KARTEROS σελ - ΔΔ Layout 1 02/08/2010 6:01 ΜΜ Page 1 · ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ KARTEROS σελ...

KARTEROS σελ - ΔΔ_Layout 1 02/08/2010 6:01 ΜΜ

Ο σύντροφος Πολύφημος και η μισή αλήθεια


ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Γιατί δε μιλάς για μένα;, διηγήματα, 2004(1η έκδοση Νεφέλη 1994)

Οι γυναίκες της ζωής της, μυθιστόρημα, 1997

Εργαζόμενο αγόρι, μυθιστόρημα, 2000

Ενικός αριθμός, μυθιστόρημα, 2002

Global Novel (Το μυθιστόρημα του κόσμου)(συμμετοχή), 2003

Ψέματα, σπονδυλωτό μυθιστόρημα, 2005

Το ερωτικό των τεσσάρων, μυθιστόρημα (συμμετοχή), 2005

Συγγραφικές εμμονές, κείμενα (συμμετοχή), 2007

Τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω(και άλλα αναπάντητα ερωτήματα), κείμενα, 2008

Ένα πεινασμένο στόμα, μυθιστόρημα, 2010


ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΡΤΕΡΟΣ

Ο ΣΥΝΤΡΟΦΟΣ ΠΟΛΥΦΗΜΟΣ ΚΑΙ Η ΜΙΣΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Ιστορίες τσέπης για όσους επιμένουν

ö õ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ


© Copyright Θανάσης Καρτερός – Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε.,Αθήνα 2010

Έτος 1ης έκδοσης: 2010

Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ήτμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλ-λευσή του με οποιον δήποτε τρόπο αναπα ραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τιςδιατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε μετο ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειο θεσίας, σελιδοποίησης,εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές,ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε.Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα% 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31e-mail: [email protected]

www.kastaniotis.com

ISBN 978-960-03-5139-2

ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΤ Υ Π Ω Θ Η Κ Ε ΣΕ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΧ Α Ρ Τ Ι


Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Υπεύθυνη δήλωση του συγγραφέα . . . . . . . . . . . 15Επιτυχής συνάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Δήλωση προθέσεων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Όπως κάθε καλός περιπατητής . . . . . . . . . . . . . 20Αγάπη για τις μέλισσες . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Ανάποδος καθρέφτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Γιατί το Κίνημα χωλαίνει . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Δίκιο και σπασμένα κεφάλια . . . . . . . . . . . . . . . 26Σίγουρη εκδοτική επιτυχία . . . . . . . . . . . . . . . . 28Εμπιστοσύνη στους νέους . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Ο σύντροφος Α . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Επιτροπή Ιδεών (1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34Δεν αξίζουν μισό έπαινο; . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Η πρόβλεψη του παρελθόντος . . . . . . . . . . . . . . 36Η σκληρή και άπληστη ανθρώπινη φύση . . . . . . . 37Αύριο και σήμερα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Η συντρόφισσα Β . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Το χάρισμα να διαχειρίζεσαι σωστά το χάρισμα . . 41Δεκαπέντε χρόνια μετά . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Έπρεπε να ξέρει . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Ο Λάζος και το σκάκι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Επιτροπή Ιδεών (2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48


Λόγος διαζυγίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49Δεν στάθηκα στο ύψος μου . . . . . . . . . . . . . . . . 51Ευχή γενεθλίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Αδίκως; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Εξαρτάται και από τον μπαγάσα τον οδηγό . . . . . 55Δικαίωμα στον φόβο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Μύθοι και παραβολές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Το στενό κουστούμι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Σύντομο βιογραφικό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Ένα μοναδικό εικαστικό γεγονός . . . . . . . . . . . . 62Ιδέες και πατάτες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Επιτροπή Ιδεών (3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Η ζωή και η γραμμή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67Αυτό μας έλειπε! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Το γερό στομάχι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70Ακατάλληλο όνομα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Quel monument! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Όταν μάθαμε ότι γκρεμίστηκε το Τείχος – Μαρτυρίες 77Η τραγική ιστορία του σύντροφου Π . . . . . . . . . 80Και στην ηθική γίνονται εκπτώσεις . . . . . . . . . . 84Μισή δικαιοσύνη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Ιστορία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Μακάβρια συζήτηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Επιτροπή Ιδεών (4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Σώπασα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91Η συνέπεια και οι συνέπειές της . . . . . . . . . . . . . 92Ο συσχετισμός των δυνάμεων . . . . . . . . . . . . . . 94


Η πολιτική αξία του μαϊντανού . . . . . . . . . . . . . 95Ουδέν κακόν... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Πολύπλοκη και αντιφατική κατάσταση . . . . . . . 99Τα μήλα της δημοσιογραφίας . . . . . . . . . . . . . . . 100Δημοσιογραφική εμπειρία . . . . . . . . . . . . . . . . 102Η αλήθεια είναι πάντοτε επαναστατική, αλλά... . . . 103Τι βλάκας! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Επιτροπή Ιδεών (5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Το στομάχι της Μεγάλης Ήττας . . . . . . . . . . . . 107Πώς λέγεται; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Το ισοζύγιο της ζωής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111Η ανάγκη της παρηγοριάς . . . . . . . . . . . . . . . . 112Μια συνέντευξη που στέφθηκε από πλήρη αποτυχία 113Μαθήματα κιθάρας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Η τέχνη του καμουφλάζ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117Η υποχώρηση και τα νύχια . . . . . . . . . . . . . . . . 119Η σημασία μιας απόφασης . . . . . . . . . . . . . . . . 120Επιτροπή Ιδεών (6) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Καλός και κακός εγωισμός . . . . . . . . . . . . . . . . 122Ούτε καλημέρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124Οικογενειακό πρόβλημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126Όπου θέλει, όπως θέλει . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128Επιτροπή Ιδεών (7) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130Ήταν τελικά λάθος; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131Κατοστάρι και μαραθώνιος . . . . . . . . . . . . . . . . 132Τα φιμέ τζάμια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Το καινούργιο γρήγορο αυτοκίνητο . . . . . . . . . . . 135


Η στάση απέναντι στη στάση . . . . . . . . . . . . . . 137Ποιος έχει δίκιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138Το ποτάμι του έρωτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139Το βαρίδι στα πόδια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141Τα νερά και το μωρό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142Το καλαμπόκι και η πατρίδα . . . . . . . . . . . . . . . 144Το μάτι και το δίκιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146Σωστός και λάθος δρόμος . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Το Κίνημα και το μπουκάλι . . . . . . . . . . . . . . . . 150Το σοφό μαξιλάρι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152Ευτυχώς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153Ο Λένιν στην παιδική χαρά . . . . . . . . . . . . . . . . 154Ο γερο-τράγος και η αυτοκριτική . . . . . . . . . . . 155Έρως ανίκατε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158Αυτοπροσώπως χωρίς πρόσωπο . . . . . . . . . . . . 160Οι σεισμοί και οι επιπτώσεις τους . . . . . . . . . . . 162Η ανανέωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164Τσιτάτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165Φεγγαρένια ελευθερία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166


Ρώτησα τον σύντροφο Πολύφημο σε ποιους θα ήθελε

να αφιερώσει αυτό το βιβλίο.

Στους ναυτικούς χωρίς πλοίο, στις μέλισσες χωρίς κυψέλη

και στον νέο τυμπανιστή που έρχεται, απάντησε και αρνήθηκε

περαιτέρω εξηγήσεις.


Αν τα λάθη διδάσκουν,

τότε έχω καταπληκτική μόρφωση

Σύνθημα σε τοίχο των Εξαρχείων


Πολύφημος, δωρ. πολύφαμος, ο πολλά άσματα και μύθους γι-γνώσκων

ΛΕΞΙΚΟ Δ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ


Υπεύθυνη δήλωση του συγγραφέα

Δηλώνω υπευθύνως ότι: 1. Το παρόν βιβλίο κινείται εκ προμελέτης στον α-

ντίποδα της πραγματικότητας και συνεπώς δικαιού-ται να χαρακτηριστεί εντελώς φανταστικό. Εντελώςαυτονόητο είναι, ως εκ τούτου, ότι κάθε ομοιότηταμε πραγματικά πρόσωπα και κυρίως με πραγματικάγεγονότα είναι εντελώς συμπτωματική και άρα εντε-λώς σκόπιμη, ενίοτε δε και εντελώς υποβολιμαία.

2. Κατά παρέκκλιση των παραπάνω, ο σύντροφοςΠολύφημος, αν και εντελώς φανταστικό πρόσωπο,υπάρχει, «κατά κάποιον τρόπο», όπως θα έλεγε κι οίδιος. Παραδόξως, όμως, η παρουσία του γίνεται συ-νήθως αισθητή μόνο από την απουσία του.

3. Η αλήθεια, σε όλες ανεξαιρέτως τις ιστορίεςτου παρόντος βιβλίου, είναι όχι μόνο φανταστική,αλλά και μισή. Κάθε αναγνώστης, εφόσον υπάρξουνκαι τέτοιοι, έχει συνεπώς το δικαίωμα όχι απλώς ναδιαψεύσει, να επικρίνει ή και να εξυβρίσει ακόμα τονσυγγραφέα, αλλά και να αντιπαραθέσει τη δική τουαλήθεια, υπό την προϋπόθεση όμως και αυτή να πα-ραμείνει μισή. Σε αντίθετη περίπτωση, θα φέρει ολό-


κληρη την ευθύνη για τυχόν ατυχήματα, από αυτάπου ολόκληρη η αλήθεια προκαλεί.

4. Σε συνέχεια των παραπάνω, προειδοποιείταιοιοσδήποτε γνωρίζει, κατέχει και διαδίδει ολόκληρητην αλήθεια να αφήσει αυτό το βιβλίο αμέσως στηνησυχία του, για να τον αφήσει κι αυτό στη δική του.

Μετά προλόγου γνώσεωςΘανάσης Καρτερός


Επιτυχής συνάντηση

Ο σύντροφος Πολύφημος αιφνιδιάστηκε και συγχύ-στηκε όταν σε ένα πολιτικό μνημόσυνο συναντήθηκεαπροσδόκητα με κάποιον Καρτερό, ο οποίος τονπληροφόρησε ότι συνέγραφε και είχε σκοπό μάλιστανα εκδώσει ένα βιβλίο για τον ίδιο, τις ιστορίες τουκαι τη μισή αλήθεια του.

Μα εγώ είμαι φανταστικό πρόσωπο, οι ιστορίεςμου είναι φανταστικές, όπως και η μισή αλήθεια μου,έσπευσε να διαμαρτυρηθεί κάπως εκνευρισμένος. Α-πό πού κι ως πού ένας πραγματικός συγγραφέας έχειδικαίωμα να μας εξορίσει σε ένα πραγματικό βιβλίο;

Ηρέμησε όμως κάπως όταν ο φερόμενος ως συγ-γραφέας διευκρίνισε ότι σε καμιά περίπτωση δεν ή-ταν πραγματικός συγγραφέας, ούτε βέβαια φιλοδο-ξούσε να γράψει ένα πραγματικό βιβλίο, και τον δια-βεβαίωσε κατηγορηματικά ότι η αλήθεια του θα πα-ραμείνει όχι μόνο φανταστική, αλλά και μισή.

Και ησύχασε οριστικά όταν στην ερώτησή του σεποια μισή αλήθεια αναφέρεται, ο άλλος απάντησε ότιαναφέρεται φυσικά στην άλλη μισή. Ως εκ τούτου,στο ανακοινωθέν που δεν εκδόθηκε για την απροσδό-

2 – Ο σύντροφος Πολύφημος και η μισή αλήθεια


κητη συνάντηση ορθώς διατυπώθηκε η εκτίμηση ότιαυτή έγινε σε κλίμα αμοιβαίας κατανόησης και υ-πήρξε επιτυχής.


Δήλωση προθέσεων

Τον σύντροφο Πολύφημο οι φίλοι, οι σύντροφοι καιοι γνωστοί του είχαν συνηθίσει με τα χρόνια να μηντον αποκαλούν σχεδόν ποτέ σκέτο Πολύφημο ή κύ-ριο Πολύφημο και πολύ λιγότερο με το επώνυμό του,το οποίο οι περισσότεροι εξάλλου δεν ήξεραν ή είχανξεχάσει.

Κι ο ίδιος όμως, παντού και πάντα, ακόμα και στιςδημόσιες υπηρεσίες ή στην αστυνομία, όταν του ζητού-σαν τα στοιχεία του και πριν αναφέρει τα τυπικά τηςταυτότητάς του, φρόντιζε να δηλώνει σύντροφος Πολύ-φημος, αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις που αυτόπροκαλούσε και που ο καθένας μπορεί να φανταστεί.

Όπως είναι φυσικό, τον ρώτησαν πολλές φορές,συχνά μάλιστα με μια απόχρωση αποδοκιμασίας,γιατί επιμένει σ’ αυτή την κάπως θεατρική κίνηση.Θέλω να ξέρουν οι άλλοι τις προθέσεις μου, απαντού-σε. Αν εγώ δηλώνω σύντροφος Πολύφημος, αυτό μεδεσμεύει να φερθώ αναλόγως. Αν αυτοί φερθούν δια-φορετικά, όπως δυστυχώς έγινε πολλές φορές στηζωή μου, εγώ δεν φέρω καμιά ευθύνη. Τους είχα προ-ειδοποιήσει.


Όπως κάθε καλός περιπατητής

Κάποτε ρώτησαν τον σύντροφο Πολύφημο πώς πή-ρε τη μεγάλη απόφαση να κάνει το μεγάλο άλμα ωςτη μεγάλη περιπέτεια του Κινήματος, που καθόρισεόλη τη ζωή του.

Ειλικρινά, απάντησε, δεν θυμάμαι να πήρα ποτέκαμιά μεγάλη απόφαση, ούτε να έκανα κανένα μεγάλοάλμα που να καθόρισε όλη τη ζωή μου. Θυμάμαι μόνοένα μικρό βήμα που έκανα κάποτε, όταν έπρεπε ναδιαλέξω ανάμεσα σε κάτι που πίστευα λάθος και σεκάτι που πίστευα σωστό. Από τότε μέχρι σήμερα α-κολούθησαν πολλά βήματα, μερικά από τα οποία ούτεκαν τα θυμάμαι, πολλές φορές έπεσα και σηκώθηκα,άλλες χάθηκα κι αναγκάστηκα να γυρίσω πίσω για ναξαναβρώ τον δρόμο μου, έστριψα για να αποφύγω ε-μπόδια, κουτρουβάλησα χαράδρες και σκαρφάλωσαπλαγιές, και το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι απλώςφρόντιζα, όπως κάθε καλός περιπατητής, κάθε μουβήμα να έχει συνέπεια ως προς το προηγούμενο.

Νομίζω, λοιπόν, τώρα που το σκέφτομαι, ότι δενκαθόρισα εγώ τη ζωή μου, αλλά αυτή καθόρισε εμέ-να. Εγώ απλώς περπατούσα.

2


Αγάπη για τις μέλισσες

Από όλα τα μικρά και μεγάλα ζωντανά της γης, οσύντροφος Πολύφημος ξεχώριζε και συμπαθούσεπολύ τις μέλισσες.

Αγαπούν την άνοιξη, τον ήλιο και τα χρώματα, έ-λεγε, κι αυτό θα ήταν αρκετό για να τις συμπαθεί οκαθένας που έχει σιτιστεί βιαίως με τόσο χειμώνα,τόσο σκοτάδι και τόσο γκρίζο, όπως εμείς. Αλλά δεντις συμπαθώ μόνο γι’ αυτό. Είναι στην ίδια τη φύσητους η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη και η απόλυτηαυτοθυσία. Μπροστά στην αφοσίωση μέχρι θανάτουπου δείχνει μια ταπεινή μέλισσα στον σκοπό της μοιά-ζει πολύ μικρός και ο πιο μεγάλος ανθρώπινος ήρω-ας, ακόμα κι αν παραβλέψω το γεγονός ότι συνήθωςο ηρωισμός των ανθρώπων αποδεικνύεται στην εξό-ντωση άλλων του είδους τους, ενώ των μελισσών στηνυπεράσπιση άλλων του είδους τους. Και φυσικά στησυμπάθειά μου παίζει μεγάλο ρόλο το γεγονός ότι τομικροσκοπικό σώμα αυτού του ταπεινού εντόμουκρύβει τόση ομορφιά και τόση δύναμη, ώστε να πα-ράγει το σχεδόν θεϊκό στα μάτια, στη γεύση και στοάρωμα μέλι.

2


Τέλος, έκλεινε ο σύντροφος Πολύφημος, τη μέλισ-σα αξίζει να την αγαπάμε γιατί είναι τόσο δεμένη μετη ζωή, ώστε όταν αποφασίσει να αφαιρέσει με τοκεντρί της μια άλλη ζωή, ή εν πάση περιπτώσει ναβλάψει κάποιον, αποφασίζει ταυτόχρονα να πεθάνεικαι η ίδια, πράγμα που, αν συνέβαινε με τους ανθρώ-πους, θα μπορούσε να κάνει όλη την ανθρωπότηταπολύ πιο ασφαλή και ευτυχισμένη.

Πολλοί βέβαια βρίσκουν φοβερό το ότι οι μέλισσεςπετούν έξω από την κυψέλη τους κηφήνες για να πε-θάνουν, αλλά η εκτίμηση αυτής της συμπεριφοράς εί-ναι θέμα ιδεολογικό. Προσωπικά το βρίσκω πολύ πιοδίκαιο να πεθαίνουν οι κηφήνες και να επιβιώνουν οιεργάτριες μέλισσες παρά να πεθαίνουν οι εργάτριες(και οι εργάτες) για να περνούν καλά οι κηφήνες.

22


Ανάποδος καθρέφτης

Η Ε, μια γυναίκα πιστή, που όλοι τη θεωρούσαν ι-διόρρυθμη λόγω της αστικής της καταγωγής και τηςσυνήθειάς της να βλέπει παντού στραβά κι ανάποδακαι να ειρωνεύεται ακόμα και τον εαυτό της, πέθανεσε βαθιά γεράματα και άφησε με διαθήκη όλη τηςτην περιουσία στο Κίνημα.

Αλλά η ειρωνική διάθεση φαίνεται ότι δεν την είχεεγκαταλείψει μέχρι την τελευταία στιγμή, γιατί ότανπήγαν να παραλάβουν την κληρονομιά αποδείχτηκε ό-τι η μακαρίτισσα δεν είχε κανένα αξιόλογο περιουσια-κό στοιχείο και το μόνο αντικείμενο αξίας, ανάμεσαστα ταπεινά της έπιπλα, ήταν ένας πολύ παλιός κα-θρέφτης, τόσο όμορφος όμως, που αμέσως σκέφτηκαννα τον κρεμάσουν στο γραφείο του Γραμματέα.

Αυτό και έκαναν. Μόλις όμως τον κρέμασαν ανα-κάλυψαν ότι ο εν λόγω καθρέφτης είχε ένα απίστευτοελάττωμα. Ενώ τους έδειχνε όλους μια χαρά, περισ-σότερο φωτεινούς μάλιστα απ’ ό,τι ήταν, τον Γραμ-ματέα τον έδειχνε όχι μόνο λιγότερο φωτεινό απότους άλλους, αλλά και εντελώς ανάποδα. Με το κε-φάλι κάτω! Πράγμα που είχε φυσικά ως αποτέλεσμα

2


αυτός να γίνει έξω φρενών και, σύμφωνα με τον σύ-ντροφο Πολύφημο, που ήταν παρών στο ατυχές πε-ριστατικό, να δώσει εντολή να πάρουν από το γρα-φείο του αυτό το παλιόπραμα και να το πετάξουν στασκουπίδια ή να το χαρίσουν σε κανένα λούνα παρκ.

Και αυτό θα γινόταν, αν δεν προλάβαινε ένας πα-λιός, στη μόρφωση και την πείρα του οποίου ο Γραμ-ματέας έτρεφε μεγάλη εκτίμηση, να του εξηγήσει ότιτο προαναφερθέν ελάττωμα ήταν πολύ φυσικό, μιαςκαι επρόκειτο για αστικό καθρέφτη, και να υποδείξειμια απλή και ανέξοδη αλλά επαναστατική, όπως ο ί-διος τη χαρακτήρισε, λύση: να κρεμάσουν τον καθρέ-φτη ανάποδα.

Από τότε καθρεφτίζει σωστά την πραγματικότη-τα, τους δείχνει δηλαδή όλους λιγότερο φωτεινούςκαι με το κεφάλι κάτω, εκτός από τον Γραμματέα,που τον δείχνει πιο φωτεινό και με το κεφάλι πάνω·γι’ αυτό και κρέμεται ακόμα στο γραφείο του, πληρο-φορούσε ο έμπειρος σύντροφος Πολύφημος χρόνιααργότερα όποιον τυχόν ενδιαφερόταν για την τύχητου καθρέφτη.

2


Γιατί το Κίνημα χωλαίνει

Χρόνια και χρόνια επιδιώκουμε ένα σκοπό, έγιναντόσες θυσίες και τόσοι αγώνες, αλλά ο σκοπός είναιακόμα τόσο μακριά, ώστε να αναρωτιέμαι μήπωςκάπου το Κίνημα χωλαίνει, είπε κάποτε ο άπειροςσύντροφος Πολύφημος, ένας από τους πολλούς πουέχουν την τάση να ταλαντεύονται, στον σύντροφο Χ,έναν από τους λίγους που πατούν γερρρά στο έδαφοςτης ταξικής πάλης.

Έτσι φαίνεται, απάντησε ο σύντροφος Χ, ένας απότους λίγους που πατούν γερρρά στο έδαφος της ταξικήςπάλης, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έτσι είναι κιόλας, γιαόποιον πατάει γερρρά στο έδαφος της ταξικής πάλης.Και για να δώσει έμφαση στα λόγια του, σήκωσε το α-ριστερό του πόδι και ύστερα το επανέφερε με μεγάληορμή και δύναμη στο έδαφος της ταξικής πάλης.

Ωχ, το πόδι μου, φώναξε ο σύντροφος Πολύφη-μος, ένας από τους πολλούς που έχουν την τάση ναταλαντεύονται, και τότε, σε μια στιγμή επαναστατι-κής, αν και αρκετά οδυνηρής διαύγειας, όχι μόνο πεί-στηκε ότι το Κίνημα χωλαίνει, αλλά κατάλαβε ξαφ-νικά και γιατί.

2


Δίκιο και σπασμένα κεφάλια

Σε μια μεγάλη διαδήλωση, στην οποία συμμετείχεφυσικά και ο έμπειρος σύντροφος Πολύφημος, επιτέ-θηκε με μανία η αστυνομία, πράγμα που γινόταν πολύσυχνά την εποχή εκείνη. Οι διαδηλωτές επέμειναν αρ-κετή ώρα, αλλά τελικά, κάτω από έναν καταιγισμόχημικών και με τους αστυνομικούς να σπάνε κεφάλια,υποχώρησαν, οι περισσότεροι μάλιστα τρέχοντας.

Αργότερα, όταν τα πράγματα είχαν ησυχάσει,κάποιος καλός αλλά οξύθυμος σύντροφός του, απευ-θύνθηκε οργισμένος στον σύντροφο Πολύφημο. Σεείδα που έτρεχες κυνηγημένος, του είπε, και νομίζωότι δεν είναι εικόνα αυτή, να διαδηλώνουμε νόμιμα,να έχουμε δίκιο, αλλά να υποχωρούμε μπροστά σε ε-κείνους που έχουν άδικο. Δεν πρέπει κάποτε να τοπάρουμε απόφαση ότι δεν υποχωρούμε και να υπερα-σπιστούμε ως το τέλος το δίκιο μας;

Μα δεν έχουν μόνο άδικο, έχουν και ρόπαλα, πουέχουν εκπαιδευτεί να τα χειρίζονται αποτελεσματι-κά, αντέτεινε ο σύντροφος Πολύφημος, κι αν δεν α-πομακρύνουμε εγκαίρως τα κεφάλια μας, θα βρουντην ευκαιρία να μας τα σπάσουν.

