1

Οάσεις Παιδείας, Τεχνών και Τουρισμού Συνοπτική Παρουσίαση

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ | Το διαρκές έλλειμμα της Χώρας.

Διεθνείς οργανισμοί έχουν επισημάνει σε όλους τους τόνους τους συντελεστές της

ελληνικής κακοδαιμονίας μετά την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο

μια παράμετρος δεν έχει αναδειχθεί:

Είναι η αδυναμία τόσο της Πολιτείας, όσο και των μέσων μαζικής ενημέρωσης να

προβάλλουν καλές πρακτικές, δοκιμασμένες εμπειρίες και έξυπνη τεχνογνωσία από

την ανεπτυγμένη Ευρώπη. Μ’ άλλα λόγια η Ελλάδα ούτε αντέγραψε ούτε αφομοίωσε

καινοτομίες, λειτουργίες και δομές που σε άλλες χώρες έχουν οχυρωθεί θεσμικά από

τη δεκαετία του 1960.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το θεσμικό πλαίσιο για τον Αγροτουρισμό, η

εμπέδωση και η διάδοση της Κοινωνικής Οικονομίας, η τουριστική, μυθολογική και

παραγωγική ανάδειξη του Πλούτου της ελληνικής Φύσης.

Είναι πράγματι τρομακτικό το γεγονός ότι η ρημαγμένη μας χώρα δεν έχει ακόμη

συνειδητοποιήσει ότι η ήπια επιχειρηματικότητα και οι δίκαιες αμοιβές για

επιβίωση είναι τα πιο ισχυρά εργαλεία για να ανασάνουν νέοι επιστήμονες και άνεργοι

επαγγελματίες. Κανένα κανάλι, κανένα έντυπο μαζικής κυκλοφορίας δεν έχει ακόμη

επιλέξει να διαδώσει με συστηματικό τρόπο εναλλακτικές λύσεις για την Τοπική και

Περιφερειακή Ανάπτυξη.

Στην Εκπαίδευση όλων των βαθμίδων δεν έχει προβληθεί η λεγόμενη

διεπιστημονικότητα, η σύγχρονη αντίληψη για την επαγγελματική πρόοδο

κάθε πτυχιούχου. Αντί να προωθείται η έξυπνη συνεργασία διαφορετικών

επιστημονικών ειδικοτήτων για την παραγωγή νέων προϊόντων,

καλλιεργείται στους νέους ανθρώπους η απελπισία κι ο πανικός του μοναχικού

δρόμου, η στείρα λογική πως ‘λογιστής εσπούδασες, λογιστής θε να πεθάνεις’.

Στρατιές ανέργων μένουν αβοήθητες, μετέωρες, τυφλές απέναντι στις εξελίξεις.

Διάλογος ανάμεσα στις επιστημονικές ειδικότητες, τα επιμελητήρια και τους

άλλους επαγγελματικούς φορείς δεν υπάρχει. Ευθύνες δεν έχει μόνον το

ελληνικό κράτος, μα κι η Κοινωνία των Πολιτών.

2

Οι διεθνείς τάσεις επιβάλλουν πλέον μια επαγγελματική ζωή, στην οποία η Γνώση

εμπλουτίζεται καθημερινά, οι εργοδότες αλλάζουν σαν τα πουκάμισα, το Χόμπι

συνεισφέρει εισόδημα, η υπαρκτή κι η επερχόμενη αστάθεια στις εργασιακές σχέσεις

αναπληρώνεται με τρόπο δημιουργικό με τη διαρκή προσαρμογή στις νέες συνθήκες.

Όποιες κι αν είναι αυτές.

Με τα όσα κατατίθενται σήμερα στην Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων

Μακεδονίας - Θράκης (ΕΣΗΕΜ-Θ) επιχειρείται μια πολύπτυχη επικοινωνιακή και

ερευνητική δραστηριότητα. Μέσα από ένα απλό αρχικό ερώτημα ξετυλίγεται ο…

μίτος της Αριάδνης. Στην περίπτωση μας δεν είναι ο Θησέας που θα νικήσει τον

Μινώταυρο. Είμαστε όλοι εμείς που εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι υπάρχει έξοδος

από τον Λαβύρινθο της Κρίσης και της Παρακμής.

2. ΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ | Η Βέλτιστη Λύση.

Το αρχικό ερώτημα είναι απλούστατο:

- Διατίθενται 20 στρέμματα ελληνικής Γης. Με ποιον τρόπο μπορούμε μέσα σε

αυτά να συνδυάσουμε εκπαιδευτικές, καλλιτεχνικές, τουριστικές και

παραγωγικές δραστηριότητες;

Μα, η απάντηση υπάρχει εδώ και 45 χρόνια! Απλώς δεν τη διατύπωσε κάποιος…

ανάδελφος Έλληνας και γι αυτό δεν τη μάθαμε ποτέ. Δόθηκε στην Αλσατία, κοντά στα

σύνορα Γαλλίας - Γερμανίας, από φοιτητές της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας. Το

1971.

Ας το ξαναπούμε. Φοιτητές Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Κι έναν καημό είχαν: Να

διασώσουν τα τεκμήρια της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς του τόπου τους. Η μία μετά

την άλλη, δεκάδες επιστημονικές ειδικότητες βρέθηκαν να συνεργάζονται. Και το 1984

ο Ζακ Λανγκ, ο φιλέλληνας Υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας, εγκαινίαζε το

Οικολογικό Μουσείο, ανάμεσα στις πόλεις Μιλούζ και Κολμάρ. Σε έναν άχρωμο,

επίπεδο κάμπο. Με 19 κτίσματα που εκπροσωπούσαν διακριτές μορφές οικοδομείν.

Στην Ελλάδα ακούμε Μουσείο κι ο νους μας κουράζεται. Ποιος τρέχει τώρα να δει

εκθέσεις δίχως λίγο θεαθήναι, κάποιο γκλάμουρ, λίγη δημοσιότητα βρε καρντάση;

Πώς να εξηγήσεις πως το αλσατικό παράδειγμα είναι προς εξαγωγή στην

περίμετρο των περιφερειακών μας πόλεων, εκεί που ο Μύθος και το Παραμύθι

συναντούν το έργο πρωτοπόρων δημιουργών;

Στη Βέροια με τη διάσημη Βιβλιοθήκη, στη Νάουσα των Παιδικών Χορωδιών, στην

Αρναία με τη φροντίδα για τη διατήρηση των παραδοσιακών οικιών, στη Φλώρινα των

ζωγράφων, στην Κοζάνη με τον Κρόκο της, στην Καστοριά των γουναράδων. Στο Δίον

της Κατερίνης, στην Πέλλα της Έδεσσας. Μα και στις Σέρρες της καθόδου των

τουριστών, στην Καβάλα και τη Θάσο, στη Θράκη των Πομάκων και της Ροδόπης.

Συγκρίνονται οι δικές μας μικρές πατρίδες με τον άχρωμο κάμπο των Αλσατών; Άλλα

πράγματα μας λείπουν. Κι όλοι πλέον γνωρίζουμε το Έλλειμμα μας. Σκληρή η

επίγνωση ενός καταχρεωμένου, που ακόμη φως στο τούνελ δεν τον αφήνουν να δει.

3

4

Προφανώς δεν προκύπτουν βιώσιμες και εξελίξιμες πρωτοβουλίες με copy-paste.

