ΚΥΠΡΙΑΚΗ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ

Λευκωσία Σεπτέµβριος 2006

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΕΡΟΣ 1 - ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ....................................................................................................4

1.1. ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ..........................................................4 1.1.1 Οικονοµία ..............................................................................................................................4 1.1.2 Απασχόληση ...........................................................................................................................4 1.1.3 ∆ηµογραφική κατάσταση ........................................................................................................4 1.1.4 Κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικός αποκλεισµός ...................................................................5

1.2 ΓΕΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ...............................................................................................6 1.2.1 Γενικός Κοινός Στόχος (α) – Προώθηση κοινωνικής συνοχής, ισότητας µεταξύ ανδρών και γυναικών και ίσων ευκαιριών για όλους.........................................................................................6

1.2.1.1 Εθνική Στρατηγική Κοινωνικής Ενσωµάτωσης ......................................................................... 6 1.2.1.2 Εθνική Στρατηγική Συντάξεων .................................................................................................. 8 1.2.1.3 Εθνικές Στρατηγικές για τη Φροντίδα Υγείας και τη Μακροχρόνια Φροντίδα.......................... 8

1.2.1.3.1 Φροντίδα Υγείας ................................................................................................................... 8 1.2.1.3.2 Μακροχρόνια Φροντίδα........................................................................................................ 9

1.2.2 Γενικός Στόχος (β) – Προώθηση αποτελεσµατικής και αµοιβαίας αλληλεπίδρασης µεταξύ των στόχων της Λισσαβόνας.................................................................................................................9 1.2.3 Γενικός Στόχος (γ) – Προώθηση καλής διακυβέρνησης, διαφάνειας και συµµετοχής των ενδιαφερόµενων .................................................................................................................................10

1.3 ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΕΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ...............................................................10 1.3.1 Γενικός Στόχος (α) – Προώθηση κοινωνικής συνοχής, ισότητας µεταξύ ανδρών και γυναικών και ίσων ευκαιριών για όλους .............................................................................................10 1.3.2 Γενικός Στόχος (β) - Προώθηση αποτελεσµατικής και αµοιβαίας αλληλεπίδρασης µεταξύ των στόχων της Λισσαβόνας...............................................................................................................11 1.3.3 Γενικός Στόχος (γ) - Προώθηση καλής διακυβέρνησης, διαφάνειας και συµµετοχής των ενδιαφερόµενων .................................................................................................................................12

ΜΕΡΟΣ 2 – ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ.......................................13 2.1 ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ...............................................................13

2.1.1 Αποτίµηση της κοινωνικής κατάστασης................................................................................13 2.1.2 Προτεραιότητες ....................................................................................................................14

2.1.2.1 Μείωση του κινδύνου φτώχειας ............................................................................................... 14 2.1.2.2 Ένταξη ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας .................................................................... 15 2.1.2.3 Πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισµού στα παιδιά................................................................. 15

2.2. ΜΕΤΡΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ - ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ ΦΤΩΧΕΙΑΣ..........................................................16 2.2.1 ∆ηµόσιο Βοήθηµα ................................................................................................................16 2.2.2 Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων...........................................................................18 2.2.3 Κοινωνική Σύνταξη..............................................................................................................18 2.2.4 Ειδική χορηγία σε συνταξιούχους .........................................................................................18 2.2.5 Κοινωνική Κάρτα Συνταξιούχου ..........................................................................................19 2.2.6 Επίδοµα Τέκνου ...................................................................................................................19

2.3 ΜΕΤΡΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ - ΈΝΤΑΞΗ ΕΥΑΛΩΤΩΝ ΟΜΑ∆ΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ..............................19 2.3.1 Εξατοµικευµένη καθοδήγηση και υποστήριξη.......................................................................19 2.3.2 Πολιτική απασχόλησης αλλοδαπών ......................................................................................20 2.3.3 Επαγγελµατική Κατάρτιση ....................................................................................................20 2.3.4 Κατώτατος µισθός ................................................................................................................21 2.3.5 ∆ιά Βίου Μάθηση .................................................................................................................21 2.3.6 Οµάδα Στόχος: Νέοι ............................................................................................................22

2.3.6.1 Σύστηµα Μαθητείας................................................................................................................. 22 2.3.6.2 Σχέδια επαγγελµατικής αποκατάστασης των νέων .................................................................. 22 2.3.6.3 Σχέδιο Παροχής Οικονοµικής Βοήθειας για Επανένταξη Εξαρτηµένων Ατόµων ................... 23

2.3.7 Οµάδα Στόχος: Γυναίκες......................................................................................................23 2.3.7.1 Ενίσχυση της γυναικείας απασχόλησης ................................................................................... 23 2.3.7.2 Φροντίδα παιδιών και άλλων εξαρτώµενων ατόµων................................................................ 23

2.3.8 Οµάδα Στόχος: Άτοµα µε αναπηρίες ....................................................................................24 2.3.8.1 Κέντρο Επαγγελµατικής Αποκατάστασης Αναπήρων (Κ.Ε.Α.Α.) ........................................... 24 2.3.8.2 Σχέδιο Αυτοεργοδότησης Ατόµων µε Σοβαρή Αναπηρία ........................................................ 24

2

2.3.8.3 Σχέδιο παροχής οικονοµικής βοήθειας µέσω του Ειδικού Ταµείου του Κέντρου Επαγγελµατικής Αποκατάστασης Αναπήρων, για δηµιουργία και λειτουργία µικρών µονάδων αυτοεργοδότησης ατόµων µε αναπηρία ........................................................................................................ 24 2.3.8.4 Σχέδιο Επαγγελµατικής Κατάρτισης Ατόµων µε Αναπηρίες σε ειδικότητες που δεν προσφέρονται στο Κ.Ε.Α.Α. ......................................................................................................................... 25 2.3.8.5 Σχέδιο Απασχόλησης µε Στήριξη Ατόµων µε Σοβαρή Αναπηρία ............................................ 25 2.3.8.6 Σχέδιο Παροχής Κινήτρων για Πρόσληψη Ατόµων µε Αναπηρία (ανεξαρτήτως βαθµού) στον Ιδιωτικό Τοµέα ..................................................................................................................................... 25 2.3.8.7 Σχέδιο Παροχής Κινήτρων για Απασχόληση Ατόµων µε Σοβαρή Αναπηρία στον Ιδιωτικό Τοµέα................ ............................................................................................................................................ 25 2.3.8.8 Μονάδα Εργασιακής Αποκατάστασης Ψυχικά Ασθενών (Μ.ΕΡ.Α.) ....................................... 25

2.4 ΜΕΤΡΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ – ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΠΑΙ∆ΙΑ ........................26 2.4.1 Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (Ζ.Ε.Π.) ...................................................................26 2.4.2 Πρόγραµµα ενισχυτικής διδασκαλίας ...................................................................................26 2.4.3 Προγράµµατα αλφαβητισµού................................................................................................26 2.4.4 Στήριξη παιδιών µε ειδικές ανάγκες .....................................................................................26 2.4.5 Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών ....................................................................27 2.4.6 Προσχολική εκπαίδευση .......................................................................................................27 2.4.7 Ολοήµερο Σχολείο................................................................................................................27 2.4.8 ∆ιαπολιτισµική Εκπαίδευση..................................................................................................27 2.4.9 Πρόληψη του κινδύνου χρήσης ναρκωτικών ........................................................................28

2.5 ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΣ∆ΕΝ.......................................................................................28 2.6 ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ........................................................................................................29 2.7 ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ....................................................30 2.8 ΈΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ Σ’ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ∆ΗΜΟΣΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ..........30 2.9 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ...............................................................30

ΜΕΡΟΣ 3 – ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ .........................................................................32 3.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΥΠΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΈΚΘΕΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ....32

3.1.1 Επάρκεια Συντάξεων............................................................................................................32 3.1.2 ∆ιασφάλιση της οικονοµικής βιωσιµότητας των συντάξεων .................................................33 3.1.3 Εκσυγχρονισµός Συντάξεων .................................................................................................34

3.2 ΕΠΙ∆ΙΩΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ 2006-2008 ..........................................................................................35 3.2.1 Επάρκεια Συντάξεων............................................................................................................35 3.2.2 Οικονοµική βιωσιµότητα του συνταξιοδοτικού συστήµατος .................................................35 3.2.3 Εκσυγχρονισµός συντάξεων .................................................................................................36

ΜΕΡΟΣ 4 – ΕΘΝΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΡΟΝΤΙ∆Α ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΦΡΟΝΤΙ∆Α................................................................................................................37

4.1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ .................................................................................................................................37 4.2 ΦΡΟΝΤΙ∆Α ΥΓΕΙΑΣ ....................................................................................................................39

4.2.1 Το υφιστάµενο σύστηµα φροντίδας υγείας ............................................................................39 4.2.2 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ι) – ∆ιασφάλιση πρόσβασης για όλους σε επαρκείς υπηρεσίες φροντίδας υγείας...................................................................................40

4.2.2.1 Κάλυψη .................................................................................................................................... 40 4.2.2.2 Προσφερόµενες υπηρεσίες υγείας............................................................................................ 41 4.2.2.3 Γεωγραφική πρόσβαση ............................................................................................................ 41 4.2.2.4 Προκλήσεις .............................................................................................................................. 41

4.2.3 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο(ια) - ∆ιασφάλιση ποιότητας στη φροντίδα υγείας ..................................................................................................................................42

4.2.3.1 ∆ιασφάλιση ποιότητας ............................................................................................................. 42 4.2.3.2 Πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας................................................................................................. 42 4.2.3.3 Πρόληψη της ασθένειας και προαγωγή της υγείας .................................................................. 43 4.2.3.4 Συµµετοχή ασθενών, επιλογή και πληροφόρηση ..................................................................... 44

4.2.4 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ιβ) - ∆ιασφάλιση επαρκούς και υψηλής ποιότητας φροντίδας υγείας, οικονοµικά βιώσιµης ..........................................................45

4.3 ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΦΡΟΝΤΙ∆Α ........................................................................................................46 4.3.1 Το υφιστάµενο σύστηµα µακροχρόνιας φροντίδας................................................................46 4.3.2 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ι) – ∆ιασφάλιση πρόσβασης για όλους σε υπηρεσίες µακροχρόνιας φροντίδας. ....................................................................................47

4.3.2.1 Κατ’ οίκον φροντίδα ................................................................................................................ 47 4.3.2.2 Ιδρυµατική φροντίδα ................................................................................................................ 48

3

4.3.3 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ια) – ∆ιασφάλιση ποιότητας στη µακροχρόνια φροντίδα. ................................................................................................................49

4.3.3.1 Πρότυπα ................................................................................................................................... 49 4.3.3.2 Συντονισµός ............................................................................................................................. 50

4.3.4 Προτεραιότητες που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ιβ) – ∆ιασφάλιση επαρκούς και υψηλής ποιότητας µακροχρόνιας φροντίδας, οικονοµικά βιώσιµης ................................................................50

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 – ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΧΟΡΗΓΙΩΝ ΓΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΦΡΟΝΤΙ∆ΑΣ (1995 – 2000 ΚΑΙ 2002 – 2005) .................................................................................................................52 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 – ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ..........................53 ΤΙΣ ∆ΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ...............................................................................................53 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ .......................................................................55 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4 – ΚΟΙΝΟΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ∆ΕΙΚΤΕΣ................................................................................58 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5 – ΚΟΙΝΟΙ ∆ΕΙΚΤΕΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ .........................................63 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6 – ΚΟΙΝΟΙ ∆ΕΙΚΤΕΣ: ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ........................................................................68 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 7 – ΚΟΙΝΟΙ ∆ΕΙΚΤΕΣ: ΥΓΕΙΑ ...................................................................................73 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 8 – ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΦΟΡΕΩΝ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΗ ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΣΠΕ ............................................................................................76 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 9 - ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ .............................................................................................78 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 10 - ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΟ∆ΟΥ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕ∆ΙΟΥ ∆ΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ, 2004-2006 ........................................................84

4

ΜΕΡΟΣ 1 - ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ

1.1. Αποτίµηση της κοινωνικοοικονοµικής κατάστασης

1.1.1 Οικονοµία Η επίδοση της κυπριακής οικονοµίας τα τελευταία χρόνια εξακολούθησε να είναι ικανοποιητική παρά τις προκλήσεις που είχε να αντιµετωπίσει λόγω των δυσµενών εξωτερικών συνθηκών. Παρά την επιβράδυνση του ρυθµού ανάπτυξης κατά την περίοδο 2002-2003, το ΑΕΠ, σε σταθερές τιµές , αυξήθηκε κατά 3,9% το 2004 και 3,8% το 2005 και εκτιµάται ότι θ’ αυξηθεί κατά 4,0% περίπου το 2006. Ο εναρµονισµένος δείκτης πληθωρισµού, που το 2003 έφθασε το 4,0%, µειώθηκε στο 1,9% το 2004, ενώ το 2005 σηµείωσε µικρή αύξηση, λόγω κυρίως της αύξησης της τιµής του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές, φθάνοντας το 2,1%, επίπεδο στο οποίο αναµένεται ότι θα κινηθεί και κατά το 2006. Το δηµοσιονοµικό έλλειµµα, το οποίο το 2003 ήταν 6,3% του ΑΕΠ, µειώθηκε στο 4,1% το 2004, στο 2,5% το 2005 και αναµένεται ότι θα µειωθεί στο 1,9% το 2006, στο 1,8% το 2007 και στο 1,2% το 2008, λόγω της υλοποίησης του προγράµµατος δηµοσιονοµικής εξυγίανσης. Το δηµόσιο χρέος αυξήθηκε από 69,6% του ΑΕΠ το 2003, σε 71,7% το 2004 και 71,0% το 2005, ενώ το 2006 αναµένεται ότι θα µειωθεί στο 67,7%, το 2007 στο 64,6% και το 2008 στο 57,5%.

1.1.2 Απασχόληση Η αγορά εργασίας στην Κύπρο χαρακτηρίζεται από συγκριτικά ψηλά ποσοστά απασχόλησης και συµµετοχής. Η συµµετοχή στην αγορά εργασίας το 2005 ήταν 72,4%, σε σύγκριση µε 72,6% το 2004 και 72,2% το 2003. Το ποσοστό απασχόλησης το 2005 ήταν 68,5% (63,8% µέσος όρος της ΕΕ), σε σύγκριση µε 69,1% το 2004 και 69,2% το 2003. Το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών το 2005 ήταν 58,4% σε σύγκριση µε 59% το 2004 και 60,2% το 2003. Το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών, αν και ψηλότερο από τον αντίστοιχο µέσο όρο της ΕΕ, είναι χαµηλότερο κατά 21 ποσοστιαίες µονάδες του αντίστοιχου ανδρικού. Το ποσοστό απασχόλησης των µεγαλύτερης ηλικίας εργαζοµένων ήταν 50,6% το 2005 (42,5% µέσος όρος της ΕΕ), σε σύγκριση µε 50,1% το 2004 και 50,2% το 2003. Η ανεργία στην Κύπρο κυµαίνεται συγκριτικά σε χαµηλά επίπεδα, αλλά παρουσιάζει αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Το ποσοστό ανεργίας το 2005 ανήλθε στο 5,3% και συγκρίνεται ευνοϊκά µε το µέσο όρο της ΕΕ, δηλαδή 8,7%.

1.1.3 ∆ηµογραφική κατάσταση Ο πληθυσµός στις περιοχές που ελέγχει το κράτος το 2004 σηµείωσε αύξηση 2,6%. Ποσοστό 2,1% προήλθε από την καθαρή µετανάστευση. Το συνολικό ποσοστό γονιµότητας το 2004 ήταν 1,49 (1,50 το 2003) και προβλέπεται ότι θα µειωθεί στο 1,43 µέχρι το 2010, οπότε θα αρχίσει να αυξάνεται σταδιακά για να φθάσει το 1,49 το 2020 και να σταθεροποιηθεί στο 1,50 το 2030-2050. Το προσδόκιµο επιβίωσης κατά τη

5

γέννηση, που το 2002/3 ήταν 77,0 χρόνια για τους άνδρες και 81,4 για τις γυναίκες, προβλέπεται ότι µέχρι το 2050 θα αυξηθεί στα 81,9 χρόνια για τους άνδρες και στα 85,1 για τις γυναίκες. Το προσδόκιµο επιβίωσης στο 65ο έτος προβλέπεται ότι µέχρι το 2050 θα αυξηθεί, σε σύγκριση µε το 2002/3, για τους άνδρες από 16,6 χρόνια σε 19,9 χρόνια και για τις γυναίκες από 19,2 χρόνια σε 21,7 χρόνια. Το ποσοστό πληθυσµού ηλικίας 65 ετών και άνω, που το 2004 ήταν 11,9%, προβλέπεται ότι µέχρι το 2050 θα φθάσει το 26,2%, ενώ ο ηλικιακός λόγος εξάρτησης (65+/15-64) θα αυξηθεί από 17,5% το 2004 σε 43,2% το 2050. Ο λόγος οικονοµικής εξάρτησης θα αυξηθεί από 23,6% το 2004 σε 51,9% το 2050.

1.1.4 Κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικός αποκλεισµός Το 2003, ο κίνδυνος φτώχειας για το γενικό πληθυσµό ήταν 15% (ΕΕ-25: 16%). Για τον πληθυσµό ηλικίας 65 και άνω ήταν 52%1 (ΕΕ-25: 18%). Εκτιµάται ότι το 2006, το ποσοστό αυτό θα έχει µειωθεί στο 48%. Το 2003, το ποσοστό κινδύνου φτώχειας για τα παιδιά ηλικίας 0-15 ετών ήταν 11% (ΕΕ-25: 20%). Η γραµµή σχετικής φτώχειας σε Μονάδες Αγοραστικής ∆ύναµης (PPP) για ένα µονοµελές νοικοκυριό το 2003 ήταν €7.822 (ΕΕ-25: €7.716) ενώ ο δείκτης εισοδηµατικής ανισότητας (S80/S20) το 2003 ήταν 4,1 (ΕΕ-25: 4,8). Οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας το 2003 έφθασαν το 18,6% του ΑΕΠ (16,4% το 2002). Η επίδραση των κοινωνικών παροχών στη µείωση του κινδύνου φτώχειας το 2003 ήταν 11 ποσοστιαίες µονάδες (26% πριν τις κοινωνικές παροχές, 15% µετά τις κοινωνικές παροχές). Η µακροχρόνια ανεργία µειώθηκε από 1,3% το 2004 σε 1,2% το 2005 (ΕΕ-25: 3,9%). Το ποσοστό παιδιών ηλικίας 0-17 ετών που ζούσαν σε νοικοκυριά όπου κανένα µέλος δεν εργαζόταν, αυξήθηκε από 2,6% το 2004 σε 3,5% το 2005, ενώ το ποσοστό ατόµων ηλικίας 18-59 ετών που ζούσαν σε τέτοια νοικοκυριά το 2005 ήταν 5,2% (5,0%, 2004). Η πρόωρη αποχώρηση από το σχολείο2 για τα άτοµα ηλικίας 18-24, ανήλθε στο 18,2%, το 2005 (ΕΕ-25: 15,6%). Ωστόσο, όταν υπολογιστούν οι Κύπριοι φοιτητές που σπουδάζουν στο εξωτερικό και τα άτοµα που υπηρετούν στην Εθνική Φρουρά και αφαιρεθούν οι ξένοι εργάτες, το ποσοστό µειώνεται στο 9,8%. Το προσδόκιµο υγιούς ζωής κατά τη γέννηση το 2002/2003 ήταν 68,6 χρόνια για τους άνδρες και 69,6 για τις γυναίκες. Η βρεφική θνησιµότητα το 2004 ήταν 3,5 ανά 1000 γεννήσεις. Το 2003, ποσοστό 91% του πληθυσµού ζούσαν σε ιδιόκτητες κατοικίες ή είχαν δωρεάν στέγη. Ποσοστό 87% των φτωχών ατόµων ζούσαν σε ιδιόκτητη κατοικία και το

1 Τα Ταµεία Προνοίας που καλύπτουν το 30% περίπου των εργαζοµένων και παρέχουν εφάπαξ ωφελήµατα λόγω αφυπηρέτησης, θανάτου, αναπηρίας ή τερµατισµού της απασχόλησης δεν λαµβάνονται υπόψη στον υπολογισµό των εισοδηµάτων των συνταξιούχων. Το 2002, το µέσο ποσοστό εισφοράς στα Ταµεία αυτά ήταν 11,4% περίπου (5,6% και 5,8% από τον εργοδότη και τον εργοδοτούµενο, αντίστοιχα). Τον ίδιο χρόνο, τα Ταµεία αυτά κατέβαλαν συνολικά ΛΚ16,3 εκ. σε µέλη τους που αφυπηρέτησαν λόγω ορίου ηλικίας. Η αλλαγή του καθεστώτος των Ταµείων Προνοίας και η µετατροπή τους σε συνταξιοδοτικά σχέδια, θα επιδρούσε θετικά στη µείωση του κινδύνου φτώχειας των ηλικιωµένων. 2 Ποσοστό του πληθυσµού 18-24 ετών το οποίο έχει ανώτατο επίπεδο εκπαίδευσης το Γυµνάσιο (3 χρόνια) και που δεν φοιτά σε κανονικά προγράµµατα επιµόρφωσης ή κατάρτισης.

6

υπόλοιπο 13% ζούσε σε ενοικιαζόµενη κατοικία. Για τα φτωχά άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω το ποσοστό ιδιοκατοίκησης ήταν 95%. 1.2 Γενική στρατηγική προσέγγιση

1.2.1 Γενικός Κοινός Στόχος (α) – Προώθηση κοινωνικής συνοχής, ισότητας µεταξύ ανδρών και γυναικών και ίσων ευκαιριών για όλους

Το Εθνικό Πρόγραµµα Μεταρρύθµισης έθεσε τις ακόλουθες πέντε προτεραιότητες οι οποίες είναι σχετικές µε τις προτεραιότητες της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Προστασία και Κοινωνική Ενσωµάτωση –

∆ιατήρηση υψηλών ποσοστών αύξησης στην προσφορά εργασίας, ιδιαίτερα µε την αύξηση των ποσοστών συµµετοχής των µεγαλύτερης ηλικίας εργαζοµένων και των γυναικών, καθώς και µείωση των ανισοτήτων µεταξύ των δύο φύλων

Αύξηση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας Ορθή διαχείριση του εργατικού δυναµικού από τρίτες χώρες µε σκοπό την εξυπηρέτηση των οικονοµικών και κοινωνικών αναγκών της Κύπρου

Περαιτέρω ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου Περαιτέρω ενδυνάµωση των συνθηκών κοινωνικής συνοχής.

1.2.1.1 Εθνική Στρατηγική Κοινωνικής Ενσωµάτωσης Η Στρατηγική Κοινωνικής Ενσωµάτωσης για το 2006-2008 έχει ως προτεραιότητες:

τη µείωση του κινδύνου φτώχειας γενικά, και ιδιαίτερα για τον πληθυσµό ηλικίας 65+

την ένταξη των ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας την πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισµού στα παιδιά.

Τα µέτρα για µείωση του κινδύνου φτώχειας στοχεύουν κατά κύριο λόγο την οµάδα µε το ψηλότερο κίνδυνο φτώχειας που είναι ο πληθυσµός ηλικίας 65 ετών και άνω (52%)3. Η άλλη οµάδα στόχευσης είναι οι µονογονικές οικογένειες (κίνδυνος φτώχειας 22%). Η µείωση του κινδύνου φτώχειας µεταξύ των ατόµων ηλικίας 65 ετών και άνω θα επιδιωχθεί µέσω πιο επιλεκτικών και αποτελεσµατικών πολιτικών, οι οποίες θα έχουν ως στόχο την αύξηση των εισοδηµάτων εκείνων των νοικοκυριών που ζουν κάτω από το όριο της σχετικής φτώχειας και όχι γενικά όλων των ατόµων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα αξιοποιηθούν καλύτερα οι πόροι και θα εξυπηρετηθεί ταυτόχρονα ο στόχος της βιωσιµότητας του συστήµατος κοινωνικής προστασίας και των δηµόσιων οικονοµικών. Για το σκοπό αυτό, θα επανεξεταστούν τα υφιστάµενα µέτρα ενίσχυσης των εισοδηµάτων των συνταξιούχων και των οικογενειών µε παιδιά µε σκοπό την προσαρµογή τους ώστε να µειωθεί πιο αποτελεσµατικά ο κίνδυνος φτώχειας. Τα µέτρα για ένταξη των ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας στοχεύουν στην αύξηση της συµµετοχής των ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας (55-64 ετών), των γυναικών, 3 Βλέπε υποσηµείωση 1.

7

ατόµων µε αναπηρίες και των ληπτών δηµοσίου βοηθήµατος, καθώς και των ανέργων γενικά. Η αύξηση της απασχόλησης εξυπηρετεί ταυτόχρονα την επιδίωξη της διατήρησης ψηλών ρυθµών ανάπτυξης, τη βελτίωση της θέσης των οµάδων αυτών και την καταπολέµηση του κινδύνου φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού, καθώς και τη βιωσιµότητα του συνταξιοδοτικού συστήµατος. Οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης περιλαµβάνουν τον εκσυγχρονισµό των ∆ηµοσίων Υπηρεσιών Απασχόλησης που θα συµβάλει στη στήριξη των ατόµων µε ειδικά προβλήµατα (ιδιαίτερα για τους λήπτες δηµοσίου βοηθήµατος και τα άτοµα µε αναπηρίες, µε την προσφορά εξατοµικευµένης βοήθειας) και στη βελτίωση της πρόσβασης στην αγορά εργασίας. Τούτο θα γίνει µε τη γεωγραφική διασπορά των προσφερόµενων υπηρεσιών, την αξιοποίηση της τεχνολογίας της πληροφορικής για παρακολούθηση της αγοράς εργασίας και την αύξηση της ικανότητας χειρισµού ειδικών οµάδων. Τα ενεργητικά µέτρα απασχόλησης περιλαµβάνουν και προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης για οµάδες στόχους. Επίσης προωθούνται µέτρα βελτίωσης της πρόσβασης των ατόµων µε αναπηρίες σε δηµόσια κτίρια, πεζοδρόµια και δηµόσιες συγκοινωνίες. Ειδικά για τις γυναίκες, η βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες φροντίδας παιδιών, ηλικιωµένων και άλλων εξαρτώµενων ατόµων θα ενθαρρύνει την ένταξη και επανένταξή τους στην αγορά εργασίας. Στον ίδιο αυτό στόχο αποσκοπεί και το µέτρο για δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας στη βάση ευέλικτων ρυθµίσεων, έτσι που να διευκολύνεται η συµφιλίωση της οικογενειακής µε την επαγγελµατική ζωή. Η αύξηση του κατώτατου µισθού, καθώς και η προώθηση της εξάλειψης του χάσµατος αµοιβών µεταξύ γυναικών και αντρών, αποτελούν ενθαρρυντικά µέτρα για ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας και ταυτόχρονα συµβάλλουν στη βελτίωση της οικονοµικής θέσης των επηρεαζόµενων οµάδων. Η ορθολογική διαχείριση της απασχόλησης εργατικού δυναµικού από τρίτες χώρες θα έχει θετική επίδραση στη δραστηριοποίηση του ανενεργού γυναικείου πληθυσµού, στην αντιµετώπιση της ανεργίας των νέων και την απασχόληση των µεγαλύτερης ηλικίας εργαζοµένων. Στο πεδίο της πρόληψης του κοινωνικού αποκλεισµού των παιδιών τα µέτρα περιλαµβάνουν προγράµµατα, τα οποία επιδιώκουν τη µείωση των ανισοτήτων για µαθητές που φοιτούν σε υποβαθµισµένες περιοχές, προγράµµατα ενισχυτικής διδασκαλίας για αντιµετώπιση του αναλφαβητισµού, στήριξη των παιδιών µε ειδικές ανάγκες, προώθηση του «ψηφιακού αλφαβητισµού», εφαρµογή της υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης για παιδιά και επέκταση του θεσµού του προαιρετικού ολοήµερου δηµοτικού σχολείου, εισαγωγή του θεσµού του προαιρετικού ολοήµερου δηµόσιου νηπιαγωγείου και πιλοτική εφαρµογή του ενιαίου (υποχρεωτικού) ολοήµερου δηµοτικού σχολείου. Η αντιµετώπιση της πρόωρης αποχώρησης από το σχολείο θα προωθηθεί µεταξύ άλλων, µε τον εκσυγχρονισµό του Συστήµατος Μαθητείας και τη µεταρρύθµιση της δευτεροβάθµιας επαγγελµατικής εκπαίδευσης.

8

Για την ενσωµάτωση των αλλόγλωσσων παιδιών στο εκπαιδευτικό σύστηµα, περιλαµβανοµένων παιδιών µεταναστών, θα συνεχίσουν τα ειδικά προγράµµατα εκµάθησης της ελληνικής γλώσσας, καθώς και η σειρά άλλων µέτρων που έχουν υιοθετηθεί. Για την επίτευξη των γενικών στόχων της κοινωνικής ενσωµάτωσης, κρίνεται αναγκαία η συνέργεια των προγραµµάτων των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης και των εθελοντικών οργανώσεων µε τους επί µέρους στόχους της κοινωνικής ενσωµάτωσης και των πολιτικών που προωθούνται, για να µπορούν οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και ο εθελοντικός τοµέας να συµβάλουν πιο καθοριστικά και ουσιαστικά στους εθνικούς στόχους της κοινωνικής ενσωµάτωσης.

1.2.1.2 Εθνική Στρατηγική Συντάξεων Το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων θα εξακολουθήσει να είναι η κύρια πηγή συνταξιοδοτικού εισοδήµατος για τη µάζα των εργαζοµένων, δεδοµένης της έλλειψης ενός δεύτερου σύγχρονου πυλώνα συνταξιοδότησης ευρείας εφαρµογής. Η κατώτατη σύνταξη και η ετήσια προσαρµογή της µε βάση το δείκτη αποδοχών και η προϊούσα ωρίµανση του αναλογικού µέρους του Συστήµατος καθώς επίσης και η υπό µελέτη αναπροσαρµογή του τρόπου υπολογισµού των συντάξεων αναµένεται να αυξήσουν σταδιακά το επίπεδο συντάξεων. Το πρόβληµα του ψηλού κινδύνου φτώχειας µεταξύ του πληθυσµού ηλικίας 65 ετών και άνω θα αντιµετωπιστεί επίσης µε τον εκσυγχρονισµό του Σχεδίου Ειδικής Χορηγίας σε συνταξιούχους που ζουν κάτω από το όριο της σχετικής φτώχειας. Παράλληλα, θα µελετηθεί το θέµα της εισαγωγής δεύτερου συνταξιοδοτικού πυλώνα καθορισµένης εισφοράς ως µακροπρόθεσµη λύση στο ζήτηµα της επάρκειας. Η οικονοµική βιωσιµότητα του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων αποτελεί άµεση προτεραιότητα, δεδοµένου του γρήγορου ρυθµού αύξησης των δαπανών λόγω κυρίως της γήρανσης του πληθυσµού. Ο κοινωνικός διάλογος συνεχίζεται µε στόχο την επίτευξη συναίνεσης για διάφορες παραµετρικές αλλαγές και αύξηση των εισφορών, που θα συµβάλουν στη διασφάλιση της βιωσιµότητας του Συστήµατος. Σ’ ότι αφορά τη βιωσιµότητα του συστήµατος συντάξεων των υπαλλήλων τού ευρύτερου δηµόσιου τοµέα, θα συνεχιστούν οι προσπάθειες για επέκταση της αύξησης του ορίου υποχρεωτικής αφυπηρέτησης στο 63ο έτος για όλες τις κατηγορίες υπαλλήλων.

1.2.1.3 Εθνικές Στρατηγικές για τη Φροντίδα Υγείας και τη Μακροχρόνια Φροντίδα

1.2.1.3.1 Φροντίδα Υγείας Το κυριότερο µέτρο για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και την αντιµετώπιση των προβληµάτων οργάνωσης και χρηµατοδότησης της φροντίδας υγείας είναι η εισαγωγή του Εθνικού Συστήµατος Υγείας. Η λειτουργία του Συστήµατος θα άρει τις ανισότητες στη χρηµατοδότηση της φροντίδας υγείας, θα δώσει επιλογή στους ασθενείς, θα επιτρέψει τη σωστή αξιοποίηση των πόρων που διατίθενται για την υγεία και θα θέσει τις προϋποθέσεις για συγκράτηση των δαπανών υγείας. Η εισαγωγή του

9

ΕΣΥ θα συνοδευτεί µε µέτρα που στοχεύουν στον εκσυγχρονισµό της οργάνωσης του Υπουργείου Υγείας και της διεύθυνσης των κρατικών νοσοκοµείων. Παράλληλα θα προωθηθούν µέτρα για βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών και θα συνεχιστούν και θα ενισχυθούν τα µέτρα πρόληψης και προαγωγής της υγείας.

1.2.1.3.2 Μακροχρόνια Φροντίδα Η πρόσβαση σε υπηρεσίες µακροχρόνιας φροντίδας θα εξακολουθήσει να επιδιώκεται µε την ιδρυµατική, τη διηµερεύουσα και την κατ’ οίκον φροντίδα. Έµφαση δίνεται στην ενίσχυση των δοµών φροντίδας που προσφέρονται από τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και τον εθελοντικό τοµέα, ιδιαίτερα των υπηρεσιών κατ’ οίκον φροντίδας, µε την ενθάρρυνση της παραµονής των εξυπηρετούµενων στο σπίτι και την αξιοποίηση της επιθυµίας των οικογενειών να κρατήσουν κοντά τους τα µέλη τους που έχουν ανάγκη φροντίδας. Η ανάπτυξη κοινοτικών νοσηλευτικών υπηρεσιών, ψυχιατρικών και γενικών, η οποία προωθείται από το Υπουργείο Υγείας, καθώς και η ανάπτυξη γηριατρικών υπηρεσιών και η ένταξή τους σ’ όλα τα επίπεδα φροντίδας υγείας, θα ενισχύσουν τις πολιτικές που δίνουν προτεραιότητα στην κατ’ οίκον φροντίδα, αλλά και θα συµβάλουν στην ποιοτική αναβάθµιση της µακροχρόνιας φροντίδας. Όπως και στο τοµέα της Κοινωνικής Ενσωµάτωσης, έτσι και στον τοµέα της Φροντίδας Υγείας και της Μακροχρόνιας Φροντίδας, κρίνεται αναγκαία η άµεση συσχέτιση των προγραµµάτων των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης και των εθελοντικών οργανώσεων µε τους επί µέρους στόχους των πολιτικών που προωθούνται, για να µπορέσουν οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και ο εθελοντικός τοµέας να συµβάλουν πιο καθοριστικά και ουσιαστικά στους εθνικούς στόχους των στρατηγικών υγείας και φροντίδας.

1.2.2 Γενικός Στόχος (β) – Προώθηση αποτελεσµατικής και αµοιβαίας αλληλεπίδρασης µεταξύ των στόχων της Λισσαβόνας

Η στρατηγική για περισσότερη ανάπτυξη και αύξηση της απασχόλησης εξυπηρετείται µε τα µέτρα που προωθούν την αύξηση της προσφοράς εργασίας και την αναβάθµιση της ποιότητας του εργατικού δυναµικού, τα οποία θα προωθηθούν στα πλαίσια του ΕΣ∆Εν 2006-2008. Τα µέτρα που µελετούνται για τη διασφάλιση της βιωσιµότητας του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων περιλαµβάνουν αλλαγές που συµβάλλουν στην ενθάρρυνση της παράτασης του επαγγελµατικού βίου, ιδιαίτερα των µεγαλύτερης ηλικίας εργαζοµένων. Θετική επίδραση έχει και το γεγονός ότι το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων καλύπτει όλους ανεξαίρετα τους εργαζόµενους και όλες τις µορφές απασχόλησης. Η µεταρρύθµιση στον τοµέα της φροντίδας υγείας, η οποία θα βελτιώσει την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, µαζί µε τα άλλα µέτρα που αποβλέπουν στην πρόληψη της ασθένειας και προαγωγή της υγείας, θα συµβάλουν στην προσφορά υγιούς εργατικού δυναµικού και ταυτόχρονα θα αυξήσουν την απασχόληση στον τοµέα της υγείας σε επαγγέλµατα για τα οποία θα δηµιουργηθεί πρόσθετη ζήτηση, όπως το νοσηλευτικό επάγγελµα.

10

Η στρατηγική για περισσότερη ανάπτυξη και αύξηση της απασχόλησης αποδεικνύεται πολύ αποτελεσµατική στην αντιµετώπιση της σχετικής φτώχειας, αν ληφθεί υπόψη το χαµηλό ποσοστό σχετικής φτώχειας (10%) µεταξύ του πληθυσµού 16-64 ετών και συµβάλλει γενικά στην αύξηση του επιπέδου διαβίωσης και την κοινωνική ενσωµάτωση. Η αύξηση της απασχόλησης θα έχει θετικά αποτελέσµατα στη βιωσιµότητα των συντάξεων, αφού θα αυξήσει το εισόδηµα από εισφορές και θα µειώσει τις δαπάνες για επιδόµατα ανεργίας. Θα συµβάλει επίσης στην αύξηση της δυνατότητας χρηµατοδότησης του Εθνικού Συστήµατος Υγείας, αφού ένα µεγάλο ποσοστό εσόδων θα προέλθει από εισφορές των εργαζοµένων και των εργοδοτών.

1.2.3 Γενικός Στόχος (γ) – Προώθηση καλής διακυβέρνησης, διαφάνειας και συµµετοχής των ενδιαφερόµενων

Ο γενικός αυτός στόχος στον τοµέα της Κοινωνικής Ενσωµάτωσης επιδιώκεται µε την εµπλοκή όλων των ενδιαφεροµένων στο σχεδιασµό και την υλοποίηση των πολιτικών, περιλαµβανοµένων των αρµόδιων υπηρεσιών της κεντρικής Κυβέρνησης, της τοπικής αυτοδιοίκησης και των φορέων του εθελοντισµού. Η ενίσχυση της συµµετοχής των ενδιαφεροµένων στο επίπεδο της κοινότητας και των εθελοντικών οργανώσεων προωθείται µέσω των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης και του Παγκύπριου Συντονιστικού Συµβουλίου Εθελοντισµού. Στον τοµέα των συντάξεων και ιδιαίτερα του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων, υπάρχει µια παράδοση διαφάνειας και συµµετοχής των κοινωνικών εταίρων µε νοµοθετηµένες διαδικασίες διαβούλευσης, σε θέµατα λειτουργίας του Συστήµατος και θέµατα µεταρρυθµίσεων. Η καλή διακυβέρνηση στα εθελοντικά επαγγελµατικά συστήµατα συντάξεων προωθείται µε την εισαγωγή νοµοθεσίας για µεταφορά της οδηγίας 2003/41/ΕΚ στο κυπριακό δίκαιο. Στον τοµέα της υγείας, η διακυβέρνηση θα βελτιωθεί µε την εισαγωγή του ΕΣΥ και την αναδιοργάνωση του Υπουργείου Υγείας και του συστήµατος διεύθυνσης των κρατικών νοσοκοµείων. Η συµµετοχή των κοινωνικών εταίρων στο ∆ιοικητικό Συµβούλιο του ανεξάρτητου Οργανισµού Ασφάλισης Υγείας εξυπηρετεί τόσο τους σκοπούς της διαφάνειας όσο και της συµµετοχής στην υλοποίηση. 1.3 Κεντρικά Μηνύµατα από τις Τρεις Στρατηγικές

1.3.1 Γενικός Στόχος (α) – Προώθηση κοινωνικής συνοχής, ισότητας µεταξύ ανδρών και γυναικών και ίσων ευκαιριών για όλους Η επίτευξη του Στόχου αυτού επιδιώκεται µέσω των επί µέρους µέτρων πολιτικής και στόχων που συνθέτουν την καθεµιά από τις τρεις Στρατηγικές, αλλά κατά τρόπο που οι Στρατηγικές αυτές να αλληλοενισχύονται και να συνεργούν στην επίτευξη του. Οι πολιτικές για την καταπολέµηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού, στις οποίες δίνεται ιδιαίτερη έµφαση στην ενεργητική ένταξη των µειονεκτουσών οµάδων στην αγορά εργασίας, όπως οι λήπτες δηµοσίου βοηθήµατος, τα άτοµα µε αναπηρίες, οι

11

γυναίκες, τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας, ενισχύονται από την ευελιξία που χαρακτηρίζει το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το οποίο καλύπτει όλες τις µορφές απασχόλησης, διασφαλίζοντας σ΄ όλους τους εντασσόµενους στην αγορά εργασίας πρόσβαση σε συντάξεις και άλλες παροχές. Ταυτόχρονα, η αύξηση της απασχόλησης συµβάλλει στην ενδυνάµωση της βιωσιµότητας των συντάξεων αλλά και στην αύξηση του επιπέδου συντάξεων ιδιαίτερα για τις γυναίκες οι οποίες αποτελούν οµάδα στόχο των µέτρων αύξησης της απασχόλησης. Οι πολιτικές φροντίδας υγείας έχουν σαφή προσανατολισµό στη διασφάλιση πρόσβασης για όλους µε την άρση των ανισοτήτων στην χρηµατοδότηση και στην επίτευξη πιο αποδοτικής και αποτελεσµατικής αξιοποίησης του συνόλου των πόρων υγείας. Η άρση των ανισοτήτων λόγω φύλου έχει ενσωµατωθεί στα ενεργητικά µέτρα κοινωνικής ένταξης προς όφελος κυρίως των γυναικών. Οµοίως, το σύστηµα Κοινωνικής Σύνταξης, που παρέχει ατοµικό δικαίωµα για σύνταξη στους µη εργαζοµένους, έχει κλείσει το κενό στην πρόσβαση των οικονοµικά αδρανών γυναικών σε συντάξεις.

