Εχθρικός προς τηνευρωπαϊκή τραπεζικήμεταρρύθμιση, ο Βρετανόςπρωθυπουργόςαναβιώνει τηρητορική τηςεσωτερικήςανδίπλωσης

Του Jean-Claude Sergeant*

Tο να μιλά κανείς γιαέξοδο από την Ευρω-παϊκή Ένωση είναι πιακάτι αποδεκτό! Στις 23του περασμένου Γενά-

ρη, ο Νάιτζελ Φάρατζ παρίστανε πως πανηγύρι-ζε. Ο αρχηγός του Κόμματος για την Ανεξαρτησίατης Βρετανίας (UKIP), ο οποίος σπεύδει συνήθωςνα εμφανιστεί ως θύμα του φιλοευρωπαϊσμούτης βρετανικής «ελίτ», εξέφραζε κι εκείνος τηνικανοποίησή του για την ομιλία που είχε βγάλειτο ίδιο πρωί ο Ντέιβιντ Κάμερον. Ο συντηρητικόςπρωθυπουργός έλεγε ότι σκόπευε να «ξεκαθαρί-σει» τη θέση της Βρετανίας εντός της Ένωσης καιάφηνε να εννοηθεί ότι δεν απέκλειε το ενδεχόμε-νο για διάρρηξη των σχέσεων της χώρας του μετις Βρυξέλλες. Αυτό, κατά τον Φάρατζ, αποτελού-σε μείζονα πολιτική στροφή.

Η προσοχή, εκτός από το περιεχόμενο της ομι-λίας που έβγαλε ο πρωθυπουργός στις 23 του Γε-νάρη, εστιάστηκε και στο συμβολικό χαρακτήρατου χώρου και του χρόνου που επέλεξε: ο Κάμε-ρον, πρώην διευθυντικό στέλεχος της εταιρείαςCarlton Communications, δεν συνηθίζει νααφήνει τις λεπτομέρειες στην τύχη. Όχι απλώςφρόντισε να τονίσει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση απο-τελεί δέλεαρ μόνο ως φορέας της παγκοσμιοποί-ησης και της απελευθέρωσης των ανταλλαγών (σε

μια αγορά 500 εκατομμυρίων καταναλωτών), αλ-λά και επέλεξε να τα πει αυτά από την έδρα τηςαμερικανικής αλυσίδας οικονομικής ενημέρω-σης Bloomberg στο Λονδίνο, σαράντα χρόνια με-τά την ένταξη του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευ-ρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ).

Παγκοσμιοποίηση και απελευθέρωση: το σχέ-διο αυτό, εκ των πραγμάτων, δεν φαίνεται νααπέχει καθόλου από τις προθέσεις των Βρυξελ-λών. Όμως, τα σχέδια για ρύθμιση του χρηματο-πιστωτικού τομέα και για τραπεζική ένωση ανη-συχούν το Λονδίνο. Ο Τζον Γκάπερ, ο οποίοςυπογράφει το εντιτόριαλ των Financial Times,θορυβήθηκε στην ιδέα ότι «ύστερα από 40 χρό-νια ανάπτυξης που το ανέβασαν στην πρώτη θέ-ση στον κόσμο ως τόπο χρηματοπιστωτικών συ-ναλλαγών», το City ενδέχεται να υποστεί τονανταγωνισμό από άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύου-σες1. Εξάλλου, για τους συντηρητικούς, το ισχύονδίκαιο για τους ευρωπαίους μισθωτούς εξακο-λουθεί να θέτει υπερβολικούς περιορισμούς στηλειτουργία των βρετανικών επιχειρήσεων: απαι-τούν διάφορες εξαιρέσεις, κυρίως σε ό,τι έχεισχέση με το ανώτατο επιτρεπτό εβδομαδιαίοόριο ορών εργασίας.

Ανατρέχοντας στην ανάλυση του στρατηγούΝτε Γκολ με την οποία αιτιολογούσε το 1963 τηναντίθεσή του στην ένταξη της Βρετανίας στηνΕ.Ε.2, ο Κάμερον δήλωσε: «Ο εθνικός μας χαρα-κτήρας φανερώνει ένα έθνος νησιωτικό, ανεξάρ-τητο, το οποίο εκφράζεται χωρίς περιστροφές καιυποστηρίζει με πάθος στην εθνική του κυριαρ-χία. (...) Για εμάς, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναιαυτοσκοπός, αλλά το μέσο για την επίτευξη ενόςστόχου: της ευημερίας, της σταθερότητας και τηςπροσήλωσης στην ελευθερία και τη δημοκρα-τία».

Ακολουθούσε ένας πανηγυρικός υπέρ τηςαυξημένης ελαστικοποίησης και της ενίσχυσηςτης επικουρικότητας, της αρχής (η οποία τέθη-κε τον Δεκέμβριο του 1992 στην ΕυρωπαϊκήΔιάσκεψη Κορυφής στο Εδιμβούργο), η οποίααναγνωρίζει στα κράτη-μέλη τη δυνατότητα ναπαρεμβαίνουν κατά προτεραιότητα σε τομείςπου δεν άπτονται της αποκλειστικής αρμοδιό-τητας της Ένωσης, ώστε να επιτυγχάνουν στό-χους που θεωρούνται χρήσιμοι για το σύνολο.Ο Κάμερον, εμφανιζόμενος ως εκπρόσωποςτης πλειοψηφίας των Βρετανών που «ανησυ-χούν» για την περιθωριοποίηση της χώραςτους λόγω της ολοένα μεγαλύτερης πίεσης πουδέχονται από την Ευρωζώνη, έκλεινε την ομιλίατου με αναφορές στη φθορά του πατριωτικούτους συναισθήματος. Ήταν, επομένως, «θεμι-τό» να ζητήσει τη γνώμη τους, σχεδόν 40 χρό-

