Bυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών

Περπατώντας τις εποχές

του Βυζαντίου

εκπαιδευτικό υλικό

Μ Α Ρ Ι Ζ Α Ν Τ Ε Κ Α Σ Τ Ρ Ο

w w w . m e t a i x m i o . g r

| 2 | E K Π A I Δ E Y T I K O Y Λ I K O

w w w . m e t a i x m i o . g rÇ Π Ε Ρ Π Α Τ Ω Ν Τ Α Σ Τ Ι Σ Ε Π Ο Χ Ε Σ Τ Ο Υ Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ο Υ | 3 |

1, 2, 3…..10 ερωτήσεις

για να ζεσταθείς!

1. Ο χάρτης παρουσιάζει τη βυζαντινή αυτοκρατορία

στην ακμή της. Ποια παλιότερη αυτοκρατορία

είχε την ίδια περίπου έκταση;

α. η ρωμαϊκή αυτοκρατορία

β. η αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου

2. Οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τους εαυτούς τους

α. απογόνους των αρχαίων Ελλήνων

β. απογόνους των Ρωμαίων

3. Η τέχνη των ψηφιδωτών ήταν

α. επινόηση των Βυζαντινών

β. αρχαία τεχνική

– Διάβασες το βιβλίο Περπατώντας τις εποχές του Βυζαντίου;

– Πήγες στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας με το βιβλίο

σου για οδηγό;

– Αν δεν μένεις στην Αθήνα πάλι, το βιβλίο σού είναι

χρήσιμο επειδή το θέμα του είναι η τέχνη των Βυ-

ζαντινών, ανεξάρτητα από τα συγκεκριμένα παραδείγματα που

κοσμούν τις σελίδες του. Έτσι θα σε βοηθήσει να απο-

κρυπτογραφήσεις το μουσείο βυζαντινού πολιτι-

σμού της περιοχής σου.

Επίσης, πρέπει να σου πω ότι το διάβασμα ενός βιβλίου και η

επίσκεψη σ‹ ένα μουσείο μπορούν να γίνουν παιχνίδι σαν κι αυτό

που ετοιμάσαμε για σέναÉ

Ξεκίνα λοιπόν!

Σ Λ

Σ Λ

Σ Λ

| 4 | E K Π A I Δ E Y T I K O Y Λ I K O

w w w . m e t a i x m i o . g rÇ Π Ε Ρ Π Α Τ Ω Ν Τ Α Σ Τ Ι Σ Ε Π Ο Χ Ε Σ Τ Ο Υ Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ο Υ | 5 |

4. Ποιο είναι το σωστό;

α. Με την επικράτηση του χριστιανισμού έσβησε η αρχαία

ελληνική τέχνη.

β. Οι χριστιανοί καλλιτέχνες δανείστηκαν μορφές της αρ-

χαίας τέχνης και τους έδωσαν νέο περιεχόμενο.

5. Τα παπουτσάκια διατηρήθηκαν, επειδή

α. το ξηρό κλίμα της ερήμου εμπόδισε τη

φθορά τους

β. βρέθηκαν μέσα σ‹ έναν τάφο

6. Τα βυζαντινά νομίσματα ήταν τα διεθνή νομί-

σματα της εποχής. Διεθνή νομίσματα θεωρούνται

στις μέρες μας

α. το γιεν

β. το ευρώ

γ. το ρούβλι

δ. τ ο δολάριο

7. Οι αγιογράφοι συχνά ζωγράφιζαν μια νέα εικόνα

πάνω από μια παλιά, επειδή

α. δεν επιτρέπεται να πεταχτεί μια εικόνα

β. για λόγους οικονομίας

γ. και για τους δύο παραπάνω λόγους

8. Η τοιχογράφηση της εκκλησίας είναι

α. μόνο διακοσμητική

β. διδάσκει κατά κάποιον τρόπο στους πιστούς τη θρη-

σκευτική ιστορία

10. Οι βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν στην τέχνη τους

συμβολισμούς. Τα γράμματα που είναι χαραγμένα

πάνω στο ανάγλυφο συμβολίζουν:

α. Το Α και το Ω ορίζουν την αρχή και το τέλος του αλφα-

βήτου.

β. Το Χ και το Ρ δηλώνουν το όνομα του Χριστού.

γ. Είναι μια σύνθεση από τυχαία γράμματα του αλφα-

βήτου.

δ. Το Α και το Ω δηλώνουν ότι ο Χριστός είναι η αρχή και

το τέλος του κόσμου.