1.3.2 Γενικός Στόχος (β) - Προώθηση αποτελεσµατικής και αµοιβαίας αλληλεπίδρασης µεταξύ των στόχων της Λισσαβόνας Η Στρατηγική της Λισσαβόνας για προώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης εξυπηρετείται µε τις προτεραιότητες που έχουν τεθεί στους τρεις τοµείς Στρατηγικής που συνθέτουν το ΕΣΠΕ. Η Στρατηγική Κοινωνικής Ενσωµάτωσης περιλαµβάνει µέτρα για ένταξη στην αγορά εργασίας περισσότερων ατόµων, για προώθηση και βελτίωση της δια βίου µάθησης, για βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης και για µέτρα που θα ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή. Η Στρατηγική Συντάξεων προωθεί µεταρρυθµίσεις οι οποίες θα ενισχύσουν τα κίνητρα για παράταση του εργασιακού βίου, όπως είναι η αύξηση της ελάχιστης περιόδου ασφάλισης για συνταξιοδοτικό δικαίωµα. Περιλαµβάνει επίσης µέτρα για διασφάλιση της µακροχρόνιας βιωσιµότητας των συντάξεων, τα οποία θα έχουν θετική επίδραση και στη βιωσιµότητα των δηµόσιων οικονοµικών και κατ΄ επέκταση στην στήριξη του στόχου για σταθερή ανάπτυξη. Οι Στρατηγικές Φροντίδας Υγείας και Μακροχρόνιας Φροντίδας, οι οποίες προωθούνται, θα έχουν άµεση επίδραση στην αύξηση της απασχόλησης µε τη δηµιουργία πρόσθετων θέσεων εργασίας (π.χ. νοσηλευτές, φροντιστές) και έµµεση επίδραση µε τη διατήρηση και βελτίωση της υγείας του εργατικού δυναµικού, ιδιαίτερα των ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας (βελτίωση πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας) και µε τη συµβολή τους στη γενικότερη προσπάθεια για εναρµόνιση των οικογενειακών και εργασιακών υποχρεώσεων (βελτίωση των υπηρεσιών µακροχρόνιας φροντίδας).

12

1.3.3 Γενικός Στόχος (γ) - Προώθηση καλής διακυβέρνησης, διαφάνειας και συµµετοχής των ενδιαφερόµενων Η επιδίωξη καλύτερης διακυβέρνησης, διαφάνειας και συµµετοχής των ενδιαφεροµένων στο σχεδιασµό, την εφαρµογή και την παρακολούθηση των πολιτικών είναι ενσωµατωµένη και στους τρεις τοµείς του ΕΣΠΕ. Στον τοµέα τής Κοινωνικής Ενσωµάτωσης προωθείται η βελτίωση του συντονισµού µεταξύ Κυβερνητικών Υπηρεσιών, αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης και εθελοντικών οργανώσεων, η συνεχής ενηµέρωση και ενίσχυση της συµµετοχής των ενδιαφεροµένων στις διαδικασίες σχεδιασµού, αλλά και εφαρµογής των πολιτικών, καθώς και η εγκαθίδρυση µηχανισµών παρακολούθησης µε τη συµµετοχή όλων των ενδιαφεροµένων. Η αντιµετώπιση των προβληµάτων διακυβέρνησης στον τοµέα τής Φροντίδας Υγείας προωθείται µε την αναδιοργάνωση των Υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας, την αυτονόµηση της διοίκησης των Νοσοκοµείων και την εισαγωγή του ΕΣΥ. Η συµµετοχή των ενδιαφεροµένων είναι βασικό χαρακτηριστικό της διοίκησης του προωθούµενου ΕΣΥ (τριµερές ∆ιοικητικό Συµβούλιο). Υπάρχει επίσης ευρεία συµµετοχή µέσω εθελοντικών οργανώσεων στην παροχή φροντίδας υγείας. Η εισαγωγή συστήµατος παρακολούθησης τής υγείας θα αποτελέσει τη βάση για τη δηµιουργία αξιόπιστων ποιοτικών δεικτών υγείας, που θα δηµιουργήσουν την προϋπόθεση για καλύτερο σχεδιασµό, παρακολούθηση και διοίκηση του τοµέα της υγείας γενικά. Η διαφάνεια και συµµετοχή στη διαδικασία διαµόρφωσης της στρατηγικής συντάξεων αποτελεί πάγια κυβερνητική πολιτική η οποία ακολουθείται και στα πλαίσια της διαδικασίας προώθησης των µεταρρυθµίσεων στο συνταξιοδοτικό σύστηµα, οι οποίες αποτελούν αντικείµενο ευρείας διαβούλευσης µε όλους τους ενδιαφερόµενους.

13

ΜΕΡΟΣ 2 – ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ

2.1 Κύριες Προκλήσεις, Προτεραιότητες και Στόχοι

2.1.1 Αποτίµηση της κοινωνικής κατάστασης Η Κύπρος υπέβαλε το πρώτο Εθνικό Σχέδιο ∆ράσης για την Κοινωνική Ενσωµάτωση 2004-2006 τον Ιούλιο του 2004, το οποίο βασίστηκε στα στοιχεία της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισµών (ΕΟΠ) του 1996/1997. Τον Ιούνιο του 2005 υποβλήθηκε η Έκθεση Προόδου και Υλοποίησης του ΕΣ∆Εν 2004-2006 υπό το φως νέων στοιχείων αναφορικά µε την κατανοµή του εισοδήµατος και τη σχετική φτώχεια, τα οποία προέκυψαν από την ΕΟΠ του 2003. Οι κύριες τάσεις που καταγράφηκαν µε την τελευταία ΕΟΠ (2003) δείχνουν ότι, σε σύγκριση µε την προηγούµενη ΕΟΠ (1996/97), υπήρξε σηµαντική βελτίωση σ΄ότι αφορά την κατανοµή του εισοδήµατος και την καταπολέµηση της σχετικής φτώχειας:

Το ποσοστό ατόµων που είναι εκτεθειµένα στον κίνδυνο της φτώχειας µε µέτρο το 60% του καθαρού διάµεσου σταθµισµένου εισοδήµατος µειώθηκε από 16,3% σε 15,3% του συνολικού πληθυσµού.

Ο κίνδυνος φτώχειας για τα άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω µειώθηκε από 58% σε 52%.

Σηµειώθηκε µείωση στον κίνδυνο φτώχειας από 64% σε 50% για τα άτοµα που ζουν σε µονοµελή νοικοκυριά.

Ο κίνδυνος φτώχειας για τις µονογονικές οικογένειες µειώθηκε από 41% σε 22%. Σηµειώθηκε αύξηση του µέσου πραγµατικού εισοδήµατος κατά 25,6% µεταξύ 1997 και 2003.

Η ανισότητα στην κατανοµή του εισοδήµατος (S80/S20) µειώθηκε από 4,4 σε 4,1, ενώ ο συντελεστής Gini έπεσε στο 0,27, από 0,29 που ήταν το 1997.

Παρατηρήθηκε αύξηση δύο ποσοστιαίων µονάδων (από 24% σε 26%) στον κίνδυνο φτώχειας πριν τον υπολογισµό των κοινωνικών παροχών. Ωστόσο, η επίδραση των συντάξεων αυξήθηκε κατά δύο ποσοστιαίες µονάδες (από 6% σε 8%).

Παρότι ο κίνδυνος σχετικής φτώχειας για το γενικό πληθυσµό το 2003 ήταν ίσος µε το µέσο όρο της ΕΕ-25 (ΕΕ-15 το έτος 2000 και ΕΕ-10 το 2002), ο κίνδυνος φτώχειας για τον πληθυσµό ηλικίας 65 ετών και άνω ήταν ο ψηλότερος στην ΕΕ. Το 40% των φτωχών ατόµων στην Κύπρο ήταν άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω. Ανάµεσα στις πιο ευάλωτες οµάδες στον κίνδυνο φτώχειας ήταν και τα άτοµα που ζουν σε µονοµελή νοικοκυριά µε ποσοστό κινδύνου σχεδόν 3,5 φορές πιο ψηλό από αυτόν για το συνολικό πληθυσµό. Ακόµη πιο ψηλός, µε ποσοστό 73%, ήταν ο κίνδυνος για άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω που ζούσαν µόνα τους.

14

Σ’ ότι αφορά τις µονογονικές οικογένειες, ο κίνδυνος φτώχειας, παρά τη µείωσή του σχεδόν στο µισό, εξακολούθησε να είναι σηµαντικά πιο ψηλός (22%) από το γενικό µέσο όρο (15%). Η έλλειψη ποσοτικών στόχων επισηµάνθηκε ως αδυναµία του ΕΣ∆Εν 2004-2006. Η ανάλυση των στοιχείων της ΕΟΠ του 2003, η οποία ακολούθησε την ετοιµασία του ΕΣ∆Εν, επέτρεψε τον καθορισµό µέσα στο 2005 ποσοτικών στόχων στα πλαίσια της Έκθεσης Προόδου και Υλοποίησης του ΕΣ∆Εν 2004-2006, η οποία υποβλήθηκε στην ΕΕ τον Ιούνιο του 2005. (Η Έκθεση επισυνάπτεται ως Παράρτηµα 10).

Ελλείψει πιο πρόσφατων στοιχείων – πέραν αυτών που προέκυψαν από την ΕΟΠ 2003 – δεν είναι δυνατή οποιαδήποτε εκτίµηση για την κατάσταση όπως αυτή ενδεχοµένως να έχει διαµορφωθεί µετά το 2003. Τούτο θα καταστεί δυνατό µετά την επεξεργασία των δεδοµένων που συλλέγονται µε βάση το σύστηµα SILC για πρώτη φορά στην Κύπρο. Τα πρώτα συµπεράσµατα αναµένεται ότι θα είναι διαθέσιµα πριν από το τέλος του 2006.

2.1.2 Προτεραιότητες Η στρατηγική για την καταπολέµηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού βασίζεται σε µια πολυδιάστατη προσέγγιση, που δίνει προτεραιότητα στην περαιτέρω αύξηση της απασχόλησης µε την ενσωµάτωση των µειονεκτουσών και ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας, αφού η εργασία αποδεικνύεται ως ο πιο αποτελεσµατικός τρόπος πρόληψης του κινδύνου φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού. Παράλληλα η στήριξη οµάδων για τις οποίες δεν υπάρχουν οι δυνατότητες απασχόλησης εξακολουθεί να είναι στο επίκεντρο της στρατηγικής αυτής.

2.1.2.1 Μείωση του κινδύνου φτώχειας Στόχος εξακολουθεί να είναι η µείωση του γενικού ποσοστού του κινδύνου φτώχειας στο 14% µέχρι το 2010. Αυτό θα επιδιωχθεί µε τη συγκράτηση του κινδύνου φτώχειας για τον πληθυσµό ηλικίας 0-64 ετών στο επίπεδο του 10% και τη µείωση του κινδύνου για τα άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω από 52% στο επίπεδο του 45%. Ο στόχος είναι η µείωση κατά 3 ποσοστιαίες µονάδες στην περίοδο 2007 – 2008 και κατά 4 µονάδες κατά την περίοδο 2009-2010. Η οµάδα των ηλικιωµένων µε το ψηλότερο ποσοστό κινδύνου φτώχειας, που είναι τα άτοµα που ζουν σε µονοµελή νοικοκυριά, θα είναι στο επίκεντρο του στόχου. Εκτιµάται ότι το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας στα άτοµα 65+ ετών θα έχει µειωθεί στο 48% το 2006, µε βάση τις διαχρονικές τάσεις που προκύπτουν από τη σταδιακή ωρίµανση του συστήµατος κοινωνικών ασφαλίσεων και την αύξηση του ποσοστού συµµετοχής στο εργατικό δυναµικό τις τελευταίες δεκαετίες - ιδιαίτερα των γυναικών – που θα έχουν ως αποτέλεσµα αυξηµένες συνταξιοδοτικές παροχές. Αν η εν λόγω εκτίµηση επαληθευθεί, τότε οι στόχοι για µείωση του κινδύνου φτώχειας, µέχρι το 2010, θα αναθεωρηθούν. Η άλλη οµάδα στόχευσης θα είναι οι µονογονικές οικογένειες για τις οποίες το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας ήταν 22% (2003). Παρότι ως ποσοστό του πληθυσµού οι οικογένειες αυτές ήταν µόνο 2%, η βελτίωση της θέσης τους θα έχει θετικά

15

αποτελέσµατα για την αντιµετώπιση του κινδύνου φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού των παιδιών. Για τα παιδιά γενικά ο στόχος είναι η µείωση του κινδύνου φτώχειας κάτω από το 11% µέχρι το 2010.

2.1.2.2 Ένταξη ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας Η ένταξη και επανένταξη µειονεκτουσών και ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας είναι µια από τις προτεραιότητες του Εθνικού Προγράµµατος Μεταρρύθµισης. Μέσα στα πλαίσια του γενικού στόχου της αύξησης της απασχόλησης στο 71% µέχρι το 2010, η προώθηση της απασχόλησης των γυναικών, των ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας (55-64), των ληπτών δηµοσίου βοηθήµατος και των νέων, θα τύχει προτεραιότητας. Για τις γυναίκες ο στόχος θα είναι η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης από 58,4% το 2005 σε 63% µέχρι το 2010. Σ’ ότι αφορά τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας (55-64), ο στόχος είναι να φθάσει το ποσοστό απασχόλησης από το 50,6%, που ήταν το 2005, σε 53% µέχρι το 2010. Ειδικά για τις γυναίκες µεγαλύτερης ηλικίας θα επιδιωχθεί η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης από 31,5 το 2005, σε 32 το 2006. Η βελτίωση της θέσης των ατόµων µε αναπηρίες θα επιδιωχθεί µε τη βελτίωση της πρόσβασής τους σε κτίρια, δρόµους και δηµόσια µέσα µεταφοράς καθώς και µε την προώθηση της ένταξής τους στην αγορά εργασίας και τη βελτίωση των οικονοµικών παροχών τους. Οι στόχοι για την βελτίωση της προσβασιµότητας περιλαµβάνουν την αύξηση κατά 10% των εργονοµικών διευθετήσεων για φυσική πρόσβαση σε δηµόσια κτίρια, πεζοδρόµια και δηµόσιες συγκοινωνίες εντός του 2006. Μέχρι το 2010, ο αριθµός των δηµόσιων οχηµάτων που είναι προσιτά σε άτοµα µε αναπηρίες θ’ αυξηθεί κατά 50%. Σε ότι αφορά την αγορά εργασίας, ο στόχος είναι η τοποθέτηση σε κενές θέσεις 6.000 ατόµων µέχρι το 2008.

2.1.2.3 Πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισµού στα παιδιά. Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισµός συνδέονται µε το επίπεδο µόρφωσης. Η βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης οδηγεί στην αύξηση των ευκαιριών απασχόλησης, στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου και την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες. Η αντιµετώπιση των προβληµάτων της εκπαίδευσης αποτελεί µια από τις προτεραιότητες του ΕΣ∆Εν για την περίοδο 2006-2008. Η πρόληψη των πρόωρων αποχωρήσεων από το σχολείο, η πρόσβαση των παιδιών των µεταναστών στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, η βελτίωση της υποδοµής της πληροφορικής στα δηµόσια σχολεία, η επέκταση του ολοήµερου σχολείου σ’ όλα τα δηµοτικά σχολεία είναι ανάµεσα στους στόχους του ΕΣ∆Εν. Το ποσοστό της πρόωρης αποχώρησης από το σχολείο, που το 2005 ανήλθε στο 18,2%, δεν είναι αντιπροσωπευτικό της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου στην Κύπρο, αφού δεν λαµβάνει υπόψη τους Κύπριους φοιτητές στο εξωτερικό και τους εθνοφρουρούς ηλικίας 18-20 ετών. Εάν λαµβάνονταν υπόψη οι οµάδες αυτές και εξαιρούνταν οι ξένοι εργάτες (µε ποσοστό πρόωρης αποχώρησης 40%), το γενικό ποσοστό του 18,2% θα µειωνόταν στο 9,8%.

16

Η πρόσβαση των αλλόγλωσσων παιδιών στην δευτεροβάθµια εκπαίδευση αναµένεται να αυξηθεί µέχρι το 14% την περίοδο 2007-2010, µε βάση τους αριθµούς των αλλόγλωσσων µαθητών που φοιτούν στα δηµοτικά σχολεία. Η αναλογία υπολογιστών στα δηµόσια σχολεία θα φθάσει το1:2 µέχρι το 2010. Στην περίοδο 2006-2008, ο στόχος για τα δηµοτικά σχολεία είναι η αναλογία να αυξηθεί στο 1:4, από 1:10,5 (2004) και στα σχολεία µέσης εκπαίδευσης στο 1:3, από 1:5,5 (2004). Το προαιρετικό ολοήµερο δηµόσιο νηπιαγωγείο θα επεκταθεί σε 10 δηµόσια νηπιαγωγεία. Το πιλοτικό ενιαίο (υποχρεωτικό) ολοήµερο δηµοτικό σχολείο θα εισαχθεί σε 9 δηµοτικά σχολεία το 2006/7 και θα επεκταθεί σε 12 το 2007/8 και 2008/9 και αφού αξιολογηθεί ο θεσµός, το 2009/10, θα αποφασιστεί η τυχόν επέκτασή του σε περισσότερα σχολεία. Ένας µεγάλος αριθµός προγραµµάτων που λειτουργούν οι εθελοντικές οργανώσεις συµβάλλουν στην πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισµού, αντιµετωπίζοντας άµεσα ή έµµεσα αρκετούς παράγοντες που ενδεχοµένως να οδηγούν στην πρόωρη αποχώρηση των παιδιών από το σχολείο (π.χ. προγράµµατα για τη σεξουαλική/αναπαραγωγική υγεία, τη στήριξη πολύτεκνων οικογενειών, την ανάπτυξη εκπαιδευτικών, πνευµατικών και άλλων ικανοτήτων των παιδιών, την πρόληψη και αντιµετώπιση της βίας στην οικογένεια, την πρόληψη στη χρήση εξαρτησιογόνων και άλλων ουσιών, την ανάπτυξη της προσωπικότητας κ.ά.). 2.2. Μέτρα Πολιτικής - Μείωση του κινδύνου φτώχειας

2.2.1 ∆ηµόσιο Βοήθηµα Το ∆ηµόσιο Βοήθηµα διασφαλίζει, µε τη χορήγηση χρηµατικών παροχών ή/και την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, το δικαίωµα για αξιοπρεπή διαβίωση, εφόσον οι πόροι του δικαιούχου µε βάση τη σχετική νοµοθεσία δεν επαρκούν για ικανοποίηση των βασικών και ειδικών αναγκών του. Οι βασικές ανάγκες περιλαµβάνουν διατροφή, την απαραίτητη ένδυση και υπόδηση, ηλεκτρισµό, παροχή νερού, συνθήκες υγιεινής διαβίωσης και επίδοµα προσωπικής άνεσης. Οι ειδικές ανάγκες περιλαµβάνουν ενοίκιο, επίδοµα ειδικής δίαιτας, επίδοµα αναπηρίας και επίδοµα για κατ’ οίκoν, ηµερήσια και ιδρυµατική φροντίδα. Μπορεί επίσης να χορηγηθεί βοήθεια για επιδιόρθωση κατοικίας, κάλυψη τόκων για ενυπόθηκα δάνεια, για θέρµανση κ.ά. Το ύψος των δηµοσίων βοηθηµάτων αναπροσαρµόζεται κάθε χρόνο µε βάση τον ειδικό δείκτη τιµών καταναλωτή για τη δέσµη επιλεγµένων αγαθών και υπηρεσιών που καλύπτουν τις βασικές ανάγκες. Τα δηµόσια βοηθήµατα αυξήθηκαν µέχρι τον Ιούλιο του 2005 κατά 6,6%, σε σύγκριση µε τον Ιούλιο του 2003. Το βασικό δηµόσιο βοήθηµα θα συνεχίσει να αναπροσαρµόζεται σύµφωνα µε την ισχύουσα βάση και κατά την περίοδο ισχύος της παρούσας έκθεσης. Το τρέχον ετήσιο ύψος επιδόµατος για βασικές ανάγκες είναι:

Για το λήπτη (αρχηγό οικογένειας) ΛΚ 2.678

17

Για κάθε εξαρτώµενο ηλικίας 14+ ΛΚ 1.339 Για κάθε εξαρτώµενο ηλικίας κάτω των 14 ετών ΛΚ 709

Για λήπτες που δεν διαθέτουν ιδιοκτήτη κατοικία καταβάλλεται και επίδοµα ενοικίου ίσο µε 50% του ολικού βασικού δηµόσιου βοηθήµατος. Στις περιπτώσεις ληπτών µε αναπηρία, καταβάλλεται επιπρόσθετα επίδοµα ίσο µε 50% του ατοµικού βασικού επιδόµατος. Το βασικό δηµόσιο βοήθηµα το 2003 (ΛΚ 2.522) ήταν 57% της γραµµής της σχετικής φτώχειας (ΛΚ4.389 για ένα άτοµο). Για λήπτη που δεν διέθετε ιδιόκτητη κατοικία το ποσοστό αυτό ανερχόταν στο 84% της γραµµής σχετικής φτώχειας. Για τις µονογονικές οικογένειες, ποσοστό 50% του καθαρού εισοδήµατος από εργασία, µε ανώτατο όριο το ποσό τον ΛΚ 150 µηνιαίως, δεν λαµβάνεται υπόψη για καθορισµό του δικαιώµατος και του ποσού δηµοσίου βοηθήµατος. Οµοίως δεν λαµβάνεται υπόψη και το επίδοµα τέκνου. Σηµειώνεται ότι µε τον αναθεωρηµένο περί ∆ηµοσίων Βοηθηµάτων και Υπηρεσιών Νόµο (95(Ι)/2006) έγιναν οι ακόλουθες αλλαγές στα δηµόσια βοηθήµατα, οι οποίες ενισχύουν εισοδηµατικά τους λήπτες δηµοσίου βοηθήµατος και ενθαρρύνουν την ένταξή τους στην αγορά εργασίας:

Εξακολουθεί να καταβάλλεται το δηµόσιο βοήθηµα για τους πρώτους 12 µήνες από την έναρξη της απασχόλησης του λήπτη (ολόκληρο το βοήθηµα για τους πρώτους τέσσερις µήνες, τα 2/3 για τους επόµενους τέσσερις και το 1/3 για τους υπόλοιπους τέσσερις µήνες).

Επιπρόσθετα το µηνιαίο ποσό του εισοδήµατος από εργασία που δεν λαµβάνεται υπόψη στον καθορισµό του ύψους του δηµόσιου βοηθήµατος αυξήθηκε: - Για το λήπτη, από ΛΚ20 σε ΛΚ50 - Για λήπτη µε αναπηρία, από ΛΚ100 σε ΛΚ300. - Για λήπτη ηλικίας 63+, από ΛΚ40 σε ΛΚ100. - Για µονογονιό λήπτη, από ΛΚ100 σε ΛΚ150.

Άλλες αλλαγές στις παροχές µε βάση το νέο Νόµο είναι:

- Το εφάπαξ βοήθηµα για επαγγελµατική κατάρτιση του λήπτη και αγορά εργαλείων και εξοπλισµού αυξήθηκε από ΛΚ500 σε ΛΚ1.000.

- ∆όθηκε δικαίωµα για δηµόσιο βοήθηµα και στους άντρες µονογονιούς, οι οποίοι προηγουµένως δεν είχαν τέτοιο δικαίωµα.

- Το εφάπαξ βοήθηµα για επισκευή κατοικίας αυξήθηκε από ΛΚ500 σε ΛΚ1.000. Ποσό ΛΚ 750 µπορεί να παραχωρηθεί για επισκευή µη ιδιόκτητης κατοικίας.

Σύµφωνα µε τον περί ∆ηµόσιων Βοηθηµάτων και Υπηρεσιών Νόµο, έκτακτο ποσό δηµόσιου βοηθήµατος µπορεί να δοθεί και σε άτοµο που δεν πληροί τα κριτήρια καταλληλότητας για δηµόσιο βοήθηµα αλλά βρίσκεται σε επείγουσα ανάγκη ως αποτέλεσµα ειδικών προσωπικών περιστάσεων ή απροσδόκητης ή έκτακτης κατάστασης.

18

Επιπρόσθετα από τις παροχές του περί ∆ηµόσιων Βοηθηµάτων και Υπηρεσιών Νόµου, οι λήπτες ∆ηµόσιου Βοηθήµατος ή άτοµα που θα καθίσταντο λήπτες δηµόσιου βοηθήµατος αν στις ανάγκες τους προστεθεί ενοίκιο κατοικίας, δικαιούνται οικονοµική βοήθεια µέχρι ΛΚ 7.000 για κτιριακές προσθήκες ή µετατροπές της κατοικίας τους µε στόχο τη βελτίωση των συνθηκών στέγασής τους.

2.2.2 Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων Το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων καλύπτει όλους ανεξαίρετα τους εργαζοµένους στην Κύπρο ανεξάρτητα από το καθεστώς ή τη µορφή απασχόλησης. Παρέχει χρηµατικά ωφελήµατα για ασθένεια, ανεργία, µητρότητα, εργατικά ατυχήµατα και συντάξεις γήρατος, ανικανότητας και επιζώντων. Ο ρόλος του Συστήµατος στην εξασφάλιση συνταξιοδοτικού εισοδήµατος ήταν και θα παραµείνει καίριος για τη µάζα των εργαζοµένων. Παρότι το σύστηµα συντάξεων είναι αναλογικό, εντούτοις διασφαλίζει ένα κατώτατο ποσό σύνταξης, το οποίο για ένα δικαιούχο χωρίς εξαρτωµένους το 2006 είναι ΛΚ 2.119 το χρόνο ή 79% του βασικού ποσού του δηµοσίου βοηθήµατος. Το ποσό της κατώτατης σύνταξης αναπροσαρµόζεται κάθε χρόνο µε βάση το δείκτη ασφαλιστέων αποδοχών.

2.2.3 Κοινωνική Σύνταξη Το Σύστηµα Κοινωνικής Σύνταξης, που χρηµατοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισµό, διασφαλίζει την καθολικότητα της πρόσβασης σε συντάξεις, µε τη χορήγηση συντάξεων χωρίς έλεγχο των µέσων διαβίωσης στους κατοίκους που δεν έχουν συνταξιοδοτικό εισόδηµα από το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων ή άλλο συνταξιοδοτικό σχέδιο. Ο θεσµός της κοινωνικής σύνταξης υπήρξε σηµαντικός στην προώθηση της ισότητας των φύλων σ’ ότι αφορά πρόσβαση σε συντάξεις, αφού πέραν του 95% των δικαιούχων είναι γυναίκες οικοκυρές ή απασχολούµενες σε αγροτικές οικογενειακές εργασίες που στο παρελθόν δεν καλύπτονταν από Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Το ετήσιο ύψος της κοινωνικής σύνταξης το 2006 είναι ΛΚ2.019 ή 75% του βασικού δηµοσίου βοηθήµατος και αναπροσαρµόζεται στην ίδια βάση µε τις κατώτατες συντάξεις κοινωνικών ασφαλίσεων.

2.2.4 Ειδική χορηγία σε συνταξιούχους Η ειδική χορηγία χρηµατοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισµό και καταβάλλεται σε συνταξιούχους των οποίων το ετήσιο συνταξιοδοτικό εισόδηµα δεν υπερβαίνει τις ΛΚ6.500. Χορηγείται χωρίς έλεγχο των άλλων πόρων του δικαιούχου και χωρίς να λαµβάνεται υπόψη το συνταξιοδοτικό εισόδηµα του/της συζύγου. Το ύψος της χορηγίας είναι αντιστρόφως ανάλογο του ύψους της σύνταξης. Το 2006 το ύψος της ειδικής χορηγίας για ένα δικαιούχο κατώτατης σύνταξης είναι ΛΚ 620 ετησίως και για ένα δικαιούχο κοινωνικής σύνταξης ΛΚ 540. Η ειδική χορηγία, της οποίας σκοπός είναι η ενίσχυση των εισοδηµάτων των νοικοκυριών των συνταξιούχων µε χαµηλά εισοδήµατα, έχει δηµιουργήσει στρεβλώσεις µε τη διοχέτευση πόρων σε νοικοκυριά συνταξιούχων µε µεσαία και σχετικά ψηλά

19

εισοδήµατα. ∆εν είναι στοχευµένη στα νοικοκυριά µε εισοδήµατα κάτω από τη γραµµή σχετικής φτώχειας και έτσι η αποτελεσµατικότητα της στη µείωση του κινδύνου φτώχειας των ηλικιωµένων δεν είναι ανάλογη των δηµόσιων πόρων που διατίθενται για το σκοπό αυτό. Κατά το 2007, θα µελετηθεί η αντικατάσταση του Σχεδίου Ειδικής Χορηγίας µε ένα πιο αποδοτικό και αποτελεσµατικό σύστηµα κατώτατου εισοδήµατος για άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω, που θα ενισχύσει τα εισοδήµατα νοικοκυριών που έχουν άτοµα αυτής της ηλικίας και των οποίων το σύνολο των πόρων θα υπολείπεται του ποσού του κατώτατου αυτού εισοδήµατος.

2.2.5 Κοινωνική Κάρτα Συνταξιούχου Η κοινωνική κάρτα συνταξιούχου εκδίδεται σ’ όλους τους συνταξιούχους Κοινωνικών Ασφαλίσεων και παρέχει δικαίωµα για ειδικές εκπτώσεις στις τιµές διάφορων υπηρεσιών όπως οι δηµόσιες συγκοινωνίες, το θέατρο και άλλα πολιτιστικά γεγονότα.

2.2.6 Επίδοµα Τέκνου Σ’ όλες τις οικογένειες µε παιδιά, ανεξάρτητα από τον αριθµό τους, χορηγείται βασικό επίδοµα τέκνου χωρίς οποιοδήποτε έλεγχο των πόρων της οικογένειας. Σε οικογένειες µε χαµηλά εισοδήµατα χορηγείται πρόσθετο επίδοµα ανάλογα µε το εισόδηµα. Για οικογένειες µε τουλάχιστον τέσσερα παιδιά το ποσό του επιδόµατος τέκνου είναι ψηλότερο από αυτό που χορηγείται στις άλλες οικογένειες. Το ποσό του επιδόµατος τέκνου αναθεωρείται µε βάση το δείκτη τιµών καταναλωτή. Κατά την περίοδο 2006-2008, θα µελετηθεί η δυνατότητα µεταρρύθµισης του συστήµατος µε στόχο την επιλεκτική ενίσχυση των εισοδηµάτων οικογενειών µε χαµηλά εισοδήµατα, έτσι που τα επιδόµατα τέκνου να καταστούν πιο αποτελεσµατικά στη µείωση του κινδύνου φτώχειας. 2.3 Μέτρα πολιτικής - Ένταξη ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας

2.3.1 Εξατοµικευµένη καθοδήγηση και υποστήριξη Οι ∆ηµόσιες Υπηρεσίες Απασχόλησης (∆ΥΑ) σήµερα περιορίζονται στην εγγραφή, ανανέωση εγγραφής και επιβεβαίωση της κατάστασης ανεργίας. Προωθείται η µετατροπή τους σε οργανισµούς που αντιµετωπίζουν τους προσερχόµενους εξατοµικευµένα και αποπειρώνται να τους προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια. Μέσω της ενίσχυσης και του εκσυγχρονισµού των ∆ηµόσιων Υπηρεσιών Απασχόλησης θα βοηθηθούν οι ευπαθείς οµάδες. Τα µέτρα που θα προωθηθούν συγχρηµατοδοτούνται κατά 50% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο και περιλαµβάνουν:

Βελτίωση της γεωγραφικής κάλυψης, µέσω δηµιουργίας περισσότερων σηµείων εξυπηρέτησης του κοινού.

Καλύτερη υλοποίηση της τεχνολογίας της πληροφορικής, ώστε να προσεγγιστεί µεγαλύτερο φάσµα του εργατικού δυναµικού, να διευκολυνθεί η εξυπηρέτηση του πολίτη γενικότερα και να βελτιωθεί το σύστηµα παρακολούθησης της λειτουργίας της αγοράς εργασίας.

20

Αύξηση της ικανότητας χειρισµού ειδικών οµάδων πληθυσµού, όπως είναι τα άτοµα µε αναπηρίες, οι µακροχρόνια άνεργοι, οι γυναίκες, τα άτοµα µεγάλης ηλικίας και άτοµα που προέρχονται από ευάλωτες οµάδες.

Έγκαιρη και τακτική επαφή των λειτουργών των ∆ΥΑ µε όσους καθίστανται άνεργοι, στήριξη για ενεργό αναζήτηση εργασίας και διευκόλυνση της πρόσβασης σε ευκαιρίες κατάρτισης.

Την περίοδο 2006-2008, αναµένεται να τύχουν καθοδήγησης από τις νέες δοµές των ∆ΥΑ 7.000 άνεργοι και άλλα άτοµα µε στόχο την τοποθέτηση 6.000 ατόµων σε κενές θέσεις εργασίας. Για το σκοπό αυτό θα λειτουργήσουν την ίδια περίοδο 8 νέα Τοπικά Γραφεία Εργασίας και θα αναβαθµιστούν 4 Επαρχιακά Γραφεία και 2 Τοπικά Γραφεία Εργασίας. Επίσης, θα προσληφθούν, µέχρι το τέλος του 2007, 18 µόνιµοι Σύµβουλοι Απασχόλησης. Οι συνολικές δαπάνες που θα διατεθούν για την ενίσχυση και τον εκσυγχρονισµό των ∆ΥΑ ανέρχονται σε ΛΚ1.580.000 το 2006, ΛΚ2.132.000 το 2007 και ΛΚ1.472.000 το 2008.

2.3.2 Πολιτική απασχόλησης αλλοδαπών Η στρατηγική για την απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών θα αναθεωρηθεί για να εξυπηρετούνται οι αναπτυξιακές ανάγκες του κράτους χωρίς να υποσκάπτεται η πολιτική αύξησης της προσφοράς εργασίας από εγχώριες πηγές. Μέσω αυτής της πολιτικής, θα βοηθηθούν ιδιαίτερα οι οµάδες που έχουν προβλήµατα µε την πρόσβαση τους στην αγορά εργασίας (γυναίκες, νέοι, ηλικιωµένοι), αφού αυτές επηρεάζονται κυρίως από την εισροή ξένου εργατικού δυναµικού στην Κύπρο. Τα µέτρα προώθησης για τη νέα στρατηγική είναι:

Ενίσχυση της υποδοµής του Τµήµατος Εργασίας για σωστή παρακολούθηση της αγοράς εργασίας.

Ενδυνάµωση της υποδοµής παρακολούθησης της στρατηγικής.

2.3.3 Επαγγελµατική Κατάρτιση Κατά την περίοδο 2006-2008 θα συµµετάσχουν σε προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης ανέργων 500 άνεργοι, 400 λήπτες δηµοσίου βοηθήµατος, 600 οικονοµικά αδρανείς γυναίκες, 350 απόφοιτοι δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και 200 άτοµα µε σοβαρή αναπηρία. Επίσης, θα τοποθετηθούν 200 νέοι απόφοιτοι δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, 200 οικονοµικά αδρανείς γυναίκες και 200 άνεργοι σε προγράµµατα απόκτησης εργασιακής πείρας. Το πρόγραµµα για τους λήπτες δηµόσιου βοηθήµατος στοχεύει στην ένταξη στην αγορά εργασίας µέχρι το 2008 ποσοστού 65% των ληπτών που θα τύχουν κατάρτισης. Η προώθηση της απασχόλησης των ληπτών δηµοσίου βοηθήµατος περιλαµβάνει κίνητρα µέσω Σχεδίου Επιδότησης της απασχόλησης στον ιδιωτικό τοµέα.

21

2.3.4 Κατώτατος µισθός Ο καθορισµός κατώτατου µισθού, ο οποίος ισχύει για ορισµένα επαγγέλµατα (γραφείς πωλητές, φροντιστές), εκτός από τη εισοδηµατική ενίσχυση των επηρεαζόµενων κατηγοριών γενικά, έχει ιδιαίτερη σηµασία για την ενθάρρυνση της απασχόλησης των γυναικών λόγω του µεγάλου ποσοστού γυναικών που απασχολούνται στα καλυπτόµενα επαγγέλµατα στον ιδιωτικό τοµέα. Το Υπουργικό Συµβούλιο αποφάσισε όπως ο κατώτατος µισθός αυξηθεί σταδιακά στο 50% του εθνικού διάµεσου µισθού µέχρι το 2008. Προς αυτή την κατεύθυνση, ο κατώτατος µισθός πρόσληψης αυξήθηκε κατά το 2006, από ΛΚ 362 σε ΛΚ 384, ενώ ο κατώτατος µισθός µετά από εξάµηνη υπηρεσία αυξήθηκε από ΛΚ 385 σε ΛΚ 408 (η αύξηση και στις δυο περιπτώσεις ήταν της τάξης του 6%). Αυξήσεις της τάξης του 6% περίπου ανά έτος, κατά την περίοδο 2007-2008, αναµένεται να επιτύχουν το στόχο του 50% µέχρι το 2008. Θα µελετηθεί επίσης, εντός του 2006, το ενδεχόµενο επέκτασης του κατώτατου µισθού σε νέα επαγγέλµατα που χρήζουν προστασίας. Επίσης στην περίοδο 2006-2007, θα διεξαχθεί έρευνα σχετικά µε το χάσµα αµοιβών µεταξύ των δύο φύλων µε στόχο την ανάλυση της έκτασης του προβλήµατος, την επισήµανση των σηµαντικών παραµέτρων του και την υποβολή εισηγήσεων για περιορισµό και εξάλειψη του χάσµατος.

2.3.5 ∆ιά Βίου Μάθηση Το πρόγραµµα των Επιµορφωτικών Κέντρων αναπτύσσεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια και θεωρείται το βασικό πρόγραµµα ∆ιά Βίου Μάθησης. Τη σχολική χρονιά 2005–2006 πρόσφερε µαθήµατα σε 60 διαφορετικά θέµατα σε 20.000 περίπου άτοµα. Τα Επιµορφωτικά Κέντρα θεωρούνται βασικό πρόγραµµα επιµόρφωσης σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, θέµατα ξένων γλωσσών κ.ά. Τα Κρατικά Ινστιτούτα Επιµόρφωσης (ΚΙΕ), που άρχισαν να λειτουργούν από το 1960, παρέχουν σειρά µαθηµάτων σε µαθητές όλων των βαθµίδων εκπαίδευσης, καθώς και σε ενήλικες τόσο σε αστικά κέντρα όσο και σε αγροτικές περιοχές. Τα ΚΙΕ προσφέρουν µαθήµατα στους κλάδους των ξένων γλωσσών, Ελληνικής για ξένους, λογιστικής, ηλεκτρονικών υπολογιστών και µαθήµατα προετοιµασίας µαθητών για εξετάσεις. Στην Εσπερινή Τεχνική Σχολή Λευκωσίας προσφέρονται όλες οι ειδικότητες που λειτουργούν στις Πρωινές Τεχνικές Σχολές, για άτοµα που δεν έχουν συµπληρώσει τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση ή για άτοµα που αποφοίτησαν από τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση και επιθυµούν την απόκτηση απολυτηρίου σε κάποια ειδικότητα για ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναµένει από τα κράτη µέλη µέχρι το τέλος του 2006 να έχουν έτοιµη εθνική στρατηγική για τη ∆ιά Βίου Μάθηση. Η Συντονιστική Επιτροπή που έχει συσταθεί για το θέµα αυτό προχώρησε στην ετοιµασία προσχεδίου περιεχοµένων της στρατηγικής. Σύµφωνα µε το προσχέδιο αυτό η στρατηγική της ∆ιά Βίου Μάθησης θα επικεντρωθεί σε τέσσερις βασικούς άξονες προτεραιότητας:

Προώθηση Καθολικής Πρόσβασης στη ∆ια Βίου Μάθηση

22

Ενίσχυση των Υποδοµών και Συστηµάτων της ∆ια Βίου Μάθησης Έρευνα και Ανάπτυξη για Στήριξη της ∆ια Βίου Μάθησης Αποτελεσµατική ∆ιακυβέρνηση της ∆ια Βίου Μάθησης

Το πρώτο προσχέδιο της Στρατηγικής ∆ιά Βίου Μάθησης αναµένεται να είναι έτοιµο τον Σεπτέµβριο του 2006.

2.3.6 Οµάδα Στόχος: Νέοι

2.3.6.1 Σύστηµα Μαθητείας Με απόφαση του Υπουργικού Συµβουλίου, το διοικητικό µέρος του Συστήµατος Μαθητείας ανατέθηκε από τον Ιανουάριο του 2006 στο Κέντρο Παραγωγικότητας. Βραχυπρόθεσµα, ο στόχος είναι η βελτίωση του υπάρχοντος συστήµατος µε κύριο συντελεστή το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού. Μεσοπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα, ο στόχος είναι η προώθηση επανασχεδιασµού του Συστήµατος Μαθητείας σε µια Νέα Σύγχρονη Μαθητεία, όπου το Σύστηµα Μαθητείας θα αποτελεί εναλλακτικό τρόπο εκπαίδευσης και επαγγελµατικής κατάρτισης για ικανοποίηση της ανάγκης µόρφωσης και κατάρτισης των νέων που εγκαταλείπουν το επίσηµο σύστηµα εκπαίδευσης µε παράλληλη ικανοποίηση των αναγκών της αγοράς εργασίας. Η πρόταση για τη Νέα Σύγχρονη Μαθητεία προωθείται για ένταξη στα συγχρηµατοδοτούµενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση προγράµµατα στο πλαίσιο της νέας προγραµµατικής περιόδου 2007-2013. Η Νέα Σύγχρονη Μαθητεία στοχεύει στην προσέλκυση µεγαλύτερου αριθµού κοριτσιών, τη διεύρυνση της ηλικιακής οµάδας δικαιούχων και τη διεύρυνση του φάσµατος ειδικοτήτων. Αναλυτικότερες πληροφορίες δίνονται στο Εθνικό Πρόγραµµα Μεταρρύθµισης.

2.3.6.2 Σχέδια επαγγελµατικής αποκατάστασης των νέων Οι επαγγελµατικές ειδικότητες που θα καλύπτονται από τα σχέδια θα καθορίζονται από σχετικές προβλέψεις της αγοράς εργασίας. Τα σχέδια θα περιλαµβάνουν:

Κίνητρα πρόσληψης.

Εξειδικευµένες υπηρεσίες επαγγελµατικής καθοδήγησης και τοποθέτησης σε εργασία και προγράµµατα εργασιακής πείρας.

∆ηµιουργία πύλης διαδικτύου πληροφόρησης ειδικά για τους νέους. Από το 2004, λειτουργεί το Πρόγραµµα Ενίσχυσης της Νεανικής Επιχειρηµατικότητας, στόχος του οποίου είναι η προώθηση δράσεων τόνωσης του επιχειρηµατικού πνεύµατος των νέων µε συγκεκριµένα ενθαρρυντικά µέτρα και η παροχή ίσων ευκαιριών στα νέα άτοµα για ανάπτυξη επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων. Το 2005, εντάχθηκαν στο πρόγραµµα 21 νέοι.

