ΑΠΟ ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΒΑΡΙΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ

Η αυγή της ΑνεξαρτησίαςΗ ναυmicroαχία του Ναβαρίνου τον Οκτώβριο του 1827 παρά το γεγονός ότι διεξήχθη χωρίς τη συmicromicroετοχή των ελληνικών δυνάmicroεων επηρέασε όσο καmicroία άλλη επιχείρηση του Αγώνα την τελική έκβασή του Η συντριβή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου από τους microεσογειακούς στόλους της Αγγλίας της Γαλλίας και της Ρωσίας microολονότι δεν ήταν προσχεδιασmicroένη συνέβη σε microία από τις κρισιmicroότερες φάσεις του πολέmicroου Κατά τη διάρκειά της οι επαναστάτες υπό την πίεση της στρατιωτικής τους αδυναmicroίας και της εmicroφανούς κόπωσης του microακροχρόνιου πολέmicroου αλλά και υπό την επίδραση των έντονων πολιτικών τους αντιπαραθέσεων που δεν είχαν υποχωρήσει microετά τις δύο συναπτές εmicroφύλιες διαmicroάχες του 1824-1825 και της δυσmicroενούς οικονοmicroικής τους κατάστασης που επιδεινωνόταν σταθερά συζητούσαν σοβαρά όλα τα ενδεχόmicroενα συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και εκείνου microιας συmicroφωνηmicroένης ανακωχής που θα εναπόθετε στη διπλωmicroατία την αναζήτηση λύσης Την αφορmicroή για την πρόκληση της ναυmicroαχίας έδωσε ακριβώς αυτός ο περί ανακωχής όρος που περιλήφθηκε στις διατάξεις της συν-θήκης της 6ης Ιουλίου 1827 την οποία υπέγραψαν στο Λονδίνο οι εκπρόσωποι της Αγγλίας της Γαλλίας και της Ρωσίας

Η κατάσταση της επαναστατηmicroένης χώρας την περίοδο της ναυmicroαχίας Εξετάζοντας τα γεγονότα εκ των υστέρων microπορεί να υποτεθεί πως η προτεινόmicroενη ανακωχή δεν ικανοποιούσε υπέρτατες ελληνικές προσδοκίες αν και έγινε δεκτή microε ενθουσιασmicroό από τους Έλληνες διότι θα οδηγούσε στη σύσταση ενός αυτόνοmicroου microάλλον παρά ανεξάρτητου ελληνικού κράτους Την άποψη αυτή υποστήριξαν στα αποmicroνηmicroονεύmicroατα που εξέδωσαν microετά την οριστική σύσταση του κράτους ορισmicroένοι από τους πρωταγωνιστές του επαναστατικού αγώνα Επίσης microεταγενέστεροι ιστορικοί

Η ναυmicroαχία του Ναβαρίνου στις 20 Οκτωβρίου 1827 βοή-

επηρεασmicroένοι από την ίδια άποψη θεώρησαν πως η αποδοχή της ανακωχής από την ελληνική πλευρά υπήρξε έργο της διπλωmicroατίας του κυβερνήτη ή σωστότερα των υπο-δείξεών του αφού την απάντηση της ελληνικής πλευράς προς τις δυνάmicroεις έδωσε το επταmicroελές συmicroβούλιο που ήταν προσωρινά υπεύθυνο σύmicroφωνα microε το σχετικό ψήφισmicroα της Γrsquo Εθνοσυνέλευσης για τα θέmicroατα των διαπραγmicroατεύσεων και του συmicroβιβασmicroού Ο κυβερνήτης δηλαδή κατά την εκδοχή αυτή των πραγmicroάτων ακολουθώντας την προ-σφιλή αναβλητική τακτική του προτίmicroησε αρχικά να κατοχυρώσει την προσφερόmicroενη αυτονοmicroία προκειmicroένου να προωθήσει στη συνέχεια τις περαιτέρω διεκδικήσεις του για την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους και την εξασφάλιση όσο το δυνατό πιο εκτεταmicroένων συνόρωνΑν προσπαθήσουmicroε όmicroως να αναπαραστήσουmicroε το κλίmicroα που επικρατούσε στη χώρα το 1827 φαίνεται πως ο τερmicroατισmicroός του πολέmicroου έστω και υπό τον όρο της αυτονοmicroίας ήταν microε αρκετή βεβαιότητα αυτό που επιθυmicroούσαν οι περισσότεροι Έλληνες Οι άmicroα-χοι φερέοικοι και πρόσφυγες microετά τις τελευταίες εξελίξεις του πολέmicroου οι απλήρωτοι στρατιώτες και οι λιmicroοκτονούντες ναύτες αρκετοί ρουmicroελιώτες οπλαρχηγοί οι οποίοι ακολουθώντας τις προεπαναστατικές συνήθειες προέβαιναν σε προσωπικές συmicroφωνίες microε τους Οθωmicroανούς για να εξασφαλίσουν τις παλαιές θέσεις τους ως έmicromicroισθοι ορο-φύλακες στην υπηρεσία των Οθωmicroανών υπολογίζοντας ίσως ότι επέκειτο η επάνοδος στην προηγούmicroενη τάξη πραγmicroάτων και εκτός απrsquo αυτούς πολλοί άλλοι οπλαρχηγοί και υψηλόβαθmicroοι στρατιωτικοί του Αγώνα ενδεχοmicroένως και ορισmicroένοι προνοητικοί πολιτικοί που παρακολουθούσαν microε αmicroηχανία την εντεινόmicroενη πολιτική αστάθεια και ανησυχούσαν έντονα για τις ανεξέλεγκτες αντιδράσεις των Ελλήνων πολεmicroιστώνΠοια ήταν άλλωστε η κατάσταση της χώρας το καλοκαίρι του 1827 Το microεγαλύτερο microέρος της Στερεάς Ελλάδας βρισκόταν ήδη στα χέρια του εχθρού και η προέλαση των Τουρκοαιγυπτίων στην Πελοπόννησο δεν άφηνε περιθώρια αισιοδοξίας Η τριmicroελής Αντικυβερνητική Επιτροπή την οποία συγκρότησαν τον Απρίλιο σύmicroφωνα microε απόφαση της Γacute Εθνοσυνέλευσης τρεις άσηmicroοι άνδρες microε περιορισmicroένα ερείσmicroατα και microικρή επιρροή ο Γεώργιος Μαυροmicroιχάλης ο Ιωάννης Μηλαΐτης και ο Ιωαννούλης Νάκος δεν είχε καταφέρει να εγκατασταθεί στο Ναύπλιο την πρωτεύουσα δηλαδή του κράτους σύmicroφωνα microε το ψήφισmicroα της Εθνοσυνέλευσης Αντίθετα το Ναύπλιο βρισκόταν σε κατάσταση αναρχίας microε τους φρούραρχους του Παλαmicroηδίου και της Ακροναυπλίας να

Η ναυmicroαχία του Ναβαρίνου λαϊκή λιθογραφία από το τυπο-

Πίνακας ανώνυmicroου ζωγράφου στον οποίο απεικονίζεται η

αντιδικούν microεταξύ τους ενώ η Επιτροπή αδύναmicroη να επηρεάσει τις εξελίξεις και κατά microια εκδοχή διατηρώντας σηmicroαντικό microερίδιο ευθύνης για τη συνέχιση των πολιτικών αντιπαραθέσεων είχε περιοριστεί microαζί microε τη Βουλή και το υπουργικό συmicroβούλιο στην Αίγινα Η λειτουργία της δικαιοσύνης ήταν φυσικά απογοητευτική όσο ποτέ άλλοτε ακόmicroη και αν οι Έλληνες πολιτικοί στις εκθέσεις και τα υποmicroνήmicroατα που υπέβαλαν λίγο αργότερα προς την Εrsquo Εθνοσυνέλευση προτίmicroησαν να microη διακρίνουν τις χειρότερες φάσεις της δυσλειτουργίας της Δίχως αmicroφιβολία οι έκτακτες συνθήκες του πολέmicroου δυσχέραιναν ποικιλότροπα την ίδρυση και την επάνδρωση των δικαστηρίων όσο και την εκδίκαση των υποθέσεων και σίγουρα δεν προσέφεραν κίνητρα στους πολίτες προκειmicroένου να καταφύγουν στη δικαιοσύνη και να επιλύσουν τις διαφορές τους Καθώς microάλιστα οι επαναστατηmicroένοι Έλληνες στη συντριπτική πλειοψηφία τους δεν είχαν προηγούmicroενη εmicroπειρία από τη λειτουργία microιας ευνοmicroούmicroενης και δίκαιης πολιτείας δεν προκαλεί έκπληξη ούτε η αδιαφορία για τους νόmicroους ούτε φυσικά η έλλειψη εmicroπιστοσύνης των πολλών στα δικαστήρια και τους δικηγόρους Εποmicroένως microπορεί εύκολα κανείς να υπο-θέσει microε ποιους τρόπους επιλύονταν οι διαφωνίες στην επαναστατηmicroένη Ελλάδα στην οποία όταν έφτασε ο Καποδίστριας λειτουργούσαν microόνο το εmicroποροδικείο της Σύρου και το δικαστήριο των λειών στο Ναύπλιο Η κατάσταση του στρατού ήταν ακόmicroη χειρότερη Η έλλειψη τακτικού εφοδιασmicroού και χρηmicroάτων για τη microισθοδοσία των πολεmicroιστών ήταν παράγοντες που αποδιοργάνωναν τα ελληνικά στρατόπεδα Οι αποτυχίες στα πεδία των microαχών και η προέλαση του εχθρού περιόριζαν σοβαρά όσο περνούσε ο χρόνος το επαναστατικό φρόνηmicroα των πολεmicroιστών και αύξαναν τις λιποταξίες Από την άλλη πλευρά η ένδεια και οι microακρό-χρονες στερήσεις πολλές φορές δεν απέτρεπαν τις λεηλασίες και τις συγκρούσεις Η πειθαρχία των τότε στρατιωτικών σωmicroάτων της Επανάστασης ήταν microια έννοια τελείως σχετική microε πιο χαρακτηριστικό ίσως παράδειγmicroα τις διαρκείς ατυχείς πρωτοβουλίες των οπλοφόρων στη διάρκεια της εκστρατείας στο Φάληρο microία από τις οποίες οδήγησε και στον θάνατο του Καραϊσκάκη Αξίζει να σηmicroειωθεί πως αυτές οι θλιβερές στον τοmicroέα της πειθαρχίας και των αυθαι-ρεσιών καταστάσεις που κλόνιζαν την αξιοπιστία του ελληνικού κράτους ndashη θανά-τωση Οθωmicroανών αιχmicroαλώτων που παραδόθηκαν στη microονή του Αγίου Σπυρίδωνα στον

Το laquoΠροσωρινό Πολίτευmicroα της Ελλάδοςraquo σε πρώτη έκδοση

Πειραιά προκάλεσε κύmicroα αγανάκτησης microεταξύ των φιλελλήνων πολλές αναχωρήσεις υπερασπιστών της ελληνικής υπόθεσης και γενική κατακραυγήndash συνέβησαν τις ηmicroέρες ακριβώς που η Γrsquo Εθνοσυνέλευση ολοκλήρωνε τις εργασίες της επικυρώνοντας το πλέον δηmicroοκρατικό πολίτευmicroα του αγώνα και το microοναδικό έως τότε που δεν έφερε την προσωνυmicroία laquoπροσωρινόraquo Σrsquo εκείνους τους καιρούς δε τόσο η ελληνική πολι-τική όσο και η συνέχιση του Αγώνα εξαρτιόταν άmicroεσα από την οικονοmicroική συνδροmicroή των Ευρωπαίων φιλελλήνων και τη διπλωmicroατική υποστήριξη των κυβερνήσεων τους Τέτοιες απεγνωσmicroένες αντιδράσεις των ενδεών και ταλαιπωρηmicroένων στρατιωτών ήταν πιθανό να θέσουν υπό αmicroφισβήτηση σε microία από τις κρισιmicroότερες στιγmicroές του Αγώνα το κυριότερο ίσως πλεονέκτηmicroα των Ελλήνων απέναντι στους αντιπάλους τους τον χριστιανικό και φιλάνθρωπο εθνικό χαρακτήρα τους Το γνώρισmicroα δηλαδή που αποδεί-κνυε σύmicroφωνα microε τα ευφυή και ροmicroαντικά επιχειρήmicroατα της επαναστατικής διπλωmicroα-τίας τη διάθεση των Ελλήνων να σεβαστούν τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και επιβεβαίωνε την πρόθεσή τους να συστήσουν ένα χριστιανικό και ευρωπαϊκό κράτος ως προς τους θεσmicroούς και τις πολιτικές του αρχές σrsquo ένα τmicroήmicroα της αναχρονιστικής και παρακmicroάζουσας Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας που ήταν ήδη βέβαιο πως δεν επιδεχόταν των ευρωπαϊκών εκσυγχρονιστικών microεταρρυθmicroίσεων

Η ναυmicroαχία του Ναβαρίνου Με σκοπό την επιβολή της ευρωπαϊκής νοmicroιmicroότητας στους Οθωmicroανούς και τους Αιγυ-πτίους συmicromicroάχους τους που αντίθετα από τους Έλληνες δεν είχαν αποδεχθεί την προτεινόmicroενη ανακωχή της Ιουλιανής συνθήκης συναντήθηκαν για πρώτη φορά λίγο microετά τα microέσα του Σεπτέmicroβρη του 1827 στον κόλπο του Ναβαρίνου ο Άγγλος ναύ-αρχος Έντουαρντ Κόδριγκτον (Edouard Codrington) και ο Ταχήρ πασάς αρχηγός του τουρκοαιγυπτιακού στόλου Και ενώ η συνάντηση αυτή περιορίστηκε στο επίπεδο των διαπραγmicroατεύσεων η βαρύτητα που προσέδιδαν οι δυνάmicroεις στην έννοια της προβαλ-λόmicroενης νοmicroιmicroότητας επρόκειτο τις επόmicroενες microέρες να συγκρουστεί microε την απροθυmicroία της Πύλης να προβεί σε συmicroβιβασmicroούς και υπαναχωρήσεις σε microια φάση του πολέmicroου που φαινόταν να οδηγεί microε αρκετή βεβαιότητα στη νίκη της Το δικαίωmicroα ωστόσο του εξαναγκασmicroού αmicroφότερων των ενδιαφεροmicroένων πλευρών για τη συmicromicroόρφωσή τους στους όρους της συνθήκης το οποίο διατήρησαν οι δυνάmicroεις

σύmicroφωνα microε το συmicroπληρωmicroατικό άρθρο της περιέπλεκε τον χαρακτήρα της ειρηνευτι-κής αποστολής στην οποία αναλάmicroβαναν να microεσιτεύσουν Το ασυmicroβίβαστο του εξανα-γκασmicroού και της ειρηνευτικής microεσολάβησης είναι ευδιάκριτο κυρίως στις οδηγίες που επέδωσαν οι δυνάmicroεις στους επικεφαλής των στόλων τους στη Μεσόγειο Σύmicroφωνα microε τις οδηγίες αυτές οι τρεις Ευρωπαίοι ναύαρχοι ο Κόδριγκτον ο Δεριγνύ (HG de Rigny) από την πλευρά της Γαλλίας και ο Χέυδεν (LP Heyden) από την πλευρά της Ρωσίας είχαν την ευθύνη να χειριστούν από κοινού την κατάσταση διατηρώντας microεν τη δυνατότητα να επικαλεστούν την απειλή της βίας ή και να προσφύγουν αν ήταν αναγκαίο σε περιορισmicroένους ή προειδοποιητικούς κανονιοβολισmicroούς αλλά υπό τον όρο ότι δεν θα εmicroπλέκονταν σε περαιτέρω εχθροπραξίες Δεν διευκρινιζόταν όmicroως πως θα έπρεπε να αντιδράσουν στην περίπτωση που οι Οθωmicroανοί ή οι Αιγύπτιοι εξα-πέλυαν επίθεση εναντίον τους ή παρουσιάζονταν πρόθυmicroοι να προκαλέσουν περαι-τέρω εχθροπραξίες

Υπό τις συνθήκες αυτές πάντως είναι αmicroφίβολο εάν η ελληνική πλευρά microπορούσε πράγmicroατι να εκπληρώσει τους όρους της ευρωπαϊκής νοmicroιmicroότητας την οποία σκό-πευαν να επιβάλουν οι τρεις δυνάmicroεις microε τη συνθήκη της 6ης Ιουλίου Δεν αποκλεί-εται λοιπόν η ψυχρότητα microε την οποία υποδέχθηκαν οι βρετανικές αρχές τον Καπο-δίστρια στο Λονδίνο τον Αύγουστο του 1827 να microην οφειλόταν microόνο στον πρόσφατο τότε θάνατο του πρωθυπουργού Γεώργιου Κάνινγκ (George Canning) και πρωτεργάτη στη σύναψη της συνθήκης Δίχως αmicroφιβολία οι Βρετανοί διατηρούσαν τις επιφυλά-ξεις τους για την εκλογή ενός Κυβερνήτη στενά συνδεδεmicroένου microε τη Ρωσία και τον τσάρο αφού η ρωσοφοβία τους είναι γνωστό πως υπήρξε σηmicroαντικός παράγοντας για τη χάραξη της πολιτικής τους στο Ανατολικό Ζήτηmicroα κατά το microεγαλύτερο microέρος του 19ου αιώνα Αλλά δεν θα πρέπει να αγνοηθεί και το γεγονός ότι οι πληροφορίες τους για την πολιτική και στρατιωτική αναρχία που επικρατούσε στη χώρα φανέρωναν ότι η ταχεία αποκατάσταση της τάξης και του εmicroπορίου της Μεσογείου ήταν ανέφικτη Η διαπίστωση αυτή ήταν φυσικό να προκαλεί έντονη δυσαρέσκεια πρωτίστως στους Βρετανούς και κατά παράδοση υπέρmicroαχους της αποmicroόνωσής τους από τις υποθέσεις της ηπειρωτικής Ευρώπης οι οποίοι ενδιαφέρονταν κατά κύριο λόγο για την άmicroεση απεmicroπλοκή τους από την ελληνική υπόθεση

Άγαλmicroα του Γεώργιου Κάνινγκ Άγγλου πολιτικού και υπέρmicroα-

σύmicroφωνα microε το συmicroπληρωmicroατικό άρθρο της περιέπλεκε τον χαρακτήρα της ειρηνευτι-κής αποστολής στην οποία αναλάmicroβαναν να microεσιτεύσουν Το ασυmicroβίβαστο του εξανα-γκασmicroού και της ειρηνευτικής microεσολάβησης είναι ευδιάκριτο κυρίως στις οδηγίες που επέδωσαν οι δυνάmicroεις στους επικεφαλής των στόλων τους στη Μεσόγειο Σύmicroφωνα microε τις οδηγίες αυτές οι τρεις Ευρωπαίοι ναύαρχοι ο Κόδριγκτον ο Δεριγνύ (HG de Rigny) από την πλευρά της Γαλλίας και ο Χέυδεν (LP Heyden) από την πλευρά της Ρωσίας είχαν την ευθύνη να χειριστούν από κοινού την κατάσταση διατηρώντας microεν τη δυνατότητα να επικαλεστούν την απειλή της βίας ή και να προσφύγουν αν ήταν αναγκαίο σε περιορισmicroένους ή προειδοποιητικούς κανονιοβολισmicroούς αλλά υπό τον όρο ότι δεν θα εmicroπλέκονταν σε περαιτέρω εχθροπραξίες Δεν διευκρινιζόταν όmicroως πως θα έπρεπε να αντιδράσουν στην περίπτωση που οι Οθωmicroανοί ή οι Αιγύπτιοι εξα-πέλυαν επίθεση εναντίον τους ή παρουσιάζονταν πρόθυmicroοι να προκαλέσουν περαι-τέρω εχθροπραξίες

Υπό τις συνθήκες αυτές πάντως είναι αmicroφίβολο εάν η ελληνική πλευρά microπορούσε πράγmicroατι να εκπληρώσει τους όρους της ευρωπαϊκής νοmicroιmicroότητας την οποία σκό-πευαν να επιβάλουν οι τρεις δυνάmicroεις microε τη συνθήκη της 6ης Ιουλίου Δεν αποκλεί-εται λοιπόν η ψυχρότητα microε την οποία υποδέχθηκαν οι βρετανικές αρχές τον Καπο-δίστρια στο Λονδίνο τον Αύγουστο του 1827 να microην οφειλόταν microόνο στον πρόσφατο τότε θάνατο του πρωθυπουργού Γεώργιου Κάνινγκ (George Canning) και πρωτεργάτη στη σύναψη της συνθήκης Δίχως αmicroφιβολία οι Βρετανοί διατηρούσαν τις επιφυλά-ξεις τους για την εκλογή ενός Κυβερνήτη στενά συνδεδεmicroένου microε τη Ρωσία και τον τσάρο αφού η ρωσοφοβία τους είναι γνωστό πως υπήρξε σηmicroαντικός παράγοντας για τη χάραξη της πολιτικής τους στο Ανατολικό Ζήτηmicroα κατά το microεγαλύτερο microέρος του 19ου αιώνα Αλλά δεν θα πρέπει να αγνοηθεί και το γεγονός ότι οι πληροφορίες τους για την πολιτική και στρατιωτική αναρχία που επικρατούσε στη χώρα φανέρωναν ότι η ταχεία αποκατάσταση της τάξης και του εmicroπορίου της Μεσογείου ήταν ανέφικτη Η διαπίστωση αυτή ήταν φυσικό να προκαλεί έντονη δυσαρέσκεια πρωτίστως στους Βρετανούς και κατά παράδοση υπέρmicroαχους της αποmicroόνωσής τους από τις υποθέσεις της ηπειρωτικής Ευρώπης οι οποίοι ενδιαφέρονταν κατά κύριο λόγο για την άmicroεση απεmicroπλοκή τους από την ελληνική υπόθεση

Άγαλmicroα του Γεώργιου Κάνινγκ Άγγλου πολιτικού και υπέρmicroα-

Αυτό ακριβώς το ασαφές σηmicroείο υπήρξε όπως αποδείχθηκε ο κυριότερος παράγο-ντας που οδήγησε στη σύγκρουση της 8ης20ης Οκτωβρίου Την ηmicroέρα εκείνη οι τρεις ναύαρχοι αποφάσισαν να microεταφέρουν τα πλοία τους στο λιmicroάνι του Ναβαρίνου προκειmicroένου να αποτρέψουν τις microετακινήσεις του τουρκοαιγυπτιακού στόλου και να ασκήσουν πιέσεις για την αποδοχή των όρων της συνθήκης Αλλά οι ειρηνικές αρχικά προθέσεις τους δεν ήταν αρκετές για να αναχαιτίσουν τις επιθέσεις που δέχθηκαν από τα οθωmicroανικά πυρπολικά Ακόmicroη και αν η πρόθεση των Οθωmicroανών και των Αιγυ-πτίων ήταν απλά και microόνο ο εκφοβισmicroός ή η επίδειξη ισχύος και αποφασιστικότητας η ναυmicroαχία που ακολούθησε ήταν microια ολοκληρωτική σύγκρουση και υπό τις συνθήκες της διεξαγωγής της απέδειξε περίτρανα την υπεροχή των ευρωπαϊκών στόλων και του εξοπλισmicroού τουςΜετά από τέσσερις περίπου ώρες microάχης τα 60 σχεδόν από τα 89 πλοία του τουρκοαι-γυπτιακού στόλου που βρίσκονταν στο Ναβαρίνο είχαν καταστραφεί ολοσχερώς από τον ασύγκριτα microικρότερο συmicromicroαχικό στόλο που αριθmicroούσε microόλις 27 πλοία και από τα οποία αξίζει να σηmicroειωθεί πως κανένα δεν βυθίστηκε Τουλάχιστο δεκαπλάσιες υπήρξαν και οι απώλειες των Τουρκοαιγυπτίων σε ανθρώπινο δυναmicroικό συγκριτικά microε εκείνες των ευρωπαϊκών δυνάmicroεων Ως προς τη στρατιωτική σηmicroασία της ναυmicroαχίας θα πρέπει να σηmicroειωθεί πως ούτε η απρόσmicroενη καταστροφή του αντίπαλου στόλου στάθηκε δυνατό να microεταβάλει ριζικά την κατάσταση που επικρατούσε στα ελληνικά στρατόπεδα Εξάλλου η αναπτέρωση του ηθικού και της microαχητικότητας των Ελλή-νων πολεmicroιστών δεν θα microπορούσε να αποφέρει εντυπωσιακά αποτελέσmicroατα ενόσω οι οικονοmicroικοί πόροι και το ανθρώπινο δυναmicroικό των επαναστατικών στρατοπέδων ήταν αδύνατο να ανανεωθούν ενώ οι τοπικιστικές αντιπαραθέσεις η αντιπαλότητα microεταξύ των στρατιωτικών και των πολιτικών όσο και οι διαφωνίες των κοmicromicroάτων εξακολου-θούσαν να διχάζουν τους επαναστάτες

Η αναζωπύρωση των επαναστατικών προσδοκιώνΤο άmicroεσο αποτέλεσmicroα πάντως ήταν η αναζωπύρωση του επαναστατικού πνεύmicroατος από διάφορες πλευρές Λίγες microέρες microετά τη ναυmicroαχία Χιώτες πρόσφυγες στη Σύρα (την Ερmicroούπολη) και εκπρόσωποι των εγκατεστηmicroένων στο εξωτερικό συmicroπατριωτών τους πήραν την πρωτοβουλία να οργανώσουν την απελευθέρωση του νησιού τους Η

Άποψη του όρmicroου του Ναβαρί-νου ndashσηmicroερινής Πύλουndash όπου

Ο αντιναύαρχος Ερρίκος Δερι-γνύ αρχηγός της γαλλικής ναυ-

Ο αντιναύαρχος Λογγίνος Χέυ-δεν αρχηγός της ρωσικής ναυ-

όλη προσπάθεια απέβη άκαρπη χωρίς όmicroως και να τερmicroατιστούν αυτού του είδους τα εγχειρήmicroατα Ανάλογο ενδιαφέρον έδειξαν την ίδια εποχή και οι Κρητικοί που ανη-σύχησαν όπως και οι Χιώτες για τον αποκλεισmicroό του νησιού τους από συζητούmicroενη ως επικράτεια του νέου κράτους που microετά τη νέα τροπή του πολέmicroου φαινόταν πως σύντοmicroα επρόκειτο να αναγνωριστεί από τη διεθνή κοινότητα Αλλά οι επιχειρήσεις αυτές δεν είχαν σχεδιαστεί από τις προσωρινές αρχές που διοικούσαν ακόmicroη τη χώρα Ήταν επιχειρήσεις που είχαν στηριχθεί στην τοπική πρωτοβουλία και απλά είχαν γίνει δεκτές από τους τότε ιθύνοντες εφόσον τόσο η επιτροπή των Χιωτών όσο και το αντί-στοιχο συmicroβούλιο των Κρητικών ήταν σε θέση να εξασφαλίσουν τους απαραίτητους πόρους για τη microισθοδοσία των τακτικών του Γάλλου συνταγmicroατάρχη Φαβιέρου (Charles Fabvier) και 1000 επιπλέον ατάκτων στην πρώτη περίπτωση και των Κρητικών ή όσων άλλων στρατολογήθηκαν από την ελληνική επικράτεια στη δεύτερη περίπτωση Αντίθετα στα σηmicroαντικότερα ευνοϊκά αποτελέσmicroατα που είχε για την ελληνική πλευρά η ναυmicroαχία του Ναβαρίνου θα πρέπει να τονισθούν αφενός το γεγονός ότι microετά την καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου οι Μεγάλες Δυνάmicroεις ήταν βέβαιο πια ότι θα εξακολουθούσαν να εmicromicroένουν στην παρέmicroβασή τους στην ελληνική υπόθεση Από την άλλη πλευρά είναι αξιοσηmicroείωτο το ότι είχε κλονιστεί η συmicromicroαχία των Tουρ-κοαιγυπτίων από τη στιγmicroή που οι Αιγύπτιοι είχαν υποστεί απροσδόκητα τις φθορές του στόλου τους που απεύχονταν και microετά τη σκλήρυνση της στάσης των Δυνάmicroεων άρχιζαν να αντιmicroετωπίζουν προβλήmicroατα ανεφοδιασmicroού

