ΔιΔάσκοντάσ Φυσικέσ έπιστήμέσΔημιουργία εργαστηρίου...

ΔιΔάσκοντάσ Φυσικέσ έπιστήμέσ στήν προσχολική έκπάιΔέυσή

ΔιΔάσκοντάσ Φυσικέσ έπιστήμέσ

στήν προσχολική έκπάιΔέυσήπροκλήσέισ κάι προοπτικέσ

έ π ι μ έ λ έ ι ά

Μιχαήλ Καλογιαννάκης

έκΔοσέισ GUTENBERG


προκλήσέισ κάι προοπτικέσ

έπιμέλέι ά


403 σσ (17 times 24 εκ)άριθμός έκδοσης 3087

κωδικός καταλόγου 9557349

ISBN 978-960-01-1927-5

copy Copyright 2018 Gutenberg

Διορθωσέισ

Μ Κλαυδιανού

σέλιΔοποιήσή

Γ Καρδαμίτσης

μοντάζ - Φιλμοποιήσή

Γ Γάγγος

μάκέτά έΞωΦυλλου

Χρ Παρασκευοπούλου

ΒιΒλιοπωλέιο GUTENBERGΔιΔοτου 37 106 80 άθήνά

τηλ 210 3642003 ndash Fax 210 3642030

υποκάτάστήμά θέσσάλονικήσιάσωνιΔου 13 - 546 35τηλ-Fax 2310 271147

wwwdardanosnetgr minus e-mail infodardanosnetgre-shop wwwdardanosnetgr

άπαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η ολική μερική ή περιληπτική αναπαρα-γωγή και μετάδοση έστω και μιας σελίδας του παρόντος βιβλίου κατά παράφραση ήδιασκευή με οποιονδήποτε τρόπο (μηχανικό ηλεκτρονικό φωτοτυπικό κλπ ndash ν 212193 άρθρο 51) ή απαγόρευση αυτή ισχύει και για τις δημόσιες υπηρεσίες βιβλιοθήκεςοργανισμούς κλπ (άρθρο 18) οι παραβάτες διώκονται (άρθρο 13) και τους επιβάλλο -νται κατάσχεση αστικές και ποινικές κυρώσεις σύμφωνα με το νόμο (άρθρα 64-66)

πέριέχομένά

έισάΓωΓή (μιχαήλ καλογιαννάκης) 11

π ρωτο μέροσ

άνιχνέυσή κάι ΔιΔάκτική άΞιοποιήσή άνάπάράστάσέων

μάθήτωνμάθήτριων Γιά έννοιέσ άπο τον χωρο των Φυσικων έπιστήμων

Δανάη Αρναντωνάκη bull Γλυκερία Φραγκιαδάκη bull Κώστας Ραβάνης

1 προσεγγίζοντας τη σκέψη των νηπίων για την πήξη των υγρών διαδρομές στο πλαίσιο της κοινωνικοπολιτισμικής-ιστορικής προσέγγισης 27

Σοφία Γκόρια bull Μαρία Παπαδοπούλου

2 άντιλήψεις παιδιών προσχολικής ηλικίας για την έννοια και τη λειτουργία των χαρτών 44

Φωτεινή Κληρονόμου bull Μαρία Αμπαρτζάκη bull Μιχαήλ Καλογιαννάκης

3 τα παιδιά ανακαλύπτουν τη βυθισμένη πόλη του άσωπού - Έρευνα δράσης για την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού προγράμματος laquoWater έcocultureraquo 59

Υβόνη Παύλου bull Μάριος Παπαευριπίδου bull Ζαχαρίας Ζαχαρία

4 μπορούν παιδιά προσχολικής ηλικίας να αναπτύξουν κατανόηση για το φαινόμενο της βύθισηςπλεύσης μέσα από πραγματικά και εικονικά περιβάλλοντα πειραματισμού 76

Κικιλία Τσουκαλά bull Βασιλεία Χρηστίδου

5 Φυσικές έπιστήμες και εκπαιδευτικό υλικό προσεγγίζοντας βιολογικές έννοιες στο νηπιαγωγείο 96

Μαριλένα Χαχλιουτάκη bull Παναγιώτης Παντίδος bullΕυαγγελία Ηρακλειώτη

6 προφορικός λόγος σχέδιο και χειρονομίες αναλύοντας τις απαντήσεις των παιδιών για τη δημιουργία των σεισμών 117