23

2.3.6.3 Σχέδιο Παροχής Οικονοµικής Βοήθειας για Επανένταξη Εξαρτηµένων Ατόµων

Μέσα στα πλαίσια της εφαρµογής έκτακτων µέτρων στήριξης των ασθενέστερων εισοδηµατικών τάξεων από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας (Νόµος 52(ΙΙ)/2005), ετοιµάστηκε Σχέδιο Παροχής Οικονοµικής Βοήθειας για Επανένταξη Εξαρτηµένων Ατόµων που βρίσκονται σε διαδικασία απεξάρτησης, το οποίο αξιολογήθηκε και εγκρίθηκε από το Αντιναρκωτικό Συµβούλιο Κύπρου. Το εν λόγω Σχέδιο αναµένεται να εξυπηρετεί γύρω στους 20-30 δικαιούχους ετησίως. Για το 2006, το διαθέσιµο ποσό για υλοποίηση του Σχεδίου ανέρχεται στις ΛΚ100.000.

2.3.7 Οµάδα Στόχος: Γυναίκες

2.3.7.1 Ενίσχυση της γυναικείας απασχόλησης Από το 2002 εφαρµόζεται ειδικό Πρόγραµµα Ενίσχυσης της Γυναικείας Επιχειρηµατικότητας για ενθάρρυνση των γυναικών να αναπτύξουν επιχειρηµατικές δραστηριότητες σε διάφορους τοµείς της οικονοµίας µε κρατική επιχορήγηση. Μέχρι το 2005, εντάχθηκαν στο πρόγραµµα 58 γυναίκες. Για την προώθηση σύγχρονων και ευέλικτων µορφών απασχόλησης µε στόχο την προσέλκυση στην απασχόληση ανέργων ή οικονοµικά αδρανών γυναικών, έχει εκπονηθεί διαγνωστική µελέτη, µε συγχρηµατοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο και διαµορφώνεται Σχέδιο Επιχορήγησης Επιχειρήσεων για δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας µε ευέλικτες ρυθµίσεις. Στόχος της µελέτης ήταν να αναδείξει τις συγκεκριµένες µορφές ευέλικτης απασχόλησης που έχουν τη µεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας στην Κύπρο, τους τοµείς οικονοµικής δραστηριότητας και τις κατηγορίες επιχειρήσεων όπου µπορούν να εφαρµοστούν, τους τρόπους αντιµετώπισης των πρακτικών δυσκολιών στην εφαρµογή τους και το θεσµικό πλαίσιο που θα πρέπει να τις διέπει. Στην περίοδο 2006-2008 θα διατεθεί ποσό ΛΚ246.000 για τη λειτουργία σχεδίου επιχορήγησης επιχειρήσεων που θα προσλάβουν άνεργες και οικονοµικά ανενεργές γυναίκες σε 60 νέες θέσεις εργασίας που θα δηµιουργηθούν στη βάση ευέλικτων ρυθµίσεων.

2.3.7.2 Φροντίδα παιδιών και άλλων εξαρτώµενων ατόµων Τα µέτρα φροντίδας παιδιών και εξαρτώµενων µελών της οικογένειας αποτελούν σηµαντικό παράγοντα στην ενθάρρυνση της ένταξης και επανένταξης των γυναικών στην αγορά εργασίας. Κατά τη σχολική χρονιά 2004/2005, παρεχόταν φροντίδα σε 18% των παιδιών ηλικίας 0-3 χρονών και σε 89% των παιδιών ηλικίας 4-6 χρόνων σε 679 κέντρα φροντίδας (253 δηµόσια, 113 κοινοτικά και 313 ιδιωτικά). Μέσα στο 2006, εκπονήθηκε µελέτη για τις υπηρεσίες ανοικτής φροντίδας, µε βάση την οποία, κατά την περίοδο 2004-2006, θα υλοποιηθούν 10 νέα προγράµµατα φροντίδας εξαρτώµενων µελών της οικογένειας (ως αποτέλεσµα συνεργασίας αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης και εθελοντικών οργανώσεων). Από τα προγράµµατα αυτά, αναµένεται

24

να ενταχθούν 2.500 γυναίκες στην αγορά εργασίας και να δηµιουργηθούν 60 νέες θέσεις εργασίας. Η µελέτη και τα προγράµµατα που θα εφαρµοστούν συγχρηµατοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο. Στο Παράρτηµα 1, φαίνεται διαχρονικά η συνεχής αύξηση των προγραµµάτων φροντίδας που λειτουργούν στον εθελοντικό τοµέα. Η αύξηση των κρατικών χορηγιών προς τις εθελοντικές οργανώσεις θα συνεχιστεί σε ποσοστό 3% ετησίως κατά την περίοδο 2006 -2008. Σ’ ότι αφορά τη φροντίδα ηλικιωµένων τα µέτρα αναλύονται στο Μέρος 4, Στρατηγικές Φροντίδας Υγείας και Μακροχρόνιας Φροντίδας.

2.3.8 Οµάδα Στόχος: Άτοµα µε αναπηρίες

2.3.8.1 Κέντρο Επαγγελµατικής Αποκατάστασης Αναπήρων (Κ.Ε.Α.Α.) Το Κέντρο παρέχει διευκολύνσεις για την εκτίµηση των ικανοτήτων των ατόµων µε αναπηρίες και τα καταρτίζει σε τεχνικά επαγγέλµατα µε σκοπό τη διευκόλυνση της τοποθέτησής τους σε παραγωγική απασχόληση. Επίσης, το Κέντρο προσφέρει υπηρεσίες που έχουν σκοπό να βοηθήσουν τα άτοµα αυτά να αξιοποιήσουν τις ικανότητες τους, να καταστούν ανεξάρτητα και να αντιµετωπίσουν οποιαδήποτε ψυχοκοινωνικά προβλήµατα. Το Κέντρο, παράλληλα µε την κατάρτιση, προσφέρει και απασχόληση στα εργαστήρια σε άτοµα που έχουν τη δυνατότητα να παράγουν. Στα άτοµα αυτά καταβάλλεται ειδικό επίδοµα παραγωγής πέρα από το εκπαιδευτικό επίδοµα. Ο αριθµός των ατόµων µε αναπηρίες που συµµετείχαν κατά την περίοδο 2004–2006 ανέρχεται στους 40 περίπου το χρόνο. Οι στόχοι για το 2007 – 2008 θα καθοριστούν µε βάση τις εισηγήσεις µελέτης που έγινε το 2006 για αναβάθµιση του Κέντρου.

2.3.8.2 Σχέδιο Αυτοεργοδότησης Ατόµων µε Σοβαρή Αναπηρία Με βάση το Σχέδιο αυτό παρέχεται ποσό µέχρι ΛΚ2.000 υπό µορφή χορηγίας στα άτοµα µε βαριά αναπηρία και επιχορήγηση τόκων ύψους ΛΚ300 µέχρι 5 χρόνια για δάνειο, µε σκοπό την αυτοεργοδότησή τους. Επίσης, παρέχεται αυξηµένη χορηγία ύψους ΛΚ500 για οµαδικά σχέδια για κάθε πρόσθετο άτοµο. Κατά την περίοδο 2004-2006 επωφελήθηκαν από το Σχέδιο 15 άτοµα µε αναπηρίες. Στόχος για το 2007- 2008 είναι να επωφελούνται 10 άτοµα το χρόνο.

2.3.8.3 Σχέδιο παροχής οικονοµικής βοήθειας µέσω του Ειδικού Ταµείου του Κέντρου Επαγγελµατικής Αποκατάστασης Αναπήρων, για δηµιουργία και λειτουργία µικρών µονάδων αυτοεργοδότησης ατόµων µε αναπηρία

Παρέχεται ποσό µέχρι ΛΚ3.000 υπό µορφή χορηγίας στα άτοµα µε αναπηρία και επιχορήγηση τόκων ύψους ΛΚ 200 µέχρι 7 χρόνια για δάνειο. Μέχρι τον Ιούνιο του 2006 (πρώτο έτος λειτουργίας του Σχεδίου) επωφελήθηκαν πέντε άτοµα. Στόχος για το 2007- 2008 είναι να επωφεληθούν 10 άτοµα το χρόνο.

25

2.3.8.4 Σχέδιο Επαγγελµατικής Κατάρτισης Ατόµων µε Αναπηρίες σε ειδικότητες που δεν προσφέρονται στο Κ.Ε.Α.Α.

Το Σχέδιο αυτό χορηγεί ποσό µέχρι ΛΚ1.000 υπό µορφή επιδότησης διδάκτρων ατόµων µε αναπηρίες, µε σκοπό την παρακολούθηση κάποιου προγράµµατος κατάρτισης το οποίο θα διευκολύνει την εργοδότησή τους, ή την ανέλιξη στην εργασία τους. Ο αριθµός ατόµων µε αναπηρίες τα οποία έτυχαν επιχορήγησης ήταν 7 το 2004, 16 το 2005 και 4 το 2006 (µέχρι τον Ιούνιο). Στόχος για το 2007- 2008 είναι η επιχορήγηση 10 ατόµων το χρόνο.

2.3.8.5 Σχέδιο Απασχόλησης µε Στήριξη Ατόµων µε Σοβαρή Αναπηρία Σκοπός του Σχεδίου είναι η εργοδότηση ατόµων µε σοβαρή αναπηρία στην ανοικτή αγορά εργασίας µε την παροχή προσωπικής κυρίως στήριξης µέσω εκπαιδευµένου καθοδηγητή. Με βάση αυτό το Σχέδιο δίδεται χορηγία µέχρι ΛΚ6.000 το χρόνο σε οργανώσεις που προτίθενται να εφαρµόσουν σχετικά προγράµµατα, για κάλυψη των εξόδων των υπηρεσιών στήριξης. Ο αριθµός ατόµων µε αναπηρίες που επωφελήθηκαν κατά το 2004, 2005 και 2006 (µέχρι τον Ιούνιο) ήταν 172, 176 και 180, αντίστοιχα. Στόχος για το 2007- 2008 είναι να επωφελούνται 180 άτοµα το χρόνο.

2.3.8.6 Σχέδιο Παροχής Κινήτρων για Πρόσληψη Ατόµων µε Αναπηρία (ανεξαρτήτως βαθµού) στον Ιδιωτικό Τοµέα

Το Σχέδιο παρέχει οικονοµική βοήθεια µέχρι 40% του ετήσιου µισθού, µε µέγιστο ύψος ΛΚ3.200 ανά άτοµο µε αναπηρία που προσλαµβάνεται. Η επιδότηση θα παραχωρείται µόνο για τους πρώτους 12 µήνες απασχόλησης. Το σύνολο των ενισχύσεων που µπορούν να παραχωρηθούν σε µια επιχείρηση για κάθε ανάπηρο δεν θα υπερβαίνει το ποσοστό της µειωµένης παραγωγικότητας του εργοδοτουµένου.

2.3.8.7 Σχέδιο Παροχής Κινήτρων για Απασχόληση Ατόµων µε Σοβαρή Αναπηρία στον Ιδιωτικό Τοµέα

Το Σχέδιο παρέχει οικονοµική βοήθεια σε εργοδότες του ιδιωτικού τοµέα σε ποσοστό 40% του ετήσιου µισθού, µε ανώτατο ποσό ΛΚ3.200, για κατασκευή διευκολύνσεων για εργοδοτούµενους µε σοβαρή αναπηρία. Επίσης, επιχορηγεί το κόστος απασχόλησης µε 60% του ετήσιου µισθού, µε ανώτατο ποσό επιδότησης ΛΚ4.800.

2.3.8.8 Μονάδα Εργασιακής Αποκατάστασης Ψυχικά Ασθενών (Μ.ΕΡ.Α.) Από το 2002 λειτουργεί στη Λευκωσία Μονάδα Εργασιακής Αποκατάστασης Ψυχικά Ασθενών. Προβλέπεται ότι µέχρι το 2013, θα λειτουργήσουν τέτοιες µονάδες και στις υπόλοιπες επαρχίες.

26

2.4 Μέτρα Πολιτικής – Πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισµού στα παιδιά

2.4.1 Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (Ζ.Ε.Π.) Ο θεσµός των Ζ.Ε.Π. εκπορεύεται από την αρχή της θετικής διάκρισης και έχει ως στόχο τη µείωση των ανισοτήτων σε µαθητές οι οποίοι φοιτούν σε υποβαθµισµένες περιοχές, όπου παρατηρούνται αυξηµένα ποσοστά µεταναστών. Οι Ζ.Ε.Π. υλοποιούν τον ποιοτικό εκδηµοκρατισµό των εκπαιδευτικών ευκαιριών και των παιδαγωγικών προϋποθέσεων για την επιτυχία όλων των παιδιών. Αυτήν τη στιγµή παγκύπρια λειτουργούν τρεις Ζ.Ε.Π., οι οποίες περιλαµβάνουν 17 σχολικές µονάδες (βλέπε Παράρτηµα 9).

2.4.2 Πρόγραµµα ενισχυτικής διδασκαλίας Το πρόγραµµα ενισχυτικής διδασκαλίας παρέχεται σε αναλφάβητα παιδιά του δηµοτικού σχολείου και στόχο έχει να τα βοηθήσει να κατακτήσουν την αναγνωστική δεξιότητα που θα τα οδηγήσει στην παραπέρα σχολική τους επιτυχία. Τη σχολική χρονιά 2005-2006 ένα ποσοστό της τάξης του 7,5% του µαθητικού πληθυσµού είχε χαρακτηριστεί ως αναλφάβητο και προς το σκοπό αυτό παραχωρήθηκαν 1.060 διδακτικές περίοδοι. Ο θεσµός της ενισχυτικής διδασκαλίας θα επεκταθεί και στα αναλφάβητα παιδιά των τάξεων Β΄και Γ΄ του ∆ηµοτικού Σχολείου, από την σχολική χρονιά 2006-2007. Με την ένταξη των δύο επιπρόσθετων τάξεων το ποσοστό των αναλφάβητων µαθητών µειώνεται στο 7%, ενώ ο αριθµός των περιόδων αυξάνεται στις 1.470.

2.4.3 Προγράµµατα αλφαβητισµού Τα προγράµµατα αλφαβητισµού επενδύουν στην ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων αλφαβητισµού µαθητών Μέσης Εκπαίδευσης. Παρέχουν συστηµατική µαθησιακή και συναισθηµατική στήριξη σε λειτουργικά αναλφάβητα παιδιά στο χώρο του Γυµνασίου. Το 2005/6 λειτουργούσαν προγράµµατα αλφαβητισµού σε 55 Γυµνάσια για 978 µαθητές µε 1.068 περιόδους στήριξης και µελλοντικά πιθανόν να λειτουργήσουν τέτοια προγράµµατα και στα 62 Γυµνάσια της Κύπρου.

2.4.4 Στήριξη παιδιών µε ειδικές ανάγκες Με βάση τον περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών µε Ειδικές Ανάγκες Νόµο (113(I)/1999), το 2005/6 φοιτούσαν σε δηµόσια σχολεία δηµοτικής εκπαίδευσης 2.941 µαθητές µε ειδικές ανάγκες που στηρίζονταν από 435 ειδικούς εκπαιδευτικούς. Σε σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης φοιτούσαν 1.019 µαθητές µε ειδικές ανάγκες µε τη στήριξη 211 εκπαιδευτικών. Από τη σχολική χρονιά 2006-2007, σε Λύκεια και Τεχνικές Σχολές θα λειτουργήσουν πιλοτικές Ειδικές Μονάδες για παιδιά µε ειδικές ανάγκες που στοχεύουν στην προεπαγγελµατική και επαγγελµατική εκπαίδευση των παιδιών. Παράλληλα, θα συνεχίζεται το πρόγραµµα υλικοτεχνικής αναβάθµισης των σχολείων που υποδέχονται παιδιά µε ειδικές ανάγκες (δηµιουργία ειδικών αιθουσών, προσβάσεων, εξοπλισµού αιθουσών, ατοµικού εξοπλισµού παιδιών κ.ά.)

27

Επίσης λειτουργούν 17 προγράµµατα στήριξης παιδιών µε ειδικές ανάγκες από εθελοντικές οργανώσεις σε όλες τις επαρχίες.

2.4.5 Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών Το κυπριακό εκπαιδευτικό σύστηµα, έχει αποδεχθεί τον ψηφιακό αλφαβητισµό, ως ένα από τους κύριους πυλώνες «ολοκληρωµένου αλφαβητισµού» µε απώτερο στόχο την αποτελεσµατική και ποιοτικά αναβαθµισµένη παιδεία. Τα αναλυτικά προγράµµατα των µαθηµάτων της πληροφορικής έχουν αναβαθµιστεί τα τελευταία τρία χρόνια. Η εισαγωγή των µαθηµάτων κατεύθυνσης και εφαρµογών στη Β΄ και Γ΄ Τάξη των Ενιαίων Λυκείων, καθώς και η σταδιακή εισαγωγή τού µαθήµατος της Πληροφορικής στο Γυµνάσιο, έχουν ως γενικό στόχο να προσφέρουν στους µαθητές όλα τα απαιτούµενα εφόδια ώστε να είναι ικανά να χρησιµοποιούν τους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές ως εργαλεία για λύση προβληµάτων στη µαθητική και φοιτητική τους ζωή, στη µελλοντική τους εργασία, καθώς και για να έχουν το αναγκαίο υπόβαθρο για περαιτέρω µελέτη του αντικειµένου σε βάθος.

2.4.6 Προσχολική εκπαίδευση Η αύξηση των µονάδων για παιδιά προσχολικής ηλικίας αποτελεί προτεραιότητα και προκύπτει από την εφαρµογή και της υποχρεωτικής εκπαίδευσης για τα παιδιά των ηλικιών 4 8/12 και 5 8/12. Τη σχολική χρονιά 2005-2006 λειτουργούσαν 433 τµήµατα δηµόσιων νηπιαγωγείων σε 244 σχολικές µονάδες. Για τη σχολική χρονιά 2006-2007 υπολογίζεται αύξηση των δηµόσιων τµηµάτων κατά τέσσερα.

2.4.7 Ολοήµερο Σχολείο Ο θεσµός του προαιρετικού Ολοήµερου Σχολείου στη ∆ηµοτική Εκπαίδευση, έχει επεκταθεί, κατά τη σχολική χρονιά 2005-2006, σε 150 δηµοτικά σχολεία και 9 νηπιαγωγεία. Παράλληλα προγραµµατίζεται η λειτουργία 9 δηµοτικών σχολείων ως ενιαίων ολοήµερων σχολείων (υποχρεωτικό ολοήµερο σχολείο για όλους τους µαθητές, όλων των τάξεων), σε πιλοτική βάση, για τη σχολική χρονιά 2006-2007.

2.4.8 ∆ιαπολιτισµική Εκπαίδευση Το µέτρο αυτό επιδιώκει την οµαλή ενσωµάτωση των αλλόγλωσσων παιδιών στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστηµα και όχι την αφοµοίωσή τους. Στόχος της παρεχόµενης εκπαίδευσης είναι η προσφορά ενισχυµένων και διαφοροποιηµένων προγραµµάτων εκµάθησης της ελληνικής γλώσσας στα παιδιά των παλιννοστούντων και αλλοδαπών για αποτελεσµατικότερη επικοινωνία και οµαλή ένταξη στο κοινωνικό σύνολο, καθώς και η προστασία τους από τις οποιεσδήποτε ρατσιστικές διακρίσεις και τάσεις κοινωνικού αποκλεισµού. Τα Επιµορφωτικά Κέντρα καλύπτουν την ανάγκη αυτή προσφέροντας µαθήµατα και κατά τον απογευµατινό χρόνο. Επίσης, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, σε συνεργασία µε το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού εφαρµόζει επιµορφωτικά προγράµµατα προς τους εκπαιδευτικούς, τα οποία στοχεύουν στην µείωση των διακρίσεων και ρατσισµού στην εκπαίδευση.

28

2.4.9 Πρόληψη του κινδύνου χρήσης ναρκωτικών Συστάθηκε και λειτούργησε η Συντονιστική Επιτροπή Αγωγής Υγείας και Πολιτότητας του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισµού, µε κύρια αρµοδιότητα τη χάραξη πολιτικής και την προώθηση προληπτικών προγραµµάτων εντός του σχολικού περιβάλλοντος για πρόληψη του κινδύνου χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Ένα σηµαντικό µέτρο είναι το πρόγραµµα ΜΕΝΤΩΡ (Παράρτηµα 9), µια σύγχρονη προσέγγιση αγωγής υγείας. Η εφαρµογή του συµβάλλει στην αλλαγή στάσης και συµπεριφοράς των µαθητών µας µε την ενίσχυση της υπευθυνότητας, της κριτικής σκέψης, της προσωπικότητας και της ικανότητας για λήψη αποφάσεων, όσον αφορά την υιοθέτηση θετικών τρόπων και στάσεων ζωής. Το πρόγραµµα ΜΕΝΤΩΡ έχει ως πρώτιστο σκοπό την πρόληψη ο οποίος επιτυγχάνεται µε τρεις στρατηγικές πρόληψης: α) την παροχή γνώσεων και πληροφοριών, β) την απόκτηση δεξιοτήτων και γ) την ενίσχυση της αυτοεκτίµησης των παιδιών. Κατά τη σχολική χρονιά 2005-2006 λειτουργούσαν συνολικά έξι Κινητές Μονάδες, τέσσερις στη ∆ηµοτική (µία σε κάθε επαρχία) και δύο στη Μέση Εκπαίδευση (στις επαρχίες Λευκωσίας και Λάρνακας), σε σχέση µε το 2005 που λειτουργούσαν πέντε και το 2004 που λειτουργούσαν τέσσερις Μονάδες. Με τη νέα σχολική χρονιά αναµένεται η λειτουργία ακόµη τεσσάρων νέων Κινητών Μονάδων (δύο το Σεπτέµβρη 2006 και δύο το Γενάρη/Φεβράρη του 2007). Παράλληλα, οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας θα λειτουργήσουν εντός του 2006, πρόγραµµα για ανήλικους χρήστες µε βάση σχετική µελέτη που διενεργήθηκε το 2005. Το ΠΣΣΕ, σε συνεργασία µε το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού, υλοποιεί από το 2005, πρόγραµµα εθελοντικής εργασίας µε θέµα «Νεολαία και Εθελοντισµός», µε την ενεργό συµµετοχή µαθητών της δηµοτικής, µέσης και τεχνικής εκπαίδευσης. Στο πρόγραµµα συµµετέχουν εθελοντικά 55 σχολεία, τα οποία αναλαµβάνουν διάφορες εθελοντικές δραστηριότητες µε στόχο να κατευθυνθούν τα παιδιά και οι νέοι σε υγιείς τρόπους ενασχόλησης µέσα από τον εθελοντισµό και να συµβάλλουν στην πρόοδο και ποιοτική βελτίωση της κοινωνίας. 2.5 ∆ιαδικασία ετοιµασίας των ΕΣ∆Εν Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας, οι οποίες συντονίζουν την ετοιµασία της Εθνικής Έκθεσης για τις Στρατηγικές Κοινωνικής Προστασίας και Κοινωνικής Ενσωµάτωσης (ΕΣΠΕ) 2006-2008, είχαν συναντήσεις µε όλες τις εµπλεκόµενες Κυβερνητικές Υπηρεσίες, την Ένωση ∆ήµων, τους κοινωνικούς εταίρους και το Παγκύπριο Συντονιστικό Συµβούλιο Εθελοντισµού, για ενηµέρωσή τους σχετικά µε τις κατευθυντήριες γραµµές για την ετοιµασία της έκθεσης. Στις 5 Ιουνίου 2006 διοργανώθηκε σεµινάριο για την ΕΣΠΕ, µε τη συµµετοχή και εκπροσώπου της ΕΕ. Στο Σεµινάριο πήραν µέρος εκπρόσωποι 47 φορέων (Κυβερνητικές Υπηρεσίες, φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, κοινωνικοί εταίροι, εθελοντικές οργανώσεις κοινωνικής πρόνοιας και εκπρόσωποι διάφορων ευάλωτων οµάδων). Ακολούθησαν γραπτές εισηγήσεις από διάφορες υπηρεσίες και οργανισµούς, οι οποίες λήφθηκαν υπόψη για ετοιµασία του προσχεδίου της Έκθεσης. Το πρώτο και δεύτερο προσχέδιο στάληκαν για σχόλια στις εν λόγω υπηρεσίες και οργανώσεις µε

29

σκοπό την ενεργό εµπλοκή όλων των ενδιαφεροµένων στη διαδικασία ετοιµασίας τής ΕΣΠΕ (Παράρτηµα 8). 2.6 Συντονισµός πολιτικής Ο συντονισµός πολιτικής αποτελεί µέρος της διαδικασίας ετοιµασίας των Στρατηγικών Σχεδίων Ανάπτυξης. Το Γραφείο Προγραµµατισµού, που είναι η αρµόδια Υπηρεσία στο επίπεδο της Κεντρικής Κυβέρνησης για την ετοιµασία και παρακολούθηση των Σχεδίων αυτών, έχει, µαζί µε το Υπουργείο Οικονοµικών, την ευθύνη της διασφάλισης ότι οι πολιτικές κοινωνικής ενσωµάτωσης εντάσσονται σ’ όλους τους τοµείς της δηµόσιας πολιτικής. Επίσης κατά τη διαδικασία ετοιµασίας των ετήσιων προϋπολογισµών του κράτους, οι προτάσεις των διαφόρων Υπηρεσιών αξιολογούνται ως προς την συµβατότητά τους µε τις προτεραιότητες των Στρατηγικών Σχεδίων Ανάπτυξης και του Εθνικού Προγράµµατος Μεταρρύθµισης. Στο επίπεδο της τοπικής κυβέρνησης, σηµαντικός είναι ο ρόλος της Ένωσης ∆ήµων Κύπρου και της Ένωσης Κοινοτήτων Κύπρου για το συντονισµό της ετοιµασίας και της προώθησης των προτάσεων από ∆ήµους και κοινότητες στις αρµόδιες Υπηρεσίες της Κεντρικής Κυβέρνησης. Στα πλαίσια του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης 2007-2013, η Ένωση ∆ήµων υπέβαλε ολοκληρωµένο σχέδιο αναπτυξιακής στρατηγικής µε πέντε άξονες, µεταξύ των οποίων είναι και η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Πάγια θέση της Ένωσης ∆ήµων και της Ένωσης Κοινοτήτων παραµένει η εκχώρηση εξουσιών και πόρων στην τοπική αυτοδιοίκηση για ανάπτυξη δράσης στον κοινωνικό τοµέα. Για το σκοπό αυτό, ολοκληρώθηκε µελέτη για την ανάπτυξη συνεργασιών στον τοµέα των υπηρεσιών φροντίδας µεταξύ της κεντρικής Κυβέρνησης, των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης και των εθελοντικών οργανώσεων (Μέτρο 1.4, συγχρηµατοδοτούµενο από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο). Εντός του 2006, έχει επίσης προταθεί µελέτη για την ανάπτυξη συνεργασιών στον τοµέα των κοινωνικών υπηρεσιών µεταξύ της κεντρικής Κυβέρνησης και των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης. Το Παγκύπριο Συντονιστικό Συµβούλιο Εθελοντισµού (ΠΣΣΕ) (το οποίο λειτουργούσε προηγουµένως µε βάση τον περί του Παγκύπριου Συµβουλίου Ευηµερίας Νόµο του 1989) αποτελεί συνέχεια του Παγκύπριου Συµβουλίου Ευηµερίας. Με το νέο Νόµο 61(I)/2006, δόθηκε νέο πλαίσιο λειτουργίας, νέες ευθύνες και ένα ευρύτερο συντονιστικό ρόλο στην ανάπτυξη του εθελοντικού τοµέα. Με το νέο νόµο, το ΠΣΣΕ αναγνωρίζεται ως το ανώτατο συντονιστικό σώµα για τις δράσεις στον εθελοντικό τοµέα. Μέλη του είναι έξι Επαρχιακά Συντονιστικά Συµβούλια, 42 παγκύπριες εθελοντικές οργανώσεις και 270 Επιτροπές/Συµβούλια Κοινοτικού Εθελοντισµού. Συµβάλλει ενεργά στην εµπλοκή της ευρύτερης κοινωνίας στο σχεδιασµό των πολιτικών κοινωνικής ενσωµάτωσης. Αποτελεί το όργανο µιας αµφίδροµης επικοινωνίας µε τις αρµόδιες υπηρεσίες της κεντρικής Κυβέρνησης σχετικά µε τη διάχυση των πολιτικών στο περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και συντονίζει τον εθελοντικό τοµέα, ο οποίος είναι ένας βασικός εταίρος και τµήµα του συστήµατος και των πολιτικών κοινωνικής προστασίας και ενσωµάτωσης. Οι βασικές αλλαγές που επέφερε ο νέος Νόµος, σ’ ότι αφορά τη λειτουργία του Παγκύπριου Συντονιστικού Συµβουλίου Εθελοντισµού είναι η δηµιουργία µητρώου

30

εθελοντικών οργανώσεων, η απόκτηση νοµικής υπόστασης για τα Συµβούλια Κοινοτικού Εθελοντισµού και τις Επιτροπές Κοινοτικού Εθελοντισµού, η ενίσχυση του συντονιστικού και συµβουλευτικού ρόλου του ΠΣΣΕ στη χάραξη και διαµόρφωση της κοινωνικής πολιτικής. 2.7 Κινητοποίηση και συµµετοχή όλων των συντελεστών Όπως αναφέρεται κάτω από τον τίτλο 2.6, η κινητοποίηση και ενεργός συµµετοχή όλων των συντελεστών προώθησης της κοινωνικής ενσωµάτωσης έχει ενταχθεί στη διαδικασία ετοιµασίας των ΕΣ∆Εν. Ειδικά για τη συµµετοχή των ατόµων που είναι εκτεθειµένα στον κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισµού, το αναβαθµισµένο Παγκύπριο Συντονιστικό Συµβούλιο Εθελοντισµού αποτελεί την πλατφόρµα όπου η φωνή και οι θέσεις των ατόµων αυτών, αλλά και των εθελοντών, µεταφέρονται στα κέντρα λήψης απόφασης και προωθείται η ενεργός συµµετοχή τους σ’ όλα τα επίπεδα χάραξης και υλοποίησης των πολιτικών. Κατά τη διάρκεια του ΕΣ∆Εν 2006-2008, θα προωθηθούν σηµαντικές νοµοθεσίες που αφορούν τη συµµετοχή των ατόµων µε αναπηρίες. Η µια νοµοθεσία προβλέπει τη δηµιουργία Κεντρικού Φορέα Μέριµνας Αναπήρων και η δεύτερη τη θεσµοθέτηση της ∆ιαδικασίας ∆ιαβούλευσης Κρατικών και Άλλων Υπηρεσιών µε την Κυπριακή Συνοµοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ) για όλα τα θέµατα που αφορούν άτοµα µε αναπηρίες. 2.8 Ένταξη της κοινωνικής ενσωµάτωσης σ’ όλες τις σχετικές

δηµόσιες πολιτικές Η ένταξη της κοινωνικής ενσωµάτωσης σ’ όλες τις σχετικές δηµόσιες πολιτικές (οικονοµικές, απασχόλησης, παιδείας, κοινωνικές, πολιτισµικές και περιβάλλοντος) προωθείται µέσω του Εθνικού Προγράµµατος Μεταρρύθµισης 2005-2008. Σ’ ότι αφορά τα Ευρωπαϊκά ∆ιαρθρωτικά Ταµεία, η ένταξη επιδιώκεται µέσω του Ενιαίου Εγγράφου Προγραµµατισµού για το Στόχο 2 (Οικονοµική και κοινωνική αναγέννηση αστικών και αγροτικών περιοχών για επίτευξη µεγαλύτερης κοινωνικής και οικονοµικής συνοχής) και του αντίστοιχου προγράµµατος για το Στόχο 3 (ανάπτυξη και πιο αποδοτική χρήση του ανθρώπινου κεφαλαίου σε συνθήκες κοινωνικής συνοχής και ίσων ευκαιριών µε την προώθηση τής απασχόλησης και της ποιοτικής αναβάθµισης του ανθρώπινου κεφαλαίου). 2.9 Μηχανισµοί παρακολούθησης και αξιολόγησης Η παρακολούθηση της εφαρµογής των προγραµµάτων κοινωνικής ενσωµάτωσης γινόταν κατά τη διαδικασία ετοιµασίας του ΕΣ∆Εν, της Έκθεσης Προόδου του ΕΣ∆Εν και της παρούσας Έκθεσης (βλέπε 2.5). Στα πλαίσια της ΕΣΠΕ 2006-2008, θα συσταθεί Επιτροπή Παρακολούθησης και Αξιολόγησης, στην οποία θα εκπροσωπούνται όλα τα επίπεδα κυβέρνησης και οι εθελοντικές οργανώσεις κοινωνικής πρόνοιας, καθώς και οι κοινωνικοί εταίροι.

31

Στον εθελοντικό τοµέα, θα γίνει προσπάθεια καθορισµού ποσοτικών και ποιοτικών στόχων για να επιτευχθεί η µεγιστοποίηση της συµµετοχής και συµβολής του στους στόχους της κοινωνικής ενσωµάτωσης.

32

ΜΕΡΟΣ 3 – ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ Η Κύπρος, όπως και τα άλλα νέα Κράτη Μέλη της ΕΕ, υπέβαλε την πρώτη Έκθεση Εθνικής Στρατηγικής για Επαρκείς και Βιώσιµες Συντάξεις τον Ιούλιο του 2005, στα πλαίσια της εφαρµογής της Ανοικτής Μεθόδου Συντονισµού στον τοµέα των συντάξεων. Στην Έκθεση αυτή περιγράφεται το όλο κυπριακό συνταξιοδοτικό σύστηµα, εξετάζεται αναλυτικά η κατάσταση σε σχέση µε την επάρκεια των συντάξεων, την οικονοµική βιωσιµότητα και τον εκσυγχρονισµό του συστήµατος µε σηµεία αναφοράς τους έντεκα κοινούς στόχους του Laeken. Επισηµαίνονται τα προβλήµατα και οι προκλήσεις και παρατίθενται ορισµένες µεταρρυθµίσεις και µέτρα που βρίσκονται υπό µελέτη µε σκοπό τη διασφάλιση της επάρκειας και βιωσιµότητας των συντάξεων, καθώς και τον εκσυγχρονισµό του συνταξιοδοτικού συστήµατος. Η Έκθεση Εθνικής Στρατηγικής για τις Συντάξεις ανέδειξε τις προκλήσεις που αντιµετωπίζει το κυπριακό συνταξιοδοτικό σύστηµα και κυρίως τα ζητήµατα που έχουν σχέση µε τον ψηλό κίνδυνο φτώχειας µεταξύ του πληθυσµού ηλικίας 65 ετών και άνω, το συνεχώς αυξανόµενο κόστος των συντάξεων ως ποσοστό του ΑΕΠ και τις επιπτώσεις που η αύξηση αυτή συνεπάγεται για τη βιωσιµότητα του συνταξιοδοτικού συστήµατος και των δηµόσιων οικονοµικών, καθώς και τις ανισότητες στα επίπεδα συντάξεων και την κατανοµή του συνταξιοδοτικού εισοδήµατος µεταξύ των εργαζοµένων στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα και των άλλων εργαζοµένων. 3.1 Εξελίξεις µετά την υποβολή της Έκθεσης Εθνικής Στρατηγικής

για τις Συντάξεις

3.1.1 Επάρκεια Συντάξεων Στην περίοδο 2004-2006 οι βασικές συντάξεις του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων αυξήθηκαν κατά 12,8%, σύµφωνα µε την αύξηση του δείκτη ασφαλιστέων αποδοχών, ενώ οι συµπληρωµατικές συντάξεις αυξήθηκαν κατά 9,26%, όση ήταν και η αύξηση στο δείκτη τιµών καταναλωτή κατά την ίδια περίοδο. Η κατώτατη σύνταξη κοινωνικών ασφαλίσεων και η κοινωνική σύνταξη αυξήθηκαν στο ίδιο ποσοστό µε τις βασικές συντάξεις (12,8%). Παράλληλα µε τις πιο πάνω αυξήσεις εξακολούθησε να καταβάλλεται σε συνταξιούχους µε ετήσια σύνταξη µέχρι ΛΚ6.500, η ειδική χορηγία. Όταν ληφθεί υπόψη το ολικό ποσό του συνταξιοδοτικού εισοδήµατος του δικαιούχου κατώτατης σύνταξης, περιλαµβανοµένης της ειδικής χορηγίας, η αύξηση στην περίοδο 2004-2006 ήταν 8,3%. Η αντίστοιχη αύξηση για τους δικαιούχους κοινωνικής σύνταξης ήταν 9,84%. Το 2005 χορηγήθηκε έκτακτο επίδοµα θέρµανσης ύψους ΛΚ50,00 για συνταξιούχους µε µηνιαία σύνταξη µέχρι ΛΚ500 και εφάπαξ πρόσθετο βοήθηµα ΛΚ75,00 για συνταξιούχους µε µηνιαία σύνταξη ΛΚ225,00 – ΛΚ345,00 ανάλογα µε τον αριθµό εξαρτώµενών τους. Η µέση ολική σύνταξη κοινωνικών ασφαλίσεων (βασική και συµπληρωµατική) αυξήθηκε κατά 12,5% για τους άντρες και κατά 13,1% για τις γυναίκες. Η αύξηση για την σύνταξη χηρείας ήταν 11,7%. Η αύξηση στη µέση σύνταξη ανικανότητας ήταν 10,3% για τους άντρες και 12,5% για τις γυναίκες. Η αύξηση αντανακλά την επίδραση

33

των αυξήσεων που αναφέρθηκαν πιο πάνω, καθώς και την επίδραση της σταδιακής ωρίµανσης του αναλογικού µέρους της ασφάλισης συντάξεων. Tο 2003 η κατώτατη σύνταξη κοινωνικών ασφαλίσεων, περιλαµβανοµένης της ειδικής χορηγίας, ήταν 35,2% του καθαρού διάµεσου σταθµισµένου εισοδήµατος όσο ήταν περίπου και το βασικό δηµόσιο βοήθηµα (34,5%). ´Oταν ετοιµαστούν οι δείκτες µε βάση το σύστηµα SILC (κάτι που αναµένεται να γίνει πριν το τέλος του 2006), θα διαφανεί η επίδραση των αυξήσεων που δόθηκαν από το 2004 µέχρι το 2006. Συναφώς αναφέρεται ότι το µέσο σταθµισµένο εισόδηµα των ατόµων ηλικίας 65 ετών και άνω ως ποσοστό του αντίστοιχου εισοδήµατος για τον πληθυσµό ηλικίας 0-64 είναι 55% (2003).

3.1.2 ∆ιασφάλιση της οικονοµικής βιωσιµότητας των συντάξεων Το 2004, οι ολικές δαπάνες ηλικιακών συντάξεων (όπως ορίζονται µε βάση το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Ολοκληρωµένων Στατιστικών Κοινωνικής Προστασίας) (ESSPROS) ως ποσοστό του ΑΕΠ ανήλθαν στο 6,9%, από το οποίο 4,0% αντιστοιχεί στις δηµόσιες δαπάνες. Τα αντίστοιχα ποσοστά προβλέπεται ότι θα αυξηθούν το 2050 σε 19,8% και 14,4% (Παράρτηµα 6, Πίνακας ΡΝ-Ρ8). Οι δαπάνες του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων για όλες τις συντάξεις ανήλθαν στο 4,4% του ΑΕΠ, ενώ οι συντάξεις των κρατικών υπαλλήλων απορρόφησαν 2,3% του ΑΕΠ. Η πρόσφατη αναθεώρηση των προβολών για τις δαπάνες συντάξεων του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων µε βάση τις Κοινώς Συµφωνηθείσες Παραδοχές (Commonly Agreed Assumptions) στην Οµάδα Εργασίας για τη Γήρανση (AWG) επιβεβαίωσαν ότι το πρόβληµα της βιωσιµότητας του Συστήµατος εξακολουθεί να είναι σοβαρό, αφού ως ποσοστό του ΑΕΠ οι δαπάνες θα αυξηθούν από 4,4% το 2004 σε 15,9% το 2050 και η εισφορά για την περίοδο 2004-2050 µε βάση το διανεµητικό σύστηµα χρηµατοδότησης θα ανέλθει από 12% περίπου το 2004 σε 39% περίπου το 2050 (Παράρτηµα 6, Πίνακας ΡΝ-Ρ4). Η τρέχουσα εισφορά για τις συντάξεις, η οποία είναι 14,4% των ασφαλιστέων αποδοχών και καθορίστηκε το 1980 ως η µέση εισφορά (general average premium) για µια περίοδο 45-50 ετών, θα έπρεπε να είχε ήδη αυξηθεί για την περίοδο 2004-2050 στο 21,5% προκειµένου να διατηρηθεί το υφιστάµενο αναλογιστικό ισοζύγιο. Ενόσω καθυστερεί η αύξηση των εισφορών και το καθεστώς σ’ ότι αφορά τις παροχές παραµένει ως έχει, η απαιτούµενη εισφορά θα τείνει πιο κοντά στο ποσοστό του διανεµητικού συστήµατος εισφοράς. Τούτο συνεπάγεται µεγαλύτερη επιβάρυνση των µελλοντικών γενεών παρά ότι αρχικά υπολογίστηκε. Ένα από τα µέτρα που προωθείται σ’ ότι αφορά τη βιωσιµότητα του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων είναι η αύξηση των τεκµαρτών εισοδηµάτων των αυτοτελώς εργαζοµένων µε βάση τα οποία υπολογίζεται η εισφορά τους, έτσι ώστε αυτά να καταστούν πιο αντιπροσωπευτικά των πραγµατικών τους εισοδηµάτων. Το νοµοσχέδιο, το οποίο εκκρεµεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων, προβλέπει αύξηση της τάξης του 13% κατά µέσο όρο. Το µέτρο αυτό θα ενδυναµώσει τη σχέση µεταξύ εισφορών και συντάξεων των αυτοτελώς εργαζοµένων, θα συµβάλει στην αύξηση των βασικών συντάξεων όλων γενικά των ασφαλισµένων και θα απαµβλύνει τη στρέβλωση στη λειτουργία της αρχής της αλληλεγγύης από τους µισθωτούς προς τους αυτοτελώς εργαζοµένους, των οποίων οι συντάξεις επιχορηγούνται σε µεγάλο ποσοστό από τις εισφορές των µισθωτών. Σήµερα η µέση εισφορά των αυτοτελώς εργαζοµένων είναι

34

67% περίπου της µέσης εισφοράς των µισθωτών και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα τεκµαρτά εισοδήµατα των αυτοτελώς εργαζοµένων δεν είναι αντιπροσωπευτικά των πραγµατικών εισοδηµάτων τους. Παράλληλα, µελετήθηκαν τρόποι για διαφοροποίηση της επενδυτικής πολιτικής του Ταµείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων µε στόχο την εξασφάλιση ψηλότερης απόδοσης των επενδύσεων. Επιπρόσθετα, ενισχύθηκαν τα διοικητικά µέτρα πάταξης της αδήλωτης εργασίας µε την εντατικοποίηση των επιθεωρήσεων σε τόπους εργασίας. Σε σχέση µε τη βιωσιµότητα των συντάξεων των υπαλλήλων του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα, το όριο ηλικίας υποχρεωτικής αφυπηρέτησης έχει ήδη αυξηθεί από το 60ο στο 63ο έτος για τους δηµόσιους υπαλλήλους και τους υπαλλήλους ορισµένων ηµικρατικών οργανισµών. Ωστόσο, για τα µέλη της εκπαιδευτικής υπηρεσίας, της αστυνοµίας και των ενόπλων δυνάµεων και την πλειονότητα των υπαλλήλων του ηµικρατικού τοµέα, η ηλικία υποχρεωτικής αφυπηρέτησης δεν έχει ακόµη επεκταθεί. Το κίνητρο για τους υπαλλήλους που επιλέγουν να παρατείνουν την υπηρεσία τους µέχρι το 63ο έτος είναι η ανάλογη αύξηση των συνταξιοδοτικών ωφεληµάτων για όσους δεν έχουν συµπληρώσει την ανώτατη περίοδο υπηρεσίας των 400 µηνών για πλήρη σύνταξη και η αύξηση των ωφεληµάτων αυτών για όλους όσοι έχουν συµπληρώσει την εν λόγω περίοδο, κατά 0,89% για κάθε 12 µήνες υπηρεσίας πέραν των 400 µηνών. Το µέτρο αυτό συµβάλλει στην αύξηση της απασχόλησης των ατόµων 55 – 64 ετών µε θετικές επιπτώσεις και για το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Σ’ ότι αφορά την επίδραση του µέτρου στη βιωσιµότητα των συντάξεων των κρατικών υπαλλήλων, οι οποίες χρηµατοδοτούνται σε διανεµητική βάση από τον κρατικό προϋπολογισµό, αυτή δεν µπορεί να εκτιµηθεί προς το παρόν αφού δεν έχει γίνει ακόµη αναλογιστική µελέτη για την εξέλιξη της δαπάνης των συντάξεων των κρατικών υπαλλήλων. Κατά το δεύτερο εξάµηνο του 2005, 85% των υπαλλήλων που θα αφυπηρετούσαν στο 60ο έτος επέλεξαν να παρατείνουν την υπηρεσία τους. Το ποσοστό αυτό ήταν ακόµη υψηλότερο για τους πρώτους εννιά µήνες του 2006, φθάνοντας το 96%.