Η συντριβή του τουρκοαιγυπτι-ακού στόκου κατά τη ναυmicroαχία

Γενικά η στάση των τριών Δυνάmicroεων που συmicromicroετείχαν στη ναυmicroαχία και η συmicromicroετοχή τους στη σύγκρουση του Ναβαρίνου θεωρείται η πρώτη περίπτωση ένοπλης παρέmicroβασης της διεθνούς κοινότητας microε σκοπό τον τερmicroατισmicroό πολέmicroου και την επίτευξη συmicroβι-βαστικής λύσης Αλλά επειδή ακριβώς η παρέmicroβαση αυτή δεν ήταν προσχεδιασmicroένη και όπως φάνηκε αιφνιδίασε τις κυβερνήσεις των τριών χωρών αποτέλεσε την πρώτη δοκιmicroασία του συστήmicroατος που είχε διαmicroορφωθεί το 1815 Επιπλέον ανάγκασε τις τρεις χώρες που ενεπλάκησαν στα γεγονότα του Ναβαρίνου να αναπροσαρmicroόσουν την πολι-τική αλλά και τις microεταξύ τους σχέσεις microε βάση τα νέα δεδοmicroένα

Το διπλωmicroατικό παρασκήνιοΟι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ενηmicroερώθηκαν για την έκβαση της ναυmicroαχίας microετά το τέλος της Αν υποτεθεί ότι πέρα από τις επίσηmicroες δηλώσεις στις οποίες προέβησαν ενδιαφέρθηκαν για microια συνολικότερη αποτίmicroηση των γεγονότων είναι βέβαιο πως στις επιτυχίες της ειρηνευτικής αποστολής που είχαν σχεδιάσει microπορούσαν να συγκατα-λέγουν την άριστη συνεργασία και τον αποτελεσmicroατικό συντονισmicroό των στόλων τους Από την άλλη πλευρά όmicroως η απρόσmicroενη σύγκρουση στο Ναβαρίνο ανέτρεπε τα σχέδια της ανακωχής εξέθετε τους Ευρωπαίους υπηκόους που διέmicroεναν στην επικράτεια του σουλτάνου σε άmicroεσο κίνδυνο και εγκαινίαζε microια νέα φάση διπλωmicroατικών ζυmicroώσεων και ανταγωνισmicroών για την ανεύρεση microιας κοινώς αποδεκτής λύσης η οποία ήταν απα-ραίτητο να microην ευνοεί την επέκταση της επιρροής microιας microόνο δύναmicroης στην περιοχή Και ενώ οι πρεσβευτές των τριών Δυνάmicroεων στην Κωνσταντινούπουλη ισχυρίζονταν κατά τις συνοmicroιλίες τους microε τον Ρεΐς Εφέντη ότι οι στόλοι τους δέχτηκαν επίθεση και εποmicroένως βρέθηκαν σε άmicroυνα παρά προκάλεσαν τη ναυmicroαχία διάφορες φήmicroες που ήθελαν το συmicromicroαχικό στόλο να επιδιώκει microε laquoλύσσαraquo την 21η Οκτωβρίου την κατα-στροφή και των λίγων οθωmicroανικών πλοίων που είχαν διασωθεί την προηγούmicroενη microέρα οδηγούσαν τις πρώτες διαβουλεύσεις σε αδιέξοδο Χρειάστηκε ένας περίπου microήνας για να αποκτήσει η Πύλη σαφή εικόνα των γεγονότων που έλαβαν χώρα στο Ναβαρίνο Αλλά και τότε ακόmicroη τα αρχικά αιτήmicroατά της δεν microεταβλήθηκαν οι Οθωmicroανοί ζητούσαν την παραίτηση των δυνάmicroεων από την ελληνική υπόθεση την καταβολή αποζηmicroιώσεων για τις απώλειες του οθωmicroανικού στόλου και την άmicroεση απόδοση ικανοποίησης στον σουλτάνο Στις 15 Νοεmicroβρίου ο Ρεΐς Εφέντης σε ιδιαίτερη συνάντησή του microε τον πρεσβευτή της Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη Στράτφορντ Κάνινγκ (Stratford Canning) για να δικαιολογήσει την κατηγορηmicroατική απόρριψη της προτεινόmicroενης συmicroβιβαστικής λύσης προσέθεσε στα επιχειρήmicroατά του τις αντικειmicroενικές δυσκολίες του laquoδιαχωρισmicroού των δύο εθνώνraquo που θα ήταν το άmicroεσο επακόλουθο της σύστασης ενός ελληνικού κράτους αλλά ήταν και ένας όρος που είχε περιληφθεί στο πρωτόκολλο της Πετρούπολης το 1826 και είχε επανα-ληφθεί στη συνθήκη της 6ης Ιουλίου του 1827 Πράγmicroατι ο laquoδιαχωρισmicroός των δύο

Ο Κάρολος Φαβιέρος σε λιθο-γραφία (Πολεmicroικό Μουσείο

εθνώνraquo αποτέλεσε το πιο ευαίσθητο και το πιο κρίσιmicroο σηmicroείο των διαπραγmicroατεύσεων για το ελληνικό ζήτηmicroα Η αδιάλλακτη στάση της Πύλης εν microέρει οφειλόταν στην απόφασή της να καταβάλει κάθε προσπάθεια προκειmicroένου να αντιmicroετωπίσει την κατάσταση από θέση ισχύος και να υπαγορεύσει τους όρους της στους επαναστάτες Εν microέρει όmicroως microπορεί να εξηγηθεί microε βάση τους ενδοιασmicroούς της για τις πολιτικές συνέπειες που θα είχε στο microέλλον η διάκριση των χριστιανών ή ελληνικής καταγωγής υπηκόων της σε πολίτες microιας αυτό-νοmicroης ή ανεξάρτητης Ελλάδας και σε εκείνους που θα παρέmicroεναν υπήκοοί της Στην πραγmicroατικότητα δεν είχε microεγάλη σηmicroασία αν η συζήτηση αφορούσε στους χριστια-νούς ή microόνο στους ελληνικής καταγωγής υπηκόους της αφού ο εθνικός διαχωρισmicroός των λαών που συνιστούσαν τη δεδοmicroένη εποχή την αυτοκρατορία του σουλτάνου ήταν ανέφικτος Αν και στις συνοmicroιλίες της Πύλης microε τους πρεσβευτές των Δυνάmicroεων είναι φανερό πως επικράτησε η δική τους άποψη ώστε το πρόβληmicroα να περιορίζεται στην πολιτική διάκριση των δύο εθνών και microάλιστα microε αυστηρά γεωγραφικά κριτήρια παρά να επεκτείνεται σrsquo ένα γενικότερο θρησκευτικό διαχωρισmicroό που θα περιέπλεκε ακόmicroη περισσότερο την κατάσταση ούτε τα επιχειρήmicroατα του Στράτφορντ Κάνιγκ παρουσιάστηκαν πειστικά Μπορεί ίσως να υποτεθεί πως η στάση της Πύλης στο ελληνικό ζήτηmicroα εκπροσωπούσε την αναχρονιστική προσέγγιση των microειονοτικών ζητηmicroάτων που microετά τη Γαλλική Επα-νάσταση είχαν αρχίσει να απασχολούν την ευρωπαϊκή διπλωmicroατία σε αντίθεση προς τη νεωτεριστική θεώρηση των ευρωπαϊκών δυνάmicroεων την οποία είχαν διδαχθεί ως επί το πλείστον επίσης από τις συγκλονιστικές microεταβολές που γνώρισε η γηραιά ήπει-ρος microετά το έτος 1789 Αλλά αξίζει να επισηmicroανθεί ότι και οι Άγγλοι από την πλευρά τους ως κυρίαρχοι των Επτανήσων από το 1815 ανησυχούσαν ή τουλάχιστο επικα-λούνταν τις ανησυχίες τους ειδικά microετά την άφιξη στην επαναστατηmicroένη χώρα του επτανήσιου Καποδίστρια για τους δεσmicroούς που διατηρούσαν οι Έλληνες πολίτες microε τους Επτανήσιους Έλληνες Στην ουσία τα σηmicroεία που διαφοροποιούν τη συντηρητική στάση του σουλτάνου από τη νεωτεριστική διπλωmicroατία των Βρετανών ή των Γάλλων και των Ρώσων θα πρέπει να αναζητηθούν στις διαφορές της πολιτικής που ασκούσαν στο Ανατολικό Ζήτηmicroα αφενός οι Μεγάλες Δυνάmicroεις και αφετέρου η άmicroεσα ενδιαφερό-microενη microεγάλη microεν microε γεωγραφικά κριτήρια αλλά συνάmicroα παρακmicroάζουσα και ανίσχυρη

Η ναυmicroαχία του Ναβαρίνου σε χαλκογραφία των Smart και

Οθωmicroανική αυτοκρατορία Από τη microια πλευρά λοιπόν δεν προκαλεί έκπληξη το ερώτηmicroα που υπέβαλε microεταξύ των άλλων ο Ρεΐς Εφέντης στον Στ Κάνινγκ για να διερευνήσει τις προθέσεις της Βρετανίας και τους λόγους που εξηγούσαν τη microεταστροφή της πολιτικής της και την προθυmicroία της πλέον να συmicromicroετάσχει στον διαmicroελισmicroό της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας Από την άλλη όmicroως είναι αρκετά εύκολο να εξηγηθεί και το έντονο ενδιαφέρον των Βρετανών για τις microετοικεσίες Επτανησίων στην Ελλάδα του Καποδίστρια και ο υπέρmicroε-τρος ζήλος που επέδειξαν για την προάσπιση των συmicroφερόντων των Επτανησίων που διέmicroεναν στην Ελλάδα ή εγκαταστάθηκαν microόνιmicroα σrsquo αυτήν Οι Βρετανοί επικαλούmicroενοι τον κίνδυνο ενός κινήmicroατος για την ένωση των Επτανήσων microε την Ελλάδα ενδιαφέρο-νταν πρωτίστως να ενισχύσουν τη θέση τους στο υπό σύσταση κράτος απέναντι στους Ρώσους και κατά παράδοση προστάτες των ορθοδόξων υπηκόων του σουλτάνου όσο ενδεχοmicroένως και απέναντι στους Γάλλους και επίσης κατά παράδοση προστάτες των καθολικών υπηκόων του Φυσικά ο κυριότερος κίνδυνος κατά τις βρετανικές εκτιmicroήσεις προερχόταν από τους Ρώσους και από τον ρωσόφιλο όπως πίστευαν Κυβερνήτη παρά από τους Γάλλους Η έντονη φοβία των Βρετανών για την πιθανή επέκταση της ρωσικής επιρροής στους κόλπους των επαναστατών ήταν ένας από τους κυριότερους παράγοντες που εξηγούν την εmicroφανή δυσαρέσκειά τους για τα γεγονότα του Ναβαρίνου αλλά και την επιmicroονή τους στο φιλειρηνικό περιεχόmicroενο της Ιουλιανής συνθήκης που θα κατέληγε όπως προβλεπόταν στη σύσταση αυτόνοmicroου παρά ανεξάρτητου ελληνικού κράτους

Η κορύφωση της κρίσηςΗ αγαστή συνεργασία πάντως των Δυνάmicroεων συνεχίστηκε χωρίς εντάσεις έως την πρώτη κλιmicroάκωση της κρίσης που προκάλεσε η ναυmicroαχία του Ναβαρίνου και η οποία οδήγησε πριν τα τέλη του 1827 στην αποχώρηση των πρεσβευτών τους από την Κωνσταντινούπολη Τότε όmicroως η προκήρυξη που εξέδωσε ο σουλτάνος προσκαλώντας τους πασάδες και τις διοικήσεις της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας σε εθνικό αγώνα ενα-ντίον των Ελλήνων επαναστατών και αποδίδοντας την ευθύνη για την κινητοποίησή τους αλλά και για την νέα τροπή του αγώνα τους microετά τη ναυmicroαχία πρωτίστως στην πολιτική της Ρωσίας έδωσε την αφορmicroή που από καιρό φαίνεται πως επιζητούσε ο

laquoΗ Ηχώ του Ναβαρίνουraquo εmicroβα-τήριο άσmicroα το οποίο συντέθηκε

τσάρος Πριν το τέλος του Ιανουαρίου του 1828 η Ρωσία γνωστοποίησε στη βρετανική κυβέρνηση που εκείνες τις microέρες είχε σχηmicroατίσει ο Ουέλινγκτον (Welligton) την από-φασή της να κηρύξει τον πόλεmicroο εναντίον του σουλτάνου την οποία πραγmicroατοποίησε τελικά τον Απρίλιο περιλαmicroβάνοντας στους στόχους του microε τη συναίνεση της Αγγλίας και της Γαλλίας την επιβολή των όρων της συνθήκης του Ιουλίου Αν και η Αγγλία δεν δίστασε να εκφράσει τη λύπη της για την κήρυξη του πολέmicroου γνώριζε πως δεν microπορούσε να τον αποτρέψει Και ενώ οι Βρετανοί φαίνεται πως προ-τιmicroούσαν ένα νέο κράτος υπό την άmicroεση εξάρτηση του σουλτάνου παρά microια Ελλάδα ενταγmicroένη στη σφαίρα επιρροής του τσάρου η υποστήριξη των Γάλλων στην ελληνική ανεξαρτησία άρχισε να microεταβάλει τις διπλωmicroατικές ισορροπίες Η Γαλλία που προσπαθούσε ακόmicroη να συmicroβιβάσει την επαναστατική παράδοση του 1789 microε το καθεστώς της παλινόρθωσης ενδιαφερόταν πρωτίστως να επανεδραιώσει Ο Στράτφορντ Κάνιγκ ξάδελ-

φος του Άγγλου πρωθυπουργού

Ο Ιωάννης Καποδίστριας (1776-1831) κορυφαίος διπλωmicroάτης

Συνθήκες και Πρωτόκολλα της Ανεξαρτησίας (1827-1832)

Συνθήκη της 6ης Ιουλίου 1827Με τη συνθήκη αυτή η Αγγλία η Γαλλία και η Ρωσία αναλαmicroβάνουν να προσφέρουν τη laquomicroεσιτείανraquo τους microε σκοπό τον συmicroβιβασmicroό των εmicroπολέmicroων και την ειρήνευση Μεταξύ άλλων επαναλαmicroβάνεται ο όρος που είχε εmicroφανιστεί τον προηγούmicroενο Απρίλιο στο πρωτόκολλο της Πετρούπολης για τον επιδιωκόmicroενο laquoεντελή διαχωρισmicroόν microεταξύ των ατόmicroων των δύο εθνώνraquo που προαναγγέλλει την πρώτη ανταλλαγή πληθυσmicroών ανάmicroεσα στα δύο κράτη Ωστόσο δεν προσδιορίζονται τα όρια της ελληνικής επικράτειας ενώ ο σουλτάνος ορίζεται ως επικυρίαρχος ηγεmicroόνας της υποτελούς Ελλάδας που επρόκειτο να καταβάλει ετήσιο φόρο

Πρωτόκολλο της 19ης Ιουλίου 1828Πρόκειται για τη διπλωmicroατική πράξη που αφορά στη συmicroφωνία των Δυνάmicroεων για την αποστολή του γαλλικού εκστρατευτικού σώmicroατος του Μαιζόν στην Πελοπόννησο laquoδιά νά πολιορκήση αυστηρώς τό στράτευmicroα του Ιmicroβραήmicroraquo

Πρωτόκολλο της 16ης Νοεmicroβρίου 1828Με το πρωτόκολλο αυτό η Αγγλία και η Ρωσία άφηναν τη γαλλική κυβέρνηση να απο-

φασίσει αν θα ήταν αναγκαία η παραmicroονή γαλλικών δυνάmicroεων microετά την αναχώρηση του εκστρατευτικού σώmicroατος από την Πελοπόννησο Επιπλέον σύmicroφωνα microε άλλον όρο του πρωτοκόλλου laquoη Πελοπόννησος αι παρακείmicroεναι νήσοι και αι κοινώς καλούmicroεναι Κυκλάδαιraquo τίθενται υπό την εγγύηση των τριών Δυνάmicroεων

Πρωτόκολλο της 22ας Μαρτίου 1829Πρόκειται για το πιο αναλυτικό έως τότε πρωτόκολλο καθορίζει την πρώτη συνοριακή γραmicromicroή της υποτελούς Ελλάδας (η γραmicromicroή Βόλου-Άρτας η Εύβοια και οι Κυκλάδες) τον ετήσιο φόρο προς τον σουλτάνο κηρύσσει γενική αmicroνηστεία και αναφέρεται στο ζήτηmicroα της microετανάστευσης και των αποζηmicroιώσεων των microεταναστών

Πρωτόκολλο της 3ης Φεβρουαρίου 1830Η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας microε το πρώτο άρθρο του πρωτοκόλλου συνο-δεύεται από τον περιορισmicroό της ελληνικής επικράτειας γεγονός που έmicroελλε να εγκαι-νιάσει έναν νέο κύκλο διαπραγmicroατεύσεων Στο τρίτο άρθρο του ίδιου πρωτοκόλλου ορίζεται η πολιτειακή microορφή του νέου κράτους laquomicroοναρχική και κληρονοmicroική κατά τάξη πρωτοτοκίαςraquo Με την υπογραφή άλλων δύο πρωτοκόλλων την ίδια microέρα laquoΗγεmicroών Κυρίαρχος της Ελλάδοςraquo ορίζεται ο Λεοπόλδος του Σαξ Κοβούργου ενώ microετά από απαίτηση της Γαλλίας προσφέρονται εγγυήσεις για την προστασία των καθολικών της νεοσύστατης χώρας

Πρωτόκολλο της 26ης Σεπτεmicroβρίου 1831Παράλληλα microε την εκλογή του ηγεmicroόνα της Ελλάδας οι δυνάmicroεις αποφασίζουν να επα-νεξετάσουν το ζήτηmicroα των ελληνικών συνόρων

Συνθήκη της 7ης Μαΐου 1832Θορυβηmicroένες από τη δολοφονία του Καποδίστρια πριν παρέλθει ένα έτος από τον θάνατό του οι τρεις Δυνάmicroεις συνυπογράφουν microε τη Βαυαρία τη συνθήκη για την ανάρ-ρηση στον ελληνικό θρόνο του Όθωνα Με τη συνθήκη του laquoοριστικού συmicroβιβασmicroούraquo της 9ης Ιουλίου ορίζεται η συνοριακή γραmicromicroή του κράτους που microετά την επιδίκαση και της Λαmicroίας microε το πρωτόκολλο της 30ης Αυγούστου οριοθετεί την επικράτεια της χώρας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Όθωνα

τη θέση της ως Μεγάλη Δύναmicroη Γιrsquo αυτή την προσπάθειά της η ενίσχυση της επιρροής της στην εmicroπόλεmicroη περιοχή ήταν αναmicroφίβολα χρήσιmicroη Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι από τους πρώτους microήνες του 1828 ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας κόmicroης ντε Λα Φερροναί (de la Ferronays) πρώην πρεσβευτής της χώρας του στην Πετρούπολη προώθησε microε ζήλο τη διεύρυνση των περιορισmicroένων ελληνικών συνόρων που πρό-τεινε η Αγγλία Ως καλός γνώστης των επιδιώξεων της ρωσικής πολιτικής εmicroφανιζόταν απαλλαγmicroένος από τους τυχόν ενδοιασmicroούς των προκατόχων του για τις ρωσικές προ-θέσεις και έτσι υποστήριζε ανεπιφύλακτα την παραχώρηση σε microια ανεξάρτητη παρά αυτόνοmicroη Ελλάδα της Αττικής και επιπλέον της Εύβοιας Το επιχείρηmicroά του ότι δεν microπορούσε ή δεν επιθυmicroούσε ίσως να αγνοήσει τις πιέσεις της ισχυρής κοινής γνώmicroης της χώρας του για laquoτην ιδέαν περί αφυπνίσεως της αρχαίας Ελλάδοςraquo ενισχύει την εντύπωση ότι αυτό που πρωτίστως επιθυmicroούσε ήταν microια ευκαιρία για να απεξαρτήσει τη γαλλική στάση στο ελληνικό ζήτηmicroα από την επιρροή της ΒρετανίαςΈως έναν βαθmicroό ο Ρωσοτουρκικός πόλεmicroος φάνηκε να ευνοεί την στενότερη συνεργα-σία της Αγγλίας και της Γαλλίας Παράλληλα όmicroως επέτρεψε στον Γάλλο υπουργό Εξω-τερικών να προωθήσει ακόmicroη πιο δυναmicroικά τη γαλλική πολιτική στο ελληνικό ζήτηmicroα δηλώνοντας ανοικτά στον Άγγλο οmicroόλογό του ότι δεν προτίθετο να ακολουθήσει την πολιτική του Από τη microια πλευρά λοιπόν οι δυο τουλάχιστο από τις τρεις Δυνά-microεις η Ρωσία δηλαδή και η Γαλλία συmicroφωνούσαν στην αποστολή πρεσβευτών στην επαναστατηmicroένη ακόmicroη Ελλάδα αλλά και στην οικονοmicroική ενίσχυση της κυβέρνησης Καποδίστρια microε τη χορήγηση συmicromicroαχικού δανείου 1000000 αγγλικών λιρών Από την άλλη το σηmicroείο που συνένωνε την πολιτική των τριών Δυνάmicroεων στο ελληνικό ζήτηmicroα και το οποίο εξασφάλισε τη συνεργασία τους στη microόνιmicroη διάσκεψη του Λονδίνου που ξεκίνησε εκ νέου τις εργασίες της τον Ιούνιο του 1828 ήταν η συνέχιση των διαβου-λεύσεων για τη συmicromicroόρφωση του σουλτάνου στους όρους της προτεινόmicroενης ανακω-χής ανεξάρτητα από την εξέλιξη του Ρωσοτουρκικού πολέmicroου Στο microεταξύ ο τσάρος που είχε δηλώσει εξ αρχής ότι ο πόλεmicroος που διεξήγαγε εναντίον του σουλτάνου δεν αποσκοπούσε σε εδαφικά κέρδη δέχθηκε να δεσmicroευτεί προς την Αγγλία και τη Γαλλία για τις επιδιώξεις του συνυπογράφοντας το πρωτόκολλο της 15ης Ιουνίου 1828Σε microια προσπάθεια εξισορρόπησης της επιρροής των Δυνάmicroεων στην περιοχή η διά-σκεψη αποφάσισε τον Ιούλιο την αποστολή στην Πελοπόννησο γαλλικού στρατεύmicroατος

Ο Μπερναρντίνο Ντροβέττι (1776-1852) Γάλλος πρεσβευ-

Ο ναύαρχος Εδουάρδος Κόδρι-γκτον αρχηγός της αγγλικής

τη θέση της ως Μεγάλη Δύναmicroη Γιrsquo αυτή την προσπάθειά της η ενίσχυση της επιρροής της στην εmicroπόλεmicroη περιοχή ήταν αναmicroφίβολα χρήσιmicroη Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι από τους πρώτους microήνες του 1828 ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας κόmicroης ντε Λα Φερροναί (de la Ferronays) πρώην πρεσβευτής της χώρας του στην Πετρούπολη προώθησε microε ζήλο τη διεύρυνση των περιορισmicroένων ελληνικών συνόρων που πρό-τεινε η Αγγλία Ως καλός γνώστης των επιδιώξεων της ρωσικής πολιτικής εmicroφανιζόταν απαλλαγmicroένος από τους τυχόν ενδοιασmicroούς των προκατόχων του για τις ρωσικές προ-θέσεις και έτσι υποστήριζε ανεπιφύλακτα την παραχώρηση σε microια ανεξάρτητη παρά αυτόνοmicroη Ελλάδα της Αττικής και επιπλέον της Εύβοιας Το επιχείρηmicroά του ότι δεν microπορούσε ή δεν επιθυmicroούσε ίσως να αγνοήσει τις πιέσεις της ισχυρής κοινής γνώmicroης της χώρας του για laquoτην ιδέαν περί αφυπνίσεως της αρχαίας Ελλάδοςraquo ενισχύει την εντύπωση ότι αυτό που πρωτίστως επιθυmicroούσε ήταν microια ευκαιρία για να απεξαρτήσει τη γαλλική στάση στο ελληνικό ζήτηmicroα από την επιρροή της ΒρετανίαςΈως έναν βαθmicroό ο Ρωσοτουρκικός πόλεmicroος φάνηκε να ευνοεί την στενότερη συνεργα-σία της Αγγλίας και της Γαλλίας Παράλληλα όmicroως επέτρεψε στον Γάλλο υπουργό Εξω-τερικών να προωθήσει ακόmicroη πιο δυναmicroικά τη γαλλική πολιτική στο ελληνικό ζήτηmicroα δηλώνοντας ανοικτά στον Άγγλο οmicroόλογό του ότι δεν προτίθετο να ακολουθήσει την πολιτική του Από τη microια πλευρά λοιπόν οι δυο τουλάχιστο από τις τρεις Δυνά-microεις η Ρωσία δηλαδή και η Γαλλία συmicroφωνούσαν στην αποστολή πρεσβευτών στην επαναστατηmicroένη ακόmicroη Ελλάδα αλλά και στην οικονοmicroική ενίσχυση της κυβέρνησης Καποδίστρια microε τη χορήγηση συmicromicroαχικού δανείου 1000000 αγγλικών λιρών Από την άλλη το σηmicroείο που συνένωνε την πολιτική των τριών Δυνάmicroεων στο ελληνικό ζήτηmicroα και το οποίο εξασφάλισε τη συνεργασία τους στη microόνιmicroη διάσκεψη του Λονδίνου που ξεκίνησε εκ νέου τις εργασίες της τον Ιούνιο του 1828 ήταν η συνέχιση των διαβου-λεύσεων για τη συmicromicroόρφωση του σουλτάνου στους όρους της προτεινόmicroενης ανακω-χής ανεξάρτητα από την εξέλιξη του Ρωσοτουρκικού πολέmicroου Στο microεταξύ ο τσάρος που είχε δηλώσει εξ αρχής ότι ο πόλεmicroος που διεξήγαγε εναντίον του σουλτάνου δεν αποσκοπούσε σε εδαφικά κέρδη δέχθηκε να δεσmicroευτεί προς την Αγγλία και τη Γαλλία για τις επιδιώξεις του συνυπογράφοντας το πρωτόκολλο της 15ης Ιουνίου 1828Σε microια προσπάθεια εξισορρόπησης της επιρροής των Δυνάmicroεων στην περιοχή η διά-σκεψη αποφάσισε τον Ιούλιο την αποστολή στην Πελοπόννησο γαλλικού στρατεύmicroατος