2


Ας μας τα σπάσουν, είπε θυμωμένα ο συνομιλη-τής του. Το δίκιο μας αξίζει όλα τα σπασμένα κεφά-λια του κόσμου.

Σωστά, αλλά να διεκδικείς το δίκιο σου με όσο γί-νεται λιγότερα σπασμένα κεφάλια δεν είναι κακό, α-πάντησε σκεφτικός ο σύντροφος Πολύφημος. Στοκάτω κάτω, δική τους δουλειά είναι τα σπασμένα κε-φάλια, ενώ δική μας είναι τα γερά.

2


Σίγουρη εκδοτική επιτυχία

Άνθρωποι που εκτιμούσαν πραγματικά τον σύντρο-φο Πολύφημο τον ρωτούσαν συχνά γιατί δεν γράφειένα βιβλίο με την πείρα και τις αναμνήσεις του, πουθα ήταν ασφαλώς πολύ χρήσιμο για το Κίνημα καικυρίως για τους νεότερους.

Ο σύντροφος Πολύφημος απαντούσε με υπεκφυ-γές, ότι θα το σκεφτεί, ότι πρέπει να μαζέψει το κα-τάλληλο υλικό, να βρει τον κατάλληλο χρόνο, αλλάδεν είχε καμιά διάθεση να γράψει οτιδήποτε και ιδιαί-τερα οτιδήποτε χρήσιμο για το Κίνημα και κυρίωςγια τους νεότερους. Διαβάζοντας πολύ, είχε διαπι-στώσει ότι τα βιβλία αυτού του είδους ανήκουν βασι-κά σε δύο κατηγορίες, στην κατηγορία Το ΚίνημαΚαι Εγώ και στην κατηγορία Εγώ Και Το Κίνημα,και ο ίδιος δεν είχε καμιά διάθεση να κατατάξει τονεαυτό του σε καμιά απ’ αυτές.

Απορία τού προκαλούσε όμως το γεγονός, όπωςεξομολογήθηκε κάποτε στον καλό του φίλο ενώ έ-τρωγαν το παγωτό τους στην πλατεία, ξεφυλλίζο-ντας ένα τέτοιο βιβλίο, ότι κανένας από τους συγγρα-φείς ή τους εκδότες δεν σκέφτηκε να προσφέρει μαζί

2


κι ένα καθρεφτάκι, για να κοιτάζεται ο αναγνώστηςπριν και μετά την ανάγνωση, αφού κάτι τέτοιο και θαπιστοποιούσε τις θετικές αλλαγές της προσωπικό-τητάς του αλλά και θα εξασφάλιζε σίγουρη εκδοτικήεπιτυχία.

2


Εμπιστοσύνη στους νέους

Να εμπιστευτούμε και να στηρίξουμε τους νέους, έ-λεγε συνεχώς ο Γραμματέας στους παλιούς, σε μιαφάση που το Κίνημα πέρασε από την παρανομία στηνομιμότητα και έπρεπε να ανοικοδομηθεί στις νέεςσυνθήκες, πράγμα που δεν θα μπορούσε να γίνει χω-ρίς καινούργια οικοδομικά υλικά.

Πολλοί παλιοί είχαν βέβαια στην αρχή πολλές α-ντιρρήσεις: οι νεότεροι δεν είχαν αρκετή πολιτικήπείρα, αρκετά άκαμπτη ταξική συνείδηση κ.λπ., αλ-λά τελικά η γραμμή της ανανέωσης πέρασε παντού,εκτός από το ανώτατο καθοδηγητικό όργανο, το ο-ποίο έπαιρνε τις πιο σοβαρές αποφάσεις και το οποίοο ίδιος ο Γραμματέας φρόντισε να απαρτίζεται σχε-δόν στο σύνολό του από παλιούς.

Και γιατί, ρώτησε θυμωμένος τον έμπειρο σύντρο-φο Πολύφημο ένας από τους νέους, λέει ότι μας εμπι-στεύεται και μας στηρίζει παντού, αλλά δεν μας εμπι-στεύεται και δεν μας στηρίζει να συμμετέχουμε στο α-νώτατο καθοδηγητικό όργανο, που παίρνει τις πιο σο-βαρές αποφάσεις; Αν εννοεί όσα λέει, θα πρέπει να μαςεμπιστεύεται και να μας στηρίζει πραγματικά παντού.


Μα σας εμπιστεύεται και σας στηρίζει πραγματι-κά παντού, απάντησε ο σύντροφος Πολύφημος, α-πλώς για κάποιες περιπτώσεις, όπως αυτή, πρέπεινα του αποδείξετε πρώτα ότι τον εμπιστεύεστε καικυρίως ότι τον στηρίζετε εσείς.


Ο σύντροφος Α

Ο σύντροφος Πολύφημος θεωρούσε πολύ χρήσιμο ναθυμίζει πού και πού για ποιο λόγο ήταν κανόνας στηχώρα του οι ήρωες να μην αναφέρουν ποτέ το ονομα-τεπώνυμο και τη διεύθυνσή τους, ακόμα και όταντους πήγαιναν για εκτέλεση.

Ο σύντροφος Α, ένας από τους πιο φλογερούς μα-χητές της ελευθερίας, που εκτελέστηκε από τους κα-τακτητές στα δεκαεννιά του χρόνια, κατάφερε να πε-τάξει από το καμιόνι που τον μετέφερε στον συνήθητόπο εκτελέσεων ένα σημείωμα με το ονοματεπώνυ-μό του, τη διεύθυνση του σπιτιού του και τα λόγια: μεπάνε για εκτέλεση, ζήτω η ελευθερία. Το σημείωμααυτό το βρήκε μια περαστική και το παρέδωσε, δια-κινδυνεύοντας τη ζωή της, στη διεύθυνση που έγραφε.

Αργότερα, αφού οι κατακτητές νικήθηκαν και ταμάζεψαν από τη χώρα, ο σύντροφος Α θεωρήθηκε ή-ρωας και μοιράστηκαν χιλιάδες αντίγραφα του ση-μειώματός του στον λαό, για να θυμούνται όλοι καιτον άνθρωπο και τα λόγια του, αυτό όμως κράτησεμόνο λίγους μήνες. Όταν άρχισε η προσπάθεια απο-κατάστασης της τάξης και κατέστη αναγκαίο να

2


βγουν από τη μέση οι ήρωες, διότι καμιά τάξη δενμπορεί να υπάρξει με ήρωες μέσα στα πόδια της, στηδιεύθυνση που ανέφερε το σημείωμα έσπευσαν οι αρ-χές ασφαλείας για να διαπιστώσουν μήπως υπήρχανεκεί ζώντες ομοϊδεάτες του νεκρού· και όντως βρή-καν και συνέλαβαν τον νεότερο αδελφό και τη μητέρατου, οι οποίοι ομολόγησαν αμέσως εμπράκτως τηνενοχή τους, φωνάζοντας μέσα από το καμιόνι πουτους μετέφερε στη φυλακή: ζήτω η ελευθερία.

Έκτοτε, κατέληγε πάντα ο σύντροφος Πολύφη-μος, έγινε κανόνας στη χώρα μας οι ήρωες να μην α-ναφέρουν ποτέ το ονοματεπώνυμο και τη διεύθυνσήτους, ακόμα κι όταν τους πηγαίνουν για εκτέλεση.

– Ο σύντροφος Πολύφημος και η μισή αλήθεια


Επιτροπή Ιδεών (1)

Όπως και πολλοί άλλοι, ο σύντροφος Πολύφημος ή-ταν υποχρεωμένος να παρουσιάζεται κάθε τόσο στηνΕπιτροπή Ιδεών για να υποστεί τον έλεγχο της ιδεο-λογικής του κατάστασης και να του καταλογιστούντα δέοντα.

Σε μια από τις πρώτες του επισκέψεις, ένας αυ-στηρός κατώτερος υπάλληλος της Επιτροπής Ιδεώναναρωτήθηκε φωναχτά και με γραφειοκρατική κα-κία γιατί επιμένουν ορισμένοι ορισμένοι, μετά τη γε-νική κατεδάφιση, να ασχολούνται με τα ερείπια.

Είναι πάντα πιθανό να βρίσκονται κάποιοι ζωντα-νοί από κάτω, απάντησε ο σύντροφος Πολύφημος, ενώμπορείς να βρεις χρήσιμα πράγματα ακόμα και στα ε-ρείπια, αν ψάξεις προσεκτικά. Για να σου πω την αλή-θεια όμως, κυρίως μας ενδιαφέρει το οικόπεδο.


Δεν αξίζουν μισό έπαινο;

Ύστερα από είκοσι χρόνια στο Κίνημα, μερικά απ’αυτά μάλιστα στην παρανομία, ένα εξαιρετικό στέ-λεχος τα παράτησε ξαφνικά. Οι νέες δυσκολίες τονλύγισαν, αποδείχτηκε τελικά σκάρτος, διάλεξε τηνεύκολη ζωή, είπε ο Γραμματέας στη σχετική συνε-δρίαση, κατά τη διάρκεια της οποίας άλλοι κουνού-σαν αμίλητοι αλλά με νόημα το κεφάλι, άλλοι, όπωςήταν συνήθεια, πήραν τον λόγο για να εκφράσουν α-ποτροπιασμό για την πράξη του, αλλά κανένας δενβρέθηκε να πει έναν καλό λόγο για τα είκοσι πιστάχρόνια του.

Γιατί αυτό το καθολικό ανάθεμα; αναρωτήθηκε οσύντροφος Πολύφημος όταν έμαθε τα καθέκαστα.Αφού είμαστε εθελοντές, δεν έχει κάποιος το δικαί-ωμα να κουραστεί και να παραιτηθεί; Και στο τέλοςτέλος, αν αξίζει έπαινος σε όσους αφιερώνουν στο Κί-νημα όλη τους τη ζωή, δεν θα άξιζε έστω μισός έπαι-νος σε όσους αφιερώνουν τη μισή;


Η πρόβλεψη του παρελθόντος

Ρώτησαν τον σύντροφο Πολύφημο, που είχε περάσειτη μισή ζωή του στις φυλακές και στις εξορίες, είχεδιαγραφεί δυο φορές από το Κίνημα και είχε αποκα-τασταθεί, είχε χάσει το ένα του μάτι στον Εμφύλιοκαι έπασχε από δώδεκα αρρώστιες, αν έχει μετανιώ-σει για τη ζωή του, κι αυτός απάντησε ότι, αν μπο-ρούσε να γυρίσει τον χρόνο πίσω, θα έκανε πάλι α-κριβώς τα ίδια.

Δεν μπόρεσε βέβαια να αποφύγει τη σκέψη ότιτέτοιου είδους πρόβλεψη του παρελθόντος αποδει-κνύεται πάντα ακριβής για όποιον ρωτάει και υπο-χρεωτική για όποιον απαντάει.


Η σκληρή και άπληστη ανθρώπινη φύση

Κάποιοι, υπερήφανοι για τη φρονιμάδα και τον ρεα-λισμό τους φρόνιμοι ρεαλιστές, κατηγόρησαν κάποτετον σύντροφο Πολύφημο ότι δεν είναι φρόνιμος ρεαλι-στής και ότι οι ιδέες του είναι ωραίες, αλλά ξένες προςτη σκληρή και άπληστη ανθρώπινη φύση, που δεν αλ-λάζει με τίποτε. Οι άνθρωποι σταύρωσαν ακόμα καιτον Χριστό, όταν θέλησε να αλλάξει τη σκληρή και ά-πληστη ανθρώπινη φύση, ήταν η επωδός τους.

Και γιατί, κατά τη γνώμη σας, να τον θεωρήσουντόσο επικίνδυνο ώστε να τον σταυρώσουν, όπως καιεκατομμύρια άλλους μέχρι σήμερα, αφού ήξεραν ότιη σκληρή και άπληστη ανθρώπινη φύση δεν αλλάζειμε τίποτε; ρώτησε ο σύντροφος Πολύφημος. Να σαςπω εγώ γιατί: επειδή όσοι σταυρώνουν φοβούνταιαυτό που πιστεύουν όσοι σταυρώνονται, ότι δηλαδήη σκληρή και άπληστη ανθρώπινη φύση μπορεί νααλλάξει. Ο φρόνιμος ρεαλισμός σας, όμως, βολεύεταινα βλέπει την ανθρώπινη φύση που σταυρώνει, αλλάόχι κι εκείνη που σταυρώνεται.


Αύριο και σήμερα

Πιστεύετε ακόμα ότι το Κίνημα μπορεί αύριο να ορ-γανώσει την ανθρώπινη ευτυχία; ρώτησαν τον σύ-ντροφο Πολύφημο.

Αυτό που σίγουρα πιστεύω ακόμα είναι ότι το Κί-νημα πρέπει σήμερα να οργανώσει την ανθρώπινη δυ-στυχία, απάντησε.


Η συντρόφισσα Β

Οι νεκροί διασταυρώνονται με τους ζωντανούς μέσααπό τους πιο απροσδόκητους δρόμους, είπε ο σύντρο-φος Πολύφημος, και για να αποδείξει την αλήθεια τουισχυρισμού του διηγήθηκε μια παλιά ιστορία.

Κάποια από τις γκρίζες μέρες της ξένης κατοχής,η δεκαεξάχρονη Β βγήκε από το σπίτι με την άδειατων γονιών της, δυο ανθρώπων φοβισμένων, για ναπάει ακριβώς απέναντι, στην πιο καλή της φίλη. Ε-κείνη ακριβώς τη στιγμή και καθώς ένα στρατιωτικόκαμιόνι του κατακτητή χανόταν στη στροφή τουδρόμου, ένα λευκό χαρτάκι φτερούγισε πάνω από τοκεφάλι της και προσγειώθηκε πλάι της τόσο απαλά,που για μια στιγμή, καθώς ήταν άνοιξη, νόμισε πωςήταν μια άσπρη πεταλούδα, που έλεγαν ότι φέρνειτύχη· όμως δεν ήταν παρά το τελευταίο σημείωμαπου ο δεκαεννιάχρονος σύντροφος Α πέταξε από τοκαμιόνι, εφτά λέξεις όλες κι όλες, με πάνε για εκτέ-λεση, ζήτω η ελευθερία, και από πάνω ονοματεπώ-νυμο και διεύθυνση.

Την άλλη κιόλας μέρα, και χωρίς δεύτερη σκέψη,η Β βρέθηκε μαζί με τη φίλη της μπροστά στη μάνα


του εκτελεσμένου, στην οποία παρέδωσε αμίλητη τολευκό χαρτάκι για να τη δει να πέφτει στα γόνατακαι να το φιλάει. Αυτή ήταν η πρώτη, όπως αποδεί-χτηκε εκ των υστέρων, αποστολή της Β, που της τηνανέθεσε ένας νεκρός.

Από τότε πολλές φορές η Β αναρωτήθηκε πίσωαπό σίδερα φυλακών και σύρματα στρατοπέδων τιθα είχε γίνει αν μια πνοή ανέμου είχε στείλει μακριάτης εκείνο το χαρτάκι κι όταν τα πράγματα κάπωςκαλυτέρεψαν κι έκανε οικογένεια, μιλούσε στα παι-διά της για μια άσπρη πεταλούδα που της έφερε τύ-χη, όσο ακριβά κι αν της είχε κοστίσει αυτό. Τελικά,όμως, σταμάτησε να το λέει γιατί τα παιδιά, με τηναφέλεια που τα διακρίνει, κουβαλούσαν στο σπίτικάθε άνοιξη άσπρες πεταλούδες για να τους φέρουντύχη, κι αυτή δεν ήθελε να υποφέρει κανείς, έστω καιπεταλούδες, για κάτι που έγινε τόσο παλιά.


Το χάρισμα να διαχειρίζεσαι σωστά το χάρισμα

Ωραία που μιλάει, είπε με πραγματικό θαυμασμό οκαλός του φίλος στον σύντροφο Πολύφημο για έναρήτορα του Κινήματος, άνθρωπο που πραγματικάδιέθετε το χάρισμα του λόγου, αλλά και δεν απέφευ-γε τον πειρασμό να το επιδεικνύει.

Πραγματικά, ωραία μιλάει. Αν ήξερε το ίδιο ω-ραία και να σωπαίνει... σχολίασε ο σύντροφος Πολύ-φημος, πράγμα που προκάλεσε την αντίδραση τουκαλού του φίλου. Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει νασχολιάζεις αρνητικά ακόμα και το χάρισμα που έχεικάποιος, είπε, όταν μάλιστα αυτό στη συγκεκριμένηπερίπτωση βοηθάει το Κίνημα.

Μα εγώ δεν σχολίασα αρνητικά το χάρισμα που έχει,διαμαρτυρήθηκε ο σύντροφος Πολύφημος. Ίσα ίσα πουμε άκουσες να συμφωνώ, ότι μιλάει ωραία. Αυτό πουσχολίασα αρνητικά είναι το χάρισμα που δεν έχει, το χά-ρισμα δηλαδή να διαχειρίζεται σωστά το χάρισμα πουέχει. Στο κάτω κάτω, αν εκτιμώ ένα όμορφο κόσμημα,δεν είναι ανάγκη να εκστασιάζομαι και μπροστά στη νε-όπλουτη που το επιδεικνύει στον λαιμό της. Έστω κι αναυτό στη συγκεκριμένη περίπτωση βοηθάει το Κίνημα.


Δεκαπέντε χρόνια μετά

Οικοδομείτε ένα νέο ανθρώπινο Σύστημα στη θέσητου παλιού απάνθρωπου Συστήματος, είπε κάποτεο άπειρος σύντροφος Πολύφημος στους εκπροσώ-πους της μεγάλης χώρας, που οικοδομούσε ένα νέοανθρώπινο Σύστημα. Αν όμως σε κάποιους δεν αρέ-σει το νέο ανθρώπινο Σύστημα και επιμένουν ότι τοπαλιό απάνθρωπο Σύστημα ήταν καλύτερο, τότε τικάνετε;

Τους εξηγούμε γιατί το νέο ανθρώπινο Σύστημαείναι ποιοτικά ανώτερο από το παλιό απάνθρωποΣύστημα και τους καλούμε να συνταχθούν με τηνπλειοψηφία, ή τουλάχιστον να σταθούν στην άκρηκαι να σωπάσουν, για να μην εμποδίζουν την κίνησητης κοινωνίας προς τα μπρος, του απάντησαν.

Κι αν δεν συνταχθούν με την πλειοψηφία ούτεσταθούν στην άκρη ούτε σωπάσουν, επέμεινε ο άπει-ρος σύντροφος Πολύφημος, τι κάνετε τότε;

Τότε καταλαβαίνουμε ότι υποστηρίζουν τον εχθρόπου νικήθηκε εδώ αλλά είναι πανίσχυρος αλλού, καιφυσικά τους αντιμετωπίζουμε ανάλογα, γιατί το νέοανθρώπινο Σύστημα, όσο ανθρώπινο κι αν είναι, δεν

2


μπορεί να οικοδομηθεί δίχως τσιμέντο και σίδερα α-ποφασιστικότητας, ήταν η αποφασιστική απάντηση.

Και δίχως τούβλα, πρόσθεσε ο έμπειρος σύντρο-φος Πολύφημος, αλλά, δυστυχώς γι’ αυτόν, δεκαπέ-ντε χρόνια μετά.


Έπρεπε να ξέρει

Ο συνταξιούχος αξιωματικός της αστυνομίας Ο πα-ρέδωσε στην Ασφάλεια τον ίδιο του τον μοναχογιό,όταν ο τελευταίος, παράνομος και κυνηγημένος γιατη δράση του κατά του στρατιωτικού καθεστώτος,ζήτησε τη βοήθειά του. Το αποτέλεσμα ήταν το παι-δί να βασανιστεί άγρια, να εισπράξει είκοσι χρόνια α-πό το στρατοδικείο και να καταλήξει στη φυλακή.

Το έκανα από αγάπη, του είπε ο πατέρας, όταντόλμησε ύστερα από καιρό να πάει να τον δει. Τουςβοήθησα για να σε βοηθήσω, γιατί μου υποσχέθηκαννα σε βοηθήσουν αν τους βοηθούσα, αλλά δεν κράτη-σαν τον λόγο τους, γιατί δεν τους βοήθησες κι εσύστην ανάκριση. Ο γιος θύμωσε φυσικά πολύ με όλεςαυτές τις βοήθειες, που ο ίδιος δεν γνώριζε, και έφυ-γε από το επισκεπτήριο. Μην τολμήσεις να ξαναπα-τήσεις εδώ, ρουφιάνε, φώναξε στον πατέρα του φεύ-γοντας.

Ναι, αλλά φταίει κι αυτός, είπε ο σύντροφος Πο-λύφημος, όταν άκουσε τα καθέκαστα για τον θυμότου. Πρέπει να προσέχουμε από ποιον ζητάμε βοή-θεια.


Μα ήταν ο πατέρας του, του αντέτειναν. Τότε έπρεπε να ξέρει ακόμα καλύτερα τι είδους

βοήθεια μπορούσε να περιμένει απ’ αυτόν, ήταν η α-πάντησή του.


Ο Λάζος και το σκάκι

Τον καιρό του στρατιωτικού καθεστώτος, είπε ο έ-μπειρος σύντροφος Πολύφημος, όταν βρεθήκαμεστις φυλακές της πόλης Θ μαζί με ποινικούς, όχι μό-νο δεν μας ενόχλησε κανείς απ’ αυτούς, αλλά ίσα ίσαμας βοήθησαν όσο μπορούσαν. Εμείς έχουμε σέβαςγια τους ιδεολόγους, έλεγε για μας ο Λάζος, ο άν-θρωπος τον οποίο όλοι, ακόμα και οι φύλακες, ανα-γνώριζαν ως απόλυτο μονάρχη της φυλακής και α-ποκαλούσαν Αρχηγό.

Αυτός ο Λάζος, που εξουσίαζε τους θαλάμους, τοπροαύλιο και τις φυλακισμένες ψυχές, πίστευε ότι ή-ταν σπουδαίος σκακιστής. Είχε μάθει σκάκι στο α-ναμορφωτήριο και είχε αποκτήσει ψύχωση με τουςπύργους, τις βασίλισσες και τα πιόνια· καθώς λοιπόνκανένας από τους υπόλοιπους της παρέας του δεν εί-χε ούτε ακουστά το παιγνίδι, η πρώτη του ερώτηση,μόλις πάτησα με τις κουβέρτες στη μασχάλη στοπροαύλιο της φυλακής, ήταν αν ξέρω σκάκι. Κι εγώανυποψίαστος είπα ναι, προσθέτοντας καλού κακού:όχι όμως τόσο καλά.

Ωραία, θα σου μάθω εγώ, είπε ευχαριστημένος και


από τότε, σχεδόν κάθε απόγευμα, εμφανιζόταν στονθάλαμο με τη σκακιέρα. Παίζουμε; ρωτούσε, ενώστρωνόταν κιόλας στο κρεβάτι, κάνοντας νόημαστους υπόλοιπους να κάνουν ησυχία. Και έπαιζα μαζίτου μία τουλάχιστον ώρα, όχι μόνο χάνοντας τις παρ-τίδες τη μια μετά την άλλη, αλλά χάνοντας τη μια με-τά την άλλη και τις βόλτες στο προαύλιο, χωρίς ποτέφυσικά να ομολογήσω στον συμπαίκτη μου ότι δεν α-γαπούσα το σκάκι τόσο όσο τον προαυλισμό.

Μπορεί τελικώς να μην έλαβα σπουδαία μαθήμα-τα σκακιού από τον Λάζο, κατέληξε ο σύντροφοςΠολύφημος, έλαβα όμως από τη σκακιστική μου πε-ριπέτεια το πολιτικό μάθημα ότι πρέπει να κάνεις υ-ποχωρήσεις, αν θέλεις να οικοδομήσεις συμμαχίες.Θυσίαζα, δηλαδή, μία ώρα κάθε μέρα από την τόσοσημαντική μου βόλτα, αλλά αυτό μας χάριζε ένανπολύτιμο, όπως αποδείχτηκε σε πολλές περιπτώ-σεις, σύμμαχο. Στον οποίο χάριζα επίσης, για προ-φανείς λόγους, και τις περισσότερες παρτίδες πουκέρδιζε, γιατί δεν έπαιζε τόσο καλά όσο νόμιζε.