3.1.3 Εκσυγχρονισµός Συντάξεων H Κυβέρνηση κατέθεσε στη Βουλή των Αντιπροσώπων το νοµοσχέδιο για τη µεταφορά στο Κυπριακό ∆ίκαιο της Οδηγίας 2003/41/ΕΚ, που ρυθµίζει τις δραστηριότητες και την εποπτεία των ιδρυµάτων που προσφέρουν υπηρεσίες επαγγελµατικών συνταξιοδοτικών παροχών. Με την ψήφιση του νοµοσχεδίου σε Νόµο, οι διατάξεις της Οδηγίας θα εφαρµόζονται σ’ όλα τα επαγγελµατικά συστήµατα συντάξεων που προχρηµατοδοτούνται, ανεξάρτητα από τον αριθµό µελών και σ’ όλα τα Ταµεία Προνοίας µε τουλάχιστον 100 µέλη. Τα Ταµεία Προνοίας µε µικρότερο αριθµό µελών θα εξακολουθήσουν να διέπονται από την υφιστάµενη νοµοθεσία για την εγγραφή και λειτουργία των Ταµείων Προνοίας. Η εφαρµογή της νέας νοµοθεσίας θα βελτιώσει σηµαντικά το επίπεδο διαφάνειας για τη λειτουργία των επαγγελµατικών συνταξιοδοτικών συστηµάτων ιδιαίτερα σ΄ ότι αφορά το κόστος των συντάξεων, τη βιωσιµότητά τους, την επένδυση και ασφάλεια των κεφαλαίων τους, καθώς και την πληροφόρηση των µελών και των συνταξιούχων τόσο

35

για τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις τους, όσο και για την κατάσταση του συνταξιοδοτικού τους συστήµατος. Αναµένεται επίσης ότι ο εκσυγχρονισµός της λειτουργίας των Επαγγελµατικών Συνταξιοδοτικών Συστηµάτων, θα ενθαρρύνει την επέκτασή τους µε θετική επίδραση στην επάρκεια των συντάξεων. 3.2 Επιδιώξεις και Στόχοι 2006-2008

3.2.1 Επάρκεια Συντάξεων Κατά την περίοδο 2006-2008, η τακτική ετήσια αναπροσαρµογή των συντάξεων του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων θα συνεχίσει µε βάση την υφιστάµενη µέθοδο δηλαδή µε βάση το δείκτη ασφαλιστέων αποδοχών για τις βασικές συντάξεις, περιλαµβανοµένων των κατώτατων συντάξεων και το δείκτη τιµών καταναλωτή για τις συµπληρωµατικές συντάξεις. Η κοινωνική σύνταξη (για τους ανασφάλιστους) θα συνεχίσει να αναπροσαρµόζεται όπως και οι βασικές συντάξεις του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Το πιο πάνω µέτρο, σε συνδυασµό µε την προϊούσα ωρίµανση του συµπληρωµατικού τµήµατος των συντάξεων κοινωνικών ασφαλίσεων, θα αυξήσει τα επίπεδα συντάξεων (Παράρτηµα 6, Πίνακας ΡΝ-Ρ4). Πρόσθετα, σύµφωνα µε το στόχο της κυβέρνησης για περαιτέρω βελτίωση της επάρκειας των συντάξεων, µελετάται, στα πλαίσια του κοινωνικού διαλόγου, αναπροσαρµογή του τρόπου υπολογισµού των συντάξεων ούτως ώστε να υπάρξει σταδιακή αύξηση των χαµηλών συντάξεων. Η αντιµετώπιση του προβλήµατος της σχετικής φτώχειας µεταξύ των ηλικιωµένων θα επιδιωχθεί επίσης µε την επιλεκτική ενίσχυση των εισοδηµάτων των νοικοκυριών µε µέλη άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω. Για το σκοπό αυτό θα µελετηθεί, µέσα στο 2007, η δυνατότητα καθορισµού κατώτατου εισοδήµατος για τα άτοµα αυτά µε βάση ένα σύστηµα ελέγχου των συνολικών εισοδηµάτων των επηρεαζόµενων νοικοκυριών, που θα αντικαταστήσει το υφιστάµενο σύστηµα ειδικής χορηγίας, το οποίο δηµιουργεί στρεβλώσεις στην κατανοµή του συνταξιοδοτικού εισοδήµατος και δεν έχει τον απαιτούµενο βαθµό αποτελεσµατικότητας στη µείωση της σχετικής φτώχειας. Παράλληλα, θα προωθηθεί µελέτη για τη δυνατότητα εισαγωγής δεύτερου πυλώνα συντάξεων καθορισµένης εισφοράς για όσους δεν έχουν σήµερα επαγγελµατικές συµπληρωµατικές συντάξεις. Η βελτίωση της πρόσβασης σε τέτοιες συντάξεις θα εξυπηρετήσει ταυτόχρονα τους στόχους της επάρκειας, του περιορισµού των ανισοτήτων στην κατανοµή του συνταξιοδοτικού εισοδήµατος µεταξύ των εργαζοµένων στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα και των άλλων εργαζοµένων, καθώς και εκείνο της βιωσιµότητας του δηµόσιου συνταξιοδοτικού συστήµατος και των δηµόσιων οικονοµικών.

3.2.2 Οικονοµική βιωσιµότητα του συνταξιοδοτικού συστήµατος Ο διάλογος µε τους κοινωνικούς εταίρους για το θέµα της βιωσιµότητας των συντάξεων του Γενικού Συστήµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων άρχισε από το Μάρτιο του 2005 µε την παρουσίαση και ανάλυση των πορισµάτων µελέτης για ορισµένα εναλλακτικά σενάρια µεταρρυθµίσεων.

36

Μέχρι το τέλος Σεπτεµβρίου 2006, αναµένεται να εντατικοποιηθεί ο διάλογος µε στόχο την τελική κατάληξη για τα µέτρα που θα υιοθετηθούν και τη συµπλήρωση της διαδικασίας ψήφισής τους µέχρι το τέλος του 2006. Εξίσου σηµαντικό είναι και το θέµα βιωσιµότητας των συντάξεων των υπαλλήλων του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα. Στην περίοδο 2006-2007, θα συνεχιστούν οι προσπάθειες για αύξηση της ηλικίας υποχρεωτικής αφυπηρέτησης για όλους τους υπαλλήλους µε την επίτευξη τής ευρύτερης δυνατής συναίνεσης µε τις ενδιαφερόµενες οργανώσεις.

3.2.3 Εκσυγχρονισµός συντάξεων

Εκτός από την περιορισµένη πρόσβαση σε επαγγελµατικά συστήµατα συντάξεων, η οποία οδηγεί σε χαµηλό επίπεδο συντάξεων και ανισότητες µεταξύ των εργαζοµένων, ένα από τα προβλήµατα που χρήζουν αντιµετώπισης είναι η αδυναµία των Ταµείων Προνοίας να διασφαλίσουν επαρκές συνταξιοδοτικό εισόδηµα ως αποτέλεσµα της ευχέρειας για είσπραξη των συσσωρευµένων ωφεληµάτων µε την αλλαγή εργοδότη, αλλά και του γεγονότος ότι τα ωφελήµατα καταβάλλονται µε τη µορφή εφάπαξ πληρωµής. Η βελτίωση της αποδοτικότητας και αποτελεσµατικότητας των Ταµείων Προνοίας, που καλύπτουν 28% περίπου των εργαζοµένων µε µέση ετήσια εισφορά 11,3% (2002), θα είναι ένα από τα θέµατα που θα µελετηθούν στα πλαίσια της γενικότερης µελέτης (βλέπετε 3.2.1) για ανάπτυξη δεύτερου συνταξιοδοτικού πυλώνα.

Η διαφάνεια σ΄ότι αφορά το Σύστηµα Συντάξεων των Κρατικών Υπαλλήλων, θα προωθηθεί µε την εκπόνηση αναλογιστικής µελέτης για το κόστος των συντάξεων και για να εκτιµηθούν η µακροπρόθεσµη εξοικονόµηση από την αύξηση του ορίου υποχρεωτικής αφυπηρέτησης και η επίδραση άλλων παραµέτρων στην αύξηση της δαπάνης . Η µελέτη αυτή θα είναι ένα πολύ χρήσιµο εργαλείο για το διάλογο µε τους ενδιαφερόµενους και θα βοηθήσει στη λήψη αποφάσεων που να βασίζονται σ’ ολοκληρωµένη πληροφόρηση για τα προβλήµατα.

Μέσα στο 2007 θα ετοιµαστεί νέα αναλογιστική µελέτη για το Γενικό Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, η οποία σύµφωνα µε την καθιερωµένη πρακτική θα τεθεί στη διάθεση των κοινωνικών εταίρων για ενηµέρωσή τους σχετικά µε την κατάσταση του Συστήµατος και τις προβλεπόµενες εξελίξεις µακροπρόθεσµα.

Τέλος, προωθείται η απλοποίηση και ενοποίηση της Νοµοθεσίας Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Η νέα Νοµοθεσία αναµένεται να κατατεθεί για ψήφιση µέσα στο 2007.

37

ΜΕΡΟΣ 4 – ΕΘΝΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΡΟΝΤΙ∆Α

ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΦΡΟΝΤΙ∆Α

4.1 Περίληψη Το επίπεδο υγείας του κυπριακού πληθυσµού είναι αρκετά ψηλό και συγκρίνεται ευνοϊκά µε εκείνο των άλλων κρατών µελών της Ε.Ε. Το προσδόκιµο επιβίωσης κατά τη γέννηση το 2002/2003 ήταν 77 χρόνια για τους άντρες και 81,4 για τις γυναίκες. Το προσδόκιµο υγιούς ζωής κατά τη γέννηση ήταν 68,6 χρόνια για τους άντρες και 69,6 χρόνια για τις γυναίκες. Το προσδόκιµο επιβίωσης στην ηλικία των 45 ήταν 34 χρόνια για τους άντρες και 37,6 για τις γυναίκες. Οι αντίστοιχοι δείκτες στην ηλικία των 65 ετών ήταν 16,6 για τους άντρες και 19,2 για τις γυναίκες. Η βρεφική θνησιµότητα, το 2004, ήταν 3,5 θάνατοι σε κάθε 1000 γεννήσεις. Το 2004 ο αριθµός των ατόµων ανά νοσοκοµειακή κλίνη ήταν 240. Ο αριθµός ατόµων ανά ιατρό ήταν 375 και ανά νοσοκόµα 227. Οι δαπάνες υγείας ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν 6,2%, από το οποίο 3% ήταν οι δηµόσιες δαπάνες και 3,2% οι ιδιωτικές δαπάνες υγείας (2004). Η κατά κεφαλή δηµόσια δαπάνη υγείας σε Μονάδες Αγοραστικής ∆ύναµης ήταν $465, ενώ η επιβάρυνση των νοικοκυριών για την υγεία έφθανε το 50% της συνολικής δαπάνης. Η χρηµατοδότηση και οργάνωση της φροντίδας υγείας στην Κύπρο παρουσιάζει σοβαρές αδυναµίες. Το δηµόσιο σύστηµα φροντίδας υγείας, που χρηµατοδοτείται από τη γενική φορολογία, καλύπτει θεωρητικά ένα µεγάλο ποσοστό του πληθυσµού (εντελώς δωρεάν καλύπτεται το 65-70% και 5-10% έναντι µειωµένων τελών). Ωστόσο, η προσφορά υπηρεσιών από τις δηµόσιες υπηρεσίες υγείας δεν επαρκεί για κάλυψη των αναγκών των δικαιούχων, οι οποίοι αναγκάζονται να χρησιµοποιούν και τις ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας έναντι πληρωµής. Το 2002, τα νοικοκυριά µε το χαµηλότερο εισόδηµα ξόδεψαν για την υγεία 6,4% του εισοδήµατός τους, ενώ τα νοικοκυριά µε ψηλά εισοδήµατα 2,5-3%. Οι όροι πρόσβασης στις δηµόσιες υπηρεσίες υγείας οδηγούν σε ανισότητες. Ένα σηµαντικό τµήµα του πληθυσµού καλύπτεται χωρίς έλεγχο εισοδήµατος µε βάση την επαγγελµατική κατάσταση (κρατικοί υπάλληλοι), ενώ ο υπόλοιπος πληθυσµός µε βάση εισοδηµατικά κριτήρια, µε αποτέλεσµα οικογένειες µε τα ίδια εισοδήµατα να τυγχάνουν διαφορετικής µεταχείρισης. Η οργάνωση της παροχής της φροντίδας υγείας, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι ο κάθετος διαχωρισµός των δηµόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας, παρουσιάζει σοβαρά προβλήµατα. Υπάρχει έλλειψη συντονισµού και επικοινωνίας µεταξύ των δύο τοµέων µε επιπτώσεις στη σωστή και αποδοτική αξιοποίηση των διαθέσιµων πόρων, στην προσφορά ολικής και ποιοτικής φροντίδας και στην εξέλιξη των κόστων υγείας. Η δοµή των Υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας είναι πεπαλαιωµένη, όπως και το σύστηµα διοίκησης των κρατικών νοσοκοµείων. Η απουσία ενός σύγχρονου και ολοκληρωµένου συστήµατος διασφάλισης ποιότητας είναι µια ακόµη αδυναµία του υφιστάµενου συστήµατος υγείας.

38

Η αντιµετώπιση των προβληµάτων χρηµατοδότησης και οργάνωσης της φροντίδας υγείας προωθείται µέσω του Εθνικού Συστήµατος Υγείας, του οποίου ο προγραµµατισµός εισαγωγής έχει ήδη δροµολογηθεί µε στόχο την έναρξη της λειτουργίας του το 2008. Παράλληλα µε την προώθηση της εισαγωγής του ΕΣΥ θα προωθηθεί ο εκσυγχρονισµός της οργανωτικής δοµής του Υπουργείου Υγείας, καθώς και η µεταρρύθµιση του συστήµατος διεύθυνσης των Κρατικών Νοσοκοµείων για να καταστούν διοικητικά και οικονοµικά αυτόνοµα. Άλλα σηµαντικά µέτρα προτεραιότητας είναι η εισαγωγή ολοκληρωµένου συστήµατος διασφάλισης ποιότητας και διαχείρισης κινδύνου και η ανάπτυξη συστήµατος παρακολούθησης της υγείας. Η πρόληψη της ασθένειας και η προαγωγή της υγείας επιδιώκεται µε µια σειρά προγραµµάτων, τα οποία λαµβάνουν υπόψη τις κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνησιµότητας στην Κύπρο. Η µακροχρόνια φροντίδα αποτελεί δικαίωµα του κάθε πολίτη, ο οποίος αδυνατεί να την εξασφαλίσει µε τους πόρους που διαθέτει. Για τους δικαιούχους, η φροντίδα αυτή παρέχεται απευθείας από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας, από τις κοινότητες/δήµους και ιδιωτικές στέγες µε κρατική χρηµατοδότηση. Οι υπηρεσίες µακροχρόνιας φροντίδας περιλαµβάνουν ιδρυµατική φροντίδα (24ωρη και ηµερήσια) και κατ’ οίκον φροντίδα. Σηµαντικός είναι επίσης ο ρόλος των εθελοντικών οργανώσεων στην παροχή ηµερήσιας και κατ’ οίκον φροντίδας. Το κράτος ενθαρρύνει την ανάπτυξη υπηρεσιών φροντίδας στο τοπικό επίπεδο µε επιχορηγήσεις και τεχνική στήριξη στα πλαίσια της πολιτικής για προώθηση της συµµετοχής της κοινότητας και της ευρύτερης κοινωνίας στην παροχή υπηρεσιών. Οι δηµόσιες υπηρεσίες υγείας στηρίζουν τη µακροχρόνια φροντίδα µε την κάλυψη των αναγκών υγείας των ατόµων που είναι τοποθετηµένα σε κρατικές και κοινοτικές στέγες και των ατόµων που φροντίζονται κατ’ οίκον µέσω των κατά τόπους Κέντρων Υγείας. Την περίοδο 2007-2010, θα λειτουργήσουν 20 νέα προγράµµατα κατ’ οίκον κοινοτικής νοσηλευτικής φροντίδας. Για τους ψυχικά ασθενείς έχει αναπτυχθεί ένα εθνικό δίκτυο κοινοτικής νοσηλευτικής ψυχικής υγείας που στηρίζει τους χρόνιους ασθενείς που ζουν στην κοινότητα. Για σκοπούς διασφάλισης τής ποιότητας, η ίδρυση και λειτουργία κοινοτικών και ιδιωτικών στεγών ρυθµίζεται µε νόµο, ο οποίος καθορίζει τις ελάχιστες προδιαγραφές που πρέπει να τηρούνται. Παρόµοια νοµοθετική ρύθµιση ισχύει και για τα Κέντρα Ενηλίκων που λειτουργούν οι εθελοντικές οργανώσεις. Μέσα στην περίοδο 2006-2008, θα αξιοποιηθούν τα αποτελέσµατα ειδικής µελέτης για τις υπηρεσίες ανοικτής φροντίδας στην Κύπρο µε σκοπό την προώθηση µέτρων βελτίωσης της ποιότητας της φροντίδας. Η οικονοµική βιωσιµότητα της µακροχρόνιας φροντίδας προωθείται µε τη συνεργασία των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας και του Παγκύπριου Συντονιστικού Συµβουλίου Εθελοντισµού, τόσο για την ορθολογική κατανοµή των χορηγιών µεταξύ των διαφόρων εθελοντικών οργανώσεων, όσο και για την αποδοτική αξιοποίηση των πόρων τους.

39

Η έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη των χρόνιων ασθενειών, καθώς και η προώθηση υγιεινών τρόπων ζωής που συµβάλλουν στη µείωση της ανάγκης για µακροχρόνια φροντίδα είναι ένας από τους παράγοντες που επιδρούν θετικά στην οικονοµική βιωσιµότητα. Γι’ αυτό, το Υπουργείο Υγείας έχει ετοιµάσει και προωθεί δεκαετές πρόγραµµα ανάπτυξης γηριατρικών υπηρεσιών, οι οποίες θα ενταχθούν σ’ όλα τα επίπεδα φροντίδας υγείας. Η στόχευση της επιδότησης της µακροχρόνιας φροντίδας σ’ αυτούς που δεν µπορούν να την εξασφαλίσουν µε ίδιους πόρους, καθώς και η αξιοποίηση της διάθεσης της οικογένειας για φροντίδα εξαρτωµένων µελών της είναι επίσης σηµαντικοί παράγοντες για τη βιωσιµότητα της φροντίδας. 4.2 Φροντίδα Υγείας

4.2.1 Το υφιστάµενο σύστηµα φροντίδας υγείας Η Κύπρος δεν έχει ακόµη εισαγάγει εθνικό σύστηµα υγείας. Η φροντίδα υγείας παρέχεται από τις Κρατικές Υπηρεσίες Υγείας και από τις υπηρεσίες υγείας του ιδιωτικού τοµέα. Οι κρατικές υπηρεσίες παρέχουν υπηρεσίες ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης στους δικαιούχους δωρεάν φροντίδας υγείας, αλλά και σε µη δικαιούχους έναντι πληρωµής των καθορισµένων τελών. Η χρηµατοδότηση των κρατικών υπηρεσιών υγείας γίνεται σχεδόν εξολοκλήρου από τη γενική φορολογία µέσω του κρατικού προϋπολογισµού και σε µικρό ποσοστό από τα τέλη συµµετοχής των δικαιούχων και όσων κάνουν χρήση των υπηρεσιών µε πληρωµή των τελών. Οι ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας χρηµατοδοτούνται από τους ίδιους τους ασθενείς ή µέσω ταµείων υγείας, τα οποία εφαρµόζουν διάφοροι εργοδότες για τους εργοδοτούµενούς τους ή µέσω συντεχνιακών ταµείων υγείας, καθώς και από την ιδιωτική ασφάλιση υγείας. Η οργάνωση και παροχή φροντίδας υγείας από τις δηµόσιες υπηρεσίες υγείας αποτελεί ευθύνη της Κεντρικής Κυβέρνησης, µέσω του Υπουργείου Υγείας, το οποίο λειτουργεί ένα δίκτυο υπηρεσιών σ’ όλη την ελεγχόµενη από το κράτος περιοχή της Κύπρου, που περιλαµβάνει νοσοκοµεία και κέντρα υγείας. Εκτός από την παροχή φροντίδας υγείας, οι αρµοδιότητες του Υπουργείου Υγείας περιλαµβάνουν τη διαµόρφωση πολιτικής υγείας, το συντονισµό των δραστηριοτήτων των δηµόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας, τη ρύθµιση των προτύπων υγείας και την προώθηση της θέσπισης της νοµοθεσίας υγείας. Η δοµή των υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας περιλαµβάνει τα εξής τµήµατα:

Το Τµήµα Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών ∆ηµόσιας Υγείας Το Τµήµα Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Το Τµήµα Οδοντιατρικών Υπηρεσιών

40

Το Τµήµα Φαρµακευτικών Υπηρεσιών Τη ∆ιεύθυνση Νοσηλευτικών Υπηρεσιών Το Γενικό Χηµείο του Κράτους.

Οι ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας συγκεντρώνονται σχεδόν εξολοκλήρου στα µεγάλα αστικά κέντρα.

4.2.2 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ι) – ∆ιασφάλιση πρόσβασης για όλους σε επαρκείς υπηρεσίες φροντίδας υγείας

4.2.2.1 Κάλυψη Το υφιστάµενο δηµόσιο σύστηµα φροντίδας υγείας παρέχει δωρεάν ιατροφαρµακευτική περίθαλψη στους κρατικούς υπαλλήλους και κρατικούς αξιωµατούχους, ανεξάρτητα από την οικονοµική τους κατάσταση και σ’ άλλες οµάδες του πληθυσµού για τις οποίες ισχύουν εισοδηµατικά κριτήρια. Οι οµάδες αυτές διακρίνονται στους δικαιούχους δωρεάν φροντίδας και στους δικαιούχους φροντίδας έναντι πληρωµής µειωµένων τελών. Η διάκριση αυτή γίνεται ανάλογα µε το εισόδηµα και τον αριθµό µελών της οικογένειας. Τα µέλη οικογενειών που έχουν αποκτήσει τέσσερα ή περισσότερα παιδιά δικαιούνται δωρεάν περίθαλψη ανεξάρτητα από το εισόδηµά τους. ∆ωρεάν φροντίδα παρέχεται επίσης σε άτοµα µε χρόνιες ασθένειες ή µε σοβαρή αναπηρία. Οι κατηγορίες του πληθυσµού που καλύπτονται από τις ∆ηµόσιες Υπηρεσίες Υγείας φαίνονται στο Παράρτηµα 2. O αριθµός των ατόµων που καλύπτονται από τις δηµόσιες υπηρεσίες υγείας δωρεάν υπολογίζεται στο 65-70% του συνολικού πληθυσµού. Ποσοστό 5-10% του πληθυσµού καλύπτεται έναντι πληρωµής 50% των τελών για υπηρεσίες εξωτερικού ασθενούς και µέχρι 50% των τελών για ενδονοσοκοµειακή περίθαλψη, ανάλογα µε το εισόδηµα της οικογένειας. Για ασθενείς οι οποίοι δεν δικαιούνται περίθαλψη δωρεάν ή µε µειωµένα τέλη, υπάρχει οροφή χρέωσης τελών για ενδονοσοκοµειακή περίθαλψη, η οποία ποικίλλει ανάλογα µε το οικογενειακό εισόδηµα και τον αριθµό µελών της οικογένειας. Η περίθαλψη για επείγοντα περιστατικά παρέχεται δωρεάν σ’ όλους τους κατοίκους στα Τµήµατα Ατυχηµάτων και Επειγόντων Περιστατικών των κρατικών νοσοκοµείων. Οι δικαιούχοι κρατικοί υπάλληλοι και αξιωµατούχοι συµµετέχουν στη χρηµατοδότηση τής φροντίδας υγείας µε την πληρωµή τέλους ΛΚ1,20 για κάθε επίσκεψη στα εξωτερικά ιατρεία και ηµερήσιου τέλους από ΛΚ4,00 µέχρι ΛΚ12,00, ανάλογα µε τη θέση διαµονής, για την ενδονοσοκοµειακή περίθαλψη. Οι δικαιούχοι δωρεάν φροντίδας υγείας µε βάση εισοδηµατικά κριτήρια καταβάλλουν µόνο το τέλος των ΛΚ 1,20 για εξωτερικές επισκέψεις. Οι δικαιούχοι ηλικίας 65 ετών και άνω και οι λήπτες δηµόσιου βοηθήµατος δεν καταβάλλουν τέλη για εξωτερικές επισκέψεις.

41

4.2.2.2 Προσφερόµενες υπηρεσίες υγείας Οι υπηρεσίες φροντίδας υγείας που προσφέρουν οι κρατικές υπηρεσίες υγείας περιλαµβάνουν:

Υπηρεσίες γενικής ιατρικής σε εξωτερικούς ασθενείς Υπηρεσίες ειδικοτήτων σε εξωτερικούς και εσωτερικούς ασθενείς Τα αναγκαία φάρµακα ∆ιαγνωστικές και παραϊατρικές εξετάσεις Νοσοκοµειακή φροντίδα Οδοντιατρική φροντίδα (προσθετική οδοντιατρική παρέχεται µόνο σε συνταξιούχους και λήπτες δηµοσίου βοηθήµατος)

Ιατρική αποκατάσταση και παροχή τεχνητών µελών Επισκέψεις κατ’ οίκον Υπηρεσίες ασθενοφόρων

Κάτω από ορισµένες προϋποθέσεις δικαιούχοι ασθενείς µπορεί να παραπεµφθούν για θεραπεία στον ιδιωτικό τοµέα ή στο εξωτερικό.

4.2.2.3 Γεωγραφική πρόσβαση Το µικρό µέγεθος της Κύπρου και το πολύ καλό συγκοινωνιακό δίκτυο διευκολύνουν τη γεωγραφική πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Για τη διασφάλιση πρόσβασης για όλους τους κατοίκους, εκτός από τις ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας που συγκεντρώνονται στα αστικά κέντρα, το Υπουργείο Υγείας λειτουργεί 6 νοσοκοµεία στα αστικά κέντρα, 2 αγροτικά νοσοκοµεία, 7 αστικά κέντρα υγείας και τριάντα αγροτικά κέντρα υγείας µε περισσότερα από 200 υπόκεντρα σε ισάριθµες αγροτικές κοινότητες.

4.2.2.4 Προκλήσεις Παρότι το υφιστάµενο σύστηµα δηµόσιας φροντίδας υγείας καλύπτει δωρεάν ή µε την καταβολή µειωµένων τελών το µεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσµού, οι δηµόσιες υπηρεσίες υγείας δεν έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν φροντίδα στο σύνολο των δικαιούχων, µε αποτέλεσµα πολλοί από αυτούς να αποτείνονται στον ιδιωτικό τοµέα υγείας καταβάλλοντας οι ίδιοι τα έξοδα περίθαλψής τους. Το 2003 οι επισκέψεις σε δηµόσια εξωτερικά ιατρεία ήταν 46% του συνόλου, ενώ οι εισαγωγές σε δηµόσια νοσοκοµεία ανήλθαν στο 64% του συνόλου. Τον ίδιο χρόνο, µόλις 7% των οδοντιατρικών επισκέψεων έγιναν στα κρατικά οδοντιατρεία. Το 2002 ένα νοικοκυριό µε διάµεσο εισόδηµα ξόδευε σχεδόν 4% του εισοδήµατός του για φροντίδα υγείας, ενώ τα νοικοκυριά µε χαµηλότερα εισοδήµατα ξόδευαν για το σκοπό αυτό µεταξύ 4,6% και 6,4% του εισοδήµατός τους. Για τα εισοδηµατικά στρώµατα πάνω από το διάµεσο εισόδηµα, η αντίστοιχη δαπάνη ήταν 2,5% - 3,0% (Study of the costs of the National Health Insurance, Republic of Cyprus, July 2003). Η ιδιωτική χρηµατοδότηση της φροντίδας υγείας, το 2004, ήταν περίπου το 52% της ολικής δαπάνης για την υγεία. Επίσης, τα κριτήρια για κάλυψη από τις δηµόσιες υπηρεσίες υγείας οδηγούν σε διακρίσεις, αφού µια µεγάλη οµάδα, αυτή των κρατικών υπαλλήλων, καλύπτονται χωρίς

42

εισοδηµατικά κριτήρια, ενώ η κάλυψη του υπόλοιπου πληθυσµού συνδέεται µε το επίπεδο του εισοδήµατος. Η διαπίστωση των σοβαρών προβληµάτων οργάνωσης και χρηµατοδότησης της παροχής φροντίδας υγείας µε βάση το υφιστάµενο σύστηµα, οδήγησε στην απόφαση για εισαγωγή ενός Εθνικού Συστήµατος Υγείας για το οποίο έχει θεσπιστεί η σχετική νοµοθεσία από το 2001. Τα κύρια χαρακτηριστικά του ΕΣΥ (Παράρτηµα 3) είναι:

Η καθολική κάλυψη του πληθυσµού µε κριτήριο τη διαµονή Η χρηµατοδότηση µε τριµερή αναλογική εισφορά υπολογιζόµενη πάνω στο σύνολο των εισοδηµάτων

Η ελεύθερη επιλογή µεταξύ υπηρεσιών του δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα Ο διαχωρισµός της χρηµατοδότησης από την παροχή φροντίδας υγείας Η διαχείριση του Συστήµατος από ανεξάρτητο οργανισµό δηµοσίου δικαίου.

Στόχος είναι η έναρξη λειτουργίας του ΕΣΥ, το 2008. Ήδη ο Οργανισµός Ασφάλισης Υγείας έχει στελεχωθεί και µέσα στο 2006 αναµένεται να είναι έτοιµη µελέτη για την στρατηγική που θα ακολουθηθεί στα επόµενα δύο χρόνια για επίτευξη αυτού του στόχου.

4.2.3 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ια) - ∆ιασφάλιση ποιότητας στη φροντίδα υγείας

4.2.3.1 ∆ιασφάλιση ποιότητας Η ποιότητα στις υπηρεσίες φροντίδας υγείας διασφαλίζεται µε τα πρότυπα που καθορίζονται στις νοµοθεσίες που ρυθµίζουν τα επαγγέλµατα υγείας, την ποιότητα των φαρµάκων, τον ιατροφυσικό εξοπλισµό, τη λειτουργία των νοσοκοµείων, των κλινικών και ακτινολογικών εργαστηρίων και άλλων συναφών µε την υγεία υπηρεσιών. Ωστόσο, δεν έχει ακόµη εισαχθεί ολοκληρωµένο σύστηµα διασφάλισης ποιότητας. Η εισαγωγή ολοκληρωµένου συστήµατος διασφάλισης ποιότητας και διαχείρισης κινδύνου είναι µια από τις προτεραιότητες της Εθνικής Στρατηγικής Φροντίδας Υγείας 2006 – 2008. Ήδη από το 2003, συστάθηκε η Κεντρική Επιτροπή ∆ιασφάλισης της Ποιότητας και ∆ιαχείρισης Κινδύνου και ιδρύθηκαν νοσοκοµειακές επιτροπές για προώθηση της υλοποίησης του έργου. Στόχος είναι η ολοκλήρωση της εισαγωγής του µέτρου αυτού σ’ όλα τα δηµόσια νοσηλευτικά ιδρύµατα και η επέκταση του στον ιδιωτικό τοµέα υγείας µέχρι το 2009.

4.2.3.2 Πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας Τα Κέντρα Υγείας, τα οποία προσφέρουν πρωτοβάθµια φροντίδας υγείας, τα τελευταία χρόνια έχουν ενισχυθεί µε εξοπλισµό και προσωπικό για να προσφέρουν κάλυψη στον πληθυσµό των αγροτικών περιοχών σε 24ωρη βάση. Εκτός από θεραπευτικές υπηρεσίες τα κέντρα αυτά παρέχουν υπηρεσίες πρόληψης και προαγωγής της υγείας. Μέσα στα πλαίσια του υφιστάµενου συστήµατος υγείας, οι ανάγκες του πληθυσµού σε πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας καλύπτονται σε µεγάλο βαθµό από τον ιδιωτικό τοµέα υγείας. Η έλλειψη συντονισµού και επικοινωνίας µεταξύ του κρατικού και ιδιωτικού

43

τοµέα υγείας περιορίζει τις δυνατότητες προσφοράς ολικής και ποιοτικής πρωτοβάθµιας φροντίδας. Ο ρόλος της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας θα αναβαθµιστεί µε την εισαγωγή του ΕΣΥ. Όλοι οι ιατροί που θα προσφέρουν υπηρεσίες πρωτοβάθµιας φροντίδας θα ενταχθούν σ’ ένα ενιαίο σύστηµα οικογενειακών ιατρών, το οποίο θα αποτελεί το πρώτο σηµείο επαφής του ασθενούς µε τις υπηρεσίες υγείας και θα έχει αυξηµένο ρόλο τόσο στη θεραπεία όσο και στην πρόληψη της ασθένειας και την προαγωγή της υγείας. Ήδη ένας µεγάλος αριθµός ιατρών του δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα έχουν τύχει ειδικής εκπαίδευσης σε θέµατα σχετικά µε την πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας στα πλαίσια της προετοιµασίας για την εισαγωγή του ΕΣΥ.

4.2.3.3 Πρόληψη της ασθένειας και προαγωγή της υγείας Το Υπουργείο Υγείας εφαρµόζει ένα αριθµό σηµαντικών µέτρων πρόληψης τής ασθένειας τα οποία λαµβάνουν υπόψη την επιδηµιολογική κατάσταση στην Κύπρο. Τα µέτρα αυτά είναι: τα ακόλουθα:

Το πρόγραµµα Μαστογραφικού Ελέγχου Ανίχνευσης Καρκίνου του Μαστού το οποίο καλύπτει δωρεάν τις γυναίκες ηλικίας 50-69 ετών. Λειτουργεί σε τρεις επαρχίες και στόχος είναι να επεκταθεί σ’ όλες τις επαρχίες.

Το ∆ίκτυο Επιδηµιολογικής Επιτήρησης και Ελέγχου των Λοιµωδών Νοσηµάτων, που απορρέει από σχετικές αποφάσεις της Ε.Ε. Λειτούργησε στην ολοκληρωµένη του µορφή τον Ιανουάριο του 2004 και έχει συµβάλει στην αναβάθµιση των παρεχόµενων υπηρεσιών στον τοµέα της έγκαιρης ανίχνευσης και ελέγχου των λοιµωδών νοσηµάτων. Στα πλαίσια του δικτύου έχουν δηµιουργηθεί τέσσερα ανεξάρτητα συστήµατα:

• Σύστηµα αναφοράς υποχρεωτικά δηλούµενων νοσηµάτων • Σύστηµα αναφοράς λοιµωδών σε περίπτωση νοσηµάτων που η διάγνωση

είναι κυρίως εργαστηριακή • Σύστηµα αναφοράς σε επίπεδο πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας για

νοσήµατα/ σύνδροµα στα οποία η διάγνωση είναι καθαρά κλινική • Σύστηµα αναφοράς σεξουαλικώς µεταδιδόµενων λοιµωδών νοσηµάτων • Προγράµµατα πρόληψης των οδοντικών παθήσεων, ιδιαίτερα µεταξύ του

παιδικού πληθυσµού.

Στα πλαίσια επανατροφοδότησης των πληροφοριών στους λειτουργούς της Υγείας, από το 2004 κυκλοφορεί εξαµηνιαίο δελτίο Επιδηµιολογικής Επιτήρησης των Λοιµωδών Νοσηµάτων. Το ∆ίκτυο συµµετέχει και παρέχει πληροφορίες σε αντίστοιχα δίκτυα επιδηµιολογικής επιτήρησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Τα µέτρα προαγωγής της υγείας περιλαµβάνουν:

Προγράµµατα αγωγής υγείας στα σχολεία

44

Πρόληψη των παιδικών ατυχηµάτων. Το Μάρτιο του 2002, συστάθηκε Συµβουλευτική Επιτροπή για την Πρόληψη των Ατυχηµάτων και ∆ηλητηριάσεων στα παιδιά. Η Επιτροπή προχώρησε στην ανάπτυξη Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης για την πρόληψη των παιδικών ατυχηµάτων, το οποίο υιοθετήθηκε από το Υπουργικό Συµβούλιο το Σεπτέµβρη του 2005 και θα υλοποιηθεί κατά την περίοδο 2006-2010.

Από το 1995, η Κύπρος είναι µέλος του Ευρωπαϊκού ∆ικτύου Σχολείων Προαγωγής της Υγείας. Αρχικά το Κυπριακό ∆ίκτυο συµµετείχε στο πρόγραµµα πιλοτικά µε 16 σχολεία από όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης. Από το 2003, βρίσκεται στη φάση της διάχυσης µε την εξάπλωση και εφαρµογή πετυχηµένων προγραµµάτων σε άλλα σχολεία. Τη σχολική χρονιά 2005-2006 συµµετείχαν στο ∆ίκτυο 98 σχολεία.

Το Πρόγραµµα ∆ιακοπής του καπνίσµατος στα πλαίσια του οποίου λειτουργούν κλινικές διακοπής του καπνίσµατος σ’ όλα τα δηµόσια νοσοκοµεία των πόλεων.

Επίσης, αρκετές εθελοντικές οργανώσεις κοινωνικής πρόνοιας προωθούν διάφορες εκστρατείες ενηµέρωσης, στον τοµέα της αρµοδιότητας τους, µε στόχο την πρόληψη της ασθένειας και προαγωγής της υγείας (π.χ. Παγκύπριος Σύνδεσµος Καρκινοπαθών και Φίλων, Παγκύπριος ∆ιαβητικός Σύνδεσµος, Αντικαρκινικός Σύνδεσµος Κύπρου, ο Κυπριακός Σύνδεσµος Οικογενειακού Προγραµµατισµού κ.ά.).

4.2.3.4 Συµµετοχή ασθενών, επιλογή και πληροφόρηση Η συµµετοχή των ασθενών προωθείται µέσω των οργανώσεων των διαφόρων οµάδων ασθενών, οι οποίες δραστηριοποιούνται τόσο στον τοµέα της προώθησης των αιτηµάτων των ασθενών, όσο και στην προσφορά υπηρεσιών προς τους ασθενείς. Το Υπουργείο Υγείας διαβουλεύεται µε τις οργανώσεις αυτές πάνω σ’ όλα τα ζητήµατα που αφορούν τα µέλη τους και στηρίζει τη λειτουργία τους µε ετήσιες και έκτακτες χορηγίες. Η φωνή των ασθενών σε θέµατα που αφορούν τη λειτουργία των δηµόσιων νοσοκοµείων εκφράζεται µέσω των Επιτροπών Ευηµερίας των Ασθενών που λειτουργούν σε κάθε νοσοκοµείο. Σηµαντικό µέτρο για τα δικαιώµατα των ασθενών είναι ο Νόµος περί Προστασίας των ∆ικαιωµάτων των Ασθενών του 2004, ο οποίος κατοχυρώνει µεταξύ άλλων, το δικαίωµα σε φροντίδα υγείας και θεραπεία, την αξιοπρεπή µεταχείριση, την πρόσβαση σε Υπηρεσίες Υγείας, την απαγόρευση δυσµενούς διάκρισης, το δικαίωµα για πληροφόρηση, την προστασία της ιδιωτικής ζωής του ασθενούς, την τήρηση ιατρικών αρχείων, το δικαίωµα του ασθενούς αναφορικά µε τα ιατρικά αρχεία και το δικαίωµα εκπροσώπησης του ασθενούς. Η επιλογή ιατρού και νοσηλευτηρίου, η οποία σήµερα περιορίζεται στα όρια τού δηµόσιου τοµέα για τους δικαιούχους δωρεάν περίθαλψης, θα κατοχυρωθεί µε την εισαγωγή του ΕΣΥ, στα πλαίσια του οποίου ο ασθενής θα έχει ελεύθερη επιλογή οικογενειακού ιατρού και κατόπιν παραποµπής, ελεύθερη επιλογή ειδικού και νοσηλευτηρίου είτε του δηµόσιου είτε του ιδιωτικού τοµέα.