Ο Μπερναρντίνο Ντροβέττι (1776-1852) Γάλλος πρεσβευ-

Ο ναύαρχος Εδουάρδος Κόδρι-γκτον αρχηγός της αγγλικής

εξ ονόmicroατος των τριών Δυνάmicroεων microε σκοπό να ασκήσει πιέσεις για την αποmicroάκρυνση των αιγυπτιακών στρατευmicroάτων Αλλά τον Αύγουστο λίγες εβδοmicroάδες πριν φτάσουν στον Μοριά οι Γάλλοι στρατιώτες υπό τον στρατηγό Μαιζόν (Nicolas Joseph Maison) υπογράφηκε σύmicroφωνα microε το σχέδιο του Γάλλου πρεσβευτή στην Αλεξάνδρεια Ντρο-βέττι (Drovetti) και microετά τις συνεννοήσεις του Κόδριγκτον microε τους ναύαρχους στη Μεσόγειο της Γαλλίας και της Ρωσίας Δεριγνύ και Χέυδεν η συνθήκη της Αλεξάν-δρειας Σύmicroφωνα microε τη συνθήκη αυτή ο Μεχmicroέτ Αλή της Αιγύπτου συναίνεσε στην ειρηνική αποmicroάκρυνση των στρατευmicroάτων του από την Πελοπόννησο και τη διευθέ-τηση του ζητήmicroατος των αιχmicroαλώτων πολέmicroου Μέχρι τις πρώτες microέρες του Οκτωβρίου και υπό την πίεση των δυνάmicroεων του Μαιζόν τα στρατεύmicroατα του Ιmicroπραήmicro εγκατέλει-ψαν την Πελοπόννησο ενώ τον επόmicroενο microήνα επέστρεψαν microε γαλλικό πλοίο στον Πόρο οι Έλληνες αιχmicroάλωτοι που κρατούνταν ακόmicroη στην Αίγυπτο Έναν χρόνο εποmicroένως microετά τη ναυmicroαχία είχε αποmicroακρυνθεί οριστικά από την επανα-στατική επικράτεια ο κίνδυνος των αιγυπτιακών στρατευmicroάτων και ενώ όλα τα φρούρια της Πελοποννήσου είχαν επανέλθει στα χέρια των Ελλήνων το ενδιαφέρον της ευρω-παϊκής διπλωmicroατίας εστιαζόταν πια στο ζήτηmicroα της χάραξης των ελληνικών συνόρων Για τον σκοπό αυτό είχε ξεκινήσει από τον Σεπτέmicroβριο η διάσκεψη του Πόρου microε τη συmicromicroετοχή των πρεσβευτών των τριών Δυνάmicroεων οι οποίοι είχαν εγκαταλείψει λίγους microήνες νωρίτερα την Κωνσταντινούπολη

Ο πανηγυρισmicroός της ναυmicroαχίας από τους ΈλληνεςΗ ελληνική πλευρά υποδέχθηκε όπως ήταν φυσικό microε ενθουσιασmicroό την είδηση για τη συντριβή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου στο Ναβαρίνο πριν ακόmicroη γίνουν γνωστές οι περαιτέρω ευνοϊκές εξελίξεις της ευρωπαϊκής διπλωmicroατίας Ακόmicroη και η συνέχιση του πολέmicroου που ήταν το άmicroεσο αποτέλεσmicroα της ναυmicroαχίας δεν στάθηκε δυνατό να περιορίσει το γενικότερο κλίmicroα της αισιοδοξίας που έτεινε να διαmicroορφωθεί microεταξύ των επαναστατών Εξάλλου η έmicroπρακτη υποστήριξη των χριστιανικών δυνάmicroεων στο Ναβαρίνο επιβεβαίωνε την πεποίθηση που από την αρχή του Αγώνα αποτελούσε επι-χείρηmicroα της ελληνικής διπλωmicroατίας και άλλοτε προβαλλόταν προς τους επαναστάτες ως κίνητρο για την εσωτερική τους ενότητα και την προσήλωσή τους στον πόλεmicroο ότι δηλαδή οι κυβερνήσεις των Ευρωπαίων χριστιανών δεν θα microπορούσαν να microεί-

Το 1826 ο Ιmicroπραήmicro πασάς microετά από δίmicroηνη πολιορκία έγινε

νουν αδιάφορες στο δίκαιο αγώνα που διεξήγαγαν οι οmicroόθρησκοί τους Έλληνες laquoυπέρ πίστεως και πατρίδοςraquo εναντίον του αλλόπιστου εχθρού και κατακτητή τους Εννέα microέρες microετά τη ναυmicroαχία στην τελετή που διοργανώθηκε για τον πανηγυρισmicroό της ευρωπαϊκής νίκης στην Αίγινα όπου βρισκόταν ακόmicroη η Αντικυβερνητική Επι-τροπή η Βουλή και η Κυβέρνηση ο Σπυρίδων Τρικούπης microε τη γνωστή ρητορική του δεινότητα συνόψιζε τις προσδοκίες που είχε τροφοδοτήσει η απρόσmicroενη εξέλιξη του ναυτικού αγώνα στις εξής φράσεις laquoΟ εξευγενισmicroένος άνθρωπος της Ευρώπης και της Αmicroερικήςraquo είχε συνειδητοποιήσει πια laquoότι παράγεται εκ του microη όντος εις το είναι ένας νέος κόσmicroοςraquo Και όπως είχε δείξει η έmicroπρακτη υποστήριξη των εξευγενισmicroέ-νων εθνών στη ναυmicroαχία του Ναβαρίνου προς τους βασιλείς των οποίων εξέφραζαν τώρα οι Έλληνες την ευγνωmicroοσύνη τους ήταν φανερό ότι ο νέος ελληνικός κόσmicroος γινόταν δεκτός στην οικογένεια των ευνοmicroουmicroένων και laquoπεπολιτισmicroένωνraquo χριστιανι-κών εθνών Δίχως αmicroφιβολία η ένταξη υπό τις συνθήκες αυτές του επαναστατηmicroένου κράτους στο ευρωπαϊκό σύστηmicroα της εποχής επέφερε σαφείς δεσmicroεύσεις στην ηγεσία του Η κατα-στολή της πειρατείας και η πάταξη της ληστείας περιλαmicroβάνονταν στα ζητήmicroατα που προσείλκυαν το άmicroεσο ενδιαφέρον των δυνάmicroεων Τα αυστηρά διατάγmicroατα που εξέ-δωσε αmicroέσως microετά τη ναυmicroαχία η Αντικυβερνητική Επιτροπή ειδικά για την καταστολή της πειρατείας αποδεικνύουν ότι η ελληνική πλευρά είχε απόλυτη επίγνωση της νέας κατάστασης Βέβαια τα διατάγmicroατα αυτά δεν είχαν άλλο στόχο παρά microόνο τη δηmicroιουργία εντυ-πώσεων αφού ήταν γνωστό εκ των προτέρων πως ήταν αδύνατο να εφαρmicroοστούν στην πράξη Οι ουσιαστικές microεταβολές της ελληνικής πολιτικής κατάστασης ndashη απο-κατάσταση της πολιτικής οmicroοφωνίας και της δηmicroόσιας ασφάλειας η άσκηση αποτελε-σmicroατικού ελέγχου εκ microέρους των ελληνικών αρχών και η απρόσκοπτη λειτουργία της δικαιοσύνηςndash που ήταν αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε να αποδείξουν έmicroπρακτα την υπα-γωγή της Επανάστασης όσο και της επιδιωκόmicroενης ελληνικής πολιτείας στην ευρωπαϊκή νοmicroιmicroότητα ήταν φανερό πως ήταν το έργο που ανατίθετο στον Κυβερνήτη

Ο πρώτος Κυβερνήτης της ΕλλάδαςΤο 1828 ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν πράγmicroατι ο πιο έmicroπειρος Έλληνας διπλωmicroάτης

Η ναυmicroαχία του Ναβαρίνου το 1827 ελαιογραφία του Κων-

Το δίκροτο laquoΕλλάςraquo του Α Μια-ούλη και οι ναυαρχίδες των

ο οποίος αν επιδείκνυε τον απαραίτητο ηρωισmicroό στο τραπέζι των διαπραγmicroατεύ-σεων θα microπορούσε όπως υποστήριζε γνωστός ιστορικός έναν περίπου αιώνα microετά τα γεγονότα να αναδειχθεί στον πολυπόθητο ηγέτη που δεν είχε αναδείξει έως τότε η Ελληνική Επανάσταση Πράγmicroατι ακόmicroη και πριν την εκλογή του Καποδίστρια από την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το όνοmicroά του αναφερόταν συχνά στην ελληνική αρθρογραφία και επιστολο-γραφία Ήταν laquoο κατάλληλος ανήρraquo που θα οδηγούσε laquoεις το ποθούmicroενον πέρας τους αγώνας ηmicroώνraquo ο laquoΑνώτατος Άρχωνraquo τον οποίο περίmicroεναν οι laquoπατριώταιraquo laquoο παρά του Ουρανού εκλελεγmicroένοςraquo ο οποίος θα έφθανε laquoενδεδυmicroένος microε όλην την δόξαν του και φαεινότατα λελαmicroπρυσmicroένος από την Θείαν Χάρινraquo ο laquoπροσδοκόmicroενος Μεσσίαςraquo Κοινό χαρακτηριστικό αυτών και άλλων ανάλογων microαρτυριών ήταν η εκτίmicroηση ότι έλειπε από την ελληνική πολιτική σκηνή ο αδιαmicroφισβήτητος ηγέτης ένας Ουάσιγκτον ή ένας Μπολιβάρ στους οποίους γινόταν συχνή αναφορά και ο οποίος θα συγκέντρωνε όλες τις εξουσίες στα χέρια του και θα έσωζε τη χώρα από την ολέθρια πολυαρχίαΜετά τα όσα είχαν προηγηθεί όmicroως στην επαναστατηmicroένη χώρα ήταν αmicroφίβολο αν υπήρχαν πια περιθώρια για την ανάδειξη του πολυπόθητου ηγέτη ή αν τελικά ακόmicroη και αυτοί που στηλίτευαν την πολυαρχία και τον εmicroφύλιο διχασmicroό ήταν πρόθυmicroοι να υποταχθούν οι ίδιοι στις διαταγές και την εξουσία ενός microόνου άνδρα Ειδικότερα microάλιστα ο Καποδίστριας πέρα από τα προτερήmicroατά του είχε το σοβαρό microειονέκτηmicroα να συνδέεται microε την Αυλή του τσάρου γεγονός που δεν εξήψε microόνο την καχυποψία των Βρετανών αλλά και των Ελλήνων οι οποίοι ανησυχούσαν για την ενδεχόmicroενη ταύτισή του microε το ρωσικό κόmicromicroα τους Ναπαίους Οι Ναπαίοι άλλωστε ήταν αυτοί που είχαν στηρίξει ένθερmicroα στην Τροιζήνα την εκλογή του microε κορυφαία στιγmicroή την περικύκλωση της Εθνοσυνέλευσης από τους άνδρες του ηγέτη τους του πανίσχυρου στρατηγού της Πελοποννήσου Θεόδωρου Κολοκοτρώνη Εν τέλει η εκλογή του Κυβερνήτη εξασφάλισε τη συναίνεση 191 πληρεξουσίων ανεξάρτητα από τις κοmicromicroατικές τους τοποθετήσεις προφανώς υπό την πίεση των δυσάρεστων ειδήσεων για την εξέλιξη της πολιορκίας της Αθήνας λίγο πριν την πτώση της στα χέρια του εχθρού Τα κριτήρια που εξασφάλισαν τη συναίνεση της πλειοψηφίας ήταν πράγmicroατι η διπλω-microατική του εmicroπειρία και η διεθνής του φήmicroη αλλά και η προσδοκία ίσως ότι θα κυβερ-νούσε microε βάση τους ισχύοντες νόmicroους το Προσωρινό Πολίτευmicroα δηλαδή του 1823

Ο Ιωάννης Καποδίστριας προ-ήγαγε το ελληνικό ζήτηmicroα στο

όπως όριζε το σχετικό ψήφισmicroα της Εθνοσυνέλευσης Τις επόmicroενες microέρες όmicroως η Εθνοσυνέλευση παρά τις διαmicroαρτυρίες των πολιτικών του Αγγλικού κόmicromicroατος και των πληρεξουσίων της Ύδρας των Σπετσών και των Ψαρών προέβη στην ψήφιση νέου συντάγmicroατος microε το οποίο παραχωρούσε διευρυmicroένες δικαιοδοσίες στον Κυβερνήτη Προφανώς αυτός ήταν ο κυριότερος παράγοντας που επέτρεψε microετά την άφιξή του στη χώρα να γίνει δεκτό χωρίς σηmicroαντικές αντιδράσεις το αίτηmicroά του να ανασταλεί η ισχύς του συντάγmicroατος και να του παραχωρηθούν έκτακτες εξουσίες microέχρι τη σύγκληση νέας Εθνοσυνέλευσης Εξάλλου τα επιχειρήmicroατα που πρόβαλε ο Καποδίστριας για να στηρίξει το αίτηmicroά του ήταν πράγmicroατι πειστικά Ενώ η κατάσταση του πολέmicroου φαινόταν πως είχε microεταβληθεί υπέρ των Ελλήνων το microεγαλύτερο microέρος της Στερεάς Ελλάδας παρέmicroενε ακόmicroη στα χέρια του εχθρού Η ελληνική οικονοmicroία ήταν σε χείρι-στη κατάσταση και οι απλήρωτοι στρατιώτες σχεδόν ανεξέλεγκτοι Η ληστεία στη στε-ριά και η πειρατεία στη θάλασσα παρά τις διαταγές της Αντικυβερνητικής Επιτροπής είχαν αποδεκατίσει τον πληθυσmicroό της επαναστατηmicroένης χώρας και προκαλούσαν τη δυσmicroενέστερη εντύπωση στην Ευρώπη ενώ ο υποτυπώδης και εmicroβρυακός διοικητικός microηχανισmicroός των προηγούmicroενων χρόνων είχε περιέλθει σε κατάσταση απόλυτης σχεδόν διάλυσης Στο πλαίσιο αυτό οι υπέρτατες επιδιώξεις του κυβερνητικού προγράmicromicroατος microπορεί να θεωρηθεί πως προσδιορίστηκαν microε βάση τις δεδοmicroένες και αδήριτες ανάγκες της επαναστατικής πολιτείας από την Εθνοσυνέλευση που εξέλεξε τον Κυβερνήτη παρά από τον ίδιο Ήταν η δηmicroιουργία συγκεντρωτικής διοίκησης που θα εγγυόταν την πολιτική ενότητα και θα έθετε τις προϋποθέσεις για τη συγκρότηση της πολιτείας microετά το οριστικό τέλος του πολέmicroου Ήταν επίσης η απαραίτητη για το εmicroπόλεmicroο ακόmicroη υπό σύσταση κράτος εξυγίανση του στρατού και πάνω απrsquo όλα φυσικά η ανάκαmicroψη της ελληνικής οικονοmicroίας Οι βασικές αρχές εποmicroένως και οι επιmicroέρους επιδιώξεις του Καποδίστρια περιορίζονται στους τρόπους microε βάση τους οποίους επεχείρησε να πετύ-χει τους παραπάνω στόχους και στις προτεραιότητες που ο ίδιος έθεσε στο πολιτικό του πρόγραmicromicroα

Η ανασυγκρότηση της κοινωνίας των Ελλήνων πολιτών Η αφετηρία αλλά και το σηmicroαντικότερο ίσως σηmicroείο του πολιτικού προγράmicromicroατος του

Καποδίστρια ήταν ο τρόπος microε τον οποίο όριζε την επιδιωκόmicroενη εθνική ανασυγκρό-τηση και microε βάση τον οποίο σχεδίαζε την εξέλιξη της κοινωνίας των Ελλήνων πολι-τών Σύmicroφωνα microε τις βασικές αρχές της πολιτικής του η εθνική ανασυγκρότηση ήταν σκόπιmicroο να συνενώσει εξ αρχής τους δύο τουλάχιστο από τους τρεις laquoελληνικούς κόσmicroουςraquo που είχαν διαmicroορφωθεί στο πέρασmicroα του χρόνου και ήταν διακριτοί microετά την κήρυξη του επαναστατικού αιτήmicroατος για τη σύσταση κράτους τους αυτόχθονες δηλαδή και τους ετερόχθονες Έλληνες που βρίσκονταν ήδη εντός της επαναστατικής επικράτειας και τους Έλληνες της διασποράς αλλά και των Επτανήσων που όντας σε τρίτες εδαφικές επικράτειες δεν συνδέονταν άmicroεσα microε τον πόλεmicroο και τις ελληνο-τουρκικές διαφιλονικήσεις Για τον τρίτο laquoελληνικό κόσmicroοraquo που απασχολούσε κατά κύριο λόγο την Πύλη τους Έλληνες της υπόλοιπης Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας ενόσω συνεχίζονταν οι διαπραγmicroατεύσεις για την αναγνώριση του ελληνικού κράτους και τη χάραξη των συνόρων του σίγουρα δεν ήταν σκόπιmicroο για την ελληνική πλευρά να προβληθούν σαφείς διεκδικήσεις που ενδεχοmicroένως θα επιβεβαίωναν τις ενστάσεις της

Ιωάννης Καποδίστριας

Ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1776 Ανήκε σε ευγενή αλλά όχι εύπορη οικογένεια ιταλικής καταγωγής από την πλευρά του πατέρα του και κυπριακής ίσως και βενετικής από την πλευρά της microητέρας του Όπως οι περισσότεροι νεαροί κάτοικοι των Επτανήσων microετέβη για τις πανεπιστηmicroιακές του σπουδές στην Ιταλία όπου φοίτησε στην ιατρική σχολή του πανεπιστηmicroίου της Πάντοβα Μετά την εγκαθί-δρυση της Ιονίου Πολιτείας υπό την κηδεmicroονία των Ρώσων ο Καποδίστριας που ασκούσε τότε το επάγγελmicroα του ιατρού στην Κέρκυρα ξεκίνησε την πολιτική του σταδιοδροmicroία αρχικά ως προσωρινός διοικητής της Κεφαλληνίας και στη συνέχεια ως γραmicromicroατέας του κράτους της Ιονίου Πολιτείας Δύο χρόνια microετά τη συνθήκη του Τιλσίτ (1807) και την παραχώρηση των νησιών στη ναπολεόντεια Γαλλία microετοίκησε στη Ρωσία και εισήλθε στη διπλωmicroατική υπηρεσία του τσάρου Αλέξανδρου Αrsquo Μέχρι την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ανήλθε στο αξίωmicroα του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών υπό τον κόmicroη Νέσελροντ θέση από την οποία παραιτήθηκε το 1822 Έως την άφιξή του στην Ελλάδα παρέmicroεινε στην Ελβετία απrsquo όπου συνέδραmicroε ως ιδιώτης στην Ελληνική Επανάσταση

Πύλης για τις δυσκολίες του laquoδιαχωρισmicroού των δύο εθνώνraquo Αυτή η εν microέρει έστω συνολική αντιmicroετώπιση του έθνους από τον Κυβερνήτη όσο και η συνακόλουθα προσδιοριζόmicroενη ταυτότητα της διαmicroορφούmicroενης κοινωνίας των Ελλήνων πολιτών ως microιας κοινωνίας Ελλήνων κατά προτεραιότητα στην καταγωγή αποτέλεσε σε πολλά σηmicroεία της τη βάση της microετέπειτα οmicroογενειακής πολιτικής την οποία ακολούθησαν απαρέγκλιτα οι ελληνικές κυβερνήσεις κατά το microεγαλύτερο microέρος του 19ου αιώνα Επρόκειτο άλλωστε για microια κατεξοχήν microεγαλοϊδεατική πολιτική από τη στιγmicroή που αποδείκνυε το αδιαmicroφισβήτητο ενδιαφέρον της επίσηmicroης πολιτείας για τους laquoέξωraquo Έλληνες και ενεθάρρυνε την αναδιοργάνωση των ελληνικών κοινοτήτων της διασποράς microε σηmicroείο αναφοράς το υπαρκτό πια εθνικό τους κέντρο Στο πλαίσιο των ίδιων επιδιώξεων εντασσόταν το πρώιmicroο ενδιαφέρον που έδειξε ο Κυβερνήτης για τη συγκρότηση ενός υποτυπώδους ακόmicroη ελληνικού προξενικού δικτύου Μετά τους Ναπολεόντειους Πολέmicroους το προξενικό δίκτυο αποτελούσε το θεσmicroικό πλαίσιο που είχαν αρχίσει να συστηmicroατοποιούν οι ευρωπαϊκές δυνάmicroεις και το οποίο υπερ-βαίνοντας τα όρια της επικράτειας ενός κράτους και microε δεδοmicroένο το γεγονός της νόmicroι-microης ύπαρξής του δηmicroιουργούσε εθνικές νησίδες στο εξωτερικό microε απώτερη επιδίωξη την προστασία των υπηκόων του και των οικονοmicroικών τους συmicroφερόντων Έτσι ο Κυβερνήτης πριν εξασφαλίσει ακόmicroη την αναγνώριση της νόmicroιmicroης ύπαρξης της Ελλάδας από τις δυνάmicroεις και σε microια εποχή που ελάχιστοι microόνο από τους Έλληνες που βρίσκονταν στο εξωτερικό διέθεταν την ελληνική ιθαγένεια για να θεωρείται πως δικαιούνταν την προξενική προστασία ενός ελληνικού κράτους διαπραγmicroατεύτηκε κατά την επίσκεψή του στη Μάλτα το κοmicroβικό σηmicroείο του microεσογειακού εmicroπορίου τον

Η πρώτη επιστολή του Καποδίστρια προς τους Έλληνες 1426 Αυγού-στου 1827(δηmicroοσιεύεται laquoΓενική Εφηmicroερίς της Ελλάδοςraquo αρ 69 19 Οκτ 1827)

laquoΠρο ολίγων ηmicroερών την στιγmicroή καθrsquo ην έmicroελλον να αναχωρήσω από την βασι-λεύουσαν της Ρωσσίας έλαβον δια του αδελφού microου τας παρά της εξοχότητός της οmicroού και των κυρίων αντιπροσώπων παραστατών του Ελληνικού έθνους πεmicroφθείσας

microοι αγγελίας δια των οποίων προς πολλήν microου τιmicroήν microrsquo εκοινοποιήσατε δύο ψηφί-σmicroατα το microεν αναγορεύον microε Κυβερνήτην της Ελλάδος το δε περιποιούν microοι την πληρεξουσιότητα να συmicroφωνήσω δάνειον εν ονόmicroατι του έθνουςΑπό τον Μάιον ακόmicroη microετά την εις Πετρούπολιν άφιξίν microου είχα microάθει εκ των δηmicroοσίων εφηmicroερίδων και εκ τινων γραmicromicroάτων ταύτην την απόδειξην της τόσον τερπνής και τόσον επισήmicroου εmicroπιστοσύνης την οποίαν το Ελληνικόν έθνος έδειξε πανδήmicroως εις εmicroέΔεν κρίνω αναγκαίον να εκφράσω προς την εξοχότητά σας και προς τους κυρίους αυτής συνάρχοντας οποία αισθήmicroατα microοι εmicroπνέουσι τα ψηφίσmicroατα των Ελλήνων τα οποία έχω προ οφθαλmicroών microουΑναπέmicroπω microόνον τας εγκαρδίους microου ευχάς προς τον ύψιστον παντοκράτορα δια να καταπέmicroψη εξ ύψους και εις εσάς κύριοι και εις εmicroέ αυτόν την θείαν του δύναmicroιν ώστε να φθάσωmicroεν το τέλος των microακρών και αιmicroατοσταγών ταλαιπωριών τας οποίας και υπέφερε και εισέτι υποφέρει το Ελληνικόν γένος επrsquo ελπίδι της ανορθώσεώς του Προς σας δε αδελφοί όσον κατά το παρόν αρκούmicroαι microόνον να αποδώσω λογαριασmicroόν των όσων έπραξα (αν και είναι microικρά και ολίγα) microέχρι σήmicroερον και να σας παραστήσω εν λόγοις όλην την έκτασιν της και εις το microέλλον αφοσιώσεώς microου εις την πατρίδα Ότε έmicroαθον την καταστροφήν των Αθηνών και την χρηmicroατικήν στενοχωρίαν της προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος και την λυπηράν ανάγκην από της οποίας εβιάσθη να προσδράmicroη εις τας Ιονικάς νήσους ζητούσα δάνειον όσον να πορισθή εξ αυτού διrsquo ολίγας microόνον ηmicroέρας τας αναγκαίας δαπάνας προς ταύτα όλα τα θλιβερά ακούσmicroατα microίαν microόνον απόκρισιν έκαmicroα Έστειλα πάραυτα προς τον αδελφόν microου το υπόλοιπον της microετρίας microου καταστάσεως τον υποχρέωσα να συmicromicroεθέξη και αυτός από το δάνειον αν το δάνειον λάβη έκβασιν ειδέ microη να παρακαταθέση εις χείρας της προσωρινής Διοικήσεως των Ελλήνων δύο χιλιάδας λιρών στερλίνων την microόνην χρηmicroατικήν microου περιουσίαν την οποίαν καθυπέβαλο-νεις την εξουσίαν της Συγχρόνως έσπευσα να παρακαλέσω ενθέρmicroως και όλους τους εν ξενιτεία ευκατα-στάτους Έλληνας να ακολουθήσωσι τούτο το παράδειγmicroα και να σας προσφέρωσι συνδροmicroήν τινάhellipraquo

διορισmicroό ως πρώτου Έλληνα προξένου του Βρετανού εmicroπόρου Thomas MacGill Αν και η προσπάθειά του δεν είχε συνέχεια ο MacGill υπήρξε άτυπα ndashεφόσον δεν διέθετε την έγκριση του Βρετανού αρmicroοστήndash ο microοναδικός προξενικός πράκτορας της χώρας έως τον Μάρτιο του 1833 και ήταν επίσης ο πρώτος που διορίστηκε επίσηmicroα πια ή σωστότερα επαναδιορίστηκε από την ΑντιβασιλείαΩστόσο οι γενικότερες επιδιώξεις της πολιτικής του Κυβερνήτη απέναντι στους Έλλη-νες του εξωτερικού έγιναν γνωστές πριν ακόmicroη φτάσει στην Ελλάδα Από τον Ιούλιο του 1827 που έφυγε από την Πετρούπολη ξεκινώντας την περιήγησή του στις κυρι-ότερες πρωτεύουσες της Ευρώπης για να διερευνήσει τις διαθέσεις των δυνάmicroεων στο ενδεχόmicroενο της σύναψης νέου δανείου και τα περιθώρια που ο ίδιος είχε για τη χάραξη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής φρόντισε να έρθει σε επαφή microε τους επιφανείς και εύπορους Έλληνες της διασποράς Από τη microια πλευρά ο Καποδίστριας δεν αγνοούσε την οικονοmicroική συνδροmicroή που θα microπορούσε να εξασφαλίσει από τους ευπορότερους τουλάχιστον οmicroογενείς υπό τη microορφή ίσως πατριωτικής χορηγίας ή εράνων αφού η προσέλκυση των οmicroογενειακών κεφαλαίων που περιλήφθηκε microετά τα microέσα του αιώνα στο πολιτικό πρόγραmicromicroα των περισσότερων ελληνικών κυβερνήσεων ήταν αδύνατο να συζητηθεί σοβαρά ενόσω συνεχιζόταν ο πόλεmicroος Οι πρώτες χρηmicroατικές ενισχύσεις κατέφθασαν από την ελλη-νική παροικία της Οδησσού και στη συνέχεια από τα ΕπτάνησαΑπό την άλλη όmicroως ο Κυβερνήτης δεν έκρυψε το ενδιαφέρον του για την επιστροφή των ικανότερων οmicroογενών στην πατρίδα η οποία διανύοντας το στάδιο της συγκρό-τησης εκ του microηδενός του διοικητικού της microηχανισmicroού χρειαζόταν επιτακτικά τα αξιότερα πιθανά στελέχη Και τα στελέχη αυτά ήταν προτιmicroότερο να είναι ελληνικής καταγωγής Εξάλλου η πρόσκληση των οmicroογενών στην επαναστατηmicroένη χώρα αποτε-λούσε ανοικτό ζήτηmicroα από τα αρχικά στάδια του αγώνα ενώ αρκετοί Φιλέλληνες είχαν υποδείξει επανειληmicromicroένα στις ελληνικές κυβερνήσεις το θετικό αντίκτυπο που θα είχε για την Επανάσταση η επιστροφή των Ελλήνων της Ευρώπης Αλλά microετά το πρώτο κύmicroα Ελλήνων microεταναστών και φοιτητών στην Ευρώπη οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στα αρχικά στάδια του Αγώνα στις επαναστατηmicroένες επαρχίες οι ελληνικές κυβερνήσεις και οι εθνοσυνελεύσεις όχι microόνο δεν κατάφεραν να προκαλέσουν την άφιξη περισ-σότερων αλλά microετά βίας microόλις microπορούσαν να αποτρέψουν την διαφυγή Ελλήνων στα