νια μετά το δημοψήφισμα του 19753.Παρά τις απανωτές δημοσκοπήσεις που γίνο-

νται κατά παραγγελία ενός αντιευρωπαϊκού, σεμεγάλο μέρος του, Τύπου (οι οποίες τονίζουν ότιπάνω από το 70% των Βρετανών επιθυμεί δημο-ψήφισμα), άλλα είναι τα θέματα «ανησυχούν»περισσότερο τον κόσμο. Ο υπουργός Οικονο-μίας Τζορτζ Όσμπορν, αφού επέβαλε μια βάρβα-ρη πολιτική λιτότητας με το πρόσχημα της εξάλει-ψης του ελλείμματος στον προϋπολογισμό, ανα-γκάστηκε να παραδεχτεί ότι οι δυσκολίες στη χώ-ρα επιδεινώνονταν: το χρέος σκαρφάλωσε απότο 60% του ΑΕΠ το 2011 στο 71% το 2012. Όχιμόνο αυξάνεται το έλλειμμα, αλλά και η ανάπτυ-ξη παραμένει αναιμική (+0,1% το 2012). Τον πε-

ρασμένο Φεβρουάριο το Λονδίνο έχανε την αξιο-λόγηση των τριών Α.

Αγνοώντας ίσως το γεγονός ότι ο πολλαπλα-σιασμός των σκανδάλων που διαβρώνουν τηναξιοπιστία της πολιτικής ελίτ4 απασχολεί περισ-σότερο τους πολίτες από τις ευαισθησίες του Cityαπέναντι στις απειλές από την «ηπειρωτική Ευ-ρώπη», ο Κάμερον εκτιμά αναμφίβολα ότι το ευ-ρωπαϊκό ζήτημα θα βρεθεί στο επίκεντρο της εκ-στρατείας για τις εκλογές του 2015, μεταθέτονταςέτσι σε δεύτερο πλάνο τις οικονομικές αποτυχίεςτου. Θα πετύχει άραγε αυτός ο ελιγμός;

Αντί να απομακρυνθεί από τους ομοίους του,ο Βρετανός πρωθυπουργός κατόρθωσε να συ-σπειρώσει γύρω του αρκετούς από τους Ευρω-παίους εταίρους, ανάμεσά τους τη Γερμανία. Έτσιη γαλλική εφημερίδα Le Figaro κυκλοφορούσεμε τον τίτλο: «Ο Κάμερον και η Μέρκελ στρώ-νουν την Ε.Ε. στη δίαιτα» (9 Φεβρουαρίου 2013).

Την παραμονή, ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερι-κών Υποθέσεων της βουλής των Κοινοτήτων, οΟυίλιαμ Χέιγκ βεβαίωνε ότι η ανακοίνωση τουΒρετανού πρωθυπουργού αντί να θέσει το Ηνω-μένο Βασίλειο στο περιθώριο της κοινής ευρω-παϊκής συμφωνίας, θα ενισχύσει την επιρροήτου. Αναφέρθηκε μάλιστα σε ένα άρθρο της γερ-μανικής εφημερίδα Die Welt στις 24 Ιανουαρίου,το οποίο απηύθηνε έκκληση για τη δημιουργίαενός άξονα Βερολίνου - Λονδίνου.

Στις Βρυξέλλες η Άνγκελα Μέρκελ, η οποία εν-διαφέρεται να ενισχύσει την εικόνα της ως αυ-στηρού θεματοφύλακα της δημοσιονομικής λιτό-τητας στην Ευρώπη εν όψει των βουλευτικώνεκλογών στη Γερμανία τον Σεπτέμβριο του 2013,

συνήψε μια περιστασιακή συμμαχία με τον Κάμε-ρον, η οποία δεν θα πρέπει να δημιουργεί ψευ-δαισθήσεις. Παρ’ όλο που η Γερμανίδα καγκελά-ριος είναι έτοιμη να κάνει ορισμένες παραχωρή-σεις απέναντι στους Βρετανούς, ο υπουργός Εξω-τερικών της κυβέρνησής της, Γκίντο Βεστερβέλε,έδειξε πολύ λιγότερη προθυμία, φτάνοντας στοσημείο να δηλώσει ότι δεν τίθεται θέμα μιας Ευ-ρώπης α λα καρτ.

Την πιο δεξιά πτέρυγα του Συντηρητικού Κόμ-ματος τη χαρακτηρίζει η εχθρότητα απέναντι στηνΕυρωπαϊκή Ένωση. Ούτε ο νόμος του Ιουλίουτου 2011, ο οποίος προβλέπει τη διεξαγωγή δη-μοψηφίσματος σε περίπτωση μιας νέας ευρωπαϊ-κής συνθήκης που θα περιλαμβάνει και άλλες με-ταβιβάσεις αρμοδιοτήτων, ούτε η αναγγελία, έναχρόνο αργότερα, για τη σύνταξη απολογισμού

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 2

LE MONDEdiplomatique

Η ΑΥΓΗΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

4 ΜΑΪΟΥ 2013TEYXOΣ 13

* Επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο SorbonneNouvelle (Paris 3). Είχε τη γενική επιμέλεια (μαζί μετον David Fée) του βιβλίου «Ethique, politique etcorruption au Royaume-Uni», Presses universitairesde France, Aix-en-Provence, 2013.