Ένας πολύ αυστηρός μεσαίος υπάλληλος της Επι-τροπής Ιδεών ρώτησε κάποτε σαρκαστικά τον σύ-ντροφο Πολύφημο αν είναι δογματικός, γιατί έτσιτου φαινόταν με όσα έλεγε.

Είμαι μονόφθαλμος, απάντησε εκείνος. Αχά, το ξέρεις λοιπόν ότι βλέπεις τη μισή αλή-

θεια, θριαμβολόγησε ο άλλος. Ναι, αλλά ξέρω επίσης ότι ψάχνω την άλλη μισή,

απάντησε ο σύντροφος Πολύφημος.


Λόγος διαζυγίου

Ένα πολύ αγαπημένο ζευγάρι παλιών φίλων κατέ-φυγε στον σύντροφο Πολύφημο για να συζητήσει μα-ζί του ένα σοβαρό πρόβλημα. Ύστερα από 36 χρόνιαγάμου είχαν φτάσει στα πρόθυρα διαζυγίου, γιατί ε-κείνος ήθελε πια, σε τέτοια ηλικία, να βλέπει το τρέ-νο του Κινήματος να περνά και να στοχάζεται-στο-χάζεται καθισμένος στον σταθμό της πολυθρόναςτου, ενώ εκείνη ήθελε ακόμα να ταξιδεύει-ταξιδεύειμε το τρένο του Κινήματος και να βλέπει τους σταθ-μούς να περνούν.

Δεν γίνεται να κάνετε ο καθένας αυτό που θέλει,εσύ να βλέπεις το τρένο του Κινήματος να περνά καινα στοχάζεσαι-στοχάζεσαι καθισμένος στον σταθμότης πολυθρόνας σου κι εσύ να ταξιδεύεις-ταξιδεύειςμε το τρένο του Κινήματος και να βλέπεις τους σταθ-μούς να περνούν, αλλά να παραμείνετε ζευγάρι; ρώ-τησε ο σύντροφος Πολύφημος, που κι αυτός φυσικάεπέβαινε στο τρένο του Κινήματος και δεν θεωρούσεκαθόλου καλό να χωρίσει, ύστερα από τόσα χρόνια,ένα τέτοιο ζευγάρι.

Α, αυτό αποκλείεται, απάντησε η γυναίκα, να τα-



ξιδεύω-ταξιδεύω με το τρένο του Κινήματος χωρίςαυτόν –και τον έδειξε εχθρικά με το δάχτυλο– είναι α-πλούστατα αδύνατον, γιατί αυτός είναι το ταξίδι μου.

Μα τι μου φορτώνει, είπε ο άντρας, η αλήθεια εί-ναι ότι να στοχάζομαι-στοχάζομαι για το τρένο τουΚινήματος χωρίς αυτή –και την έδειξε εχθρικά με τοδάχτυλο– είναι απλούστατα αδύνατον, γιατί αυτή εί-ναι ο στοχασμός μου.

Δεν ξέρω τι να σας πω, είπε ο σύντροφος Πολύ-φημος αφού έμεινε αρκετή ώρα σιωπηλός, του ερχό-ταν μάλιστα να ξύσει το κεφάλι του. Ειλικρινά, τομόνο που μου έρχεται στο μυαλό αυτή τη στιγμή εί-ναι αυτό: τούουουουτ τουτ. Μήπως σας βοηθάει;


Δεν στάθηκα στο ύψος μου

Με τόσα που είχε περάσει ο σύντροφος Πολύφημοςδεν φοβόταν εύκολα, αλλά ένα χειμωνιάτικο βράδυπου βρέθηκε ύστερα από μια εκδήλωση του Κινήμα-τος μόνος του σε ένα σκοτεινό δρόμο, σε μια γειτονιάμε κακή φήμη, και ενώ έβρεχε με το τουλούμι, ταχρειάστηκε όταν είδε να τον πλησιάζουν με γρήγοραβήματα από απέναντι οι σκοτεινές φιγούρες δυο α-ντρών, που του φάνηκαν πανύψηλοι και απειλητικοί.

Τη στιγμή που ετοιμαζόταν να αρχίσει να τρέχει,βέβαιος όμως ότι θα τον προλάβουν, καθώς τα χρό-νια είχαν περάσει και τα πόδια είχαν χάσει την παλιάτους ταχύτητα και αντοχή, ένα ταξί εμφανίστηκε ωςαπό μηχανής θεός από τη γωνία και ο σύντροφος Πο-λύφημος μπήκε μπροστά του, το σταμάτησε και χώ-θηκε τρέχοντας ανακουφισμένος μέσα, χωρίς να κοι-τάξει καθόλου πίσω του.

Α, γι’ αυτό... είπαν γελώντας ύστερα από μερικέςμέρες δυο σύντροφοί του από εκείνη τη γειτονιά στουςοποίους διηγήθηκε το περιστατικό, για να του διηγη-θούν κι αυτοί στη συνέχεια ότι εκείνοι ήταν οι δυοσκοτεινές φιγούρες που είδε και που έτρεχαν να τον


προλάβουν για να τον μεταφέρουν με το αυτοκίνητοτου ενός στο σπίτι του.

Ξέρεις γιατί ντράπηκα πιο πολύ; έλεγε αργότεραο σύντροφος Πολύφημος στον καλό του φίλο. Γιατί οιδυο τους δεν είναι καθόλου ψηλοί, θα έλεγα μάλισταότι είναι μάλλον κοντοί, κι εγώ τους είδα πανύψη-λους, που πάει να πει ότι δεν στάθηκα καθόλου, μακαθόλου, στο ύψος μου. Και στην παρατήρηση τουκαλού του φίλου ότι δεν ήταν δα κι ο ίδιος τόσο ψηλόςαπάντησε ενοχλημένος ότι αυτό στην προκειμένη πε-ρίπτωση δεν είχε καμιά σημασία.

2


Ευχή γενεθλίων

Στα γενέθλιά του, οι σύντροφοί του ρώτησαν τονσύντροφο Πολύφημο τι ευχή θα ήθελε να του κάνουν.

Σ’ αυτή την ηλικία, απάντησε, ένα πράγμα θα ή-θελα να μου ευχηθείτε: να έχω και στην υπόλοιπηζωή μου όχι μόνο τη δυνατότητα, αλλά και τη διάθε-ση να κάνω λάθη.


Αδίκως;

Πώς σκέφτεστε τώρα για όλους εκείνους που σαςκυνήγησαν τόσα χρόνια, σας φυλάκισαν, σας εξόρι-σαν, σας βασάνισαν, αδίκως; ρώτησαν τον σύντροφοΠολύφημο.

Αδίκως; διαμαρτυρήθηκε εκείνος. Πέρασα στηζωή μου όχι μία ούτε δύο, αλλά δεκαοχτώ δίκες, καισε όλες βρέθηκα ένοχος, ενώ όλες οι επιτροπές ασφα-λείας με έκριναν επικίνδυνο. Γιατί λοιπόν με προ-σβάλλετε;


Εξαρτάται και από τον μπαγάσα τον οδηγό

Ο σύντροφος Πολύφημος, που ούτε είχε ούτε οδη-γούσε αυτοκίνητο, απέφευγε για λόγους αρχής, όπωςέλεγε, τα αυτοκίνητα του Κινήματος και προτιμούσενα μετακινείται με μέσα μαζικής μεταφοράς και κυ-ρίως με λεωφορεία.

Καθώς ένα βράδυ περίμεναν στη στάση το λεω-φορείο τους που αργούσε πολύ, και είχαν πιάσει μ’αυτή την αφορμή κουβέντα για λεωφορεία και δρο-μολόγια, ο νεαρός σύντροφος που ήταν μαζί του τονρώτησε ξαφνικά χαμογελώντας αν πιστεύει ότι ό-ντως η ανθρωπότητα είναι ένα λεωφορείο που παρ’ ό-λα τα ζιγκ ζαγκ, τις παρακάμψεις και τα εμπόδια,κινείται τελικώς, από στάση σε στάση, στο δρομολό-γιο της προόδου.

Σε κακή στιγμή με ρωτάς, απάντησε ο σύντροφοςΠολύφημος. Γιατί η ανθρωπότητα είναι βέβαια έναλεωφορείο που κινείται τελικώς από στάση σε στάσηστο δρομολόγιο της προόδου, αλλά αν και πότε θα φτά-σει στη δική μας στάση εξαρτάται και από τον μπα-γάσα τον οδηγό.


Δικαίωμα στον φόβο

Να ζήσεις για το Κίνημα, αλλά να είσαι έτοιμος καινα πεθάνεις γι’ αυτό, συνήθιζαν να λένε στις δύσκολεςεποχές, κι έτσι ο άπειρος σύντροφος Πολύφημος βά-δισε αρκετά χρόνια ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο,όχι με κάποια χαζή και επικίνδυνη ανεμελιά, αλλά ό-χι και με τον κανονικό φόβο που δικαιούνται όλοι οιάνθρωποι.

Όταν όμως μια μέρα, ύστερα από πολύ καιρό, οκαλός του φίλος βρέθηκε σε κρίσιμη κατάσταση στηνεντατική ενός μεγάλου νοσοκομείου, ο έμπειρος σύ-ντροφος Πολύφημος, που είχε κοιτάξει τον θάνατο σταμάτια τόσες φορές, συνειδητοποίησε ξαφνικά με έκ-πληξη και κάποια ντροπή ότι το βλέμμα του δεν ήτανπια τόσο σταθερό όσο τότε.

Αυτό τον έκανε να ρωτήσει, με κάποια εύλογη α-γωνία, τον καλό του φίλο, όταν ευτυχώς εκείνος ξε-πέρασε το πρόβλημά του κι έτρωγαν οι δυο τους πα-γωτό στη μικρή ήσυχη πλατεία, πώς δέχτηκε το εν-δεχόμενο να πεθάνει, αφού βέβαια είχε καταλάβειπόσο δύσκολη ήταν η κατάστασή του.

Δεν ήμουν καθόλου έτοιμος, ήμουν μάλιστα πολύ


φοβισμένος, αν και προσπαθούσα από εγωισμό να μηντο δείχνω στους γιατρούς και στις νοσοκόμες, καιβέβαια ούτε στους επισκέπτες μου, του απάντησε μεκάποιο δισταγμό και κομπιάζοντας κάπως εκείνος.Τελικά όμως σκέφτηκα ότι έχω κι εγώ δικαίωμα στονφόβο, όπως όλοι, ίσως και περισσότερο μάλιστα, κα-θώς το είχα τόσα χρόνια στερηθεί. Νομίζεις ότι αυτόείναι γεροντική δειλία;

Νομίζω ότι θα κεράσω τα παγωτά, απάντησε οσύντροφος Πολύφημος.


Μύθοι και παραβολές

Στον σύντροφο Πολύφημο δεν άρεσαν καθόλου οιμύθοι και οι παραβολές. Κρύβουν πολύ περισσότερααπ’ όσα αποκαλύπτουν, έλεγε, αλλά δεν κρύβουν κα-θόλου την πρόθεση όποιου τα χρησιμοποιεί να βρεθείσε θέση δασκάλου, βάζοντας όλους τους άλλους σε θέ-ση μαθητή, όχι με τη δική του σοφία, αλλά με δανει-κή. Αυτό το θεωρώ παράλογο και αντιπαραγωγικό.

Και όταν του αντέτειναν ότι οι μύθοι και οι παρα-βολές είναι το πιο πολύτιμο απόσταγμα που μας χά-ρισαν οι αιώνες, γκρίνιαζε ότι προτιμάει το ποτάμιτης πραγματικότητας από το απόσταγμα των παρα-βολών. Στο κάτω κάτω, έλεγε, δεν καταλαβαίνω για-τί πρέπει να πάμε χιλιάδες χρόνια πίσω για να βρού-με έναν άνθρωπο που δεν εμπιστεύεται τις τράπεζεςκαι θάβει το τάλαντό του.


Το στενό κουστούμι

Είπαν τόσα πράγματα για μένα, μερικά από τα ο-ποία ούτε καν υποψιαζόμουν, ώστε να αναρωτιέμαιμήπως μιλούσαν για κάποιον άλλο, είπε στον έμπει-ρο σύντροφο Πολύφημο ένα νέο στέλεχος μόλις ολο-κληρώθηκε η συνεδρίαση που τον ανέδειξε σε ένα σο-βαρό πόστο του Κινήματος. Φοβάμαι ότι δεν μουπάει καθόλου το κουστούμι που μου έραψαν.

Χρειάζεσαι επειγόντως μια ντουλάπα, είπε χαμο-γελώντας ο σύντροφος Πολύφημος και αντί για εξη-γήσεις διηγήθηκε το παρακάτω περιστατικό.

Όταν πέρασα πρώτη φορά την αυστηρή διαδικα-σία ανάδειξης, όπως τη λέγαμε τότε, στην οποία επι-σημαίνονταν όλα τα πραγματικά ή φανταστικά ε-λαττώματά σου, και παρά το γεγονός ότι ήμουν κα-τά κάποιον τρόπο προετοιμασμένος, δεν μπόρεσα ναμην ταραχτώ ακούγοντας να μου καταλογίζουν πολ-λά και διάφορα, ορισμένα από τα οποία δεν πίστευαότι τα είχα, ενώ άλλα ήξερα ότι δεν τα είχα, και να μημου καταλογίζουν πολλά από αυτά που στην πραγ-ματικότητα είχα. Όταν μου έδωσαν λοιπόν τον λόγο,άρχισα υπομονετικά, αν και με κάποια ένταση, να α-


ντικρούω όσα μου καταλόγιζαν και να εκθέτω όσαδεν μου καταλόγιζαν. Και, όπως αποδείχτηκε, τουςέπεισα ότι οι παρατηρήσεις τους αφορούσαν άλλονάνθρωπο και όχι εμένα.

Πώς δηλαδή αποδείχτηκε; ρώτησε ο συνομιλητήςτου.

Πώς αλλιώς; απάντησε ο σύντροφος Πολύφημος.Τοποθέτησαν άλλον άνθρωπο στη θέση για την οποίαπροόριζαν εμένα. Δεν είχα καταλάβει, βλέπεις, αυτόπου αργότερα κατάλαβα, ότι σε ορισμένες περιπτώ-σεις καλά θα κάνεις να παίρνεις, χωρίς περιττές δια-μαρτυρίες, το κουστούμι που σου έχουν ράψει, αντίνα προσπαθείς να αποδείξεις ότι δεν σου ταιριάζει.

Και στην ένσταση του ακροατή του ότι είναι πολύδύσκολο να κινηθείς άνετα με ένα κουστούμι που σεστενεύει ή σου πλέει, τινάχτηκε πάνω: μα εγώ είπανα παίρνεις το κουστούμι που σου έχουν ράψει, δεν εί-πα να το φοράς κιόλας, διαμαρτυρήθηκε. Γι’ αυτό α-κριβώς χρειάζεσαι επειγόντως μια ντουλάπα.


Σύντομο βιογραφικό

Τι θα θεωρούσατε άξιο λόγου να γράψετε αν σας ζη-τούσαν ένα πολύ σύντομο βιογραφικό αυτή τη στιγ-μή, ρώτησαν τον σύντροφο Πολύφημο.

Θα έγραφα δύο λέξεις, απάντησε, αφού το σκέ-φτηκε λιγάκι: Σύντροφος Πολύφημος. Είναι αρκετάσύντομο, αν και υπάρχει κίνδυνος να θεωρηθεί κάπωςεγωιστικό.


Ένα μοναδικό εικαστικό γεγονός

Ο Ε, που από νέος είχε αφοσιωθεί στο Κίνημα και α-ναδείχτηκε σε ηγετική του μορφή, πέθανε σε μεγάληηλικία και καθώς για κακή του τύχη είχε προλάβειπριν πεθάνει να διαγραφεί και άρα δεν υπήρχε περί-πτωση να τύχει των καθιερωμένων επίσημων τιμών,ανέλαβαν η χήρα του και δυο τρεις φίλοι να οργανώ-σουν, ύστερα από λίγο καιρό, τη δημόσια και κατά κά-ποιον τρόπο συλλογική φιλοτέχνηση του πορτρέτουτου, που συνήθως αποκαλείται πολιτικό μνημόσυνο.

Έκπληκτος, έλεγε αργότερα ο σύντροφος Πολύ-φημος, είδα μόλις έφτασα εκεί να δεσπόζει πάνω α-πό το βήμα της εκδήλωσης το προσχέδιο μιας προ-σωπογραφίας που θύμιζε τον Ε τόσο λίγο, ώστε γιαμια στιγμή να πιστέψω ότι έκανα λάθος στην αίθου-σα. Ύστερα όμως άκουσα έναν εκπρόσωπο της χή-ρας και των φίλων του εκλιπόντος να ανακοινώνεισυγκινημένος ότι εκείνοι φιλοτέχνησαν αυτό το προ-σχέδιο, που απεικόνιζε το αληθινό πρόσωπο του Ε,και να καλεί τους ειδικούς προσκεκλημένους να βά-λουν ο καθένας τη δική του πινελιά και τα δικά τουχρώματα, για να γίνει ακόμα πιο αληθινό. Το αποτέ-

2


λεσμα της κοπιαστικής συλλογικής εργασίας, πουσυντελέστηκε μπροστά στα μάτια μας, ήταν ένα πο-λύ όμορφο πορτρέτο που απεικόνιζε ένα επιβλητικόκαι χωρίς κανένα ψεγάδι πρόσωπο, το οποίο δεν έ-μοιαζε βέβαια καθόλου τελικώς με το πρόσωπο πουείχαμε γνωρίσει, αλλά αυτό είχε μικρή σημασία γιατους παρόντες, όπως αποδείχτηκε.

Αφού τιμήσαμε όρθιοι με το χειροκρότημά μας τοπορτρέτο, τη χήρα και τους δημιουργούς, αποχωρή-σαμε όλοι σχεδόν χαρούμενοι, γιατί είχαμε συμμετά-σχει σ’ αυτό το μοναδικό εικαστικό γεγονός.

Η ζωγραφική αυτού του είδους για τους νεκρούςείναι πάντα τόσο ζωντανή, έκλεισε την αφήγησή τουο σύντροφος Πολύφημος.


Ιδέες και πατάτες

Στον σύντροφο Πολύφημο αφηγήθηκαν ότι, ελα-φρώς εκνευρισμένη και πολύ κουρασμένη, η Γραμ-ματέας Α, στην ανάπαυλα μιας ακόμα δύσκολης μά-χης με τα αγριόχορτα, εξομολογήθηκε στους νεαρούςσυντρόφους της τα εξής:

Κάποιος Μπερνστάιν είχε υποστηρίξει πολύ πα-λιά ότι η κίνηση είναι το παν και ο τελικός σκοπόςδεν είναι τίποτε. Με πρόσχημα ότι το Σύστημα είναιπανίσχυρο και πολύ προσαρμοστικό, ο κύριος αυτόςέδινε πολύ μεγάλη σημασία στις μεταρρυθμίσεις, πουθα άλλαζαν δήθεν σιγά σιγά από μέσα το Σύστημα,και πολύ μικρή σημασία στην επανάσταση, που θαανέτρεπε μια κι έξω το Σύστημα.

Δεν είναι περίεργο ότι οι απόψεις του ρίζωσαν σαναγριόχορτα στο χωράφι μας, ούτε ότι το Σύστημαφρόντισε για τη διάδοσή τους, συνέχισε απνευστί ηΓραμματέας Α. Είναι όμως εκνευριστικό ότι, πολλάχρόνια από τότε, το Σύστημα έχει ξεριζωθεί πολλέςφορές, αλλά πάντα ξαναφυτρώνει, γιατί τα αγριόχορ-τα μας εμποδίζουν να καλλιεργήσουμε όπως πρέπει,τις ιδέες που πρέπει, στο χωράφι που πρέπει, πράγ-


μα που σημαίνει ότι ποτέ δεν πρέπει να σταματήσου-με και να τα τσαλαπατάμε και να τα ξεριζώνουμε.

Ώρες ώρες αισθάνομαι μεγάλη αντιπάθεια για τααγριόχορτα, είπε ο σύντροφος Πολύφημος όταν ά-κουσε το περιστατικό. Όχι τόσο γιατί εμποδίζουν ο-ρισμένους να καλλιεργούν τις ιδέες τους όσο γιατίτους βοηθούν να καλλιεργούν τις πατάτες τους.




Ένας πάρα πολύ αυστηρός ανώτερος υπάλληλος τηςΕπιτροπής Ιδεών κατηγορούσε κάποτε για πολλή ώ-ρα τον σύντροφο Πολύφημο ότι η ιδεολογία του υ-πήρξε η μητέρα πολλών εγκλημάτων.

Ησύχασε, αποδέχομαι όλες τις κατηγορίες σου,απάντησε εκείνος. Αφού όμως ξέρετε τη μητέρα τωνεγκλημάτων που λες, δεν νομίζεις ότι είναι καιρός νααναζητήσετε και τον πατέρα;


Η ζωή και η γραμμή

Ο καλός φίλος του σύντροφου Πολύφημου αναπο-λούσε, ένα απόγευμα που έτρωγαν το παγωτό τουςστην πλατεία, την εποχή της μεγάλης σύγκρουσης,όταν όλοι ήταν τόσο συνεπαρμένοι από το όραμαμιας δίκαιης κοινωνίας και τόσο έτοιμοι να δώσουντη ζωή τους, ώστε τελικά η ζωή έπαψε γι’ αυτούς ναέχει την αξία που έχει για τους άλλους ανθρώπους.

Είναι αλήθεια ότι ήμασταν σχεδόν σπάταλοι μετη ζωή μας, σχολίασε ο σύντροφος Πολύφημος, ανα-ρωτιέμαι όμως τώρα αν αυτό ήταν σωστό. Όχι γιατίδεν πρέπει ο άνθρωπος να δίνει ακόμα και τη ζωή τουγια κάτι που πιστεύει, αλλά γιατί αυτό πρέπει να γί-νεται πάντα με τσιγκουνιά και με την αίσθηση ότιθυσιάζει κάτι μοναδικό και ανεπανάληπτο.

Ύστερα απ’ όλα όσα ζήσαμε, πιστεύω πια ότι πρέ-πει να αγαπάμε τη ζωή μας και να είμαστε πολύ φι-λάργυροι μ’ αυτή, γιατί φοβάμαι ότι διαφορετικά δενμπορούμε να σκεφτούμε καθαρά. Ίσως, μάλιστα, ανείχαμε κάπως μεγαλύτερη αγάπη για τη ζωή μας, ναείχαμε και πιο σωστή γραμμή, κατέληξε.


Αυτό μας έλειπε!

Ο άπειρος σύντροφος Πολύφημος συμμετείχε κάπο-τε σε μια δύσκολη συνεδρίαση με θέμα τη δράση μιαςομάδας που είχε στραφεί κατά της γραμμής του Κι-νήματος και είχε γι’ αυτό θεωρηθεί διασπαστική καιεπικίνδυνη.

Η εισήγηση της καθοδήγησης ήταν πολύ σκληρήκαι δεν άφηνε περιθώρια για άλλη απόφαση εκτός α-πό τη διαγραφή όλης της ομάδας, όταν ξαφνικά, μέ-σα στη βαριά ατμόσφαιρα που είχε δημιουργηθεί, έ-να από τα μέλη της, που είχε βασανιστεί άγρια στηνΑσφάλεια κι αυτό του είχε αφήσει σοβαρά προβλή-ματα υγείας, έπαθε κάποιου είδους επιληπτική κρί-ση, ενώ προσπαθούσε πολύ ταραγμένος να αντικρού-σει τις κατηγορίες εναντίον του και εναντίον των συ-ντρόφων του. Έπεσε κάτω, χτυπιόταν, είχαν φύγειτα γυαλιά του και δεν ακούγονταν παρά μόνο τα πό-δια του, που τυμπάνιζαν άτσαλα το πάτωμα, και ταρυθμικά βογκητά του.