Όμως ας κάνουμε την παραδοχή ότι υπάρχουν τα 20 στρέμματα και να αναρωτηθούμε

ξανά:

Με ποιον τρόπο μπορούμε μέσα σε αυτά να συνδυάσουμε εκπαιδευτικές,

καλλιτεχνικές, τουριστικές και παραγωγικές δραστηριότητες;

Ας αρχίσουμε να μετράμε ενδεικτικά αυτούς που... δικαιούνται δια να ομιλούν,

ξεκινώντας ανάποδα:

2.1. ΠΑΡΑΓΩΓΗ | Από το ‘Πελίτι’ στην Χειροτεχνία και την Κεραμική

Γεωπόνοι – Κτηνίατροι – Τεχνολόγοι Τροφίμων - Τοπογράφοι | Βιολογικά

προϊόντα και τοπικές ποικιλίες (βλ. Εναλλακτική Κοινότητα «Πελίτι»), υγιεινή εκτροφή

όλων των οικόσιτων ζώων, αγροτικές υποδομές: νερόμυλοι, αρδευτικά έργα, εργαλεία

άλλων εποχών.

ΣΤΟΧΟΣ: Απασχόληση νέων αγροτών και κτηνοτρόφων, προβολή τοπικών

(γυναικείων και μη) συνεταιρισμών, εναλλακτικών καλλιεργειών (π.χ. βότανα) και

αγροτικών μεταποιητικών επιχειρήσεων που καινοτομούν.

Αρχιτέκτονες – Πολιτικοί Μηχανικοί – Ιστορικοί – Συλλέκτες Φωτογραφιών |

Ανέγερση κτισμάτων -είτε σε πραγματικό μέγεθος είτε σαν μινιατούρες- που θα

αντιπροσωπεύουν την εξέλιξη της Μακεδονικής και Θρακιώτικης Αρχιτεκτονικής

ανά τους αιώνες. Από τη λάσπη και τ’ άχυρα για τα καλύβια, μέχρι τα πετρόκτιστα με

τα σενάζια τους και τα σαχνισιά τους. Το ανεκτίμητης αξίας αρχείο του Καθηγητή

Νικολάου Μουτσόπουλου φυλάσσεται εξ όσων γνωρίζω στη Βέροια.

ΣΤΟΧΟΣ: Εκπαίδευση νέων οικοδόμων στις παραδοσιακές τεχνικές, προβολή

ενεργειακών λύσεων για τα κτίρια, ανάδειξη πρακτικών σεβασμού του

περιβάλλοντος.

Χειροτέχνες – Αγγειοπλάστες – Παραγωγοί Λαϊκής Τέχνης | Στο μοντέλο της

Αλσατίας κάθε κτίσμα φιλοξενεί διαφορετικά παραδοσιακά επαγγέλματα (αργαλειοί,

κεραμικά, ξυλουργεία).

ΣΤΟΧΟΣ: Ανάδειξη δημιουργών, με παράλληλη βελτίωση των υλικών και των

πρακτικών marketing, μέσα και έξω από τη χώρα [e-commerce].

2.2. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Ιστορικοί – Αρχαιολόγοι – Γεωλόγοι – Συγγραφείς – Πληροφορικοί | «Να

ξαναγράψουμε τους Μύθους μας με ματιά 21ου αιώνα» είχαμε προτείνει ως ΕΣΗΕΜ-Θ

από το 2004, στην πρώτη μας έρευνα για την «Ενιαία Τουριστική Προβολή της

Κεντρικής Μακεδονίας».

ΣΤΟΧΟΣ: Απασχόληση νέων ανθρώπων από τον χώρο των Τουριστικών

Επαγγελμάτων και της Πληροφορικής [Animation, Internet, Social Media].

5

Δώδεκα χρόνια έχουν περάσει από τότε. Κι αν δεν τσιγκλήσουμε οι δημοσιογράφοι

τους ανευθυνοϋπεύθυνους άλλα 20 χρόνια χαμένα θα πάνε.

Τουριστικοί πράκτορες – Τοπικοί παράγοντες – Εστιάτορες - Ζαχαροπλάστες | Η

λειτουργία μιας ‘Όασης’ δεν σημαίνει ότι αποτελεί η ίδια τουριστικό προορισμό. Είναι

σίγουρα κάτι περισσότερο από τουριστικό κέντρο πληροφόρησης και προωθεί τους

τουρίστες εκεί που ήδη υπάρχουν τουριστικές υποδομές, αξιοθέατα και περιοχές

φυσικού κάλλους. Στο εστιατόριο της υπάρχουν τα καλύτερα εδέσματα της περιοχής.