OΤΑΝ ΟΙ ΒΡΕΤΑΝΟΙ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΟΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΤΗΝ ΑΠΕΙΛΗ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ

Ο λαϊκίστικος ευρωσκεπτικισμόςτου Ντέιβιντ Κάμερον

LE MONDEdiplomatiqueEΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Υπεύθυνη έκδοσης: Βάλια Καϊμάκη Συντακτική ομάδα: Κορίνα Βασιλοπούλου, Θανάσης Κούτσης, Χάρης Λογοθέτης, Βασίλης Παπακριβόπουλος Επικοινωνία: info@monde-diplomatique.gr Αρχείο κειμένων: www.monde-diplomatique.gr Facebook: www.facebook.com/monde.diplomatique.gr

LE MONDEdiplomatiqueEΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

σχετικά με την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωσηέχουν καταφέρει να την απαλύνουν. Το σχέδιοπερί δημοψηφίσματος κατάφερε τουλάχιστον νατη συγκρατήσει. «Άδειασε», όμως, τον Βρετανόυπουργό Εξωτερικών, Ουίλιαμ Χέιγκ, ο οποίος,στις 24 Οκτωβρίου του 2011, είχε κάνει τις ακό-λουθες δηλώσεις στη Βουλή των Κοινοτήτων: «Τονα προσθέσουμε σε αυτή την αβεβαιότητα έναδημοψήφισμα για ενδεχόμενη έξοδο από την Ευ-ρωπαϊκή Ένωση, από όπου προέρχονται οι μισέςξένες επενδύσεις σε αυτή τη χώρα και προς τηνοποία προορίζονται οι μισές εξαγωγές μας, δενθα ήταν συνετή απόφαση». Ένα επιχείρημα τοοποίο επαναλαμβάνουν οι περισσότεροι διευθυ-ντές επιχειρήσεων καθώς και ο πρόεδρος τηςένωσης εργοδοτών (CBI), Ρότζερ Καρ, ο οποίοςμάλιστα εξομολογήθηκε την ανησυχία του στηνκυριακάτικη εφημερίδα The Observer (13 Ιανου-αρίου 2013): «Η έξοδος από την ΕυρωπαϊκήΈνωση θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στην εργα-σία, θα αποδυνάμωνε τις διεθνείς σχέσεις και θαέθετε σε κίνδυνο τον εθνικό πλούτο».Η στρατηγική του Κάμερον, εξάλλου, δυσχε-

ραίνει περαιτέρω το ενδεχόμενο να συμμαχήσειεκ νέου με τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες, οιοποίοι βλέπουν στην πολιτική περί δημοψηφί-σματος ένα τέχνασμα ανάλογο με εκείνο που είχεχρησιμοποιήσει το 1974 ο Χάρολντ Γουίλσον γιανα φέρει την ηρεμία σε ένα κόμμα το οποίο ξέ-σκιζε τις σάρκες του ως προς το ευρωπαϊκό ζήτη-μα.Αλλά ο σκοπός του ηγέτη των Συντηρητικών

ήταν αναμφίβολα άλλος: να στερήσει από το αντι-ευρωπαϊκό κόμμα UKIP ένα μεγάλο μέρος τηςρητορικής του. Από αυτή την πλευρά, η επιτυχίατου είναι αναμφισβήτητη. Οδήγησε μάλιστα τηνευρωβουλευτή Μάρτα Άντριασεν στην απόφασηνα εγκαταλείψει τον Φάρατζ για τους Συντηρητι-κούς.Στο μέτωπο των Εργατικών επικρατεί αμηχα-

νία. Στις 31 Οκτωβρίου του 2011 ο μηχανισμόςτης κοινοβουλευτικής ομάδας του Έντουαρντ Μί-λιμπαντ επέβαλε στους βουλευτές του να συντα-χθούν με το μέρος των 50 περίπου συντηρητικώνβουλευτών, οι οποίοι σκόπευαν να πιέσουν τηνκυβέρνηση να απαιτήσει μείωση του προϋπολο-γισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης κατά τη σύγκλη-ση του Συμβουλίου της Ευρώπης στις 22 Νοεμ-βρίου. Αν και χωρίς συνέπειες στην ελευθερίαδράσης του Λονδίνου, η τροποποίηση, η οποίαπέρασε με 307 ψήφους υπέρ και 294 κατά, έδει-χνε πόσο μεγάλη ικανότητα κινητοποίησης έχουνοι «επαναστάτες» των συντηρητικών ως προς τοευρωπαϊκό ζήτημα.Η ηγεσία των Εργατικών, η οποία είχε κατηγο-

ρηθεί τότε για καιροσκοπισμό και υποκρισία,δεν ήταν τόσο πειστική όταν κατήγγειλε τον Κά-μερον για τυχοδιωκτισμό την επομένη της ομι-λίας του στις 23 Ιανουαρίου, χωρίς, παράλληλα,ν’ αποποιηθεί του δικαιώματος να προσφύγει,εάν το απαιτήσουν οι περιστάσεις, σε δημοψήφι-

σμα, αν επανέλθει στα πράγματα το 2015. Στις 11Φεβρουαρίου, στη Βουλή των Κοινοτήτων, οιελάχιστοι βουλευτές των Εργατικών που ήταν πα-ρόντες κράτησαν χαμηλό προφίλ, ενώ οι συντη-ρητικοί συνάδελφοί τους επευφημούσαν τον αρ-χηγό τους μετά τη νίκη του στις Βρυξέλλες.Μια σχετική νίκη, αλλά με συμβολική σημα-

σία. Ο Κάμερον δεν έκανε καμία παραχώρηση,ενώ ο Άντονι Μπλερ το 2005 είχε δεχτεί να περι-κοπεί η «επιστροφή»5, που είχε πετύχει η Μάρ-γκαρετ Θάτσερ το 1984. Η επιστροφή παρέμεινεσταθερή στα 4 περίπου δισ. ευρώ τον χρόνο γιατα επτά έτη του προϋπολογισμού. Παρ’ όλα αυτάτο Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει να συνεισφέ-ρει στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό 8 δισ ευρώ.Όμως, ο Κάμερον μπορεί να υπερηφανευθεί ότισυνεισέφερε στη μείωση κατά 1 δισ. ευρώ στοβιοτικό επίπεδο των Ευρωπαίων δημοσίωνυπαλλήλων, προσφιλής στόχος του συντηρητι-κού βρετανικού Τύπου.Παρ’ όλο που μπροστά στις στρατιές των πι-