Στη συνεδρίαση συμμετείχε ένας γιατρός ο οποί-ος έσπευσε να τον βοηθήσει, ενώ όλοι είχαμε σοκαρι-στεί αλλά σωπαίναμε, γιατί η σωστή στάση ταυτιζό-


ταν όχι μόνο με το τι έλεγε καθένας, αλλά και με τοτι δεν έλεγε, εξομολογήθηκε πολύ αργότερα ο έμπει-ρος σύντροφος Πολύφημος. Ένας παλιός, όμως, συ-νηθισμένος σε τέτοιου είδους εμφύλιες μάχες, έδωσετην πολιτική διάσταση του συμβάντος. Αυτό μας έ-λειπε, να μας πεθάνει εδώ μέσα, είπε...

Ευτυχώς, όμως, έζησε για να μπορέσουμε να τονδιαγράψουμε, ήταν η κατάληξη του σύντροφου Πο-λύφημου.


Το γερό στομάχι

Σε κάποια μακρινή πόλη, όπου βρέθηκε για μια δου-λειά του Κινήματος, ο έμπειρος σύντροφος Πολύφη-μος μπήκε αργά το βράδυ για να φάει στο εστιατόριοΤΟ ΓΕΡΟ ΣΤΟΜΑΧΙ, όπου τον περίμενε μια ευχάριστηέκπληξη. Ο εστιάτορας ήταν ένας πρώην φυλακισμέ-νος με τον οποίο ο άπειρος σύντροφος Πολύφημος εί-χε περάσει ένα διάστημα στο ίδιο κελί και στον οποίοπρόσφερε τότε ακόμα και την μπουκιά του, καθώς ή-ταν διαρκώς πεινασμένος και έτρωγε τα πάντα, επα-ναλαμβάνοντας συνεχώς ότι έχει γερό στομάχι καιμπορεί και να χωνεύει τα πάντα.

Με τέτοια όρεξη και τέτοιο στομάχι ήταν φυσικόνα ανοίξει εστιατόριο μ’ αυτό το όνομα, σκέφτηκε οσύντροφος Πολύφημος, ο οποίος πάντως όχι μόνο χά-ρηκε που βρήκε έναν παλιό του σύντροφο, αλλά καιτίμησε δεόντως το καλό φαΐ και το καλό κρασί. Το ί-διο χαρούμενος έμοιαζε κι ο εστιάτορας, που κάθισεφυσικά μαζί του και τίμησε επίσης δεόντως, και κάτιπαραπάνω, όπως το συνήθιζε, το καλό φαΐ και το κα-λό κρασί.

Ποτέ δεν ξέχασα πόσο με βοήθησες εκείνες τις μέ-


ρες της πείνας και χαίρομαι που βλέπω ότι έχεις ακό-μα γερό στομάχι και απολαμβάνεις το φαγητό, είπεκάποια στιγμή στον σύντροφο Πολύφημο, τον οποίοόμως, κάποια άλλη στιγμή, στο τέλος της βραδιάς, ε-ξέπληξε δυσάρεστα, παρουσιάζοντάς του ένα φουσκω-μένο λογαριασμό, στον οποίο φαίνεται ότι είχε προ-σθέσει κι όσα είχαν κατευθυνθεί στο δικό του στομάχι.Μακάρι να μπορούσα... είπε με κακόμοιρο ύφος.

Ο σύντροφος Πολύφημος πήρε τον λογαριασμό,τον κοίταξε αρκετή ώρα χωρίς να δείξει την έκπληξηκαι τη δυσαρέσκειά του, και ύστερα επανέλαβε ευγε-νικά: μακάρι να μπορούσα κι εγώ.

Εννοώ να μπορούσα να σου πληρώσω όσα σου χρω-στάω, εξήγησε ο εστιάτορας κάπως συγχυσμένος.

Κι εγώ ακριβώς το ίδιο εννοώ, εξήγησε με τη σει-ρά του ο σύντροφος Πολύφημος και ύστερα, αφού τονευχαρίστησε, τον καληνύχτισε κι έφυγε, χωρίς καννα βγάλει το πορτοφόλι του.


Ακατάλληλο όνομα

Κανένα όνομα δεν φέρεται άσχημα στον κάτοχό του,αν ο κάτοχός του δεν φέρεται άσχημα σ’ αυτό, συνή-θιζε να απαντάει ο σύντροφος Πολύφημος σε όσουςσχολίαζαν το όνομά του και του θύμιζαν τον Πολύ-φημο της μυθολογίας. Αν παρ’ όλα αυτά, δεν διακρί-νετε καμιά διαφορά ανάμεσα στον Πολύφημο και στονσύντροφο Πολύφημο και με υποψιάζεστε για ανθρω-ποφάγο, τότε πρέπει να υποψιάζεστε και όλες τιςΜαρίες, ότι γεννούν με άμωμο σύλληψη, τους απο-στόμωνε.

Για να αποδείξει, μάλιστα, την αλήθεια του ισχυ-ρισμού του, ότι το όνομα μας φέρεται όπως του φε-ρόμαστε, έλεγε, όταν ήταν σε καλή διάθεση, μια ι-στορία πιο αληθινή κι από αληθινή, όπως επέμενε.

Κάποιος αποφάσισε κάποτε να ξεμπερδεύει με τοάσχημο όνομά του, που μόνο μπελάδες τού είχε φέρειμέχρι τότε. Ο Κάποιος τιμωρία στον πίνακα, έλεγε ηδασκάλα, καθώς ήταν ζωηρός, ο Κάποιος στο δωμά-τιό του μέχρι νεοτέρας, έλεγε ο πατέρας, καθώς ήτανανυπάκουος, ο Κάποιος τρις ισόβια, είπαν οι στρατο-δίκες, καθώς ήταν αμετανόητος, ο Κάποιος διαγρά-

2


φεται, είπαν οι σύντροφοί του, καθώς ήταν επιπόλαιος.Κάποιος όνομα και πράμα, έλεγαν πολλοί και διάφο-ροι, μερικοί από τους οποίους μάλιστα δεν ήξερανκαν τον ίδιο, ήξεραν όμως το όνομά του.

Έτσι ήταν απολύτως λογική η απόφασή του να α-παλλαγεί απ’ αυτό, να πάψει να είναι Κάποιος και ναγίνει κανένας, ή καθένας, ή ένας κάποιος, ή άλλος, ήοτιδήποτε τέλος πάντων, και για να το καταφέρει έ-πιασε το όνομά του με μια τσιμπίδα ένα βράδυ πουκι αυτός κι εκείνο είχαν αποκοιμηθεί, το κουβάλησεαθόρυβα, το πέταξε με σιχασιά στη λεκάνη της τουα-λέτας και τράβηξε το καζανάκι πριν προλάβει να ξυ-πνήσει, είτε εκείνο είτε αυτός.

Το πρωί σηκώθηκε απαλλαγμένος από το όνομάτου και γι’ αυτό ευτυχισμένος, αλλά η ευτυχία τουκράτησε μέχρι τη στιγμή που άνοιξε την εξώπορτακαι είδε πεταμένο στο κεφαλόσκαλο το μισοπνιγμένοτου όνομα και στον δρόμο τη δασκάλα του, τον πατέ-ρα του, τους στρατοδίκες του, τους πρώην συντρόφουςτου κι ένα απίστευτα τεράστιο κι αγριεμένο πλήθοςαπό αγνώστους που του φώναζαν να το πάρει αμέ-σως πίσω, γιατί δεν ήθελαν καμιά σχέση μαζί του, έ-τσι που το είχε ρίξει στα σκατά.


Quel monument!

Ο άπειρος σύντροφος Πολύφημος είχε κάποτε τηντύχη να συμμετάσχει σε ένα διεθνές συνέδριο με α-ντιπροσωπεία του Κινήματος, επικεφαλής της οποί-ας ήταν ένας σύντροφός του μεγάλης ηλικίας, γνω-στός για τους αγώνες του, αλλά γνωστότερος για τηνακαμψία του.

Στη διάρκεια του συνεδρίου, ο σύντροφός του αυ-τός, όπως όλοι οι επικεφαλής των αντιπροσωπειών,πήρε κάποια στιγμή τον λόγο, και παρά το γεγονόςότι η ομιλία του δεν προκάλεσε κανέναν ιδιαίτερο εν-θουσιασμό, τον άκουγαν όλοι με τον προσήκοντα σε-βασμό, μέχρι που βλέποντάς τον να στέκεται στοβήμα άκαμπτος, να χειρονομεί άκαμπτος και να μι-λάει άκαμπτος για την ανάγκη της ακαμψίας, έναςαπό τους νεότερους συνέδρους δεν κρατήθηκε και εί-πε αρκετά δυνατά, ώστε να τον ακούσουν όσοι κάθο-νταν γύρω του: quel monument!

Ξέσπασαν φυσικά σε πνιχτά γέλια και ο σύντρο-φος Πολύφημος, που ήξερε λίγα γαλλικά, όχι μόνοδεν άντεξε να μη γελάσει, αλλά δεν άντεξε, όταν επέ-στρεψε στην πατρίδα, και να μη διηγηθεί την ιστορία


στον καλό του φίλο, που κι εκείνος δεν άντεξε να μηγελάσει, αλλά δεν άντεξε και να μη διηγηθεί την ι-στορία με τη σειρά του σε άλλους, που κι εκείνοι δενάντεξαν να μη γελάσουν κ.λπ.

Από τότε και από στόμα σε στόμα η ιστορία έγινεανέκδοτο, που κυκλοφορούσε σε διάφορες παρέες τουΚινήματος και σε διάφορες παραλλαγές. Καθώς ό-μως τα χρόνια περνούσαν, ο έμπειρος σύντροφος Πο-λύφημος αισθανόταν ότι του κοβόταν σιγά σιγά ηπαλιότερη διάθεση να γελάει με τέτοια αστεία, σεμια περίπτωση μάλιστα παραλίγο να τσακωθεί με έ-ναν νεαρό ο οποίος χρωμάτισε τη σχετική αφήγησημε κάποιες κρύες παρατηρήσεις για τους παλιούς.

Αυτό τον προβλημάτισε και ένα βράδυ που είχε κέ-φια ρώτησε τον καλό του φίλο αν σκεφτόταν κι αυτόςκάπως έτσι, κι εκείνος, που είχε ακόμα περισσότερακέφια, του απάντησε ότι δεν σκεφτόταν κάπως έτσι,αλλά αισθανόταν κάπως έτσι, κι αυτό παρά το γεγονόςότι σκεφτόταν ότι πρέπει να αισθάνεται κάπως αλ-λιώς. Τελικώς, είπε γελώντας, φαίνεται ότι monu-ment είναι κάποιο είδος ιού που μεταδίδεται ευκολότε-ρα στις μεγαλύτερες ηλικίες και απολιθώνει σιγά σιγάτα κύτταρα, έτσι που χωρίς να το καταλάβεις γίνεσαιμνημείο του εαυτού σου, με αποτέλεσμα φυσικά ναφοβάσαι ακόμα και να γελάσεις, μήπως διαλυθείς.

Το αποτέλεσμα ήταν ο σύντροφος Πολύφημος,


που άφησε να περάσουν ασχολίαστες οι κεφάτες πα-ρατηρήσεις του καλού του φίλου, όχι μόνο να χάσειτο κέφι του, αλλά και να τρομάξει τόσο πολύ, ώστεαπό τότε να αποφεύγει τα πολλά πολλά με κάθε εί-δους μνημεία, όσο ακίνδυνα κι αν φαίνονταν.


Όταν μάθαμε ότι γκρεμίστηκε το Τείχος – Μαρτυρίες

Μαρτυρία πρώτη

Όταν μάθαμε ότι γκρεμίστηκε το Τείχος, όλοι παγώ-σαμε και επικράτησε για πολλή ώρα νεκρική σιγή.Ύστερα άλλοι άρχισαν να ζητωκραυγάζουν και άλλοινα καταριούνται. Σε χειρότερη όμως θέση ήταν εκεί-νοι που από ατυχία, ή έλλειψη φρόνησης, βρέθηκανκάτω από τα ερείπια, με αποτέλεσμα η νεκρική σιγήτους να αποκτήσει μόνιμο χαρακτήρα.

Μαρτυρία δεύτερη

Όταν μάθαμε ότι γκρεμίστηκε το Τείχος, αισθανθή-καμε σαν να γκρεμιστήκαμε κι εμείς μαζί του, με α-ποτέλεσμα να επικρατήσει νεκρική σιγή. Τόση δου-λειά από χτίστες, σοβατζήδες, ασπριτζήδες και μη-χανικούς είχε πάει χαμένη, κι αυτό μας έβαλε σεσκέψεις για τα αίτια της δυσμενούς εξέλιξης. Ευτυ-χώς βρέθηκε εκείνη η γυναίκα που φώναξε ΚατάραΣτους Αίτιους, βάζοντας το πρώτο λιθαράκι της προ-σωπικής και ιδεολογικής ανοικοδόμησής μας.


Μαρτυρία τρίτη

Όταν μάθαμε ότι γκρεμίστηκε το Τείχος, έφυγαν τακαφάσια από τα μάτια μας και αισθανθήκαμε ξαφνι-κά σαν τυφλοί που είδαν το φως τους. Δυστυχώς, όσαείδαμε μόλις επανήλθε η όρασή μας προκάλεσαν ένακύμα τύψεων για όσα δεν βλέπαμε πριν επανέλθει η ό-ρασή μας, με αποτέλεσμα να επικρατήσει για πολλήώρα νεκρική σιγή. Μέχρι που κάποιος φώναξε Ζήτω,Επιτέλους, Βλέπω και αμέσως τον μιμηθήκαμε με α-νακούφιση, έστω κι αν δεν βλέπαμε όλοι το ίδιο.

Μαρτυρία τέταρτη

Όταν μάθαμε ότι γκρεμίστηκε το Τείχος, παγώσαμεαπό φόβο για την τύχη των επενδύσεων που είχαμεκάνει σ’ αυτό, με αποτέλεσμα να επικρατήσει νεκρι-κή σιγή για πολλή ώρα. Η οχλαγωγία που διαδέχτη-κε εντούτοις τη νεκρική σιγή μάς έδωσε την ευκαιρίανα απομακρυνθούμε αρκετά έγκαιρα, ώστε να μετα-φέρουμε τις επενδύσεις μας από το Τείχος στα ερεί-πια του Τείχους, πράγμα που γρήγορα αποδείχτηκεεξίσου, αν όχι και περισσότερο, προσοδοφόρο.

Μαρτυρία πέμπτη

Όταν μάθαμε ότι γκρεμίστηκε το Τείχος, μας διαπέ-ρασε όλους μια ακτινοβολία ταλάντευσης και ερωτη-ματικών, με αποτέλεσμα να επικρατήσει νεκρική σι-


γή για πολλή ώρα. Σε πολλούς τα δυσάρεστα συ-μπτώματα εξαφανίστηκαν γρήγορα, με αποτέλεσμανα διώξουν μακριά τη νεκρική σιγή, αλλά σε άλλουςη ακτινοβολία προκάλεσε δυστυχώς ανήκεστες βλά-βες, με αποτέλεσμα η νεκρική σιγή τους να επικρα-τεί ακόμα.

Και η απορία του σύντροφου Πολύφημου:Σοβαρά, γκρεμίστηκε το Τείχος;


Η τραγική ιστορία του σύντροφου Π

Σε μια δύσκολη στιγμή, όπου κρινόταν η ακεραιό-τητα ενός σύντροφού τους, ο έμπειρος σύντροφος Πο-λύφημος διηγήθηκε σε εκείνους που είχαν κληθεί νααποφασίσουν μια παλιά ιστορία.

Την εποχή, είπε, που ήμουν ακόμα πολύ νέος, έ-τυχε να γνωρίσω τον σύντροφο Π, που έμοιαζε πολύμε τους μάρτυρες αγίους των χριστιανών, αν και δενπίστευε στον θεό τους ούτε σε κανένα θεό. Ήταν το ί-διο ασκητικός μ’ αυτούς, το ίδιο πιστός μ’ αυτούς καιτο ίδιο βέβαιος μ’ αυτούς ότι μια μέρα θα βασιλέψειστη γη η δικαιοσύνη και οι έσχατοι θα γίνουν πρώ-τοι. Κι ότι το Κίνημα δεν έχει απλώς δίκιο, αλλά εί-ναι το δίκιο.

Αυτός ο σύντροφος Π είχε κάποια στιγμή την ε-ντελώς χριστιανική ιδέα να υπερασπιστεί ένα σύ-ντροφό μας που είχε συλληφθεί και επρόκειτο να ε-κτελεστεί, και για να το πετύχει αυτό δεν δίστασε, ανκαι έμπειρος, να παραβεί κάποιους απαράβατους κα-νόνες του Κινήματος, τους οποίους ονομάζαμε κανό-νες συνωμοτικότητας. Έστειλε ένα γράμμα στουςδιώκτες μας και ομολογούσε σ’ αυτό ότι ο ίδιος είχε


κάνει όσα καταλόγιζαν στον σύντροφό μας, συνεπώςο ίδιος θα έπρεπε να δικαστεί γι’ αυτά και όχι ο σύ-ντροφός μας, πράγμα που θα ήταν πρόθυμος να κάνειαν οι διώκτες μας δεν εκτελούσαν τον σύντροφό μας.Και για να μην αφήσει καμιά αμφιβολία για την ταυ-τότητά του, όχι μόνο έγραψε το γράμμα με το ίδιοτου το χέρι, όχι μόνο το υπέγραψε με το όνομά του,αλλά και αφού βούτηξε τον δείκτη του δεξιού χεριούτου σε μελάνι, απόθεσε το δακτυλικό του αποτύπω-μα κάτω από την υπογραφή του.

Αν και δεν κατάφερε τελικά να σώσει τον σύντρο-φό μας, να δικαστεί ή και να εκτελεστεί στη θέση του,οι συνέπειες της παραβίασης των κανόνων του Κινή-ματος υπήρξαν τρομερές για τον ίδιο. Θεωρήθηκε ό-τι, σε συνθήκες παρανομίας και διώξεων, πράξεις ό-πως η αποκάλυψη της ταυτότητάς του και η εθελο-ντική ομολογία του ήταν τόσο σοβαρές και επικίνδυ-νες, ώστε να είναι κανείς πολύ αφελής για να θεωρή-σει απλώς αφελή αυτόν που τις έκανε. Έτσι η ηγεσίατου Κινήματος, πολύ βέβαιη για τον εαυτό της την ε-ποχή εκείνη και πολύ αβέβαιη για τους άλλους, απο-φάσισε και ανακοίνωσε ότι αυτός ο συγκεκριμένοςσύντροφος Π ήταν ένα στοιχείο επικίνδυνο και τυχο-διωκτικό, ένας άνθρωπος του εχθρού στις γραμμέςμας, που έπρεπε να απομονωθεί, πράγμα που έγινεκαι είχε σαν αποτέλεσμα τη σύλληψή του από τους



διώκτες μας, αφού αυτοί που θα ήταν πρόθυμοι νατον κρύψουν κρύβονταν για να μην τον αντικρίσουν,ενώ οι διώκτες μας όχι μόνο γνώριζαν την ταυτότη-τά του, αλλά γνώριζαν και πόσο μόνος και αβοήθη-τος είχε απομείνει.

Ο σύντροφος Π εκτελέστηκε, τελικώς, από τουςδιώκτες μας, χωρίς να αλλαξοπιστήσει παρ’ όλα αυ-τά, όπως και οι μάρτυρες άγιοι των χριστιανών, στουςοποίους έμοιαζε, οι οποίοι, ωστόσο, τουλάχιστον δενπέθαναν περιφρονημένοι από τους ίδιους τους συντρό-φους τους, όπως αυτός. Όπως οι άγιοι εκείνοι επί-σης, όχι μόνο συγχώρησε προκαταβολικά και μπρο-στά στο εκτελεστικό απόσπασμα εκείνους που τονδήλωσαν προδότη, αλλά και προεξόφλησε ότι κάποιαμέρα θα καταλάβαιναν και θα αναγνώριζαν το λάθοςτους, χωρίς ωστόσο να τους συγκινήσει με τη στάσητου αυτή, αφού και μετά τον θάνατό του εξακολου-θούσαν να τον δηλώνουν προδότη· μάλιστα, επειδήαυτό δεν ταίριαζε με έναν εκτελεσμένο από τους διώ-κτες μας, τον δήλωναν και ζωντανό, χαρακτηρίζονταςτην εκτέλεσή του σκηνοθετημένη.

Σε καμιά περίπτωση πάντως δεν τον ανακηρύξα-με άγιο, ούτε και κρεμάσαμε τις εικόνες του στα γρα-φεία του Κινήματος, μάλλον γιατί δεν είχαμε τη διά-θεση να βλέπουμε κάθε μέρα μπροστά μας το πρό-σωπο μιας τραγωδίας που προκαλέσαμε, άλλοι με

2


τις αποφάσεις τους κι άλλοι με τη σιωπή μας. Σκέ-φτομαι όμως ότι, σε στιγμές όπως αυτή, όταν κρί-νουμε την ακεραιότητα κάποιου, καλό είναι να θυμό-μαστε εκείνο το αποτύπωμα και να προτιμάμε τονκίνδυνο του λάθους από την πιθανότητα του εγκλή-ματος.


Και στην ηθική γίνονται εκπτώσεις

Στον σύντροφο Πολύφημο δεν άρεσε να μιλάει και νατσακώνεται για παλιές αδικίες και εγκλήματα. Ό-ταν μιλούν τα γεγονότα, οι φωνές και η οχλαγωγίαμάς εμποδίζουν να τα ακούμε καθαρά, ήταν η άποψήτου.

Κάποτε ωστόσο, ο συνομιλητής του αποδείχτηκεπολύ πιεστικός: Μ’ ενδιαφέρει η προσωπική σουστάση, έλεγε και ξανάλεγε. Πίστευες ότι ο Π ήτανχαφιές, όταν η ηγεσία του Κινήματος τον κατάγγει-λε για χαφιέ;

Η αλήθεια είναι πως είχα πολύ σοβαρές αμφιβο-λίες, απάντησε τελικά ο σύντροφος Πολύφημος. Πί-στευα όμως στην ανάγκη να πιστεύουμε την ηγεσία,πίστευα μάλιστα ότι πρέπει να πιστεύουμε ότι τηνπιστεύουμε, ακόμα κι αν δεν την πιστεύουμε.

Μα ο Π εκτελέστηκε από τον εχθρό και η ηγεσίακατάγγειλε ότι οι φωτογραφίες που τον έδειχναν νε-κρό ήταν έργο του εχθρού. Πώς μπορέσατε να υπε-ρασπιστείτε την ηγεσία και όχι τον νεκρό; ξέσπασε οσυνομιλητής του. Δεν ήταν αυτό ανήθικο;

Αυτό βολεύει μια χαρά να το λέμε τώρα, αλλά φο-


βάμαι ότι θα σε απογοητεύσω, είπε ο σύντροφος Πο-λύφημος. Δεν ήταν δυστυχώς ανήθικο για μας, ούτε α-κόμα και για τον νεκρό που υπερασπίστηκε μέχρι τοτέλος το Κίνημα και την ηγεσία του. Η ηθική, όπωςβλέπεις, συμβαδίζει με τις εποχές, στο τέλος μάλι-στα κάθε εποχής γίνονται και εκπτώσεις.


Μισή δικαιοσύνη

Τσαλαπατήσαμε, συκοφαντήσαμε, στείλαμε ακόμακαι στον θάνατο αφοσιωμένους αγωνιστές, είπε ο σύ-ντροφος Πολύφημος στον καλό του φίλο, με τον ο-ποίο έτρωγαν το παγωτό τους στην πλατεία καιμπλέχτηκαν σε μια συζήτηση για τα παλιά, από αυ-τές που ο ίδιος θεωρούσε άσκοπες, ακόμα και επικίν-δυνες για την αλήθεια.

