Σκέψεις και προτάσεις

για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας στο σχολείο

Ημερίδα Φιλαναγνωσίας ( 9 Μαΐου 2014)

8ο Γυμνάσιο Περιστερίου

Η ιεροτελεστία της ανάγνωσης

Ντανιέλ Πενάκ

«Αυτή η ξαφνική ανακωχή μετά

το σαματά της μέρας, αυτή η

συνάντηση πέρα από κάθε

συγκυρία, αυτή η στιγμή

ευλαβικής σιωπής πριν απ’ τα

πρώτα λόγια της αφήγησης, η

φωνή μας (επιτέλους, αληθινή),

η τελετουργία των επεισοδίων»

αποτελεί «μιαν επιστροφή στον

μοναδικό παράδεισο που αξίζει:

την οικειότητα».

Η μελέτη

λογοτεχνικών

βιβλίων αποτελεί

μια μικρή

ιεροτελεστία στη

ζωή μας και μια

όαση στο εν

πολλοίς άνυδρο

τοπίο της

εκπαίδευσης.

Πετυχαίνουμε με τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας να

αγαπήσουν τα παιδιά την ανάγνωση λογοτεχνικών

βιβλίων;

Έρευνα του Π.Ι

για τη φιλαναγνωσία (2009)

• Πάνω από 75% των μαθητών δεν

διαβάζουν εξωσχολικά βιβλία και σε

ποσοστό 66% δεν τους δημιουργείται με

τη διδασκαλία του μαθήματος της

Λογοτεχνίας η επιθυμία να μελετήσουν

κείμενα και άλλων συγγραφέων από το

διδακτικό βιβλίο.

Η διδασκαλία αποσπασματικών κειμένων και οι νέες τεχνικές

προσέγγισής τους

• Δεν είναι η κατάλληλη λύση για την οικοδόμηση μιας υγιούς σχέσης των μαθητών μας με τη Λογοτεχνία.

• Από το 1997 εμπλουτίστηκε η διδακτική μεθοδολογία με ποικίλες τεχνικές και εναλλακτικές μορφές μάθησης (ανακαλυπτική, ομαδοσυνεργατική) με στόχο να «ξεκλειδώνουν» οι μαθητές τους μηχανισμούς του λογοτεχνικού έργου.

Τα βιβλία Λογοτεχνίας

• Ανανεώθηκαν, αλλά το πνεύμα παρέμεινε

ίδιο: κείμενα μικρά ή μεγαλύτερα,

ολόκληρα ή αποσπασματικά.

• Στο Λύκειο ανθολογημένα με ιστορική

σειρά.

• Στο Γυμνάσιο ενταγμένα στις ίδιες

θεματικές ενότητες και λιγότερα.

Τι εμποδίζει την ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων;

• Το «απωθητικό» σχολικό βιβλίο;

• Η όλη σχολική κουλτούρα και η μορφή της

ελληνικής εκπαίδευσης ;

• Οι πολλαπλές υποχρεώσεις των μαθητών στον

εξωδιδακτικό χρόνο;

• Η σχολική μελέτη;

Τι μαθητές «παράγει» το σύγχρονο σχολείο

• Κατά την άποψή μου, παιδιά

κουρασμένα, αγχωμένα, που έχουν

στην καλύτερη περίπτωση

αποστηθίσει βιβλία ολόκληρα. Λίγα

είναι αυτά που μιλούν με αγάπη για τα

σχολικά χρόνια.

Είναι όμως μόνο το σχολείο υπεύθυνο για την κινητοποίηση των

μαθητών προς την ανάγνωση;

«Το σχολείο δεν είναι απομονωμένο από την κοινωνία

και κανένα μάθημα δεν μπορεί να κάνει θαύματα. Οι

μαθητές, αλλά και οι εκπαιδευτικοί, προσέρχονται στο

σχολείο με ήδη σχηματισμένες αντιλήψεις για την

ανάγνωση, τη λογοτεχνία, τους συγγραφείς και τα

έργα. […] Όλοι οι θεσμοί επομένως που ασχολούνται

με το βιβλίο και την ανάγνωση έχουν ευθύνη για τη

λογοτεχνική εκπαίδευση που παρέχεται σε μια

κοινωνία και, ανεξάρτητα αν το επιδιώκουν ή όχι,

παίζουν έναν παιδαγωγικό ρόλο».

• Βενετία Αποστολίδου

Κι όμως η λογοτεχνία …

• «είναι μια πόρτα ανοιχτή. /Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν / τίποτα και προσπερνούνε. Όμως μερικοί / κάτι βλέπουν, το μάτι τους αρπάζει κάτι / και μαγεμένοι πηγαίνουνε να μπουν.»

• Το λογοτεχνικό βιβλίο είναι ένας κόσμος μυστικός, που καλεί τον αναγνώστη να τον ανακαλύψει.

Ορχάν Παμούκ:

«Η λογοτεχνία αποτελεί έναν αποκαλυπτικό καθρέφτη μέσα από τον οποίο ο άνθρωπος κατακτά την αυτογνωσία του κι αναγνωρίζει τις αντιφάσεις, τις πλάνες και τα αδιέξοδά του».

Η ανάγνωση ενός ολόκληρου βιβλίου

• Η συνεχής εναλλαγή των κειμένων καταστρέφει τη μυσταγωγία, διασπά την αυτοσυγκέντρωση, δεν ευνοεί τη διατήρηση του νήματος της αφήγησης και την προσήλωση στη δομή, πλοκή κι εξέλιξη της ιστορίας.