στών του μπορεί να ισχυρίζεται ότι έπαιξε μείζο-να ρόλο στο να αναστραφεί η δυναμική ανάπτυ-ξης του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, δεν εξυ-πακούεται ότι και οι άλλοι στόχοι που έχει θέσειο Κάμερον, και κυρίως να εμποδίσει το σχέδιοτης τραπεζικής ένωσης, θα επιτευχθούν με τηνίδια ευκολία. Ο αποφασιστικός ρόλος που θακληθεί να παίξει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζασε αυτόν τον μηχανισμό, ο οποίος οριστικοποιή-θηκε τον Δεκέμβριο του 2012 από το ΣυμβούλιοΟικονομικών και Χρηματοπιστωτικών Υποθέσε-ων (Ecofin), θα έχει αναγκαστικά αντίκτυπο καιστη λειτουργία του βρετανικού χρηματοπιστωτι-κού συστήματος. Στις ύστατες διαπραγματεύσεις,η φωνή ενός κράτους που έχει μείνει οριστικάεκτός του κοινού νομίσματος και αρέσκεται σεέναν ενδιάμεσο ρόλο θα έχει, εκ των πραγμάτων,λιγότερη επιρροή από όση ελπίζουν στις τάξειςτων συντηρητικών.Κι αυτή δεν είναι παρά μόνο μία από τις δυ-

σκολίες που θα πρέπει να επιλύσει η συντηρητι-κή κυβέρνηση. Υπάρχουν κι άλλες, οι οποίες κα-ταδεικνύουν περισσότερο τις αντιφάσεις της.Πώς, για παράδειγμα, να συνδυαστεί η ενίσχυσητης Ευρωζώνης -η οποία περνά απαραίτητα μέσααπό μια πιο φιλόδοξη δημοσιονομική και τραπε-ζική ρύθμιση και την οποία ο πρωθυπουργόςεπιθυμεί διακαώς- με την απαίτηση για μεγαλύ-τερη ελαστικότητα στην εφαρμογή των μηχανι-σμών, συμπεριλαμβανομένης και της λειτουργίαςτης ενιαίας αγοράς; Όπως παρατηρεί ο ΆντριουΓκίντες, παλαίμαχος αναλυτής της βρετανικής πο-λιτικής απέναντι στην Ευρώπη, η ενίσχυση της ευ-ρωζώνης μεταφράζεται σε μια πιο ουσιαστική οι-κονομική ολοκλήρωση στους κόλπους της και τοΗνωμένο Βασίλειο, παραμερισμένο σε θέση πα-ρατηρητή, «δεν θα έχει άλλη δυνατότητα από τονα ασκήσει μια περιθωριακή επιρροή υπέρ τωνφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων τις οποίες πρε-σβεύει»6.

1 John Gapper, «Europe takes its bite from the City»,Financial Times, Λονδίνο, 20.2.13.

2 Σε συνέντευξη τύπου στις 14 Ιανουαρίου του 1963, οστρατηγός Ντε Γκωλ δήλωνε την αντίθεσή του στη βρε-τανική υποψηφιότητα για ένταξη στην Ε.Ε. επικαλού-μενος «την ιδιαίτερη φύση, δομή και το σύνολο τουπολιτικού και κοινωνικού γίγνεσθαι της Αγγλίας, ταοποία παρουσιάζουν βαθιές διαφορές σε σχέση μετην υπόλοιπη Ευρώπη».

3 Το δημοψήφισμα θα εξαρτηθεί από τη νίκη των Συ-ντηρητικών στις επόμενες βουλευτικές εκλογές το2015.

4 Βλ. «Ce rapport qui accable les médias

britanniques», Le Monde diplomatique, Ιανουάριος2013.

5 Στη διάσκεψη του Φοντενεμπλό, το 1984, η Μάργκα-ρετ Θάτσερ είχε πετύχει μείωση κατά 60% στη συμμε-τοχή της χώρας της στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμόγια να αντισταθμίσει την απόκλιση ανάμεσα στην πο-σοστιαία συνεισφορά της Βρετανίας και στο ποσό τωνκεφαλαίων που επιστρέφονταν στο Λονδίνο. Το 2005,ο Άντονι Μπλερ είχε δεχτεί να περικοπούν 10,5 δισ.λίρες στερλίνες από αυτή την «επιστροφή» για την πε-ρίοδο 2007-2013, με αντάλλαγμα μια μεταρρύθμισηστην κατάρτιση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού.

6 Andrew Geddes, Britain and the European Union,Basingstoke, Palgrave-Macmillan, Basingstoke, 2013

Ο λαϊκίστικος ευρωσκεπτικισμόςτου Ντέιβιντ ΚάμερονΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 1

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΟΡΙΝΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

3/33Η ΑΥΓΗ

Μ. ΣΑΒΒΑΤΟ 4 ΜΑΪΟΥ 2013

H παγκόσμια επιτυχία του Psy, τουοποίου το βίντεο Gangnam Style«κατέβηκε» δύο δισεκατομμύριαφορές στο You Tube, τράβηξε τηνπροσοχή στη ζωντάνια της ποπκουλτούρας της Νότιας Κορέας. Ηλάμψη της περνάει ιδιαίτερα από τατηλεοπτικά σίριαλ. Εδώ και είκοσιχρόνια, οι κορεατικές σειρέςγοητεύουν το κοινό όλης της Ασίας,αλλά και της Μέσης Ανατολής καιτης Ανατολικής Ευρώπης,λανσάροντας ταυτόχρονατραγουδιστές - βεντέτες και νέα ήθηστην κατανάλωση.