Όντως έγιναν λάθη, ακόμα και εγκλήματα, παρα-δέχτηκε ο καλός του φίλος, αλλά δεν πρέπει να παρα-βλέπει κανείς την αγριότητα εναντίον μας, που ευνο-ούσε την αγριότητα και στις γραμμές μας. Εξάλλου,όσοι αδικήθηκαν αποκαταστάθηκαν αργότερα, ορι-σμένοι έστω και μετά θάνατον, συμπλήρωσε, κι αυτόβέβαια είχε τη σημασία του και για εκείνους και τιςοικογένειές τους, αλλά και για το Κίνημα.

Είχε χωρίς αμφιβολία τη σημασία του, αλλά καιπάλι υπάρχουν πολλοί που δεν αποκαταστάθηκαν, κιαυτού του είδους η δικαιοσύνη μού φαίνεται μισή, πα-ρατήρησε ο σύντροφος Πολύφημος, προκαλώντας τηνεύλογη απορία του συνομιλητή του.

Εννοώ όλους εκείνους, ανάμεσά τους κι εμάς τους


δυο, που σωπάσαμε μπροστά στην αδικία, ή συμφω-νήσαμε με την αδικία, βάλαμε το χέρι μας για να συ-ντελεστεί η αδικία, ή δεν το βάλαμε για να την εμπο-δίσουμε, διευκρίνισε. Η σιωπή για τη στάση μας δενμου φαίνεται σωστή ούτε δίκαιη. Εμείς, δηλαδή, δενέχουμε ανάγκη από αποκατάσταση;


Ιστορία

Είστε βέβαιος ότι εσείς και οι σύντροφοί σας πραγ-ματικά γράψατε ιστορία; ρώτησαν τον σύντροφο Πο-λύφημο.

Γι’ αυτό είμαι βέβαιος, απάντησε. Εκείνο για τοοποίο δεν είμαι βέβαιος είναι αν εγώ και οι σύντροφοίμου πραγματικά διαβάσαμε ιστορία.


Μακάβρια συζήτηση

Ρώτησαν κάποτε τον σύντροφο Πολύφημο γιατίπηγαίνει τόσο συχνά σε κηδείες και μνημόσυνα.

Γιατί θέλω να αποχαιρετώ τους συντρόφους μουκαι να τιμώ τη μνήμη τους, αλλά και γιατί μαθαίνωαπό τους επικήδειους, ή τους επιμνημόσυνους λό-γους, πράγματα που δεν ήξερα, ακόμα κι αν οι μακα-ρίτες ήταν φίλοι μου, απάντησε. Να, προχτές για πα-ράδειγμα, άκουσα για έναν άνθρωπο με τον οποίο εί-χα ζήσει δύο χρόνια στο ίδιο κελί ότι σ’ όλη του τηζωή μοιραζόταν τα πάντα με τους συντρόφους του,ενώ όσο ήμασταν μαζί έκρυβε τα φρούτα και τα τρό-φιμα που του έφερναν στο επισκεπτήριο για να μηντα μοιραστεί μαζί μου και τα έτρωγε κρυφά, έτσι νό-μιζε τουλάχιστον, τις νύχτες.

Μα είναι δυνατόν να περιμένεις να μάθεις από ε-πικήδειους, ή επιμνημόσυνους λόγους, πράγματα πουδεν ήξερες για τους νεκρούς; τον ρώτησε κάποιος ε-νοχλημένος.

Και ποιος σου είπε ότι μαθαίνω πράγματα πουδεν ήξερα για τους νεκρούς; απάντησε με γνήσια α-πορία ο σύντροφος Πολύφημος.



Ένας εξαιρετικά αυστηρός ανώτατος υπάλληλος τηςΕπιτροπής Ιδεών δήλωσε κάποτε στον σύντροφοΠολύφημο ότι αν ήταν στο χέρι του θα διέταζε να τονεκτελέσουν, μόνο και μόνο γιατί επιμένει ύστερα απόόσα έχουν γίνει.

Χαίρομαι που επιμένεις κι εσύ, ήταν το μόνο σχό-λιο του σύντροφου Πολύφημου.


Σώπασα

Ο σύντροφος Πολύφημος πήγε κάπως αναστατωμέ-νος στην πλατεία όπου τον περίμενε ο καλός του φί-λος και του ανακοίνωσε ότι, λίγο πριν, συνάντησε στολεωφορείο τον άνθρωπο που τον βασάνιζε επί βδο-μάδες την περίοδο του στρατιωτικού καθεστώτος.

Ήταν πολύ γερασμένος και σε κακή κατάσταση,αλλά φυσικά τον αναγνώρισα και ταράχτηκα, γιατίτο πρόσωπό του μου θύμισε όσα δεν θέλω να θυμά-μαι, είπε. Νομίζω μάλιστα ότι με αναγνώρισε κι αυ-τός.

Και τι έκανες; τον ρώτησε ο καλός του φίλος. Τονέβρισες, τον έφτυσες, του έδωσες ένα χαστούκι, τουθύμισες τουλάχιστον τα αίσχη του, να τον ρεζιλέψειςμπροστά στον κόσμο;

Μπα, τίποτε από αυτά, απάντησε ο σύντροφος Πο-λύφημος. Τον τιμώρησα με τον ίδιο τρόπο, όπως ό-ταν με βασάνιζε. Τον κοίταξα και σώπασα...


Η συνέπεια και οι συνέπειές της

Ο σύντροφος Πολύφημος χάρηκε πολύ όταν, ύστερααπό πολλά χρόνια που είχε να τον δει, συνάντησε τονΤ, τον οποίο γνώριζε και εκτιμούσε από τις παλιέςπεριπέτειες του Κινήματος. Η συνάντησή τους αυτήέλαβε χώρα στο τμήμα μεταγωγών της πόλης Θ τηνπερίοδο του στρατιωτικού καθεστώτος, ενώ ο έναςβρισκόταν πάλι στον δρόμο προς τη φυλακή κι ο άλ-λος πάλι στον δρόμο προς την εξορία.

Καθώς προσπαθούσαν να σκοτώσουν τον χρόνοτους παίζοντας σκάκι, που ως παιγνίδι στρατηγικήςτο είχαν στο Κίνημα σε μεγάλη υπόληψη, ο σύντροφοςΠολύφημος διαπίστωσε ότι στη σκακιέρα του Τ ήταναδέξια χαραγμένο ένα γυναικείο όνομα. Τον ρώτησεφυσικά τι σήμαινε αυτό κι εκείνος του εξομολογήθηκεμε κάποια συστολή ότι επρόκειτο για το όνομα μιαςνεαρής γυναίκας με την οποία ήταν ερωτευμένος, κιαυτή ήταν ερωτευμένη μαζί του, είχαν αποφασίσειμάλιστα να παντρευτούν όταν έμεινε έγκυος.

Δεν μπόρεσα όμως να φανώ συνεπής, ούτε απέ-ναντι σ’ αυτή ούτε απέναντι στο παιδί που έφερε στονκόσμο, είπε με μεγάλη στενοχώρια, γιατί στο μετα-

2


ξύ βρέθηκα πάλι κυνηγημένος. Έτσι τώρα παίζω σκά-κι με σένα αντί να παίζω κου-πε-πε με το μωρό, κα-τέληξε κλείνοντας τη σκακιέρα.

Λίγο καιρό μετά έφτασε στη φυλακή η πληροφο-ρία ότι ο Τ υπέγραψε τη δήλωση νομιμοφροσύνης πουζητούσε το καθεστώς και γύρισε στο σπίτι του, όπουπαντρεύτηκε την κοπέλα με την οποία ήδη είχε απο-κτήσει παιδί. Έδειξε τόσα χρόνια τέτοια συνέπεια καιτώρα δεν έκανε καμιά προσπάθεια να φανεί συνεπής,σχολίαζαν με οργή και πίκρα οι φυλακισμένοι, πουήταν φυσικό να προσέξουν κάποια στιγμή ότι ο σύ-ντροφος Πολύφημος απέφευγε επιμελώς να συμμε-τάσχει στις σχετικές συζητήσεις.

Δεν πιστεύω να συμφωνείς με τη στάση του; τονρώτησε κάποια στιγμή μισοαστεία μισοεπιθετικά έ-νας από τους συγκρατούμενούς του.

Φυσικά και δεν συμφωνώ με τη στάση του, νομί-ζω μάλιστα ότι ούτε και ο ίδιος συμφωνεί, απάντησε.Έκανε όμως μια προσπάθεια να φανεί συνεπής, έστωκι αν ήξερε καλά ότι αυτό θα είχε βαριές συνέπειες,όπως η συζήτηση που κάνουμε τώρα.


Ο συσχετισμός των δυνάμεων

Αν μια βροχερή μέρα σάς πλησίαζε ένας από τουςπαλιούς εχθρούς και σας πρότεινε την ομπρέλα του,τι θα κάνατε; ρώτησαν τον σύντροφο Πολύφημο.

Εξαρτάται, απάντησε εκείνος.Από τι; απόρησαν.Μα από τον συσχετισμό των δυνάμεων τη συγκε-

κριμένη στιγμή.


Η πολιτική αξία του μαϊντανού

Τι τρώνε ορισμένοι άνθρωποι και έχουν τέτοια μυα-λά; αναρωτήθηκε κάποτε παρουσία του σύντροφουΠολύφημου ένας νεαρός με ανήσυχο μυαλό, ύστερααπό μια άγρια σύγκρουσή του με κάποιο στέλεχοςπου δεν εννοούσε να καταλάβει αυτό που ο ίδιος θεω-ρούσε αυτονόητο.

Μαϊντανό, απάντησε σοβαρά ο σύντροφος Πολύ-φημος, κι όταν ο συνομιλητής του ζήτησε απορημέ-νος εξηγήσεις, του διηγήθηκε την παρακάτω ιστο-ρία.

Στις φυλακές του νησιού Λ, ένας κρατούμενος γεω-πόνος, ειδικός στην καλλιέργεια του σαρκασμού, έ-λεγε κάποτε σοβαρά σοβαρά σε μια ομάδα συγκρα-τουμένων του ότι ο μαϊντανός, μάλιστα, ο ταπεινόςμαϊντανός, πρέπει να γίνει απαραίτητο στοιχείο στηδιατροφή των πολιτικών στελεχών, γιατί έχει απο-δειχτεί επιστημονικά ότι περιέχει πολιτικές βιταμί-νες που δυναμώνουν πολύ τον εγκέφαλο και τον βοη-θούν να ανταποκρίνεται σε δύσκολες καταστάσεις καινα παίρνει σωστές αποφάσεις.

Τα στελέχη που γνωρίζουν αυτή την επιστημονι-


κή και πολιτικά χρήσιμη αλήθεια, αποφάνθηκε, όχιμόνο τρώνε τις απαραίτητες ποσότητες μαϊντανού,αλλά και τον καλλιεργούν όπως μπορούν, ακόμα καισε γλάστρες, για να μη χάνουν ποτέ τις πολιτικές τουβιταμίνες και τη φόρμα τους.

Ανάλογα με τις πολιτικές ιδιαιτερότητες του κα-θενός, άλλοι προσυπέγραψαν τις θεωρίες του γεωπό-νου γελώντας δυνατά, άλλοι επιφυλάχτηκαν θετικάγελώντας πνιχτά, άλλοι βολεύτηκαν με μια συνοφρυω-μένη ουδετερότητα και μόνο ένας, γνωστός για τηνάκαμπτη προσήλωσή του στους κανόνες, τα πήρε ό-λα τοις μετρητοίς και φυσικά θύμωσε.

Λες ψέματα, φώναξε, όχι μόνο δεν ξέρω κανέναπολιτικό στέλεχος να τρώει και πολύ περισσότερο νακαλλιεργεί μαϊντανό, αλλά κι εγώ, σε πληροφορώ,που τυχαίνει να μ’ αρέσει ο μαϊντανός και τρώω μαϊ-ντανό από μικρός, δεν είμαι παρά ένα απλό μέλος τουΚινήματος.

Μπορεί να είσαι ακόμα ένα απλό μέλος του Κινή-ματος, αλλά το βλέπεις και ο ίδιος ότι είσαι ο μόνοςπου αντέδρασε σωστά από πολιτική και κομματικήάποψη, απάντησε ο γεωπόνος. Έτσι απέδειξες τηνπολιτική αξία του μαϊντανού – άλλο αν ακόμα δεν έ-χει αναγνωριστεί η δική σου πολιτική αξία, πράγμαπου είμαι σίγουρος ότι θα γίνει αργά ή γρήγορα.


Ουδέν κακόν...

Κάποτε, ένας αρκετά μεγαλύτερος στην ηλικία συ-γκάτοικος του άπειρου σύντροφου Πολύφημου στο κε-λί της φυλακής συνήθιζε να σηκώνεται κάθε μέρα απότα άγρια χαράματα και να κάνει επί μία ώρα τουλάχι-στον τη γυμναστική του. Οι ασκήσεις, τα ποδοβολητάκαι τα αγκομαχητά του ξυπνούσαν, όπως ήταν φυσι-κό, τον σύντροφο Πολύφημο, που ως νεότερος αγα-πούσε περισσότερο τον ύπνο, και πολλές φορές αυτό έ-γινε αιτία για διαξιφισμούς, ακόμα και καβγάδες.

Σε καμιά περίπτωση όμως ο συγκάτοικος δεν υ-ποχωρούσε και το επόμενο πρωί σηκωνόταν πάλι χα-ράματα για τη γυμναστική του. Θέλω να είμαι υγιήςκαι γερός όταν βγω από τη φυλακή, εξηγούσε, πρώ-τον γιατί το Κίνημα μας χρειάζεται όλους υγιείς καιγερούς, και δεύτερον γιατί πρέπει να είμαι σε θέση ναβρω μια υγιή και γερή γυναίκα και να κάνω μαζί τηςμια υγιή και γερή οικογένεια. Ο ένας στόχος μου είναιδηλαδή πολιτικός κι ο άλλος προσωπικός, αλλά καιοι δυο μαζί αξίζουν τον κόπο να ξυπνώ και να κοπιά-ζω κάθε πρωί. Κι εσύ θα έπρεπε να με ενθαρρύνειςκαι όχι να με κατηγορείς ότι σου χαλώ το χουζούρι.



Έτσι είχαν τα πράγματα και ο καβγάς θα διαιω-νιζόταν, ή κάποιος από τους δυο τους θα ζητούσε τε-λικά να αλλάξει κελί, αν ο άπειρος σύντροφος Πολύ-φημος δεν έπαιρνε απόφαση να κάνει αυτό που στιςδεδομένες συνθήκες ήταν και το μόνο σωστό και χρή-σιμο και που ο έμπειρος σύντροφος Πολύφημος θα τοείχε κάνει από την πρώτη ή τη δεύτερη μέρα. Αντί ναξυπνάει άδικα από τα άγρια χαράματα και να γκρι-νιάζει, άρχισε να γυμνάζεται κι αυτός μαζί με τονσυγκάτοικο, έστω και μόνο για πολιτικούς λόγους,αφού δεν σκεφτόταν καθόλου τον γάμο και την οικο-γένεια.

Έτσι, αν και ξεκίνησα με το ζόρι, συνήθισα να γυ-μνάζομαι, κι αυτό με ωφέλησε φυσικά στα χρονιάτης φυλακής και της εξορίας. Μερικές φορές, βλέπε-τε, ακόμα και κάτι ενοχλητικό μπορεί να σου βγει σεκαλό αν δείξεις πολιτική ωριμότητα, έλεγε πολύ αρ-γότερα ο έμπειρος σύντροφος Πολύφημος, χτυπώ-ντας χαμογελαστός το στομάχι του, που ακόμα δενείχε ξεχειλώσει.


Πολύπλοκη και αντιφατική κατάσταση

Η κατάσταση είναι πολύπλοκη και αντιφατική, συ-νήθιζε να λέει κάθε φορά ο Γραμματέας Χ, πριν ξεκι-νήσει την ανάλυσή του για οποιοδήποτε ζήτημα, κιαυτή η διαπίστωση έκανε τον σύντροφο Πολύφημοέξω φρενών.

Τι σημαίνει η κατάσταση είναι πολύπλοκη και α-ντιφατική; είπε κάποτε στον καλό του φίλο, ενώ έτρω-γαν το παγωτό τους στην πλατεία. Μπορεί ο ήλιος ναανατείλει από τη δύση; Υπάρχει κατάσταση που ναμην είναι πολύπλοκη και αντιφατική; Μια τέτοια αυ-τονόητη διαπίστωση και μια τέτοια ανόητη διατύπω-ση βολεύει όμως, γιατί στο στομάχι της χωρούν ταπάντα. Εντάξει, συμφωνώ ότι το Κίνημα χρειάζεταιμεγάλο στομάχι για να χωράει και να αφομοιώνει τηνπολιτική μας, τα λάθη μας, τις αμαρτίες μας και φυσι-κά τις βλακείες μας, αλλά όχι και στομάχι καρχαρία,που χωνεύει και μαλάκια και σίδερα.

Πρέπει, τέλος πάντων, να υπάρχουν και μερικάπράγματα που να μας κάθονται στο στομάχι, ήταντο συμπέρασμά του.


Τα μήλα της δημοσιογραφίας

Κάποια εποχή της ζωής του ο άπειρος σύντροφοςΠολύφημος εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε μια ε-φημερίδα του Κινήματος.

Ήταν μια αρκετά ενδιαφέρουσα δουλειά, έλεγεπολύ αργότερα ο έμπειρος Πολύφημος, που έμοιαζεπάρα πολύ με τη δουλειά των μηλοπαραγωγών. Μα-ζεύαμε όλη τη μέρα τα μήλα των ειδήσεων και τουρεπορτάζ και το βράδυ κάναμε τη διαλογή στο συ-σκευαστήριο του Κινήματος. Κρατούσαμε φυσικά μό-νο τα γερά μήλα, καθώς και όσα χωρούσαν στις ειδι-κές θήκες της γραμμής μας, σε συνέχεια τα τακτο-ποιούσαμε στα κιβώτια που μας είχαν δοθεί, αφούτυλίγαμε το καθένα στον κατάλληλο πρόλογο και τοσκεπάζαμε με τον κατάλληλο τίτλο. Έτσι, πολύ σπά-νια ξέφευγε κάποιο σάπιο μήλο, αλλά κι αν ξέφευγεδεν μπορούσε να σαπίσει τα διπλανά του και η εφη-μερίδα στο σύνολό της αντανακλούσε την υγεία τουΚινήματος και της γραμμής του.

Ναι, αλλά δεν ήταν κάπως μονότονο και κουρα-στικό να χώνετε τα μήλα κάθε μέρα στα ίδια κιβώτιακαι με την ίδια πάντα γραμμή, έστω κι αν ήταν τα κι-


βώτια του Κινήματος και η γραμμή του Κινήματος;ρώτησαν κάποτε τον έμπειρο σύντροφο Πολύφημο.

Ίσως και να ήταν, απάντησε. Αλλά την εποχή ε-κείνη κυκλοφορούσαν πολλές αρρώστιες, και πάνωαπ’ όλα βάζαμε την Υγεία του Κινήματος, πράγμαπου δεν βλέπω να συμβαίνει σήμερα, αν κρίνω απότην ερώτησή σας.


Δημοσιογραφική εμπειρία

Να σας πω την αλήθεια, εξομολογήθηκε ο σύντρο-φος Πολύφημος μιλώντας για τη δημοσιογραφικήτου εμπειρία, μου άρεσε πολύ να γράφω, από ένα ση-μείο και πέρα όμως δεν μου άρεσε καθόλου να μου υ-παγορεύουν τι να γράφω κι ακόμα λιγότερο να υπο-γράφω όσα μου υπαγόρευαν να γράφω.

Και τι έκανες; τον ρώτησαν. Αποφάσισα να υπαγορεύω μόνος μου στον εαυτό

μου τι να γράφω και τι να υπογράφω, απάντησε ο σύ-ντροφος Πολύφημος, και στην παρατήρηση ότι δενγράφει πια πουθενά αρκέστηκε να απαντήσει: αυτόσ’ το υπογράφω.

2


Η αλήθεια είναι πάντοτε επαναστατική, αλλά...

Αφού διακηρύσσουμε ότι η αλήθεια είναι πάντοτε ε-παναστατική, τότε γιατί κρύβουμε πράγματα ή ταπαρουσιάζουμε έτσι ώστε να συσκοτίζεται η αλή-θεια; ρώτησε κάποτε ένας ανήσυχος συνάδελφός τουσε εφημερίδα του Κινήματος τον άπειρο σύντροφοΠολύφημο.

Μα το ίδιο κάνουν και οι αντίπαλοι με τους οποί-ους βρισκόμαστε σε ανειρήνευτη πάλη, τον καθησύ-χασε εκείνος. Δεν μπορούμε να τους δίνουμε όπλαγια να μας πολεμήσουν και στο κάτω κάτω, μπορεί ηαλήθεια να είναι πάντοτε επαναστατική, αλλά αυτόδεν σημαίνει ότι και η δημοσιοποίησή της είναι πά-ντοτε επαναστατική. Η αλήθεια της επανάστασηςπάει ένα βήμα πιο μπροστά από την επανάσταση τηςαλήθειας.

Αφού διακηρύσσατε ότι η αλήθεια είναι πάντοτεεπαναστατική, πώς μπορούσατε όχι μόνο να τηνκρύβετε με διάφορους τρόπους, αλλά και να μην επα-ναστατείτε γι’ αυτό; ρώτησε ένας ανήσυχος δημοσιο-γράφος σε εφημερίδα του Κινήματος τον έμπειρο σύ-ντροφο Πολύφημο, πολλά χρόνια μετά.


Μπορώ να επικαλεστώ πολλά και πολύ λογικά ε-πιχειρήματα, απάντησε εκείνος, αλλά αναρωτιέμαιγιατί η ερώτησή σου αναφέρεται στο παρελθόν. Έ-παψε η αλήθεια να είναι πάντοτε επαναστατική; Ή ηεπανάσταση της αλήθειας ξεπέρασε επιτέλους την α-λήθεια της επανάστασης και δεν το έχω αντιληφθεί;


Τι βλάκας!

Τι βλάκας! είπε ο σύντροφος Πολύφημος στον καλότου φίλο για κάποιον τον οποίο είχαν συναντήσει πριναπό λίγο και μια σύντομη συζήτηση μαζί του στάθη-κε αρκετή για να αναθερμάνει την αντιπάθειά του.

Μα έχω ακούσει ότι είναι πολύ έξυπνος, αντέτεινεέκπληκτος ο καλός του φίλος.

Είναι, δεν λέω, αλλά όχι τόσο έξυπνος ώστε να α-ποφεύγει να κάνει τον έξυπνο, σχολίασε ο σύντροφοςΠολύφημος. Η εξυπνάδα, βλέπεις, ίσως να είναι θέμαμυαλού, αλλά η βλακεία είναι οπωσδήποτε θέμα χα-ρακτήρα.



Ο γενικός διευθυντής της Επιτροπής Ιδεών απορού-σε κάποτε μεγαλόφωνα πότε ο σύντροφος Πολύφη-μος θα κατανοούσε επιτέλους το κακό που είχαν κά-νει αυτός και οι όμοιοί του. Αναρωτιέμαι αν ήσαστανεγκληματίες ή αν ήσασταν και παραμένετε απλώςβλάκες, του είπε στο τέλος.

Προσωπικά επιμένω να με θεωρείτε και εγκλη-ματία και βλάκα, απάντησε ο σύντροφος Πολύφη-μος. Διαφορετικά κινδυνεύουμε εγώ να χάσω την αυ-τοεκτίμησή μου κι εσείς τη θέση σας.


Το στομάχι της Μεγάλης Ήττας

Η Μεγάλη Ήττα προκάλεσε βαθιά σύγχυση σε ό-σους πίστευαν στη μεγάλη νίκη, είπε ο σύντροφοςΠολύφημος. Στη σκιά της δημιουργήθηκαν διάφορεςομάδες ηττημένων:

Α) Ορισμένοι την είδαν σαν μεγάλη προδοσία απόμέσα, κατονομάζοντας μάλιστα και στιγματίζονταςτους προδότες.