Ασηmicroένιο νόmicroισmicroα microε την επι-γραφή laquoΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι Α

Καποδίστρια ήταν ο τρόπος microε τον οποίο όριζε την επιδιωκόmicroενη εθνική ανασυγκρό-τηση και microε βάση τον οποίο σχεδίαζε την εξέλιξη της κοινωνίας των Ελλήνων πολι-τών Σύmicroφωνα microε τις βασικές αρχές της πολιτικής του η εθνική ανασυγκρότηση ήταν σκόπιmicroο να συνενώσει εξ αρχής τους δύο τουλάχιστο από τους τρεις laquoελληνικούς κόσmicroουςraquo που είχαν διαmicroορφωθεί στο πέρασmicroα του χρόνου και ήταν διακριτοί microετά την κήρυξη του επαναστατικού αιτήmicroατος για τη σύσταση κράτους τους αυτόχθονες δηλαδή και τους ετερόχθονες Έλληνες που βρίσκονταν ήδη εντός της επαναστατικής επικράτειας και τους Έλληνες της διασποράς αλλά και των Επτανήσων που όντας σε τρίτες εδαφικές επικράτειες δεν συνδέονταν άmicroεσα microε τον πόλεmicroο και τις ελληνο-τουρκικές διαφιλονικήσεις Για τον τρίτο laquoελληνικό κόσmicroοraquo που απασχολούσε κατά κύριο λόγο την Πύλη τους Έλληνες της υπόλοιπης Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας ενόσω συνεχίζονταν οι διαπραγmicroατεύσεις για την αναγνώριση του ελληνικού κράτους και τη χάραξη των συνόρων του σίγουρα δεν ήταν σκόπιmicroο για την ελληνική πλευρά να προβληθούν σαφείς διεκδικήσεις που ενδεχοmicroένως θα επιβεβαίωναν τις ενστάσεις της

Ιωάννης Καποδίστριας

Ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1776 Ανήκε σε ευγενή αλλά όχι εύπορη οικογένεια ιταλικής καταγωγής από την πλευρά του πατέρα του και κυπριακής ίσως και βενετικής από την πλευρά της microητέρας του Όπως οι περισσότεροι νεαροί κάτοικοι των Επτανήσων microετέβη για τις πανεπιστηmicroιακές του σπουδές στην Ιταλία όπου φοίτησε στην ιατρική σχολή του πανεπιστηmicroίου της Πάντοβα Μετά την εγκαθί-δρυση της Ιονίου Πολιτείας υπό την κηδεmicroονία των Ρώσων ο Καποδίστριας που ασκούσε τότε το επάγγελmicroα του ιατρού στην Κέρκυρα ξεκίνησε την πολιτική του σταδιοδροmicroία αρχικά ως προσωρινός διοικητής της Κεφαλληνίας και στη συνέχεια ως γραmicromicroατέας του κράτους της Ιονίου Πολιτείας Δύο χρόνια microετά τη συνθήκη του Τιλσίτ (1807) και την παραχώρηση των νησιών στη ναπολεόντεια Γαλλία microετοίκησε στη Ρωσία και εισήλθε στη διπλωmicroατική υπηρεσία του τσάρου Αλέξανδρου Αrsquo Μέχρι την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ανήλθε στο αξίωmicroα του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών υπό τον κόmicroη Νέσελροντ θέση από την οποία παραιτήθηκε το 1822 Έως την άφιξή του στην Ελλάδα παρέmicroεινε στην Ελβετία απrsquo όπου συνέδραmicroε ως ιδιώτης στην Ελληνική Επανάσταση

Πύλης για τις δυσκολίες του laquoδιαχωρισmicroού των δύο εθνώνraquo Αυτή η εν microέρει έστω συνολική αντιmicroετώπιση του έθνους από τον Κυβερνήτη όσο και η συνακόλουθα προσδιοριζόmicroενη ταυτότητα της διαmicroορφούmicroενης κοινωνίας των Ελλήνων πολιτών ως microιας κοινωνίας Ελλήνων κατά προτεραιότητα στην καταγωγή αποτέλεσε σε πολλά σηmicroεία της τη βάση της microετέπειτα οmicroογενειακής πολιτικής την οποία ακολούθησαν απαρέγκλιτα οι ελληνικές κυβερνήσεις κατά το microεγαλύτερο microέρος του 19ου αιώνα Επρόκειτο άλλωστε για microια κατεξοχήν microεγαλοϊδεατική πολιτική από τη στιγmicroή που αποδείκνυε το αδιαmicroφισβήτητο ενδιαφέρον της επίσηmicroης πολιτείας για τους laquoέξωraquo Έλληνες και ενεθάρρυνε την αναδιοργάνωση των ελληνικών κοινοτήτων της διασποράς microε σηmicroείο αναφοράς το υπαρκτό πια εθνικό τους κέντρο Στο πλαίσιο των ίδιων επιδιώξεων εντασσόταν το πρώιmicroο ενδιαφέρον που έδειξε ο Κυβερνήτης για τη συγκρότηση ενός υποτυπώδους ακόmicroη ελληνικού προξενικού δικτύου Μετά τους Ναπολεόντειους Πολέmicroους το προξενικό δίκτυο αποτελούσε το θεσmicroικό πλαίσιο που είχαν αρχίσει να συστηmicroατοποιούν οι ευρωπαϊκές δυνάmicroεις και το οποίο υπερ-βαίνοντας τα όρια της επικράτειας ενός κράτους και microε δεδοmicroένο το γεγονός της νόmicroι-microης ύπαρξής του δηmicroιουργούσε εθνικές νησίδες στο εξωτερικό microε απώτερη επιδίωξη την προστασία των υπηκόων του και των οικονοmicroικών τους συmicroφερόντων Έτσι ο Κυβερνήτης πριν εξασφαλίσει ακόmicroη την αναγνώριση της νόmicroιmicroης ύπαρξης της Ελλάδας από τις δυνάmicroεις και σε microια εποχή που ελάχιστοι microόνο από τους Έλληνες που βρίσκονταν στο εξωτερικό διέθεταν την ελληνική ιθαγένεια για να θεωρείται πως δικαιούνταν την προξενική προστασία ενός ελληνικού κράτους διαπραγmicroατεύτηκε κατά την επίσκεψή του στη Μάλτα το κοmicroβικό σηmicroείο του microεσογειακού εmicroπορίου τον

Η πρώτη επιστολή του Καποδίστρια προς τους Έλληνες 1426 Αυγού-στου 1827(δηmicroοσιεύεται laquoΓενική Εφηmicroερίς της Ελλάδοςraquo αρ 69 19 Οκτ 1827)

laquoΠρο ολίγων ηmicroερών την στιγmicroή καθrsquo ην έmicroελλον να αναχωρήσω από την βασι-λεύουσαν της Ρωσσίας έλαβον δια του αδελφού microου τας παρά της εξοχότητός της οmicroού και των κυρίων αντιπροσώπων παραστατών του Ελληνικού έθνους πεmicroφθείσας

microοι αγγελίας δια των οποίων προς πολλήν microου τιmicroήν microrsquo εκοινοποιήσατε δύο ψηφί-σmicroατα το microεν αναγορεύον microε Κυβερνήτην της Ελλάδος το δε περιποιούν microοι την πληρεξουσιότητα να συmicroφωνήσω δάνειον εν ονόmicroατι του έθνουςΑπό τον Μάιον ακόmicroη microετά την εις Πετρούπολιν άφιξίν microου είχα microάθει εκ των δηmicroοσίων εφηmicroερίδων και εκ τινων γραmicromicroάτων ταύτην την απόδειξην της τόσον τερπνής και τόσον επισήmicroου εmicroπιστοσύνης την οποίαν το Ελληνικόν έθνος έδειξε πανδήmicroως εις εmicroέΔεν κρίνω αναγκαίον να εκφράσω προς την εξοχότητά σας και προς τους κυρίους αυτής συνάρχοντας οποία αισθήmicroατα microοι εmicroπνέουσι τα ψηφίσmicroατα των Ελλήνων τα οποία έχω προ οφθαλmicroών microουΑναπέmicroπω microόνον τας εγκαρδίους microου ευχάς προς τον ύψιστον παντοκράτορα δια να καταπέmicroψη εξ ύψους και εις εσάς κύριοι και εις εmicroέ αυτόν την θείαν του δύναmicroιν ώστε να φθάσωmicroεν το τέλος των microακρών και αιmicroατοσταγών ταλαιπωριών τας οποίας και υπέφερε και εισέτι υποφέρει το Ελληνικόν γένος επrsquo ελπίδι της ανορθώσεώς του Προς σας δε αδελφοί όσον κατά το παρόν αρκούmicroαι microόνον να αποδώσω λογαριασmicroόν των όσων έπραξα (αν και είναι microικρά και ολίγα) microέχρι σήmicroερον και να σας παραστήσω εν λόγοις όλην την έκτασιν της και εις το microέλλον αφοσιώσεώς microου εις την πατρίδα Ότε έmicroαθον την καταστροφήν των Αθηνών και την χρηmicroατικήν στενοχωρίαν της προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος και την λυπηράν ανάγκην από της οποίας εβιάσθη να προσδράmicroη εις τας Ιονικάς νήσους ζητούσα δάνειον όσον να πορισθή εξ αυτού διrsquo ολίγας microόνον ηmicroέρας τας αναγκαίας δαπάνας προς ταύτα όλα τα θλιβερά ακούσmicroατα microίαν microόνον απόκρισιν έκαmicroα Έστειλα πάραυτα προς τον αδελφόν microου το υπόλοιπον της microετρίας microου καταστάσεως τον υποχρέωσα να συmicromicroεθέξη και αυτός από το δάνειον αν το δάνειον λάβη έκβασιν ειδέ microη να παρακαταθέση εις χείρας της προσωρινής Διοικήσεως των Ελλήνων δύο χιλιάδας λιρών στερλίνων την microόνην χρηmicroατικήν microου περιουσίαν την οποίαν καθυπέβαλο-νεις την εξουσίαν της Συγχρόνως έσπευσα να παρακαλέσω ενθέρmicroως και όλους τους εν ξενιτεία ευκατα-στάτους Έλληνας να ακολουθήσωσι τούτο το παράδειγmicroα και να σας προσφέρωσι συνδροmicroήν τινάhellipraquo

διορισmicroό ως πρώτου Έλληνα προξένου του Βρετανού εmicroπόρου Thomas MacGill Αν και η προσπάθειά του δεν είχε συνέχεια ο MacGill υπήρξε άτυπα ndashεφόσον δεν διέθετε την έγκριση του Βρετανού αρmicroοστήndash ο microοναδικός προξενικός πράκτορας της χώρας έως τον Μάρτιο του 1833 και ήταν επίσης ο πρώτος που διορίστηκε επίσηmicroα πια ή σωστότερα επαναδιορίστηκε από την ΑντιβασιλείαΩστόσο οι γενικότερες επιδιώξεις της πολιτικής του Κυβερνήτη απέναντι στους Έλλη-νες του εξωτερικού έγιναν γνωστές πριν ακόmicroη φτάσει στην Ελλάδα Από τον Ιούλιο του 1827 που έφυγε από την Πετρούπολη ξεκινώντας την περιήγησή του στις κυρι-ότερες πρωτεύουσες της Ευρώπης για να διερευνήσει τις διαθέσεις των δυνάmicroεων στο ενδεχόmicroενο της σύναψης νέου δανείου και τα περιθώρια που ο ίδιος είχε για τη χάραξη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής φρόντισε να έρθει σε επαφή microε τους επιφανείς και εύπορους Έλληνες της διασποράς Από τη microια πλευρά ο Καποδίστριας δεν αγνοούσε την οικονοmicroική συνδροmicroή που θα microπορούσε να εξασφαλίσει από τους ευπορότερους τουλάχιστον οmicroογενείς υπό τη microορφή ίσως πατριωτικής χορηγίας ή εράνων αφού η προσέλκυση των οmicroογενειακών κεφαλαίων που περιλήφθηκε microετά τα microέσα του αιώνα στο πολιτικό πρόγραmicromicroα των περισσότερων ελληνικών κυβερνήσεων ήταν αδύνατο να συζητηθεί σοβαρά ενόσω συνεχιζόταν ο πόλεmicroος Οι πρώτες χρηmicroατικές ενισχύσεις κατέφθασαν από την ελλη-νική παροικία της Οδησσού και στη συνέχεια από τα ΕπτάνησαΑπό την άλλη όmicroως ο Κυβερνήτης δεν έκρυψε το ενδιαφέρον του για την επιστροφή των ικανότερων οmicroογενών στην πατρίδα η οποία διανύοντας το στάδιο της συγκρό-τησης εκ του microηδενός του διοικητικού της microηχανισmicroού χρειαζόταν επιτακτικά τα αξιότερα πιθανά στελέχη Και τα στελέχη αυτά ήταν προτιmicroότερο να είναι ελληνικής καταγωγής Εξάλλου η πρόσκληση των οmicroογενών στην επαναστατηmicroένη χώρα αποτε-λούσε ανοικτό ζήτηmicroα από τα αρχικά στάδια του αγώνα ενώ αρκετοί Φιλέλληνες είχαν υποδείξει επανειληmicromicroένα στις ελληνικές κυβερνήσεις το θετικό αντίκτυπο που θα είχε για την Επανάσταση η επιστροφή των Ελλήνων της Ευρώπης Αλλά microετά το πρώτο κύmicroα Ελλήνων microεταναστών και φοιτητών στην Ευρώπη οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στα αρχικά στάδια του Αγώνα στις επαναστατηmicroένες επαρχίες οι ελληνικές κυβερνήσεις και οι εθνοσυνελεύσεις όχι microόνο δεν κατάφεραν να προκαλέσουν την άφιξη περισ-σότερων αλλά microετά βίας microόλις microπορούσαν να αποτρέψουν την διαφυγή Ελλήνων στα

Ασηmicroένιο νόmicroισmicroα microε την επι-γραφή laquoΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι Α

Πύλης για τις δυσκολίες του laquoδιαχωρισmicroού των δύο εθνώνraquo Αυτή η εν microέρει έστω συνολική αντιmicroετώπιση του έθνους από τον Κυβερνήτη όσο και η συνακόλουθα προσδιοριζόmicroενη ταυτότητα της διαmicroορφούmicroενης κοινωνίας των Ελλήνων πολιτών ως microιας κοινωνίας Ελλήνων κατά προτεραιότητα στην καταγωγή αποτέλεσε σε πολλά σηmicroεία της τη βάση της microετέπειτα οmicroογενειακής πολιτικής την οποία ακολούθησαν απαρέγκλιτα οι ελληνικές κυβερνήσεις κατά το microεγαλύτερο microέρος του 19ου αιώνα Επρόκειτο άλλωστε για microια κατεξοχήν microεγαλοϊδεατική πολιτική από τη στιγmicroή που αποδείκνυε το αδιαmicroφισβήτητο ενδιαφέρον της επίσηmicroης πολιτείας για τους laquoέξωraquo Έλληνες και ενεθάρρυνε την αναδιοργάνωση των ελληνικών κοινοτήτων της διασποράς microε σηmicroείο αναφοράς το υπαρκτό πια εθνικό τους κέντρο Στο πλαίσιο των ίδιων επιδιώξεων εντασσόταν το πρώιmicroο ενδιαφέρον που έδειξε ο Κυβερνήτης για τη συγκρότηση ενός υποτυπώδους ακόmicroη ελληνικού προξενικού δικτύου Μετά τους Ναπολεόντειους Πολέmicroους το προξενικό δίκτυο αποτελούσε το θεσmicroικό πλαίσιο που είχαν αρχίσει να συστηmicroατοποιούν οι ευρωπαϊκές δυνάmicroεις και το οποίο υπερ-βαίνοντας τα όρια της επικράτειας ενός κράτους και microε δεδοmicroένο το γεγονός της νόmicroι-microης ύπαρξής του δηmicroιουργούσε εθνικές νησίδες στο εξωτερικό microε απώτερη επιδίωξη την προστασία των υπηκόων του και των οικονοmicroικών τους συmicroφερόντων Έτσι ο Κυβερνήτης πριν εξασφαλίσει ακόmicroη την αναγνώριση της νόmicroιmicroης ύπαρξης της Ελλάδας από τις δυνάmicroεις και σε microια εποχή που ελάχιστοι microόνο από τους Έλληνες που βρίσκονταν στο εξωτερικό διέθεταν την ελληνική ιθαγένεια για να θεωρείται πως δικαιούνταν την προξενική προστασία ενός ελληνικού κράτους διαπραγmicroατεύτηκε κατά την επίσκεψή του στη Μάλτα το κοmicroβικό σηmicroείο του microεσογειακού εmicroπορίου τον

Η πρώτη επιστολή του Καποδίστρια προς τους Έλληνες 1426 Αυγού-στου 1827(δηmicroοσιεύεται laquoΓενική Εφηmicroερίς της Ελλάδοςraquo αρ 69 19 Οκτ 1827)

laquoΠρο ολίγων ηmicroερών την στιγmicroή καθrsquo ην έmicroελλον να αναχωρήσω από την βασι-λεύουσαν της Ρωσσίας έλαβον δια του αδελφού microου τας παρά της εξοχότητός της οmicroού και των κυρίων αντιπροσώπων παραστατών του Ελληνικού έθνους πεmicroφθείσας

microοι αγγελίας δια των οποίων προς πολλήν microου τιmicroήν microrsquo εκοινοποιήσατε δύο ψηφί-σmicroατα το microεν αναγορεύον microε Κυβερνήτην της Ελλάδος το δε περιποιούν microοι την πληρεξουσιότητα να συmicroφωνήσω δάνειον εν ονόmicroατι του έθνουςΑπό τον Μάιον ακόmicroη microετά την εις Πετρούπολιν άφιξίν microου είχα microάθει εκ των δηmicroοσίων εφηmicroερίδων και εκ τινων γραmicromicroάτων ταύτην την απόδειξην της τόσον τερπνής και τόσον επισήmicroου εmicroπιστοσύνης την οποίαν το Ελληνικόν έθνος έδειξε πανδήmicroως εις εmicroέΔεν κρίνω αναγκαίον να εκφράσω προς την εξοχότητά σας και προς τους κυρίους αυτής συνάρχοντας οποία αισθήmicroατα microοι εmicroπνέουσι τα ψηφίσmicroατα των Ελλήνων τα οποία έχω προ οφθαλmicroών microουΑναπέmicroπω microόνον τας εγκαρδίους microου ευχάς προς τον ύψιστον παντοκράτορα δια να καταπέmicroψη εξ ύψους και εις εσάς κύριοι και εις εmicroέ αυτόν την θείαν του δύναmicroιν ώστε να φθάσωmicroεν το τέλος των microακρών και αιmicroατοσταγών ταλαιπωριών τας οποίας και υπέφερε και εισέτι υποφέρει το Ελληνικόν γένος επrsquo ελπίδι της ανορθώσεώς του Προς σας δε αδελφοί όσον κατά το παρόν αρκούmicroαι microόνον να αποδώσω λογαριασmicroόν των όσων έπραξα (αν και είναι microικρά και ολίγα) microέχρι σήmicroερον και να σας παραστήσω εν λόγοις όλην την έκτασιν της και εις το microέλλον αφοσιώσεώς microου εις την πατρίδα Ότε έmicroαθον την καταστροφήν των Αθηνών και την χρηmicroατικήν στενοχωρίαν της προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος και την λυπηράν ανάγκην από της οποίας εβιάσθη να προσδράmicroη εις τας Ιονικάς νήσους ζητούσα δάνειον όσον να πορισθή εξ αυτού διrsquo ολίγας microόνον ηmicroέρας τας αναγκαίας δαπάνας προς ταύτα όλα τα θλιβερά ακούσmicroατα microίαν microόνον απόκρισιν έκαmicroα Έστειλα πάραυτα προς τον αδελφόν microου το υπόλοιπον της microετρίας microου καταστάσεως τον υποχρέωσα να συmicromicroεθέξη και αυτός από το δάνειον αν το δάνειον λάβη έκβασιν ειδέ microη να παρακαταθέση εις χείρας της προσωρινής Διοικήσεως των Ελλήνων δύο χιλιάδας λιρών στερλίνων την microόνην χρηmicroατικήν microου περιουσίαν την οποίαν καθυπέβαλο-νεις την εξουσίαν της Συγχρόνως έσπευσα να παρακαλέσω ενθέρmicroως και όλους τους εν ξενιτεία ευκατα-στάτους Έλληνας να ακολουθήσωσι τούτο το παράδειγmicroα και να σας προσφέρωσι συνδροmicroήν τινάhellipraquo

διορισmicroό ως πρώτου Έλληνα προξένου του Βρετανού εmicroπόρου Thomas MacGill Αν και η προσπάθειά του δεν είχε συνέχεια ο MacGill υπήρξε άτυπα ndashεφόσον δεν διέθετε την έγκριση του Βρετανού αρmicroοστήndash ο microοναδικός προξενικός πράκτορας της χώρας έως τον Μάρτιο του 1833 και ήταν επίσης ο πρώτος που διορίστηκε επίσηmicroα πια ή σωστότερα επαναδιορίστηκε από την ΑντιβασιλείαΩστόσο οι γενικότερες επιδιώξεις της πολιτικής του Κυβερνήτη απέναντι στους Έλλη-νες του εξωτερικού έγιναν γνωστές πριν ακόmicroη φτάσει στην Ελλάδα Από τον Ιούλιο του 1827 που έφυγε από την Πετρούπολη ξεκινώντας την περιήγησή του στις κυρι-ότερες πρωτεύουσες της Ευρώπης για να διερευνήσει τις διαθέσεις των δυνάmicroεων στο ενδεχόmicroενο της σύναψης νέου δανείου και τα περιθώρια που ο ίδιος είχε για τη χάραξη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής φρόντισε να έρθει σε επαφή microε τους επιφανείς και εύπορους Έλληνες της διασποράς Από τη microια πλευρά ο Καποδίστριας δεν αγνοούσε την οικονοmicroική συνδροmicroή που θα microπορούσε να εξασφαλίσει από τους ευπορότερους τουλάχιστον οmicroογενείς υπό τη microορφή ίσως πατριωτικής χορηγίας ή εράνων αφού η προσέλκυση των οmicroογενειακών κεφαλαίων που περιλήφθηκε microετά τα microέσα του αιώνα στο πολιτικό πρόγραmicromicroα των περισσότερων ελληνικών κυβερνήσεων ήταν αδύνατο να συζητηθεί σοβαρά ενόσω συνεχιζόταν ο πόλεmicroος Οι πρώτες χρηmicroατικές ενισχύσεις κατέφθασαν από την ελλη-νική παροικία της Οδησσού και στη συνέχεια από τα ΕπτάνησαΑπό την άλλη όmicroως ο Κυβερνήτης δεν έκρυψε το ενδιαφέρον του για την επιστροφή των ικανότερων οmicroογενών στην πατρίδα η οποία διανύοντας το στάδιο της συγκρό-τησης εκ του microηδενός του διοικητικού της microηχανισmicroού χρειαζόταν επιτακτικά τα αξιότερα πιθανά στελέχη Και τα στελέχη αυτά ήταν προτιmicroότερο να είναι ελληνικής καταγωγής Εξάλλου η πρόσκληση των οmicroογενών στην επαναστατηmicroένη χώρα αποτε-λούσε ανοικτό ζήτηmicroα από τα αρχικά στάδια του αγώνα ενώ αρκετοί Φιλέλληνες είχαν υποδείξει επανειληmicromicroένα στις ελληνικές κυβερνήσεις το θετικό αντίκτυπο που θα είχε για την Επανάσταση η επιστροφή των Ελλήνων της Ευρώπης Αλλά microετά το πρώτο κύmicroα Ελλήνων microεταναστών και φοιτητών στην Ευρώπη οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στα αρχικά στάδια του Αγώνα στις επαναστατηmicroένες επαρχίες οι ελληνικές κυβερνήσεις και οι εθνοσυνελεύσεις όχι microόνο δεν κατάφεραν να προκαλέσουν την άφιξη περισ-σότερων αλλά microετά βίας microόλις microπορούσαν να αποτρέψουν την διαφυγή Ελλήνων στα

Ασηmicroένιο νόmicroισmicroα microε την επι-γραφή laquoΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι Α

microοι αγγελίας δια των οποίων προς πολλήν microου τιmicroήν microrsquo εκοινοποιήσατε δύο ψηφί-σmicroατα το microεν αναγορεύον microε Κυβερνήτην της Ελλάδος το δε περιποιούν microοι την πληρεξουσιότητα να συmicroφωνήσω δάνειον εν ονόmicroατι του έθνουςΑπό τον Μάιον ακόmicroη microετά την εις Πετρούπολιν άφιξίν microου είχα microάθει εκ των δηmicroοσίων εφηmicroερίδων και εκ τινων γραmicromicroάτων ταύτην την απόδειξην της τόσον τερπνής και τόσον επισήmicroου εmicroπιστοσύνης την οποίαν το Ελληνικόν έθνος έδειξε πανδήmicroως εις εmicroέΔεν κρίνω αναγκαίον να εκφράσω προς την εξοχότητά σας και προς τους κυρίους αυτής συνάρχοντας οποία αισθήmicroατα microοι εmicroπνέουσι τα ψηφίσmicroατα των Ελλήνων τα οποία έχω προ οφθαλmicroών microουΑναπέmicroπω microόνον τας εγκαρδίους microου ευχάς προς τον ύψιστον παντοκράτορα δια να καταπέmicroψη εξ ύψους και εις εσάς κύριοι και εις εmicroέ αυτόν την θείαν του δύναmicroιν ώστε να φθάσωmicroεν το τέλος των microακρών και αιmicroατοσταγών ταλαιπωριών τας οποίας και υπέφερε και εισέτι υποφέρει το Ελληνικόν γένος επrsquo ελπίδι της ανορθώσεώς του Προς σας δε αδελφοί όσον κατά το παρόν αρκούmicroαι microόνον να αποδώσω λογαριασmicroόν των όσων έπραξα (αν και είναι microικρά και ολίγα) microέχρι σήmicroερον και να σας παραστήσω εν λόγοις όλην την έκτασιν της και εις το microέλλον αφοσιώσεώς microου εις την πατρίδα Ότε έmicroαθον την καταστροφήν των Αθηνών και την χρηmicroατικήν στενοχωρίαν της προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος και την λυπηράν ανάγκην από της οποίας εβιάσθη να προσδράmicroη εις τας Ιονικάς νήσους ζητούσα δάνειον όσον να πορισθή εξ αυτού διrsquo ολίγας microόνον ηmicroέρας τας αναγκαίας δαπάνας προς ταύτα όλα τα θλιβερά ακούσmicroατα microίαν microόνον απόκρισιν έκαmicroα Έστειλα πάραυτα προς τον αδελφόν microου το υπόλοιπον της microετρίας microου καταστάσεως τον υποχρέωσα να συmicromicroεθέξη και αυτός από το δάνειον αν το δάνειον λάβη έκβασιν ειδέ microη να παρακαταθέση εις χείρας της προσωρινής Διοικήσεως των Ελλήνων δύο χιλιάδας λιρών στερλίνων την microόνην χρηmicroατικήν microου περιουσίαν την οποίαν καθυπέβαλο-νεις την εξουσίαν της Συγχρόνως έσπευσα να παρακαλέσω ενθέρmicroως και όλους τους εν ξενιτεία ευκατα-στάτους Έλληνας να ακολουθήσωσι τούτο το παράδειγmicroα και να σας προσφέρωσι συνδροmicroήν τινάhellipraquo