Του Stéphane Thévenet*

Για το γαλλικό κοινό η επιτυχία του Νοτιο-κορεάτη τραγουδιστή Psy του συγκροτή-ματος Gangnam Style, το βιντεοκλίπ τουοποίου «κατέβηκε» δύο δισεκατομμύ-ρια φορές στο You Tube, δεν αποτελεί

παρά την ορατή πλευρά του παγόβουνου. Μεεξαγωγές πολιτιστικών αγαθών που το 20111

ανήλθαν σε 3,8 δισεκατομμύρια δολάρια, η Νό-τια Κορέα κατάφερε μέσα σε δεκαπέντε χρόνια νααναδειχτεί σε ισχυρή πολιτιστική δύναμη πουανταγωνίζεται την Ιαπωνία. Πλέον τα προϊόνταμαζικής κουλτούρας της χώρας αυτής δεν κατα-ναλώνονται μόνο στην Ασία αλλά και σε άλλες πε-ριοχές, μέχρι και στην Ευρώπη όπου πολλοί νέοιπαρακολουθούν με ενθουσιασμό τις κορεατικέςτηλεοπτικές σειρές - που ονομάζονται TV dramaή απλά drama2- και ακούν την ποπ κορεάτικημουσική. Μετά το συναυλιακό κέντρο «Ζενίθ»στο Παρίσι, που τον Ιούνιο 2011 φιλοξένησε πέ-ντε από τα πιο διάσημα νοτιοκορεάτικα συγκρο-τήματα, τον Φεβρουάριο του 2012 ήρθε η σειράτου Μπερσί να ντυθεί στα χρώματα του «κορεά-τικου κύματος» (hallyu).Ο όρος αυτός διαδόθηκε από τα κινεζικά μέ-

σα, στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Οι δύοπρώτες νοτιοκορεάτικες σειρές μεταδόθηκαναπό την κινεζική τηλεόραση το 1993, σε μια ευ-νοϊκή διπλωματική συγκυρία που έπεται της απο-κατάστασης των διπλωματικών σχέσεων μεταξύτων δύο χωρών που είχε συντελεστεί ένα χρόνονωρίτερα. Χρειάστηκε ωστόσο να περιμένουμεμέχρι το 1997 και την επιτυχία του What is LoveAll About? (MBC, 1991-1992), μιας οικογενεια-κής σειράς πενήντα πέντε επεισοδίων, και τουStar in my Heart (MBC, 1997), μιας σειράς είκο-σι επεισοδίων, που στόχευε κυρίως στο νεανικόκοινό, για να διαπιστώσουμε όχι μόνο στην ηπει-ρωτική Κίνα αλλά και στο Χόνγκ Κογκ και την Ται-βάν, την εκδήλωση ενδιαφέροντος για τις νοτιο-κορεάτικες σειρές μυθοπλασίας. Την ίδια περίο-δο, η ποπ κορεάτικη μουσική (K-pop) εξαπλώνε-ται στις ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές συχνότη-τες με χαρακτηριστικά παραδείγματα τους νεα-ρούς Idols3 όπως το πενταμελές συγκρότημαΗ.Ο.Τ., αλλά και τραγουδιστές όπως ο AHNJaewook, που πρωταγωνιστεί στη σειρά Stars inmy Heart. Η μουσική και η τηλεοπτική βιομηχα-νία κατακτούν από κοινού τις νέες αυτές αγορέςπου βρίσκονται ακόμη υπό διαμόρφωση.Η μόδα αυτή εξαπλώνεται σε όλη τη Νοτιοανα-

τολική Ασία. Το 1998, οι νοτιοκορεάτικες σειρέςαντιπροσωπεύουν το 56% των εισαγωγών τωντηλεοπτικών προγραμμάτων του Βιετνάμ4. Μιασειρά με μελοδραματικό ύφος κάνει πάταγο το2001. Πρόκειται για το Autumn in my Heart(KBS, 2000) που αναφέρεται στην απαγορευμέ-

νη αγάπη μεταξύ ενός νεαρού άντρα και μια νεα-ρής γυναίκας, οι οποίοι, εξαιτίας ενός λάθουςπου έγινε στο μαιευτήριο, πέρασαν τα πρώταχρόνια της ζωής τους θεωρώντας ότι είναι αδέρ-φια.Αλλά το «κορεάτικο κύμα» αποκτά άλλες δια-

στάσεις το 2003, οπότε επεκτείνεται στο ιαπωνι-κό αρχιπέλαγος με τη μετάδοση του WinterSonata, όπου η κύρια υπόθεση αφορά και εδώέναν απαγορευμένο έρωτα. Αρχικά προγραμμα-τισμένη σε ένα δορυφορικό κανάλι του δικτύουΝΗΚ, η σειρά αυτή γνωρίζει τέτοια αναγνώρισηώστε το 2004 αναμεταδίδεται σε ένα από τα ελεύ-θερα κανάλια του ομίλου. Η τεράστια επιτυχίατης σειράς θα αναδείξει τον πρωταγωνιστή σεπραγματικό σταρ αποφέροντας σημαντικά κέρδηαπό την πώληση παράγωγων προϊόντων.Μετά το τέλος της ιαπωνικής κατοχής (1910-

1945), η Νότια Κορέα απαγόρευσε την εισαγωγήμαζικής κουλτούρας από την πρώην αποικιακήδύναμη. Παραδόξως η απαγόρευση αυτή συνέ-βαλε, μέσω των πρακτικών «υπόγειας» μετάδο-σης και της αντιγραφής, στην προσέγγιση των δη-μιουργών των δύο χωρών και βασικά στηνεδραίωση της ιαπωνικής επιρροής στην κορεάτι-κη παραγωγή. Η απαγόρευση ήρθη το 1998 καιη πολιτιστική προσέγγιση επιβεβαιώθηκε επισή-μως το 2002 με τη συνδιοργάνωση του Παγκό-σμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου.Πριν από την έλευση των drama, η ποπ κορε-

άτικη μουσική είχε καταφέρει να εδραιώσει τηθέση της στην ιαπωνική μουσική κατάταξη χάρη

στη νεαρή τραγουδίστρια Boa. Συγκροτήματαόπως οι Shinhwa, οι Dong Bang Sin Gi αλλά καιτραγουδιστές όπως οι Rain («Bi») και οι 7evenκατάφεραν στη συνέχεια να κατακτήσουν τηνκαρδιά των νεαρών Ιαπώνων. Όσον αφορά τονκινηματογράφο, θα κάνει την είσοδο του στη χώ-ρα το 1999 με την ταινία Shiri, που αποτελεί τηνπρώτη κορεάτικη ταινία εθνικής διανομής (1,2εκατ. εισιτήρια) και την ταινία J.S.A. (JointSecurity Area) το 2001.Από το 2003 το εμπορικό ισοζύγιο της κορεά-