Β) Άλλοι την είδαν σαν μεγάλη τιμωρία για μεγά-λα λάθη, ορισμένα από τα οποία αυτοί τα είχαν ε-γκαίρως διαγνώσει, χωρίς δυστυχώς να μιλήσουν ήνα εισακουστούν.

Γ) Άλλοι την είδαν σαν μεγάλη ευκαιρία να αλλά-ξουν στρατόπεδο, αφού ο συσχετισμός των δυνάμεωναποδείχτηκε αρνητικός, αλλά η συμβολή τους στηνκίνηση της κοινωνίας προς τα μπρος έπρεπε να συνε-χιστεί με πιο πρόσφορα μέσα.

Δ) Άλλοι την είδαν σαν μεγάλη παράκαμψη της ι-στορίας, που αποφάσισε να αποδείξει ότι είναι απρό-βλεπτη και κανείς δεν μπορεί να τη βάλει στο χέρι.

Ε) Και άλλοι, τέλος, δεν τη βλέπουν ακόμα, υπο-στηρίζοντας ότι κάτι τους μυρίζει άσχημα. Πρόκει-


ται φυσικά για εκείνους που βρίσκονται ακόμα στοστομάχι της, με αποτέλεσμα να μη βλέπουν τη μύτητους, αλλά να μυρίζουν τα πάντα εκεί μέσα.


Πώς λέγεται;

Είμαι πολύ προβληματισμένος, είπε στη συνέλευσητων συμπατριωτών του σπουδαστών σε διεθνιστικήσχολή φιλικής χώρας ο άπειρος σύντροφος Πολύφη-μος. Θέλω να σας καταγγείλω ότι ο πρύτανης τηςσχολής μας όχι μόνο έχει μεγαλύτερο μισθό απ’ όλους,όχι μόνο χρησιμοποιεί ένα ακριβό κρατικό αυτοκίνητομε οδηγό, αλλά και κάθε μέρα απολαμβάνει δύο γεύ-ματα, ένα πλούσιο πρωινό και ένα πλουσιότερο μεση-μεριανό, που του κουβαλούν στο γραφείο του από τοφοιτητικό εστιατόριο και για τα οποία, αντίθετα απόμας και το προσωπικό, δεν πληρώνει. Μου τα αποκά-λυψε όλα μια φίλη μου σερβιτόρα, η οποία είναι έξωφρενών μαζί του και τον αποκαλεί Φαρισαίο, γιατί συντοις άλλοις χρησιμοποίησε τη θέση του για να τη ρίξειστο κρεβάτι, ενώ είναι παντρεμένος. Νομίζω ότι κάτιτέτοιοι δυσφημίζουν τις ιδέες μας και δεν πρέπει ναμένουν στο απυρόβλητο, τουλάχιστον της κριτικής.

Και πώς λέγεται; ρώτησε ο υπεύθυνος της ομάδαςτου.

Ποιος, ο πρύτανης; απόρησε ο άπειρος σύντροφοςΠολύφημος.


Όχι, η σερβιτόρα, απάντησε ο υπεύθυνος. Κι έτσι, όπως έλεγε πολύ αργότερα ο έμπειρος

σύντροφος Πολύφημος, είδα μια αθέατη πλευρά τουδιεθνισμού στην πράξη.


Το ισοζύγιο της ζωής

Ρώτησαν κάποτε τον σύντροφο Πολύφημο αν ύστε-ρα από τόσα βάσανα, τόσες διώξεις ακόμα και απότους δικούς του και τόσες απογοητεύσεις, θεωρεί θε-τικό το ισοζύγιο της ζωής του.

Αν υπολογίσω όλα εκείνα που ήθελα πολύ και δενμπόρεσα να κάνω, τότε ασφαλώς και είναι θετικό, α-πάντησε, και στην απορία πώς υπολογίζει και όσαδεν μπόρεσε να κάνει διαμαρτυρήθηκε ότι δεν τον κα-τάλαβαν σωστά.

Εγώ μίλησα μόνο για όσα ήθελα πολύ και δεν μπό-ρεσα να κάνω, επανέλαβε.


Η ανάγκη της παρηγοριάς

Λέμε σωστά πράγματα, τους δείχνουμε τον δρόμογια μια καλύτερη ζωή, δίνουμε μάχες για τα δίκιατους, θυσιάζουμε ακόμα και τη ζωή μας, και οι πε-ρισσότεροι όχι μόνο δεν μας ακολουθούν, αλλά ακο-λουθούν τους αντιπάλους μας. Είναι έτοιμοι να πι-στέψουν κάθε ψέμα που τους λένε εκείνοι, ενώ δεν εί-ναι, ύστερα από τόσα χρόνια, έτοιμοι να πιστέψουντις αλήθειες που τους λέμε εμείς, μονολογούσε την ε-πομένη άλλης μιας εκλογικής ήττας ο καλός φίλοςτου σύντροφου Πολύφημου.

Δεν έχει νόημα να τον παρηγορήσω, είπε στον ε-αυτό του ο σύντροφος Πολύφημος, γιατί ξέρει καλάτις αλήθειες που θα του πω και θα μου τις έλεγε κι οίδιος, αν βρισκόμουν στη θέση του κι αυτός στη δικήμου. Αλλά να ξέρεις την αλήθεια δεν είναι πάντα κα-λό, σκέφτηκε, γιατί μερικές φορές δεν μπορείς να α-πολαύσεις ούτε το απλό προνόμιο της παρηγοριάς.Κι αυτό τον έκανε να αισθανθεί ξαφνικά κι ο ίδιος τηνανάγκη μιας κάποιας παρηγοριάς.

2


Μια συνέντευξη που στέφθηκε από πλήρη αποτυχία

Ο σύντροφος Πολύφημος υποχρεώθηκε μια φοράστη ζωή του, για λόγους ανωτέρας βίας, να δώσει στηνεφημερίδα του Κινήματος μια συνέντευξη η οποία υ-πήρξε τόσο πλήρης αποτυχία, ώστε δεν δημοσιεύτη-κε ποτέ.

Μου είπαν ότι οι απαντήσεις μου ήταν γρίφος γιατον αναγνώστη αντί να είναι σαφείς, παραπονέθηκεστον καλό του φίλο ύστερα από μερικές μέρες, καθώςέτρωγαν το παγωτό τους στην πλατεία. Και για νααποδείξει πόσο άδικο είχαν, του ανέφερε ένα χαρα-κτηριστικό παράδειγμα.

Με ρώτησε ο δημοσιογράφος τι βγήκε τελικώς,κατά τη γνώμη μου, από μια ζωή γεμάτη διωγμούςκαι βάσανα.

Η ερώτησή σας, του απάντησα.Επαναλαμβάνω την ερώτηση, μου είπε: τι βγήκε

τελικώς, κατά τη γνώμη σας, από μια ζωή γεμάτηδιωγμούς και βάσανα;

Επαναλαμβάνω την απάντηση, του είπα υπομο-νετικά: η ερώτησή σας.

Μπορείτε να γίνετε πιο σαφής; με ρώτησε.



Όχι, του είπα. Νομίζεις κι εσύ ότι η απάντησή μου ήταν γρίφος;

ρώτησε ύστερα απ’ αυτό, με κάποια αγωνία, τον κα-λό του φίλο, κι εκείνος του απάντησε χωρίς δεύτερησκέψη ότι, κατά τη γνώμη του, η απάντησή του όχιμόνο δεν ήταν γρίφος, αλλά και δεν μπορούσε να είναιπιο σαφής. Απλώς ο δημοσιογράφος ήταν, φαίνεται,πολύ εγωιστής ή πολύ ανώριμος για να καταλάβειπώς η δική του ερώτηση βγήκε από τη δική σου ζωή,ήταν το συμπέρασμά του.

Ουφ, αναστέναξε ο σύντροφος Πολύφημος, που δενσυμπαθούσε καθόλου τους γρίφους.


Μαθήματα κιθάρας

Κάποια στιγμή της ζωής του, ο σύντροφος Πολύφη-μος συνειδητοποίησε ότι τίποτε σχεδόν από όσα μι-κρά είχε ονειρευτεί για τον εαυτό του στην τρυφερήηλικία των ονείρων δεν θα γινόταν πραγματικότητα.Τα μεγάλα όνειρα και οι μεγάλες περιπέτειες του Κι-νήματος είχαν απωθήσει τα μικρά όνειρα και τις μι-κρές περιπέτειες, κι έτσι δεν θα γινόταν, παραδείγ-ματος χάρη, μουσικός, ούτε θα μάθαινε τα μυστικάτου κόσμου ταξιδεύοντας σε μακρινές χώρες, όχι μό-νο γιατί δεν είχε πια αρκετό χρόνο ή δεν ήταν αρκετάευνοϊκές οι συνθήκες, αλλά κυρίως γιατί ο ίδιος δενδιέθετε πια αρκετή επιθυμία.

Αισθάνθηκε τότε την ανάγκη να κάνει κάτι γι’ αυ-τό και αδιαφορώντας για την προχωρημένη του ηλι-κία, τα αρθριτικά του και τη θυμηδία που προκάλεσεσε πολλούς η απόφασή του, άρχισε μαθήματα κιθά-ρας. Στα οποία μάλιστα ήταν πολύ επιμελής, έστωκι αν χρειαζόταν γι’ αυτό να είναι κάπως λιγότερο ε-πιμελής στα καθήκοντα του Κινήματος. Κι όταν τονρωτούσαν, με σκωπτική διάθεση, πού βρήκε την ό-ρεξη να γρατζουνάει με τις ώρες ένα μουσικό όργανο,


έδινε πάντα την απάντηση ότι αυτή την όρεξη δεν τηβρήκε ακόμα εντελώς, αλλά ήταν ευχαριστημένοςπου βρήκε τουλάχιστον την όρεξη να την ψάχνει.


Η τέχνη του καμουφλάζ

Ο Γραμματέας μας ήταν πάντα παλικάρι, έλεγε κά-ποιος παλιός στον άπειρο σύντροφο Πολύφημο. Μιαφορά, τον καιρό του ένοπλου αγώνα, σηκώθηκε όρθιοςμε το ατομικό του όπλο και άρχισε να βρίζει και να πυ-ροβολεί τα αεροπλάνα που πετούσαν χαμηλά. Όλοιφοβηθήκαμε ότι θα μας έκαιγαν ζωντανούς και μόνοεκείνος δεν φοβήθηκε και πυροβολούσε, μέχρι που τααεροπλάνα έφυγαν και τελικώς τη γλιτώσαμε, επειδή,φαίνεται, δεν τον είδαν, αλλά δεν είδαν κι εμάς, γιατίήμασταν καλοί στην τέχνη του καμουφλάζ.

Καθήκον του ήταν να είναι γενναίος, να στέκεταιόρθιος στην πρώτη γραμμή, αλλά και να προστατεύειτη ζωή μας, έλεγε αυτός ο ίδιος ύστερα από μερικάχρόνια, όταν ο Γραμματέας κατηγορήθηκε για τυχο-διωκτισμό και άλλα πολλά και καθαιρέθηκε από Γραμ-ματέας. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην παλικαριάκαι στον τυχοδιωκτισμό, ήταν το συμπέρασμά του,πράγμα που έκανε τον σύντροφο Πολύφημο να σκε-φτεί ότι ορισμένοι ήταν όντως καλοί στην τέχνη τουκαμουφλάζ.


Κρατήθηκα όμως και δεν άνοιξα το στόμα μου, έ-λεγε αργότερα, γιατί, με τέτοιους δασκάλους, είχααρχίσει να γίνομαι κι εγώ καλός στην ίδια τέχνη.


Η υποχώρηση και τα νύχια

Ένας από τους νεαρούς αγωνιστές κατά του στρα-τιωτικού καθεστώτος είχε συλληφθεί και είχε βασα-νιστεί πολλές φορές, την τελευταία από αυτές όμωςτον βασάνισαν τόσο, ώστε δεν άντεξε και έδωσεστους βασανιστές του κάποιες πληροφορίες.

Αν και φρόντισε οι πληροφορίες που έδωσε να είναιήδη γνωστές ή χωρίς σημασία, αυτό θεωρήθηκε σο-βαρό ολίσθημα και είχε ως αποτέλεσμα τη διαγραφήτου, αφού σύμφωνα με τον σιδερένιο κανόνα της επο-χής κάθε υποχώρηση ήταν απαράδεκτη και επικίνδυ-νη, και ήταν βέβαιο ότι όποιος έδινε έστω κι ένα νυχά-κι στην Ασφάλεια ήταν ικανός να δώσει τα πάντα.

Κι αυτό επιβεβαιώθηκε και στην προκειμένη πε-ρίπτωση, έλεγε ο σύντροφος Πολύφημος θυμίζονταςαυτή την ιστορία, αφού ο περί ου ο λόγος έδωσε όλατα νύχια των ποδιών του, που του έπεσαν από τη φά-λαγγα και τα μάζεψε να τα πετάξει στα σκουπίδιαμια ανυποψίαστη για την πολιτική τους σημασία κα-θαρίστρια.


Η σημασία μιας απόφασης

Είκοσι χρόνια και εφτά μέρες μετά την είσοδό τουστο Κίνημα ο Α διαγράφηκε απ’ αυτό.

Μπορούσε να κάνει την αυτοκριτική του για τιςπράξεις και παραλείψεις των τελευταίων μηνών, ναθυμίσει τη διαδρομή του και να αποφύγει τη διαγραφή,είπε στον σύντροφο Πολύφημο ένας παλιός φίλος τουδιαγραμμένου, που αισθανόταν ένοχος γιατί ψήφισε υ-πέρ της διαγραφής. Αλλά αυτός φαίνεται ότι επιδίωκενα τον διώξουμε, αφού ούτε καταδέχτηκε να απολογη-θεί στη συνεδρίαση. Είναι αμαρτία, κατέληξε.

Ίσως και να είναι αμαρτία, απάντησε ο σύντροφοςΠολύφημος, αλλά μπορείς να έχεις τη συνείδησή σουήσυχη, εσύ δεν αμάρτησες. Αυτό είναι που έχει ση-μασία για σένα, ενώ για τον φίλο σου, πρώτη φορά ύ-στερα από τόσα χρόνια, φαίνεται ότι δεν έχει σημα-σία η δική μας άφεση, αλλά η δική του αμαρτία.

2



Κοίτα με, είπε κάπως επιτακτικά στον σύντροφοΠολύφημο ένας παλιός του σύντροφος, από εκείνουςπου είχαν πετύχει στη δεύτερη ζωή τους και δούλευεμάλιστα εθελοντικά για την Επιτροπή Ιδεών. Παλέ-ψαμε τίμια, αλλά κάναμε πολλά λάθη και τελικά ητ-τηθήκαμε. Πρέπει να καταλάβουμε ότι είμαστε πιααιχμάλωτοι και να επιβιώσουμε όπως μπορούμε κα-λύτερα.

Και δεν μπορούμε, όπως παλιά, να προσπαθήσου-με να δραπετεύσουμε; ρώτησε ο σύντροφος Πολύφη-μος.

Και να πάμε πού; είπε χωρίς να διστάσει ο άλλος.Είναι πανίσχυροι κι όλος ο κόσμος είναι πια δικός τους.

Α, έτσι, απάντησε σκεφτικός ο σύντροφος Πολύ-φημος. Τότε μπορούν να ζήσουν μια χαρά και χωρίςεμένα.

2


Καλός και κακός εγωισμός

Δεν θα βγεις ζωντανός από δω, έλεγε στον εαυτό τουο Χ όταν τον βασάνιζαν. Έτσι, όπως εξομολογήθηκεστον σύντροφο Πολύφημο, άντεξε, γιατί το είχε πά-ρει απόφαση ότι θα πεθάνει κι αυτό που τον ένοιαζεήταν να μη λερώσει το όνομά του.

Η Ξ όμως, μια νεαρή κοπέλα, εξομολογήθηκε στονσύντροφο Πολύφημο ότι και στις στιγμές του πιο με-γάλου πόνου έλεγε στον εαυτό της ότι θα ζήσει και ό-τι πρέπει να αντέξει, για να μπορεί να κοιτάζει τονκόσμο στα μάτια όταν θα έβγαινε από κει. Έτσι, συ-μπέρανε ο σύντροφος Πολύφημος, άντεξαν, ο έναςγιατί πίστευε ότι θα πέθαινε και η άλλη ότι θα ζούσε,γιατί υπολόγιζαν δηλαδή αυτό που θα άφηνε πίσωτου ο ένας κι αυτό που θα έβρισκε μπροστά της η άλ-λη. Πράγμα που αποδεικνύει ότι ο εγωισμός, ακόμακαι σε κινήματα που ορκίζονται στη δύναμη της συλ-λογικότητας, μπορεί να είναι ένα σπουδαίο κίνητρο.

Αντίθετα, ο Γ, που έσπασε στην ανάκριση, είπεστον σύντροφο Πολύφημο ότι αυτό έγινε γιατί δενμπορούσε να αντέξει στην ιδέα που του υπέβαλαν οιβασανιστές του, ότι ο ίδιος υπέφερε, ενώ οι καθοδη-

22


γητές του περνούσαν στο εξωτερικό ζωή χαρισάμε-νη. Γιατί εγώ και όχι κι αυτοί; σκεφτόταν.

Έτσι, συμπέρανε ο σύντροφος Πολύφημος, απο-δείχτηκε ότι ο εγωισμός είναι επίσης σαν τη χολη-στερίνη: υπάρχει καλός και κακός.

2


Ούτε καλημέρα

Η γιαγιά του σύντροφου Πολύφημου δεν είχε ποτέσχέση με το Κίνημα, ήταν καλή χριστιανή και κάποτε,στα νιάτα της, που συνέπεσαν με τους πρώτους διωγ-μούς του Κινήματος, δούλεψε για λίγους μήνες καθα-ρίστρια στο αστυνομικό τμήμα της γειτονιάς της.

Μας έλεγε, θυμόταν πολλά χρόνια αργότερα ο σύ-ντροφος Πολύφημος, ότι δεν την άφηναν να κατεβείστο υπόγειο όπου βασάνιζαν τους κρατουμένους, κιέτσι δεν έβλεπε τίποτε, αλλά άκουγε κι όσα άκουγεδεν ξεχνιούνται. Άλλοι μούγκριζαν, άλλοι έκλαιγανμε αναφιλητά, άλλοι φώναζαν Θεέ μου ή Μάνα μου,άλλοι ούρλιαζαν βρισιές και κατάρες κι άλλοι, τέλος,δεν έβγαζαν άχνα και τότε άκουγε τα αγκομαχητάκαι τα γαβγίσματα των βασανιστών τους.

Δεν πίστευα ότι ο άνθρωπος μπορεί να βγάλει τέ-τοια φωνή, ήταν η φρικτή της διαπίστωση. Εξαιτίαςμάλιστα αυτής της εμπειρίας, παραβίαζε λίγο και τιςχριστιανικές αρχές της, γιατί μέχρι να πεθάνει αρ-νούνταν να πει ακόμα και καλημέρα στον συνταξιού-χο βασανιστή που γερνούσε λίγους δρόμους πάνω α-πό τη γειτονιά μας και τον αποκαλούσαμε νεκροκε-

2


φαλή, αλλά πίσω από την πλάτη του, γιατί η γιαγιάμου, αν και δεν είχε ποτέ σχέση με το Κίνημα, μου έ-μαθε ότι κάτι τέτοιους, ακόμα και συνταξιούχους,πρέπει να τους φοβόμαστε.

2


Οικογενειακό πρόβλημα

Ο καλός φίλος του σύντροφου Πολύφημου, που είχεγίνει σύζυγος και πατέρας σε σχετικά μεγάλη ηλικία,αγαπούσε πολύ τη γυναίκα και το παιδί του, αλλά τουςέβλεπε ελάχιστα, καθώς ήταν απασχολημένος με τιςδουλειές του Κινήματος από τα χαράματα μέχρι αργάτη νύχτα, όταν δεν βρισκόταν σε κάποιο κρατητήριο,πράγμα πολύ συνηθισμένο εκείνες τις εποχές.

Λογικό ήταν να αντιμετωπίσει κάποτε αυτό πουονομάζουμε οικογενειακό πρόβλημα, αφού η γυναίκατου άρχισε να διαμαρτύρεται για την απουσία του α-πό το σπίτι και να τον κατηγορεί ότι άφηνε το παιδίτου να μεγαλώνει χωρίς πατέρα. Ούτε ένα παραμύθιδεν του λες πριν κοιμηθεί, όπως κάνουν άλλοι πατερά-δες, γιατί πάντα γυρίζεις πολύ αργά, του γκρίνιαζε.

Αυτό που λες είναι σωστό και δεν μπορώ να τοαρνηθώ, της απαντούσε ο καλός φίλος του σύντροφουΠολύφημου, αλλά είναι επίσης σωστό και δεν μπο-ρείς να το αρνηθείς εσύ ότι υπάρχουν εκατομμύριαπαιδιά στον κόσμο που υποφέρουν από την πείνα, τηφτώχεια και τις αρρώστιες και κάποιοι πρέπει να εν-διαφερθούν και γι’ αυτά.

2


Και ποιο είναι πιο σωστό, θύμωσε η γυναίκα, ναενδιαφέρεσαι για τα ξένα σπίτια και τα ξένα παιδιάκαι όχι για το δικό σου σπίτι και το δικό σου παιδί;Να ξέρεις ότι κάποτε το παιδί σου θα σε κατηγορήσειότι υπήρξες πολύ εγωιστής.

Ο καλός φίλος του σύντροφου Πολύφημου δενβρήκε τίποτε να απαντήσει σ’ αυτό, αλλά μπήκε σεμεγάλο προβληματισμό και ζήτησε την ίδια μέρα τηγνώμη του, αν και πώς μπορεί να είναι και καλός πα-τέρας.

Μου βάζεις ένα παλιό, δύσκολο πρόβλημα, του εί-πε εκείνος. Μου φαίνεται όντως εγωιστικό να μην α-σχολείσαι αρκετά με το σπίτι σου και το παιδί σου,όμως θα μου φαινόταν ακόμα πιο εγωιστικό να μηνασχολείσαι αρκετά με τη μοίρα των παιδιών έξω απότο σπίτι σου και το παιδί σου. Έχεις λοιπόν να κάνειςμε μια αντίθεση, την οποία σου προτείνω να λύσειςδιαλεκτικά ως εξής: φρόντιζε να γυρίζεις αρκετά νω-ρίς στο σπίτι για να προλαβαίνεις να λες τουλάχιστονστο παιδί σου ένα παραμύθι πριν κοιμηθεί, φρόντιζεόμως επίσης το παραμύθι αυτό να μιλάει για τις ανά-γκες των άλλων παιδιών και την ανάγκη να ενδιαφε-ρόμαστε γι’ αυτές.

2


Όπου θέλει, όπως θέλει

Η Ζ, μαχητικό στέλεχος του Κινήματος, είχε τη συ-νήθεια να ντύνεται τολμηρά και, καθώς ήταν νέα κιόμορφη, συγκέντρωνε πάνω της πολλά βλέμματα,πράγμα που δεν έδειχνε να την ενοχλεί· συγκέντρωνεόμως και πολλά δυσμενή σχόλια, πράγμα που δεν έ-δειχνε να αντιλαμβάνεται.

Είναι πολύ ενοχλητικό, σχεδόν προσβλητικό γιατις ιδέες μας, να έρχεται σε σοβαρές εκδηλώσεις μι-σόγυμνη, έλεγε κάποτε ένας από τους ενοχλημένους,ενώ κάποιοι επίσης ενοχλημένοι γύρω του κουνούσαντο κεφάλι, συμφωνώντας με εκείνον και αποδοκιμά-ζοντας εκείνη.