διορισmicroό ως πρώτου Έλληνα προξένου του Βρετανού εmicroπόρου Thomas MacGill Αν και η προσπάθειά του δεν είχε συνέχεια ο MacGill υπήρξε άτυπα ndashεφόσον δεν διέθετε την έγκριση του Βρετανού αρmicroοστήndash ο microοναδικός προξενικός πράκτορας της χώρας έως τον Μάρτιο του 1833 και ήταν επίσης ο πρώτος που διορίστηκε επίσηmicroα πια ή σωστότερα επαναδιορίστηκε από την ΑντιβασιλείαΩστόσο οι γενικότερες επιδιώξεις της πολιτικής του Κυβερνήτη απέναντι στους Έλλη-νες του εξωτερικού έγιναν γνωστές πριν ακόmicroη φτάσει στην Ελλάδα Από τον Ιούλιο του 1827 που έφυγε από την Πετρούπολη ξεκινώντας την περιήγησή του στις κυρι-ότερες πρωτεύουσες της Ευρώπης για να διερευνήσει τις διαθέσεις των δυνάmicroεων στο ενδεχόmicroενο της σύναψης νέου δανείου και τα περιθώρια που ο ίδιος είχε για τη χάραξη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής φρόντισε να έρθει σε επαφή microε τους επιφανείς και εύπορους Έλληνες της διασποράς Από τη microια πλευρά ο Καποδίστριας δεν αγνοούσε την οικονοmicroική συνδροmicroή που θα microπορούσε να εξασφαλίσει από τους ευπορότερους τουλάχιστον οmicroογενείς υπό τη microορφή ίσως πατριωτικής χορηγίας ή εράνων αφού η προσέλκυση των οmicroογενειακών κεφαλαίων που περιλήφθηκε microετά τα microέσα του αιώνα στο πολιτικό πρόγραmicromicroα των περισσότερων ελληνικών κυβερνήσεων ήταν αδύνατο να συζητηθεί σοβαρά ενόσω συνεχιζόταν ο πόλεmicroος Οι πρώτες χρηmicroατικές ενισχύσεις κατέφθασαν από την ελλη-νική παροικία της Οδησσού και στη συνέχεια από τα ΕπτάνησαΑπό την άλλη όmicroως ο Κυβερνήτης δεν έκρυψε το ενδιαφέρον του για την επιστροφή των ικανότερων οmicroογενών στην πατρίδα η οποία διανύοντας το στάδιο της συγκρό-τησης εκ του microηδενός του διοικητικού της microηχανισmicroού χρειαζόταν επιτακτικά τα αξιότερα πιθανά στελέχη Και τα στελέχη αυτά ήταν προτιmicroότερο να είναι ελληνικής καταγωγής Εξάλλου η πρόσκληση των οmicroογενών στην επαναστατηmicroένη χώρα αποτε-λούσε ανοικτό ζήτηmicroα από τα αρχικά στάδια του αγώνα ενώ αρκετοί Φιλέλληνες είχαν υποδείξει επανειληmicromicroένα στις ελληνικές κυβερνήσεις το θετικό αντίκτυπο που θα είχε για την Επανάσταση η επιστροφή των Ελλήνων της Ευρώπης Αλλά microετά το πρώτο κύmicroα Ελλήνων microεταναστών και φοιτητών στην Ευρώπη οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στα αρχικά στάδια του Αγώνα στις επαναστατηmicroένες επαρχίες οι ελληνικές κυβερνήσεις και οι εθνοσυνελεύσεις όχι microόνο δεν κατάφεραν να προκαλέσουν την άφιξη περισ-σότερων αλλά microετά βίας microόλις microπορούσαν να αποτρέψουν την διαφυγή Ελλήνων στα

Ασηmicroένιο νόmicroισmicroα microε την επι-γραφή laquoΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι Α

διορισmicroό ως πρώτου Έλληνα προξένου του Βρετανού εmicroπόρου Thomas MacGill Αν και η προσπάθειά του δεν είχε συνέχεια ο MacGill υπήρξε άτυπα ndashεφόσον δεν διέθετε την έγκριση του Βρετανού αρmicroοστήndash ο microοναδικός προξενικός πράκτορας της χώρας έως τον Μάρτιο του 1833 και ήταν επίσης ο πρώτος που διορίστηκε επίσηmicroα πια ή σωστότερα επαναδιορίστηκε από την ΑντιβασιλείαΩστόσο οι γενικότερες επιδιώξεις της πολιτικής του Κυβερνήτη απέναντι στους Έλλη-νες του εξωτερικού έγιναν γνωστές πριν ακόmicroη φτάσει στην Ελλάδα Από τον Ιούλιο του 1827 που έφυγε από την Πετρούπολη ξεκινώντας την περιήγησή του στις κυρι-ότερες πρωτεύουσες της Ευρώπης για να διερευνήσει τις διαθέσεις των δυνάmicroεων στο ενδεχόmicroενο της σύναψης νέου δανείου και τα περιθώρια που ο ίδιος είχε για τη χάραξη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής φρόντισε να έρθει σε επαφή microε τους επιφανείς και εύπορους Έλληνες της διασποράς Από τη microια πλευρά ο Καποδίστριας δεν αγνοούσε την οικονοmicroική συνδροmicroή που θα microπορούσε να εξασφαλίσει από τους ευπορότερους τουλάχιστον οmicroογενείς υπό τη microορφή ίσως πατριωτικής χορηγίας ή εράνων αφού η προσέλκυση των οmicroογενειακών κεφαλαίων που περιλήφθηκε microετά τα microέσα του αιώνα στο πολιτικό πρόγραmicromicroα των περισσότερων ελληνικών κυβερνήσεων ήταν αδύνατο να συζητηθεί σοβαρά ενόσω συνεχιζόταν ο πόλεmicroος Οι πρώτες χρηmicroατικές ενισχύσεις κατέφθασαν από την ελλη-νική παροικία της Οδησσού και στη συνέχεια από τα ΕπτάνησαΑπό την άλλη όmicroως ο Κυβερνήτης δεν έκρυψε το ενδιαφέρον του για την επιστροφή των ικανότερων οmicroογενών στην πατρίδα η οποία διανύοντας το στάδιο της συγκρό-τησης εκ του microηδενός του διοικητικού της microηχανισmicroού χρειαζόταν επιτακτικά τα αξιότερα πιθανά στελέχη Και τα στελέχη αυτά ήταν προτιmicroότερο να είναι ελληνικής καταγωγής Εξάλλου η πρόσκληση των οmicroογενών στην επαναστατηmicroένη χώρα αποτε-λούσε ανοικτό ζήτηmicroα από τα αρχικά στάδια του αγώνα ενώ αρκετοί Φιλέλληνες είχαν υποδείξει επανειληmicromicroένα στις ελληνικές κυβερνήσεις το θετικό αντίκτυπο που θα είχε για την Επανάσταση η επιστροφή των Ελλήνων της Ευρώπης Αλλά microετά το πρώτο κύmicroα Ελλήνων microεταναστών και φοιτητών στην Ευρώπη οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στα αρχικά στάδια του Αγώνα στις επαναστατηmicroένες επαρχίες οι ελληνικές κυβερνήσεις και οι εθνοσυνελεύσεις όχι microόνο δεν κατάφεραν να προκαλέσουν την άφιξη περισ-σότερων αλλά microετά βίας microόλις microπορούσαν να αποτρέψουν την διαφυγή Ελλήνων στα

Ασηmicroένιο νόmicroισmicroα microε την επι-γραφή laquoΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι Α

γειτονικά Επτάνησα ή το εξωτερικό Στο microεταξύ η χώρα παρέmicroενε αραιοκατοικηmicroένη γεγονός που microακροπρόθεσmicroα φαινό-ταν να microειώνει ακόmicroη περισσότερο τα ήδη περιορισmicroένα περιθώρια της οικονοmicroικής της ανάκαmicroψης Αλλά το σηmicroαντικότερο ήταν ότι είχε σηmicroαντικές ελλείψεις ανδρών ελληνικής καταγωγής που θα διέθεταν τις απαιτούmicroενες ειδικές γνώσεις για να στε-λεχώσουν τις υπηρεσίες της διοίκησης της δικαιοσύνης της βασικής και τεχνικής εκπαίδευσης και των άλλων υπηρεσιών που ήταν απαραίτητες για το κράτος Σηmicroα-ντική ήταν επίσης η έλλειψη Ελλήνων που θα microπορούσαν να συστήσουν στη χώρα laquoσηmicroαντικά καταστήmicroατα συντείνοντα εις την πρόοδον των τεχνών του εmicroπορίου των επιστηmicroών και της βιοmicroηχανίαςraquo Για τον λόγο αυτό η ίδρυση τέτοιων καταστηmicroάτων αποτέλεσε κριτήριο για τη διευ-κόλυνση της πολιτογράφησης των αλλοεθνών αλλοδαπών στις σχετικές διατάξεις του συντάγmicroατος του 1827 ενώ παρόmicroοιες περίπου προϋποθέσεις είχαν περιληφθεί και στο laquoΠολίτευmicroα του 1823raquo Δεν ήταν τυχαίο επίσης το γεγονός ότι καθώς η άφιξη του Καποδίστρια στη χώρα και οι εξελίξεις της διπλωmicroατίας φαίνονταν να εγγυώνται την αποκατάσταση της τάξης και της ευνοmicroίας πολλοί αλλοδαποί εκδήλωσαν το ενδι-αφέρον τους για την άσκηση του επαγγέλmicroατός τους ή την ίδρυση επιχειρήσεων στη νεοσύστατη Ελλάδα Αν και η microοναδική επίσηmicroη απογραφή του πληθυσmicroού της χώρας την περίοδο αυτή ndashη απογραφή δηλαδή που επεχείρησε ο Καποδίστριας το 1828ndash δεν περιλαmicroβάνει πλη-ροφορίες για την παρουσία αλλοδαπών ή πολιτογραφηmicroένων αλλοεθνών ούτε στοιχεία για τα επαγγέλmicroατα των κατοίκων της χώρας άλλες πηγές αναφέρουν ανάmicroεσα στους Ευρωπαίους που ίδρυσαν ή ενδιαφέρθηκαν να συστήσουν καταστήmicroατα ή εταιρείες στην Ελλάδα του Καποδίστρια και ορισmicroένους Επτανήσιους Πράγmicroατι οι προσκλήσεις που απηύθυνε ο Κυβερνήτης στους Επτανήσιους αλλά και στους Έλληνες της Ευρώ-πης έτυχαν αξιοσηmicroείωτης απήχησης ίσως υπό την επίδραση του γεγονότος ότι και ο ίδιος ήταν ένας Επτανήσιος Έλληνας της Ευρώπης και δεν παρέλειπε microάλιστα να δηλώσει την υποστήριξή του προς όσους Επτανησίους ή Ευρωπαίους Έλληνες όπως αναφέρονται συχνά επέλεγαν να ακολουθήσουν το δρόmicroο που θα τους οδηγούσε στην πατρίδα Ειδικά οι εκθέσεις του Βρετανού αρmicroοστή των νησιών του Ιονίου περιλαmicroβά-νουν πλήθος πληροφοριών σε σχέση microε την άφιξη Επτανησίων και άλλων ετεροχθόνων

Η σφραγίδα και το κουmicroπί από τη στολή του Ιωάννη Καπο-

Ελλήνων και την απασχόλησή τους στις υπηρεσίες της ελληνικής κυβέρνησης Ενώ σύmicroφωνα microε microια πληροφορία ο Καποδίστριας δήλωσε στα τέλη του καλοκαιριού του 1828 ότι θα ενίσχυε παντοιοτρόπως τη microετανάστευση Ελλήνων από κάθε γωνιά της Ευρώπης και ότι microε microεγάλη ικανοποίηση θα δεχόταν όσο το δυνατό περισσότερους Επτανήσιους προκειmicroένου οι οmicroογενείς microετανάστες κάθε επαγγέλmicroατος να γίνουν οι laquoδάσκαλοι των Ελλήνωνraquo Ωστόσο οι περισσότερες προσπάθειες ερmicroηνείας της πολιτικής του Κυβερνήτη για την προσέλκυση στη χώρα Ευρωπαίων ή Επτανησίων Ελλήνων συνήθως παρακάmicroπτουν την επιδίωξή του να συγκροτήσει microια αστική τάξη επαγγελmicroατιών και υπαλλήλων της διοί-κησης από Έλληνες κατά προτεραιότητα στην καταγωγή ανεξάρτητα από την τοπική τους προέλευση συνεχίζοντας στην ουσία την πολιτική που είχε προαναγγελθεί αλλά είχε εφαρmicroοστεί εν microέρει microόνο και όχι απαραίτητα αποτελεσmicroατικά από τα αρχικά στάδια του Αγώνα Αξίζει να αναφερθεί microάλιστα ότι microια πενταετία περίπου αργότερα όταν microετά την εγκαθίδρυση της βασιλείας του Όθωνα συζητήθηκε εκ νέου το ενδεχό-microενο της χάραξης microιας πολιτικής για την προσέλκυση microεταναστών στο ελληνικό κράτος και φάνηκε πως οι προθέσεις της Αντιβασιλείας επικεντρώνονταν στους αλλοεθνείς microετανάστες οι απόψεις τόσο των φιλελεύθερων όσο και των συντηρητικών Ελλήνων

Αρκετά νωρίς λίγο microετά τη ναυmicroαχία του Ναβαρίνου ένας στρατηγός από τη Γενεύη ενδιαφέρθηκε για την ίδρυση εργοστασίου πηγυλοποιΐας Ένας Ελβετός αργότερα σχε-δίαζε τη σύσταση αγροτικής σχολής στην Κόρινθο ενώ κάποιοι αλλοδαποί φαρmicroακοποιοί ζήτησαν να ανοίξουν τα καταστήmicroατά τους σε ελληνικές πόλεις Την ίδια περίοδο δυο Βρετανοί πρότειναν την ίδρυση τράπεζας και κάποιοι Γάλλοι και Ελβετοί εξέφρασαν την επιθυmicroία τους να οργανώσουν στην Ελλάδα εταιρείες αποικισmicroού microε σκοπό τη δηmicroο-γραφική ενίσχυση της χώρας microια προοπτική που γνώριζαν πως ενδιαφέρει τον Καπο-δίστρια Κατά microια εκδοχή microάλιστα ο ζήλος της γαλλικής κυβέρνησης για την αποστολή του εκστρατευτικού σώmicroατος υπό τον Μαιζόν δεν αποσκοπούσε microόνο στην αύξηση της επιρροής της στην περιοχή αλλά και στην αντιmicroετώπιση ενός καίριου κοινωνικού της προβλήmicroατος στην αποκατάσταση αλλά και την αποmicroάκρυνση από τη Γαλλία των άερ-γων και αντικαθεστωτικών στη συντριπτική τους πλειοψηφία στρατιωτικών

πατριωτών σχεδόν ταυτίζονταν microε τις ιδέες που είχε εκφράσει πρώτος ο Κυβερνήτης υπέρ των οmicroογενών microεταναστών ndashτότε βέβαια στο επίκεντρο του ελληνικού ενδιαφέ-ροντος βρίσκονταν κατά κύριο λόγο οι αλύτρωτοι παρά οι Ευρωπαίοι ή οι Επτανήσιοι Έλληνες

Αυτόχθονες και Ετερόχθονες η πρώτη κρίσηΠέρα από τις άλλες προθέσεις της οmicroογενειακής πολιτικής του Κυβερνήτη είναι γεγο-νός αυτό που τονίζεται συχνά στην υπάρχουσα βιβλιογραφία ότι η βραχυπρόθεσmicroη επιδίωξή του από την προσέλκυση Ευρωπαίων και Επτανησίων Ελλήνων συνδεόταν microε την επιθυmicroία του να στηριχθεί σε νεήλυδες Έλληνες ndashανθρώπους που δεν είχαν εmicroπλακεί στις πολιτικές και κοmicromicroατικές αντιπαραθέσεις των προηγούmicroενων χρόνων και οι οποίοι λόγω της εmicroπειρίας τους στα ευνοmicroούmicroενα συστήmicroατα της Δύσης και επειδή ακριβώς microετά την άφιξή τους στη χώρα θα εξαρτώνταν άmicroεσα από τον ίδιο θα microπο-ρούσαν να αποδειχθούν αξιόπιστοι και πολύτιmicroοι συνεργάτες του κατά τη συγκρότηση της ελληνικής πολιτείας Η προσπάθειά του να στηριχθεί στους νεήλυδες Έλληνες προκειmicroένου να αποδυναmicroώ-σει τα κόmicromicroατα τα οποία όmicroως είχαν ενισχυθεί σοβαρά το διάστηmicroα της περιήγησής του στην Ευρώπη και να αποmicroονώσει τις παλαιές ισχυρές ηγετικές οmicroάδες είχε τελικά το αντίθετο αποτέλεσmicroα Η εύνοια που έδειξε στους ετερόχθονες της Ευρώπης και τους Επτανησίους συντοπίτες του υπονόmicroευσε τις απώτερες αξίες της εθνικά οmicroοιο-γενούς κοινωνίας πολιτών που επεδίωκε και προκάλεσε την έξαρση των αντιπαραθέ-σεων microεταξύ αυτοχθόνων και ετεροχθόνων που στην ουσία υπέβοσκαν από τα αρχικά στάδια της Επανάστασης Η σταδιακή συρροή microετά το 1828 δυτικοθρεmicromicroένων ετεροχθόνων που θα microπορούσαν να περιγραφούν ως microετανάστες παρά ως πρόσφυγες microε τη σύγχρονη και πάλι σηmicroασία των όρων και οι οποίοι προορίζονταν να αναλάβουν δικαστικά και διοικητικά αξιώ-microατα ενώ έως τότε είχαν διακινδυνεύσει λιγότερα σε σύγκριση microε τους αυτόχθονες για την απελευθέρωση της πατρίδας έφερε και πάλι στο επίκεντρο των ελληνικών συζη-τήσεων την περίφηmicroη τυχοδιωκτική και χλευαστική περιγραφή των στόχων της Ελλη-νικής Επανάστασης που αποδίδεται σε κάποιον ετερόχθονα laquoή να χαθήτε όλοι σας ή να ελευθερωθώmicroενraquo Ο τυχοδιωκτισmicroός των ετεροχθόνων αποτέλεσε κεντρικό θέmicroα

Το παράσηmicroο laquoΑστέραςraquo του Ιωάννη Καποδίστρια (Μουσείο

πατριωτών σχεδόν ταυτίζονταν microε τις ιδέες που είχε εκφράσει πρώτος ο Κυβερνήτης υπέρ των οmicroογενών microεταναστών ndashτότε βέβαια στο επίκεντρο του ελληνικού ενδιαφέ-ροντος βρίσκονταν κατά κύριο λόγο οι αλύτρωτοι παρά οι Ευρωπαίοι ή οι Επτανήσιοι Έλληνες

Αυτόχθονες και Ετερόχθονες η πρώτη κρίσηΠέρα από τις άλλες προθέσεις της οmicroογενειακής πολιτικής του Κυβερνήτη είναι γεγο-νός αυτό που τονίζεται συχνά στην υπάρχουσα βιβλιογραφία ότι η βραχυπρόθεσmicroη επιδίωξή του από την προσέλκυση Ευρωπαίων και Επτανησίων Ελλήνων συνδεόταν microε την επιθυmicroία του να στηριχθεί σε νεήλυδες Έλληνες ndashανθρώπους που δεν είχαν εmicroπλακεί στις πολιτικές και κοmicromicroατικές αντιπαραθέσεις των προηγούmicroενων χρόνων και οι οποίοι λόγω της εmicroπειρίας τους στα ευνοmicroούmicroενα συστήmicroατα της Δύσης και επειδή ακριβώς microετά την άφιξή τους στη χώρα θα εξαρτώνταν άmicroεσα από τον ίδιο θα microπο-ρούσαν να αποδειχθούν αξιόπιστοι και πολύτιmicroοι συνεργάτες του κατά τη συγκρότηση της ελληνικής πολιτείας Η προσπάθειά του να στηριχθεί στους νεήλυδες Έλληνες προκειmicroένου να αποδυναmicroώ-σει τα κόmicromicroατα τα οποία όmicroως είχαν ενισχυθεί σοβαρά το διάστηmicroα της περιήγησής του στην Ευρώπη και να αποmicroονώσει τις παλαιές ισχυρές ηγετικές οmicroάδες είχε τελικά το αντίθετο αποτέλεσmicroα Η εύνοια που έδειξε στους ετερόχθονες της Ευρώπης και τους Επτανησίους συντοπίτες του υπονόmicroευσε τις απώτερες αξίες της εθνικά οmicroοιο-γενούς κοινωνίας πολιτών που επεδίωκε και προκάλεσε την έξαρση των αντιπαραθέ-σεων microεταξύ αυτοχθόνων και ετεροχθόνων που στην ουσία υπέβοσκαν από τα αρχικά στάδια της Επανάστασης Η σταδιακή συρροή microετά το 1828 δυτικοθρεmicromicroένων ετεροχθόνων που θα microπορούσαν να περιγραφούν ως microετανάστες παρά ως πρόσφυγες microε τη σύγχρονη και πάλι σηmicroασία των όρων και οι οποίοι προορίζονταν να αναλάβουν δικαστικά και διοικητικά αξιώ-microατα ενώ έως τότε είχαν διακινδυνεύσει λιγότερα σε σύγκριση microε τους αυτόχθονες για την απελευθέρωση της πατρίδας έφερε και πάλι στο επίκεντρο των ελληνικών συζη-τήσεων την περίφηmicroη τυχοδιωκτική και χλευαστική περιγραφή των στόχων της Ελλη-νικής Επανάστασης που αποδίδεται σε κάποιον ετερόχθονα laquoή να χαθήτε όλοι σας ή να ελευθερωθώmicroενraquo Ο τυχοδιωκτισmicroός των ετεροχθόνων αποτέλεσε κεντρικό θέmicroα

Το παράσηmicroο laquoΑστέραςraquo του Ιωάννη Καποδίστρια (Μουσείο

δηmicroοσιευmicroάτων του Τύπου την άνοιξη του 1828 όταν οι διορισmicroοί στο Πανελλήνιο το γνωmicroοδοτικό σώmicroα που από τον Ιανουάριο του 1828 αντικατέστησε το βουλευτικό κατέστησαν σαφείς τις προθέσεις του Κυβερνήτη υπέρ των ετεροχθόνων γεγονός που οι αυτόχθονες ερmicroήνευσαν ως σαφή προσπάθεια για τον παραγκωνισmicroό τους Συγκεκριmicroένα στα είκοσι ένα microέλη που διορίστηκαν στο Πανελλήνιο έως τον Μάρτιο του 1828 microε δύο συναπτά διατάγmicroατα οι αυτόχθονες microετά βίας microόλις διατηρούσαν την πλειοψηφία ανέρχονταν δηλαδή στους έντεκα έναντι των δέκα ετεροχθόνων ενώ αυτόχθων ήταν και ο Γραmicromicroατέας της Επικρατείας ο Τρικούπης Αλλά αυτό που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις ήταν ότι οι έξι διορισmicroοί που προέβλεπε το δεύτερο διάταγmicroα απευθύνονταν αποκλειστικά σε ετερόχθονες και microεταξύ αυτών microάλιστα σε δύο Επτανήσιους που microόλις είχαν φτάσει στη χώρα Παρά το γεγονός ότι το κυβερνητικό κόmicromicroα στηρίχθηκε ως επί το πλείστον σε ετερό-χθονες αξίζει να σηmicroειωθεί πως ο συνασπισmicroός των ετεροχθόνων που επεχείρησε ο Καποδίστριας δεν αποδείχθηκε εφικτός Οι συmicromicroαχίες άλλωστε των Ελλήνων πολι-τικών ούτε και στα αρχικά στάδια του Αγώνα ακόmicroη δεν βασίζονταν αποκλειστικά σε τοπικιστικούς δεσmicroούς Όταν λοιπόν ο Κυβερνήτης λίγους microήνες microετά την παραmicroονή

Οι αυτόχθονες παρέmicroεναν εξ αρχής επιφυλακτικοί γενικότερα απέναντι στους ετερό-χθονες καθώς η ένδεια των τελευταίων επιβάρυνε στην ουσία τους ίδιους microε περισσό-τερους φόρους στο πλαίσιο του προεπαναστατικού φορολογικού συστήmicroατος που είχε διατηρηθεί προσωρινά και το οποίο βασιζόταν στις διοικητικές περιφέρειες Άλλοτε πάλι ειδικές αποφάσεις των εκάστοτε κυβερνήσεων απάλλασσαν τους ετερόχθονες πρόσφυγες ndashόπου ο όρος προσλαmicroβάνει τη σηmicroερινή του σηmicroασίαndash από τη συmicromicroετοχή στους έκτακτους εράνους και την καταβολή των λιmicroενικών χρεών microε αποτέλεσmicroα το microερίδιό τους για την ενίσχυση του επαναστατικού ταmicroείου να καταβάλλεται στην ουσία από τους γηγενείς Και ενώ οι εθνοσυνελεύσεις του Αγώνα χορηγούσαν χωρίς φειδώ στους ετερόχθονες υποσχέσεις για την ευνοϊκή τους αποκατάσταση στο microελλοντικό κράτος πολλές φορές οι επαναστατικές κυβερνήσεις λόγω της οικονοmicroικής τους καχε-ξίας microεταβίβαζαν το δικό τους laquoχρέοςraquo να περιθάλπουν και να microεριmicroνούν για την απο-κατάσταση των αναξιοπαθούντων laquoφερέοικωνraquo στις τοπικές αρχές και συνεπώς στους επίσης αναξιοπαθούντες αυτόχθονες

του στην ελληνική επικράτεια συνειδητοποίησε ότι η στάση της πολιτικής ουδετερό-τητας ή της εχθρότητας απέναντι σε όλες τις υπάρχουσες φατρίες όχι microόνο δεν θα του επέτρεπε να δηmicroιουργήσει το microονοκοmicromicroατικό κράτος που είχε οραmicroατιστεί αλλά το πιθανότερο ήταν ότι θα τον αποξένωνε από όλες τις ισχυρές οmicroάδες των γηγε-νών προτίmicroησε τελικά να αναζητήσει τον πυρήνα του εθνικού κυβερνητικού κόmicromicroατος στις περιφερειακές φατρίες και τις τοπικές πελατείες κάποιου από τα κόmicromicroατα που ήδη υπήρχαν και αυτό ήταν το κόmicromicroα των Ναπαίων Έτσι πέρα από τους Επτανήσι-ους και τους άλλους ετερόχθονες οπαδούς του η επιρροή του Καποδίστρια και του κυβερνητικού κόmicromicroατος επεκτάθηκε στους κόλπους των αυτοχθόνων α) στην κεντρική Πελοπόννησο microε στήριγmicroά του τη φατρία του Κολοκοτρώνη β) στη Φωκίδα microε κυριό-τερο σύmicromicroαχό του τον Ιωάννη Γκούρα Μάmicroουρη και γ) στις Σπέτσες ένα από τα τρία ναυτικά νησιά του οποίου οι κάτοικοι είχαν από την προεπαναστατική περίοδο σαφείς φιλορωσικούς προσανατολισmicroούς κυρίως λόγω των συmicroφερόντων τους στο εmicroπόριο της Μαύρης Θάλασσας Η ρευστότητα των κριτηρίων που ήταν δυνατό να στηρίξουν τους πολιτικούς συνασπι-σmicroούς αποδείχθηκε περίτρανα τον Δεκέmicroβριο του 1828 όταν το Πανελλήνιο όρισε τετραmicroελή επιτροπή από ισάριθmicroους αυτόχθονες και ετερόχθονες για να επεξερ-γαστούν το σχέδιο του εκλογικού νόmicroου microε βάση τον οποίο θα αναδεικνύονταν οι πληρεξούσιοι της επικείmicroενης εθνοσυνέλευσης (Την επιτροπή αποτελούσαν ο Ρου-microελιώτης Τάτσης Μαγγίνας ο Πελοποννήσιος Κωνσταντίνος Ζωγράφος ο Κερκυραίος Σπυρίδων Καλογερόπουλος και ο Φαναριώτης Γρηγόριος Σούτσος) Για πρώτη φορά microετά την έναρξη του Αγώνα microε το σχέδιο αυτό προτάθηκε ο περιορισmicroός του δικαιώ-microατος του laquoεκλέγεινraquo microε κριτήριο την αυτοχθονία ή το διάστηmicroα της παραmicroονής των ετεροχθόνων στην ελληνική επικράτεια (Έως τότε τέτοια κριτήρια ίσχυαν microόνο για το δικαίωmicroα του laquoεκλέγεσθαιraquo) Συγκεκριmicroένα δικαίωmicroα ψήφου θα είχαν όλοι οι αυτό-χθονες αλλά από τους ετερόχθονες microόνο όσοι είχαν microεταβεί στη χώρα laquoτο πρώτον ή το δεύτερον έτος του ελληνικού αγώνοςraquo και είχαν λάβει laquoπραγmicroατικόν microέρος εις αυτόνraquo Οι υπόλοιποι ετερόχθονες διακρίνονταν σε δύο κατηγορίες ανάλογα microε τον τόπο της προέλευσης τους και αποκτούσαν το δικαίωmicroα της συmicromicroετοχής στις εθνικές εκλογές αν προέρχονταν από laquoτα εις τον Οθωmicroανικόν ζυγόν υποκείmicroενα microέρηraquo microετά από τρία έτη και αν είχαν έρθει από οποιοδήποτε άλλο microέρος microετά από τέσσερα έτη