Απαντήσεις:1α, 2β, 3β, 4β, 5α, 6β, δ, 7γ, 8α, 9 α1, ε1, β2, γ3, δ3, 10β, δΣ Λ

Σ Λ

Σ Λ

Σ Λ

Σ Λ

9. Παρατήρησε την εικόνα της Αγίας Αικατερίνης και

αντιστοίχισε τα «εργαλεία της γνώσης» με τις επιστή-

μες που την ενδιέφεραν

διαβήτης

ουράνια σφαίρα

σύνεργα της γραφής

βιβλία

γνώμονας

Μαθηματικά

Αστρονομία

Γράμματα

–––

–––––

Σ Λ

Και τώρα μέτρησε τα αποτελέσματά σου!

7- 10 σωστές απαντήσεις: Μπράβο, είσαι αστέρι!

Μέχρι 6 σωστές απαντήσεις: Χρειάζεσαι λίγο ακόμα διάβασμα.

Λιγότερες από 5 σωστές απαντήσεις: Θα ήταν καλό να πας ακόμα μια φορά

στο μουσείο.

| 6 | E K Π A I Δ E Y T I K O Y Λ I K O

w w w . m e t a i x m i o . g r�ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ Τ ΙΣ ΕΠΟΧΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ | 7 |

Κρυμμένοι συμβολισμοί

Ψάξε να τους βρεις!

1. Πώς καταλαβαίνουμε ότι ο Κυ-

νοκέφαλος είναι άγιος;

α. έχει φωτοστέφανο

β. κρατάει τον σταυρό

γ. και τα δύο

2. Ποιος είναι αυτός που μάγευε με τα λόγια

του τους ανθρώπους;

α. ο Ορφέας

β. ο Χριστός

3. Τα σχέδια που βρίσκονται δεξιά και αρι-

στερά από την Παναγία συμβολίζουν

α. το μαρτύριο του Χριστού

β. είναι διακοσμητικά

γ. δεν υπάρχει ιδιαίτερος συμβολισμός

4. Τι συμβολίζει η σφαίρα που κρατάει ο αρ-

χάγγελος Μιχαήλ;

α. Είναι ένα από τα όπλα του

β. Το σύμπαν

5. Ο τροχός πλάι στην Αγία Αι-

κατερίνη μας θυμίζει

α. το μαρτύριό της

β. ότι ανακάλυψε τον τροχό

γ. ότι χρησιμοποιούσε άμαξα

στις μετακινήσεις της

Απαντήσεις: 1γ, 2β, 3α, 4β, 5α Απαντήσεις: 1γ, 2β, 3α, 4β, 5α

| 8 | E K Π A I Δ E Y T I K O Y Λ I K O

w w w . m e t a i x m i o . g rÇ Π Ε Ρ Π Α Τ Ω Ν Τ Α Σ Τ Ι Σ Ε Π Ο Χ Ε Σ Τ Ο Υ Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ο Υ | 9 |

Στο εργαστήρι

του καλλιγράφουΔιάλεξε όποια από τις βυζαντινές γραμματοσειρές σου αρέσει. Θα παρατηρήσεις

ότι οι γραμματοσειρές δεν είναι πλήρεις.

Πρώτα σχεδίασε τα γράμματα που λείπουν έτσι ώστε να ταιριάζουν με τα υπό-

λοιπα.

Έπειτα γράψε ένα σύντομο σημείωμα σ‹ έναν φίλο ή σε μια φίλη σου.

1.

2.

3.

4.

5.

Βρες τα λάθη!

| 10 | E K Π A I Δ E Y T I K O Y Λ I K O

w w w . m e t a i x m i o . g r

Στο εργαστήρι

του μικρογράφουΜπορείς να

μεταφράσεις;

Eν αρχη εποιησεν ο Θεος τον ουρανον και την γην. Η δέ γή ήτο

άμορφος καί έρημος. καί σκότος επί τού προσώπου τής αβύσσου.

Καί είπεν ο Θεός, Γενηθήτω φώς καί έγινε φώς. καί εκάλεσεν ο

Θεός τό φώς Ημέραν. τό δέ σκότος εκάλεσε Νύκτα.

Καί είπεν ο Θεός, Ας βλαστήση η γή χλωρόν χόρτον, καί δένδρον

κάρπιμον κάμνον καρπόν. Ας γίνωσι φωστήρες εν τώ στερεώματι

τού ουρανού.