Και τι ακριβώς προσβάλλει τις ιδέες μας και ενο-χλεί εσένα; ρώτησε μαλακά ο σύντροφος Πολύφη-μος. Ας μάχεται για τις ιδέες μας κι ας ντύνεται όπουθέλει, όπως θέλει, δεν είναι έτσι;

Φυσικά ας ντύνεται όπου θέλει, όπως θέλει, τοπρόβλημα όμως είναι ότι αυτή γδύνεται όπου θέλει,όπως θέλει, είπε σαρκαστικά ο άλλος, προκαλώνταςγέλια σε όσους τους άκουγαν.

Α, σ’ αυτό συμφωνώ μαζί σου, είπε ακόμα πιο

2


μαλακά ο σύντροφος Πολύφημος. Γδύνεται όπου θέ-λει, όπως θέλει, ενώ αν γδυνόταν όπου θέλεις εσύ, ό-πως θέλεις εσύ, τα πράγματα θα ήταν ασφαλώς πολύκαλύτερα, αν όχι για τις ιδέες μας, τουλάχιστον γιασένα.

2 – Ο σύντροφος Πολύφημος και η μισή αλήθεια



Μας κοιτάζει με μισό μάτι, είπε στον σύντροφο Πο-λύφημο ο καλός του φίλος για τον θυρωρό, την ώραπου έβγαιναν από το μέγαρο της Επιτροπής Ιδεών.

Μην τον παρεξηγείς, τον δικαιολόγησε εκείνος.Έχει χάσει κι αυτός παλιά ένα μάτι και πρόσφατα υ-ποχρεώθηκε να δώσει και το μισό απ’ το γερό για νακερδίσει τη θέση του στο θυρωρείο.


Ήταν τελικά λάθος;

Στις εγκληματικές φυλακές του νησιού Λ, ο αρχιφύ-λακας είχε επιβάλει ένα εξαιρετικά απάνθρωπο καθε-στώς. Απαγόρευε στους φυλακισμένους ακόμα και νασυζητούν μεγαλόφωνα ή να τραγουδούν, έστελνε γιαψύλλου πήδημα κόσμο στην απομόνωση, καθυστερού-σε και μουντζούρωνε τα γράμματα, πρόσβαλλε τους ε-πισκέπτες κι έκανε γενικά ό,τι μπορούσε για να γίνει α-κόμα πιο δύσκολη η δύσκολη ζωή των φυλακισμένων.

Μας εκδικείται, είπε ο σύντροφος Πολύφημος στουςσυγκρατούμενούς του, γιατί τον έπιασαν οι δικοί μας τονκαιρό του ένοπλου αγώνα και τον καταδίκασαν σε θάνα-το, κι αυτό τον έκανε ακόμα πιο λυσσασμένο εχθρό, έστωκι αν τελικώς του δόθηκε χάρη και δεν εκτελέστηκε. Δενμας συγχωρεί, φαίνεται, τον τρόμο που πέρασε τότε.

Δηλαδή του χαρίσατε τότε τη ζωή εσείς, για να υ-ποφέρουμε τώρα εμείς, τον πείραξε ένας νεαρός κρα-τούμενος.

Ναι, αλλά αν πάρεις την απόφαση να αφήσεις τοκεφάλι κάποιου κολλημένο στο σώμα του, τότε έχειςτουλάχιστον την ευκαιρία να διαπιστώσεις το λάθοςσου, απάντησε σοβαρά ο σύντροφος Πολύφημος.


Κατοστάρι και μαραθώνιος

Μην τρέχετε, συνήθιζε να λέει στους νέους ο έμπει-ρος σύντροφος Πολύφημος. Το Κίνημα δεν είναι κα-τοστάρι, είναι μαραθώνιος, και χρειάζεται αντοχή,τακτική, οικονομία δυνάμεων, υπολογισμός κάθε μαςκίνησης, αν θέλουμε να φτάσουμε στο νήμα.

Απέφευγε βέβαια συνειδητά να αναφέρει στουςνέους πόσο τεράστιο κόστος είχε για πολλούς το νή-μα, πόσοι κουράστηκαν και τα παράτησαν πριν φτά-σουν στο νήμα, πόσων το νήμα κόπηκε πριν φτάσουνστο νήμα και πόσοι έφτασαν να μην πιστεύουν κανστο νήμα, γιατί είχε την πεποίθηση ότι μόνοι τους οιάνθρωποι πρέπει να ανακαλύπτουν βήμα βήμα τηδιαδρομή τους και την απόσταση από το νήμα, το δι-κό τους και του Κινήματος.

Πάντως, τους προειδοποιώ κατά κάποιον τρόπο,αφού δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να κα-ταλάβει τη διαφορά του μαραθώνιου από το κατο-στάρι, έλεγε στον καλό του φίλο, καθώς έτρωγαν τοπαγωτό τους σε μια πλατεία, πολύ μακριά από τονήμα.

2


Τα φιμέ τζάμια

Ο σύντροφος Πολύφημος περπατούσε αμέριμνος έναωραίο πρωινό σε έναν ήσυχο δρόμο απολαμβάνονταςτον ήλιο, όταν ένα ακριβό μαύρο αυτοκίνητο με φιμέτζάμια σταμάτησε δίπλα του τόσο απότομα, ώστετα αντανακλαστικά του να σημάνουν συναγερμό.

Γρήγορα όμως ο συναγερμός αποδείχτηκε εσφαλ-μένος, αφού από το μαύρο ακριβό αυτοκίνητο με ταφιμέ τζάμια δεν βγήκαν κάποιοι ασφαλίτες, αλλά οΘ, ένας παλιός του σύντροφος της φυλακής, ο οποίοςείχε πριν από πολύ καιρό μετακομίσει από το βασί-λειο της αναγκαιότητας στο βασίλειο της ελευθερίαςτης αγοράς, όπως του άρεσε να λέει. Και ο οποίοςχαιρέτησε με μεγάλη εγκαρδιότητα τον σύντροφοΠολύφημο, που του ανταπέδωσε τον χαιρετισμό ευ-γενικά, του ομολόγησε όμως μουδιασμένα ότι κά-ποιον του θύμιζε, αλλά δεν μπορούσε να πει ποιον α-κριβώς.

Φυσικό ήταν ο Θ να απορήσει και να ενοχληθείμάλιστα λιγάκι. Τέσσερα χρόνια μαζί στη φυλακήκαι δεν θυμάσαι τον Θ; ρώτησε τον σύντροφο Πολύ-φημο, που έσπευσε βιαστικά βιαστικά να διευκρινί-


σει, για να μην παρεξηγηθεί, ότι τον Θ τον θυμότανπολύ καλά. Φαίνεται όμως ότι γέρασα πια και δενμπορώ, πίσω απ’ αυτά τα φιμέ τζάμια, να θυμηθώ ε-σένα, συμπλήρωσε.

Μα είμαι ο Θ και δεν είμαι πίσω από τα φιμέ τζά-μια, νευρίασε ο Θ και τώρα ήταν η σειρά του σύντρο-φου Πολύφημου να απορήσει: Αλήθεια;


Το καινούργιο γρήγορο αυτοκίνητο

Υπάρχουν καλοί επαναστάτες και κακοί επαναστά-τες, εξηγούσε μια μέρα η Γραμματέας Α σε μια ομά-δα από νέα στελέχη, που γκρίνιαζαν γιατί η καθημε-ρινή τους επαναστατική δουλειά τούς φαινόταν κου-ραστική και άχαρη και δεν πρόσφερε τις χαρές πουπερίμεναν όταν μπήκαν στο Κίνημα.

Καλοί, συνέχισε, είναι εκείνοι που έχουν καταλά-βει ότι το Κίνημα δεν είναι μόνο μεγάλες και σημα-ντικές πράξεις που αλλάζουν την ιστορία, αλλά κυ-ρίως μικρές, κουραστικές και φαινομενικά ασήμα-ντες πράξεις που δεν αλλάζουν την ιστορία, αλλά αλ-λάζουν τον συσχετισμό των δυνάμεων. Καλοί επα-ναστάτες συνεπώς είναι όσοι δουλεύουν ακούραστακαι πειθαρχημένα, ακόμα κι αν δεν βλέπουν χειρο-πιαστά και ολοκληρωμένα το αποτέλεσμα της δου-λειάς τους. Μοιάζουν από την άποψη αυτή με τουςεργάτες ενός μεγάλου εργοστασίου αυτοκινήτων,που όλη μέρα βιδώνουν μια βίδα σε μια λαμαρίνα,δουλειά άχαρη και κουραστική, απαραίτητη όμως,σε συνδυασμό με την αντίστοιχη δουλειά που κάνουνόλοι οι άλλοι συνάδελφοί τους, για να προκύψει στο


τέλος της αλυσίδας ένα πολύ ωραίο και γρήγορο αυ-τοκίνητο.

Και κακοί επαναστάτες; ρώτησε κάποιο από τανέα στελέχη που άκουγαν πολύ προσεκτικά τη Γραμ-ματέα Α.

Κακοί επαναστάτες είναι εκείνοι που δίνουν μεγά-λη σημασία στις μεγάλες πράξεις και στα ολοκληρω-μένα και φανερά αποτελέσματα, που βιάζονται δη-λαδή να δουν και μάλιστα να οδηγήσουν το ωραίο καιγρήγορο αυτοκίνητο, αλλά δεν είναι πρόθυμοι να βι-δώνουν για πολύ καιρό, ίσως και για όλη τους τηζωή, τη βίδα που είναι απαραίτητη για την κατα-σκευή του, απάντησε.

Ναι, αλλά βιδώνοντας χρόνια μια βίδα δεν φτάνειςνα βλέπεις μόνο τη βίδα και να εξαφανίζεται σιγά σι-γά από το μυαλό σου το αυτοκίνητο; ρώτησε νευρια-σμένος ο σύντροφος Πολύφημος· όμως δεν πήρε α-πάντηση, γιατί εν τω μεταξύ η Γραμματέας Α μπή-κε στο πολύ ωραίο και γρήγορο αυτοκίνητό της καιαναχώρησε αφήνοντας τον καθένα με τη βίδα του.


Η στάση απέναντι στη στάση

Η στάση τους στην Ασφάλεια και στα βασανιστήριατους άγριους καιρούς καταδίωκε πολλούς και στουςήρεμους καιρούς, αφού όσο κι αν συνέχιζαν με στα-θερότητα και πείσμα τη δράση τους, αντιμετώπιζαντις κλειστές πόρτες του Κινήματος. Ένας από αυ-τούς, όταν απορρίφθηκε για δεύτερη φορά η σχετικήαίτησή του να ανοίξουν οι πόρτες, εξομολογήθηκεπικραμένος στον σύντροφο Πολύφημο ότι ακόμα τονβασάνιζε η στάση του, αλλά δεν καταλάβαινε τη στά-ση των άλλων απέναντι στη στάση του.

Για σένα έχει σημασία η στάση σου, είπε ο σύ-ντροφος Πολύφημος, αλλά για τους άλλους φαίνεταιότι είναι πιο σημαντική η στάση τους απέναντι στηστάση σου. Νομίζω ότι, αντί να πικραίνεσαι, πρέπειεπειγόντως να αποκτήσεις κι εσύ μια στάση απένα-ντι στη στάση τους.


Ποιος έχει δίκιο

Πάντοτε με εντυπωσίαζε η βεβαιότητα των νέων ότιέχουν σε όλα δίκιο, συνήθιζε να λέει ο έμπειρος σύ-ντροφος Πολύφημος. Φυσικά είναι απολύτως κατα-νοητή και πάντως περισσότερο κατανοητή από τηβεβαιότητα των παλιών ότι εκείνοι έχουν σε όλα δί-κιο. Οι τελευταίοι βέβαια όντως έχουν συνήθως δί-κιο, αλλά δεν είναι δυνατόν να το βρουν γιατί, λόγωηλικίας, δεν βλέπουν καλά.


Το ποτάμι του έρωτα

Κάποτε συνέβη στον σύντροφο Πολύφημο κάτι πο-λύ ευχάριστο, αλλά και πολύ ενοχλητικό. Η Δ, μιαπολύ νεότερή του και όμορφη γυναίκα, με την οποίαγνωρίστηκαν κάποια στιγμή στο Κίνημα, τον ερω-τεύτηκε, και όχι μόνο τον ερωτεύτηκε, αλλά καθώςήταν σε μια ηλικία που δεν είχε μάθει ακόμα να κρύ-βει προθέσεις και αισθήματα, το έδειχνε κιόλας μεκάθε τρόπο. Με αποτέλεσμα, φυσικά, αν και κατάβάθος η Δ του άρεσε πολύ, ο σύντροφος Πολύφημοςνα ενοχλείται από τα χαμόγελα και τα πειράγματατων φίλων του, που η αλήθεια είναι ότι τον ζήλευανκάπως.

Μου εξομολογήθηκε, του είπε μια μέρα ο καλόςτου φίλος, ότι σε σένα βλέπει όλη τη γενναιότητα καιτη σταθερότητα του Κινήματος, κι αυτός νομίζω εί-ναι και ο λόγος που είναι ερωτευμένη μαζί σου.

Αυτός είναι ο λόγος που πιστεύει ότι είναι ερωτευ-μένη μαζί μου, απάντησε κάπως θυμωμένος ο σύ-ντροφος Πολύφημος και πρόσθεσε ότι όποιος θέλει ναείναι ρεαλιστής οφείλει να αναζητά ακόμα και στον έ-ρωτα όχι μόνο το δροσερό ποτάμι, στο οποίο θα μπο-


ρούσε να κολυμπήσει, αλλά και τις ρουφήχτρες πουκρύβει, στις οποίες θα μπορούσε να πνιγεί.

Κι επειδή έκρινε ότι το πράγμα δεν πήγαινε άλλο,αποφάσισε να μιλήσει με τη Δ, για να κοπούν επιτέ-λους με το μαχαίρι οι συζητήσεις και τα χαμόγελαεις βάρος του, αλλά και εις βάρος της. Το οποίο και έ-κανε, αν και με απροσδόκητο γι’ αυτόν αποτέλεσμα,γιατί δεν κόπηκαν με το μαχαίρι οι συζητήσεις, αλλάκόπηκαν με το μαχαίρι κάποιες πολιτικές βεβαιότη-τές του για το δροσερό ποτάμι και τις ρουφήχτρεςτου, αφού από το ίδιο βράδυ βρέθηκε να κολυμπά ευ-τυχισμένος στο δροσερό ποτάμι, αδιαφορώντας γιατις ρουφήχτρες στις οποίες θα μπορούσε να πνιγεί.


Το βαρίδι στα πόδια

Όλα αυτά τα χρόνια της τρεχάλας, έλεγε ο σύντρο-φος Πολύφημος, υπήρξαν άνθρωποι που μου φέρθη-καν άσχημα και το προσπέρασα, αλλά και άνθρωποιστους οποίους φέρθηκα άσχημα και το προσπέρασα.Κι όσο κι αν λέμε περασμένα ξεχασμένα, η αλήθειαείναι ότι αυτά δεν ξεχνιούνται, πιο πολύ μάλιστα δενξεχνιούνται τα άσχημα που έκανα και προσπέρασαπαρά τα άσχημα που μου έκαναν και προσπέρασα.

Μα δεν είναι δυνατόν να ζούμε σήμερα με το βάροςτων τύψεων, εξανέστη ο καλός του φίλος. Οι καιροίέχουν αλλάξει, τι νόημα θα είχε λοιπόν ένα τέτοιο βα-ρίδι στα πόδια μας; Ό,τι έγινε έγινε.

Δεν ξέρω τι νόημα θα είχε ένα τέτοιο βαρίδι σταδικά σου πόδια, αφού ό,τι έγινε έγινε, απάντησε ο σύ-ντροφος Πολύφημος. Αλλά εμένα με εμποδίζει του-λάχιστον να τρέχω.


Τα νερά και το μωρό

Όταν ο Γραμματέας Χ θύμωνε, ήταν στην κριτικήτου πολύ σκληρός και δεν άφηνε τίποτε όρθιο. Άντεπήγαινε έξω να συνέλθεις γιατί άσπρισες, είπε κάπο-τε στον άπειρο σύντροφο Πολύφημο, αφού πρώτατου μίλησε πολύ άσχημα μπροστά και σε άλλους γιακάποιο λάθος που πίστευε ότι είχε κάνει.

Το ίδιο βράδυ, μετανιωμένος με τον δικό του τρό-πο, πέρασε από το πόστο του σύντροφου Πολύφη-μου, υποτίθεται για να τον δει, κι αφού είπαν πολλάκαι διάφορα έφερε με τρόπο την κουβέντα στην πρω-ινή σκηνή και του έδωσε έτσι την ευκαιρία να του πειότι τόσο απόλυτη και εξοντωτική κριτική δεν βοηθά-ει αυτόν που υποτίθεται ότι θέλει να βοηθήσει, αλλάούτε και τη δουλειά, αφού ποτέ η προσβολή δεν μπο-ρεί να είναι εποικοδομητική.

Έχεις δίκιο για τη μορφή της κριτικής μου, απά-ντησε ο Γραμματέας Χ, αλλά το περιεχόμενό της α-κόμα κι έτσι μπορεί να βοηθήσει, αν δεν πετάξεις μα-ζί με τα νερά και το μωρό.

Ενώ αναγνώρισε δηλαδή στον άπειρο σύντροφοΠολύφημο ένα μικρό δίκιο, αναγνώρισε στον εαυτό

2


του ένα πολύ μεγαλύτερο. Του άφησε γενναιόδωρατα νερά και κράτησε το μωρό.

Τότε αυτό μου φάνηκε πολύ σοφό, έλεγε ύστερααπό χρόνια ο έμπειρος σύντροφος Πολύφημος, αλλάόχι και σήμερα. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου είναικαλύτερα να πετάς και το μωρό, γιατί το έχεις ο ίδιοςπνίξει στα νερά σου. Εκτός βέβαια αν έχεις τόση ε-ξουσία, που ακόμα κι ένα νεκρό μωρό μπορείς να τοκάνεις να κλαίει.


Το καλαμπόκι και η πατρίδα

Ο σύντροφος Πολύφημος φιλοξενήθηκε κάποτε σ’ έ-να χωριό από ένα νεαρό ζευγάρι και του έκανε εντύ-πωση που στο εικονοστάσι του σπιτιού, μπροστάμάλιστα από τις εικόνες, είχαν αποθέσει προσεκτικάένα ξερό καλαμπόκι.

Την άλλη μέρα, την ώρα που έπιναν τον καφέτους, ρώτησε τον νεαρό άντρα γιατί φύλαγε αυτό τοκαλαμπόκι κι εκείνος του διηγήθηκε μια πικρή, αλλάόμορφη ιστορία.

Η μητέρα του, μια απλή χωριάτισσα που πίστευεότι πρέπει να αγαπάμε την πατρίδα και να τη φυλά-με σαν τα μάτια μας, βγήκε στο αντάρτικο τον καιρότης Κατοχής, πολέμησε με αυταπάρνηση, τραυματί-στηκε δυο φορές και ανταμείφθηκε γι’ αυτό με πολλάβάσανα και δέκα χρόνια φυλακή. Όταν με το καλό α-ποφυλακίστηκε, γύρισε στο χωριό της, παντρεύτηκεκι έκανε τρία αγόρια.

Εγώ είμαι ο πρωτότοκος, είπε ο οικοδεσπότης, κιόταν επρόκειτο να πάω στον στρατό με φώναξε κρυ-φά απ’ όλους, μου έδωσε αυτό το ξερό καλαμπόκι τυ-λιγμένο σ’ ένα καθαρό μαντίλι και μ’ έβαλε με το πιο


αποφασιστικό ύφος να ορκιστώ ότι θα το αγαπάω,θα το φυλάω σαν τα μάτια μου και θα της το φέρωπίσω όπως μου το παρέδωσε, ό,τι κι αν γίνει.

Θέλησα να μάθω φυσικά τι σήμαινε αυτό, αλλά α-ντί για εξηγήσεις μ’ έβαλε να ορκιστώ για δεύτερηκαι τρίτη φορά, γιατί ήθελε να είναι βέβαιη. Κι εγώ,που το αγαπούσα και το φύλαγα σαν τα μάτια μου,το έφερα πίσω και το έβαλα εκεί στο εικονοστάσι γιανα τη θυμάμαι, αν και δεν πρόλαβε να μου εξηγήσειγιατί όλα αυτά.

Νομίζω ότι καταλαβαίνω, είπε σκεφτικός ο σύ-ντροφος Πολύφημος. Πεποίθηση της μητέρας σου ή-ταν ότι το να αγαπάς και να φυλάς σαν τα μάτια σουοτιδήποτε, ακόμα και ένα ξερό καλαμπόκι, είναι πο-λύ πιο ασφαλές από το να αγαπάς και να φυλάς σαντα μάτια σου την πατρίδα. Όσο πιο ξερό μάλιστα τό-σο το καλύτερο.



Το μάτι και το δίκιο

Στις πολύ δύσκολες αλλά και στις απλώς δύσκολεςεποχές, ο έμπειρος σύντροφος Πολύφημος ακολου-θούσε τον απαράβατο κανόνα να σωπαίνει τελείωςκαι ολοκληρωτικά όταν έπεφτε στα χέρια της Ασφά-λειας. Γνωριζόμαστε τόσο καλά μ’ αυτούς, ώστε δενχρειάζεται ούτε λέξη, συνήθιζε να λέει.

Ο άπειρος όμως σύντροφος Πολύφημος δεν είχετην ίδια στάση, κι αυτό παραλίγο να του κοστίσει α-κριβά την πρώτη φορά που τον συνέλαβαν, μια πολύάγρια εποχή, γιατί θεώρησε τότε ζήτημα αρχής ναδηλώνει, παρ’ όλο το ξύλο, ότι ονομάζεται σύντροφοςΠολύφημος. Το αποτέλεσμα ήταν ο αγριεμένος απότην επιμονή του αυτή επικεφαλής των βασανιστών,που φαίνεται ότι είχε και κάποιες γνώσεις μυθολο-γίας, να τον χτυπήσει κάποια στιγμή πολύ άσχημαστο γερό μάτι, κραυγάζοντας έξω φρενών και επί λέ-ξει: αν εσύ είσαι, πούστη, ο σύντροφος Πολύφημος,τότε από μένα θα το βρεις, γιατί εγώ είμαι ο κύριοςΟδυσσέας.

Ευτυχώς γλίτωσα παρά τρίχα το μάτι μου, έλεγεπολύ αργότερα ο έμπειρος σύντροφος Πολύφημος,


αλλά κατάλαβα τότε ότι η σιωπή έχει μερικές φορέςπερισσότερο δίκιο από τις λέξεις. Αυτό αφορά ιδιαί-τερα τις περιπτώσεις που απέναντί σου έχεις ανθρώ-πους όχι μόνο βέβαιους ότι το δίκιο τους βγάζει μάτι,αλλά και βέβαιους επίσης ότι εμείς είμαστε κύκλω-πες, ενώ αυτοί συνεχίζουν την παράδοση του Οδυσ-σέα.


Σωστός και λάθος δρόμος

Επί χρόνια, είπε ο σύντροφος Πολύφημος, το όνοματου Κ ήταν από τα ονόματα που σηματοδοτούσαν τοθάρρος και την εξέγερση και καθώς είχε την ατυχίανα γεννηθεί μια εποχή που η εξέγερση ηττήθηκε καιτο θάρρος ήταν υπό διωγμό, πέρασε από σαράντακύματα.

Αλλά ούτε φυλακές ούτε εξορίες ούτε βασανιστή-ρια τον έβγαλαν από τον δρόμο που πίστευε σωστό,κι όταν η χώρα μπήκε σε πιο ήρεμα νερά, η παλικα-ριά, η σταθερότητα και η σοφία που έδειξε ανταμεί-φθηκαν.