ΣΤΟΧΟΣ: Η διαρκής όχληση για βελτίωση των παρεχομένων τουριστικών

υπηρεσιών στην ευρύτερη περιοχή, μέσα από τον υγιή συναγωνισμό και τη

δημιουργία ενιαίων χώρων προβολής στο διαδίκτυο.

2.3. ΤΕΧΝΕΣ

Ηθοποιοί – Μουσικοί – Εικαστικοί δημιουργοί – Καλλιτεχνικά συγκροτήματα |

Με τη δημιουργία ενός ετήσιου - εποχιακού κύκλου εκδηλώσεων στο χώρο της ‘Όασης’

ενισχύεται η κοινωνική συνοχή και οι πολιτιστικές δράσεις στην ευρύτερη περιοχή.

ΣΤΟΧΟΣ: Αναβίωση εθίμων και παραδόσεων με έναν σύγχρονο τρόπο, ανάδειξη

βυζαντινής μουσικής, ενιαία διαδικτυακή προβολή δημιουργών, θιάσων και

χορωδιών.

6

2.4. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Παιδαγωγοί – Νηπιαγωγοί – Ενεργειακοί Μηχανικοί – Αρχαιολόγοι – Ιστορικοί |

Αναφέρονται μόνον ενδεικτικά οι κύριες ειδικότητες που μπορούν να δημιουργήσουν

εκπαιδευτικά εργαλεία για μαθητές και νέους ανθρώπους. Όλες οι Επιστήμες έχουν τη

θέση τους στην ‘Όαση’.

ΣΤΟΧΟΣ: Η αρμονική σύζευξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με όλα τα

δεδομένα των ανθρωπογενών παρεμβάσεων στη Φύση από την αρχαιότητα ως τις

μέρες μας: από τα δένδρα των Θεών του Ολύμπου (βλ. πρόγραμμα στο Δίον) μέχρι τα

φωτοβολταϊκά και τις ανεμογεννήτριες.

3. Η ΕΡΕΥΝΑ | Οι ειδικοί και οι δημοσιογράφοι.

Με τα όσα προαναφέρθηκαν θα πίστευε κανείς ότι σχεδόν έχουμε απαντήσει.

Δυστυχώς μόλις αρχίσαμε!

Το πλέον κρίσιμο ζήτημα δεν είναι η Οργάνωση αυτού του υπαίθριου

πολυλειτουργικού χώρου. Ιδέες θα υπάρξουν χιλιάδες. Στην Ελλάδα ο καίριος

συντελεστής της επιτυχίας αυτού του εγχειρήματος είναι η Διαχείριση του.

Ας πούμε εδώ, πολύ συνοπτικά, δύο σενάρια, που έχουν άμεση σχέση και με τη

βιωσιμότητα του εγχειρήματος.

- Την πρωτοβουλία αναλαμβάνουν οι Περιφέρειες και οι Δήμοι μέσα από τα

υπάρχοντα εργαλεία του ΕΣΠΑ: Οι Ολοκληρωμένες Εδαφικές Επενδύσεις είναι

ένα από αυτά. Αν μια ‘Όαση’ περάσει σε μια νομική μορφή με επικεφαλής κάποιον

Δήμο και τοπικούς φορείς, τότε πρέπει να προϋπάρξει ένα μοντέλο δομής,

λειτουργίας και οικονομικής διαχείρισης αυστηρότατο, δεσμευτικό και διαυγές. Με

πλήρη διαφάνεια και ανοικτά δεδομένα στο κοινό 24 ώρες το 24ωρο.

Αλλιώς, ας μην ξεκινήσουμε. Γνωρίζουμε από τώρα ότι σε ένα-δυό χρόνια και

λουκέτο θα μπει και θα έχει εξευτελιστεί κάθε έννοια συλλογικής, δημιουργικής

προσπάθειας.