Καλλιόπη Τρούλη bull Χαράλαμπος Φασουλάς bullΜιχάλης Λιναρδάκης bull Μιχαήλ Καλογιαννάκης

7 άντιμετώπιση των φαινομένων του σεισμού και της ηφαιστειακής έκρηξης από τα παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας -ή περίπτωση του προγράμματος RACCE 135

Πηνελόπη Παπαδοπούλου bull Σοφία Αυγητίδου bull Πέτρος Καριώτογλου

8 άξιολόγηση μιας Διδακτικής μαθησιακής άκολουθίας για παιδιά προσχολικής ηλικίας με θέμα τις μαγνητικές αλληλεπιδράσεις 154

Δέυτέρο μέροσ

έκπάιΔέυσή έκπάιΔέυτικων προσχολικήσ ήλικιάσ

Μαρία Καλλέρη

9 έπαγγελματική αναβάθμιση εκπαιδευτικών προσχολικής ηλικίας στις Φυσικές έπιστήμες ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα 177

Αναστάσιος Ζουπίδης bull Αντώνης Στράγγας bull Πέτρος Καριώτογλου

10 ή επίδραση της ρητής διδασκαλίας της στρατηγικής έλέγχου μεταβλητών στην κατανόηση της μεθόδου από φοιτήτριες νηπιαγωγούς 197

Βασίλης Τσελφές bull Αντιγόνη Παρούση

11 Διδασκαλία-μάθηση ιδεών από θεωρίες σύγχρονης Φυσικής μέσω θεάτρου οι περιπτώσεις της πολυπλοκότητας και του πεδίου-σωματιδίου Higgs 215

πέριέχομένά8

Γεωργία Νάτσιου bull Μαρία Μπιρμπίλη bull Μελπομένη Τσιτουρίδου

12 ή εκπαίδευση στις Φυσικές έπιστήμες μέσα από την εμπειρία και τις αντιλήψεις φοιτητώνφοιτητριών 235

τριτο μέροσ

ορΓάνωσή Δράστήριοτήτων Φυσικων έπιστήμων

Ελένη Κολοκούρη bull Κατερίνα Πλακίτση

13 μία διδακτική πρόταση για τις Φυσικές έπιστήμες στις πρώτες βαθμίδες εκπαίδευσης σύμφωνα με τη θεωρία της δραστηριότητας 259

Μιχαήλ Καλογιαννάκης bull Χαρίκλεια Ρεκούμη bullΔημήτρης Πρωτοπαπάς

14 Δημιουργία εργαστηρίου Φυσικών έπιστημών για τη διδασκαλία γεωλογικών φαινομένων σε παιδιά προσχολικής ηλικίας η περίπτωση της διδασκαλίας των ορυκτών - πετρωμάτων 280

Ανθούλα Μαΐδου bull Κατερίνα Πλακίτση bull Χαρίτων Πολάτογλου

15 το σπίτι του σωκράτη μια διαχρονική διαπολιτισμική προσέγγισηστη βιοκλιματική αρχιτεκτονική για όλες τις ηλικίες 302

Βασίλειος Οικονομίδης

16 χώρος υλικά και διδακτικές προσεγγίσεις για τις Φυσικές έπιστήμεςστο νηπιαγωγείο 323

τέτάρτο μέροσ

προκλήσέισ Γιά τισ Φυσικέσ έπιστήμέσ στήν προσχολική έκπάιΔέυσή

Μάριος Α Πουρκός

17 κριτική θεώρηση των βασικών θεωρητικών προσεγγίσεων που αφορούν τις έννοιες και τις κατηγορίες - ή οικο-σωματικο-βιωματική προοπτική και οι συνεπαγωγές της για μια εναλλακτική ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση στην εκπαίδευση 343

9πέριέχομένά

Μαρία Ξανθουδάκη

18 laquoFrom being about something to being about somebodyraquo ο εκπαιδευτικός ρόλος του σύγχρονου μουσείου 360

Στέλιος Γκαδρής

19 οι Φυσικές έπιστήμες ως συνδιαμορφωτής της συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης των νηπίων 373

έυρέτήριο ονομάτων συΓΓράΦέων τομου 389οι συΓΓράΦέισ του τομου 391


έισάΓωΓή

Μιχαήλ ΚαλογιαννάκηςΕπίκουρος καθηγητής Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης

Πανεπιστήμιο Κρήτης (mkalogianedcuocgr)

