόγω των καταιγίδων.

Η.Π.Α

Η πλημμύρα ξεκίνησε με εξαιρετικά ισχυρές βροχοπτώσεις στην κεντρική λεκάνη του

Μισισιπή το καλοκαίρι του 1926 . Μέχρι το Σεπτέμβριο , οι παραπόταμοι του Μισισιπή

στο Κάνσας και το Iowa διογκώθηκε ικανοποιητικά . Την ημέρα των Χριστουγέννων του

1926 , ο ποταμόςCumberland στο Νάσβιλυπερβείτα56,2 πόδια ( 17 μ. ) , σε ένα

επίπεδο που εξακολουθεί να αποτελεί ρεκόρ μέχρι σήμερα , υψηλότερο από τις

καταστροφικές πλημμύρες του 2010 .Η πλημμύρα προκάλεσε πάνω από 400

εκατομμύρια δολάρια ζημιές και σκότωσε 246 άτομα.

ΑΙΤΙΑ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ

32

Λιώσιμο μεγάλων στρωμάτων χιονιού ή πάγου

Σαν το επόμενο πιόνι στο «ντόμινο» των περιβαλλοντικών προβλημάτων, που πέφτει

ακολουθώντας τη ραγδαία αύξηση της θερμοκρασίας της Γης και τη μείωση του

όζοντος, οι πάγοι που καλύπτουν τη Γη λιώνουν με ρυθμούς που δημιουργούν ακόμη

ένα θλιβερό ρεκόρ. Εκθέσεις από όλο τον κόσμο δείχνουν ότι το λιώσιμο των πάγων

του πλανήτη επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '90, που ήταν η

θερμότερη, συγκριτικά με τις προηγούμενες Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το φαινόμενο

αυτό είναι ένα από τα πρώτα ορατά αποτελέσματα των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων

που έχουν οδηγήσει στην αύξηση της θερμοκρασίας της Γης.

Οι παγετώνες και άλλες μεγάλες επιφάνειες πάγου είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στις

αλλαγές της θερμοκρασίας. Οι πάγοι που καλύπτουν τη Γη λειτουργούν σαν

προστατευτικός καθρέφτης που αντανακλά ένα μεγάλο μέρος της ηλιακής θερμότητας

στο Διάστημα, διατηρώντας τον πλανήτη ψυχρό. Η απώλεια των πάγων όχι μόνο θα

επηρεάσει το παγκόσμιο κλίμα αλλά επίσης θα ανεβάσει τη στάθμη της θάλασσας και

θα προκαλέσει πλημμύρες καταστρέφοντας περιουσίες και βάζοντας σε κίνδυνο πολλές

ζωές.

Η αύξηση της στάθμης της θάλασσας θα προκαλέσει πλημμύρες σε παράκτιες

περιοχές, στις οποίες ζει περίπου ο μισός πληθυσμός της Γης. Στη διάρκεια του

περασμένου αιώνα το λιώσιμο των πάγων συνεισέφερε περίπου στο 1/5 των 10-25

εκατοστών αύξησης της θαλάσσιας στάθμης, ενώ το υπόλοιπο προκάλεσε η θερμότητα

της Γης. Ο ρυθμός αύξησης της θαλάσσιας στάθμης όμως αυξάνεται συνεχώς. Στην

Ανταρκτική υπάρχει το 70% του πόσιμου νερού του πλανήτη και η κατάρρευση

μεγάλων όγκων πάγου, που φθάνουν σε μέγεθος την έκταση του Μεξικού, υπολογίζεται

ότι θα ανέβαζε τη στάθμη της θάλασσας κατά έξι μέτρα. Αν λιώσουν και τα δύο

στρώματα πάγου που καλύπτουν την Ανταρκτική, τότε η στάθμη της θάλασσας θα

ανεβεί σχεδόν 70 μέτρα. Αυτό συνεπάγεται άμεσα με τις καταστροφικές πλημμύρες.

Το λιώσιμο των πάγων μπορεί επίσης να δημιουργήσει σοβαρές πλημμύρες, ειδικά

σε περιοχές με μεγάλο πληθυσμό, όπως είναι τα Ιμαλάια. Στο Νεπάλ το 1985 μια

παγωμένη λίμνη έλιωσε με αποτέλεσμα να προκληθεί κύμα νερού ύψους 15 μ., το

οποίο κατέβηκε από τα βουνά σε απόσταση 90 χλμ. πνίγοντας ανθρώπους και

καταστρέφοντας περιουσίεςΣτη Βόρεια Ινδία, μια περιοχή που ήδη πάσχει από σοβαρή

έλλειψη νερού, υπολογίζεται ότι 500 εκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται από τα