τικης τηλεοπτικής βιομηχανίας αποκτά θετικόπρόσημο. Πάνω από το 90% των προγραμμάτωνπου εξάγονται είναι του είδους drama. Το 2005το ύψος των εξαγωγών είναι το τριπλάσιο από αυ-τό των εισαγωγών. Οι βασικές χώρες εξαγωγήςείναι η Ιαπωνία (60%), η Ταϊβάν (11%) και η Κίνα(10%).Ταυτοχρόνως, ο τουρισμός στον τόπο των γυ-

ρισμάτων γοητεύει τους Ασιάτες φανατικούς τη-λεθεατές των σειρών. Παρατηρούμε έτσι ότι μετάτην προβολή του Winter Sonata το 2003 σημει-ώθηκε μια άνοδος των Ταϊβανέζων τουριστώνκατά 50% και των Γιαπωνέζων τουριστών κατά40%.Στην πραγματικότητα είναι η εικόνα ολόκληρης

της χώρας που αναβαθμίζεται. Οι νοτιοκορεάτι-κες επιχειρήσεις με παρουσία στο εξωτερικό εκ-μεταλλεύονται την επιτυχία των σειρών: ηSamsung επέλεξε τον AHN Jae-wook για να πα-ρουσιάσει τα προϊόντα της στο Βιετνάμ. Η ΝότιαΚορέα γίνεται «τάση» και το πάθος για τις σειρέςεπεκτείνεται και σε άλλους τομείς της μαζικήςκουλτούρας. Μαγειρική, μόδα, ευ ζην... Μέχρικαι η εκμάθηση της κορεάτικης γλώσσας επωφε-λείται. Η κυβέρνηση έχει φτάσει στο σημείο ναενθαρρύνει τη δημιουργία πολιτιστικών κέντρωνστο εξωτερικό, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που δενείναι λίγοι όσοι κάνουν λόγο για άσκηση «ήπιαςισχύος» (soft power).Οι παράγοντες που συνέβαλαν στην επιτυχία

είναι αρκετοί: η εξαίρετη οικονομική ανάπτυξη,τόσο στη Νότια Κορέα όσο και σε άλλες ασιατικέςχώρες, το άνοιγμα των κινεζικών αγορών και ηφιλελευθεροποίηση του νοτιοκορεάτικου, βιετ-ναμέζικου και κινεζικού οπτικοακουστικού το-μέα, η δημιουργία και η ανάπτυξη πλήθους δο-ρυφορικών και καλωδιακών καναλιών, η παρεμ-βατική πολιτική της νοτιοκορεάτικης κυβέρνη-σης, η οποία την περίοδο της κρίσης (1997-1998) επένδυσε στην τεχνολογία της πληροφορι-κής και στην πολιτιστική βιομηχανία, οι ατομικές

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 4

«ΔΡΑΜΑΤΑ» ΠΟΥ ΓΟΗΤΕΥΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΙΡΑΚ

Τα νοτιοκορεάτικασίριαλ κατακτούντον κόσμο

* Ο Stéphane Thévenet είναι διδάκτωρ Πληροφορι-κής και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο ΣορβόννηΙΙΙ.

LE MONDEdiplomatique

LE MONDEdiplomatique

πρωτοβουλίες και επιχειρηματικές πρακτικέςπου ακολουθήθηκαν (ντάμπινγκ, μεταγλώττισηή και υποτιτλισμός σε τοπικές διαλέκτους) και τέ-λος ο ρόλος των παράλληλων δικτύων5, ειδικάεντός της κορεάτικης διασποράς και γενικότερατης ασιατικής. Η κυριαρχία της ιαπωνικής μαζι-κής κουλτούρας στις ασιατικές αγορές (σε πρώ-τη φάση μέσω των τηλεοπτικών σειρών) κατέ-στησε δεκτικό το τηλεοπτικό κοινό στα κορεάτι-κα drama, που στην ουσία αποτελούν τους δια-δόχους των ιαπωνικών παραγωγών.Ο γεωγραφικός χώρος προβολής των drama

διευρύνεται ακόμη περισσότερο από τη διετία2002-2003 και μετά. Στην αρχή υποκύπτουν οιΦιλιππίνες, η Μαλαισία, η Ινδονησία, η Μογγο-λία, μέχρι και η κεντρική Ασία (Ουζμπεκιστάν,Καζακστάν, Κιργιζία). Στη συνέχεια έρχεται ησειρά των χωρών της Μέσης Ανατολής και τηςΒόρειας Αφρικής: Αίγυπτος (2004), Τουρκία(2005), Ιράν (2007) και Ιράκ. Ας σημειωθεί,ωστόσο, ότι κατά κύριο λόγο είναιοι ιστορικέςσειρές - Immortal Admiral Yi Sun sin (KBS,2004), Emperor of the Sea (KBS, 2004) -εκείνεςπου αγοράζονται από τις χώρες της Μέσης Ανα-τολής και της Βόρειας Αφρικής, όπως ακριβώςθα συμβεί και με τις χώρες της Ανατολικής Ευ-ρώπης λίγα χρόνια αργότερα.Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται το Jewel in the

Palace, μια ιστορική σειρά (2003-2004) στηνοποία πρωταγωνιστεί μια νεαρή ορφανή που ει-σέρχεται στην αυλή της Δυναστείας Γιοσεόν ωςμαθητευόμενη μαγείρισσα και στην πορεία γίνε-ται η προσωπική γιατρός του Βασιλιά. Αυτό τοdrama είναι που θα καταφέρει για πρώτη φοράνα διεισδύσει στις ευρωπαϊκές αγορές. Μετά τηνΤουρκία και την Ουγγαρία, που προβάλλεται το2008, θα το μεταδώσει η δημόσια τηλεόρασητης Ρουμανίας το 2009 και θα ακολουθήσει ηΒουλγαρία το 2011.Στη Δυτική Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική,