στισ μέρέσ μάσ εμφανίζεται ένα συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για την ει-σαγωγή των Φυσικών έπιστημών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και ιδιαί-τερα στην προσχολική (ραβάνης 1999 Ravanis 2000 κωνσταντίνου κά 2002χρηστίδου amp χατζηνικήτα 2003 κολιόπουλος 2005 καμπεζά amp ραβάνης2005 πλακίτση 2007 χρηστίδου 2008 Δημητρίου 2013 καριώτογλου amp πα-παδοπούλου 2014 καλλέρη 2016 ραβάνης 2016 τσελφές 2016) οι Φυσι-κές έπιστήμες (Φέ) συνιστούν έναν βασικό και ευχάριστο τρόπο εξερεύνησηςκαι κατανόησης του περιβάλλοντός μας ο χαρακτήρας και το περιεχόμενό τουςπου εντάσσονται στα εκπαιδευτικά συστήματα η θέση τους στα άναλυτικά προ-γράμματα οι τρόποι με τους οποίους οργανώνεται και πραγματώνεται η μετά-δοσή τους στους εκπαιδευτικούς θεσμούς καθώς και οι τρόποι με τους οποίουςσυντελείται η μάθηση συνιστούν αντικείμενα έντονου ερευνητικού ενδιαφέρο-ντος στις εκπαιδευτικές κοινότητες ουσιαστικά η μάθηση των Φέ δεν περιο-ρίζεται στη σχολική αίθουσα αλλά αναπτύσσεται και έξω από τον τυπικό σχολι-κό χώρο στη φύση (Δημητρίου 2013 καριώτογλου amp παπαδοπούλου 2014)

τα παιδιά εισέρχονται στο εκπαιδευτικό σύστημα με αρχικές εναλλακτικέςιδέες και ερμηνείες για διάφορα φαινόμενα τα οποία θα διδαχτούν ή διερεύνη-ση των φυσικών εννοιών και φαινόμενων από τα μικρά παιδιά συμβάλλει ση-μαντικά στη γνωστική τους ανάπτυξη ή προσχολική εκπαίδευση αποτελώνταςτην πρώτη μορφή οργανωμένης εκπαιδευτικής παρέμβασης είναι ο χώρος στονοποίο οι βιωματικές νοητικές παραστάσεις των παιδιών μπορούν να διευρυνθούνκαι να μετασχηματιστούν ικανοποιώντας μια σημαντική διάσταση που σχετί-ζεται με την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών και έχει ιδιαίτερη θέση στη δη-μιουργία των αρχικών αντιλήψεών τους για την επιστημονική γνώση (ραβάνης1999 πλακίτση 2007 καλλέρη 2016) ως εκ τούτου ο σχεδιασμός μαθησιακών

δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν την εξερεύνηση του φυσικού κόσμου απότα μικρά παιδιά αποτελεί μεγάλη πρόκληση (Ravanis 2017)

ή ενασχόληση με τις Φέ ως μια ανθρώπινη προσπάθεια διεγείρει τον θαυ-μασμό δίνει ομορφιά και εμπνέει ενδιαφέροντα στουςις μαθητέςτριες ή εκ-παίδευση στις Φέ στην προσχολική ηλικία υλοποιείται σε διαφορετικά διδα-κτικά πλαίσια σε τυπικά και άτυπα περιβάλλοντα μάθησης (Δημητρίου 2013 κα-ριώτογλου amp παπαδοπούλου 2014) οι Eshach και Fried (2005) θεωρούν ότιοι θετικές πρώτες εμπειρίες των Φέ βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν επιστη-μονικές ιδέες και συλλογιστική θετική στάση απέναντι στην επιστήμη έπιπλέονη καλύτερη κατανόηση της γνώσης των παιδιών σχετικά με τις επιστημονικέςέννοιες μπορεί να οδηγήσει στον σχεδιασμό αποτελεσματικότερων προγραμμά-των σπουδών τα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι σε θέση να διαμορφώνουνστοιχεία επιστημονικών εννοιών αναπτύσσοντας ταυτόχρονα στοιχειώδεις έν-νοιες κατανόησης της επιστήμης