Ο Σπυρίδων Τρικούπης ο οποίος είχε οριστεί γραmicromicroα-

του στην ελληνική επικράτεια συνειδητοποίησε ότι η στάση της πολιτικής ουδετερό-τητας ή της εχθρότητας απέναντι σε όλες τις υπάρχουσες φατρίες όχι microόνο δεν θα του επέτρεπε να δηmicroιουργήσει το microονοκοmicromicroατικό κράτος που είχε οραmicroατιστεί αλλά το πιθανότερο ήταν ότι θα τον αποξένωνε από όλες τις ισχυρές οmicroάδες των γηγε-νών προτίmicroησε τελικά να αναζητήσει τον πυρήνα του εθνικού κυβερνητικού κόmicromicroατος στις περιφερειακές φατρίες και τις τοπικές πελατείες κάποιου από τα κόmicromicroατα που ήδη υπήρχαν και αυτό ήταν το κόmicromicroα των Ναπαίων Έτσι πέρα από τους Επτανήσι-ους και τους άλλους ετερόχθονες οπαδούς του η επιρροή του Καποδίστρια και του κυβερνητικού κόmicromicroατος επεκτάθηκε στους κόλπους των αυτοχθόνων α) στην κεντρική Πελοπόννησο microε στήριγmicroά του τη φατρία του Κολοκοτρώνη β) στη Φωκίδα microε κυριό-τερο σύmicromicroαχό του τον Ιωάννη Γκούρα Μάmicroουρη και γ) στις Σπέτσες ένα από τα τρία ναυτικά νησιά του οποίου οι κάτοικοι είχαν από την προεπαναστατική περίοδο σαφείς φιλορωσικούς προσανατολισmicroούς κυρίως λόγω των συmicroφερόντων τους στο εmicroπόριο της Μαύρης Θάλασσας Η ρευστότητα των κριτηρίων που ήταν δυνατό να στηρίξουν τους πολιτικούς συνασπι-σmicroούς αποδείχθηκε περίτρανα τον Δεκέmicroβριο του 1828 όταν το Πανελλήνιο όρισε τετραmicroελή επιτροπή από ισάριθmicroους αυτόχθονες και ετερόχθονες για να επεξερ-γαστούν το σχέδιο του εκλογικού νόmicroου microε βάση τον οποίο θα αναδεικνύονταν οι πληρεξούσιοι της επικείmicroενης εθνοσυνέλευσης (Την επιτροπή αποτελούσαν ο Ρου-microελιώτης Τάτσης Μαγγίνας ο Πελοποννήσιος Κωνσταντίνος Ζωγράφος ο Κερκυραίος Σπυρίδων Καλογερόπουλος και ο Φαναριώτης Γρηγόριος Σούτσος) Για πρώτη φορά microετά την έναρξη του Αγώνα microε το σχέδιο αυτό προτάθηκε ο περιορισmicroός του δικαιώ-microατος του laquoεκλέγεινraquo microε κριτήριο την αυτοχθονία ή το διάστηmicroα της παραmicroονής των ετεροχθόνων στην ελληνική επικράτεια (Έως τότε τέτοια κριτήρια ίσχυαν microόνο για το δικαίωmicroα του laquoεκλέγεσθαιraquo) Συγκεκριmicroένα δικαίωmicroα ψήφου θα είχαν όλοι οι αυτό-χθονες αλλά από τους ετερόχθονες microόνο όσοι είχαν microεταβεί στη χώρα laquoτο πρώτον ή το δεύτερον έτος του ελληνικού αγώνοςraquo και είχαν λάβει laquoπραγmicroατικόν microέρος εις αυτόνraquo Οι υπόλοιποι ετερόχθονες διακρίνονταν σε δύο κατηγορίες ανάλογα microε τον τόπο της προέλευσης τους και αποκτούσαν το δικαίωmicroα της συmicromicroετοχής στις εθνικές εκλογές αν προέρχονταν από laquoτα εις τον Οθωmicroανικόν ζυγόν υποκείmicroενα microέρηraquo microετά από τρία έτη και αν είχαν έρθει από οποιοδήποτε άλλο microέρος microετά από τέσσερα έτη

Ο Σπυρίδων Τρικούπης ο οποίος είχε οριστεί γραmicromicroα-

Εκλογείς και πληρεξούσιοι θα αναδεικνύονταν συνεπώς οι ντόπιοι κατά προτεραιό-τητα και οι νεήλυδες στον ελληνικό χώρο που πολεmicroούσαν microαζί τους τουλάχιστον από το 1822 εάν φυσικά πληρούσαν τον όρο της ιδιοκτησίας που πρόσθεταν οι εισηγητές του εν λόγω σχεδίου Ο προτεινόmicroενος αποκλεισmicroός των νεήλυδων ετεροχθόνων από τα εκλογικά δικαιώ-microατα του πολίτη και ειδικότερα των ετεροχθόνων από την Ευρώπη και τα Επτάνησα υπαγορεύτηκε από πολιτικά κατεξοχήν κίνητρα Καθώς η ελληνική υπόθεση φαινόταν πως έβαινε προς την τελική διευθέτησή της ήταν φυσικό να ενδιαφέρει περισσότερο πια η microονιmicroότερη ρύθmicroιση της θέσης των διαφόρων οmicroάδων στο κράτος Στο πλαίσιο αυτό οι αυτόχθονες ανησυχούσαν για την έκδηλη προτίmicroηση του Κυβερνήτη προς τους καλύτερα εκπαιδευmicroένους και γλωσσοmicroαθείς ετερόχθονες Ενώ και οι ετερόχθονες που διέθεταν ερείσmicroατα στον ελλαδικό χώρο είχαν σαφείς λόγους να αποτρέψουν τον παραγκωνισmicroό των αυτοχθόνων Το σχέδιο πάντως του εκλογικού νόmicroου το οποίο απέρριψε τελικά ο Κυβερνήτης microε το εύσχηmicroο επιχείρηmicroα ότι δεν είχε τη δικαιοδοσία να προβεί στη ψήφιση ενός νόmicroου που θα κατέλυε το υπέρτατο από την αρχή του Αγώνα δικαίωmicroα της καθολικής ψηφο-φορίας θυmicroίζει σε πολλά σηmicroεία του το περίφηmicroο laquoαυτοχθονικό ψήφισmicroαraquo που υπό άλλες συνθήκες επικυρώθηκε τελικά από την Εθνοσυνέλευση του 1844 για να ταυτι-στεί microε την κορύφωση της αντιπαράθεσης microεταξύ των αυτοχθόνων και ετεροχθόνων Στην ουσία όmicroως και ο Κυβερνήτης αναγκάστηκε να υπαναχωρήσει από τις αρχικές του θέσεις και να λάβει σοβαρά υπόψη του τις επίmicroονες αξιώσεις των αυτοχθόνων Τους λόγους που επέβαλαν τη microεταστροφή του εκmicroυστηρεύθηκε την ίδια περίοδο στον Φιλέλληνα και προσωπικό του φίλο Εϋνάρδο όταν εκείνος του πρότεινε να διορίσει ως διπλωmicroατικό πράκτορα στο Παρίσι έναν επιφανή ετερόχθονα laquoΕξ ανάγκηςraquo έγραφε σε ηmicroιεπίσηmicroους τόνους ο Κυβερνήτης laquoπρέπει να στείλω τινά των εγχωρίωνraquo διότι έναν ετερόχθονα laquoενταύθα δεν τον γνωρίζουσιν ως Έλληνα Ίσως δε αργότερα τον δεχθώσινraquoΟ περιορισmicroός των πολιτικών δικαιωmicroάτων των laquoξένωνraquo Ελλήνων που είχαν έρθει laquoεσχάτωςraquo στη χώρα προτάθηκε ως θέmicroα συζήτησης στην Δrsquo Εθνοσυνέλευση Αλλά η επιτροπή που επρόκειτο να καθορίσει τα θέmicroατα των συζητήσεων έκαστης συνεδρία-σης απέρριψε το θέmicroα ως laquoπεριττόν και άκαιρονraquo θεωρώντας πως microόνο ο Κυβερνήτης

ήταν αρmicroόδιος να αξιολογήσει τη συmicromicroετοχή έκαστης οmicroάδας στην εθνική προσπά-θεια και να την laquoπεριθάλψειraquo ανάλογα Στις σχέσεις και τα δικαιώmicroατα των ετεροχθό-νων και των αυτοχθόνων επανήλθε ο Καποδίστριας λίγο αργότερα Σε επιστολή του τον Φεβρουάριο του 1830 η οποία δηmicroοσιεύθηκε στην επίσηmicroη τότε εφηmicroερίδα της κυβέρνησης τόνιζε laquoΕνώ ο λόγος περί πολιτών Ελλήνων δεν εξαιρούmicroεν από τον αριθmicroόν αυτών ούτε τους microη αυτόχθονας οmicroογενείς microας οίτινες συνεπολέmicroησαν εις το διάστηmicroα του αγώνος και έχασαν εποmicroένως τας εστίας και την περιουσίαν των δια να συντελέσουν πραγmicroατικώς εις την επανόρθωσιν της κοινής πατρίδος ούτε εκείνους των αλλογενών οι οποίοι υπηρετήσαντες εντίmicroως την Ελλάδα ήθελον αποφασίσει νrsquo αποκατασταθώσιν εν αυτή αλλrsquo ούτε και τους όσοι θελήσουν και εις το microετά ταύτα να φέρουν εις την Ελληνικήν γην τας γνώσεις τα προτερήmicroατα την υπόληψιν και τα χρήmicroατά τωνraquo

Η microετάβαση προς microια συνταγmicroατική πολιτεία microικροϊδιοκτητώνΗ δέσmicroευση του Κυβερνήτη να microεταβάλει τη microάζα των Ελλήνων ακτηmicroόνων σε microικροϊ-διοκτήτες ήταν microια εξέλιξη που θα κατέλυε όπως ο ίδιος πίστευε τις υφιστάmicroενες κοι-νωνικές αντιθέσεις και θα αναδείκνυε microια ανεξάρτητη και πολιτικά συνειδητοποιηmicroένη παραγωγική τάξη η οποία θα συνέδεε τα συmicroφέροντά της microε τους εmicroπόρους και τους βιοτέχνες παρά microε τους πρώην προύχοντες και ισχυρούς κτηmicroατίες του προεπαναστα-τικού παρελθόντος Προκαλεί εντύπωση ωστόσο η εξής αντίφαση που διακρίνεται στις προγραmicromicroατικές δηλώσεις του Κυβερνήτη Από τη microια πλευρά το ενδιαφέρον του για την ιδιοκτησία και την οικονοmicroική αυτάρκεια της ευρείας microάζας του λαού θύmicroιζε ίσως τις πλέον προοδευτικές αρχές που είχαν συζητηθεί έως τότε Από την άλλη όmicroως η πεποίθησή του ότι θα microπορούσε microε την παραχώρηση της ιδιοκτησίας να δηmicroι-ουργήσει microια αταξική κοινωνία ή σωστότερα microια κοινωνία στο πλαίσιο της οποίας οι microικροπαραγωγοί και βιοποριστές έmicroποροι και βιοτέχνες θα στήριζαν το καθεστώς του εmicroποδίζοντας τους ευπορότερους και ισχυρούς να διεκδικήσουν microεγαλύτερη εξουσία απrsquo αυτή που ο ίδιος προτίθετο να τους παραχωρήσει παρουσιαζόταν ως microια αρκετά συντηρητική τακτική που έmicroοιαζε ίσως microε τις microεθοδεύσεις των φωτισmicroένων microοναρχών των προηγούmicroενων αιώνωνΜε βάση δε την τελική επιδίωξή του την αποδυνάmicroωση δηλαδή των κραταιών αυτο-

Το κτίριο της φωτογραφίας χτί-στηκε δίπλα στη Μητρόπολη

ήταν αρmicroόδιος να αξιολογήσει τη συmicromicroετοχή έκαστης οmicroάδας στην εθνική προσπά-θεια και να την laquoπεριθάλψειraquo ανάλογα Στις σχέσεις και τα δικαιώmicroατα των ετεροχθό-νων και των αυτοχθόνων επανήλθε ο Καποδίστριας λίγο αργότερα Σε επιστολή του τον Φεβρουάριο του 1830 η οποία δηmicroοσιεύθηκε στην επίσηmicroη τότε εφηmicroερίδα της κυβέρνησης τόνιζε laquoΕνώ ο λόγος περί πολιτών Ελλήνων δεν εξαιρούmicroεν από τον αριθmicroόν αυτών ούτε τους microη αυτόχθονας οmicroογενείς microας οίτινες συνεπολέmicroησαν εις το διάστηmicroα του αγώνος και έχασαν εποmicroένως τας εστίας και την περιουσίαν των δια να συντελέσουν πραγmicroατικώς εις την επανόρθωσιν της κοινής πατρίδος ούτε εκείνους των αλλογενών οι οποίοι υπηρετήσαντες εντίmicroως την Ελλάδα ήθελον αποφασίσει νrsquo αποκατασταθώσιν εν αυτή αλλrsquo ούτε και τους όσοι θελήσουν και εις το microετά ταύτα να φέρουν εις την Ελληνικήν γην τας γνώσεις τα προτερήmicroατα την υπόληψιν και τα χρήmicroατά τωνraquo

Η microετάβαση προς microια συνταγmicroατική πολιτεία microικροϊδιοκτητώνΗ δέσmicroευση του Κυβερνήτη να microεταβάλει τη microάζα των Ελλήνων ακτηmicroόνων σε microικροϊ-διοκτήτες ήταν microια εξέλιξη που θα κατέλυε όπως ο ίδιος πίστευε τις υφιστάmicroενες κοι-νωνικές αντιθέσεις και θα αναδείκνυε microια ανεξάρτητη και πολιτικά συνειδητοποιηmicroένη παραγωγική τάξη η οποία θα συνέδεε τα συmicroφέροντά της microε τους εmicroπόρους και τους βιοτέχνες παρά microε τους πρώην προύχοντες και ισχυρούς κτηmicroατίες του προεπαναστα-τικού παρελθόντος Προκαλεί εντύπωση ωστόσο η εξής αντίφαση που διακρίνεται στις προγραmicromicroατικές δηλώσεις του Κυβερνήτη Από τη microια πλευρά το ενδιαφέρον του για την ιδιοκτησία και την οικονοmicroική αυτάρκεια της ευρείας microάζας του λαού θύmicroιζε ίσως τις πλέον προοδευτικές αρχές που είχαν συζητηθεί έως τότε Από την άλλη όmicroως η πεποίθησή του ότι θα microπορούσε microε την παραχώρηση της ιδιοκτησίας να δηmicroι-ουργήσει microια αταξική κοινωνία ή σωστότερα microια κοινωνία στο πλαίσιο της οποίας οι microικροπαραγωγοί και βιοποριστές έmicroποροι και βιοτέχνες θα στήριζαν το καθεστώς του εmicroποδίζοντας τους ευπορότερους και ισχυρούς να διεκδικήσουν microεγαλύτερη εξουσία απrsquo αυτή που ο ίδιος προτίθετο να τους παραχωρήσει παρουσιαζόταν ως microια αρκετά συντηρητική τακτική που έmicroοιαζε ίσως microε τις microεθοδεύσεις των φωτισmicroένων microοναρχών των προηγούmicroενων αιώνωνΜε βάση δε την τελική επιδίωξή του την αποδυνάmicroωση δηλαδή των κραταιών αυτο-

Το κτίριο της φωτογραφίας χτί-στηκε δίπλα στη Μητρόπολη

χθόνων το ενδιαφέρον του για την προστασία και την υποστήριξη των αδυνάτων που ήταν φυσικό να ικανοποιηθούν αρκετά εύκολα από microια πατερναλιστική διοίκηση άνωθεν τυχόν microεταρρυθmicroίσεις και υποτυπώδεις έστω φιλανθρωπικούς θεσmicroούς δεν αποτελούσε τόσο microεγάλη θυσία στον βωmicroό του φιλελευθερισmicroού Και είναι γεγονός ότι ο Κυβερνήτης δεν είχε δώσει σαφή δείγmicroατα των φιλελεύθερων διαθέσεών του Ο ίδιος επικαλούνταν πως ο φιλελευθερισmicroός όπως και το συνταγmicroατικό πολίτευmicroα θα έπρεπε να συζητηθούν microετά το πέρας του microεταβατικού σταδίου το οποίο διένυε προς στιγmicroή το υπό σύσταση ακόmicroη ελληνικό κράτος Εξάλλου ποτέ δεν δεσmicroεύτηκε ότι η ταύτιση της ιδιοκτησίας microε την υπευθυνότητα του πολίτη στο microεταρρυθmicroιστικό του πρόγραmicromicroα θα κατέληγε απαραίτητα στην εγκαθίδρυση microιας δηmicroοκρατικής πολιτείας Ίσως πράγmicroατι στις προϋποθέσεις που θα επέτρεπαν την επιτυχία της οικονοmicroικής του πολιτικής εντάσσονται τόσο η διατήρηση του συντάγmicroατος όσο και η ταχεία διεξαγωγή εκλογών για τη σύγκληση εθνοσυνέλευσης ακόmicroη ίσως και η ενίσχυση στο αρχικό τουλάχιστον στάδιο του προϋπάρχοντος κοινοτικού συστήmicroατος παράλληλα microε την άmicroεση αναδιανοmicroή της γης όπως υποστήριξε χαρακτηριστικά ο κυριότερος επι-κριτής του καποδιστριακού προγράmicromicroατος ο γνωστός φιλέλληνας Φρειδερίκος Τιρς

Οι θέσεις του Κυβερνήτη στο ζήτηmicroα ήταν σαφείς Ο κοσmicroοπολίτικος χαρακτήρας της ελληνικής κοινωνίας ήταν αποτέλεσmicroα της Επανάστασης που είχε στηριχθεί στη συν-δροmicroή των Φιλελλήνων και των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων Ήταν επίσης αναπόφευ-κτη συνέπεια της εmicroφάνισης ενός νέου κράτους που προσέφερε σηmicroαντικές ευκαιρίες εύκολου πλουτισmicroού στους ξένους επενδυτές ή και σε τυχοδιώκτες ακόmicroη Στο πλαίσιο αυτό ο ελληνοκεντρικός χαρακτήρας της ίδιας κοινωνίας ήταν θεmicroιτό να υπερβαίνει τις τοπικιστικές προτιmicroήσεις των αυτοχθόνων της ελληνικής επικράτειας προκειmicroένου να διασφαλίζει στο microέλλον την εθνική οmicroοιογένεια του ελληνικού λαού χωρίς να παρε-microποδίζει την οικονοmicroική ανάπτυξη της χώρας ή να επιβάλει αθέmicroιτους αποκλεισmicroούς συγκεκριmicroένων οmicroάδων Για την απρόσκοπτη ενσωmicroάτωση στο ελληνικό κράτος των ετερόκλητων ελληνικών οmicroάδων όσο και των αλλοεθνών η ασφαλέστερη δικλείδα θα ήταν η απόκτηση ιδιοκτησίας Και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που ο Κυβερνήτης θεωρούσε απαραίτητη τη διανοmicroή των εθνικών γαιών

Το Ορφανοτροφείο της Αίγινας ιδρύθηκε από τον Ι Καποδίστρια

(Friedrich Thiersch) Δεν θα πρέπει όmicroως να αγνοηθεί και η πρόβλεψη στην οποία κατέληγε ο Τιρς ως καλός γνώστης των ελληνικών νοοτροπιών Οποιαδήποτε ουσι-αστική microεταρρύθmicroιση επρόκειτο να θίξει συmicroφέροντα ή να διαψεύσει προσδοκίες επειδή ακριβώς ήταν βέβαιο υπό τις δεδοmicroένες συνθήκες της ελληνικής οικονοmicroίας πως θα απέφερε microακροπρόθεσmicroα αποτελέσmicroατα θα προκαλούσε έντονες αντιδράσεις και επικρίσεις Ανάmicroεσα microάλιστα στους εγγενείς παράγοντες που άφηναν ελάχιστα περιθώρια επιτυ-χίας στο πρόγραmicromicroα του Καποδίστρια να στηρίξει την ανάκαmicroψη της ελληνικής οικονο-microίας και γενικότερα της πολιτείας σε microια microεσαία τάξη microικροπαραγωγών εmicroπόρων και βιοτεχνών θα πρέπει επίσης να προστεθεί η παντελής απουσία της πολιτικής παιδείας των Ελλήνων και ειδικά της ευρείας microάζας του λαού στην οποία ο ίδιος προσδοκούσε να στηριχθεί Η πολιτική ανωριmicroότητα των πολλών και η εύκολη χειραγώγησή τους από τους λίγους ήταν από τα θέmicroατα που γνώριζε καλά πως απασχολούσαν τις ελληνικές συζητήσεις από τα αρχικά στάδια του Αγώνα Αυτό φανερώνει άλλωστε και το microεγάλο ενδιαφέρον που ο ίδιος έδειξε εξ αρχής για την οργάνωση ενός εκπαιδευτικού συστήmicroατος που θα προωθούσε κατά προτεραιότητα τη στοιχειώδη παιδεία των Ελλήνων Δίχως αmicroφι-βολία το εκπαιδευτικό του πρόγραmicromicroα σηmicroείωσε σε microικρό χρονικό διάστηmicroα αρκετές επιτυχίες Οι microαθητές όmicroως αποτελούσαν την επόmicroενη γενεά των Ελλήνων πολιτών και των παρα-γωγικών δυνάmicroεων του κράτους ενώ ο Κυβερνήτης ήταν αναγκασmicroένος να αντιmicroετωπί-ζει και να ικανοποιεί τα αιτήmicroατα αποκλειστικά των γηραιότερων Αν ήταν πράγmicroατι το laquoπολιτικώς ανήλικονraquo της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού που είχε παρακινήσει τον Καποδίστρια να αγνοήσει την laquoκοινήν ζήτησινraquo microε το επιχείρηmicroα ότι δεν ήταν έκφραση της κοινής επιθυmicroίας οι επιδιώξεις του δικού του προγράmicromicroατος όπως επεσήmicroανε σε έναν πρώτο απολογισmicroό του καποδιστριακού έργου ένας microετριοπαθής φιλελεύθερος και microάλλον καλοπροαίρετος παρατηρητής παρουσίαζαν επίσης σοβαρές και ποικίλες αντιφάσεις Και είναι γεγονός πως οι περισσότερες αντιφάσεις οφείλονται στο γεγονός ότι ο Κυβερνήτης είχε σχεδιάσει το οικονοmicroικό του πρόγραmicromicroα microε βάση κυρίως τις ευρύτερες πολιτικές του επιδιώξεις Ίσως για τον λόγο αυτό οι οικονοmicroολόγοι microε τους οποίους συνεργάστηκε ήταν ασύγκριτα λιγότεροι από τους λόγιους και microορφωmicroένους

Έλληνες που επιστράτευσε στο πλαίσιο για παράδειγmicroα της εκπαιδευτικής του πολι-τικής ενώ αντίθετα απrsquo ότι έπραξε κατά την αναδιοργάνωση του στρατού και της δικαιοσύνης κατά τη χάραξη της οικονοmicroικής του πολιτικής σχεδόν προσπάθησε να αγνοήσει τις κρατούσες νοοτροπίες και τα υφιστάmicroενα συmicroφέροντα των γηγενώνΑπό τη microια πλευρά λοιπόν microπορεί κανείς να παρατηρήσει αρκετές προοδευτικές οικονοmicroικές πρωτοβουλίες όπως ήταν Η ίδρυση τον Φεβρουάριο του 1828 Εθνικής Χρηmicroατιστηριακής Τράπεζας και η κυκλοφορία ένα έτος περίπου αργότερα εθνικού νοmicroίσmicroατος η σύσταση των πρώτων ασφαλιστικών καταστηmicroάτων για την ενθάρρυνση της οικονοmicroικής δραστηριότητας και για τον ίδιο σκοπό το ενδιαφέρον του για την κατασκευή δρόmicroων την ανοικοδόmicroηση των ερειπωmicroένων πόλεων και την ανάπτυξη των συγκοινωνιών Αξίζει επίσης να σηmicroειωθούν οι προσπάθειές του να microειώσει τους φορολογικούς συντελεστές για να διευκολύνει την αύξηση των εισπράξεων να περι-ορίσει τη φοροδιαφυγή και τις οικονοmicroικές καταχρήσεις να ελέγξει τις στρατιωτικές δαπάνες και το σηmicroαντικότερο ίσως να προωθήσει την εξυγίανση του φορολογικού συστήmicroατος που στηριζόταν ακόmicroη στον απαρχαιωmicroένο θεσmicroό της δεκάτης και τη microεσολάβηση φοροενοικιαστών Είναι γεγονός ότι πολλές από τις παραπάνω πρωτοβου-λίες του εντάσσονταν σrsquo ένα τετραετές ή πενταετές πρόγραmicromicroα οικονοmicroικής ανάπτυξης και έτσι δεν εφαρmicroόστηκαν στην πράξη πριν τη δολοφονία του Μεταξύ αυτών εντάσσεται και η πολυσυζητηmicroένη δέσmicroευσή του που αποτέλεσε την βάση του ευρύτερου προγράmicromicroατός του η διανοmicroή της εθνικής γης Αλλά ήταν πράγ-microατι ειλικρινείς οι υποσχέσεις του για την laquoοικοδόmicroησινraquo microιας πολιτείας microικροϊδιοκτη-τών καλλιεργητών Από microια άποψη θα microπορούσε να υποστηριχθεί ότι ο Κυβερνήτης είχε ήδη αρκετούς λόγους για να επιθυmicroεί την υλοποίηση της υπόσχεσής του Η παραχώρηση εθνικής γης θα αύξανε την παραγωγικότητα των καλλιεργήσιmicroων εκτάσεων σrsquo ένα κράτος που στήριζε την οικονοmicroία του κατά κύριο λόγο στη γεωργία ενώ υπό τις συνθήκες του συνεχιζόmicroενου πολέmicroου αντιmicroετώπιζε το καίριο πρόβληmicroα της απόλυτης σχεδόν εξάρ-θρωσης της παλιάς τάξης των αγροτών του Η ιδιοκτησία γης θα προσέφερε επίσης ένα ισχυρό κίνητρο για την απρόσκοπτη ενσωmicroάτωση στο κράτος πολλών οmicroάδων και microεταξύ αυτών των προσφύγων αλλά και των πολεmicroιστών που ήταν ίσως πιο εύκολο να αποζηmicroιωθούν για τις υπηρεσίες ή τις θυσίες τους και να επιβραβευθούν για τη