η Νότια Κορέα γίνεται γνωστή προς τα τέλη τηςδεκαετίας του ‘90 κυρίως μέσω του κινηματο-γράφου. Εκεί τη μεγαλύτερη προτίμηση συγκε-ντρώνουν οι ποιοτικές ταινίες σε αντίθεση μετους Ασιάτες γείτονες που προτιμούν τις ταινίεςπου απευθύνονται σε ένα ευρύ κοινό.Στη Γαλλία η κατανάλωση των drama ακολού-

θησε για καιρό τα παράλληλα δίκτυα. Το ενδια-φέρον εκδηλώθηκε αρχικά από τη γαλλική ασια-τική κοινότητα και στη συνέχεια, από τη διετία2006-2007 και μετά, επεκτάθηκε στο γαλλόφω-νο Ίντερνετ. Πολλοί Γάλλοι τηλεθεατές ανακάλυ-ψαν τα κορεάτικα drama διά της οδού της ιαπω-νικής μαζικής κουλτούρας6. Υπάρχουν αρκετέςδεκάδες ιστοσελίδες που είναι αφιερωμένες στοείδος αυτό. Όμως, μόνο τέσσερις σειρές -οιDamo, Boys Over Flowers, Dream High και The1st Shop of Coffee Prince- είναι διαθέσιμες σεμεγάλα διαδικτυακά καταστήματα. Οι δεκάδεςάλλες διαμοιράζονται μεταξύ ερασιτεχνών στοδιαδίκτυο. Μόνο η σειρά Drama Passion(www.dramapassion.com) προσφέρει τη δυνα-τότητα νόμιμου «κατεβάσματος».Το drama είναι το ιδανικό πολιτιστικό προϊόν

για τον πολλαπλασιασμό των πηγών εισοδήμα-τος, δεδομένου ότι ο εθισμός που προκαλεί δενεκτείνεται σε μακρά χρονική περίοδο όπως στηνπερίπτωση των αμερικανικών σειρών με τους«κύκλους», επιτρέποντας έτσι τη διαρκή επανα-σύσταση κοινοτήτων τηλεθεατών και την ανανέ-ωση των βιομηχανικών τομέων που ενδέχεταινα εμπλακούν στην παραγωγή. Η πλειονότητατων σειρών που εξάγονται αποτελούνται από δε-καέξι έως είκοσι τέσσερα επεισόδια μόνο, κάτι

που αντιστοιχεί σε μια συνολική προβολή γιαδύο με δυόμισι μήνες περίπου αν προβληθείδύο φορές την εβδομάδα. Για τον λόγο αυτόαποκαλούνται «μίνι-σειρές», αν και στην πραγ-ματικότητα δεν είναι.Οι κορεάτικες «μίνι-σειρές» αποτελούν στην

πραγματικότητα μια σύγχρονη οπτικοακουστικήεκδοχή των αισθηματικών μυθιστορημάτων.Στο επίκεντρο της πλοκής βρίσκεται πάντα έναςέρωτας που διαδραματίζεται σε ένα σύγχρονοαστικό περιβάλλον. Ωστόσο, δεν έχουμε να κά-νουμε με ατελείωτες σαπουνόπερες: τα κορεάτι-κα drama προβάλλονται στη βραδυνή ζώνη με-γάλης ακροαματικότητας prime time και είναισχεδιασμένα ώστε να ολοκληρώνονται σε είκο-σι περίπου επεισόδια. Ωστόσο, υπάρχουν κά-

ποιες παράλληλες πλοκές που αναδεικνύουνδευτερεύοντες ρόλους, που συχνά γίνονται δη-μοφιλείς - αυτό δεν συμβαίνει συχνά.Επαναλήψεις προγραμματίζονται κατά τη

διάρκεια των σαββατοκύριακων ή μια ημέραπριν μεταδοθεί ένα καινούργιο επεισόδιο. Η συ-νήθης πρακτική για τα drama με τη μεγαλύτερητηλεθέαση και με εκτενείς αναφορές στο διαδί-κτυο και τον λαϊκό τύπο, είναι να καταναλώνο-νται γρήγορα, μέσα σε μια εβδομάδα. Ακόμηκαι οι τηλεθεατές που έχουν εγκαταλείψει τη μι-

κρή οθόνη και παρακολουθούν τις σειρές μέσωτων οθονών των υπολογιστών, των έξυπνων κι-νητών τηλεφώνων ή ταμπλετών -κάτι αρκετάδιαδεδομένο στην Κορέα- τείνουν να ακολου-θούν τους ρυθμούς προβολής που επιβάλλουντα τηλεοπτικά κανάλια.Η προσήλωση του τηλεθεατή δεν επιτυγχάνε-

ται μέσω της καθημερινής προβολής, όπως συμ-βαίνει με τις σαπουνόπερες, αλλά μέσω της εγ-γύτητας που υπάρχει μεταξύ του περιβάλλοντοςτων τηλεθεατών και των χαρακτήρων οι οποίοισυνήθως δρουν στον ίδιο χρόνο και γεωγραφι-κή περιοχή με τους τηλεθεατές (πάνω από 80%του κορεατικού πληθυσμού ζει σε αστικά κέ-ντρα), διευκολύνοντας έτσι την τοποθέτηση κα-ταναλωτικών προϊόντων. Είτε πρόκειται για δη-μοφιλή στέκια είτε για ηλεκτρονικές συσκευές(με πρώτα τα κινητά τηλέφωνα) είτε για αυτοκί-νητα, οικιακές συσκευές, έπιπλα, ρουχισμό ήάλλα αξεσουάρ μόδας, οι πρωταγωνιστές κινού-νται σε έναν κόσμο καταναλωτικών αγαθών κα-θιστώντας τα drama διαμορφωτές καταναλωτι-κών προτύπων κατά το παράδειγμα της αμερι-κανικής σειράς Sex and the City.Υπό την έννοια αυτή το K-drama αποτελεί