- Την πρωτοβουλία αναλαμβάνουν ιδιώτες που ήδη πρωτοπορούν στην Κοινωνική

Οικονομία, αξιοποιώντας και το ευέλικτο νομικό καθεστώς εταιρικής ή

συνεταιριστικής δράσης (π.χ. ΙΚΕ: ιδιωτικές κεφαλαιουχικές εταιρίες).

Σε αυτή την περίπτωση κτίζεται ένα εναλλακτικό ‘μέτωπο’ προσωπικοτήτων,

πανεπιστημιακών, περιβαλλοντικών οργανώσεων και πρωτοβουλιών, όπως οι Νέοι

Αγρότες. Το αρχικό ύψος της επένδυσης για την πρώτη, πειραματική ‘Όαση’ μπορεί

να τρομάζει, ωστόσο αποτελεί αντικείμενο μελέτης και στρατηγικής η σταδιακή

ανάπτυξη των λειτουργιών του πολυχώρου για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα.

Και στα δύο σενάρια η παρουσία των δημοσιογράφων είναι καταλυτική. Για το

συντονισμό του διεπιστημονικού διαλόγου στο στάδιο της Έρευνας, για τον

κοινωνικό έλεγχο της διαχείρισης και την προβολή των πεπραγμένων στη συνέχεια.

7

4. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ | No Money, No Honey.

Με τη μεγάλη έρευνα Ελλήνων και Βούλγαρων δημοσιογράφων για την τουριστική

προβολή της διασυνοριακής ζώνης [«ΑΝΟΙΚΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ», 2006-2008] η

ΕΣΗΕΜ-Θ ανέδειξε 51 προτάσεις, που έγιναν δεκτές με θετικό τρόπο από το

Berlaymont των Βρυξελλών [Ευρωπαϊκή Επιτροπή] μέχρι τα κυβερνητικά κτίρια της

Σόφιας και των Αθηνών. Στην πράξη ελάχιστα προχώρησαν.

Παράλληλα όμως φανερώθηκε η ισχύς της Δημοσιογραφικής Έρευνας, όταν αυτή

τηρεί αυστηρά τους Κώδικες Δεοντολογίας και έχει ως ‘εκδοτική γραμμή’ τους

σκοπούς της Ένωσης, όπως τόσο γλαφυρά περιγράφονται στο Καταστατικό μας και

στο προοίμιο του.

Σήμερα, εν μέσω της πιο άγριας κρίσης του επαγγέλματος, δεν διεκδικούμε κοινοτικά

ευρώ από κάποιο Interreg. Τα σεβαστήκαμε άλλωστε με το παραπάνω. Δεν τα

καταναλώσαμε. Και πλέον είναι δι’ ολίγους οι εγκρίσεις έργων.

Σήμερα, η ίδια η ζωή μας προσκαλεί να καινοτομήσουμε για να επιβιώσουμε. Μας

κινητοποιεί, όπως πάντα, η εκπλήρωση του επαγγελματικού μας ρόλου σε μια

αποδεκατισμένη κοινωνία, που βαδίζει στα τυφλά. Μας χρειάζεται.

Αυτή τη φορά οι πληροφορίες, οι ιδέες, οι ατζέντες μας με τους πρωτοπόρους της

Μακεδονίας και της Θράκης είναι αυτές που περιμένουμε να αποδώσουν. Η

ικανότητά μας να προβάλλουμε την ουσία του Αύριο κι όχι τα ‘σκουπίδια’ της ρηχής

Ενημέρωσης μπορεί να δημιουργήσει και για τον κλάδο έναν τομέα δημιουργικής

ενασχόλησης. Τη σύνθεση επιδιώκουμε, την ενότητα στη δράση, την κοινωνική

προκοπή.

Όποια/ος συνάδελφος ενδιαφέρεται, ας εμβαθύνουμε. Άλλωστε για την Πατρώα Γη

μιλάμε. Αξίζει τον κόπο, τώρα που βρισκόμαστε στην αφετηρία της Έρευνας.