45

4.2.4 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ιβ) - ∆ιασφάλιση επαρκούς και υψηλής ποιότητας φροντίδας υγείας, οικονοµικά βιώσιµης

Η διακυβέρνηση του τοµέα της υγείας παρουσιάζει σοβαρά προβλήµατα, τα οποία προκύπτουν από την οργάνωση των δηµόσιων υπηρεσιών υγείας, τόσο στο επιτελικό όσο και στο επιχειρησιακό επίπεδο και τη λειτουργία δύο συστηµάτων, δηµόσιου και ιδιωτικού, χωρίς συντονισµό και επικοινωνία µεταξύ τους. Η αναδιοργάνωση του Υπουργείου Υγείας και η µεταρρύθµιση της διεύθυνσης των κρατικών νοσοκοµείων αποτελεί µια από τις προτεραιότητες τής Εθνικής Στρατηγικής Φροντίδας Υγείας 2006 – 2008. Για το θέµα έχουν ήδη γίνει µελέτες από εµπειρογνώµονες. Η προώθηση των εισηγήσεών τους θα ανατεθεί σε ειδική συµβουλευτική επιτροπή στο Υπουργείο Υγείας, η οποία θα υποβάλει προτάσεις για τον εκσυγχρονισµό της δοµής των Υπηρεσιών του Υπουργείου και την αυτονόµηση των κρατικών νοσοκοµείων.

Η ριζική λύση των προβληµάτων διακυβέρνησης του τοµέα της υγείας θα επέλθει µε την εισαγωγή του ΕΣΥ. Με την εφαρµογή του ΕΣΥ, η ευθύνη για την παροχή φροντίδας υγείας θα ανατεθεί στον Οργανισµό Ασφάλισης Υγείας, ο οποίος δεν θα είναι παροχέας υπηρεσιών, αλλά ο φορέας ενιαίας χρηµατοδότησης, µε την αγορά υπηρεσιών από παροχείς, τόσο του δηµόσιου όσο και του ιδιωτικού τοµέα σε ίση βάση.

Το ΕΣΥ θα εισαγάγει νέα συστήµατα πληρωµής των παροχέων υπηρεσιών, όπως η πληρωµή των οικογενειακών ιατρών µε κατά κεφαλή τέλος µε βάση τον κατάλογο εγγεγραµµένων ασθενών, την πληρωµή επισκέψεων σε ειδικούς µόνο κατόπιν παραποµπής του οικογενειακού ιατρού και την πληρωµή των νοσοκοµείων κατά ιατρική πράξη ή µε το σύστηµα της διαγνωστικής οµαδοποίησης των ασθενειών (Diagnostic Related Groups) ή άλλη συµφωνηµένη µέθοδο.

Σηµαντικό εργαλείο για τη βελτίωση της διακυβέρνησης θα είναι η προώθηση της ολοκλήρωσης της µηχανογράφησης των δηµόσιων υπηρεσιών υγείας και η επέκτασή της και στις ιδιωτικές υπηρεσίες µε την εισαγωγή του ΕΣΥ.

Η ανάπτυξη Συστήµατος Παρακολούθησης της Υγείας, που αναµένεται να ολοκληρωθεί µέχρι το 2007, θα συµβάλει στη βελτίωση της ποιότητας των δεικτών υγείας, την ενδυνάµωση της διοικητικής ικανότητας, την πλήρη εναρµόνιση µε το κοινοτικό σύστηµα πληροφοριών και την πλήρη ένταξη της Κύπρου σ’ όλα τα ευρωπαϊκά συστήµατα επιτήρησης των ασθενειών. Στην περίοδο 2007–2013 θα προωθηθεί περαιτέρω η προαγωγή της υγείας και των ενεργητικών τρόπων ζωής µε την ενδυνάµωση υφιστάµενων και εισαγωγή νέων προγραµµάτων. Για τη διασφάλιση της προσφοράς κατάλληλου ανθρώπινου δυναµικού υγείας, η Νοσηλευτική Εκπαίδευση θα αναβαθµιστεί σε πανεπιστηµιακό επίπεδο από το 2007/8. Μελετάται επίσης η ίδρυση Ιατρικής Σχολής και Σχολής Επιστηµών Υγείας στο Πανεπιστήµιο Κύπρου.

46

Θα προωθηθεί επίσης η εφαρµογή ενός ολοκληρωµένου συστήµατος συνεχούς εκπαίδευσης για τους επαγγελµατίες υγείας µε τη δηµιουργία Φορέα Επιµόρφωσης Επαγγελµατιών Υγείας. 4.3 Μακροχρόνια Φροντίδα

4.3.1 Το υφιστάµενο σύστηµα µακροχρόνιας φροντίδας Το δικαίωµα για µακροχρόνια φροντίδα κατοχυρώνεται µε βάση τον περί ∆ηµοσίων Βοηθηµάτων και Υπηρεσιών Νόµο, ο οποίος προβλέπει ότι σε κάθε πολίτη του οποίου το εισόδηµα και οι άλλοι οικονοµικοί πόροι δεν επαρκούν για ικανοποίηση των βασικών και ειδικών αναγκών του, παρέχεται δηµόσιο βοήθηµα. Σύµφωνα µε τον ίδιο Νόµο, η φροντίδα θεωρείται ως ειδική ανάγκη. Για τα άτοµα µε αναπηρίες, το δικαίωµα για φροντίδα κατοχυρώνεται και µε τον περί Ατόµων µε Αναπηρίες Νόµο, ο οποίος, µεταξύ άλλων παρέχει δικαίωµα για κοινωνικές υπηρεσίες για την εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης. Οµοίως, ο περί Νοητικά Καθυστερηµένων Ατόµων Νόµος κατοχυρώνει το δικαίωµα φροντίδας για τα νοητικά καθυστερηµένα άτοµα. Η µακροχρόνια φροντίδα, περιλαµβάνει ιδρυµατική φροντίδα και κατ’ οίκον φροντίδα. Η ιδρυµατική φροντίδα, που περιλαµβάνει και διηµερεύουσα φροντίδα, παρέχεται σε κρατικές στέγες ηλικιωµένων και αναπήρων, σε κοινοτικές/δηµοτικές στέγες και σε ιδιωτικές στέγες. Η κατ’ οίκον φροντίδα παρέχεται από κρατικές, κοινοτικές και ιδιωτικές φροντίστριες µε κρατική επιδότηση για δικαιούχους δηµοσίου βοηθήµατος. Εκτός των υπηρεσιών ιδρυµατικής και ανοικτής φροντίδας, λειτουργεί σχέδιο επιχορήγησης κτιριακών µετατροπών και προσθηκών σε κατοικίες µε σκοπό την ενθάρρυνση των οικογενειών να κρατήσουν τα ηλικιωµένα µέλη τους στο σπίτι και να τους προσφέρουν φροντίδα. Η απευθείας παροχή φροντίδας από το κράτος καλύπτει ένα µικρό ποσοστό των αναγκών. Το 2005, µόνο 6% του συνόλου των ληπτών δηµοσίου βοηθήµατος που τύγχαναν ιδρυµατικής φροντίδας διέµεναν σε κρατικές στέγες και µόνο 17% των ληπτών που φροντίζονταν κατ’ οίκον, εξυπηρετούνταν από κρατικές φροντίστριες. Ο εθελοντικός τοµέας έχει αυξηµένο ρόλο στην παροχή µακροχρόνιας φροντίδας, µε ποσοστό κάλυψης, το 2005, 42% για ιδρυµατική φροντίδα και 8% για κατ’ οίκον φροντίδα. Ο ιδιωτικός τοµέας παροχής µακροχρόνιας φροντίδας κατέχει δεσπόζουσα θέση. Το 2005, ποσοστό 52% των ληπτών δηµοσίου βοηθήµατος που τύγχαναν ιδρυµατικής φροντίδας µε κρατική επιδότηση ήταν τοποθετηµένοι σε ιδιωτικές στέγες και ποσοστό 75% των ληπτών που τύγχαναν κατ’ οίκον φροντίδας εξυπηρετούνταν από ιδιωτικές φροντίστριες µε επιδότηση από το κράτος. Σηµαντικός είναι επίσης ο ρόλος των εθελοντικών οργανώσεων στην παροχή ηµερήσιας και κατ’ οίκον φροντίδας. Το 2005, οι οργανώσεις αυτές λειτουργούσαν 18 Κέντρα Ενηλίκων παρέχοντας υπηρεσίες ηµερήσιας φροντίδας ή/και κατ’ οίκον φροντίδας και 57 άλλα προγράµµατα κατ’ οίκον φροντίδας και υπηρεσιών για ηλικιωµένους. Το κράτος, πέρα από την απευθείας παροχή υπηρεσιών φροντίδας, επιχορηγεί εθελοντικούς φορείς, σε τοπικό επίπεδο, που παρέχουν υπηρεσίες µακροχρόνιας

47

φροντίδας, µέσα στα πλαίσια της προσέγγισης για ενθάρρυνση της κινητοποίησης πόρων και της συµµετοχής τής κοινότητας και της ευρύτερης κοινωνίας στην παροχή υπηρεσιών. Το 2005, ποσό ΛΚ 1,22 εκ. διατέθηκε για επιχορηγήσεις κοινοτήτων και εθελοντικών φορέων για προγράµµατα ηλικιωµένων και αναπήρων. Η οικονοµική συµµετοχή των ατόµων που τυγχάνουν φροντίδας είναι ανάλογη µε την οικονοµική τους κατάσταση. Π.χ. οι συνταξιούχοι κοινωνικών ασφαλίσεων καταβάλλουν έναντι της παρεχόµενης σ’ αυτούς ιδρυµατικής φροντίδας 80% της µηνιαίας σύνταξής τους. Η παροχή µακροχρόνιας φροντίδας, στηρίζεται από τις ∆ηµόσιες Υπηρεσίες Υγείας, οι οποίες καλύπτουν τις ανάγκες φροντίδας υγείας των ατόµων που είναι τοποθετηµένα σε κρατικές και κοινοτικές στέγες και µέσω των Κέντρων Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας για όσους φροντίζονται κατ’ οίκον. Ειδικά για τους ψυχικά ασθενείς έχει αναπτυχθεί ένα δίκτυο Κοινοτικής Νοσηλευτικής Ψυχικής Υγείας σε εθνικό επίπεδο, το οποίο παρέχει στήριξη στους χρόνιους ασθενείς που ζουν στην κοινότητα. Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται σε συνεργασία µε τα Κέντρα Πρωτοβάθµιας Φροντίδας και τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας. Ήδη βρίσκεται σ’ εφαρµογή πιλοτικό πρόγραµµα κατ’ οίκον κοινοτικής γενικής νοσηλευτικής φροντίδας σε µια αστική και µια αγροτική περιοχή µε στόχο τη σταδιακή ανάπτυξη ενός εθνικού δικτύου κοινοτικής νοσηλευτικής για κατ’ οίκον φροντίδα, που θα καλύψει τις ανάγκες µακροχρόνιας φροντίδας υγείας των ηλικιωµένων και αναπήρων που βρίσκονται στην κοινότητα. Προγράµµατα φροντίδας περιλαµβάνονται επίσης στην Εθνική Στρατηγική για τα Ναρκωτικά και το Σχέδιο ∆ράσης για Μείωση της Ζήτησης 2004-2008, που συντονίζει το Αντιναρκωτικό Συµβούλιο Κύπρου. Ο προϋπολογισµός του Συµβουλίου έχει αυξηθεί κατά 32% το 2005 (σε σύγκριση µε το 2004) και κατά 43% το 2006 (σε σύγκριση µε το 2005).

4.3.2 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ι) – ∆ιασφάλιση πρόσβασης για όλους σε υπηρεσίες µακροχρόνιας φροντίδας.

4.3.2.1 Κατ’ οίκον φροντίδα Η φροντίδα κατ’ οίκον αποτέλεσε και αποτελεί τον κύριο άξονα της διασφάλισης πρόσβασης σε µακροχρόνια φροντίδα στα πλαίσια της γενικότερης επιδίωξης για παραµονή των ηλικιωµένων και των ατόµων µε σοβαρές αναπηρίες στο περιβάλλον της οικογένειας. Για το σκοπό αυτό, το 2005, στα πλαίσια τού περί ∆ηµοσίων Βοηθηµάτων και Υπηρεσιών Νόµου, παρεχόταν φροντίδα από 134 φροντίστριες απευθείας από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας, άλλες 191 φροντίστριες απασχολούνταν από τις διάφορες εθελοντικές οργανώσεις και 3.136 απασχολούνταν από τις οικογένειες των εξυπηρετούµενων ατόµων µε χρηµατοδότηση από το κράτος. Η κατ’ οίκον φροντίδα από µέλη της οικογένειας του ίδιου του εξυπηρετούµενου ατόµου καλύπτεται στις περιπτώσεις όπου το µέλος της οικογένειας εγκαταλείπει την εργασία του για να παρέχει τη φροντίδα.

48

Κατά την περίοδο 2006 – 2008, θα προωθηθεί η περαιτέρω ενδυνάµωση του θεσµού της κατ’ οίκον φροντίδας µε στόχο την επέκταση και βελτίωσή του. Τα µέτρα που θα εφαρµοστούν περιλαµβάνουν:

την προώθηση νοµοσχεδίου, για έγκριση στη Βουλή των Αντιπροσώπων µέχρι το τέλος του 2006, για τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής κατ’ οίκον φροντίδας από µη κυβερνητικές οργανώσεις και ιδιώτες.

Την επέκταση της παροχής τηλεφροντίδας σε µονήρη ηλικιωµένα και ανάπηρα άτοµα

Την επέκταση της παροχής υπηρεσιών εξεύρεσης κατ’ οίκον φροντίδας και σε µη λήπτες ∆ηµοσίου Βοηθήµατος µε την υπόδειξη κατάλληλων φροντιστών.

Παράλληλα, κατά την περίοδο 2007–2010, η κατ’ οίκον κοινοτική νοσηλευτική φροντίδα θα επεκταθεί µε τη λειτουργία 20 νέων προγραµµάτων. Κατά την περίοδο 2006-2008, θα προωθηθεί η περαιτέρω ανάπτυξη της κοινοτικής νοσηλευτικής ψυχικής υγείας, περιλαµβανοµένων των υπηρεσιών για στήριξη των ηλικιωµένων στην κοινότητα. Η µακροχρόνια θεραπεία ασθενών µε προβλήµατα ψυχικής υγείας αφορά τρεις τοµείς. Πρώτο, τη συνεχόµενη αναβάθµιση και διεύρυνση της εξωνοσοκοµειακής φροντίδας, δεύτερο την αναβάθµιση της ενδονοσοκοµειακής περίθαλψης µε τη δηµιουργία τού Εθνικού Κέντρου Ψυχικής Υγείας και τρίτο, τη δηµιουργία Πολυδύναµου Κέντρου στο Τµήµα Φυλακών για τη θεραπεία και φροντίδα καταδικασθέντων ψυχικά ασθενών. Στον τοµέα της κοινοτικής νοσηλευτικής ψυχικής υγείας, η αναβάθµιση περιλαµβάνει:

Ενίσχυση της Κοινοτικής Νοσηλευτικής µε στρατολόγηση περισσοτέρων νοσηλευτών, ικανών να αναπτύξουν δεξιότητες πέραν εκείνων που απαιτούνται στα τµήµατα εσωτερικής νοσηλείας.

Ετοιµασία θεσµικού πλαισίου για την Κοινοτική Νοσηλευτική και τις εξωνοσοκοµειακές δοµές. Ήδη προσχέδιο νόµου τυγχάνει επεξεργασίας.

Θεσµοθέτηση της συνεργασίας της Κοινοτικής Νοσηλευτικής µε την Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας και τις Κοινωνικές Υπηρεσίες.

Νοµοθεσία για ένταξη των ψυχικά ασθενών στην αγορά εργασίας (π.χ. να δοθούν κίνητρα στους εργοδότες για εργοδότηση ψυχικά ασθενών).

Επικέντρωση στη δευτερογενή κυρίως πρόληψη. ∆ιασυνδετική εργασία µε τα Γενικά Νοσοκοµεία. Πρόγραµµα παρεµβάσεων σε µειονότητες µε διαφορετική κουλτούρα (αλλοδαποί) ή/και σε ζευγάρια µεικτών γάµων.

Η προώθηση τέτοιων προγραµµάτων στην κοινότητα αποτελεί κι ένα από τους βασικούς στόχους της Κίνησης Προάσπισης ∆ικαιωµάτων Ψυχικά Ασθενών.

4.3.2.2 Ιδρυµατική φροντίδα Η ιδρυµατική φροντίδα παρέχεται σε άτοµα των οποίων η κατάσταση και οι οικογενειακές συνθήκες δεν επιτρέπουν την παραµονή τους στο σπίτι. Η πρόσβαση σε

49

ιδρυµατική φροντίδα διασφαλίζεται µε την προσφορά υπηρεσιών σε κρατικές και κοινοτικές στέγες φροντίδας ηλικιωµένων και αναπήρων, αλλά και µε εκτεταµένη χρήση ιδιωτικών στεγών, στις οποίες τοποθετούνται δικαιούχοι µε κρατική επιδότηση. ∆εδοµένης της περιορισµένης φροντίδας από κρατικές και κοινοτικές στέγες, η χρήση των ιδιωτικών στεγών είναι καίριας σηµασίας στην ικανοποίηση των αναγκών σε µακροχρόνια φροντίδα. Η χρήση των ιδιωτικών στεγών συµβάλλει στην άµεση προσφορά ιδρυµατικής φροντίδας και έτσι δεν δηµιουργούνται λίστες αναµονής. Για τα άτοµα µε αναπηρίες, οι περί Ατόµων µε Αναπηρίες Νόµοι του 2000 και 2004, κατοχυρώνουν το δικαίωµα των ατόµων αυτών για ανεξάρτητη διαβίωση, κοινωνική ενσωµάτωση και ισότιµη συµµετοχή στην κοινωνική και οικονοµική ζωή. Ανάµεσα στα εξειδικευµένα δικαιώµατα περιλαµβάνεται και το δικαίωµα σε κοινωνικές υπηρεσίες για την εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης. Ειδικότερα για τα νοητικά καθυστερηµένα άτοµα, ο περί Νοητικά Καθυστερηµένων Ατόµων Νόµος του 1989, κατοχυρώνει το δικαίωµα για φροντίδα, που περιλαµβάνει ιδρυµατική και διηµερεύουσα φροντίδα σε µια κρατική Στέγη και φροντίδα σε σπίτια στην κοινότητα στην Λευκωσία. Ο θεσµός των σπιτιών για άτοµα µε ειδικές ανάγκες θα επεκταθεί και σε άλλες πόλεις για περιορισµό της ιδρυµατοποίησης και για αύξηση της πρόσβασης σε υπηρεσίες φροντίδας.

4.3.3 Προτεραιότητες πολιτικής που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ια) – ∆ιασφάλιση ποιότητας στη µακροχρόνια φροντίδα.

4.3.3.1 Πρότυπα Η διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών ιδρυµατικής φροντίδας που παρέχουν οι ιδιωτικές και κοινοτικές στέγες, ρυθµίζεται από τον περί Στεγών για Ηλικιωµένους και Αναπήρους Νόµο. Ο Νόµος αυτός καθορίζει τις ελάχιστες προδιαγραφές που πρέπει να τηρούν οι Στέγες αυτές και για το σκοπό αυτό προβλέπει την υποχρεωτική εγγραφή τους και την τακτική επιθεώρησή τους. Τα πρότυπα που πρέπει να τηρούνται αφορούν τις υγειονοµικές και κτιριακές εγκαταστάσεις γενικά, την ασφάλεια των χώρων, τα προσόντα του προσωπικού, την αναλογία του αριθµού προσωπικού προς τον αριθµό ενοίκων κ.ά. Για τα Κέντρα Ενηλίκων που παρέχουν υπηρεσίες ηµερήσιας φροντίδας και κατ’ οίκον φροντίδας, καθώς και άλλες υπηρεσίες στο σπίτι, τα πρότυπα καθορίζονται από τον περί Κέντρων Ενηλίκων Νόµο. Και στην περίπτωση αυτή, ο Νόµος καθορίζει ελάχιστα επίπεδα, καθώς και την υποχρεωτική εγγραφή και επιθεώρησή τους. Κατά το 2007, όπως έχει ήδη αναφερθεί, αναµένεται η ψήφιση νοµοθεσίας, η οποία θα ρυθµίζει την παροχή φροντίδας (κατ’ οίκον φροντίδα κλπ) από µη κυβερνητικούς και ιδιωτικούς οργανισµούς, καθορίζοντας πρότυπα σε σχέση µε τα προσόντα των φροντιστών, των χώρων κλπ. Η µελέτη για την επέκταση και βελτίωση των Μονάδων και Υπηρεσιών Εξυπηρέτησης Παιδιών, Ηλικιωµένων, Αναπήρων και Άλλων Εξαρτωµένων, η οποία ετοιµάστηκε το 2006, περιέχει και εισηγήσεις για βελτίωση των υπηρεσιών φροντίδας, οι οποίες θα

50

αξιοποιηθούν στα πλαίσια τής Στρατηγικής Κοινωνικής Ενσωµάτωσης 2006–2008 για ανάπτυξη µέτρων προώθησης της ποιότητας.

4.3.3.2 Συντονισµός Ο διοικητικός συντονισµός των υπηρεσιών µακροχρόνιας φροντίδας ανήκει στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων µέσω των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας, το οποίο έχει την ευθύνη του σχεδιασµού, της υλοποίησης και παρακολούθησης των υπηρεσιών µακροχρόνιας φροντίδας. Για την υλοποίηση των προγραµµάτων, οι Υπηρεσίες λειτουργούν ένα δίκτυο Επαρχιακών Γραφείων των οποίων η διοικητική εξάρτηση από την κεντρική διοίκηση των Υπηρεσιών είναι άµεση. Στον τοµέα των υπηρεσιών Φροντίδας Υγείας και της Μακροχρόνιας Φροντίδας, κρίνεται αναγκαία η άµεση συσχέτιση των προγραµµάτων των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης και των εθελοντικών οργανώσεων µε τους επί µέρους στόχους των πολιτικών που προωθούνται, για να µπορέσουν οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και ο εθελοντικός τοµέας να συµβάλουν πιο καθοριστικά και ουσιαστικά στους εθνικούς στόχους των στρατηγικών υγείας και φροντίδας. Η αλληλεγγύη µεταξύ των µελών της οικογένειας, η οποία χαρακτηρίζει την κυπριακή κοινωνία και που στην περίπτωση των ατόµων που χρειάζονται µακροχρόνια φροντίδα εκφράζεται µε την επιθυµία της προσφοράς υπηρεσιών µέσα στο περιβάλλον της οικογένειας, οδηγεί στον προσανατολισµό της πολιτικής για ανάπτυξη τής κατ’ οίκον φροντίδας και των υπηρεσιών µέσα στην κοινότητα, µε την ιδρυµατοποίηση να προσφέρεται ως η διέξοδος στις περιπτώσεις όπου η οικογένεια αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες φροντίδας του µέλους της (βλέπετε επίσης τίτλο 4.3.1).

4.3.4 Προτεραιότητες που αφορούν τον Κοινό Στόχο (ιβ) – ∆ιασφάλιση επαρκούς και υψηλής ποιότητας µακροχρόνιας φροντίδας, οικονοµικά βιώσιµης

Η συµµετοχή των εξυπηρετουµένων στη χρηµατοδότηση της µακροχρόνιας φροντίδας, ανάλογα µε τα εισόδηµατά τους, συµβάλλει στην απάµβλυνση της πίεσης για δηµόσια χρηµατοδότηση, όπως και τα κίνητρα για ενδυνάµωση της κατ’ οίκον φροντίδας και της κινητοποίησης εθελοντικών πόρων (βλέπε τίτλο 4.3.1). Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας εφαρµόζουν µέτρα παρακολούθησης της υλοποίησης της πολιτικής για τη µακροχρόνια φροντίδα και εφαρµόζουν µέτρα οικονοµικού ελέγχου των οργανώσεων που επιχορηγούν για να βεβαιώνονται ότι τα ποσά των χορηγιών χρησιµοποιούνται ορθά και αποδοτικά για τους σκοπούς που προορίζονται. Η λειτουργία του ΠΣΣΕ, ανάµεσα στις αρµοδιότητες του οποίου είναι ο συντονισµός και ο έλεγχος των δραστηριοτήτων των οργανώσεων µελών του, καθώς και η παροχή σ’ αυτά τεχνικής και συµβουλευτικής βοήθειας, συµβάλλει στην ορθολογική και πιο αποδοτική χρήση των διαθέσιµων πόρων. Η συνεργασία του µε τις Υπηρεσίες Κοινωνικών Υπηρεσιών µε συµβουλευτική ιδιότητα, στην κατανοµή των δηµόσιων χορηγιών µεταξύ των εθελοντικών οργανώσεων συµβάλλει επίσης στον στόχο της καλύτερης αξιοποίησης των δηµόσιων πόρων και την ενίσχυση της βιωσιµότητας της µακροχρόνιας φροντίδας.

51

Τα µέτρα πρόληψης της ασθένειας, τα οποία εφαρµόζουν οι δηµόσιες υπηρεσίες υγείας περιλαµβάνουν ένα πλέγµα προγραµµάτων µεταξύ των οποίων είναι προγράµµατα έγκαιρης διάγνωσης και πρόληψης των χρόνιων ασθενειών, καθώς και προώθησης υγιεινών τρόπων ζωής (βλέπετε 4.2.3.3). Σ’ ότι αφορά τους ηλικιωµένους, το Υπουργείο Υγείας έχει ήδη ετοιµάσει δεκαετές πρόγραµµα ανάπτυξης γηριατρικών υπηρεσιών, µε βάση πορίσµατα ειδικής µελέτης. Οι υπηρεσίες αυτές θα ενταχθούν τόσο στην πρωτοβάθµια όσο και στη δευτεροβάθµια φροντίδα. Στόχος είναι η έγκαιρη διάγνωση και αντιµετώπιση ασθενειών, οι οποίες οδηγούν στην εξάρτηση των ηλικιωµένων, για παράταση της ικανότητάς τους για αυτοεξυπηρέτηση για όσο το δυνατό περισσότερο χρόνο της ζωής τους και για βελτίωση της ποιότητας τής ζωής τους. Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας εφαρµόζουν προγράµµατα συνεχούς εκπαίδευσης όλου του προσωπικού των Υπηρεσιών, περιλαµβανοµένων των κατ’ οίκον φροντιστών και των λειτουργών και φροντιστών που απασχολούνται στα ιδρύµατα µακροχρόνιας φροντίδας. Το ΠΣΣΕ δραστηριοποιείται επίσης στον τοµέα της κατάρτισης και ανάπτυξης τού προσωπικού, των στελεχών των διοικητικών συµβουλίων και των εθελοντών των οργανώσεων, αφού η δραστηριότητα αυτή είναι ανάµεσα στους βασικούς σκοπούς της ίδρυσής του. Τα θέµατα στα οποία προσφέρεται κατάρτιση αφορούν ευρωπαϊκά θέµατα, επικοινωνία, οργάνωση, ανάπτυξη και αξιολόγηση προγραµµάτων, διοίκηση και στρατηγικό προγραµµατισµό.

52

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 – ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΧΟΡΗΓΙΩΝ ΓΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΦΡΟΝΤΙ∆ΑΣ (1995 – 2000 και 2002 – 2005)

Έτος Αριθµός Προγραµµάτων Ύψος Χορηγίας (ΛΚ)

1995 176 1.270.000

1996 220 1.550.000

1997 243 1.800.000

1998 251 2.050.000

1999 281 3.250.000

2000 289 3.250.000

2002 334 3.830.000

2003 342 3.900.000

2004 340 4.000.000

2005 357 4.250.000

53

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 – ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ

ΤΙΣ ∆ΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΜΕΡΟΣ Ι - Πρόσωπα που καλύπτονται χωρίς εισοδηµατικά κριτήρια 1. Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας, Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων και µέλη

του Υπουργικού Συµβουλίου και της Βουλής των Αντιπροσώπων. 2. Πρόεδρος και µέλη της Επιτροπής ∆ηµόσιας Υπηρεσίας και της Επιτροπής

Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας. 3. Εν ενεργεία και αφυπηρετήσαντες δηµόσιοι υπάλληλοι. 4. Εν ενεργεία και αφυπηρετήσαντες αξιωµατικοί, υπαξιωµατικοί και µέλη της

Κυπριακής Αστυνοµίας και αξιωµατικοί και υπαξιωµατικοί της Εθνικής Φρουράς.

5. Εν ενεργεία και αφυπηρετήσαντα µέλη της Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισµού.

6. Αυτοί που άσκησαν τα λειτουργήµατα που αναφέρονται στις παραγράφους 1 και

2 πιο πάνω για περίοδο πέρα από δώδεκα µήνες. 7. Όσοι απέκτησαν τουλάχιστον τέσσερα παιδιά. 8. Οι εξαρτώµενοι των προσώπων που αναφέρονται στις παραγράφους 1 µέχρι 7

και εξαρτώµενοι από αποθανόντες εν ενεργεία ή αφυπηρετήσαντες δηµόσιους υπαλλήλους.

9. Κοινοτάρχες και δήµαρχοι. 10. Τα πρόσωπα που υπηρετούν τη θητεία τους στην Εθνική Φρουρά. 11. Οι ειδικευόµενοι και οι υπό εξάσκηση σε ιατρικό ίδρυµα γιατροί για απόκτηση

δικαιώµατος εγγραφής στο Μητρώο Ιατρών και οι εξαρτώµενοι τους. 12. Πρόσωπα που σπουδάζουν σε πλήρη βάση σε πιστοποιηµένους

(αναγνωρισµένους) κλάδους σπουδών των ανώτερων και ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων της Κύπρου και του εξωτερικού.

13. Πρόσωπα που φοιτούν σε πλήρη βάση σε ξενοδοχειακές σχολές που

συντηρούνται ή επιχορηγούνται από την Κυπριακή ∆ηµοκρατία και στην Αστυνοµική Ακαδηµία Κύπρου.

14. Ανάπηροι Αγώνων που λαµβάνουν χορηγήµατα από το Ταµείο Ανακούφισης

Παθόντων ή από άλλο ταµείο που δηµιουργήθηκε µε βάση τους εκάστοτε ισχύοντες νόµους ή κανονισµούς.

54

15. Οι πλήρως εξαρτώµενοι από αγνοούµενους, από ανάπηρους αγώνων ή από πεσόντες.

16. Μαθητές της Σχολής Τυφλών και της Σχολής Κωφών. 17. Μαθητευόµενοι Κέντρου Επαγγελµατικής Αποκατάστασης Αναπήρων. 18. Εγκλωβισµένοι και τα µέλη των οικογενειών τους. 19. Ένοικοι φιλανθρωπικών ιδρυµάτων που συντηρούνται από φιλανθρωπίες ή από

εθελοντικές εισφορές. 20. Ένοικοι του Οίκου του Ερυθρού Σταυρού. 21. Ένοικοι ιδρυµάτων για παιδιά µε ειδικές ανάγκες. 22. Παιδιά εµπιστευµένα στη φροντίδα και παρακολούθηση του Τµήµατος

Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας. 23. Λήπτες δηµόσιου βοηθήµατος και οι εξαρτώµενοι τους. 24. Χανσενικοί που απολύθηκαν (on parole). 25. Υπόδικοι και κατάδικοι. 26. Πρόσωπα που πάσχουν από ορισµένες σοβαρές ή χρόνιες ασθένειες. ΜΕΡΟΣ ΙΙ Πρόσωπα που καλύπτονται µε εισοδηµατικά κριτήρια

Ετήσιο Εισόδηµα Σύνθεση Οικογένειας*

Ανώτατο εισόδηµα για δωρεάν φροντίδα

Για φροντίδα έναντι µειωµένων τελών

Μονοµελής ΛΚ 9.000 ΛΚ 9.001 – 12.000

∆ιµελής ΛΚ18.000 ΛΚ18.001 – 22.000

Τριµελής ΛΚ19.000 ΛΚ19.001 – 23.000

Τετραµελής ΛΚ20.000 ΛΚ20.000 – 24.000

Πενταµελής ΛΚ21.000 ΛΚ21.001 – 25.000

* περιλαµβάνει τους γονείς και παιδιά ηλικίας µέχρι 18 ετών.

55

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ

Ο Νόµος για την εισαγωγή Εθνικού Συστήµατος Υγείας (ΕΣΥ) ψηφίστηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων στις 20 Απριλίου 2001. Οι κύριες διατάξεις του Νόµου αυτού είναι περιληπτικά οι εξής: Κάλυψη Το ΕΣΥ θα καλύπτει (α) κάθε πολίτη της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας που διαµένει νόµιµα στην Κύπρο, και (β) αλλοδαπούς που διαµένουν µόνιµα ή εργάζονται νόµιµα στην Κύπρο και

καταβάλλουν εισφορές στο ΕΣΥ. Χρηµατοδότηση Το ΕΣΥ θα χρηµατοδοτείται από εισφορές που θα καταβάλλονται από: (α) το Κράτος (δ) τους αυτοεργοδούµενους (β) τους Εργοδότες (ε) τους συνταξιούχους (γ) τους Εργοδοτούµενους (στ) τα άτοµα µε εισοδήµατα µη

προερχόµενα από εργασία Το ποσοστό εισφοράς όπως, καθορίζεται στο σχετικό Νόµο, έχει ως εξής: Κατηγορία Εισφορές

Προσωπική Εισφορά

(%)

Εργοδοτική Εισφορά

(%)

Κρατική Εισφορά

(%)

Ολική Εισφορά

(%) Εργοδοτούµενος

Αυτοεργοδοτούµενος

Συνταξιούχος

Άτοµα µε µη εργασιακό εισόδηµα

2,00

3,55

2,00

2,00

2,55

---

---

---

4,55

4,55

4,55

---

9,10

8,10

6,55

2,00

Η εισφορά θα υπολογίζεται πάνω στις ολικές αποδοχές/ολικό εισόδηµα χωρίς οποιαδήποτε οροφή. Παρεχόµενες υπηρεσίες Οι υπηρεσίες που θα παρέχει το ΕΣΥ περιλαµβάνουν: (α) Υπηρεσίες εξωτερικού ασθενούς από γενικούς ιατρούς και υπηρεσίες ειδικών

ιατρών σε εξωτερικούς και εσωτερικούς ασθενείς. (β) Τα αναγκαία φάρµακα και φαρµακευτικό υλικό. (γ) ∆ιαγνωστικές και παραϊατρικές εξετάσεις (δ) Νοσοκοµειακή φροντίδα (ε) Οδοντιατρική φροντίδα για παιδιά µέχρι 15 ετών (στ) Ιατρική αποκατάσταση και παροχή προσθετικών και ορθοπεδικών συσκευών.

56

(ζ) Κατ΄οίκον επισκέψεις (η) Μεταφορά του ασθενούς, όπου το απαιτεί η κατάσταση της υγείας του. Ταµείο Ασφάλισης Υγείας Οι εισφορές που θα πληρώνονται για χρηµατοδότηση του ΕΣΥ, θα καταβάλλονται σε ανεξάρτητο Ταµείο Ασφάλισης Υγείας, το οποίο θα ιδρυθεί µε βάση το σχετικό Νόµο. Το Ταµείο αυτό θα βαρύνεται µε όλες τις δαπάνες που θα απαιτούνται (περιλαµβανοµένων των διοικητικών εξόδων) για εξασφάλιση των υπηρεσιών που θα παρέχει το ΕΣΥ. Οι ολικές ετήσιες δαπάνες θα υπόκεινται στον περιορισµό ενός σφαιρικού προϋπολογισµού που θα συµφωνείται µεταξύ του Οργανισµού Ασφάλισης Υγείας και των παροχέων υπηρεσιών. ∆ιοίκηση Η διοικητική εφαρµογή του ΕΣΥ και η διαχείριση του Ταµείου Ασφάλισης Υγείας θα αποτελεί ευθύνη του Οργανισµού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ), ενός ανεξάρτητου οργανισµού δηµοσίου δικαίου. Ο ΟΑΥ θα διοικείται από τριµερές ∆ιοικητικό Συµβούλιο απαρτιζόµενο από εκπροσώπους της Κυβέρνησης των εργοδοτών και των εργαζοµένων (εργοδοτουµένων και αυτοεργοδοτουµένων). Οργάνωση Παροχής Υπηρεσιών Ο ΟΑΥ δεν θα είναι παροχέας υπηρεσιών φροντίδας υγείας, αλλά θα τις αγοράζει από παροχείς τόσο του ιδιωτικού όσο και του δηµόσιου τοµέα, µε τους οποίους θα συµβάλλεται. ∆ιαχωρίζεται έτσι η ιδιότητα του χρηµατοδότη από εκείνη του παροχέα. Οι ασθενείς θα έχουν δικαίωµα επιλογής ιατρού και νοσοκοµείου κάτω από τις παρακάτω προϋποθέσεις: (α) Η είσοδος στο Σύστηµα προϋποθέτει την εγγραφή σε κατάλογο οικογενειακού

ιατρού της επιλογής του κάθε πολίτη, για παροχή υπηρεσιών γενικής ιατρικής. (β) Η χρήση υπηρεσιών ειδικοτήτων προϋποθέτει την έκδοση παραπεµπτικού από

τον οικογενειακό ιατρό του ασθενούς, ο οποίος ακολούθως θα δικαιούται να επιλέξει τον ιατρό στον οποίο θα αποταθεί µεταξύ των ιατρών της συγκεκριµένης ειδικότητας που είναι συµβεβληµένοι µε τον ΟΑΥ. Ανάλογη προϋπόθεση θα ισχύει και για την εισαγωγή σε νοσοκοµείο. Η παραποµπή δεν θα απαιτείται σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης ή άλλες περιπτώσεις που θα καθοριστούν από τον ΟΑΥ.

(γ) Η οδοντιατρική φροντίδα, (µόνο για παιδιά ηλικίας µέχρι 15 ετών) θα παρέχεται

από οδοντίατρο που θα επιλέγει ο γονέας ή κηδεµόνας του δικαιούχου, από τον κατάλογο Οδοντιάτρων που θα είναι συµβεβληµένοι µε τον ΟΑΥ.

(δ) Για την παροχή φαρµάκων , διαγνωστικών και άλλων παραϊατρικών υπηρεσιών

ο ΟΑΥ θα συµβάλλεται µε φαρµακοποιούς και παροχείς άλλων υπηρεσιών του ιδιωτικού και δηµόσιου τοµέα. Τα φάρµακα θα καλύπτονται νοουµένου ότι περιλαµβάνονται στον κατάλογο φαρµάκων που θα εγκρίνει από καιρού εις καιρό ο ΟΑΥ.

57

Τρόπος πληρωµής των παροχέων υπηρεσιών Οι οικογενειακοί ιατροί θα αµείβονται κυρίως µε βάση κατά κεφαλή τέλος για όσα άτοµα θα είναι εγγεγραµµένα στον κατάλογο τους. Πρόσθετη αποζηµίωση θα καταβάλλεται λαµβάνοντας υπόψη τη διάρκεια άσκησης της ιατρικής, τα προσόντα και απόδοση, καθώς και τη σύνθεση του καταλόγου των εγγεγραµµένων δικαιούχων. Οι ειδικοί ιατροί θα αµείβονται για υπηρεσίες που θα προσφέρουν σε εξωτερικούς ασθενείς µε βάση τέλη που θα συµφωνούνται µεταξύ του ΟΑΥ και Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου. Ανάλογες συµφωνίες θα γίνονται και για την παροχή φαρµάκων και άλλων προµηθειών καθώς και για παραϊατρικές υπηρεσίες. Τα νοσοκοµεία θα αµείβονται κατά ιατρική πράξη ή µε τη µέθοδο της διαγνωστικής οµαδοποίησης των παρεµβάσεων (DRGs) ή άλλη συµφωνηµένη µέθοδο. Κίνητρα για σύσταση κοινοπραξιών οικογενειακών ιατρών. Ο ΟΑΥ θα παρέχει κίνητρα για ενθάρρυνση της σύστασης κοινοπραξιών µεταξύ οικογενειακών ιατρών για παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθµιας φροντίδας. Τα κίνητρα αυτά περιλαµβάνουν επιχορήγηση για απόκτηση ιδιόκτητων υποστατικών και αγορά εξοπλισµού και επιδότησης της απασχόλησης νοσηλευτικού και παραϊατρικού προσωπικού. Επίτροπος Εποπτείας Προβλέπεται ο διορισµός ανεξάρτητου Επίτροπου Εποπτείας, ο οποίος θα είναι υπόλογος µόνο στο Υπουργικό Συµβούλιο, µε αρµοδιότητα να διερευνά παράπονα σε σχέση µε τις παρεχόµενες από τον ΟΑΥ υπηρεσίες και γενικά µε τις πράξεις του ΟΑΥ. Επιτροπή Ιατρικού Ελέγχου Ο Νόµος προβλέπει τη σύσταση Επιτροπής Ιατρικού Ελέγχου µε αρµοδιότητα τη διασφάλιση υψηλού επιπέδου ιατρικής φροντίδας και τη λήψη κατάλληλων µέτρων σε περιπτώσεις µη άσκησης εύλογης επιδεξιότητας ή προσοχής από µέρους του παροχέα φροντίδας.

58

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4 – ΚΟΙΝΟΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ∆ΕΙΚΤΕΣ

4.1 – Κίνδυνος φτώχειας (%) (2003) (βλέπε Παράρτηµα 5, Πίνακα 5.1.1)

4.2 - Ένταση κινδύνου φτώχειας (∆ιαφορά µεταξύ διάµεσου εισοδήµατος ατόµων

κάτω από τη γραµµή φτώχειας και γραµµής φτώχειας) (%) (2003) (βλέπε Παράρτηµα 5, Πίνακα 5.1.2) 4.3 – Εισοδηµατική ανισότητα (S80/S20) (2003): 4,1 4.4 – Προσδόκιµο υγιούς ζωής (βλέπε Παράρτηµα 7, Πίνακα 7.1.5) 4.5 – Ποσοστό ατόµων 18 – 24 ετών που αποχωρούν πρόωρα από το σχολείο (βλέπε Παράρτηµα 5, Πίνακες 5.1.5 και 5.1.6) 4.6 – Άτοµα που ζουν σε νοικοκυριά όπου κανένα µέλος δεν εργάζεται (παιδιά ηλικίας 0-17 ετών και ενήλικοι 18-59 ετών).