Ç Π Ε Ρ Π Α Τ Ω Ν Τ Α Σ Τ Ι Σ Ε Π Ο Χ Ε Σ Τ Ο Υ Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ο Υ | 11 |

Διάλεξε γράμματα από το σημερινό αλφάβητο και ζωγράφισέ τα ως πρωτο-

γράμματα, όπως έκαναν οι βυζαντινοί μικρογράφοι.

Α

Οι Βυζαντινοί μιλούσαν και έγραφαν ελληνικά, σε μια παλιότερή τους μορφή.

Διάβασε το κείμενο, μετάφρασέ το και φτιάξε ένα μικρό λεξικό που να εξηγεί τις

λέξεις στα νέα ελληνικά.

| 12 | E K Π A I Δ E Y T I K O Y Λ I K O

w w w . m e t a i x m i o . g r

Μήπως κρύβεις έναν

καλλιτέχνη μέσα σου;

Με χάντρες και σύρμα…

κοσμήματα για όμορφα κορίτσια

Ç Π Ε Ρ Π Α Τ Ω Ν Τ Α Σ Τ Ι Σ Ε Π Ο Χ Ε Σ Τ Ο Υ Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ο Υ

n Η τέχνη των ψηφιδωτώνΥλικά: ψηφίδες από διάφορα υλικά (βότσαλα, χρωματιστά

γυαλάκια, βαμμένα όσπρια ακόμα και χρωματιστά χαρτιά).

Αν χρησιμοποιήσεις ÇβαριέςÈ ψηφίδες αγόρασε βιομηχανικό

πηλό, στρώσε τον στο καπάκι ενός κουτιού παπουτσιών, χά-

ραξε το σχέδιο που θέλεις και σφήνωσε τις ψηφίδες ακο-

λουθώντας το όσο ο πηλός είναι νωπός. Αν χρησιμοποιήσεις

χάρτινες ψηφίδες σχεδίασε την εικόνα σου σε ένα χαρτόνι

και κόλλησέ τες πάνω του.

n Στο εργαστήρι του αγιογράφου Διάλεξε από το βιβλίο μια εικόνα που σου αρέσει, παρατή-

ρησέ την προσεχτικά και ξεπατίκωσέ την σε λεπτό χαρτί. Βε-

λόνιασε, δηλαδή τρύπησε το σχέδιο, και οπ! το ανθίβολο εί-

ναι έτοιμο.

Μπορείς να αναπαράγεις την εικόνα σου πολλές φορές, αν

ρίξεις χρώμα σε σκόνη πάνω στο ανθίβολο αφού το χρώμα

θα περάσει από τις τρυπούλες και η εικόνα θα βγει στην νέα

επιφάνεια. Ακολούθησε τα ίχνη του χρώματος με το μολύβι

σου, ώστε να ολοκληρώσεις το σχέδιο και χρωμάτισε όπως

το πρωτότυπο.

Η Αγία Αικατερίνη φοράει ρούχα καταπληκτικά διακοσμη-

μένα. Εμπνεύσου από τα μοτίβα των ρούχων και με χάντρες

και σύρμα φτιάξε κοσμήματα, ένα βραχιόλι, ένα δαχτυλίδι,

ένα κολιέ για μια φίλη σου.

Βυζαντινολόγος στην πράξη

Οι αρχαιολόγοι που ειδικεύονται στα βυζαντινά μνημεία

ονομάζονται βυζαντινολόγοι.

Δουλεύοντας όπως αυτοί, οργάνωσε μια βόλτα στα βυ-

ζαντινά μνημεία της περιοχής σου παρέα με φίλους/ φίλες

σου για να καταγράψετε, να βρείτε πληροφορίες, να φω-

τογραφίσετε, να σχεδιάσετε ό,τι σας φαίνεται ενδιαφέρον

και να τα παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας.

| 13 |

Θα ξανάρθεις στο μουσείο;

Υπάρχουν πολλά ακόμα

να ανακαλύψεις!

Ένας οδηγός για παιδιά και νέους, ένα βιβλίο για τα έργα των Βυ-

ζαντινών, που ζουν μια νέα ζωή στο Βυζαντινό και Χριστιανικό

Μουσείο της Αθήνας, σε κάθε βυζαντινή συλλογή στην Ελλάδα

και αλλού!

Οι αναγνώστες, με το βιβλίο στο χέρι, θα συνομιλήσουν με τους

δημιουργούς και θα μάθουν τα μυστικά της τέχνης τους.

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις

w w w . m e t a i x m i o . g r

Σ Ε Ο Λ Α Τ Α Β Ι Β Λ Ι Ο Π Ω Λ Ε Ι Α