• Δεν αρκεί η μελέτη δύο (2) λογοτεχνικών βιβλίων που εισηγείται το νέο Πρόγραμμα Σπουδών και μάλιστα χωρίς στόχους, πλαίσιο και υποδομή.

Οι πολλαπλές ωφέλειες της ανάγνωσης λογοτεχνικών βιβλίων

• Διαβάζοντας λογοτεχνία βλέπουμε τη γλώσσα μας

στην καλύτερη μορφή της. Η γλώσσα της αποτυπώνει

στοχασμούς και συναισθήματα με έναν ιδιαίτερο

τρόπο, με υψηλά αισθητικά κριτήρια, με ποικίλα

γλωσσικά μέσα και επιλογές.

• Διαβάζοντας ένα βιβλίο, διαβάζουμε ένα κείμενο σε μία γλώσσα

αλλιώτικη, που χρησιμοποιεί λέξεις επιλεγμένες, συνηθισμένες

ή ασυνήθιστες, εμπλουτίζουμε το λεξιλόγιό μας, βελτιώνουμε το

λόγο μας, αποκτούμε εννοιολογικό πλούτο

• Ένα βιβλίο μας μυεί στον κόσμο του και μας

καλεί να το αποκωδικοποιήσουμε, να

εμβαθύνουμε στα νοήματά του, να

προβληματιστούμε σε ποικίλα φαινόμενα της

κοινωνικής και ατομικής ζωής, να σκεφτούμε

κριτικά για την ανθρώπινη μοίρα.

• Ιδίως η ανάγνωση της

ποίησης δημιουργεί στο

μυαλό μας όμορφες

εικόνες, αναπτύσσει τη

φαντασία μας, καλλιεργεί τη

συγκίνησή μας. Γιατί η

γλώσσα της ποίησης είναι

ένα μέσο λεπτό και

ευαίσθητο, ικανό να μας

γεμίσει με πλούτο

εμπειριών.

• Η επικοινωνιακή διάδραση αναγνώστη και συγγραφέα, η

ανίχνευση της προσωπικής του αγωνίας και της προσπάθειάς του

να μετουσιώσει μια εμπειρία σε μυθοπλασία, διαμορφώνουν την

αντίληψη μας για τον κόσμο.

• Ο μύθος, η πλοκή, οι κορυφώσεις, οι

ανατροπές δημιουργούν μικρές

διαδρομές που συνδέουν αδιόρατα το

βιβλίο με τον αναγνώστη, σαν τον ιστό

της αράχνης, καλλιεργούν τη μνήμη,

τη φαντασία, την ευαισθησία του.

Προκαλούν μικρές εκρήξεις στο

μυαλό και την ψυχή του.

• Είναι όμως σημαντικό να μη νιώθει ο

μαθητής την ανάγνωση λογοτεχνικών

βιβλίων ως καταναγκαστικό έργο, ούτε να

νιώθει ενοχές γιατί δεν διαβάζει ή γιατί

προτιμά την παραλογοτεχνία ή την

εφηβική λογοτεχνία από την κλασική. Θα

πρέπει να καλλιεργήσουμε στους μαθητές

μας το αίσθημα ότι η ανάγνωση είναι

δικαίωμα του παιδιού και όχι καθήκον.

Προτάσεις προς την κατεύθυνση της φιλαναγνωσίας

• Να δείχνουμε ότι η φιλαναγνωσία

είναι στάση ζωής. Είναι γνωστό ότι

τα παιδιά μιμούνται. Αν βλέπουν τους

μεγάλους να διαβάζουν και να

απολαμβάνουν το διάβασμα, θα το

δοκιμάσουν κι αυτά.

• Μια καλή ανάγνωση

μπορεί να είναι πιο

χρήσιμη από κάθε

ανάλυση, γιατί η σωστή

εκφώνηση του λόγου

προκαλεί τη

συγκινησιακή διέγερση

και ενεργοποιεί την

ενσυναίσθηση.

• Η εξοικείωση των παιδιών με τη σχολική

βιβλιοθήκη, ένα χώρο που μπορεί να

συμφιλιώσει το μαθητή με το διάβασμα και να

κατοχυρώσει τις προσωπικές του επιλογές.

• Οι λέσχες ανάγνωσης, όπου έχουν διεξαχθεί, απέδειξαν

ότι λειτουργούν πολύ θετικά για τους εφήβους που

συμμετέχουν. Ακούνε προτάσεις ανάγνωσης και

επιλέγουν συνήθως ως ομάδα το βιβλίο που τους

δελεάζει και στη συνέχεια το προσεγγίζουν όλοι μαζί

και μοιράζονται τις εμπειρίες τους.

• Οι προσκλήσεις συγγραφέων, πεζογράφων και

ποιητών, σε σχολεία και άλλους χώρους, όπου

θα μιλήσουν για τον τρόπο γραφής τους και θα

ανοίξουν το λογοτεχνικό εργαστήρι τους, θα

ανταλλάξουν τους προβληματισμούς τους, θα

απαντήσουν σε ερωτήσεις, είναι δυνατό να

κεντρίσουν το ενδιαφέρον των μαθητών.

• Εκδηλώσεις –όπως η σημερινή-

στις οποίες γίνεται διάχυση

φιλαναγνωστικών πρακτικών και

διαμοιρασμός εμπειριών και

εντυπώσεων, έχουν πολύ καλά

αποτελέσματα.

Σας ευχαριστώ!

Αγάθη

Γεωργιάδου

Σχ. Σύμβουλος ΠΕ02