(βλέπε Παράρτηµα 5, Πίνακα 5.1.4) 4.7 – Προβολή δηµόσιων κοινωνικών δαπανών (%) (ΑΕΠ)

(Ολικές ηλικιακές δηµόσιες δαπάνες: συντάξεις, φροντίδα υγείας, παιδεία και ανεργία)

2004 Αλλαγή

2004-2010 Αλλαγή

2004-2030 Αλλαγή

2004-2030 Αλλαγή

2004-2040 Αλλαγή

2004-2050 16,4 0,1 1,2 4,1 7 11,8

4.8 – Θεωρητικά ποσοστά αναπλήρωσης συντάξεων 2004 -2050

(Βλέπετε Παράρτηµα 6, Πίνακα PΝ – Ρ4)

4.9 – Προσωπική αντίληψη ανικανοποίητης ανάγκης για ιατρική εξέταση (∆εν υπάρχουν στοιχεία)

4.10 – Κίνδυνος φτώχειας σε καθορισµένο χρονικό σηµείο (2004)

(∆εν υπάρχουν στοιχεία)

4.11 – Ποσοστό απασχόλησης ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας. (βλέπετε Παράρτηµα 6, Πίνακα ΡΝ – Ρ 6)

4.12 – Κίνδυνος φτώχεια εργαζοµένων (%) (2003)

(βλέπετε Παράρτηµα 5, Πίνακα 5.2.3)

59

4.13 – Ποσοστό συµµετοχής στην αγορά εργασίας (% πληθυσµού ηλικίας 15–64) Ηλικιακή Οµάδα

2000 2002 2004 2005

Σ 40,8 39,7 41,8 42,6 15 -24 Α 42,3 30,9 45,7 46,6 Γ 39,6 38,7 38,2 39,0 Σ 81,6 84,6 86,1 85,7 25-54 Α 95,3 95,1 95,4 95,3 Γ 68,6 74,7 77,4 76,5 Σ 61,9 62,8 63,1 55-59 Σ 51,2 Α 79,8 85,9 84,5 Α 69,5 Γ 44,7 40,7 42,7 Γ 33,6 Σ 38,6 40,8 39,5 60-64 Α 56,5 60,8 59,4 Γ 21,6 21,8 20,9 Σ 69,1 71,2 72,6 72,4 15-64 Α 81,4 81,3 83,0 82,9 Γ 57,7 61,8 62,9 62,5

Σ= Σύνολο, Α= Άντρες, Γ=Γυναίκες

4.14 – Ρυθµός αύξησης ΑΕΠ σε σταθερές τιµές (2000)

2004 2005 2006 3,9 3,8 3,8π

π = προβλεπόµενο

4.15 – ΑΕΠ κατά κεφαλή σε Μονάδες Αγοραστικής ∆ύναµης (ΜΑ∆) (ΕΕ-25=100)

1996 2000 2004 2005 2006 79,6ε 80,9 82,6 83,4 84,6π

ε = εκτίµηση

4.16 – Ποσοστό απασχόλησης (% πληθυσµού 15-64) Έτος 2000 2002 2004 2005 Σύνολο Άντρες Γυναίκες

65,7 78,7 53,5

68,6 78,9 59,1

68,9 79,8 58,7

68,5 79,2 58,4

4.17 – Ποσοστό ανεργίας (% εργατικού δυναµικού 15+) Ηλικιακή Οµάδα

2000 2002 2004 2005

Σ 11,5 9,7 11,3 14,0 15 -24 Α 7,1 9,3 10,3 13,1

Γ 15,3 10,0 12,3 14,9

60

Σ 4,4 2,9 4,1 4,4 25-64 Α 3,0 2,2 3,0 3,5 Γ 6,4 3,7 4,7 5,5 Σ 5,0 3,3 4,7 5,3 15+ Α 3,2 3,6 3,5 4,4 Γ 7,3 4,2 6,2 6,5

4.18 – Μακροχρόνια ανεργία (% εργατικού δυναµικού 15+)

(βλέπε Παράρτηµα 5, Πίνακα 5.1.3)

4.19 – Λόγος εξάρτησης λόγω γήρατος (2005 – 2050) 2005 2010 2020 2030 2040 2050 17,7 19,1 25,5 32,9 36,1 43,2

4.20 – Κατανοµή πληθυσµού νοικοκυριών κατά ηλικία και τύπο νοικοκυριού (ιδιωτικά/ιδρύµατα) (2000-2001)

Σύνολο πληθυσµού νοικοκυριών

Σύνολο (1000) Ιδιωτικά νοικοκυριά (%) Ιδρύµατα (%)

690 99,4 0,6

Παιδιά 0-17 ετών Σύνολο (1000) Ιδιωτικά νοικοκυριά (%) Ιδρύµατα (%)

180 99,9 0,1

Άτοµα 18-24 ετών Σύνολο (1000) Ιδιωτικά νοικοκυριά (%) Ιδρύµατα (%)

428 99,7 0,3

Άτοµα 65+ ετών Σύνολο (1000) Ιδιωτικά νοικοκυριά (%) Ιδρύµατα (%)

80 96,4 3,6

Άτοµα 75+ ετών

Σύνολο (1000) Ιδιωτικά νοικοκυριά (%) Ιδρύµατα (%)

- Νοσοκοµεία (%) - Στέγες ηλικιωµένων (%)

34 92,7 7,3 5,8 91,0

4.21 – Πληθυσµός ιδιωτικών νοικοκυριών κατά τύπο νοικοκυριού, 2005 (% ολικού πληθυσµού) Τύπος Νοικοκυριού % πληθυσµού Ενήλικα µόνα άτοµα χωρίς παιδιά από τα οποία:

Άντρες µόνοι Γυναίκες µόνες Κάτω των 65 ετών 65 ετών και άνω

- Μόνοι γονείς - ∆ύο ενήλικοι κάτω των 65 ετών, χωρίς παιδιά - ∆ύο ενήλικοι, ένας τουλάχιστον 65+ ετών, χωρίς παιδιά - Τρεις ή περισσότεροι ενήλικοι, χωρίς παιδιά - ∆ύο ενήλικοι, µε ένα παιδί - ∆ύο ενήλικοι, µε δύο παιδιά

5,1

1,6 3,5 2,8 2,2 2,1 10,3 9,5 15,5 10,6 16,8

61

- ∆ύο ενήλικοι, µε τρία ή περισσότερα παιδιά - Τρεις ή περισσότεροι ενήλικοι, µε παιδιά

12,3 17,9

4.22 – ∆ηµόσιο χρέος – ενοποιηµένο χρέος ως % ΑΕΠ ΕΤΟΣ 2000 2002 2003 2004 2005 %ΑΕΠ 61,6 65,2 69,7 71,7 70,3

4.23 – Προβολή εξέλιξης επιπέδου δηµόσιου χρέους µέχρι το 2050

(α) Σενάριο προγράµµατος ΕΤΟΣ 2005 2010 2030 2050 % ΑΕΠ 70,5 51,5 70,6 189,5

(β) Σενάριο προϋπολογισµού

ΕΤΟΣ 2010 2030 2050 % ΑΕΠ 64,3 116,3 269,9

4.24 – Παροχές κοινωνικής προστασίας κατά λειτουργικές οµάδες (ως % ολικών παροχών 2003) και ως % ΑΕΠ Λειτουργία % ολικών παροχών % ΑΕΠ Γήρατος και επιζώντων Ασθένειας, φροντίδας υγείας Αναπηρία Ανεργία Οικογένεια και παιδιά Στέγαση και κοινωνική ενσωµάτωση

46,9 25,7 3,7 5,1 10,7 7,9

8,6 4,7 0,7 0,9 2,0 1,4

4.25 – Παιδιά 0 – 17 ετών που ζουν σε νοικοκυριά των οποίων κανένα µέλος δεν

εργάζεται, κατά τύπο νοικοκυριού ως % του συνόλου των παιδιών που ζουν σε τέτοια νοικοκυριά.

Τύπος νοικοκυριού % Μόνοι µε παιδιά χωρίς ηλικιωµένους (65+) Μόνοι µε παιδιά µε τουλάχιστον ένα ηλικιωµένο (65+) Ζευγάρι µε παιδιά – Σύνολο

- Χωρίς ηλικιωµένους (65+) - Με ένα τουλάχιστον ηλικιωµένο (65+)

Άλλα νοικοκυριά µε παιδιά - Χωρίς ηλικιωµένους (65+) - Με ένα τουλάχιστον ηλικιωµένο (65+)

41,7 1,0 43,6 42,4 1,2 7,9 7,8 0,1

Συνολικός αριθµός σε χιλιάδες 6,251

62

4.26 – Άτοµα 18 – 59 ετών που ζουν σε νοικοκυριά των οποίων κανένα µέλος δεν εργάζεται, κατά τύπο νοικοκυριού ως % του συνόλου των ενηλίκων που ζουν σε τέτοια νοικοκυριά.

Τύπος νοικοκυριού % Μόνοι χωρίς παιδιά Μόνοι µε παιδιά Ζευγάρι χωρίς παιδιά Ζευγάρι µε παιδιά Άλλα νοικοκυριά χωρίς παιδιά:

- Χωρίς ηλικιωµένους (65+) - Με ένα τουλάχιστον ηλικιωµένο (65+)

Άλλα νοικοκυριά µε παιδιά: - Χωρίς ηλικιωµένους (65+) - Με ένα τουλάχιστον ηλικιωµένο (65+)

17,4 8,5 29,1 15,8 24,4 12,5 11,9 4,8 3,2 1,6

Συνολικός αριθµός σε χιλιάδες 20,9

4.27 – Κίνδυνος φτώχειας πριν τις κοινωνικές µεταβιβάσεις κατά φύλο και ηλικιακή οµάδα (%) (2003)

(α) Περιλαµβανοµένων των συντάξεων γήρατος και επιζώντων Ηλικιακή οµάδα Φύλο % Παιδιά ηλικίας 0-15 ετών Σ 16

Άτοµα ηλικίας 16+ ετών Σ Α Γ

20 18 23

Άτοµα ηλικίας 16 – 64 ετών Σ Α Γ

14 12 16

Άτοµα ηλικίας 65+ ετών Σ Α Γ

56 51 59

Συνολικός πληθυσµός 20 (β) Χωρίς τις συντάξεις γήρατος και επιζώντων

Ηλικιακή οµάδα Φύλο % Παιδιά ηλικίας 0-15 ετών Σ 17

Άτοµα ηλικίας 16+ ετών Σ Α Γ

31 27 33

Άτοµα ηλικίας 16 – 64 ετών Σ Α Γ

20 17 22

Άτοµα ηλικίας 65+ ετών Σ Α Γ

88 85 90

Συνολικός πληθυσµός 28 Σ = Σύνολο, Α = Άνδρες, Γ = Γυναίκες

63

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5 – ΚΟΙΝΟΙ ∆ΕΙΚΤΕΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ 5.1 – Κύριοι ∆είκτες 5.1.1 – Κίνδυνος φτώχειας κατά ηλικιακή οµάδα (%) (2003) Ηλικιακή Οµάδα

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

0-15 11 - - 16-64 10 8 11 65+ 52 48 55 Όλες οι ηλικίες 15 14 17

Γραµµή φτώχειας (ΜΑ∆): α) Μονοµελές νοικοκυριό : €7.822. β) ∆ύο Ενήλικοι + δύο παιδιά κάτω των 14 ετών :

€16.426 5.1.2 – ∆ιαφορά µεταξύ σχετικού διάµεσου κινδύνου φτώχειας και γραµµής φτώχειας (%)

(2003) α) Συχνότητα Ηλικιακή Οµάδα

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

0-15 12 - - 16+ 21 19 22 16-24 9 9 9 25-49 9 8 9 50-64 13 9 17 65+ 24 23 25 Όλες οι ηλικίες 19 18 21

β) Κατανοµή Ηλικιακή Οµάδα

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

0-15 17 - - 16+ 83 78 87 16-24 8 9 7 25-49 19 19 20 50-64 14 11 17 65+ 42 40 43 Όλες οι ηλικίες 100

5.1.3 - Ποσοστό µακροχρόνιας ανεργίας (%) Έτος Σύνολο Άντρες Γυναίκες 2002 0,8 0,6 1,2 2004 1,4 1,0 1,8 2005 1,2 0,8 1,8

64

5.1.4 – Άτοµα που ζουν σε νοικοκυριά µε κανένα εργαζόµενο µέλος (%) Ενήλικα άτοµα 18 – 59 ετών Έτος Παιδιά

0-17 Σύνολο Άντρες Γυναίκες 2002 3,9 5,3 3,9 6,5 2004 2,6 5,0 3,8 6,1 2005 3,5 5,2 4,2 6,2

5.1.5 - Άτοµα 18 – 24 ετών που αποχώρησαν πρόωρα από το σχολείο (ορισµός Eurostat) Έτος Σύνολο Άντρες Γυναίκες 2000 18,5 25,0 13,9 2004 20,6 28,8 13,5 2005 18,2 27,2 10,4

5.1.6 - Άτοµα 18 – 24 ετών που αποχώρησαν πρόωρα από το σχολείο (ορισµός της Eurostat λαµβάνοντας υπόψη τους κύπριους φοιτητές στο εξωτερικό και τα άτοµα που υπηρετούν στην Εθνική Φρουρά και αφαιρώντας τους ξένους εργάτες) Έτος Σύνολο Άντρες Γυναίκες 2000 14,9 19,4 10,3 2004 11,6 16,8 5,8 2005 9,8 15,2 4,0

5.2 – Συµπληρωµατικοί δείκτες 5.2.1 – Κίνδυνος φτώχειας κατά ηλικιακές οµάδες (%) 1997 και 2003

0-15 16-24 25-49 50-64 65+ Έτος Σ Α Γ Σ Α Γ Σ Α Γ Σ Α Γ

1997 12 9 9 8 9 8 11 15 10 20 58 56 60 2003 11 9 9 9 9 8 9 13 9 17 52 48 55 Σ= Σύνολο, Α = Άντρες, Γ=Γυναίκες 5.2.2 – Κίνδυνος φτώχειας ανάλογα µε τον τύπο και τη σύνθεση του νοικοκυριού (%) (2003) (α) Συχνότητα Τύπος νοικοκυριού Σύνθεση νοικοκυριού Κίνδυνος φτώχειας

Χωρίς εξαρτώµενα παιδιά

Σύνολο Μονοµελές:

Σύνολο Άντρες Γυναίκες <65 ετών 65+ ετών

28

50 31 57 25 73

Νοικοκυριό µε δύο ενήλικα άτοµα

Και τα δύο άτοµα <65 ετών Τουλάχιστον ένα άτοµο 65+ ετών Άλλα νοικοκυριά

12 51 10

65

Νοικοκυριά µε εξαρτώµενα παιδιά

Σύνολο Μονογονιοί µε ένα τουλάχιστον εξαρτώµενο παιδί ∆ύο ενήλικοι:

Με ένα εξαρτώµενο παιδί Με δύο εξαρτώµενα παιδιά Με τρία τουλάχιστον εξαρτώµενα παιδιά

Άλλα νοικοκυριά

9

22

10 6

15 6

(β) Κατανοµή Τύπος νοικοκυριού Σύνθεση νοικοκυριού Κίνδυνος φτώχειας

Χωρίς εξαρτώµενα παιδιά

Σύνολο Μονοµελές:

Σύνολο Άντρες Γυναίκες <65 ετών 65+ ετών

58

15 3

12 4

11 Νοικοκυριό µε δύο ενήλικα άτοµα

Και τα δύο άτοµα <65 ετών Τουλάχιστον ένα άτοµο 65+ ετών Άλλα νοικοκυριά

5 30 7

Νοικοκυριά µε εξαρτώµενα παιδιά

Σύνολο Μονογονιοί µε ένα τουλάχιστον εξαρτώµενο παιδί ∆ύο ενήλικοι:

Με ένα εξαρτώµενο παιδί Με δύο εξαρτώµενα παιδιά Με τρία τουλάχιστον εξαρτώµενα παιδιά

Άλλα νοικοκυριά

42

3

6 9

17 8

5.2.3 - Κίνδυνος φτώχειας µε βάση το καθεστώς κύριας δραστηριότητας (%) (2003)

(α) Συχνότητα

Όλοι Σύνολο Άντρες Γυναίκες

16 14 18

Εργαζόµενοι Σύνολο Άντρες Γυναίκες

6 6 5

Μισθωτοί Σύνολο Άντρες Γυναίκες

6 6 5

Αυτοτελώς Εργαζόµενοι

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

8 8 5

Μη εργαζόµενοι

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

30 30 30

Άνεργοι Σύνολο Άντρες Γυναίκες

22 31 12

66

Αφυπηρετήσαντες

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

50 46 53

Άλλοι αδρανείς Σύνολο Άντρες Γυναίκες

16 12 18

(β) Κατανοµή

Όλοι Σύνολο Άντρες Γυναίκες

100 100 100

Εργαζόµενοι Σύνολο Άντρες Γυναίκες

20 28 14

Μισθωτοί Σύνολο Άντρες Γυναίκες

16 20 13

Αυτοτελώς Εργαζόµενοι

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

4 7 1

Μη εργαζόµενοι

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

80 72 86

Άνεργοι Σύνολο Άντρες Γυναίκες

3 6 1

Αφυπηρετήσαντες

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

53 54 53

Άλλοι αδρανείς Σύνολο Άντρες Γυναίκες

24 13 32

5.2.4 - Κίνδυνος φτώχειας κατά καθεστώς ενοίκησης (%) (2003)

(α) Συχνότητα Ιδιόκτητη κατοικία ή δωρεάν διαµονή

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

15 13 16

Με ενοίκιο Σύνολο Άντρες Γυναίκες

21 19 23

(β) Κατανοµή

Ιδιόκτητη κατοικία ή δωρεάν διαµονή

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

87 39 48

Με ενοίκιο Σύνολο Άντρες Γυναίκες

13 6 7

67

5.2.5 - Κίνδυνος φτώχειας µε βάση το 40%, 50% και 70% της γραµµής σχετικής φτώχειας (%) (2003)

Ηλικιακή Οµάδα

Φύλο 40% 50% 70%

0-17 Σύνολο 2 5 20 18-64 Σύνολο

Άντρες Γυναίκες

2 2 3

5 4 6

16 15 18

65+ Σύνολο Άντρες Γυναίκες

15 12 17

35 32 38

63 58 67

Όλες οι ηλικίες Σύνολο 4 9 23 5.2.6 – Άτοµα µε χαµηλό επίπεδο µόρφωσης κατά ηλικία και φύλο (%) (2005)

Ηλικιακή Οµάδα

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

25 – 34 20,6 21,1 20,2 35 – 44 24,4 24,0 24,7 45 – 54 42,2 39,2 45,2 55 – 64 60,3 52,5 67,7 65+ 78,2 69,3 85,5 25 -64 34,7 32,5 36,8

68

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6 – ΚΟΙΝΟΙ ∆ΕΙΚΤΕΣ: ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ

6.1 – Επάρκεια Συντάξεων PN – P1 – Κίνδυνος φτώχειας ηλικιωµένων % (2003) Ηλικιακή Οµάδα Σύνολο Άντρες Γυναίκες

0-64 10 10 11 65+ 52 48 58

PN – P2 – Σχετικό διάµεσο εισόδηµα ηλικιωµένων (%) (2003) Ηλικιακή Οµάδα

Σύνολο Άντρες Γυναίκες

65+/0-64 55 58 54

PN – P3 – Συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης (διάµεση σύνταξη ατόµων ηλικίας 65-74/διάµεσο ποσό αποδοχών ατόµων ηλικίας 50-59) (2003)

Σύνολο Άντρες Γυναίκες 41 41 41

PN – P4 – Εξέλιξη θεωρητικών ποσοστών αναπλήρωσης 2004-2050

Βασικό Υπόδειγµα: 100% του µέσου ποσού αποδοχών

2/3 του µέσου ποσού αποδοχών

∆ιακεκοµµένη καριέρα (30 χρόνια απασχόλησης µέχρι τη συνταξιοδότηση)

2004 Σε 10 χρόνια

2010 2030 2050 2004 2050 2004 2050

Μεικτό Ποσοστό Αναπλήρωσης 1ος πυλώνας

47 40 47 57 57 52 55 42 42

Μεικτό Ποσοστό Αναπλήρωσης 2ος πυλώνας

- - - - - - - - -

Ολικό Μεικτό Ποσοστό Αναπλήρωσης 47 40 47 57 57 52 55 42 42

Ολικό Καθαρό Ποσοστό Αναπλήρωσης 52 45 52 65 70 55 67 47 52

Από το οποίο παροχές µε έλεγχο πόρων διαβίωσης σε ποσοστιαίες µονάδες του καθαρού ποσοστού

- - - - - - - - -

69

∆απάνες συντάξεων Κοινωνικών Ασφαλίσεων ως % του Α.Ε.Π 2004 2010 2015 2020 2025 2030 2040 2050 % του Α.Ε.Π. 4,4 5,0 6,1 7,3 8,8 10,3 12,4 15,9 % ασφαλιστικών αποδοχών

11,8 12,8 15,1 18,1 21,7 25,2 30,5 39,4

1) Η στήλη 2004 αναφέρεται σε σύνταξη µέσα στο 2004 σε σχέση µε το εισόδηµα

από εργασία το 2003. Το ανάλογο ισχύει για τις στήλες για τα µεταγενέστερα χρόνια.

2) Ο 1ος πυλώνας περιλαµβάνει το βασικό και συµπληρωµατικό τµήµα της σύνταξης

Κοινωνικών Ασφαλίσεων, καθώς και την ειδική χορηγία, όπου αυτή καταβάλλεται. Το Σύστηµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων καλύπτει 86% του εργατικού δυναµικού.

3) Το µέσο ποσό αποδοχών είναι αυτό των αντρών και είναι περίπου ίσο µε 123%

του διάµεσου ποσού αποδοχών, έτσι τα 2/3 του µέσου ποσού αποδοχών αντιστοιχούν στο 82% περίπου του διάµεσου ποσού αποδοχών.

4) ∆εν υπάρχει δεύτερος πυλώνας συντάξεων παρά µόνο για τους υπαλλήλους του

ευρύτερου δηµόσιου τοµέα.

5) ∆ιακεκοµµένη καριέρα – όλα τα χρόνια διακοπής είναι στην αρχή της σταδιοδροµίας, έτσι ώστε τα αποτελέσµατα για το 2020 και µετά, όταν το σύστηµα θα ωριµάσει, να είναι πιο ρεαλιστικά.

PN – S1 – Κίνδυνος φτώχειας ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας % (2003) Ηλικιακή Οµάδα Σύνολο Άντρες Γυναίκες

0-59 10 9 10 0-74 13 11 14 60+ 43 38 47 75+ 67 67 67

PN – S2 – ∆ιάµεσο εισόδηµα ηλικιωµένων (60+/0-59) (2003)

Σύνολο Άντρες Γυναίκες 0,62 0,69 0,59

PN – S3 – Συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης (διάµεση σύνταξη + άλλες κοινωνικές παροχές ατόµων 65-74/διάµεσο ποσό αποδοχών ατόµων ηλικίας 50-59) (2003)

Σύνολο Άντρες Γυναίκες 0,44 0,43 0,44

PN – S4 – Εισοδηµατική ανισότητα (S80/S20) (2003) Ηλικιακή Οµάδα Σύνολο Άντρες Γυναίκες

0-64 3,66 3,60 3,71 65+ 4,29 4,70 3,84

70

PN – S5 – ∆ιαφορά στον κίνδυνο φτώχειας ηλικιωµένων ατόµων (γραµµή φτώχειας 60%) (2003)

Ηλικιακή Οµάδα

65+ %

75+ %

∆ιαφορά

Κίνδυνος φτώχειας 52 67 -15 PN – S6 – Κίνδυνος φτώχειας συνταξιούχων (%) (2003)

Σύνολο Άντρες Γυναίκες 50 46 53

PN – S7 – Συχνότητα κινδύνου φτώχειας ηλικιωµένων κατά καθεστώς ενοίκησης (%) (2003) Ηλικιακή Οµάδα Σύνολο Ιδιόκτητη Κατοικία Με ενοίκιο

µε υποθήκη χωρίς υποθήκη 65+ 52 23 54 48 75+ 67 20 69 72 60+ 43 16 45 41

ΡΝ – S8 – Κίνδυνος φτώχειας ηλικιωµένων µε γραµµή το 50% και 70% του διάµεσου

σταθµισµένου εισοδήµατος (%) (2003) Ηλικιακή Οµάδα 50% 70%

60+ 29 53 65+ 35 63 75+ 50 78

6.2 – Βιωσιµότητα Συντάξεων PN – P5 – Ολική τρέχουσα δαπάνη συντάξεων (% Α.Ε.Π) (2003) ΕΤΟΣ 1995 µη διαθέσιµο 2000 8,10 2003 8,83

PN – P6 – Ποσοστό απασχόλησης ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας κατά ηλιακή οµάδα (2005) Ηλικιακή Οµάδα Σύνολο Άντρες Γυναίκες

25-54 81,8 91,8 72,2 55-64 50,6 70,8 31,5 55-59 60,7 81,4 41,1 60-64 38,2 57,9 19,8 65-69 11,4 19,5 4,7

71

PN – P7 – Ενεργός µέση ηλικία εξόδου από την αγορά εργασίας Έτος Σύνολο Άντρες Γυναίκες 2001 62,3 µ.δ µ.δ 2002 61,4 µ.δ µ.δ 2003 62,7 µ.δ µ.δ

µ.δ = µη διαθέσιµη PN – P8 – Προβολή δαπανών ηλικιακών συντάξεων* ως % ΑΕΠ 2004-2050 Έτος ∆ηµόσιες ∆απάνες Ολικές ∆απάνες 2004 4,0 6,9 2010 4,8 8,0 2015 5,7 8.8 2020 6,7 9,9 2025 7,7 10,8 2030 8,6 12,2 2040 10,2 15,0 2050 14,4 19,8 * Όπως ορίζονται µε βάση το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Ολοκληρωµένων Στατιστικών Κοινωνικής Προστασίας

(ESSPROS) Πηγή: ΕΕ/Επιτροπή Οικονοµικής Πολιτικής (2006) PN-C1 – ∆ιάρθρωση εισοδήµατος ηλικιωµένων (%) (2003) Ηλικιακή Οµάδα Συντάξεις Άλλες Κοινωνικές

παροχές Από

Εργασία Από άλλες πηγές

0-64 5 5 87 3 65+ 70 3 25 2

PN – S9 – Ολικές δαπάνες Κοινωνικής Προστασίας (% ΑΕΠ) Έτος 1995 2000 2003 % ΑΕΠ µη διαθέσιµο 15,8 18,6

PN-S10– Ανάλυση επίδρασης παραγόντων αύξησης δηµόσιων δαπανών συντάξεων (2005-2050), % ΑΕΠ Επίπεδο

2005

Αλλαγή 2005-2050

(π.µ)

Λόγος εξάρτησης Απασχόληση Χρήση

δικαιωµάτωνΕπίπεδο συντάξεων

Αλληλεπίδραση (υπόλοιπο)

7 12,8 10,2 -1,2 1,2 2,5 0,1 PN – C2 – Ποσοστό εξάρτησης λόγω γήρατος Έτος 65+/15-64 60+/15-59 2004 17,5 25,9 2010 19,1 29,1 2030 32,9 46,3 2050 43,5 63,1

72

PN-C3 – Εξέλιξη προσδόκιµου επιβίωσης 2004-2050 2004 2010 2030 2050 ΕΤΟΣ

Άντρες Γυναίκες Άντρες Γυναίκες Άντρες Γυναίκες Άντρες ΓυναίκεςΚατά τη γέννηση

76,3 80,8 77,5 81,6 80,2 83,7 81,9 85,1

Στο 60ο έτος 20,0 22,7 20,8 23,4 22,8 25,1 24,1 26,2 Στο 65ο έτος 16,2 18,3 16,9 19,0 18,7 20,6 19,9 21,7

PN-C4 – Λόγος εξάρτησης συστήµατος συντάξεων (αριθµός συνταξιούχων ανά 100 εισφορείς) ΕΤΟΣ 2004 2010 2020 2030 2040 2050 Αρ. συντ/ 100 εισφορείς 26 28 37 47 52 64

PN-C5 – Εισφορές στα δηµόσια συνταξιοδοτικά συστήµατα (% ΑΕΠ 2004-2050) ΕΤΟΣ 2004 2010 2020 2030 2040 2050 Εισφορά (%ΑΕΠ) 5,5 6,4 7,2 7,2 7,4 7,1

PN-P9 – ∆ιαφορά κινδύνου φτώχειας µεταξύ φύλων για άτοµα ηλικίας 65+ (2003)

Σύνολο Άντρες Γυναίκες ∆ιαφορά Όλα τα άτοµα 52 48 55 7

65+ Άτοµα που ζουν µόνα 73 72 73 1

Όλα τα άτοµα 10 10 11 1 0-64 ΄Ατοµα που ζουν µόνα 25 7 36 29 PN-P10 – ∆ιαφορά στο σχετικό εισόδηµα µεταξύ φύλων (65+/0-64) (%) (2003) Σύνολο

Άντρες

Γυναίκες ∆ιαφορά

Όλα τα άτοµα 55 58 54 -4 Άτοµα που ζουν µόνα 41 30 58 -28

PN-P11 – ∆ιαφορά µεταξύ φύλων στο συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης (65+/0-64) (Βλέπετε πίνακα PN-P3) (Για άτοµα που ζουν µόνα δεν υπάρχει ανάλυση) PN-S11– ∆ιαφορά µεταξύ φύλων στο σχετικό διάµεσο εισόδηµα ατόµων 60+, 65+ 75+ (2003) (%)

Ηλικιακή Οµάδα Σύνολο Άντρες Γυναίκες ∆ιαφορά

60+/0-59 0,62 0,69 0,59 -10 65+/0-64 0,55 0,58 0,54 -4

Όλα τα άτοµα

75+/0-74 0,49 0,48 0,49 -1 60+/0-59 0,37 0,30 0,49 -19 65+/0-64 0,41 0,30 0,58 -28

Άτοµα που ζουν µόνα 75+/0-74 0,53 0,31 0,64 -33

73

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 7 – ΚΟΙΝΟΙ ∆ΕΙΚΤΕΣ: ΥΓΕΙΑ

7.1 – Πρόσβαση και Ανισότητες στην Έκβαση (Κοινός Στόχος (ι)) 7.1.1 – Προσωπική αναφορά ανικανοποίητης ανάγκης για ιατρική εξέταση: (∆εν υπάρχουν στοιχεία) 7.1.2 – Προσωπική αναφορά ανικανοποίητης ανάγκης για οδοντιατρική εξέταση: (∆εν υπάρχουν στοιχεία) 7.1.3 - Βρεφική θνησιµότητα (αρ. θανάτων/1000 γεννήσεις)

Έτος 2000 2001 2002 2003 2004

Αριθµός 5,6 4,9 4,7 4,1 3,5 7.1.4 - Προσδόκιµο επιβίωσης κατά τη γέννηση, στο 45ο και 65ο έτος της ηλικίας Κατά τη γέννηση - Άντρες - Γυναίκες

1999

75,3 80,4

2000

76,1 81,0

2001

76,1 81,0

2002

77 81,4

2003

77 81,4

Στο 45ο έτος - Άντρες - Γυναίκες

32,9 37,0

33,5 37,4

33,5 37,4

34

37,6

34

37,6

Στο 65ο έτος - Άντρες - Γυναίκες

16,0 18,9

16,5 19,1

16,5 19,1

16,6 19,2

16,6 19,2

7.1.5 – Προσδόκιµο υγιούς ζωής (2003) Άντρες Γυναίκες Κατά τη γέννηση 68,4 69,9

Στο 65 ο έτος Μη διαθέσιµο Μη διαθέσιµο

7.1.6 – Προσωπική αντίληψη υγείας κατά ηλικία και φύλο (%) (2003)

Ηλικιακή Οµάδα Καλή ή πολύ καλή Μέτρια Κακή ή πολύ

κακή Σύνολο

Σύνολο 20-44 45-54 55-64 65+ 75+

91,6 83,0 72,1 45,0 30,6

5,2 12,7 23,6 30,4 50,8

3,2 4,3 4,3 14,6 18,6

100 100 100 100 100

74

Άντρες 20-44 45-54 55-64 65+ 75+

92,2 85,7 77,1 53,6 32,5

4,3 10,5 19,9 36,4 52,3

3,5 3,8 3,0 10,0 15,2

100 100 100 100 100

Γυναίκες 20-44 45-54 55-64 65+ 75+

91,1 80,7 67,5 38,1 29,2

6,0 14,6 26,9 43,6 49,7

2,9 4,7 5,6 18,3 21,1

100 100 100 100 100

7.1.7 – Προσωπική αντίληψη υγείας κατά ηλικία, φύλο και επίπεδο εκπαίδευσης (%) (2003) Επίπεδο Εκπαίδευσης

Καλή ή πολύ καλή

Μέτρια Κακή ή πολύ κακή

Σύνολο

Σύνολο 0+1 2 3+4 5+6

58,7 89,8 88,3 94,1

31,3 7,7 7,9 3,7

10,0 2,5 3,8 2,2

100 100 100 100

Άντρες 0+1 2 3+4 5+6

65,2 91,2 88,8 92,6

27,6 6,3 7,5 4,4

7,2 2,5 3,7 3,0

100 100 100 100

Γυναίκες 0+1 2 3+4 5+6

54,3 88,5 87,9 95,8

33,8 9,0 8,3 2,9

11,9 2,5 3,8 1,3

100 100 100 100

7.2 – Ποιότητα φροντίδας υγείας (Κοινός Στόχος (ια)) 7.2.1 – Προληπτικά µέτρα : Εµβολιασµοί (πλήρης ανοσοποίηση) Ηλικιακή Οµάδα

DTP3, OPV3 %

DTP3,OPV3 MMR %

HBV3 %

HiB %

16-27 µηνών 97,5 85,6 88,4 65,5 65+ ετών (εµβόλιο γρίπης) µ.δ.

75

7.3 – Βιωσιµότητα φροντίδας υγείας (Κοινός Στόχος ιβ) 7.3.1 – Ολικές δαπάνες υγείας κατά κεφαλή σε Μονάδες Αγοραστικής ∆ύναµης ($) ΄Ετος Κατά κεφαλή δαπάνη % Αλλαγής 1999 2000 2001 2002 2003 2004

786 876 927 953

1.035 1.088

- 11,4 5,8 2,8 8,6 5,1

7.3.2 – Ολικές δαπάνες υγείας κατά κεφαλή ως % ΑΕΠ

∆ηµόσιες ∆απάνες

΄Ετος Ολικές δαπάνες

% αλλαγής

Αλλαγή ως % ΑΕΠ

% ΑΕΠ

% αλλαγή

Αλλαγή ως % ΑΕΠ

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

4,9 5,5 5,8 5,7 5,7 5,8 5,8 6,1 6,4 6,2

- 12,2 5,5 -1,7 0,0 1,8 0,0 5,2 4,9 -3,1

- 0,6 0,3 -0.1 0,0 0,1 0,0 0,3 0,3 -0,2

- - -

2,3 2,4 2,4 2,5 2,7 3,1 3,0

- - - -

4,3 0,0 4,2 8,0 14,8 -3,2

- - - -

0,1 0,0 0,1 0,2 0,4 0,1

1995 – 2004 26,5 1,3 1999-2004 25 0,6 1995 – 2000 18,4 0,9 2000 – 2004 6,9 0,4

7.3.3 – ∆ηµόσιες και ιδιωτικές δαπάνες υγείας ως % ολικών δαπανών υγείας

∆ηµόσιες ∆απάνες Ιδιωτικές ∆απάνες Έτος %

συνόλου % αλλαγής % συνόλου Ίδιες δαπάνες (%)

Από ιδιωτική ασφάλιση (%)

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

40,4 42,1 41,4 43,1 44,3 48,4 48,4

4,2 -1,7 4,1 2,8 9,3 0,0

59,6 57,9 58,6 56,9 55,7 51,6 51,6

56,0 54,6 55,7 55,2 52,7 48,9 50,0

3,6 3,3 2,9 1,7 3,0 2,7 1,6

1998 – 2004 19,8 7.3.4 – Προβολή ηλικιακών δηµόσιων δαπανών υγείας (% ΑΕΠ) 2004 – 2050 Έτος 2010 2020 2030 2040 2050 % ΑΕΠ 3,1 3,4 3,6 3,9 4,0

76

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 8 – ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΦΟΡΕΩΝ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΗ

∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΣΠΕ

1. Βουλή των Αντιπροσώπων

2. Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων

3. Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος

4. Υπουργείο ∆ικαιοσύνης και ∆ηµόσιας Τάξεως

5. Υπουργείο Εµπορίου, Βιοµηχανίας και Τουρισµού

6. Υπουργείο Εσωτερικών

7. Υπουργείο Οικονοµικών

8. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού

9. Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων

10. Υπουργείο Υγείας

11. Γραφείο Προγραµµατισµού

12. Μονάδα Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταµείου

13. Στατιστική Υπηρεσία

14. Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας

15. Τµήµα Εργασίας

16. Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων

17. Τµήµα Εργασιακών Σχέσεων

18. Κέντρο Παραγωγικότητας

19. Ένωση ∆ήµων Κύπρου

20. Ένωση Κοινοτήτων

21. Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου ∆υναµικού

22. Οργανισµός Νεολαίας Κύπρου

23. Αντιναρκωτικό Συµβούλιο

24. Κυπριακός Οργανισµός Αθλητισµού

77

25. Κυπριακή Συνοµοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων

26. Επιτροπή Προστασίας Νοητικά Καθυστερηµένων Ατόµων

27. Συµβουλευτική Επιτροπή για την Πρόληψη και Καταπολέµηση της Βίας στην

Οικογένεια

28. Οµοσπονδία Εργοδοτών και Βιοµηχάνων Κύπρου

29. Κυπριακό Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο

30. Συνοµοσπονδία Εργαζοµένων Κύπρου

31. Παγκύπρια Εργατική Οµοσπονδία

32. ∆ηµοκρατική Εργατική Οµοσπονδία Κύπρου

33. Παγκύπριο Συντονιστικό Συµβούλιο Εθελοντισµού

34. Παγκύπρια Συντονιστική Επιτροπή Προστασίας και Ευηµερίας του Παιδιού

35. Κίνηση για Ισότητα, Στήριξη, Αντιρατσισµό

36. Κίνηση Προάσπισης ∆ικαιωµάτων Ψυχικά Ασθενών ΚΙΠΡΟ∆ΙΨΑ

37. Κέντρο Πληροφόρησης και Στήριξης Γυναικών ΑΠΑΝΕΜΙ

38. Παγκύπριος Σύνδεσµος Μονογονικών Οικογενειών και Φίλων

39. Σύνδεσµος Κοινωνιολόγων Κύπρου

40. Πανεπιστήµιο Κύπρου

41. Intercollege

42. Κέντρο Μελέτης της Παιδικής και Εφηβικής Ηλικίας

43. Επαρχιακό Συµβούλιο Ευηµερίας Λάρνακας

44. Κεντρική Επιτροπή για την Παρακολούθηση της Σύµβασης για τα ∆ικαιώµατα του Παιδιού

45. Κυπριακός Σύνδεσµος Οικογενειακού Προγραµµατισµού

46. Παγκύπρια Οργάνωση Αποκαταστάσεως Αναπήρων

47. Παγκύπριος Φορέας Οργανώσεων Ψυχικής Υγείας

78

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 9 - ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

Α. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Μέντωρ» - Κέντρα Εκπαίδευσης Ζωής 1. Περιγραφή Τα προγράµµατα «Μέντωρ», των Κέντρων Εκπαίδευσης Ζωής Κύπρου, είναι εκπαιδευτικά προγράµµατα πρόληψης κατά των εξαρτησιογόνων ουσιών. Μέλη των Κέντρων αυτών ορίστηκαν (ανά ένας αντιπρόσωπος) από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού, το Υπουργείο Υγείας, τον Αντιναρκωτικό Σύνδεσµο, και από τις λέσχες Round Table Κύπρου, Ladies Circle, 41-Club, Tanget Club, οι οποίες εισηγήθηκαν την εισαγωγή των προγραµµάτων στην Κύπρο. 1.1 Γενικός σκοπός των προγραµµάτων Γενικός σκοπός των προγραµµάτων είναι η πρόληψη της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών. Ο σκοπός αυτός επιτυγχάνεται µε τρεις στρατηγικές πρόληψης:

α) την παροχή γνώσεων και πληροφοριών β) την απόκτηση δεξιοτήτων και γ) την ενίσχυση της αυτοεκτίµησης των παιδιών.