αποθέματα νερού των ποταμών Ινδού και Γάγγη όσον αφορά την ύδρευση και την

άρδευση. Καθώς οι πάγοι των Ιμαλαΐων λιώνουν, οι ποταμοί αυτοί αναμένεται αρχικά

να φουσκώσουν και στη συνέχεια η στάθμη των νερών τους να πέσει σε επικίνδυνα

χαμηλά επίπεδα, ειδικά την περίοδο του καλοκαιριού. Όσον αφορά τη χώρα μας, οι

επιστήμονες υπολογίζουν ότι με τον σημερινό ρυθμό αύξησης της στάθμης της

θάλασσας, παράκτιες περιοχές όπως η Ρόδος και η Θεσσαλονίκη κινδυνεύουν να

πλημμυρίσουν ως το 2100, αφού η στάθμη θα ανεβεί τουλάχιστον ένα μέτρο.

33

Υποχώρηση- κατάρρευση φραγμάτων

Αρχικά φράγμα είναι μια κατασκευή που εμποδίζει, ή επιβραδύνει την φυσική ροή

υδάτων. Συνήθως με την κατασκευή ενός φράγματος δημιουργούνται συλλέκτες

υδάτων.

Εξαιτίας της υποχώρησης ή της κατάρρευσης φραγμάτων μπορούν να προκληθούν

φονικές πλημμύρες, απειλώντας μεγάλο μέρος πληθυσμού.

Στην Ινδονησία ο απολογισμός των θυμάτων από τις πλημμύρες που προκάλεσε το

ρήγμα και τελικά η κατάρρευση ενός φράγματος στα προάστια της πρωτεύουσας

απαριθμεί δυστυχώς 77 νεκρούς.

Έντονη βροχή ή καταιγίδα

Η καταιγίδα είναι ένα μετεωρολογικό φαινόμενο που συνοδεύεται από αστραπές,

κεραυνούς, μερικές φορές χαλάζι και σχεδόν πάντα με έντονη βροχόπτωση και

ισχυρούς ανέμους.

Οι πλημμύρες στο Πακιστάν, που έχουν πλήξει 13,8 εκατομμύρια ανθρώπους, είναι

χειρότερες, λόγω της έκτασής τους, από το φονικό τσουνάμι που έπληξε το 2004 την

Ασία.Η καταστροφή αυτή είναι χειρότερη από το τσουνάμι (του 2004), το σεισμό του 2005

στο Πακιστάν και τον πρόσφατο σεισμό στην Αϊτή.

Συσσώρευση ρύπων

Τα τελευταία χρόνια συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο η επίδραση των

πληµµυρών από την υπερχείλιση των ποταμών στην ανθρώπινη υγεία. Όταν τα

πληµµυρικά νερά παρασύρουν ρύπους ή αναμειγνύονται µε µολυσμένα νερά από

αποστραγγίσεις και γεωργικές γαίες µπορεί να προκαλέσουν υγειονοµικές συνέπειες

απειλώντας τη ζωή πολλών ανθρώπων.

Τσουνάμι

Το τσουνάμι είναι θαλάσσιο φαινόμενο, που δημιουργείται κατά την απότομη

μετατόπιση μεγάλων ποσοτήτων νερού σε ένα υδάτινο σχηματισμό, όπως

ένας ωκεανός, μια θάλασσα, μια λίμνη ή ένα φιόρδ.

34

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ

Πριν από την πλημμύρα:

Εάν κατοικείτε σε περιοχή, που κατά το παρελθόν είχε προβλήματα από πλημμύρες:

Οι κάτοικοι πρέπει να ενημερώνονται από τα ΜΜΕ για τις μετεωρολογικές προβλέψεις και τυχόν οδηγίες, σε περίπτωση επιδείνωσης του καιρού. Επίσης σε περίπτωση μεγάλων βροχοπτώσεων πρέπει να βεβαιωθούν ότι τα φρεάτια έξω από το σπίτι τους δεν είναι φραγμένα και ότι οι υδρορροές του σπιτιού τους λειτουργούν κανονικά. Τέλος πρέπει να αποφεύγεται η παραμονή σε υπόγειους χώρους.