συmicroβολή τους στην εθνική προσπάθεια microε κάποιο τmicroήmicroα γης παρά microε χρηmicroατικές απο-ζηmicroιώσεις Είναι γνωστό εξάλλου πως για να περιορίσει την απογοήτευση των Χιωτών microετά την αποτυχηmicroένη εκστρατεία στο νησί τους ο Κυβερνήτης τους προέτρεψε να επιλέξουν και να αιτηθούν την παραχώρηση ενός τόπου εντός της ελληνικής επι-κράτειας για να ανασυστήσουν την πατρίδα τους Με τον ίδιο τρόπο ενθάρρυνε τους Σουλιώτες τους Μακεδόνες τους Σmicroυρναίους τους Θρακοβυθινούς και όσους άλλους είχαν εκδηλώσει κατά καιρούς το ενδιαφέρον τους να αποκαταστήσουν τη microόνιmicroη κατοικία τους στο ελληνικό κράτοςΗ σαφέστερη ωστόσο προέκταση της ιδιοκτησίας συνδέεται microε την αποκατάσταση και τη διασφάλιση της δηmicroόσιας τάξης Η παραχώρηση γης σε διάφορα τmicroήmicroατα της ελληνικής επικράτειας θα επέτρεπε microετά το τέλος του πολέmicroου τη σύσταση χωριών και επαρχιών σε ακατοίκητες περιοχές που διαφορετικά εκτός του ότι θα παρέmicroεναν αναξιοποίητες υπήρχε κίνδυνος να αποτελέσουν καταφύγιο των ανέστιων ενδεών οι οποίοι κατά τις αντιλήψεις του 19ου αιώνα θεωρούνταν υπεύθυνοι για την αύξηση της εγκληmicroατικότητας όσο και των πρώην ατάκτων η συγκράτηση των οποίων στη νοmicroιmicroότητα ήταν από τα ζητήmicroατα που απασχόλησαν από νωρίς τον Καποδίστρια Αξίζει να σηmicroειωθεί ότι microε αφορmicroή τα προβλήmicroατα που δηmicroιουργούσαν οι Ρουmicroελιώ-τες και Βορειοελλαδίτες άτακτοι το 1830 ο Κυβερνήτης σχεδίαζε να παραχωρήσει

Τον Οκτώβριο του 1828 ιδρύθηκε το Ορφανοτροφείο της Αίγινας που περιέλαβε σχολεία στοιχειώδους αλλά και τεχνικής εκπαίδευσης και στο πρώτο οκτάmicroηνο της λειτουργίας του ένα ειδικό σχολείο για τους προχωρηmicroένους microαθητές που προορίζονταν για δάσκα-λοι στα αλληλοδιδακτικά σχολεία Τους επόmicroενους microήνες το Ορφανοτροφείο απέκτησε και ένα ακόmicroη σχολείο για τους microαθητές που θα ακολουθούσαν ανώτερες σπουδές στο ελληνικό πανεπιστήmicroιο το οποίο σχεδίαζε ο Κυβερνήτης να οργανώσει σύντοmicroα Πριν τη δολοφονία του λειτουργούσαν στη χώρα 120 περίπου αλληλοδιδακτικά σχολεία και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύmicroατα ήδη λειτουργούσε η Γραmicromicroατεία των Εκκλησιαστικών και της Δηmicroόσιας Εκπαίδευσης που είχε αναλάβει την ανεύρεση οικονοmicroικών πόρων για την παιδεία και τη συστηmicroατική επεξεργασία ενός εθνικού εκπαιδευτικού προγράmicromicroα-τος ενώ η microαθητιώσα νεολαία αριθmicroούσε περισσότερα από 15000 αγόρια και microεταξύ αυτών microερικές δεκάδες κοριτσιών στα πρώτα σχολεία κορασίδων που είχαν συστηθεί

Στο Ορφανοτροφείο της Αίγινας ndashπου ιδρύθηκε τον Οκτώβριο

Έλληνες που επιστράτευσε στο πλαίσιο για παράδειγmicroα της εκπαιδευτικής του πολι-τικής ενώ αντίθετα απrsquo ότι έπραξε κατά την αναδιοργάνωση του στρατού και της δικαιοσύνης κατά τη χάραξη της οικονοmicroικής του πολιτικής σχεδόν προσπάθησε να αγνοήσει τις κρατούσες νοοτροπίες και τα υφιστάmicroενα συmicroφέροντα των γηγενώνΑπό τη microια πλευρά λοιπόν microπορεί κανείς να παρατηρήσει αρκετές προοδευτικές οικονοmicroικές πρωτοβουλίες όπως ήταν Η ίδρυση τον Φεβρουάριο του 1828 Εθνικής Χρηmicroατιστηριακής Τράπεζας και η κυκλοφορία ένα έτος περίπου αργότερα εθνικού νοmicroίσmicroατος η σύσταση των πρώτων ασφαλιστικών καταστηmicroάτων για την ενθάρρυνση της οικονοmicroικής δραστηριότητας και για τον ίδιο σκοπό το ενδιαφέρον του για την κατασκευή δρόmicroων την ανοικοδόmicroηση των ερειπωmicroένων πόλεων και την ανάπτυξη των συγκοινωνιών Αξίζει επίσης να σηmicroειωθούν οι προσπάθειές του να microειώσει τους φορολογικούς συντελεστές για να διευκολύνει την αύξηση των εισπράξεων να περι-ορίσει τη φοροδιαφυγή και τις οικονοmicroικές καταχρήσεις να ελέγξει τις στρατιωτικές δαπάνες και το σηmicroαντικότερο ίσως να προωθήσει την εξυγίανση του φορολογικού συστήmicroατος που στηριζόταν ακόmicroη στον απαρχαιωmicroένο θεσmicroό της δεκάτης και τη microεσολάβηση φοροενοικιαστών Είναι γεγονός ότι πολλές από τις παραπάνω πρωτοβου-λίες του εντάσσονταν σrsquo ένα τετραετές ή πενταετές πρόγραmicromicroα οικονοmicroικής ανάπτυξης και έτσι δεν εφαρmicroόστηκαν στην πράξη πριν τη δολοφονία του Μεταξύ αυτών εντάσσεται και η πολυσυζητηmicroένη δέσmicroευσή του που αποτέλεσε την βάση του ευρύτερου προγράmicromicroατός του η διανοmicroή της εθνικής γης Αλλά ήταν πράγ-microατι ειλικρινείς οι υποσχέσεις του για την laquoοικοδόmicroησινraquo microιας πολιτείας microικροϊδιοκτη-τών καλλιεργητών Από microια άποψη θα microπορούσε να υποστηριχθεί ότι ο Κυβερνήτης είχε ήδη αρκετούς λόγους για να επιθυmicroεί την υλοποίηση της υπόσχεσής του Η παραχώρηση εθνικής γης θα αύξανε την παραγωγικότητα των καλλιεργήσιmicroων εκτάσεων σrsquo ένα κράτος που στήριζε την οικονοmicroία του κατά κύριο λόγο στη γεωργία ενώ υπό τις συνθήκες του συνεχιζόmicroενου πολέmicroου αντιmicroετώπιζε το καίριο πρόβληmicroα της απόλυτης σχεδόν εξάρ-θρωσης της παλιάς τάξης των αγροτών του Η ιδιοκτησία γης θα προσέφερε επίσης ένα ισχυρό κίνητρο για την απρόσκοπτη ενσωmicroάτωση στο κράτος πολλών οmicroάδων και microεταξύ αυτών των προσφύγων αλλά και των πολεmicroιστών που ήταν ίσως πιο εύκολο να αποζηmicroιωθούν για τις υπηρεσίες ή τις θυσίες τους και να επιβραβευθούν για τη

συmicroβολή τους στην εθνική προσπάθεια microε κάποιο τmicroήmicroα γης παρά microε χρηmicroατικές απο-ζηmicroιώσεις Είναι γνωστό εξάλλου πως για να περιορίσει την απογοήτευση των Χιωτών microετά την αποτυχηmicroένη εκστρατεία στο νησί τους ο Κυβερνήτης τους προέτρεψε να επιλέξουν και να αιτηθούν την παραχώρηση ενός τόπου εντός της ελληνικής επι-κράτειας για να ανασυστήσουν την πατρίδα τους Με τον ίδιο τρόπο ενθάρρυνε τους Σουλιώτες τους Μακεδόνες τους Σmicroυρναίους τους Θρακοβυθινούς και όσους άλλους είχαν εκδηλώσει κατά καιρούς το ενδιαφέρον τους να αποκαταστήσουν τη microόνιmicroη κατοικία τους στο ελληνικό κράτοςΗ σαφέστερη ωστόσο προέκταση της ιδιοκτησίας συνδέεται microε την αποκατάσταση και τη διασφάλιση της δηmicroόσιας τάξης Η παραχώρηση γης σε διάφορα τmicroήmicroατα της ελληνικής επικράτειας θα επέτρεπε microετά το τέλος του πολέmicroου τη σύσταση χωριών και επαρχιών σε ακατοίκητες περιοχές που διαφορετικά εκτός του ότι θα παρέmicroεναν αναξιοποίητες υπήρχε κίνδυνος να αποτελέσουν καταφύγιο των ανέστιων ενδεών οι οποίοι κατά τις αντιλήψεις του 19ου αιώνα θεωρούνταν υπεύθυνοι για την αύξηση της εγκληmicroατικότητας όσο και των πρώην ατάκτων η συγκράτηση των οποίων στη νοmicroιmicroότητα ήταν από τα ζητήmicroατα που απασχόλησαν από νωρίς τον Καποδίστρια Αξίζει να σηmicroειωθεί ότι microε αφορmicroή τα προβλήmicroατα που δηmicroιουργούσαν οι Ρουmicroελιώ-τες και Βορειοελλαδίτες άτακτοι το 1830 ο Κυβερνήτης σχεδίαζε να παραχωρήσει

Τον Οκτώβριο του 1828 ιδρύθηκε το Ορφανοτροφείο της Αίγινας που περιέλαβε σχολεία στοιχειώδους αλλά και τεχνικής εκπαίδευσης και στο πρώτο οκτάmicroηνο της λειτουργίας του ένα ειδικό σχολείο για τους προχωρηmicroένους microαθητές που προορίζονταν για δάσκα-λοι στα αλληλοδιδακτικά σχολεία Τους επόmicroενους microήνες το Ορφανοτροφείο απέκτησε και ένα ακόmicroη σχολείο για τους microαθητές που θα ακολουθούσαν ανώτερες σπουδές στο ελληνικό πανεπιστήmicroιο το οποίο σχεδίαζε ο Κυβερνήτης να οργανώσει σύντοmicroα Πριν τη δολοφονία του λειτουργούσαν στη χώρα 120 περίπου αλληλοδιδακτικά σχολεία και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύmicroατα ήδη λειτουργούσε η Γραmicromicroατεία των Εκκλησιαστικών και της Δηmicroόσιας Εκπαίδευσης που είχε αναλάβει την ανεύρεση οικονοmicroικών πόρων για την παιδεία και τη συστηmicroατική επεξεργασία ενός εθνικού εκπαιδευτικού προγράmicromicroα-τος ενώ η microαθητιώσα νεολαία αριθmicroούσε περισσότερα από 15000 αγόρια και microεταξύ αυτών microερικές δεκάδες κοριτσιών στα πρώτα σχολεία κορασίδων που είχαν συστηθεί

Στο Ορφανοτροφείο της Αίγινας ndashπου ιδρύθηκε τον Οκτώβριο

συmicroβολή τους στην εθνική προσπάθεια microε κάποιο τmicroήmicroα γης παρά microε χρηmicroατικές απο-ζηmicroιώσεις Είναι γνωστό εξάλλου πως για να περιορίσει την απογοήτευση των Χιωτών microετά την αποτυχηmicroένη εκστρατεία στο νησί τους ο Κυβερνήτης τους προέτρεψε να επιλέξουν και να αιτηθούν την παραχώρηση ενός τόπου εντός της ελληνικής επι-κράτειας για να ανασυστήσουν την πατρίδα τους Με τον ίδιο τρόπο ενθάρρυνε τους Σουλιώτες τους Μακεδόνες τους Σmicroυρναίους τους Θρακοβυθινούς και όσους άλλους είχαν εκδηλώσει κατά καιρούς το ενδιαφέρον τους να αποκαταστήσουν τη microόνιmicroη κατοικία τους στο ελληνικό κράτοςΗ σαφέστερη ωστόσο προέκταση της ιδιοκτησίας συνδέεται microε την αποκατάσταση και τη διασφάλιση της δηmicroόσιας τάξης Η παραχώρηση γης σε διάφορα τmicroήmicroατα της ελληνικής επικράτειας θα επέτρεπε microετά το τέλος του πολέmicroου τη σύσταση χωριών και επαρχιών σε ακατοίκητες περιοχές που διαφορετικά εκτός του ότι θα παρέmicroεναν αναξιοποίητες υπήρχε κίνδυνος να αποτελέσουν καταφύγιο των ανέστιων ενδεών οι οποίοι κατά τις αντιλήψεις του 19ου αιώνα θεωρούνταν υπεύθυνοι για την αύξηση της εγκληmicroατικότητας όσο και των πρώην ατάκτων η συγκράτηση των οποίων στη νοmicroιmicroότητα ήταν από τα ζητήmicroατα που απασχόλησαν από νωρίς τον Καποδίστρια Αξίζει να σηmicroειωθεί ότι microε αφορmicroή τα προβλήmicroατα που δηmicroιουργούσαν οι Ρουmicroελιώ-τες και Βορειοελλαδίτες άτακτοι το 1830 ο Κυβερνήτης σχεδίαζε να παραχωρήσει

Τον Οκτώβριο του 1828 ιδρύθηκε το Ορφανοτροφείο της Αίγινας που περιέλαβε σχολεία στοιχειώδους αλλά και τεχνικής εκπαίδευσης και στο πρώτο οκτάmicroηνο της λειτουργίας του ένα ειδικό σχολείο για τους προχωρηmicroένους microαθητές που προορίζονταν για δάσκα-λοι στα αλληλοδιδακτικά σχολεία Τους επόmicroενους microήνες το Ορφανοτροφείο απέκτησε και ένα ακόmicroη σχολείο για τους microαθητές που θα ακολουθούσαν ανώτερες σπουδές στο ελληνικό πανεπιστήmicroιο το οποίο σχεδίαζε ο Κυβερνήτης να οργανώσει σύντοmicroα Πριν τη δολοφονία του λειτουργούσαν στη χώρα 120 περίπου αλληλοδιδακτικά σχολεία και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύmicroατα ήδη λειτουργούσε η Γραmicromicroατεία των Εκκλησιαστικών και της Δηmicroόσιας Εκπαίδευσης που είχε αναλάβει την ανεύρεση οικονοmicroικών πόρων για την παιδεία και τη συστηmicroατική επεξεργασία ενός εθνικού εκπαιδευτικού προγράmicromicroα-τος ενώ η microαθητιώσα νεολαία αριθmicroούσε περισσότερα από 15000 αγόρια και microεταξύ αυτών microερικές δεκάδες κοριτσιών στα πρώτα σχολεία κορασίδων που είχαν συστηθεί

Στο Ορφανοτροφείο της Αίγινας ndashπου ιδρύθηκε τον Οκτώβριο

στους πρώην ατάκτους γαίες ώστε διαθέτοντας οι ίδιοι κάποια περιουσία να σέβονται την περιουσία των άλλων Την ίδια εποχή ακούγονταν από διάφορες πλευρές ακόmicroη και από τους κόλπους της αντιπολίτευσης απόψεις που πρόβαλαν την ιδιοκτησία ως laquoαναγκαίον χαρακτηριστικόνraquo των δηmicroοσίων ανδρών και ειδικότερα των δικαστών καθώς ως ιδιοκτήτες οι ίδιοι θα είχαν άmicroεσο συmicroφέρον για την διατήρηση της laquoκοινής ευταξίαςraquo και έχοντας επιλύσει τα βιοποριστικά τους προβλήmicroατα θα ήταν λιγότερο επιρρεπείς στον χρηmicroατισmicroό και τη διαφθοράΑν και είναι φανερό λοιπόν πως είχε αρκετούς λόγους για να ευνοεί τη microικρή ιδιο-κτησία microένουν ωστόσο αναπάντητα δυο βασικά ερωτήmicroατα microε ποιο τρόπο σκόπευε να στηρίξει την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισmicroό της αγροτικής οικονοmicroίας στη microικρή ιδιοκτησία και γιατί τελικά δεν προχώρησε στην διανοmicroή της γης Σύmicroφωνα microε τα στοιχεία που είχε στη διάθεσή του οι πολίτες τους οποίους θεωρητικά προόριζε για microικροϊδιοκτήτες δεν διέθεταν χρηmicroατικά αποθέmicroατα για να καταβάλουν κάποιο αντίτιmicroο για τη γη τους ώστε αν πράγmicroατι ανέmicroενε όπως θα ήταν φυσικό ίσως την εισροή εσόδων στο δηmicroόσιο ταmicroείο η προσδοκία του ήταν αναmicroφίβολα ουτοπική Ακόmicroη και οι προσφυγικές οmicroάδες τις οποίες ενεθάρρυνε microε σηmicroαντικές διευκολύνσεις για να ανασυστήσουν τις χαmicroένες πατρίδες τους εντός της ελληνικής επικρατείας ζητούσαν επιτακτικά την οικονοmicroική συνδροmicroή του κράτους για να κατασκευάσουν τις οικίες τους Η παντελής έλλειψη χρήmicroατος είχε οδηγήσει από νωρίς σε αποτυχία τις πρώτες προσπάθειές του να εφαρmicroόσει τις θεωρητικά σωστές ιδέες του για την κατάρ-γηση της δεκάτης που θα απάλλασσε τους αγρότες από την υποχρέωση της καταβολής των φόρων microε τmicroήmicroα της παραγωγής τους (που πολλές φορές έφτανε το ένα τρίτο περίπου της συνολικής παραγωγής) Αντίθετα το αποτέλεσmicroα αυτής της προσπάθειάς του ήταν αρκετοί microικροκαλλιεργητές να δανειστούν χρήmicroατα απrsquo αυτούς που διέθεταν κάποια οικονοmicroικά αποθέmicroατα και οι οποίοι ήταν συνήθως οι παλαιοί ισχυροί από τους οποίους εξαρτώνταν και στο παρελθόν οι ακτήmicroονες microικροκαλλιεργητέςΑπό την άλλη πλευρά υπό τις κρατούσες συνθήκες οι πολίτες τους οποίους προόριζε ο Καποδίστριας για microικροϊδιοκτήτες ήταν σχεδόν βέβαιο πως θα ενδιαφέρονταν πρω-τίστως για την εξασφάλιση των βιοποριστικών τους αναγκών και θα ήταν συνεπώς ελάχιστα microόνο επιδεκτικοί σε νεωτεριστικές πρωτοβουλίες Επιπλέον θα ήταν οικονο-microικά αδύναmicroοι για να ενδιαφερθούν για τη χρήση των σύγχρονων γεωργικών εργαλείων

Το πρόγραmicromicroα οικονοmicroικής ανάπτυξης του Καποδίστρια δεν

Το Κυβερνείο το κτίριο που στέγασε την Πρώτη Κυβέρνηση

είτε για την εισαγωγή των καλλιεργητικών microεθόδων που δοκιmicroάζονταν την ίδια εποχή στην Ευρώπη microε σκοπό την εντατικοποίηση της παραγωγής Η αγροτική εκπαίδευση για την οποία ενδιαφέρθηκε επίσης από νωρίς ο Κυβερνήτης microε τη σύσταση πρότυπων αγροκηπίων και της περίφηmicroης Σχολής της Τίρυνθας θα απέφερε ίσως αποτελέσmicroατα αλλά στις επόmicroενες γενεές ενώ η ανάγκη για την οικονοmicroική ανάκαmicroψη της χώρας δεν άφηνε τέτοια περιθώρια χρόνου Ούτε όmicroως ο κρατικός προστατευτισmicroός microπορούσε υπό τις τότε συνθήκες να επιταχύνει την ανάπτυξη της ελληνικής οικονοmicroίας Ακόmicroη και η επιβολή δασmicroολογίων που θα ευνοούσαν τις εγχώριες καλλιέργειες ήταν προ-οπτική που έβρισκε αντίθετες τις Μεγάλες Δυνάmicroεις οι οποίες ήδη πίεζαν προς την αντίθετη κατεύθυνση προκειmicroένου να ικανοποιήσουν τα εmicroπορικά τους συmicroφέρονταΑπαντώντας λοιπόν στο πρώτο ερώτηmicroα είναι φανερό ότι ο Κυβερνήτης microάλλον δεν είχε υπολογίσει όλες τις απαραίτητες παραmicroέτρους για την ανάκαmicroψη της αγροτικής οικονοmicroίας Ίσως γιατί πίστευε πως έως την τελική ρύθmicroιση των συνθηκών της Ανε-ξαρτησίας και την οριστική χάραξη των ελληνικών συνόρων θα microπορούσε να κερδί-σει πολύτιmicroο χρόνο Ίσως πάλι ήταν πράγmicroατι περισσότερο απορροφηmicroένος από τις διπλωmicroατικές διαπραγmicroατεύσεις στις οποίες εύλογα επικέντρωνε την προσοχή του Οι ίδιες περίπου αιτίες εξηγούν εν microέρει και το γεγονός ότι τελικά δεν προέβη στη διανοmicroή της γης Έχει υποστηριχθεί ότι η διανοmicroή της γης δεν επιτεύχθηκε επειδή τα εθνικά κτήmicroατα ήταν υποθηκευmicroένα στους Άγγλους οmicroολογιούχους για τα δάνεια του 1824-1825 Το επιχείρηmicroα αυτό είναι όντως ένα αρκετά πειστικό πρόσχηmicroα δεν είναι όmicroως η ουσι-αστική αιτία Εξάλλου αν ο Καποδίστριας γνώριζε πως δεν microπορούσε να προχωρήσει στην διανοmicroή κανενός τmicroήmicroατος της εθνικής γης θα ήταν λογικό να microην στηρίξει το πρόγραmicromicroα της οικονοmicroικής ανάπτυξης της χώρας σε ένα απίθανο ενδεχόmicroενο και σε υποσχέσεις που δεν επρόκειτο να πραγmicroατοποιήσει Κατά microια δεύτερη εκδοχή ο Κυβερνήτης καθυστέρησε ή δεν σκόπευε ίσως να προ-βεί στην διανοmicroή προκειmicroένου η εθνική γη να αποτελέσει εγγύηση για τη σύναψη δεύτερου δανείου 60000000 φράγκων κεφάλαιο που θεωρούσε απαραίτητο για να κινητοποιήσει τον microηχανισmicroό της ελληνικής οικονοmicroίας Είναι γεγονός microάλιστα ότι έδινε άmicroεση προτεραιότητα σrsquo αυτό δάνειο για το οποίο κατάφερε να εξασφαλίσει τη συναίνεση της Δrsquo Εθνοσυνέλευσης αν και δεν κατόρθωσε τελικά να πετύχει τη σύναψή

του πριν τη δολοφονία τουΣύmicroφωνα τέλος microε microία άλλη εκδοχή η διανοmicroή δεν επιτεύχθηκε καθώς ούτε ο ίδιος ο Κυβερνήτης τελικά δεν περίmicroενε πως θα είχε ουσιαστικά αποτελέσmicroατα Και ήταν απαισιόδοξος εν microέρει για τους λόγους που ήδη αναφέραmicroε ως απάντηση στο πρώτο ερώτηmicroα και εν microέρει διότι δεν είχε τη δυνατότητα να στηρίξει τη microικρή ιδιοκτησία microε πιστώσεις και κρατικά δάνεια Το αν τελικά περίmicroενε πρώτα τη σύναψη του δανείου των 60000000 φράγκων πριν πραγmicroατοποιήσει την υπόσχεσή του σε όποιο ποσοστό της εθνικής γης δεν θα ήταν υποθηκευmicroένο και θα ήταν δυνατό να διανεmicroηθεί ώστε διαθέτοντας οικονοmicroικούς πόρους να είναι ασφαλής ότι δεν θα άφηνε τους microικροϊ-διοκτήτες στο έλεος των παλαιών ισχυρών οικονοmicroικών παραγόντων microπορεί ίσως να θεωρηθεί microια πρόσθετη και ενδεχοmicroένως αρκετά πειστική εκδοχή Εξάλλου είναι γνωστό πως αυτό που πρωτίστως απευχόταν ο Καποδίστριας ήταν η δηmicroιουργία microιας τάξης microεγαλογαιοκτηmicroόνων και αν ο ίδιος δεν microπορούσε να στηρίξει τους microικροϊδιοκτήτες ήταν πιθανό ότι οι παλαιοί ισχυροί θα microπορούσαν να βρουν τρόπους πίεσης για να αποσπάσουν τις microικρές ιδιοκτησίες Αξίζει τέλος να αναφερθούν οι λίγες πράξεις στις οποίες προέβη ο Κυβερνήτης για το ζήτηmicroα της διανοmicroής το διάστηmicroα των τριών χρόνων και των εννέα περίπου microηνών της διακυβέρνησής του Αρχικά συγκέντρωσε κάποια στοιχεία σε σχέση microε την έκταση τη microορφή και τις καλλιεργητικές δυνατότητες της εθνικής γης και στη συνέχεια υπέβαλε προς τη Γερουσία ένα σχέδιο διανοmicroής όπως είχε ορίσει η Δrsquo Εθνοσυνέλευση το οποίο τελικά απορρίφθηκε

Η αναδιοργάνωση του στρατού της εmicroπόλεmicroης πολιτείαςΤο στρατιωτικό ζήτηmicroα αποτελούσε επίσης αναπόδραστη προτεραιότητα στο πρό-γραmicromicroα του Κυβερνήτη τόσο για τον προφανή λόγο ότι ο πόλεmicroος βρισκόταν ακόmicroη σε εξέλιξη και ήταν αναγκαίο να microην τερmicroατισθεί πριν ανακτηθούν οι επαρχίες της Στερεάς Ελλάδας όσο και για τον πρόσθετο λόγο ότι ο στρατός ήταν απαραίτητο να αποτελέσει το ουσιαστικό έρεισmicroα του νέου καθεστώτος Επιδίωξη του Κυβερνήτη συνεπώς ήταν να συγκροτήσει από το υπάρχον ανθρώπινο δυναmicroικό τους ατάκτους δηλαδή που ξεπερνούσαν τους 20000 άνδρες (ίσως έφταναν και τους 30000) και το τακτικό σώmicroα του Φαβιέρου έναν αξιόmicroαχο και αφοσιωmicroένο στο κράτος τακτικό