επέκταση αυτού που γνωρίσαμε στην Ασία ωςtrendy-drama, ένα είδος σίριαλ που αναπτύχθη-κε στην Ιαπωνία κατά τη δεκαετία του ‘80 μεστόχο το νεανικό καταναλωτικό κοινό, στοοποίο πρωταγωνιστούσαν χαρακτήρες οι οποί-οι ασκούσαν σύγχρονα και ελκυστικά επαγγέλ-ματα (σχεδιαστές, αρχιτέκτονες, τραγουδιστέςκ.ά.) τα οποία τους εξασφάλιζαν σημαντική αγο-ραστική δύναμη και άφθονο ελεύθερο χρόνο.Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι στα drama

δεν υπάρχουν διαφημιστικά διαλείμματα. Μόνοοι τίτλοι αρχής είναι πλαισιωμένοι από διαφημί-σεις και οι τίτλοι τέλους περιέχουν κατάλογο μετα ονόματα των εταιρειών που προμήθευσαν ταπροϊόντα που προβλήθηκαν στο επεισόδιο.Ενώ, όμως, είναι παράνομο να εμφανίζονταιστην οθόνη εμπορικά σήματα, οι διαδικασίεςγια να τα αποκρύψουν, όταν αυτές υπάρχουν, εί-ναι ελάχιστα αποτελεσματικές.Λιγότερο στραμμένες προς την κατανάλωση,

οι ιστορικές σειρές προσελκύουν και αυτές έναπιστό κοινό. Μάλιστα, από το τέλος της δεκαε-τίας του ‘90 έχουν γίνει λιγότερο αυστηρές μεσκοπό να προσελκύσουν ένα νεανικό και γυναι-κείο κοινό: μειωμένη διάρκεια, μουσική επέν-δυση εμπλουτισμένη με ωραία και καμιά φοράσύγχρονα τραγούδια, λιγότερο πομπώδεις καιπαρωχημένοι διάλογοι, πολύ πιο έντονη ρομα-ντική διάσταση, εισαγωγή κωμικών σκηνών...Κυρίως οι ήρωες παραχωρούν τη θέση τους σεηρωίδες αντίστοιχα εντυπωσιακές. Συχνά οι νέ-ες αυτές ιστορικές σειρές αναδεικνύουν παρα-δοσιακές τέχνες (ιατρική, μαγειρική, ζωγραφι-κή...), όταν δεν αναβιώνουν ξεχασμένους ιστο-ρικούς χαρακτήρες, παντρεύοντας κατά κάποιοντρόπο το ντοκιμαντέρ με τη μυθοπλασία.Η υπενθύμιση των εθνικών παραδόσεων κα-

τέστησε κατά κάποιον τρόπο τις ιστορικές σειρέςπρέσβειρες της κορεάτικης κουλτούρας, ενώ οισύγχρονες «μίνι σειρές» χτίζουν το προφίλ μιαςδυναμικής και σύγχρονης χώρας. Από τη βαθιάμελαγχολία μέχρι τη γλυκιά τρέλα κάποιων ρο-μαντικών κωμωδιών, οι σειρές αυτές διαθέτουντόσο μεγάλο εύρος κατηγοριών και ύφους ώστεκαλύπτουν όλα τα είδη τηλεοπτικού κοινού.

1 Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού, Αθλητισμού και Του-ρισμού Νότιας Κορέας.

2 Τα περισσότερα από τα drama που αναφέρονταιστο άρθρο αυτό είναι γνωστά στο εξωτερικό με τονεπίσημο αγγλικό τους τίτλο, ο οποίος καθορίζεταιαπό το κανάλι στο οποίο προβάλλονται. Εξάλλου ηυιοθέτηση αγγλικών τίτλων είναι συνηθισμένη πρα-κτική στη Νότια Κορέα: Love Story in Harvard, DreamHigh... (ΣτΜ): Στο γαλλικό κείμενο η λέξη «drama»έχει μείνει αμετάφραστη. Ο όρος δραματική σειράδεν αποδίδει σωστά το πνεύμα, ούτε και η λέξη «σί-ριαλ». Έτσι έμεινε αμετάφραστη και στα ελληνικά.Όλοι οι αγγλικοί όροι έμειναν, επίσης, αμετάφρα-στοι, όπως και στα γαλλικά, για να διατηρηθεί τοπνεύμα του συγγραφέα.

3 Aναλώσιμοι νεαροί σταρ που προέρχονται από τονκόσμο της ιαπωνικής βαριετέ. Βλ. Iwabuchi Koichi,«Au-delà du cool japonais, la globalisationculturelle...», «Critique internationale», n°38, Πα-ρίσι, 2008/1, σσ. 37-53.

4 Shim Doobo, «The growth of Korean culturalindustries and the Korean wave», στο Huat ChuaBeng et Iwabuchi Koichi (υπό τη διεύθυνση), «EastAsian Pop Culture, Analysing the Korean Wave»,Hongkong University Press, 2008, σσ. 15-32.

5 Βλ. «Piratage en Corée du Sud: le virage répressifd’une nouvelle puissance culturelle», in TristanMattelart (υπό τη διεύθυνση), «Piratagesaudiovisuels: les voies souterraines de lamondialisation culturelle», INA / De Boeck Editions,Paris, 2011, σσ. 250-265.

6 Βλ. Hong-Mercier Seok-Kyeong, «Découvrir lesséries télé de l’Asie de l’Est en France: le drama et lacontre-culture féminine à l’ère numérique»,«Anthropologie et société», τομ. 36, αριθ. 1-2,Université de Laval, Québec, 2012.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 3

4/34Η ΑΥΓΗ

Μ. ΣΑΒΒΑΤΟ 4 ΜΑΪΟΥ 2013

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΗΛΙΑΣ ΝΑΤΣΙΟΣ