Κατασκευαστικά μέτρα

Από άποψη τεχνικών έργων, η φιλοσοφία των λύσεων που είχε επικρατήσει πριν

μερικές δεκαετίες και εφαρμόζεται, βασίζεται στο σχεδιασμό τεχνικών έργων πού είτε

συγκρατούν τον πλημμυρικό όγκο των υδάτων μακριά από την πόλη (αντιπλημμυρικά

φράγματα) είτε απομακρύνουν τα πλημμυρικά νερά όσο το δυνατόν πιο γρήγορα έξω

από την πόλη (εκτροπές χειμάρρων). Οι λύσεις αυτές εκτός του ότι είναι

αντιοικονομικές, δεν είναι ασφαλείς, αφενός λόγω του μεγάλου όγκου των φερτών

υλών, που προσχώνουν σταδιακά τα φράγματα και αφετέρου λόγω της μελλοντικής

επέκτασης των πόλεων που ενσωματώνουν τους χείμαρρους ανατρέποντας έτσι την

επιλογή της εκτροπής.

Οι λύσεις που προτείνονται βασίζονται στη δυνατότητα μετρίασης των πλημμυρικών

αιχμών στις φυσικές λεκάνες απορροής, με τις κατάλληλες ορεινές διευθετήσεις και την

εκτόνωση των πλημμυρικών αιχμών σε ειδικά διαρρυθμισμένες ζώνες μέσα στην πόλη

ή στην περιφέρεια των πόλεων (λεκάνες εκτόνωσης πλημμυρικών αιχμών). Οι λεκάνες

αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν χώροι πράσινου ή αναψυχής. Οπωσδήποτε

προσφέρουν πρόσθετη ασφάλεια σε περιπτώσεις εξαιρετικών πλημμύρων, εντάσσονται

στις λειτουργίες της πόλης και μπορεί να προγραμματισθούν κατάλληλα για να

35

καλύψουν τις ανάγκες στην περίπτωση επέκτασης του πολεοδομικού σχεδίου Τα

προστατευτικά µέτρα σχεδιάζονται για να παρέχουν προστασία σε ένα επίπεδο

πλημμύρας. Το επίπεδο προστασίας που επιλέγεται εξαρτάται από το κόστος, την

επιθυμία της κοινωνίας, την εν δυνάµει ζηµία, την επίδραση στο περιβάλλον και άλλους

παράγοντες. Η προστασία από τις πληµµύρες δεν είναι ποτέ απόλυτη.

Όσον αφορά τα κατασκευαστικά μέτρα μπορούν να κατασκευαστούν

αντιπληµµυρικοί ταμιευτήρες στα ανάντη της λεκάνης ενώ παράλληλα να

δημιουργηθούν αναχώματα και προστατευτικοί τοίχοι .Επίσης άλλες κατασκευές όπως

λεκάνες κατάκλυσης δίπλα στο ποτάμι και στις χαμηλές περιοχές ,δίκτυα οβριών,

εκτροπές ποταµών και υπερχειλιστές σε ταμιευτήρες ενισχύουν την προστασία των

περιοχών.

Τα κατασκευαστικά μέτρα έχουν ως κύριους στόχους την αποθήκευση του νερού και

την αύξηση της ικανότητας µμεταφοράς του. Δεδομένου ότι οι κατασκευές είναι τρωτές

στις πλημμύρες θα πρέπει να συνοδεύονται και από άλλα µη κατασκευαστικά μέτρα.

Μη κατασκευαστικά μέτρα:

Στον τομέα των μη κατασκευαστικών μέτρων ως πιο αποτελεσματικά θεωρούνται η

διατήρηση και επέκταση των δασών στις ορεινές περιοχές της λεκάνης ,η διατήρηση

των υγροτόπων και των πληµµυρικών πεδίων από ανθρώπινες επεμβάσεις και τέλος

η διατήρηση των µαιάνδρων των ποταμών και των φυσικών συνδέσεων τους µε τις

πλημμυρικές περιοχές. Άλλα μέτρα που μπορούν να ληφθούν είναι ο έλεγχος και η

συντήρηση των αποχετευτικών συστημάτων στις αστικές περιοχές , η χρήση ιστορικών

πληροφοριών καθώς και η ανάπτυξη συστημάτων πρόγνωσης καταιγίδων και

36

μοντέλων βροχής-απορροής.Σημαντικό ρόλο στην προστασία των πολιτών παίζει η

οργάνωση των κρατικών φορέων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των φυσικών

καταστροφών και η δημιουργία μηχανισμών διαρκούς ενημέρωσης του κοινού.

Ατομικά μέτρα:

Εκτός από τα μέτρα που λαμβάνει η πολιτεία υπάρχουν και μέτρα που μπορεί να

πάρει ο κάθε πολίτης για την προστασία του όπως: η κατασκευή τοίχου ή αναχώµατος

γύρω από την κατοικία του , η στεγανοποίηση των κατασκευών και η ανύψωση τους.