Εκείνοι που βάδιζαν στον ίδιο δρόμο μ’ αυτόν,πολλοί μάλιστα είχαν πάρει αυτό τον δρόμο με το δι-κό του παράδειγμα και τις δικές του παραινέσεις, τουέδωσαν αξιώματα και τον ανέβασαν πολύ ψηλά στοΚίνημα. Τόσο ψηλά, ώστε να δει κάποια μέρα με κα-λή ορατότητα πολύ μακριά στον ορίζοντα και να δια-κηρύξει έκπληκτος σε όσους έστεκαν χαμηλότερα ότιείχαν πάρει κι αυτός κι αυτοί, τόσα χρόνια, λάθοςδρόμο.

Ελάχιστοι όμως από εκείνους που μέχρι τότε τον


άκουγαν και τον πίστευαν έδειξαν τη διάθεση να α-κούσουν και να πιστέψουν μια τόσο φανερά παράλο-γη διαπίστωση και οι περισσότεροι σκέφτηκαν ότιτο μεγάλο ύψος, σ’ αυτή μάλιστα την ηλικία, προκα-λεί ίλιγγο και συσκοτίζει την κρίση.

Έτσι τον κατέβασαν από κει και ανέβασαν άλλον,νεότερο στη θέση του, στα προσόντα του οποίου προ-σμετρήθηκε και η ελαφρά μυωπία του.


Το Κίνημα και το μπουκάλι

Στις φυλακές της πόλης Θ, τον απόλυτο μονάρχηβαρυποινίτη Λάζο όλοι τον αποκαλούσαν Αρχηγό, ε-κτός από τον σύντροφο Πολύφημο και τους λίγουςπολιτικούς κρατουμένους, που απέφευγαν για λό-γους αρχής –«κατά κάποιον τρόπο», υποσημείωνε οσύντροφος Πολύφημος– μια τέτοια προσφώνηση καιτον φώναζαν με το όνομά του, αν και αυτό φαινόταννα τον ενοχλεί κάπως.

Ένα απόγευμα, καθώς όλοι έκαναν τα μπρος πί-σω τους στο προαύλιο και υπήρχε ως συνήθως συνω-στισμός, ένας από τους πολιτικούς τράκαρε άθελάτου με ένα νεοφερμένο ποινικό κι αυτός έκανε κάτιπου δεν είχε ξαναγίνει. Τον έβρισε άσχημα κι όταν οάλλος έκανε το λάθος να απαντήσει, είδε με τρόμο νασχηματίζεται ένας κύκλος γύρω τους κι ένα κύμασιωπής να απλώνεται στο προαύλιο, ενώ ο ποινικόςσήκωνε ήδη το χέρι, στο οποίο κρατούσε ένα χοντρόμπουκάλι γεμάτο νερό.

Αρχηγέ, φώναξε τότε παρακλητικά κοιτάζονταςπρος τον Λάζο ο σύντροφος Πολύφημος, που παρα-κολουθούσε τη σκηνή, κι ο Λάζος όχι μόνο πετάχτη-


κε σαν αίλουρος και εμπόδισε το μπουκάλι να συνα-ντήσει το κεφάλι για το οποίο προοριζόταν, αλλά καικρατώντας ψηλά το εχθρικό χέρι με το μπουκάλι,για να τα βλέπουν όλοι, έβγαλε ένα μικρό λόγο. Ό-ποιος σηκώσει χέρι πάνω σ’ αυτούς θα του το κόψω,ήταν το πολιτικό του νόημα.

Έτσι, κατέληγε με σοβαρότητα ο σύντροφος Πο-λύφημος όταν έλεγε αυτή την ιστορία, σημειώσαμετη μέρα εκείνη μια σημαντική νίκη. Χρειάστηκε βέ-βαια να κάνουμε κάποια υποχώρηση αρχής, «κατάκάποιον τρόπο», αναγνωρίζοντας έναν εγκληματίαγια αρχηγό, αλλά στη συζήτηση που ακολούθησε υ-πήρξε ομοφωνία ότι καλά κάναμε, με δεδομένο τονσυσχετισμό των δυνάμεων.

Από τότε όλοι φωνάζαμε τον Λάζο Αρχηγό μετον δέοντα σεβασμό, γιατί το Κίνημα πρέπει να κοι-τάζει βέβαια πάντα το νερό, αλλά δεν πρέπει να ξε-χνάει και το μπουκάλι, ιδιαίτερα όταν αυτό υψώνεταιαπειλητικά πάνω από το κεφάλι του.


Το σοφό μαξιλάρι

Θέλω να συμβουλευτώ το μαξιλάρι μου, συνήθιζε ναλέει ο Γραμματέας μιας σπουδαίας οργάνωσης όταναντιμετώπιζε κάποιο σοβαρό πρόβλημα και άφηνετη λύση για την άλλη μέρα. Όταν μάλιστα μια από-φαση έπρεπε να ληφθεί αμέσως γιατί τα γεγονότα έ-τρεχαν, έστελνε να του φέρουν το μαξιλάρι στη συνε-δρίαση.

Ήταν ένα απλό μαξιλάρι, αλλά πολύ σοφό, πουσυμβούλευε όμως μόνο εκείνον, κι έτσι όλοι οι άλλοιαισθανόμασταν μειονεκτικά που χρησιμοποιούσαμετα συνηθισμένα μαξιλάρια, θυμόταν ο σύντροφος Πο-λύφημος. Πολύ πιο μειονεκτικά μάλιστα εμείς οι πα-λιότεροι, που λόγω μακράς κομματικής θητείας εί-χαμε πρόβλημα με τη σπονδυλική μας στήλη και δενχρησιμοποιούσαμε καθόλου μαξιλάρι.

2


Ευτυχώς

Ο σύντροφος Πολύφημος, που είχε χάσει το ένα τουμάτι στον Εμφύλιο, δεν είχε ποτέ ύστερα απ’ αυτόπροβλήματα όρασης και πάντα ήταν βέβαιος ότι βλέ-πει μια χαρά, έστω και με ένα μάτι. Η βεβαιότητάτου όμως ως προς αυτό τέλειωσε μια μέρα, όταν ξαφ-νικά και για κάποιον πολιτικό λόγο που δεν χρειάζε-ται να αναφερθεί εδώ, του καρφώθηκε η σκέψη ότι ί-σως να μην έβλεπε τόσο καλά όσο πίστευε μέχρι τότε.

Αυτό του δημιούργησε μεγάλο προβληματισμόγια το αν ό,τι έβλεπε ήταν όπως το έβλεπε, και απότο άγχος του κατέληξε να βλέπει μισούς ανθρώπους,μισά σπίτια και μισούς δρόμους. Ως και στον ύπνοτου έβλεπε μισά όνειρα, πράγμα πολύ ενοχλητικό, κιέτσι αποφάσισε κάποια μέρα και ρώτησε δήθεν αδιά-φορα μισό σύντροφο πώς έχασε το μισό του σώμα.Στον Εμφύλιο, του απάντησε εκείνος ήρεμα και χω-ρίς να διστάσει, σε συνέχεια όμως θύμωσε, όταν ά-κουσε τον σύντροφο Πολύφημο να λέει, χωρίς να μπο-ρεί να κρύψει την ανακούφισή του: Ευτυχώς!


Ο Λένιν στην παιδική χαρά

Σε μεγάλη ηλικία ο Ρ, που είχε τη φήμη ανθρώπουάκαμπτου και πολύ πιστού στο Κίνημα, ορκιζότανστον σύντροφο Πολύφημο, όταν γύρισε από ένα προ-σκύνημα στη Μόσχα, ότι συνάντησε σε μια παιδικήχαρά τον Λένιν.

Καθόταν κάτω από ένα δέντρο και κοίταζε ταπαιδιά να παίζουν, αλλά όταν τον πλησίασα και τονπληροφόρησα ότι παραμένω πάντα πιστός στον λενι-νισμό, έφυγε χειρονομώντας και μουρμουρίζονταςθυμωμένα προς το μαυσωλείο του, είπε στενοχωρη-μένος ο Ρ.

Προφανώς δεν σε κατάλαβε γιατί μιλάτε άλληγλώσσα, τον παρηγόρησε ο σύντροφος Πολύφημος.


Ο γερο-τράγος και η αυτοκριτική

Η αυτοκριτική έχει μεγάλη αξία και μπορεί να λύσειπολλά προβλήματα, όχι μόνο του Κινήματος αλλά κιεκείνου που σφάλλει και είναι έτοιμος να αναγνωρίσειτο σφάλμα του με τον σωστό τρόπο, συνήθιζε να λέειο σύντροφος Πολύφημος. Κι έφερνε παράδειγμα τηνιστορία ενός πολιτικού πρόσφυγα που αξιώθηκε ναγυρίσει κάποτε στο χωριό του.

Εκεί βρήκε τη γυναίκα και τις τρεις κόρες του,που είχε χρόνια να δει, αλλά και τους γαμπρούς καιτα εγγόνια του, που πρώτη φορά έβλεπε. Όλοι τον υ-ποδέχτηκαν με αγάπη, αν και με κάποια φυσιολογι-κή αμηχανία, που έγιναν όμως θυμός και απέχθεια σελίγες μέρες, όταν αποκάλυψε στη γυναίκα του κι αυ-τή στις κόρες του κι αυτές στους γαμπρούς και σταεγγόνια του ότι στην ξένη χώρα όπου ζούσε τόσαχρόνια είχε αποκτήσει κι άλλη γυναίκα, κι άλλα παι-διά, κι άλλα εγγόνια, πράγμα που ποτέ δεν είχε ανα-φέρει στα χιλιάδες γράμματα που τους είχε στείλειόλα τα χρόνια της απουσίας του.

Τον γερο-τράγο! έλεγαν μεταξύ τους οι θυγατέρεςκαι πίεζαν τη μάνα τους να τον στείλει από κει που


ήρθε, πράγμα όμως που τελικώς δεν έγινε, γιατί με-σολάβησε μια έντιμη και σύμφωνη με όλους τους κα-νόνες αυτοκριτική του δίγαμου.

Αφού, σύμφωνα με τον πρώτο κανόνα της αυτο-κριτικής, αναγνώρισε θαρραλέα το σφάλμα του, εξή-γησε σε συνέχεια, σύμφωνα με τον δεύτερο κανόνατης αυτοκριτικής, πως το σφάλμα του δεν έγινε μεκακές προθέσεις, για να αναφερθεί ύστερα εκτενώς,σύμφωνα με τον τρίτο κανόνα της αυτοκριτικής, στιςδύσκολες αντικειμενικές συνθήκες οι οποίες οδήγη-σαν στο σφάλμα του, και να προσθέσει στο κατάλλη-λο σημείο, σύμφωνα με τον τέταρτο κανόνα της αυ-τοκριτικής, ότι ήταν οι αγνότερες προθέσεις, η μεγά-λη αγάπη γι’ αυτούς, τα παιδιά του, τη γυναίκα τουκαι τα εγγόνια του, που τον οδήγησαν στο σφάλμα νατους κρύψει το σφάλμα του, γιατί δεν ήθελε σε καμιάπερίπτωση ένα δικό του σφάλμα να τους στερήσειτον πατέρα και σύζυγο και παππού που τόσο είχανανάγκη. Ύστερα από όλα αυτά, έκλεισε σύμφωνα μετον τελευταίο κανόνα της αυτοκριτικής, ζητώνταςσυγγνώμη για το σφάλμα του και την ευκαιρία να ε-πανορθώσει.

Το αποτέλεσμα ήταν η τήρηση των κανόνων τηςαυτοκριτικής να αποδώσει και στην περίπτωση αυτήκαι να ζήσουν όλοι συγκινητικές στιγμές, καθώς σύ-ζυγος, θυγατέρες, γαμπροί και εγγόνια αγκάλιασαν


με δάκρυα στα μάτια και συγχώρησαν τον επίσηςδακρυσμένο σύζυγο, πατέρα, πεθερό και παππού.

Μόνο ένας νεαρός εγγονός δεν εννοούσε, ακόμακαι ύστερα απ’ αυτό, να καταλάβει την αξία της αυ-τοκριτικής και συνέχισε να τον αποκαλεί γερο-τρά-γο, αλλά αυτό δεν έχει και τόση σημασία, γιατί ποτέστη ζωή δεν λείπουν οι κακόπιστοι.


Έρως ανίκατε

Σε κάποια οργάνωση του Κινήματος, σε μια μικρήκαι συντηρητική πόλη, έστειλαν τον σύντροφο Πολύ-φημο για να αντιμετωπίσει μια δυσάρεστη κατάστα-ση που είχε δημιουργηθεί. Ο γραμματέας της οργά-νωσης, νέος και δραστήριος άνθρωπος, είχε συνάψεισχέσεις με μια όμορφη, σχεδόν συνομήλική του κο-πέλα, επίσης δραστήριο μέλος της ίδιας οργάνωσης,πράγμα που δεν θα προκαλούσε βέβαια σε κανέναν ε-ντύπωση, γιατί οι δυο τους ταίριαζαν μια χαρά, ανδεν τύχαινε η κοπέλα να είναι παντρεμένη.

Έτσι, ο σύντροφος Πολύφημος έπρεπε να δείξειμεγάλη προσοχή και ακόμα μεγαλύτερη διπλωματίαγια να χειριστεί ένα πρόβλημα που οι μισοί το χαρα-κτήριζαν σκάνδαλο, το οποίο αμαύρωνε την εικόνατου Κινήματος στο μεγάλο συντηρητικό κομμάτιτης τοπικής κοινωνίας και το απέδιδαν στο ζευγάριτων ερωτευμένων, ενώ οι άλλοι μισοί το χαρακτήρι-ζαν κακοήθεια, που αμαύρωνε την εικόνα του Κινή-ματος στο δυναμικό προοδευτικό κομμάτι της τοπι-κής κοινωνίας και την απέδιδαν στους επικριτές τωνερωτευμένων.


Φοβάμαι ότι έχω μόνο ερωτήσεις και όχι απαντή-σεις, είπε, όταν πήρε τελικά τον λόγο στη σχετικήσυνέλευση. Αναρωτιέμαι δηλαδή αν θα δεχόταν τοζευγάρι για το οποίο συζητάμε να χωρίσει, ο σύζυγοςνα συμφιλιωθεί με τη σύζυγο, η σύζυγος να συμφι-λιωθεί με τον σύζυγο και η σκανδαλισμένη πόλη ναξεχάσει το συμβάν, εφόσον έτσι αποφασίσουμε. Κιαφού περίμενε λίγο όρθιος και όλοι, κατηγορούμενοι,κατήγοροι και συνήγοροι, σώπαιναν σκεφτικοί, κά-θισε κάτω λέγοντας ότι τώρα η συνέλευση είχε όλατα στοιχεία για να μην αποφασίσει.


Αυτοπροσώπως χωρίς πρόσωπο

Ο έμπειρος σύντροφος Πολύφημος δεν περίμενε τηνέκπληξη που τον περίμενε όταν αντίκρισε μια ωραίαημέρα μια παλιά ασπρόμαυρη φωτογραφία της εξο-ρίας, που έδειχνε αγκαλιασμένους τον καλό του φίλο,τον σύντροφό τους Η, που είχε πεθάνει πρόσφατα,και στη μέση κάποιον που στη θέση του προσώπουτου δεν υπήρχε παρά μια τρύπα! Και η έκπληξή τουέγινε ακόμα μεγαλύτερη, συνοδεύτηκε μάλιστα απόμια κάποια ανατριχίλα, όταν το επόμενο δευτερόλε-πτο όχι μόνο θυμήθηκε πού και πότε τραβήχτηκε ηφωτογραφία, αλλά και συνειδητοποίησε ότι το πρό-σωπο χωρίς πρόσωπο ήταν ο ίδιος αυτοπροσώπως.

Πού τη βρήκες; ρώτησε τον καλό του φίλο σταχέρια του οποίου είχε βρεθεί η φωτογραφία κι εκείνοςτου εξήγησε ότι του την έδωσε ο άνθρωπος που έ-στειλαν για να ξεκαθαρίσει τα πράγματα του Η, ο ο-ποίος είχε πεθάνει μόνος κι άκληρος.

Φαίνεται πως όταν σε διέγραψαν ο καημένος ο Ηδεν ήθελε να καταστρέψει τη μοναδική φωτογραφίατου από την εξορία, αλλά δεν ήθελε και να φαίνεταιαγκαλιά μαζί σου, κι έτσι έλυσε το πρόβλημά του με


ψαλίδι, ή με ξυράφι, συμπέρανε ο καλός του φίλος, οοποίος όμως δεν περίμενε την έκπληξη που τον περί-μενε όταν είδε τον σύντροφο Πολύφημο να σηκώνε-ται απότομα, να στέκεται μπροστά στον καθρέφτηκαι να απευθύνει τον λόγο στο είδωλό του: ο σύντρο-φος χωρίς πρόσωπο; Αυτοπροσώπως!



Οι σεισμοί και οι επιπτώσεις τους

Τις δύσκολες εποχές που ο άπειρος σύντροφος Πολύ-φημος ταξίδευε ανάμεσα σε φυλακές και εξορίες, τοΚίνημα ήταν ιδιαίτερα σεισμογενές και οι σχεδόν πε-ριοδικοί σεισμοί προκαλούσαν όχι μόνο μεγάλες κα-ταρρεύσεις σε επιβλητικά ιδεολογικά κτίρια, αλλά καιέθαβαν ή ξέθαβαν ανθρώπους, με αποτέλεσμα μεγά-λες αλλαγές στην ιεραρχία και στο τοπίο των ανθρώ-πινων σχέσεων, ακόμα και των οικογενειακών.

Να, για παράδειγμα, μετά τον σεισμό που έθαψεστα ερείπια τον Γραμματέα Ζ και ξέθαψε από τα ε-ρείπια τον αντίπαλό του Π, σε ένα στρατόπεδο εκτο-πισμένων γυναικών συνέβη, σύμφωνα με τον σύντρο-φο Πολύφημο, ένα πολύ χαρακτηριστικό γεγονός.

Η σύζυγος του Γραμματέα Ζ, ο οποίος είχε θα-φτεί προσφάτως κάτω από τα ερείπια, έσπευσε έναπρωί να δηλώσει επισήμως στον διοικητή της φρου-ράς ότι το επώνυμό της δεν ήταν πλέον Ζ, δηλαδή τοεπώνυμο του συζύγου της, αλλά το πατρικό της.

Βγαίνοντας συνάντησε τη σύζυγο του Π, ο οποίοςείχε προσφάτως ξεθαφτεί από τα ερείπια, που έ-σπευδε στο ίδιο γραφείο για να δηλώσει επισήμως

2


στον διοικητή της φρουράς ακριβώς το αντίθετο. Τοεπώνυμό της ήταν πάλι Π, δηλαδή το επώνυμο τουσυζύγου της και όχι πλέον το πατρικό της.

Η μία μπήκε δηλαδή, σχολίαζε ύστερα από χρό-νια ο έμπειρος σύντροφος Πολύφημος, στο γραφείοτου διοικητή με το επώνυμο του άντρα της για ναβγει με το πατρικό της, ενώ η άλλη ετοιμαζόταν ναμπει με το πατρικό της για να βγει με το επώνυμοτου άντρα της. Η μία χωρίς σύζυγο πια, αφού ο σύ-ζυγός της είχε θαφτεί κάτω από τα ερείπια, και η άλ-λη με σύζυγο πια, αφού ο σύζυγός της είχε ξεθαφτείαπό τα ερείπια, αποφασισμένες όμως και οι δυο ναπροστατεύουν πάντα το καλό τους όνομα, έστω κι ανχρειαζόταν να το αλλάζουν πότε πότε.


Η ανανέωση

Σε αντίθεση με άλλους, ο έμπειρος σύντροφος Πο-λύφημος όχι μόνο δεν φοβόταν, αλλά και συμπαθού-σε τη λέξη ανανέωση. Είναι εντελώς ακίνδυνη καιπολύ χρήσιμη, έλεγε, αν χρησιμοποιείται σωστά.Ρυθμίζει την πίεση, ξεπλένει τους πιο δύσκολους λε-κέδες, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι κατάλληλα ε-πεξεργασμένη και σε κατάλληλες δόσεις ανοίγει τό-σο την όρεξη, ώστε να τρως ακόμα και τον σύντροφόσου, που λέει ο λόγος.


Τσιτάτα

Υπάρχουν φράσεις παλιών σοφών που κλείνουν σελίγες λέξεις τόση σοφία και συνεπώς τόση ομορφιά,ώστε να μπορείς να τις παρομοιάσεις με κολόνες τηςσκέψης τους, είπε ο σύντροφος Πολύφημος. Να τιςαποσπά όμως κανείς με το σφυρί για να στηρίξει μ’αυτές την παράγκα της δικής του σκέψης δεν δείχνεισοφία αλλά ανοησία, άσε που είναι και επικίνδυνο. Γι’αυτό νομίζω ότι κάτι τέτοιους πρέπει να τους προειδο-ποιεί η πολεοδομία ότι η παράγκα τους θα πέσει καιθα πλακώσει μια μέρα και τους ίδιους και τους άτυ-χους που βρήκαν καταφύγιο εκεί.


Φεγγαρένια ελευθερία

Τον έβδομο χρόνο της εξορίας του σε κάποιο ξερονή-σι, ο σύντροφος Πολύφημος κατάφερε μια νύχτα ναπιάσει το φεγγάρι.

Είχαν προηγηθεί πολλά όνειρα, πολλοί κρυφοί υ-πολογισμοί και πολλά βασανιστικά ξενύχτια, μέχρινα απελπιστεί ότι δεν θα πετύχει τον σκοπό που επι-δίωκε, τελικά όμως ήταν η απελπισία που τον οδή-γησε σε κάτι πολύ απλό, που αποδείχτηκε πολύ απο-τελεσματικό.

Παραφύλαξε μια φωτεινή καλοκαιρινή νύχταστην αμμουδιά, ενώ όλοι είχαν κοιμηθεί, και καθώςτο φεγγάρι κολυμπούσε αμέριμνο κι ευτυχισμένοστη θάλασσα, δεν χρειάστηκε παρά να κολυμπήσειαθόρυβα προς το μέρος του και να το σηκώσει απα-λά, μαζί με εκατομμύρια χρυσές σταγόνες νερού, στηδεξιά παλάμη του. Εκεί το κράτησε για λίγο, ίσα ίσαγια να αισθανθεί τη φεγγαρένια ελευθερία, και ύστε-ρα, επειδή το φεγγάρι νύσταξε κι αυτός ήταν γενικάκαι από άποψη αρχής εναντίον κάθε μορφής αιχμα-λωσίας, το άφησε πάλι απαλά στην επιφάνεια της


θάλασσας και κολύμπησε πίσω στη στεριά, όπουδιαπίστωσε ότι ήταν πολύ, μα πάρα πολύ κουρασμέ-νος.


ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΚΑΡΤΕΡΟΥ

Ο Σ Υ Ν Τ Ρ Ο Φ Ο Σ Π Ο Λ Υ Φ Η Μ Ο Σ

Κ Α Ι Η Μ Ι Σ Η Α Λ Η Θ Ε Ι Α

ΜΕ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΝΙΑΣ ΜΑΖΑΡΑΚΗ

ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΕ ΜΕ ΑΠΛΑ, DIDOT & OLGA ΚΑΙ

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΟ ΕΚΔΟΤΙΚΟ

ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ. ΤΗ ΜΑ

ΚΕΤΑ ΤΟΥ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΕ Ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΓ

ΓΕΛΑΚΗΣ, ΤΑ ΦΙΛΜ ΚΑΙ ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΜΟΝ ΤΑΖ

ΕΓΙΝΑΝ ΑΠΟ ΤΟ «ΑΝΑΓΡΑΜΜΑ». Η ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ

ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ «ΕΚΤΥΠΩΤΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗΣ»

ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗ «Θ. ΗΛΙΟΠΟΥ ΛΟΣ –

Π. ΡΟΔΟΠΟΥΛΟΣ Ο.Ε.» ΤΟN ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 2010

ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ


KARTEROS σελ - ΔΔ Layout 1 02/08/2010 6:01 ΜΜ Page 1 · ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ KARTEROS σελ...

Documents

Transcript of KARTEROS σελ - ΔΔ Layout 1 02/08/2010 6:01 ΜΜ Page 1 · ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ KARTEROS σελ...