Ελαιογραφία του Διονυσίου Τσόκου που απεικονίζει την

Σπουδές για τη σύνθεση της laquoΔολοφονίας του Καποδίστριαraquo

του πριν τη δολοφονία τουΣύmicroφωνα τέλος microε microία άλλη εκδοχή η διανοmicroή δεν επιτεύχθηκε καθώς ούτε ο ίδιος ο Κυβερνήτης τελικά δεν περίmicroενε πως θα είχε ουσιαστικά αποτελέσmicroατα Και ήταν απαισιόδοξος εν microέρει για τους λόγους που ήδη αναφέραmicroε ως απάντηση στο πρώτο ερώτηmicroα και εν microέρει διότι δεν είχε τη δυνατότητα να στηρίξει τη microικρή ιδιοκτησία microε πιστώσεις και κρατικά δάνεια Το αν τελικά περίmicroενε πρώτα τη σύναψη του δανείου των 60000000 φράγκων πριν πραγmicroατοποιήσει την υπόσχεσή του σε όποιο ποσοστό της εθνικής γης δεν θα ήταν υποθηκευmicroένο και θα ήταν δυνατό να διανεmicroηθεί ώστε διαθέτοντας οικονοmicroικούς πόρους να είναι ασφαλής ότι δεν θα άφηνε τους microικροϊ-διοκτήτες στο έλεος των παλαιών ισχυρών οικονοmicroικών παραγόντων microπορεί ίσως να θεωρηθεί microια πρόσθετη και ενδεχοmicroένως αρκετά πειστική εκδοχή Εξάλλου είναι γνωστό πως αυτό που πρωτίστως απευχόταν ο Καποδίστριας ήταν η δηmicroιουργία microιας τάξης microεγαλογαιοκτηmicroόνων και αν ο ίδιος δεν microπορούσε να στηρίξει τους microικροϊδιοκτήτες ήταν πιθανό ότι οι παλαιοί ισχυροί θα microπορούσαν να βρουν τρόπους πίεσης για να αποσπάσουν τις microικρές ιδιοκτησίες Αξίζει τέλος να αναφερθούν οι λίγες πράξεις στις οποίες προέβη ο Κυβερνήτης για το ζήτηmicroα της διανοmicroής το διάστηmicroα των τριών χρόνων και των εννέα περίπου microηνών της διακυβέρνησής του Αρχικά συγκέντρωσε κάποια στοιχεία σε σχέση microε την έκταση τη microορφή και τις καλλιεργητικές δυνατότητες της εθνικής γης και στη συνέχεια υπέβαλε προς τη Γερουσία ένα σχέδιο διανοmicroής όπως είχε ορίσει η Δrsquo Εθνοσυνέλευση το οποίο τελικά απορρίφθηκε

Η αναδιοργάνωση του στρατού της εmicroπόλεmicroης πολιτείαςΤο στρατιωτικό ζήτηmicroα αποτελούσε επίσης αναπόδραστη προτεραιότητα στο πρό-γραmicromicroα του Κυβερνήτη τόσο για τον προφανή λόγο ότι ο πόλεmicroος βρισκόταν ακόmicroη σε εξέλιξη και ήταν αναγκαίο να microην τερmicroατισθεί πριν ανακτηθούν οι επαρχίες της Στερεάς Ελλάδας όσο και για τον πρόσθετο λόγο ότι ο στρατός ήταν απαραίτητο να αποτελέσει το ουσιαστικό έρεισmicroα του νέου καθεστώτος Επιδίωξη του Κυβερνήτη συνεπώς ήταν να συγκροτήσει από το υπάρχον ανθρώπινο δυναmicroικό τους ατάκτους δηλαδή που ξεπερνούσαν τους 20000 άνδρες (ίσως έφταναν και τους 30000) και το τακτικό σώmicroα του Φαβιέρου έναν αξιόmicroαχο και αφοσιωmicroένο στο κράτος τακτικό

Ελαιογραφία του Διονυσίου Τσόκου που απεικονίζει την

Σπουδές για τη σύνθεση της laquoΔολοφονίας του Καποδίστριαraquo

στρατό Περισσότερες δυσκολίες παρουσίαζε φυσικά η αναδιοργάνωση των ατάκτων και οι συνδιαλλαγές του Καποδίστρια microε την ηγεσία τους Ο Φαβιέρος εξάλλου όταν κατά την πρώτη συνάντησή του microε τον Καποδίστρια διαπίστωσε την απροθυmicroία του να τον εmicroπιστευτεί υπέβαλε χωρίς καθυστέρηση την παραίτησή του Αν και υπήρξε έκτοτε ένας από τους θανάσιmicroους εχθρούς του Κυβερνήτη της Ελλάδας και προσπάθησε σε καίριες στιγmicroές να επηρεάσει τις εξελίξεις σε βάρος του η αναδιοργάνωση του τακτι-κού στρατού που τέθηκε υπό τη διοίκηση του Βαυαρού Έυδεκ (Wilhelm Heydek) και microετά την παραίτησή του το καλοκαίρι του 1829 υπό τη διοίκηση του Γάλλου συνταγ-microατάρχη Τρεζέλ δεν παρουσίασε σοβαρά προβλήmicroατα Ο κυριότερος λόγος ήταν ότι από τη σύνθεση του τακτικού απουσίαζαν οι ισχυροί αυτόχθονες οπλαρχηγοί οι οποίοι στηριζόmicroενοι στις πελατειακές τους σχέσεις θα αντιστέκονταν στις microεταρρυθmicroίσεις και τις καινοτοmicroίες του Κυβερνήτη Αντίθετα οι καλά microισθοδοτούmicroενοι τακτικοί είχαν περισσότερους λόγους από τους ατάκτους να αντιmicroετωπίζουν microε επαγγελmicroατική τυχόν συνείδηση την υπηρεσία τους στο στράτευmicroα ενώ η ηγεσία τους που απαρτιζόταν κυρίως από Ευρωπαίους και ετερόχθονες microπορούσε ευκολότερα να επιβάλλει την πειθαρχία και την αφοσίωσή τους στην κυβέρνηση Πράγmicroατι το τακτικό σώmicroα αποτέλεσε τον αφοσιωmicroένο στρατό του Καποδίστρια Παράλ-ληλα microε την οργάνωση των διάφορων σωmicroάτων του Τρεζέλ που ακολούθησε πιστά τα δυτικά πρότυπα και κυρίως το γαλλικό microε την ίδρυση του laquoΛόχου των Ευελπίδωνraquo που σε διάστηmicroα λίγων microηνών ανασυγκροτήθηκε και microετονοmicroάστηκε σε laquoΚεντρικόν Πολεmicroικόν Σχολείονraquo τέθηκαν οι βάσεις για τη διαmicroόρφωση microιας εκπαιδευmicroένης τάξης Ελλήνων επαγγελmicroατιών στρατιωτικών Οι οκτώ πρώτοι Έλληνες ανθυπολοχαγοί του πυροβολικού αποφοίτησαν από τη Σχολή τον Ιούλιο του 1831 δηmicroιουργώντας ευοίω-νες προϋποθέσεις για το microέλλον του ελληνικού στρατεύmicroατος Θα πρέπει ωστόσο να σηmicroειωθεί ότι η νοmicroιmicroοφροσύνη αποτελούσε σε γενικές γραmicro-microές γνώρισmicroα και των σωmicroάτων στα οποία εντάχθηκαν οι άτακτοι (microοναδική εξαίρεση αποτελεί το κίνηmicroα του Δηmicroήτρη Τσάmicroη Καρατάσου τον Μάιο του 1831 που θα σχο-λιαστεί σε παρακάτω κεφάλαιο) Από την άποψη αυτή η επιτυχία του Καποδίστρια στο ζήτηmicroα του στρατού οφειλόταν στην προσπάθειά του να αναζητήσει τους κατάλλη-λους κάθε φορά συνεργάτες προκειmicroένου να συmicroβιβάσει τις υφιστάmicroενες νοοτροπίες

Πιστοποιητικό πλοιοκτησίας και πλοιαρχίας για το πλοίο laquoΑσπα-

microε τις microεταβολές που επέφερε σταδιακά η microεταρρύθmicroιση η ίδρυση των Χιλιαρχιών στο αρχικό στάδιο και microετά τη διάλυσή τους τον Οκτώβριο του 1829 των Ελαφρών Ταγmicroάτων που οργανώθηκαν microε τρόπο που θύmicroιζε ακόmicroη περισσότερο τον κανονισmicroό τακτικού στρατού Αξίζει επίσης στο σηmicroείο αυτό να συνοψιστούν τα γενικότερα θετικά αποτελέσmicroατα της microεταρρύθmicroισης Η σταδιακή αναδιοργάνωση των ατάκτων επέτρεψε στον Κυβερ-νήτη να περιορίσει δραστικά τον αριθmicroό των στρατιωτών να απαλλάξει το στράτευmicroα από τους απείθαρχους αξιωmicroατικούς και βαθmicroοφόρους αναγκάζοντας τους ίδιους να επιλέξουν την αποmicroάκρυνσή τους από το στράτευmicroα Με τον τρόπο αυτό κατάφερε επίσης να microειώσει τα έξοδα που απαιτούσε η συντήρηση του στρατού σε microια εποχή που ο πόλεmicroος βρισκόταν στα τελευταία του στάδια περιορίζοντας ως ένα σηmicroείο και τις κοινωνικές συνέπειες που ήταν βέβαιο πως θα είχε microια ταυτόχρονη γενική αποστράτευση Φυσικά οι δυσκολίες δεν έλειψαν Ένα από τα σηmicroαντικότερα προβλήmicroατα που κλή-θηκε να αντιmicroετωπίσει ο Καποδίστριας ήταν οι αντιδράσεις των ηλικιωmicroένων οπλαρ-χηγών οι οποίοι ήταν φανερά απρόθυmicroοι να αποδεχθούν καινοτοmicroίες αλλά επειδή διατηρούσαν ισχυρά ερείσmicroατα δεν ήταν εύκολο να παραγκωνιστούν χωρίς κάποια ικανοποίηση Η χορήγηση τιmicroητικών στρατιωτικών βαθmicroών την οποία εγκαινίασε ο Καποδίστριας αποδείχθηκε υπό τις κρατούσες συνθήκες η microοναδική αποτελεσmicroατική λύση από τη στιγmicroή που αποmicroόνωνε αυτούς τους άνδρες από το στράτευmicroα αλλά χωρίς να προκαλεί ανοικτά τις αντιδράσεις τους Η ίδια λύση εφαρmicroόστηκε και τα επόmicroενα χρόνια και αποδείχθηκε επίσης αρκετά ικανοποιητική αν και στο βασίλειο του Όθωνα το πρόβληmicroα ήταν ο αρκετά microεγαλύτερος αριθmicroός των ανδρών που επικα-λούνταν το δικαίωmicroά τους σε τέτοια τιmicroητικά στρατιωτικά αξιώmicroατα Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρξε αρκετός χρόνος για να αποδειχθούν στην πράξη τα ουσιαστικά αποτελέσmicroατα της στρατιωτικής microεταρρύθmicroισης του Καποδίστρια αξίζει να σηmicroειωθεί ότι οι επιτυχίες του στον τοmicroέα αυτό δεν αmicroφισβητήθηκαν ούτε και από τους δριmicroύτερους επικριτές του Μεταξύ αυτών και ο Τιρς ακόmicroη δεν επέκρινε παρά microόνο την εγκατάλειψη της παραδοσιακής φορεσιάς των αγωνιστών και την υιοθέτηση στη θέση της laquoφράγκικηςraquo στολής

Κανονισmicroός εβδοmicroαδιαίας τρο-φοδοσίας για το Ναυτικό από

Ο διπλωmicroατικός αγώνας Από τη Διάσκεψη του Πόρου (Σεπτέmicroβριος-Δεκέmicroβριος 1828) στο πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας (3 Φεβρουαρίου 1830)Η συνοριακή γραmicromicroή Άρτας-Βόλου που πρότεινε τελικά η Πρεσβευτική Διάσκεψη του Πόρου ήταν πράγmicroατι ιδιαίτερα ικανοποιητική για την ελληνική πλευρά microε βάση τα έως τότε δεδοmicroένα Ακόmicroη και αν η γνωmicroάτευση της Διάσκεψης δεν προδίκαζε τις αποφάσεις των δυνάmicroεων αλλά παρέmicroεινε microια εmicroπεριστατωmicroένη πρόταση η οποία βασίστηκε στις στατιστικές πληροφορίες που έδωσε ο Καποδίστριας microε τις απαντήσεις στα 28 ερωτήmicroατα των τριών πρεσβευτών η πρόταση αυτή επρόκειτο να αποτελέσει τη βάση των microελλοντικών διαπραγmicroατεύσεων για τη χάραξη των οριστικών συνόρων του ελληνικών κράτους Η κυριότερη ελληνική επιτυχία στον Πόρο συνεπώς ήταν ότι είχε αρχίσει να αποmicroα-κρύνεται ο κίνδυνος του περιορισmicroού της microελλοντικής Ελλάδας στην Πελοπόννησο και τα γύρω νησιά του Αιγαίου Πελάγους Οι τρεις πρεσβευτές θεωρούσαν επίσης απα-ραίτητη την παραχώρηση στο ελληνικό κράτος και της Εύβοιας συζητούσαν ευνοϊκά την παραχώρηση της Σάmicroου ενώ οι πρεσβευτές της Γαλλίας και της Ρωσίας Γκιγεmicroινώ (AC Guilleminot) και Ριmicroπωπιέρ (A I Ribeaupierre) εξέφραζαν την ελπίδα πως η Διάσκεψη του Λονδίνου θα εξέταζε σοβαρά το ενδεχόmicroενο της παραχώρησης και της Κρήτης Ένα πρόσθετο σηmicroείο των προτάσεών τους ήταν τέλος η επιβολή κληρο-νοmicroικού ηγεmicroόνα στην Ελλάδα θέmicroα που είχαν συζητήσει κατά τις συναντήσεις τους microε τον Καποδίστρια πριν ακόmicroη φτάσουν στον Πόρο και είχαν διαπιστώσει πως και η δική του άποψη ήταν θετική Κατά την τελευταία του συνάντηση microε τον Στράτφορντ Κάνινγκ τον Δεκέmicroβριο του 1828 ο Καποδίστριας εξέφρασε την προσδοκία του για την επιλογή ως ηγεmicroόνα της χώρας του Λεοπόλδου του Σαξ-Κοβούργου Παρrsquo όλες τις επιτυχίες του τα προβλήmicroατα που δεν είχαν ξεπεραστεί ήταν αφενός το ζήτηmicroα της αυτονοmicroίας και του φόρου υποτέλειας και αφετέρου η αρνητική στάση της βρετανικής κυβέρνησης Πριν ολοκληρώσει τις εργασίες της η Διάσκεψη του Πόρου ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Αmicroπερντήν (Aberdeen) εmicroφανώς δυσαρεστηmicroένος από τις πληροφορίες που είχε για την εξέλιξη της Διάσκεψης ανέλαβε την πρωτο-βουλία για την υπογραφή νέου πρωτοκόλλου microεταξύ των τριών Δυνάmicroεων (του πρω-

Ο Τζορτζ Χάmicroιλτον-Γκόρντον 4ος κόmicroης του Αmicroπερντήν ο

Τον Αύγουστο του 1828 έφτα-σαν στη Πελοπόννησο δύο microοί-

τοκόλλου της 416 Νοεmicroβρίου 1828) σύmicroφωνα microε το οποίο η Ελλάδα που ενέκρινε η Βρετανία η Πελοπόννησος δηλαδή και οι Κυκλάδες ετίθεντο προσωρινά και έως την οριστική διευθέτηση του ελληνικού ζητήmicroατος υπό την εγγύηση των τριών Δυνάmicroεων Παράλληλα microε το ίδιο πρωτόκολλο απαγορευόταν ρητά καθrsquo υπόδειξη και πάλι του Αmicroπερντήν η σύmicroπραξη των στρατιωτών του Μαιζόν στις επιχειρήσεις για την απελευ-θέρωση της Στερεάς Ελλάδας Η προσπάθεια του Καποδίστρια να επωφεληθεί του αγγλογαλλικού ανταγωνισmicroού ενόσω ακόmicroη συνεχιζόταν ο Ρωσοτουρκικός πόλεmicroος οδήγησε τελικά στη σύναψη νέου πρωτοκόλλου στις 1022 Μαρτίου 1829 το οποίο ικανοποιούσε microεν τα ελλη-νικά αιτήmicroατα ως προς το ζήτηmicroα των συνόρων αφού αποδεχόταν τις προτάσεις της Διάσκεψης του Πόρου αλλά επιβεβαίωνε την επικυριαρχία του σουλτάνου καθόριζε ετήσιο φόρο υποτέλειας ύψους 1500000 γροσίων και πέρα από τον όρο της αmicroοι-βαίας microετανάστευσης κατοίκων των δύο κρατών όριζε επίσης τον τρόπο υπολογισmicroού των αποζηmicroιώσεων των microουσουλmicroάνων για τις ιδιοκτησίες τους Επιπλέον υποχρέωνε αφενός την Ελλάδα να δεχθεί κληρονοmicroικό ηγεmicroόνα στην εκλογή του οποίου δεν επρόκειτο να συmicromicroετάσχει και αφετέρου τις δυο εmicroπόλεmicroες χώρες να κηρύξουν γενική αmicroνηστία και ανακωχή που σήmicroαινε πως θα έπρεπε να ανακληθούν άmicroεσα τα ελληνικά στρατεύmicroατα από τη Στερεά Ελλάδα πριν ολοκληρώσουν την ανακατάληψή της Οι προσπάθειες του Καποδίστρια να εξουδετερώσει τα δυσmicroενή σηmicroεία του πρωτοκόλ-λου και κυρίως να αποφύγει τον τερmicroατισmicroό των επιχειρήσεων στη Στερεά microολονότι οδήγησαν σε ρήξη τις σχέσεις του microε τη microια από τις τρεις Μεγάλες Δυνάmicroεις την Αγγλία στηρίχθηκαν σε δύο σηmicroαντικά δεδοmicroένα α) τη θετική εντύπωση που σχηmicroά-τισε για τα ερείσmicroατα της κυβέρνησής του microετά την περιοδεία που ξεκίνησε τον Μάρ-τιο του 1829 στην Πελοπόννησο διαθέτοντας παράλληλα την αmicroέριστη υποστήριξη του Κολοκοτρώνη και του γαλλόφιλου ισχυρού Ρουmicroελιώτη Ιωάννη Κωλέττη και β) τις ευmicroενείς για τους Ρώσους εξελίξεις του Ρωσοτουρκικού πολέmicroου Η σύγκληση στα τέλη Ιουνίου της Δrsquo Εθνοσυνέλευσης στο Άργος αφού προηγουmicroένως είχε εξασφαλίσει την πλειοψηφία στο Πανελλήνιο έδωσε προς στιγmicroή την εντύπωση ότι ο Κυβερνήτης είχε καταφέρει να επιβεβαιώσει τη θέση του στο εσωτερικό της χώρας Αν και η εντύπωση αυτή όπως αποδείχθηκε ήταν άκρως επισφαλής υπήρξε αρκετά ευνοϊκή τους επόmicroενους microήνες για τη διπλωmicroατική του πολιτική Το γεγονός δε ότι τον

Ο Δούκας του Ουέλινγκτον

Αύγουστο τις microέρες που η Εθνοσυνέλευση ολοκλήρωνε τις εργασίες της τα ρωσικά στρατεύmicroατα σηmicroείωσαν σηmicroαντικές επιτυχίες σε βάρος των Οθωmicroανών microε αποτέλεσmicroα στα microέσα του ίδιου microήνα η Πύλη να δηλώσει πως δέχεται υπό όρους τη συνθήκη του Ιουλίου του 1827 και τις προτάσεις των πρεσβευτών ήταν ο παράγοντας που προε-τοίmicroασε την microεταστροφή της βρετανικής πολιτικής Στο microεταξύ στα microέσα Σεπτεmicroβρίου microετά τη νίκη των Ελλήνων στη microάχη της Πέτρας στη Βοιωτία οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν και έτσι ο Καποδίστριας περιέλαβε στα επιχειρήmicroατά του ως τετε-λεσmicroένο γεγονός την επιτυχηmicroένη ολοκλήρωση της επιχείρησης στη Στερεά Ελλάδα Ιδιαίτερο άρθρο της συνθήκης της Αδριανούπολης microε την οποία τερmicroατίστηκε επίσης τον Σεπτέmicroβριο του 1829 ο Ρωσοτουρκικός πόλεmicroος επέβαλε στον σουλτάνο την απο-δοχή άνευ όρων όχι microόνο της συνθήκης του 1827 αλλά και της συνοριακής γραmicromicroής του πρωτοκόλλου της 1022 Μαρτίου 1829 γεγονός που ενόχλησε σοβαρά τη Βρετανία η οποία έβλεπε τη Ρωσία να πρωτοστατεί στην επίλυση του ελληνικού ζητήmicroατος Από τη στιγmicroή που ήταν ορατός ο κίνδυνος της διάλυσης της Οθωmicroανικής αυτοκρα-τορίας ενώ ο τσάρος ήταν σε θέση να αποσπάσει από τον σουλτάνο τα εmicroπορικά προνόmicroια που επιθυmicroούσε η κυβέρνηση του Ουέλινγκτον στράφηκε τελικά προς τη λύση της ίδρυσης ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους αλλά ενός κράτους microε microικρό-τερη εδαφική επικράτεια απrsquo αυτή που προβλεπόταν στο πρωτόκολλο του Μαρτίου του 1829 Η λύση έγινε δεκτή και από τον τσάρο ο οποίος παρουσιαζόταν εmicroφανώς ικανοποιηmicroένος από την έκβαση του Ρωσοτουρκικού πολέmicroου Έτσι στις 22 Ιανουαρίου3 Φεβρουαρίου 1830 η Διάσκεψη του Λονδίνου προέβη στην υπογραφή τριών πρωτοκόλλων Το πρώτο ανακήρυττε την laquoεντελή ανεξαρτη-σίανraquo του ελληνικού κράτους στο οποίο δεν περιλαmicroβανόταν η Ακαρνανία και τmicroήmicroα της Αιτωλίας αλλά εντασσόταν η Εύβοια η Σκύρος και οι Κυκλάδες Με το δεύτερο πρωτόκολλο οριζόταν laquoΗγεmicroών Κυρίαρχος της Ελλάδοςraquo ο Λεοπόλδος του Σαξ Κοβούρ-γου που είχε εκλεγεί microετά από διαβουλεύσεις τριών microηνών microολονότι δεν είχαν γίνει δεκτοί οι όροι που ο ίδιος πρόβαλε τον Ιανουάριο για την παραχώρηση και της Κρήτης Το τρίτο πρωτόκολλο που υπογράφηκε κατrsquo απαίτηση της Γαλλίας αφορούσε στην προστασία των Καθολικών της ελεύθερης Ελλάδας και το σεβασmicroό της δογmicroατικής τους ιδιαιτερότητας

Τα δύο πρώτα χρόνια λοιπόν της θητείας του Κυβερνήτη ολοκληρώνονταν microε αξιοση-microείωτες επιτυχίες καθώς ήταν φυσικό η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας να επισκιάζει τα προβλήmicroατα που παρουσίαζε η εσωτερική αναδιοργάνωση του κράτους Αρκετά ενθαρρυντικό ήταν επίσης το γεγονός ότι ενώ η θητεία του είχε ξεκινήσει microετά από microια σηmicroαντική ναυτική σύγκρουση από την οποία οι Έλληνες επωφελήθηκαν σηmicroαντικά αλλά στην ουσία δεν ήταν σε θέση να λάβουν microέρος στην εξέλιξή της είκοσι microήνες περίπου microετά την άφιξη του Κυβερνήτη στη χώρα πανηγύριζαν microία από τις σηmicroα-ντικότερες επιτυχίες του αναδιοργανωmicroένου ελληνικού στρατού την τελευταία microάχη και τη microοναδική κατά τη διάρκεια του Αγώνα κατά την οποία ελληνικά στρατεύmicroατα υποχρέωσαν και microάλιστα σε ανοικτό πεδίο επίλεκτο εχθρικό στράτευmicroα σε συνθηκο-λόγηση Θεωρητικά η επιτυχία αυτή θα microπορούσε να αξιοποιηθεί δεόντως υπέρ του Κυβερνήτη που ήταν φυσικό να αναζητά εναγωνίως τέτοιες επιτυχίες για να συνεχίσει το microεταρ-ρυθmicroιστικό του πρόγραmicromicroα Ίσως όmicroως δεν ενδιαφέρθηκε και ο ίδιος αρκετά για τις κοινωνικές συνέπειες των απότοmicroων microεταβάσεων που είχε προκαλέσει η Επανάσταση και για τις οποίες ήταν microάλλον προφανές πως επρόκειτο να κατηγορηθεί κυρίως ο ίδιος από τη στιγmicroή που αυτός ανέλαβε να laquoοικοδοmicroήσειraquo την ελεύθερη Ελλάδα και συνε-πώς να ικανοποιήσει τις προσδοκίες που είχαν διαmicroορφωθεί και να αντιmicroετωπίσει τις ανυπολόγιστες ακόmicroη επιπτώσεις του πολέmicroου Στα λάθη που του προσάπτουν τόσο οι οπαδοί όσο και οι επικριτές του περιλαmicroβάνονται αφενός η ανάθεση σηmicroαντικών ρόλων στους δύο αδελφούς του που δεν αποδείχθηκαν τόσο ικανοί στο έργο τους όσο θα επιθυmicroούσε ο ίδιος αλλά και η ανυποχώρητη στάση του απέναντι στους ισχυρούς αυτό-χθονες ενώ microάλιστα γνώριζε πως χρειαζόταν επιτακτικά τη συmicroπάθεια παρά την εχθρό-τητά τους για την επιτέλεση ενός έργου που θα είχε microακροπρόθεσmicroα αποτελέσmicroατα

Τα δύο πρώτα χρόνια λοιπόν της θητείας του Κυβερνήτη ολοκληρώνονταν microε αξιοση-microείωτες επιτυχίες καθώς ήταν φυσικό η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας να επισκιάζει τα προβλήmicroατα που παρουσίαζε η εσωτερική αναδιοργάνωση του κράτους Αρκετά ενθαρρυντικό ήταν επίσης το γεγονός ότι ενώ η θητεία του είχε ξεκινήσει microετά από microια σηmicroαντική ναυτική σύγκρουση από την οποία οι Έλληνες επωφελήθηκαν σηmicroαντικά αλλά στην ουσία δεν ήταν σε θέση να λάβουν microέρος στην εξέλιξή της είκοσι microήνες περίπου microετά την άφιξη του Κυβερνήτη στη χώρα πανηγύριζαν microία από τις σηmicroα-ντικότερες επιτυχίες του αναδιοργανωmicroένου ελληνικού στρατού την τελευταία microάχη και τη microοναδική κατά τη διάρκεια του Αγώνα κατά την οποία ελληνικά στρατεύmicroατα υποχρέωσαν και microάλιστα σε ανοικτό πεδίο επίλεκτο εχθρικό στράτευmicroα σε συνθηκο-λόγηση Θεωρητικά η επιτυχία αυτή θα microπορούσε να αξιοποιηθεί δεόντως υπέρ του Κυβερνήτη που ήταν φυσικό να αναζητά εναγωνίως τέτοιες επιτυχίες για να συνεχίσει το microεταρ-ρυθmicroιστικό του πρόγραmicromicroα Ίσως όmicroως δεν ενδιαφέρθηκε και ο ίδιος αρκετά για τις κοινωνικές συνέπειες των απότοmicroων microεταβάσεων που είχε προκαλέσει η Επανάσταση και για τις οποίες ήταν microάλλον προφανές πως επρόκειτο να κατηγορηθεί κυρίως ο ίδιος από τη στιγmicroή που αυτός ανέλαβε να laquoοικοδοmicroήσειraquo την ελεύθερη Ελλάδα και συνε-πώς να ικανοποιήσει τις προσδοκίες που είχαν διαmicroορφωθεί και να αντιmicroετωπίσει τις ανυπολόγιστες ακόmicroη επιπτώσεις του πολέmicroου Στα λάθη που του προσάπτουν τόσο οι οπαδοί όσο και οι επικριτές του περιλαmicroβάνονται αφενός η ανάθεση σηmicroαντικών ρόλων στους δύο αδελφούς του που δεν αποδείχθηκαν τόσο ικανοί στο έργο τους όσο θα επιθυmicroούσε ο ίδιος αλλά και η ανυποχώρητη στάση του απέναντι στους ισχυρούς αυτό-χθονες ενώ microάλιστα γνώριζε πως χρειαζόταν επιτακτικά τη συmicroπάθεια παρά την εχθρό-τητά τους για την επιτέλεση ενός έργου που θα είχε microακροπρόθεσmicroα αποτελέσmicroατα