37

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ:

4%

26%

34%

36%

Ποιο φαινόμενο θεωρείτε πιο καταστροφικό;

Πλημμύρα

ηφαίστειακη εκρηξη

σεισμός

49%51%

Έχετε βιώσει κάποιο από τα παραπάνω φαινόμενα;

ΝΑΙ

ΌΧΙ

28%

72%

Ξέρετε κάποιο τρόπο προστασίας από τους σεισμούς;

ΝΌ

38

94%

6%Πού οφείλονται οι σεισμοί;

Κινηση λιθοσφαιρικών πλακών

77%

23%

Ξέρετε τον τρόπο δημιουργίας των ηφαιστείων;

ΝΑΙΌΧΙ

51%

34%Γενικός τύπος

Ποια από τα παρακάτω ηφαίστεια γνωρίζετε;

ΒεζούβιοςΑίτναTambora

39

57%

4%

23%

16%

Ποιο από τα παρακάτω αίτια θεωρείτε πιο υπεύθυνογια την πρόκληση μιας φονικής

πλημμύρας;Τσουνάμι

συσσώρευση ρύπων

έντονη βροχόπτωσση

22%

78%

Γνωρίζετε κάποιο τρόπο αντιμετώπισης των πλημμύρων;

ΝΑΙ

ΌΧΙ

74%

21%

4%

Ποιον από τους παρακάτω τυφώνες θεωρείτε πιο καταστροφικό;

Κατρινα

Σαντι

Ειρηνη

40

47%

40%

13%

Κατά την διάρκεια ενός τυφώνα πως θα αντιδρούσατε;

Θα κατέφευγα σε ένα κλειστό χώρο

θα έτρεχα μακρυά από τον τυφώνα

θα έχανα την ψυχραιμία μου

41

ΣΥΜΠΕΡAΣΜΑΤΑ:

Ο σεισμός ορίζεται ως η αισθητή ανατάραξη της επιφάνειας ενός ουράνιου σώματος που συνοδεύεται από σεισμικά κύματα που μεταφέρουν την ενέργεια του σεισμού. Την έκτη θέση στις πιο σεισμογενείς χώρες του κόσμου έχει η Ελλάδα. Στην πορεία της ζωής έχουμε ισχυρούς σεισμούς οι οποίοι προκαλούν καταστροφές αλλά και άλλους που δεν γίνονται αρκετά αισθητοί. Μερικοί από τους σεισμούς έχουν σημειωθεί στην Κρήτη, Ρόδο, Ζάκυνθο, Κεφαλονιά αλλά και στο εξωτερικό όπως Ιαπωνία, Ινδία, Ινδονησία, Αϊτή κ.α. Οι σεισμοί ανάλογα με τον τρόπο γένεσης τους χωρίζονται σε Τεκτονικοί, Ηφαιστειακοί, Εγκατακρημνισιγενείς, Κρυογενείς, Τεχνητοί αλλά και Τοπικοί. Τέλος οι σεισμοί ανάλογα με το βάθος της εστίας τους διακρίνονται σε Αβαθείς, Ενδιάμεσοι και Βαθείς. Επειδή ο σεισμός είναι ένα συχνό φυσικό φαινόμενο πρέπει όλοι να είμαστε ενήμεροι για τους τρόπους αντιμετώπισης των σεισμών, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από το σεισμό.

Πλημμύρα είναι η υπερχείλιση του επιπλέον νερού που καλύπτει η ξηρά. Οι πλημμύρες συχνά προκαλούν ζημιές σε σπίτια και επιχειρήσεις. Στην Ελλάδα έχουν σημειωθεί πλημμύρες στα Τρίκαλα, στην Καλαμάτα, στην Κρήτη, στην Έδεσσα, στην πεδιάδα της Πέλλας και στη Θεσσαλία. Μία από τις ποιό τραγικές στιγμές που έζησε η Αθήνα ήταν η φονική πλημμύρα το Νοέμβριο του 1961που προκάλεσε ανυπολόγιστες ζημιές και θύματα. Πλημμύρες έχουμε και στον υπόλοιπο κόσμο όπως στο Πακιστάν, στην Ευρώπη, στην Τανζανία και στις Η.Π.Α. Αυτό το φαινόμενο μπορεί να προκληθεί από το λιώσιμο μεγάλων στρωμάτων χιονιού ή πάγου, από την υποχώρηση – κατάρρευση φραγμάτων, από την συσσώρευση ρύπων και από το τσουνάμι αλλά κυρίως από έντονη βροχόπτωση. υπάρχουν όμως και τρόποι αντιμετώπισης των πλημμύρων. Με αυτό τον τρόπο θα πρέπει να γνωρίζουμε τι θα πρέπει να κάνουμε πριν και μετά από αυτές αλλά και τι μέτρα χρειάζεται να πάρει κάθε πολίτης εκτός από τα μέτρα που λαμβάνει η πολιτεία.