Πρόκειται για επτά συνολικά προγράµµατα που καλύπτουν τις ηλικίες από την Α΄ ∆ηµοτικού µέχρι την Α΄ Γυµνασίου και γίνονται σε Κινητές Αίθουσες/Μονάδες διδασκαλίας. Συγκεκριµένα τα προγράµµατα του «Μέντωρ» είναι τα ακόλουθα:

∆ηµοτική Εκπαίδευση: α) Φροντίδα του σώµατός µας (Α΄ τάξη) β) Υγιεινή διατροφή (Β΄ τάξη) γ) Έλεγχος των συναισθηµάτων (Γ΄ τάξη) δ) Προσωπικότητα (∆΄ τάξη) ε) Επιπτώσεις καπνίσµατος και χρήσης αλκοόλ – Αποφάσεις (Ε΄ τάξη) στ) Υγεία - Ναρκωτικά - Επιδράσεις των φίλων (Στ΄ τάξη) Μέση Εκπαίδευση: Λήψη αποφάσεων (Α΄ Τάξη)

1.2 Η φιλοσοφία των προγραµµάτων Τα προγράµµατα των Κέντρων Εκπαίδευσης Ζωής είναι προληπτικά. Αυτό σηµαίνει ότι περιλαµβάνουν µια σειρά δραστηριοτήτων η οποία σχεδιάστηκε µε σκοπό την αλλαγή στη γνώση, στις στάσεις και στη συµπεριφορά του ατόµου για ένα µακρύ χρονικό διάστηµα. Τα ειδικά αυτά προγράµµατα εµπνέουν τα παιδιά διδάσκοντάς τους τις θετικές πτυχές τις ζωής, τις εκπληκτικές λειτουργίες του µυαλού και του σώµατός τους, αυξάνοντάς τους έτσι τη γνώση και καλλιεργώντας το σεβασµό για τον εαυτό τους. Παράλληλα αναπτύσσουν τις ικανότητες λήψης αποφάσεων, εξετάζουν τα στοιχεία του περιβάλλοντος και πώς αυτά επηρεάζουν την υγεία. Τα βοηθούν επίσης στο

79

ξεκαθάρισµα αρχών και οδηγούν στην ανάπτυξη µιας πληθώρας ικανοτήτων που είναι απαραίτητες για να λειτουργήσει κάθε άτοµο ξεχωριστά. Η τεχνολογία της Μονάδας Εκπαίδευσης Ζωής τοποθετεί το δάσκαλο και το µαθητή σε νέο περιβάλλον. Μια αίθουσα χωρίς καθίσµατα όπου όλοι κάθονται στο χαλί, ίσοι µεταξύ τους, µια οροφή µε φωτεινά άστρα, οπτικοακουστικά µέσα, ηλεκτρικά διαµορφώµατα για τα διάφορα συστήµατα και τις λειτουργίες του ανθρώπινου σώµατος, µε παιχνίδια – το Harold την καµηλοπάρδαλη – και άλλα, οδηγούν στην ενεργό συµµετοχή των µαθητών στο πρόγραµµα και αποτελούν µια θετική και αξέχαστη εµπειρία. 2. Ποσοτικά στοιχεία και αποτελέσµατα από την έναρξη εφαρµογής του µέτρου µέχρι σήµερα Η εφαρµογή του προγράµµατος άρχισε πιλοτικά κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 1997-1998 στη Μέση Εκπαίδευση και το 1998-1999 στη ∆ηµοτική Εκπαίδευση, µε δύο κινητές µονάδες παγκύπρια. Σήµερα στην Κύπρο υπάρχουν οκτώ κινητές αίθουσες διδασκαλίας, δύο για κάθε επαρχία – µία για τη ∆ηµοτική και µία για τη Μέση Εκπαίδευση. Βρίσκονται υπό κατασκευή ακόµα δύο κινητές αίθουσες διδασκαλίας αξίας περίπου ΛΚ£40.000 έκαστη. Σε κάθε επαρχία απασχολείται ένας εκπαιδευτικός στη ∆ηµοτική και ένας στη Μέση Εκπαίδευση, ενώ υπάρχει ένας γενικός συντονιστής για τη ∆ηµοτική και ένας για τη Μέση Εκπαίδευση. Όπως φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα, µε την αύξηση των µονάδων, ολοένα και περισσότερα παιδιά έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν το πρόγραµµα. Αριθµός σχολείων που εφαρµόζουν το πρόγραµµα «Μέντωρ» 1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 2002-03 ∆ηµοτική Εκπ/ση - 16 19 19 20 20 Μέση Εκπ/ση 14 13 14 14 13 13

Αριθµός µαθητών που παρακολούθησαν το πρόγραµµα «Μέντωρ» 2003-04 2004-05 2005-06∆ηµοτική Εκπ/ση 12.211 12.095 20.138 Μέση Εκπ/ση 2.117 3.196 4.774

Οι σηµαντικές αυξήσεις που παρατηρούνται οφείλονται στην επέκταση του προγράµµατος και σε άλλες επαρχίες. Από τη σχολική χρονιά 2006-2007 οι αριθµοί θα αυξηθούν ακόµη περισσότερο µε την κάλυψη όλων των επαρχιών, τόσο στη ∆ηµοτική όσο και στη Μέση εκπαίδευση. Οι ετήσιες δαπάνες του προγράµµατος αφορούν την εκπαίδευση και επιµόρφωση των εκπαιδευτικών στο εξωτερικό, τη µεταγλώττιση νέων προγραµµάτων, τον καθαρισµό, τη συντήρηση και τη ρυµούλκηση των κινητών µονάδων. 3. Αξιολόγηση/Συµπεράσµατα Έχει γίνει εσωτερική αξιολόγηση από το Τµήµα ∆ηµοτικής Εκπαίδευσης κατά τη σχολική χρονιά 2003-2004. Η αξιολόγηση βασίστηκε στους τρεις τοµείς δράσης του προγράµµατος, δηλαδή στην πληροφόρηση, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στην ενίσχυση της αυτοεκτίµησης. Tο δείγµα της έρευνας αποτέλεσαν 453 µαθητές των

80

∆ηµοτικών Σχολείων της Λευκωσίας που παρακολούθησαν το πρόγραµµα και 361 µαθητές της Λεµεσού που δεν είχαν παρακολουθήσει το πρόγραµµα. Ως µέθοδοι αξιολόγησης χρησιµοποιήθηκαν ερωτηµατολόγια και συνεντεύξεις. Στο γνωσιολογικό τοµέα έχει βρεθεί στατιστικά σηµαντική διαφορά (p < 0.05) µεταξύ των παιδιών που παρακολούθησαν τα προγράµµατα και των παιδιών που δεν τα παρακολούθησαν (οµάδα ελέγχου). Στον τοµέα των δεξιοτήτων, µέσα από τις συνεντεύξεις µε ερωτήσεις κλειστού τύπου, παρατηρήθηκε ότι η πλειοψηφία των παιδιών (ποσοστό 66.6%) είχε επηρεαστεί θετικά από το πρόγραµµα. Σε σχέση µε την ενίσχυση της αυτοεκτίµησής, τα παιδιά ανάφεραν ότι βίωσαν θετικά την όλη εµπειρία. Η έρευνα δε θα µπορούσε να µετρήσει τη συµπεριφορά, όµως µέσα από τις απαντήσεις των παιδιών φάνηκε ότι το πρόγραµµα επηρεάζει τον τρόπο σκέψης τους και ως επακόλουθο τις αποφάσεις τους. Στη Μέση Εκπαίδευση, η αξιολόγηση παρουσιάζει δυσκολίες λόγω της διαφορετικής οργάνωσης των σχολείων. Παρόλα αυτά, στο παρόν στάδιο γίνεται προσπάθεια αξιολόγησης µε τη µέθοδο των ερωτηµατολογίων πριν και µετά την παρακολούθηση του προγράµµατος. Για το σκοπό αυτό θα υπάρξει συνεργασία της Μέσης Εκπαίδευσης µε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο για ολοκληρωµένη αξιολόγηση του προγράµµατος. Καλύτερη όµως αξιολόγηση αποτελεί η καθηµερινή ενθουσιώδης ανταπόκριση των παιδιών και των γονιών για το πρόγραµµα. Τα προγράµµατα «Μέντωρ» εφαρµόζονται σε άλλες 11 χώρες παγκόσµια σε εθελοντική βάση από επαγγελµατίες εθελοντές και δεν παρέχονται δωρεάν. Στην Κύπρο τα προγράµµατα έχουν ενταχθεί στα προγράµµατα Αγωγής Υγείας που εφαρµόζει το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού. Εφαρµόζονται από το 1998 σε υποχρεωτική βάση και παρέχονται δωρεάν. Γίνονται από διορισµένους, ειδικά καταρτισµένους εκπαιδευτικούς ∆ηµοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης, οι οποίοι επιπλέον παρέχουν συµβουλευτικό έργο και υλικό στους δασκάλους και καθηγητές για επέκταση των στόχων του προγράµµατος. Μελλοντικά, υπάρχει στόχος για επέκταση των προγραµµάτων στη Β΄ και Γ΄ Γυµνασίου µε θέµατα που αφορούν τη σεξουαλική αγωγή (πρόωρες εγκυµοσύνες, σεξουαλικά µεταδιδόµενα νοσήµατα, διαφυλικές σχέσεις). Τα προγράµµατα «Μέντωρ» και τα θετικά τους αποτελέσµατα στον τοµέα της Αγωγής Υγείας θεωρήθηκαν ως πρότυπο για την εισαγωγή και εφαρµογή και άλλων προγραµµάτων που έχουν σχέση µε την υγεία και την πρόληψη χρήσης ουσιών εξάρτησης. Τέλος, όσον αφορά τη στήριξη της όλης προσπάθειας αξιοσηµείωτη είναι η συνεργασία κυβερνητικού τοµέα και εθελοντικών οργανώσεων.

81

Β. ΖΩΝΕΣ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ

1. Περιγραφή

Οι Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (Ζ.Ε.Π.) είναι ένα από τα κυριότερα µέτρα που εφαρµόζει το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού για την παροχή ίσων ευκαιριών εκπαίδευσης και καταπολέµησης της σχολικής αποτυχίας και του αναλφαβητισµού. Ως Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας επιλέγονται και καθορίζονται σχολικά συµπλέγµατα που αποτελούνται από ένα Γυµνάσιο, τα κύρια ∆ηµοτικά Σχολεία που το τροφοδοτούν µε µαθητές και τα κύρια Νηπιαγωγεία που τροφοδοτούν τα ∆ηµοτικά, τα οποία βρίσκονται σε υποβαθµισµένες περιοχές, µε µαθητικό πληθυσµό που προέρχεται από οικογένειες µε χαµηλό κοινωνικοοικονοµικό και µορφωτικό επίπεδο. Συγκεκριµένα κριτήρια για τον καθορισµό µιας περιοχής ως Ζ.Ε.Π. είναι η καταγραφή στις σχολικές µονάδες της περιοχής υψηλού ποσοστού σχολικής αποτυχίας (στάσιµοι, ανεξεταστέοι) και λειτουργικού αναλφαβητισµού, υψηλού ποσοστού αλλοδαπών ή αλλόγλωσσων µαθητών, µεγάλου αριθµού µαθητικής διαρροής και περιστατικών βίας και παραβατικότητας. Η καινοτοµία των Ζ.Ε.Π. εφαρµόστηκε πιλοτικά κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2003-2004 σε δυο σχολικά συµπλέγµατα, Φανερωµένης Λευκωσίας και Αγίου Αντωνίου Λεµεσού, ενώ κατά τη σχολική χρονιά 2004-2005 επεκτάθηκε µε τη λειτουργία της Ζ.Ε.Π. Θεοσκέπαστης Πάφου. Κατά τη φετινή σχολική χρονιά 2005-2006 λειτουργούν οι τρεις προαναφερθείσες Ζ.Ε.Π. 1.1 Γενικός Σκοπός των Ζ.Ε.Π.

Η ποιοτική βελτίωση ολόκληρου του εκπαιδευτικού συστήµατος η οποία ταυτίζεται µε τη µεγιστοποίηση της αποτελεσµατικότητας του στο βαθµό που οδηγεί όλα τα παιδιά στη σχολική επιτυχία. 1.2 Ειδικοί Στόχοι των Ζ.Ε.Π.

α) Η δραστική µείωση του λειτουργικού αναλφαβητισµού µέχρι το τέλος της πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης και η εξάλειψη του µέχρι το τέλος της εννιάχρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης. β) Η εξάλειψη του φαινοµένου της µαθητικής διαρροής, ιδιαίτερα κατά την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. γ) Η δραστική µείωση της σχολικής αποτυχίας σε όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης.

1.3 ∆ράσεις που υλοποιήθηκαν στα πλαίσια των Ζ.Ε.Π.

Κατά την πιλοτική εφαρµογή των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού υλοποίησε τις εξής δράσεις: µειωµένο αριθµό µαθητών κατά τάξη, εργοδότηση εκπαιδευτικών που κατέχουν τη µητρική γλώσσα των αλλόγλωσσων µαθητών, παροχή προγεύµατος σε όλα τα παιδιά των νηπιαγωγείων και δηµοτικών των Ζ.Ε.Π., προσφορά δωρεάν γεύµατος σε Τουρκοκύπριους µαθητές του ολοήµερου σχολείου, προσφορά απογευµατινών δραστηριοτήτων (οµίλων, λεσχών) στα Γυµνάσια που ανήκουν στις Ζ.Ε.Π., απόσπαση δύο εκπαιδευτικών κατά Ζ.Ε.Π. ως Συντονιστών, ολοήµερη λειτουργία των ∆ηµοτικών και των Γυµνασίων που ανήκουν στις Ζ.Ε.Π.

82

2. Ποσοτικά στοιχεία και αποτελέσµατα από την έναρξη εφαρµογής του µέτρου µέχρι σήµερα

Η πιλοτική λειτουργία των Ζ.Ε.Π. είχε µεταξύ άλλων τα πιο κάτω θετικά αποτελέσµατα: α) Σε σχολικές µονάδες που ανήκουν στις Ζ.Ε.Π. παρατηρείται µείωση της µαθητικής διαρροής, µείωση της σχολικής αποτυχίας (ανεξεταστέων και στάσιµων), µείωση του αριθµού των παραποµπών στην Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας και βελτίωση της σχολικής επιτυχίας. β) Η στήριξη των αλλόγλωσσων µαθητών οδήγησε στην ευρύτερη εισδοχή τους στο εκπαιδευτικό σύστηµα της Κύπρου, στη µείωση της διαρροής τους από το σχολικό σύστηµα και τη βελτίωση των επιδόσεών τους. γ) Αυξήθηκε η σχολική παρουσία και το ποσοστό εγγραφής και φοίτησης αθίγγανων µαθητών.

Γυµνάσιο Αγίου Αντωνίου (Ζ.Ε.Π. Αγίου Αντωνίου Λεµεσού) Σχολική Χρονιά Ανεξεταστέοι Στάσιµοι

∆ιαρροή Απουσίες Βαθµολογία Απουσίες Βαθµολογία 2003-2004 1 13 82 7 - 2004-2005 1 16 45 3 - 2005-2006 1

Γυµνάσιο Παναγίας Θεοσκέπαστης (Ζ.Ε.Π. Θεοσκέπαστης Πάφου) Σχολική χρονιά Στάσιµοι Ανεξεταστέοι Αριστούχοι

2002 - 03 2% 33% 12% 2003 - 04 0% 30% 21% 2004 – 05 0% 9% 25%

Γυµνάσιο Φανερωµένης (Ζ.Ε.Π. Φανερωµένης Λευκωσίας) Σχολική χρονιά Ποσοστό ξένων µαθητών Στάσιµοι 1998-99 16% 5% 1999-2000 21% 8,5% 2000-01 29% 18,5% 2001-02 41% 17% 2003-04 53% 19,5% 2004-05 57% 6,7%

Στις Ζ.Ε.Π. αναπτύσσονται επίσης πάρα πολλές καινοτόµες δράσεις προληπτικού χαρακτήρα:

α) Λειτουργία Αίθουσας ∆ηµιουργικής Απασχόλησης και Ψυχαγωγίας στο Γυµνάσιο Θεοσκέπαστης Πάφου κατά το πρωί και το απόγευµα προς χρήση και των µαθητών των ∆ηµοτικών της Ζ.Ε.Π. β) Λειτουργία Μαθητικών Λεσχών (χορού, θεάτρου, ζωγραφικής,

ραδιοερασιτεχνισµού, ποδοσφαίρου) στα σχολεία της Ζ.Ε.Π. Θεοσκέπαστης Πάφου

γ) ∆ηµοσιογραφικό και Κινηµατογραφικό Εργαστήρι, Μουσικό Εργαστήρι, Φωτογραφικός Όµιλος, θεάτρου, παραδοσιακού χορού (Ζ.Ε.Π. Φανερωµένης, Λευκωσία)

83

δ) Πρόγραµµα εκπαιδευτικών, πολιτιστικών και δραστηριοτήτων αγωγής υγείας για Τουρκοκύπριες µητέρες στο 18ο ∆ηµοτικό της Ζ.Ε.Π. Αγ. Αντωνίου ε) Πρόγραµµα κατασκευής ψηφιδωτού και διαµόρφωσης χώρου πρασίνου από οµάδα παιδιών υψηλού κινδύνου στο Γυµνάσιο Αγ. Αντωνίου.

3. Αξιολόγηση/ Συµπεράσµατα

Η πιλοτική λειτουργία των Ζ.Ε.Π. 2003-2006 αξιολογήθηκε εσωτερικά από τη Μόνιµη Οµάδα Εργασίας για την Προαγωγή του Αλφαβητισµού και της Σχολικής Επιτυχίας (Μ.Ο.Ε.Π.Α.Σ.Ε.) και τα Καθοδηγητικά Όργανα των Ζωνών. Τα αποτελέσµατα της πιλοτικής εφαρµογής δείχνουν ότι η λειτουργία των Ζ.Ε.Π. µπορεί να ικανοποιήσει, µεταξύ άλλων, τους στόχους και τις αρχές που έχουν τεθεί µε τη ∆ιαµορφωτική Εκπαιδευτική Μεταρρύθµιση, για ένα:

∆ηµοκρατικό σχολείο που λειτουργεί για την κοινωνική ενσωµάτωση όλων των παιδιών και για την καταπολέµηση των διαρροών από το σύστηµα, και του κοινωνικού αποκλεισµού. ∆ηµοκρατικό σχολείο που ενσωµατώνει και δεν αποκλείει.

Σχολικό σύστηµα/παιδεία που σέβεται τη διαφορετικότητα, τον πλουραλισµό (πολιτιστικό, γλωσσικό, θρησκευτικό) και την «πολλαπλή νοηµοσύνη».

84

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 10 - ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΟ∆ΟΥ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ

ΣΧΕ∆ΙΟΥ ∆ΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ, 2004-2006

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΛΕΥΚΩΣΙΑ

ΙΟΥΝΙΟΣ 2005

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ

85

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………....……….....................……………................….....…...86

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 – ΚΥΡΙΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ....................................................................87

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙ∆ΙΩΞΕΩΝ, ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΣΤΟΧΩΝ....................................................................................................................................................88

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 – ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΤΡΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΕΣ ∆ΙΕΥΘΕΤΗΣΕΙΣ ......93

Άτοµα µε Αναπηρίες . ...........................................................................................................................93 Ηλικιωµένα άτοµα...............................................................................................................................95 Παιδιά και Οικογένειες που αντιµετωπίζουν κίνδυνο φτώχιας............................................................97 Άτοµα που ζουν σε αγροτικές και υποβαθµισµένες αστικές περιοχές...................................................98 Χρήστες Ναρκωτικών................................................................................................................. .........98 Λήπτες ∆ηµοσίου Βοηθήµατος.............................................................................................................99 Συντάξεις.............................................................................................................................................99 Πρόσβαση στη στέγαση......................................................................................................................100 Πρόσφυγες και Μετανάστες...............................................................................................................100 Τουρκοκύπριοι...................................................................................................................................100 Βελτίωση της ελκυστικότητας και αµειπτικότητας της εργασίας.................................................. ......101 Ισότητα των Φύλων ..........................................................................................................................101 Συντονισµός και δικτύωση της κοινωνίας των πολιτών.............................................................. ......103

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 – ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ...............................................................................................105

86

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Εθνικό Σχέδιο ∆ράσης για την Κοινωνική Ενσωµάτωση (ΕΣ∆Εν) της Κύπρου, το οποίο καλύπτει την περίοδο 2004 – 2006, υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Αύγουστο του 2004, στα πλαίσια των διαδικασιών της Ανοικτής Μεθόδου Συντονισµού.

Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει την πρόοδο που έχει γίνει στην υλοποίηση του ΕΣ∆Εν της Κύπρου (2004-2006), επικεντρώνοντας στην εφαρµογή των πολιτικών που περιγράφονται σε αυτό και στην ποσοτικοποίηση των στόχων και των προτεραιοτήτων που έχουν τεθεί σε σχέση µε τους τέσσερις κοινούς στόχους, οι οποίοι υιοθετήθηκαν στη σύνοδο της Νίκαιας. Από αυτή την άποψη, την κύρια προτεραιότητα για το σύστηµα κοινωνικής προστασίας της Κύπρου αποτελεί η διατήρηση των επιτυχηµένων επιδόσεων στην καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού και η ανταπόκριση στις µελλοντικές κοινωνικοοικονοµικές προκλήσεις µε βιώσιµο τρόπο.

87

Κεφάλαιο 1 – Κύριες Τάσεις και Προκλήσεις

Κατά την περίοδο που ακολούθησε την υποβολή του ΕΣ∆Εν 2004-2006, η Κύπρος συνέχισε την προσπάθεια για την προώθηση της κοινωνικής συνοχής και τον εκσυγχρονισµό του συστήµατος κοινωνικής προστασίας. Το γενικό οικονοµικό και κοινωνικό περιβάλλον δεν έχει µεταβληθεί από το Σεπτέµβριο του 2004 και δεν έχουν σηµειωθεί αλλαγές στις προτεραιότητες και κατευθύνσεις της στρατηγικής που παρουσιάστηκαν στο ΕΣ∆Εν.

Μετά την επιβράδυνση της οικονοµίας κατά το 2002 και 2003, ο ρυθµός ανάπτυξης αυξήθηκε το 2004 και έφτασε στο 3,7%, το οποίο τοποθετεί την Κύπρο µεταξύ των χωρών µε την υψηλότερη σχετική επίδοση στην Ε.Ε. Επιπλέον, το 2004 ήταν το πρώτο έτος της εφαρµογής του Προγράµµατος Σύγκλισης 2004 -2008, που στοχεύει στην υποστήριξη των προσπαθειών της Κύπρου για ένταξη στη ζώνη του Ευρώ µέχρι το 2008. Σε συνέχεια των θετικών προβλέψεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπολογίζεται πως το οικονοµικό έλλειµµα θα µειωθεί το 2004 στο 4,2% του ΑΕΠ, ποσοστό που αντιπροσωπεύει σηµαντική πτώση σε σχέση µε το αντίστοιχο ποσοστό για το 2003 (6,3%). Το πρόγραµµα οικονοµικής σταθεροποίησης που σχεδιάστηκε για να αντιµετωπισθεί η διεύρυνση του ελλείµµατος, περιέχει µια σειρά µέτρων λιτότητας, παρ’ όλα αυτά όµως η πρόθεση της κυβέρνησης είναι το επίπεδο των κοινωνικών παροχών να διατηρηθεί σταθερό µε βάση τις πραγµατικές τιµές. Στο πλαίσιο αυτού του γενικότερου οικονοµικού περιβάλλοντος η κυπριακή κυβέρνηση επαναβεβαίωσε τη δέσµευσή της στο στόχο της κοινωνικής ενσωµάτωσης και προώθησε µια σειρά παρεµβάσεων οι οποίες περιλαµβάνονταν στο ΕΣ∆Εν 2004.

Όπως αναφέρεται και στο κείµενο του ΕΣ∆Εν του 2004, τα στοιχεία πάνω στα οποία βασίζονται οι εκεί συµπεριλαµβανόµενες αναλύσεις είναι αυτά που προέκυψαν από την Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών (Ε.Ο.Π.) του 1996/1997. Στις αρχές του 2005, η Στατιστική Υπηρεσία δηµοσίευσε τα αποτελέσµατα της Ε.Ο.Π. 2003, τα οποία δείχνουν σηµαντική πρόοδο σε ότι αφορά τους δείκτες κατανοµής εισοδήµατος και ιδιωτικής κατανάλωσης. Η ανάλυση αυτών των δεδοµένων επιβεβαιώνει τα βασικά συµπεράσµατα του ΕΣ∆Εν του 2004 αναφορικά µε τη σχετική φτώχια και την κατανοµή της µεταξύ διαφορετικών ηλικιακών οµάδων του πληθυσµού.

Πιο συγκεκριµένα, τα κύρια συµπεράσµατα που προκύπτουν από την πρόσφατη Ε.Ο.Π. είναι τα ακόλουθα:

• Το ποσοστό των ατόµων που είναι εκτεθειµένα στον κίνδυνο της φτώχιας (δηλαδή έχουν εισόδηµα χαµηλότερο από το 60% του διαµέσου εισοδήµατος) έπεσε από το 16,3% στο 15,3% του συνολικού πληθυσµού και είναι πλέον ίσο µε το µέσο όρο των 25 της Ε.Ε. για το 2001.

• Ο κίνδυνος φτώχιας για τους ηλικιωµένους (άνω των 65 ετών), οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 11,9% (2003) του συνολικού πληθυσµού και µεταξύ των οποίων επικεντρώνεται ο κίνδυνος φτώχιας, έπεσε από το 58% στο 52%.

• Παροµοίως, υπήρξε µια µείωση του 10% στο ποσοστό του κινδύνου της φτώχιας µεταξύ των ατόµων που ζουν σε µονοµελή νοικοκυριά. Τα άτοµα αυτά, που αποτελούν την πλέον ευάλωτη οµάδα πληθυσµού, εξακολουθούν να έχουν τη µεγαλύτερη πιθανότητα να βρίσκονται κάτω από τη γραµµή φτώχιας, αν και το σχετικό ποσοστό έπεσε από 83% το 1997 σε 73% το 2003.

88

• Το ποσοστό παιδικής φτώχιας, το οποίο σύµφωνα µε τα στοιχεία του 1997 ήταν από τα χαµηλότερα στην Ε.Ε., µειώθηκε περαιτέρω κατά 1% και έφτασε στο 11% το 2003.

• Ο κίνδυνος φτώχιας πριν τις κοινωνικές παροχές αυξήθηκε κατά 2% µεταξύ του 1997 και του 2003, αλλά εξακολουθεί να είναι από τους χαµηλότερους µεταξύ των 25 Κρατών Μελών. Σε σχέση µε αυτή την εξέλιξη, η επίδραση των συντάξεων στη µείωση της φτώχιας αυξήθηκε σε 8% από το 6% που ήταν το 1997.

• Η ανισότητα στην κατανοµή του εισοδήµατος µειώθηκε, καθώς ο δείκτης S80/S20 ήταν 4,1% το 2003, συγκρινόµενος µε το 4,4% του 1997. Οµοίως, ο συντελεστής Gini έπεσε κάτω από το µέσο όρο της Ε.Ε. στο 0,27, επιδεικνύοντας µακροπρόθεσµες πτωτικές τάσεις σε σχέση µε την ανισότητα των εισοδηµάτων.

• Το µέσο καθαρό εισόδηµα, χωρίς να λαµβάνεται υπ’ όψιν η επίδραση του πληθωρισµού, αυξήθηκε κατά 25,6% µεταξύ του 1997 και του 2003.

Οι παραπάνω εξελίξεις αντικατοπτρίζουν από τη µία πλευρά τη συνεχιζόµενη ανάπτυξη της οικονοµίας της Κύπρου και τη µεγέθυνση της απασχόλησης κατά την περίοδο 1997 – 2003 (κυρίως εξαιτίας της προετοιµασίας για την ένταξη στην Ε.Ε.) και από την άλλη πλευρά, την επίδραση της προοδευτικής ωρίµανσης του συστήµατος κοινωνικής ασφάλισης, που έχει ως αποτέλεσµα τη σταθερή βελτίωση της επάρκειας των συντάξεων και συνεπώς την εν καιρώ µείωση του κινδύνου φτώχιας µεταξύ των ηλικιωµένων.

Παρότι το γενικό πλαίσιο πολιτικής για την οικονοµική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή δεν άλλαξε από το 1997 και η ανάλυση του ΕΣ∆Εν του 2004 παραµένει έγκυρη, τα νέα στοιχεία υποδηλώνουν µια πιο ευνοϊκή εικόνα για την απόδοση της Κύπρου στον τοµέα της κοινωνικής ενσωµάτωσης, ιδιαίτερα σε σχέση µε τους δείκτες του Laeken. Επιπλέον, τα νέα στοιχεία από την Ε.Ο.Π. του 2003 επιτρέπουν µια ακριβέστερη σύγκριση µε την αµέσως προηγούµενη περίοδο και µε τα αναθεωρηµένα στατιστικά στοιχεία των υπόλοιπων Κρατών Μελών.

89

Κεφάλαιο 2 – Συνολική Αποτίµηση Επιδιώξεων, Προτεραιοτήτων και Στόχων

Όπως σηµειώνεται στο ΕΣ∆Εν του 2004, η Κύπρος θεωρεί πως η υιοθέτηση ποσοτικών στόχων για την κοινωνική ενσωµάτωση αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα για την παρακολούθηση και εφαρµογή του ΕΣ∆Εν. Η Ε.Ο.Π. του 2003 παρέχει µια πιο στέρεα βάση για την ποσοτικοποίηση των γενικών επιδιώξεων που υποδεικνύονται στο ΕΣ∆Εν. Οι ακόλουθοι δείκτες – χωρίς να µεταβάλλεται το περιεχόµενο των στρατηγικών κατευθύνσεων που παρουσιάζονται στο ΕΣ∆Εν του 2004 – υποστηρίζουν τη θέσπιση απτών στόχων και διευκολύνουν τη µέτρηση της προόδου στα επιµέρους πεδία. Ας σηµειωθεί ότι η Εθνική Έκθεση Στρατηγικής για τις Συντάξεις που θα υποβληθεί τον Ιούλιο του 2005, θα αποτελέσει τη βάση για τη στοχοθέτηση αναφορικά µε τον κίνδυνο φτώχιας για τους ηλικιωµένους.

Οι συγκεκριµένοι ποσοτικοί στόχοι για τις προτεραιότητες που προσδιορίστηκαν στον ΕΣ∆Εν του 2004 είναι οι ακόλουθοι:

1. Έκταση κινδύνου φτώχιας: 1.1 Σταθεροποίηση µέχρι το 2006 του συνολικού ποσοστού του κινδύνου της

φτώχιας (<60% του διάµεσου εισοδήµατος) στο 15%.

1.3 Μέχρι το 2010, προβλέπεται πως το ποσοστό του πληθυσµού που ζει σε νοικοκυριά µε εισόδηµα χαµηλότερο του 60% του διάµεσου εισοδήµατος θα µειωθεί στο 14%.

2. Βελτίωση της θέσης ατόµων σε κίνδυνο φτώχιας: 2.1 Αύξηση κατά 9%4 σε σύγκριση µε το 2003 των ποσών των επιδοµάτων (δηµόσιο

βοήθηµα, ειδική χορηγία και επιδόµατα που παρέχονται στο πλαίσιο του συστήµατος κοινωνικής ασφάλισης) και των συντάξεων (κοινωνική – κατώτατη σύνταξη) µε στόχο τις πλέον ευάλωτες οµάδες που αντιµετωπίζουν τον κίνδυνο της φτώχιας (ηλικιωµένοι άνω των 65).

2.2 Μείωση του συντελεστή Gini από το 0,27 (2003) στο 0,26 έως το 2010.

3. Κίνδυνος φτώχιας των παιδιών: 3.1 Περαιτέρω µείωση του κινδύνου της παιδικής φτώχιας µέχρι το 2010. Η Ε.Ο.Π.

του 2003 δείχνει ότι ποσοστό 11% των παιδιών κάτω των 16 ετών αντιµετωπίζει τον κίνδυνο της φτώχιας.

4. ∆απάνες Κοινωνικής Προστασίας:

4.1 Με την εισαγωγή του συστήµατος ESSPROS για την καταγραφή των κοινωνικών δαπανών προβλέπεται ότι το ποσοστό των δαπανών κοινωνικής προστασίας θα παρουσιάσει αύξηση και θα ανέλθει από 17% του ΑΕΠ το 2001 σε 19% το 2006.

4.2 Μετά την εισαγωγή του Γενικού Εθνικού Συστήµατος Υγείας (ΓΕΣΥ), οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας θα ανέλθουν έως το 2010 στο 21% του ΑΕΠ.

4 Χωρίς να λαµβάνεται υπ’ όψιν ο πληθωρισµός

90

5. Προσβασιµότητα Ατόµων µε Αναπηρίες (ΑµεΑ):

5.1 Αύξηση κατά 10% των εργονοµικών διευθετήσεων που διευκολύνουν τη φυσική πρόσβαση των ΑµεΑ σε δηµόσια κτίρια, πεζοδρόµια και δηµόσιες συγκοινωνίες µέχρι το 2006.

5.2 Μέχρι το 2010 αύξηση κατά 50% στον αριθµό των δηµόσιων οχηµάτων που είναι προσιτά σε άτοµα µε αναπηρίες.

6. Ένταξη ΑµεΑ: 6.1 Ένταξη 750 ατόµων µε αναπηρία στο εργατικό δυναµικό την περίοδο 2005 –

2006.

6.2 Αύξηση κατά 1.275.0005ΛΚ του ποσού που διατίθεται για την απασχολησιµότητα των ΑµεΑ.

7. Παιδεία και Κοινωνική Ενσωµάτωση: 7.1 ∆ιατήρηση του ποσοστού πρόωρων αποχωρήσεων από το σχολείο σε επίπεδο

όχι µεγαλύτερο από 15%.

7.2 Μέχρι το 2006, αύξηση κατά 10% του αριθµού των παιδιών των µεταναστών που εγγράφονται στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση (1.866 µη Κύπριοι µαθητές εγγράφηκαν στα Γυµνάσια και Λύκεια την περίοδο 2003-2004).

7.3 Βελτίωση υποδοµής πληροφορικής. Η αναλογία υπολογιστών ανά µαθητή στα δηµόσια σχολεία θα φτάσει το 1:2 µέχρι το 2010.

8. Παιδιά και Οικογένεια: 8.1 Αύξηση µέχρι το 2006 του αριθµού των δηµόσιων προσχολικών τµηµάτων κατά

10 καθώς και των κοινοτικών6 νηπιαγωγείων κατά 10 τµήµατα.

8.2 Αύξηση κατά 18% του αριθµού των ολοήµερων δηµοτικών σχολείων µέχρι το 2006.

9. Ένταξη ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας: 9.1 Μέχρι το τέλος του 2006, 7.000 άνεργοι και άτοµα που ανήκουν σε ευάλωτες

οµάδες-στόχου (π.χ. γυναίκες, ηλικιωµένοι, ΑµεΑ και άτοµα µε χαµηλά εκπαιδευτικά προσόντα) θα λάβουν, για πρώτη φορά, εξατοµικευµένη καθοδήγηση και υποστήριξη µέσω της ∆ηµόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης.

9.2 Συµµετοχή 2.650 ατόµων (400 λήπτες δηµόσιου βοηθήµατος, 700 άνεργοι, 800 οικονοµικά ανενεργές γυναίκες και 550 απόφοιτοι δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης) σε προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης ανέργων και κοινωνικά αποκλεισµένων ατόµων µέχρι το 2006.

9.3 Ποσό 4.000.000€7 θα διατεθεί µέσω προγραµµάτων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταµείου για την ένταξη αποκλεισµένων ατόµων στην αγορά εργασίας.

5 Συγχρηµατοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο, Στόχος 3 «Ανθρώπινο ∆υναµικό» του Ενιαίου Εγγράφου Προγραµµατισµού, 2004-2006 6 Νοουµένου ότι θα υποβληθούν σχετικά αιτήµατα από τις κοινότητες. 7 Το ποσό αυτό περιλαµβάνει 1.275.000 ΛΚ που θα διατεθούν για την απασχολησιµότητα ΑµεΑ (στόχος 6.2).

91

10. Κινητοποίηση της ευρύτερης κοινωνίας: 10.1 Αύξηση κατά 14% των δηµόσιων επιχορηγήσεων για ΜΚΟ οι οποίες

δραστηριοποιούνται στο πεδίο της κοινωνικής πρόνοιας, µε στόχο την επέκταση και βελτίωση των υπηρεσιών φροντίδας για τα παιδιά, τους ηλικιωµένους και τα άτοµα µε αναπηρίες, µέχρι το 2006.

92

Πίνακας Ποσοτικών Στόχων

Στόχος ∆είκτης 2003 2006 2010

1.1 & 1.2

Γενικό ποσοστό κινδύνου φτώχιας (<60% του διαµέσου εισοδήµατος)

15,3% 15% 14%

2.1 Αύξηση επιδοµάτων και συντάξεων για άτοµα άνω των 65

9%

2.2 Συντελεστής Gini 0,27 0,26 3.1 Παιδική φτώχια 11% <11% 4.1& 4.2

∆απάνες Κοινωνικής Προστασίας

17% του ΑΕΠ (2001)

19% του ΑΕΠ

21% του ΑΕΠ

6.1 Άτοµα µε Αναπηρίες ενταγµένα στην αγορά εργασίας

190 750 (περίοδος 2005-2008)

6.2 Κονδύλια που διατίθενται για την ένταξη ατόµων µε αναπηρίες στην αγορά εργασίας

115.000 ΛΚ 1.390.000ΛΚ 2005 – 2006

7.1 Ποσοστό παιδιών που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο

15,1% 15%

7.2 Αριθµός παιδιών µεταναστών εγγεγραµµένων στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση

1.866 2.052

7.3 Αναλογία υπολογιστών ανά µαθητή στα δηµόσια σχολεία

1:11 1:2

8.1 Αριθµός προσχολικών τµηµάτων- ∆ηµόσια νηπιαγωγεία - Κοινοτικά νηπιαγωγεία

425 90

+ 10 + 10

8.2 Ολοήµερα δηµοτικά σχολεία

110 130

9.1 Άτοµα που θα εξυπηρετηθούν από τις νέες δοµές της ∆ηµόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (αυτοεξυπηρέτηση και εξατοµικευµένη προσέγγιση)

0 7.000 (2006 – 2008)

9.2 Επαγγελµατική Κατάρτιση ανέργων και κοινωνικά αποκλεισµένων ατόµων8

0 2.650

9.3 Συγχρηµατοδότηση ΕΚΤ για προγράµµατα ένταξης κοινωνικά αποκλεισµένων ατόµων

0 € 4.000.000

10.1 ∆ηµόσιες επιχορηγήσεις για ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο πεδίο της κοινωνικής πρόνοιας

3.900.000 ΛΚ

4.463.900 ΛΚ9

93

Κεφάλαιο 3 – Εφαρµογή Μέτρων Πολιτικής και Θεσµικές ∆ιευθετήσεις

Άτοµα µε Αναπηρίες Στην περίοδο µετά το Σεπτέµβριο του 2004 καταγράφεται ως σηµαντική εξέλιξη η πρωτοβουλία για την ανάπτυξη µιας ολιστικής πολιτικής για τα άτοµα µε αναπηρίες. Ειδικότερα, µια Επιτροπή Υπουργών, υπό την προεδρία του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ανέλαβε την προετοιµασία µιας πρότασης σφαιρικής πολιτικής προς το Υπουργικό Συµβούλιο, η οποία θα κάλυπτε και θα συντόνιζε όλα τα θέµατα που αφορούν τα άτοµα µε αναπηρίες. Η διαδικασία αυτή ολοκληρώθηκε µε την υποστήριξη ∆ιατµηµατικής Επιτροπής και µέσω διαλόγου µε την Κυπριακή Συνοµοσπονδία Αναπηρικών Οργανώσεων και το Νοέµβριο του 2004, το Υπουργικό Συµβούλιο ενέκρινε επί της αρχής την έκθεση που παρουσίασε η Επιτροπή Υπουργών.

Για τη βελτίωση του συντονισµού της κυβέρνησης σε θέµατα αναπηρίας, καταγράφηκαν όλες οι σχετικές υπηρεσίες και πολιτικές, καθώς οι αρµοδιότητες ήταν διάσπαρτες µεταξύ έξι Υπουργείων και διαφορετικών υπηρεσιών και τµηµάτων.

Αρχικά εντοπίστηκε ένας αριθµός θεµάτων σχετικών µε την ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης. Η εξέταση του θεσµικού πλαισίου αποκάλυψε την ύπαρξη 16 νόµων και κανονισµών, οι οποίοι καθορίζουν τις υπηρεσίες για τα άτοµα µε αναπηρίες, µε σηµαντικές επικαλύψεις µεταξύ τους. Επίσης εξετάστηκαν οι διάφορες πολιτικές παροχών και εντοπίστηκαν 26 διαφορετικά σχέδια παροχών, ενώ παράλληλα εκπονήθηκε ένα πλήρες µητρώο των οργανώσεων των ατόµων µε αναπηρίες.

Τα ακόλουθα σηµεία συνοψίζουν τα κύρια συµπεράσµατα και εισηγήσεις της έκθεσης σφαιρικής πολιτικής για την αντιµετώπιση των ατόµων µε αναπηρίες:

• ∆εν υπάρχει αξιόπιστο µητρώο µε το σύνολο των ατόµων µε αναπηρία. Τέτοιο µητρώο µπορεί να έχει µεγάλη σηµασία για το σχεδιασµό σχετικής πολιτικής.

• ∆εν υφίσταται οµοιόµορφος ορισµός της αναπηρίας και κάθε νόµος ή κανονισµός ορίζει συγκεκριµένη κατηγορία επωφελούµενων. Το γεγονός αυτό κρίνεται θετικό και θα παραµείνει και στο µέλλον.

• Το υφιστάµενο θεσµικό πλαίσιο παρέχει τη δυνατότητα αντιπροσώπευσης των ατόµων µε αναπηρία στη λήψη αποφάσεων, αλλά είναι αναγκαίο να ενταθούν οι προσπάθειες, ώστε να διευρυνθεί η ουσιαστική τους συµµετοχή σε όλες τις σχετικές διαδικασίες εφαρµογής της σφαιρικής πολιτικής.

• Ορισµένοι νόµοι και κανονισµοί θα καταργηθούν εξαιτίας επικαλύψεων.

• Η διαχείριση ορισµένων σχεδίων παροχών θα µεταφερθεί σε µια κεντρική υπηρεσία για τα άτοµα µε αναπηρίες.

• Αναγνωρίζοντας τις σηµαντικές επικαλύψεις στα σχέδια απασχόλησης και κατάρτισης, προτείνεται η σταδιακή σύµπτυξή τους µετά το 2006.

• Τα περισσότερα δηµόσια κτίρια που κατασκευάστηκαν πριν την εισαγωγή της σχετικής νοµοθεσίας (Κανονισµοί περί Οδών και Οικοδοµών του 1999, Κ∆Π 86/99), δεν είναι πλήρως προσβάσιµα από τα άτοµα µε αναπηρίες. Προτάθηκε η τροποποίηση των κανονισµών, ώστε όλα τα δηµόσια κτίρια να γίνουν προσβάσιµα µε βάση συγκεκριµένο χρονοδιάγραµµα. Ακόµη, θα επισπευσθεί

94

η ολοκλήρωση του πλήρως προσβάσιµου δικτύου πεζοδροµίων και δηµόσιων συγκοινωνιών.

• ∆εν µπορούν να αναληφθούν όλες οι αρµοδιότητες από µία κεντρική υπηρεσία ή τµήµα, καθώς ένας αριθµός πολιτικών και παροχών αποτελούν τµήµα ευρύτερων υπηρεσιών όπως η υγεία, η παιδεία, η κοινωνική ασφάλιση κ.α. που θα παραµείνουν στην αρµοδιότητα των αντίστοιχων Υπουργείων. Ωστόσο, προτείνεται µια ισχυρή κεντρική υπηρεσία να αναλάβει συντονιστικό ρόλο για όλα τα θέµατα που αφορούν την αναπηρία. Αυτός ο ρόλος θα ανατεθεί στην Υπηρεσία Μέριµνας Αναπήρων που υπάγεται στο Τµήµα Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Η Υπηρεσία θα ενισχυθεί µε επιπλέον προσωπικό, τις απαραίτητες υποδοµές δικτύωσης και κεντρική βάση δεδοµένων, ώστε να µπορεί να ανταποκριθεί στις αυξηµένες της υποχρεώσεις. Η κεντρική βάση δεδοµένων θα µπορεί να αξιοποιηθεί, τόσο από τις κρατικές υπηρεσίες, όσο και από άτοµα µε αναπηρίες για την επικοινωνία τους µε τις υπηρεσίες. Παράλληλα, για την υποστήριξη της υπηρεσίας αυτής, θα συσταθεί διατµηµατική συντονιστική επιτροπή για θέµατα αναπηρίας.

• Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιαίτερα οι απαιτήσεις για την ετοιµασία συγκεκριµένων εγγράφων εθνικής πολιτικής διαδραµατίζουν κοµβικό ρόλο για την εισαγωγή µιας σφαιρικής πολιτικής, καθώς ενθαρρύνουν τη συµµετοχή όλων των εµπλεκόµενων φορέων, τον καθορισµό µετρήσιµων στόχων και παρέχουν οικονοµική ενίσχυση για σχέδια αποκατάστασης αναπήρων.

Τέλος, στο ίδιο πλαίσιο, προτάθηκε η συµµετοχή διαφόρων υπηρεσιών και τµηµάτων στη διαµόρφωση των πολιτικών για θέµατα αναπηρίας, καθώς το στοιχείο αυτό δεν αποτελεί εµπόδιο για την ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών, αρκεί:

• να υπάρχει µια ξεκάθαρη σφαιρική πολιτική της Κυβέρνησης,

• οι εµπλεκόµενες υπηρεσίες να αλληλοενηµερώνονται για τις εξελίξεις και να συµµετέχουν στις αποφάσεις που τις αφορούν και

• να υπάρχει ένα κεντρικό σηµείο εστίασης για την παροχή πληροφόρησης, την ανάπτυξη πολιτικών, την επικοινωνία και την παροχή υπηρεσιών.

Στον τοµέα της παιδείας, εντατικοποιήθηκε το πρόγραµµα παροχής εξοπλισµού στα σχολεία για την εκπαίδευση, ψυχαγωγία και µετακίνηση των παιδιών µε αναπηρίες ώστε να διευκολυνθεί η κοινωνική τους ένταξη. Παράλληλα ολοκληρώθηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και το Πανεπιστήµιο Κύπρου, µια ειδική µελέτη για την ένταξη των παιδιών µε αναπηρίες στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας υλοποίησε έναν αριθµό προγραµµάτων για την προετοιµασία, εισαγωγή και υποστήριξη παιδιών µε αναπηρίες στις διάφορες σχολικές βαθµίδες και το 2004 συστάθηκε ένας Μηχανισµός για τον Εντοπισµό και Στήριξη Παιδιών µε Μαθησιακά, Συναισθηµατικά και Άλλα Προβλήµατα, ο οποίος παρέχει ενδοσχολική υποστήριξη σε παιδιά και οικογένειες πριν την επίσηµη αξιολόγηση της περίπτωσης τους στο πλαίσιο της ειδικής αγωγής. Στον τοµέα της ψυχικής υγείας η έµφαση παραµένει στην αποϊδρυµατοποίηση και τη µεταφορά της φροντίδας στην κοινότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, η κυβέρνηση αναγνωρίζει τη σηµασία της προσφοράς των ΜΚΟ, που παρέχουν υπηρεσίες για την αντιµετώπιση

95

των αναγκών ευάλωτων οµάδων και προτίθεται να υιοθετήσει µια ολοκληρωµένη µέθοδο συντονισµού και επικοινωνίας µε αυτές τις ΜΚΟ.

Ηλικιωµένα άτοµα Το ποσοστό των ατόµων ηλικίας άνω των 65 ετών στην Κύπρο αυξάνει ραγδαία

(το 2003 αποτελούσε το 11,9% του συνολικού πληθυσµού και έως το 2017 αναµένεται να ξεπεράσει το 15%). Οι ηλικιωµένοι έχουν αυξηµένες ανάγκες φροντίδας, για να είναι σε θέση να ζουν ως ανεξάρτητα και παραγωγικά άτοµα στο οικείο τους περιβάλλον. Όπως αναφέρεται και στο ΕΣ∆Εν του 2004, η σηµαντικότερη εξέλιξη κατά το τελευταίο έτος αφορούσε την πρωτοβουλία εκπόνησης του Σχεδίου ∆ράσης για τη Φροντίδα και την Υγειονοµική Περίθαλψη των Ηλικιωµένων και την προετοιµασία του Εθνικού Σχεδίου ∆ράσης για τους Ηλικιωµένους.

α. Το Σχέδιο ∆ράσης για τη Φροντίδα και την Υγειονοµική Περίθαλψη των Ηλικιωµένων είναι το αποτέλεσµα της συνειδητοποίησης του γεγονότος ότι οι υπηρεσίες για τους ηλικιωµένους ήταν σε µεγάλο βαθµό αποσπασµατικές και αναποτελεσµατικές. Το Υπουργείο Υγείας ανέθεσε την εκπόνηση µελέτης, η οποία διαπίστωσε τα ακόλουθα κύρια προβλήµατα:

• Πολλά από τα σωµατικά, ψυχικά και κοινωνικά προβλήµατα των ηλικιωµένων παραµένουν αδιάγνωστα στο πλαίσιο των ιατρικών εξετάσεων ρουτίνας.

• Η κατάσταση των ηλικιωµένων εκτιµάται και επανεκτιµάται από διάφορους υγειονοµικούς λειτουργούς, χωρίς να υπάρχει ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ τους και συνοχή στην παρεχόµενη φροντίδα.

• Η παροχή εξοπλισµού και κτιριακών βελτιώσεων για τη διευκόλυνση της κατ’ οίκον φροντίδας είναι ανεπαρκής.

• Κατά την αξιολόγηση της κατάστασης των ασθενών δεν υπάρχει συνεργασία µε συναφείς µε την υγεία υπηρεσίες, όπως οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας.

Στο πλαίσιο αυτό αποφασίστηκε το Υπουργείο Υγείας να ορίσει ειδική Επιτροπή, µε σκοπό την αξιολόγηση των ευρηµάτων και τη διαµόρφωση δεκαετούς Σχεδίου ∆ράσης για την ανάπτυξη υπηρεσιών υγείας για τους ηλικιωµένους µε βραχυπρόθεσµους, µεσοπρόθεσµους και µακροπρόθεσµους στόχους. Η Επιτροπή θα εκτιµήσει τις ανάγκες σε προσωπικό και άλλους πόρους για την εφαρµογή του Σχεδίου. Επίσης, θα εξετάσει την πιθανότητα ενσωµάτωσης της φροντίδας ηλικιωµένων στο Γενικό Εθνικό Σύστηµα Υγείας.

β. Το Εθνικό Σχέδιο ∆ράσης για τους Ηλικιωµένους ανατέθηκε από το Ανώτατο Σώµα Πολιτικής για Θέµατα Ηλικιωµένων σε υποεπιτροπή (υπό την προεδρία της ∆ιευθύντριας των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας) και αναµένεται να υποβληθεί προς έγκριση από το Ανώτατο Σώµα µέχρι τα τέλη Ιουνίου 2005. Οι κύριοι πυλώνες του σχεδίου είναι οι ακόλουθοι:

• Το σύστηµα Κοινωνικής Προστασίας για τη διασφάλιση αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για τους ηλικιωµένους περιλαµβάνει το Σχέδιο Κοινωνικής Ασφάλισης (που παρέχει βασική και συµπληρωµατική σύνταξη) και το Σχέδιο Κοινωνικής Σύνταξης (τα επίπεδα παροχών και των δύο αναθεωρούνται ετησίως), καθώς και την Κοινωνική Κάρτα, µέσω της οποίας παρέχονται

96

ειδικές εκπτώσεις σε άτοµα άνω των 63 ετών και το Σχέδιο ∆ηµόσιου Βοηθήµατος. Το Σχέδιο Κοινωνικής Ασφάλισης και το σύνολο του συνταξιοδοτικού συστήµατος της Κύπρου βρίσκονται υπό µεταρρύθµιση και εντός του 2006 αναµένονται σηµαντικές τροποποιήσεις του Σχεδίου Κοινωνικής Ασφάλισης. Το Μάρτιο του 2005 η Κοινωνική Κάρτα παραχωρήθηκε σε άτοµα κάτω των 63 που δικαιούνται συντάξεως ανικανότητας ή αναπηρίας από το Ταµείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Η Νοµοθεσία περί ∆ηµόσιων Βοηθηµάτων και Υπηρεσιών, η οποία παρέχει βοήθεια σε άτοµα των οποίων οι πόροι δεν επαρκούν για τις βασικές και ειδικές τους ανάγκες, βρίσκεται επίσης σε διαδικασία µεταρρύθµισης και αναµένεται ότι η τροποποιηµένη νοµοθεσία θα ψηφισθεί από τη Βουλή των Αντιπροσώπων πριν το τέλος του 2005.

• Παραγωγική απασχόληση των ηλικιωµένων. Τα ποσοστά απασχόλησης για τα άτοµα άνω των 55 είναι σηµαντικά χαµηλότερα από τα αντίστοιχα άλλων ηλικιακών οµάδων, υποδηλώνοντας έναν αυξηµένο κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισµού για αυτήν την οµάδα. Το πρόβληµα είναι ιδιαίτερα οξυµένο µεταξύ των γυναικών. Για την αύξηση της συµµετοχής στην εργασία ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας, σχεδιάζεται η αναδιοργάνωση και ο εκσυγχρονισµός των ∆ηµόσιων Υπηρεσιών Απασχόλησης (κτίρια, πληροφορική υποδοµή, εξειδικευµένο προσωπικό) για να επιτευχθεί η µετεξέλιξή τους σε πελατο-κεντρικό οργανισµό. Επιπρόσθετες ενέργειες περιλαµβάνουν την εισαγωγή δράσεων ενεργής στήριξης της απασχόλησης µε στόχο την αύξηση της συµµετοχής των ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας (55 – 64 ετών) στην αγορά εργασίας και στην ένταξή τους σε προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης.

• Η εξασφάλιση ενός προσιτού και υποστηρικτικού περιβάλλοντος για τους ηλικιωµένους και τα άτοµα µε αναπηρίες, µέσω της παροχής κατ’ οίκον και ιδρυµατικής φροντίδας στα άτοµα αυτά, µέσω των κέντρων ηµερήσιας φροντίδας και των υπηρεσιών τηλεφροντίδας, µέσω της υποστήριξης των οικογενειών για τη φροντίδα των ανάπηρων και ηλικιωµένων µελών τους, µέσω της επιχορήγησης διακοπών και τέλος µέσω της κοινωνικής αρωγής για τη βελτίωση των συνθηκών στέγασης τους. Οι κυριότεροι βραχυπρόθεσµοι στόχοι αφορούν τη βελτίωση των υποδοµών συλλογής και τήρησης των σχετικών πληροφοριών, τον καλύτερο συντονισµό µεταξύ κρατικών και ιδιωτικών φορέων παροχής υπηρεσιών και την εισαγωγή συστήµατος για την προετοιµασία των ατόµων για αφυπηρέτηση.

• Πρόσβαση στη γνώση, την εκπαίδευση και τη δια βίου µάθηση. Πρόκειται να αναπτυχθούν προγράµµατα τα οποία θα καλύπτουν µεγαλύτερο τµήµα του πληθυσµού. Η στενότερη συνεργασία µεταξύ της Κυβέρνησης και των τοπικών αρχών είναι απαραίτητη για τη βελτίωση των υφιστάµενων προγραµµάτων.

• Υγεία: όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, ετοιµάστηκε από το Υπουργείο Υγείας το Σχέδιο ∆ράσης για τη Φροντίδα και την Υγειονοµική Περίθαλψη των Ηλικιωµένων.

• Αλληλεγγύη µεταξύ των γενεών: Ο Οργανισµός Νεολαίας Κύπρου αναπτύσσει Προγράµµατα που θα απευθύνονται στους ηλικιωµένους και θα αφορούν ιδιαίτερα θέµατα πληροφόρησης και πρόσβασης.

• Βελτίωση στην πρόσβαση και τη διακίνηση: Τα δηµόσια κτίρια, το δίκτυο των πεζοδροµίων και το σύστηµα δηµόσιων συγκοινωνιών τροποποιούνται

97

σύµφωνα µε τους κανονισµούς προσβασιµότητας. Οι άµεσοι στόχοι συµπεριλαµβάνουν την εφαρµογή των κανονισµών προσβασιµότητας σε παλαιά κτίρια και λεωφορεία.

• Παραµέληση, βία και κακοποίηση ηλικιωµένων ατόµων: Τα θέµατα αυτά καλύπτονται από το πρόγραµµα «Βία στην Οικογένεια» των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας και θα µελετηθούν από ∆ιατµηµατική Οµάδα, µε στόχο την ανάπτυξη εξειδικευµένων προληπτικών προγραµµάτων και υπηρεσιών για τους ηλικιωµένους.

• Ο ρόλος των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων: Οι σχετικοί στόχοι περιλαµβάνουν τη δηµιουργία ενός σταθερού πλαισίου διαβούλευσης για τη συµµετοχή των ΜΚΟ στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, το οποίο θα περιλαµβάνει όλα τα εµπλεκόµενα µέρη.

• Προστασία των ηλικιωµένων σε περίπτωση συµφοράς ή έκτακτης ανάγκης. Τα Σχέδια ∆ράσης και Προστασίας της Πολιτικής Άµυνας µεριµνούν για την ειδική φροντίδα των ηλικιωµένων.

Για τη βελτίωση της αποτελεσµατικότητας και του επιπέδου των υπηρεσιών που παρέχονται από δοµές προστασίας ηλικιωµένων και ατόµων µε αναπηρίες, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων βρίσκεται σε διαδικασία τροποποίησης των κανονισµών λειτουργίας τους. Οι νέοι κανονισµοί αναµένεται να τεθούν σε εφαρµογή µέχρι το τέλος του 2005.

Παιδιά και Οικογένειες που αντιµετωπίζουν κίνδυνο φτώχιας Εντός του 2006, η Κεντρική Επιτροπή για την παρακολούθηση της υλοποίησης

της Σύµβασης του ΟΗΕ για τα ∆ικαιώµατα του Παιδιού θα ολοκληρώσει το Σχέδιο ∆ράσης για τα Παιδιά (2005 – 2010), συµπεριλαµβανοµένης και µιας νέας Βάσης ∆εδοµένων για τα Παιδιά. Επίσης, οι δύο θεµελιώδεις νόµοι που αφορούν τα παιδιά αναθεωρούνται, έτσι ώστε να καταστούν απόλυτα συµβατοί µε τις διεθνείς συνθήκες.

Στο πλαίσιο του ενδιάµεσου διαλόγου για το ΕΣ∆Εν διοργανώθηκε ένα εργαστήριο µε συµµετοχή των ενδιαφερόµενων φορέων (ΜΚΟ, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας κλπ.) για τα θέµατα ενσωµάτωσης των δικαιωµάτων των παιδιών σε όλες τις σχετικές πολιτικές. Το εργαστήριο οργανώθηκε ως µέρος του Σεµιναρίου για την εφαρµογή του ΕΣ∆Εν, που πραγµατοποιήθηκε το Μάρτιο του 2005 και τα κύρια πορίσµατα και προτάσεις που προέκυψαν από αυτό ήταν τα εξής:

• Χρειάζεται να διευκολυνθεί η ενσωµάτωση των δικαιωµάτων των παιδιών στη νοµοθεσία και τις κοινωνικές πολιτικές.

• Απαιτείται να δηµιουργηθεί ο θεσµός του Επιτρόπου για τα δικαιώµατα των παιδιών.

• Είναι απαραίτητη η ευαισθητοποίηση των ενηλίκων (οικογενειών, κράτους, πολιτικών και ΜΜΕ) για τα δικαιώµατα των παιδιών.

• Οι δηµόσιοι λειτουργοί πρέπει να θέτουν το συµφέρον των παιδιών και τα δικαιώµατά τους στο επίκεντρο της καθηµερινής εργασίας τους.

98

• Χρειάζεται να ενισχυθεί η ενδυνάµωση των παιδιών µέσω της παροχής δυνατότητας ψήφου για τα θέµατα που τα αφορούν.

• Τα προγράµµατα ψυχικής υγείας και πρόληψης πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω.

• Η Κυβέρνηση οφείλει να θέσει τα παιδιά στο επίκεντρο των πολιτικών της, δίνοντας µέγιστη προτεραιότητα στα θέµατα που τα αφορούν.

• Η έρευνα για τα θέµατα αυτά πρέπει να ενισχυθεί.

Εκτός από τις παραπάνω προτάσεις, τα υφιστάµενα µέτρα πολιτικής έχουν ήδη αποδειχθεί αποδοτικά. Την περίοδο 2004-2005, πάνω από 1.000 εκπαιδευτικοί εξειδικεύτηκαν στη χρήση υπολογιστών στην τάξη, ενώ η αναλογία παιδιών ανά υπολογιστή στα σχολεία µειώθηκε στο 1:9 και ψηφιακοί προβολείς (digital projectors) παραδόθηκαν σε όλα τα σχολεία. Άλλα µέτρα για την καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού των παιδιών, περιελάµβαναν τη δηµιουργία Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (µια Τρίτη ζώνη προστέθηκε την περίοδο 2004-2005 στις υπάρχουσες δύο) και το πρόγραµµα για την αντιµετώπιση του ψηφιακού αποκλεισµού (digital divide and e-exclusion).

Άτοµα που ζουν σε αγροτικές και υποβαθµισµένες αστικές περιοχές Σύµφωνα µε απόφαση του Υπουργικού Συµβουλίου της 22/12/2004 (Αρ.

64/431), χορηγήθηκε επίδοµα θέρµανσης σε περίπου 22.000 κατοίκους 98 κοινοτήτων που βρίσκονται σε υψόµετρο άνω των 600 µέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Η χορήγηση του επιδόµατος, συνολικού ποσού 2 εκατοµµυρίων ΛΚ, βασίστηκε στα στοιχεία της Έρευνας Νοικοκυριών της Στατιστικής Υπηρεσίας. Το 2004, το Υπουργικό Συµβούλιο ενέκρινε ακόµα την εφαρµογή ενός αναπτυξιακού προγράµµατος για το µεταποιητικό τοµέα σε περιοχές της υπαίθρου. Η υποβολή σχετικών αιτήσεων ξεκίνησε και οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να τις υποβάλλουν στις αρµόδιες αρχές µέχρι τις 31/8/2005.

Χρήστες Ναρκωτικών Tο Αντιναρκωτικό Συµβούλιο Κύπρου (ΑΣΚ) αποτελεί το ανώτατο

συντονιστικό όργανο στον τοµέα της πρόληψης της εξάρτησης και της κοινωνικής ένταξης των χρηστών. Αρκετά Υπουργεία (Παιδείας και Πολιτισµού, Υγείας, Εσωτερικών, ∆ικαιοσύνης και ∆ηµόσιας Τάξης, Άµυνας, Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων), ΜΚΟ και οργανώσεις κοινωνικών εταίρων συµµετέχουν στην εφαρµογή της Εθνικής Στρατηγικής για τα Ναρκωτικά. Σύµφωνα µε τους στόχους που υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο της Στρατηγικής αυτής, όλοι οι αρµόδιοι φορείς συνέβαλαν στην εκπόνηση του Σχεδίου ∆ράσης για τα Ναρκωτικά, στοχεύοντας στην επίτευξη µιας ολοκληρωµένης πολιτικής κατά των ναρκωτικών, µέσω παρεµβάσεων στους τοµείς της παιδείας, της οικογένειας, της υγείας, της απασχόλησης, της έρευνας, της επικοινωνίας, της θεραπείας και της κοινωνικής ένταξης.

Το ΑΣΚ βρίσκεται αυτή τη στιγµή στη διαδικασία της εφαρµογής της Εθνικής Στρατηγικής για τα Ναρκωτικά και του Σχεδίου ∆ράσης για τη Μείωση της Ζήτησης Ναρκωτικών (2004 - 2008). Στη διάρκεια του 2004 και 2005, δόθηκε έµφαση σε µέτρα σχετικά µε το σχολικό περιβάλλον και τους τοµείς της θεραπείας και κοινωνικής ένταξης. Για τη διευκόλυνση του έργου του ΑΣΚ, η Βουλή των Αντιπροσώπων τροποποίησε εντός του 2004 την υφιστάµενη νοµοθεσία (Νόµος για την Πρόληψη της

99

Χρήσης και ∆ιάδοσης των Ναρκωτικών και άλλων Εξαρτησιογόνων Ουσιών, Ν. 128(I)/2000 και Νόµος για τη Φροντίδα και Θεραπεία των Χρηστών Ναρκωτικών, Ν.57(Ι)/1992). Η νέα νοµοθεσία µεταβάλλει τη σύνθεση του Συµβουλίου, ώστε αυτό να καταστεί πιο αποτελεσµατικό. Ο προϋπολογισµός του ΑΣΚ αυξήθηκε το 2005 κατά 51%.

Στο πλαίσιο του προαναφερθέντος Σχεδίου ∆ράσης, το εκπαιδευτικό πρόγραµµα πρόληψης «Μέντωρ», που εφαρµόζει το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού, επεκτάθηκε ώστε να καλύπτει της Επαρχίες Λάρνακας και Πάφου, ενώ η λειτουργία δύο κινητών µονάδων έχει προγραµµατιστεί για το 2006. Με βάση τις προτάσεις πολιτικής του ΑΣΚ, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού σύστησε το 2004 µια ∆ιατµηµατική Επιτροπή για θέµατα Χρήσης Ναρκωτικών (Επιτροπή για την Παιδεία, την Υγεία και την Πολιτότητα), η οποία εστιάζει το ενδιαφέρον της σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Οι κύριες δραστηριότητές της περιλαµβάνουν την πρόληψη, µέσα από συστηµατική εκπαίδευση και πληροφόρηση, την ευαισθητοποίηση εκπαιδευτικών και γονέων και την ενδυνάµωση των σχέσεων εκπαιδευτικών, γονέων και παιδιών.

Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού ανέθεσε το 2004 την εκπόνηση µιας διερευνητικής µελέτης µε στόχο την αποτίµηση του εύρους της χρήσης νόµιµων και παράνοµων ουσιών µεταξύ των µαθητών λυκείου. Η µελέτη, που πρόκειται να ολοκληρωθεί εντός της σχολικής περιόδου 2004 – 2005, στοχεύει στον εντοπισµό των παραγόντων που συνδέονται µε τη χρήση ναρκωτικών και καταλήγει στη διαµόρφωση προτάσεων για την ανάπτυξη νέων προγραµµάτων πρόληψης στα σχολεία.

Λήπτες ∆ηµοσίου Βοηθήµατος Έχει προετοιµαστεί νέα πρόταση νόµου περί δηµόσιου βοηθήµατος και αναµένεται

να τεθεί σε ισχύ από την 1.1.2006. Οι κύριες βελτιώσεις που προτείνονται από το συγκεκριµένο νοµοσχέδιο είναι οι εξής:

• Εισαγωγή νέων κινήτρων απασχόλησης, µε στόχο τη µείωση της εξάρτησης από το βοήθηµα (π.χ. συνέχιση του δηµοσίου βοηθήµατος για µια περίοδο ενός χρόνου αφότου ο λήπτης ξεκινήσει να εργάζεται).

• ∆ιευκρίνιση των σχετικών όρων και εννοιών (π.χ. µονογονιός).

• Αύξηση ορισµένων βοηθηµάτων και διεύρυνση των κριτηρίων σύµφωνα µε τα οποία παρέχονται.

• Περιορισµός της δυνατότητας των ληπτών να αποξενώνουν περιουσία που κατέχουν, προκειµένου να καταστούν δικαιούχοι του βοηθήµατος.

• Αύξηση προστίµων για συγκεκριµένα αδικήµατα σχετικά µε το δηµόσιο βοήθηµα.

Η προτεινόµενη νοµοθεσία έχει ήδη εγκριθεί από το Υπουργείο Οικονοµικών σε

ότι αφορά την αυξηµένη δαπάνη που συνεπάγεται (η αρχική αύξηση για το 2006 εκτιµάται σε 2.310.234 ΛΚ).

Συντάξεις Η µέση σύνταξη αυξήθηκε το 2005 πάνω από το ποσοστό του πληθωρισµού και

το ρυθµό ανάπτυξης του ΑΕΠ. Οι βασικές συντάξεις αυξήθηκαν κατά 5,44% και οι

100

συµπληρωµατικές κατά 3,09% (τα µέσα ποσοστά για το 2000 και το 2004 ήταν 3,90% και 2,91% αντίστοιχα). Η πλήρης βασική σύνταξη για ένα δικαιούχο χωρίς εξαρτώµενα µέλη είναι σήµερα 185,94 ΛΚ και η κατώτατη σύνταξη 158,05 ΛΚ. Η πρώτη Εθνική Έκθεση Στρατηγικής για τις Συντάξεις βρίσκεται στην διαδικασία προετοιµασίας για την υποβολή της στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούλιο του 2005 και θα παρέχει περαιτέρω στοιχεία για την επάρκεια των συντάξεων και για τις προτάσεις αναµόρφωσης του συστήµατος κοινωνικής ασφάλισης.

Πρόσβαση στη στέγαση Η Κυβέρνηση συνέχισε τις προσπάθειες ενίσχυσης των οικογενειών µε χαµηλό

εισόδηµα στην απόκτηση ιδιόκτητης στέγης, µέσω του νέου Σχεδίου Στέγασης Χαµηλά Αµειβοµένων, το οποίο διαχειρίζεται ο Οργανισµός Ανάπτυξης Γης. Η δηµόσια χρηµατοδότηση του Σχεδίου αυξήθηκε από 2.461.863 ΛΚ το 2003 σε 4.415.592 ΛΚ το 2004, µε συνέπεια τη σηµαντική αύξηση του αριθµού των σπιτιών που κατασκευάστηκαν για την εξυπηρέτηση της οµάδας στόχου (από 65 έργα το 2003 σε 137 το 2004). Κατά τους τρεις πρώτους µήνες του 2005 η κυβέρνηση διέθεσε 1.902.950 ΛΚ στο Σχέδιο Στέγασης Χαµηλά Αµειβοµένων, καλύπτοντας 27 νέα έργα.

Ολοκληρώθηκε η µελέτη για την παροχή κινήτρων για την ανάπτυξη του στεγαστικού τοµέα σε περιοχές µε µικρό πληθυσµό και την ενίσχυση ειδικών οµάδων στόχου, βάσει των ιδιαίτερων αναγκών τους. Αυτή την περίοδο, ποσοτικοποιούνται οι προτάσεις που θα προωθηθούν στο Υπουργικό Συµβούλιο για τη λήψη των σχετικών αποφάσεων και η σχετική διαδικασία αναµένεται να ολοκληρωθεί µέχρι το τέλος του 2005.

Πρόσφυγες και Μετανάστες Εγκρίθηκε από την Κυβέρνηση η παροχή δωρεάν µαθηµάτων ελληνικής

γλώσσας µέσω των Επιµορφωτικών Κέντρων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισµού. Επίσης, για τη σχολική χρονιά 2004-2005 προστέθηκε τρίτη Ζώνη Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας στην περιοχή της Πάφου. Όλες οι ζώνες βρίσκονται σε περιοχές µε αυξηµένο αριθµό µεταναστών και µέσω αυτών εισάγεται µια ολιστική προσέγγιση της εκπαίδευσης, η οποία λαµβάνει υπόψη τις διαφορετικές ανάγκες και υπόβαθρο των παιδιών.

Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο του Σεµιναρίου, που έγινε τον Μάρτιο 2005, για την

υλοποίηση του ΕΣ∆Εν, πραγµατοποιήθηκε εργαστήριο για την ενσωµάτωση των µεταναστών και οι συστάσεις που προέκυψαν θα εξεταστούν από την κυβέρνηση. Η κυβέρνηση πρόκειται να εισάξει σφαιρική στρατηγική για την απασχόληση ξένων εργατών µε τη συµµετοχή των αρµόδιων Υπουργείων και των κοινωνικών εταίρων.

Τουρκοκύπριοι

Έχουν ολοκληρωθεί η προκαταρκτικές εργασίες για τη δηµιουργία Τουρκοκυπριακού σχολείου και έχει διορισθεί ένας επιπλέον Τουρκοκύπριος εκπαιδευτικός. Οι Τουρκοκύπριοι µαθητές της Λεµεσού (περιοχή ψηλότερης συγκέντρωσης) έχουν πλέον τη δυνατότητα να διδάσκονται στην τούρκικη γλώσσα, ενώ παράλληλα, µαθήµατα της ελληνικής γλώσσας παρέχονται δωρεάν µέσω των Επιµορφωτικών Κέντρων για παιδιά και ενήλικες. ∆ύο τουρκοκυπριακές γυναικείες

101

οργανώσεις συµπεριλαµβάνονται στο Συµβούλιο του Εθνικού Μηχανισµού για τα ∆ικαιώµατα της Γυναίκας.

Βελτίωση της ελκυστικότητας και αµειπτικότητας της εργασίας Με σκοπό τη βελτίωση της ελκυστικότητας και της ασφάλειας της εργασίας,

ιδιαίτερα για τους λήπτες δηµόσιου βοηθήµατος και άλλες οµάδες που απειλούνται µε κοινωνικό αποκλεισµό, η κυβέρνηση δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στη µείωση των εργατικών ατυχηµάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, τα στοχευµένα µέτρα για την περίοδο 2005 -2006 περιλαµβάνουν:

• Εφαρµογή της νοµοθεσίας για την εξασφάλιση του δικαιώµατος των εργαζοµένων σε υγιείς και ασφαλείς συνθήκες εργασίας και τη συνεχή βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος.

• Σύσταση και λειτουργία Επιτροπών Ασφαλείας σε επίπεδο χώρου εργασίας.

• ∆ράσεις ευαισθητοποίησης για θέµατα Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία, για την ανάπτυξη κοινωνικής συνειδητοποίησης και εταιρικής ευθύνης.

• Ενσωµάτωση θεµάτων Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία σε άλλους τοµείς πολιτικής, όπως η εκπαίδευση.

• Εισαγωγή ενός σχεδίου χορηγήσεων για την κάλυψη µέρους των επενδύσεων που θα πραγµατοποιήσουν οι εργολάβοι για τη βελτίωση και εκσυγχρονισµό του εξοπλισµού τους πέραν των ελάχιστων ορίων που επιβάλει η κυπριακή νοµοθεσία.

Ο κατώτατος µισθός για το 2005 αναµένεται να αυξηθεί στις 362 ΛΚ το µήνα για τους νεοπροσλαµβανόµενους (από 345 ΛΚ το 2004) και σε 385 ΛΚ µετά από έξι µήνες συνεχούς απασχόλησης από τον ίδιο εργοδότη (από 367 ΛΚ το 2004), δηλαδή 615€ και 654€ αντιστοίχως. Το επίπεδο του κατώτατο µισθού θα αυξηθεί έτσι στο 46,13% του εθνικού µέσου µισθού (από 45,88% το 2004), πλησιάζοντας το σχετικό στόχο που έχει τεθεί στο ΕΣ∆Εν (50% το 2008).

Ισότητα των Φύλων Οι νόµοι του 2002 και 2004 για την Ίση Μεταχείριση Ανδρών και Γυναικών στην

Απασχόληση και Επαγγελµατική Εκπαίδευση θα τροποποιηθούν εντός του 2005, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της Οδηγίας 2002/73/EC.

Με στόχο την ενδυνάµωση του ρόλου του Εθνικού Μηχανισµού για τα ∆ικαιώµατα της Γυναίκας (ΕΜ∆Γ), το κονδύλι οικονοµικής του στήριξης αυξήθηκε από 300.000 ΛΚ το 2003 σε 565.000 ΛΚ το 2004. Ποσό συνολικά 190.000 ΛΚ δόθηκε σε ΜΚΟ για την υποστήριξη των προγραµµάτων και δράσεών τους στον τοµέα της ισότητας, συµπεριλαµβανοµένης της έρευνας και της δηµιουργίας νέων θεσµών για την παρακολούθηση της εφαρµογής της περί ισότητας νοµοθεσίας.

Στα τέλη του 2004 συστάθηκε διατµηµατική επιτροπή για θέµατα διακίνησης και εκµετάλλευσης προσώπων. Η επιτροπή ανέλαβε την προετοιµασία ∆ιατµηµατικού Εγχειριδίου ∆ιαδικασιών, το οποίο θα είναι έτοιµο στα τέλη Ιουνίου 2005. Τον Ιούλιο

102

του 2005 προγραµµατίζεται η λειτουργία καταφυγίου θυµάτων εκµετάλλευσης µε τη συνεργασία ΜΚΟ.

Από το Μάιο του 2004 οι αρµοδιότητες του Επιτρόπου ∆ιοίκησης έχουν

επεκταθεί, ώστε να περιλαµβάνουν ζητήµατα ισότητας, συµπεριλαµβανοµένης και της διερεύνησης παραπόνων που αφορούν διακρίσεις. Σε αυτήν την κατεύθυνση το Τµήµα Εργασίας διόρισε Επιθεωρητές Ισότητας, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν στο νέο θεσµικό πλαίσιο, τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις τους σχετικά µε τη διερεύνηση υποθέσεων διακρίσεων και τη συλλογή στοιχείων για θέµατα ισότητας

Στο πλαίσιο του διαλόγου για το ΕΣ∆Εν διοργανώθηκε εργαστήριο, για τα ενδιαφερόµενα µέρη σε θέµατα ισότητας των φύλων, το Μάρτιο του 2005. Τα κύρια συµπεράσµατα και προτάσεις του εργαστηρίου ήταν τα εξής:

• Τα στατιστικά στοιχεία για όλα τα θέµατα κοινωνικής πολιτικής πρέπει να συλλέγονται διαχωρισµένα ανά φύλο.

• Απαιτείται περαιτέρω ενίσχυση της έρευνας για θέµατα ισότητας και διαφορετικής θέσης ανδρών και γυναικών, ώστε να διευκολυνθεί η ενσωµάτωση της διάστασης του φύλου στη διαµόρφωση πολιτικής.

• Είναι αναγκαία η εξειδικευµένη εκπαίδευση σε θέµατα ευρύτερης υιοθέτησης της διάστασης του φύλου σε όλα τα επίπεδα της δηµόσιας διοίκησης, ώστε να βελτιωθεί η κατανόηση της από τους δηµόσιους λειτουργούς στον τοµέα αρµοδιότητας τους.

• Η ενσωµάτωση της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές απαιτεί την ισόρροπη εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων.

• Οι ΜΚΟ πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω στις προσπάθειες που κάνουν για την ευαισθητοποίηση σε θέµατα ισότητας.

• Ενίσχυση του διακυβερνητικού συντονισµού και της συνεργασίας µε ΜΚΟ για την αποτελεσµατικότερη εφαρµογή της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές.

• Η έµφαση σε θέµατα διάστασης του φύλου στην παιδεία είναι αναγκαία για την εξάλειψη προκαταλήψεων και στερεοτύπων σχετικά µε τα δύο φύλα. Θα πρέπει µεταξύ άλλων να αναληφθεί δράση για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και την αναθεώρηση της διδακτέας ύλη.

• Χρειάζεται να προωθηθούν µέτρα ευαισθητοποίησης και πληροφόρησης για τα δικαιώµατα των γυναικών.

Ένα σχέδιο για την ενίσχυση της απασχολησιµότητας των οικονοµικά αδρανών

γυναικών προετοιµάζεται από την Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου ∆υναµικού10 και όλες οι σχετικές οργανωτικές διευθετήσεις έχουν ήδη ολοκληρωθεί.

Το χάσµα στην ανεργία µεταξύ των δύο φύλλων αυξήθηκε το 2004 σε 1,9 από

0,8 ποσοστιαίες µονάδες, εξαιτίας αφενός µιας ελαφράς µείωσης 0,3 ποσοστιαίων µονάδων στην ανεργία των ανδρών και αφετέρου µιας αύξησης 0,8 ποσοστιαίων µονάδων στην ανεργία των γυναικών. Το ποσοστό των γυναικών στη µερική

103

απασχόληση παρέµεινε στο 13,2% του συνόλου των εργαζοµένων γυναικών το 2004 (το αντίστοιχο ποσοστό των ανδρών µειώθηκε από 5,5% το 2003 σε 5,2% το 2004). Το ποσοστό των γυναικών αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης συνεχίζει να αυξάνει τα τελευταία χρόνια και αυτό αναµένεται να µειώσει περαιτέρω το χάσµα στις αµοιβές των δύο φύλλων (25,2% το 2003), ενώ η απασχόληση των γυναικών στην κατηγορία διευθυντικών θέσεων ανέρχεται σε 17,3%.

Οι προτεραιότητες για το 2005 – 2006 περιλαµβάνουν τα εξής σηµεία:

• Ενίσχυση της Μονάδας Ισότητας του Υπουργείου ∆ικαιοσύνης και ∆ηµόσιας Τάξεως µε τουλάχιστον έναν πρόσθετο διοικητικό λειτουργό.

• Συνέχιση του Σχεδίου για την Ενθάρρυνση και Ενίσχυση της Γυναικείας Επιχειρηµατικότητας. Η εφαρµογή του Σχεδίου αυτού ξεκίνησε το 2002 και αναθεωρείται ετησίως. Το 2003, 2004 και 2005 συνολικό ποσό 157.000 € (92.036 ΛΚ) δόθηκε σε πέντε επιχειρήσεις µε την ολοκλήρωση των επιχειρηµατικών τους σχεδίων, τα οποία είχαν υποβληθεί το 2002. Οι προτάσεις του 2003 αξιολογήθηκαν σε σύντοµο διάστηµα µετά την υποβολή τους και εννέα από αυτές εγκρίθηκαν. Το ποσό 270.000€ (158.000 ΛΚ) θα τους δοθεί µε τη µορφή κρατικών ενισχύσεων. Για το 2004 υποβλήθηκαν 32 προτάσεις µέχρι το τέλος της προθεσµίας που ήταν Σεπτέµβριο του 2004. Η διαδικασία αξιολόγησης των οποίων έχει ήδη ολοκληρωθεί και 16 προτάσεις έχουν εγκριθεί. Αναµένεται πως οι σχετικές επιχορηγήσεις θα ανέλθουν σε 545.000€ (320.000 ΛΚ).

• Προετοιµασία ενός Σχεδίου ∆ράσης για την ενσωµάτωση της ισότητας των φύλων σε όλες τις κυβερνητικές πολιτικές µε ιδιαίτερη έµφαση στους τοµείς της εκπαίδευσης και της απασχόλησης.

Συντονισµός και δικτύωση της κοινωνίας των πολιτών Με στόχο την κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών, η κυβέρνηση παραµένει

προσηλωµένη στην υποστήριξη του εθελοντικού τοµέα και στην υιοθέτηση νέων µέτρων πολιτικής. Κύρια χαρακτηριστικά αυτής της προσέγγισης είναι:

• Η προετοιµασία νέας νοµοθεσίας για τις ελάχιστες προϋποθέσεις παροχής κατ’ οίκον υπηρεσιών φροντίδας από ΜΚΟ και ιδιώτες. Αναµένεται πως το νέο νοµοσχέδιο θα υποβληθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων για έγκριση µέχρι το τέλος του 2005.

• Ενίσχυση της ικανότητας των Εθελοντικών Οργανώσεων να αντιµετωπίσουν τον κοινωνικό αποκλεισµό.

• Συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη της πλήρους συµµετοχής της κοινωνίας των πολιτών στις διαδικασίες της Ανοικτής Μεθόδου Συντονισµού για την προώθηση διαφόρων στρατηγικών (συµπεριλαµβανοµένης και αυτής για τον κοινωνικό αποκλεισµό) και την ενεργό συµµετοχή της στις διαδικασίες διαµόρφωσης των συναφών πολιτικών.

Στο πλαίσιο του Σεµιναρίου που διοργανώθηκε το Μάρτιο του 2005 για την εφαρµογή του ΕΣ∆Εν, το εργαστήριο για την ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών, των κοινωνικών εταίρων και των ΜΚΟ, κατέληξε στις ακόλουθες προτάσεις:

• Ενίσχυση των θεσµικών δυνατοτήτων των τοπικών αρχών

104

• Οι κοινωνικοί εταίροι, οι ΜΚΟ και οι τοπικές αρχές πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την ευαισθητοποίηση των µελών τους και της κοινής γνώµης γύρω από το ΕΣ∆Εν.

105

Κεφάλαιο 4 – Καλές Πρακτικές Με στόχο την κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών και εντός του πλαισίου

της παρακολούθησης του ΕΣ∆Εν του 2004, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων συνέστησε µια ειδική οµάδα εργασίας αποτελούµενη από εκπροσώπους δηµόσιων υπηρεσιών, κοινωνικών εταίρων και ΜΚΟ. Η συγκεκριµένη οµάδα εργασίας θα παρακολουθεί και αξιολογεί όλες τις πολιτικές και παρεµβάσεις για την καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού διασφαλίζοντας τη διαφάνεια µέσω της προώθησης ανοικτού διαλόγου για την εφαρµογή του ΕΣ∆Εν.

Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, σε συνεργασία µε το Παγκύπριο Συµβούλιο Ευηµερίας, διοργάνωσαν ένα µονοήµερο σεµινάριο στις 31.3.2005, για την Εφαρµογή του ΕΣ∆Εν. Στο σεµινάριο παρευρέθησαν 120 περίπου συµµετέχοντες από την κυβέρνηση, τις ΜΚΟ, τους κοινωνικούς εταίρους και τους ακαδηµαϊκούς φορείς µε σκοπό τη συζήτηση και αξιολόγηση των στρατηγικών στόχων και των παρεµβάσεων που προτείνονται στο ΕΣ∆Εν. Ένας από τους κύριους στόχους του σεµιναρίου ήταν η ανάλυση των προτεραιοτήτων και της διαδικασίας εφαρµογής του ΕΣ∆Εν.

Οργανώθηκαν τέσσερα παράλληλα εργαστήρια, τα οποία παρείχαν πληροφορίες για βασικά ζητήµατα της κοινωνικής ένταξης στην Κύπρο και δύο συνεδρίες σε ολοµέλεια στην αρχή και στο κλείσιµο του σεµιναρίου. Λειτουργοί από διάφορα κυβερνητικά τµήµατα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασαν τα κυριότερα χαρακτηριστικά της Ανοιχτής Μεθόδου Συντονισµού στο πεδίο του Κοινωνικού Αποκλεισµού και ανέλυσαν το περιεχόµενο των µέτρων που περιλήφθηκαν στο ΕΣ∆Εν του 2004.

Οι συµµετέχοντες υπογράµµισαν τη σηµασία της συµµετοχής όλων των µερών στο σχεδιασµό και στην εφαρµογή πολιτικών κοινωνικής ενσωµάτωσης για την επίτευξη ουσιαστικών αποτελεσµάτων. Αναγνώρισαν, επίσης, το ΕΣ∆Εν της Κύπρου ως µέσο για τον προσδιορισµό των στόχων και των διαδικασιών για αυτές τις πολιτικές. Οι εκπρόσωποι του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κάλεσαν τους συµµετέχοντες να είναι αισιόδοξοι και να προωθήσουν µεθόδους µέσω των οποίων τα προβλήµατα της φτώχιας και του κοινωνικού αποκλεισµού θα αντιµετωπιστούν µε θετικό τρόπο. Το σεµινάριο κατέληξε ακόµη ότι είναι πολύ σηµαντικό να ενθαρρυνθεί και υποστηριχθεί η έρευνα στο πεδίο του κοινωνικού αποκλεισµού, να διατηρηθεί η αυτονοµία των ΜΚΟ και να ενισχυθούν περαιτέρω λόγω της καίριας συµµετοχής τους στη διαδικασία υλοποίησης του ΕΣ∆Εν.