Τυφώνας ή ο Τροπικός κυκλώνας ονομάζεται στην Μετεωρολογία ένα σύστημα θύελλας με μια κλειστή περιστροφική κυκλοφορία γύρω από ένα ήρεμο κέντρο χαμηλής βαρομετρικής πίεσης. Οι τροπικοί κυκλώνες είναι φαινόμενα των θερινών και φθινοπωρινών μηνών για κάθε ημισφαίριο. Στον Ειρηνικό Ωκεανό, έχουν μεγαλύτερη περίοδο έξαρσης, αλλά συμβαίνουν περίπου την ίδια εποχή με τον Ατλαντικό. Στο εξωτερικό μερικοί από τους γνωστότερους τυφώνες είναι ο τυφώνας Κατρίνα ο πιο καταστροφικός του Ατλαντικού. Ο πιο θανατηφόρος ήταν ο Κυκλώνας Μπόλα στο σημερινό Μπαγκλαντές, ο Μεγάλος Τυφώνας στο βόρειο Ατλαντικό, ο τυφώνας Άντριου και ο Τυφώνας του Γκάλβεστον στο Τέξας. Στην Ελλάδα δεν έχουμε τροπικούς κυκλώνες αλλά έχουμε τούς Σιφώνες. Η ταξινόμηση των τυφώνων γίνετε ανάλογα με τις ταχύτητες των ανέμων και βρίσκουμε πέντε κατηγορίες. Για την ταξινόμησή τους χρησιμοποιούμε την Κλίμακα Τυφώνων Σαφίρ-Σίμπσον και είναι χρήσιμη μόνο για τους τυφώνες στον Ατλαντικό και τον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό. Ένας από τους κύριους τρόπους προστασίας από τους τυφώνες είναι η διατήρηση της ψυχραιμίας μας ακόμη όμως, για να μπορέσουμε να αντιδράσουμε κατάλληλα σε ένα παρόμοιο φαινόμενο πρέπει να μάθουμε περισσότερα για αυτό.

42

Ηφαίστειο ορίζεται η ανοιχτή δίοδος από το εσωτερικό της Γής που επιτρέπει την έκρηξη ρευστών πετρωμάτων και αερίων από το εσωτερικό στην επιφάνεια. Το ηφαίστειο δημιουργείται με τρείς τρόπους: i) όταν 2 πλάκες απομακρύνονται η μία από την άλλη ii) Όταν δύο πλάκες συγκλίνουν η μία με την άλλη iii) και τέλος όταν η μία λιθοσφαιρική πλάκα γλιστρά πλευρικά δίπλα από την άλλη. Οι ηφαιστειακές εκρήξεις ξεκινούν από την αρχαιότητα και πιο συγκεκριμένα από το 160.000 π.χ. και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Το ηφαιστειακό τόξο δημιουργείται από την ύπαρξη των ηφαιστείων του Αιγαίου η οποία οφείλεται στην σύγκρουση των τεκτονικών πλακών της Ευρώπης και της Αφρικής. Πρέπει να σημειωθεί ότι το ηφαιστειακό τόξο αποτελείται από 4 ηφαιστειακά συγκροτήματα των Μεθάνων, της Μήλου, της Σαντορίνης και της Νισύρου .Στην Ελλάδα συναντάμε ενεργά ηφαίστεια όπως αυτά της Σαντορίνης, της Μήλου, της Νισύρου και των Μεθάνων. Από τα πιο σημαντικά και καταστροφικά ηφαίστεια όλου του κόσμου παρουσιάζεται: το ηφαίστειο Mount Merapi που βρίσκεται στην Ινδονησία, το ηφαίστειο Papandayan στην Ινδονησία, το Βεζούβιο στις δυτικές ακτές της Ιταλίας, την Αίτνα στις ανατολικές ακτές της Σικελίας, το ηφαίστειο Yellowstone Καλντέρα στις Η.Π.Α, το ηφαίστειο Sakurajima στην Ιαπωνία. Πρέπει να είμαστε συνεχώς προετοιμασμένοι για την έκρηξη ηφαιστείων για αυτό πρέπει πρώτον να βρισκόμαστε σε κλειστό χώρο , να αποφεύγουμε την κίνηση κατά την διεύθυνση του ανέμου και τέλος το κυριότερο να διατηρούμε την ψυχραιμία μας και την υπομονή μας.