Για τη διδασκαλία των Φέ σημαντικό ρόλο στην προσέγγιση της κάθε έν-νοιας παίζει η επιλογή της κατάλληλης μεθοδολογίας η γνώση αντιλήψεων πουπροϋπάρχουν και κατrsquo επέκταση των μαθησιακών εμποδίων των παιδιών πάνωστο θέμα που πρόκειται να προσεγγίσουν (ραβάνης 1999 καριώτογλου 2006)άρκετά συχνά τα παιδιά είναι εκ φύσεως περίεργα και από μικρή ηλικία ασχο-λούνται ενεργά με το περιβάλλον για να αναπτύξουν θεμελιώδεις κατανοήσειςτων φαινομένων που παρατηρούν και βιώνουν και κατασκευάζουν βασικές δε-ξιότητες της επιστημονικής διαδικασίας (Eshach amp Fried 2005 Platz 2004)τα παιδιά εντάσσονται σrsquo ένα πλαίσιο στο οποίο οι δραστηριότητες που αναπτύσ-σονται πραγματοποιούνται με την αξιοποίηση κάθε δυνατότητας που μπορούμενα αντλήσουμε από τη φύση την κοινωνία και τον πολιτισμό (πλακίτση 2012Roth Goulart amp Plakitsi 2013)

έιδικότερα για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας οι επιστημονικές δεξιότη-τες αποτελούν το μέσο με το οποίο διαμορφώνονται οι έννοιες κατά τη διαδικασίατης μάθησης (κωνσταντίνου κά 2002) σύμφωνα με τον κολιόπουλο (2005)το πέρασμα από την επιστημονική γλώσσα στην τρέχουσα καθημερινή γλώσσαδεν είναι μια απλή διαδικασία laquoμετάφρασηςraquo αλλά αποτελεί ουσιαστικά μία πλή-ρη αναδιαμόρφωση της επιστημονικής γλώσσας Για την προσχολική εκπαί-δευση η διδασκαλία των Φέ είναι υλοποιήσιμη διότι έχουν αναπτυχθεί διδα-κτικές στρατηγικές που καθιστούν εφικτό τον διδακτικό μετασχηματισμό επι-στημονικών μοντέλων σε πρόδρομα εννοιολογικά μοντέλα Φυσικών έπιστημών(Ravanis 2000 κολιόπουλος 2002)

έίναι πλέον αποδεκτό ότι οι καταλληλότερες επιστημονικές δεξιότητες γιατην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία αποτελούν η παρατήρηση η επικοι-νωνία η σύγκριση η ταξινόμηση η μέτρηση η ερμηνεία και η πρόβλεψη (Har -len 1996 ραβάνης 2001 ραβάνης 2016) τα τελευταία χρόνια μία από τις ση-μαντικότερες μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση στις Φυσικές έπιστήμες αποτελεί

έισάΓωΓή12

η επιστημονική διερεύνηση στοχεύοντας να δώσει στα παιδιά τη δυνατότητα νααποκτήσουν αυθεντικές επιστημονικές εμπειρίες και ουσιαστικό νόημα στη μά-θησή τους (χρηστίδου 2008 καλλέρη 2016) έίναι αποδεδειγμένο ότι η διε-ρεύνηση των φυσικών εννοιών και φαινόμενων από τα μικρά παιδιά παρά τουςγνωστικούς περιορισμούς συμβάλλει σημαντικά στη γνωστική ανάπτυξή τους(τσελφές amp μουστάκα 2004) Όμως πρέπει να επισημανθεί ότι ένα γνωστικόβάρος αφήνει ελάχιστη ικανότητα στο παιδί να επεξεργάζεται νέες πληροφορίεςπαρεμποδίζοντας έτσι τη μάθηση (Kirschner Sweller amp Clark 2006)

το περιεχόμενο της επιστήμης για μικρά παιδιά πρέπει να βασίζεται σε πα-ρατηρήσιμα φαινόμενα τα οποία μπορούν να βιώσουν τα παιδιά στην καθημε-ρινότητά τους (French 2004) Για παράδειγμα έννοιες της επιστήμης σχετικά μετο χρώμα και το φως την ενέργεια (Koliopoulos Christidou Symidala amp Kou -tsoumba 2009) τις σκιές (Impedovo Delserieys-Pedregosa Jegou amp Ravanis2017) τον ηλεκτρισμό (μωραΐτη amp Βαβουγυιός 2011) τους μαγνήτες (Poime -ni dou amp Christidou 2010 Kalogiannakis Nirgiannaki amp Papadakis 2018) μπο-ρούν να βιώσουν τα μικρά παιδιά στο άμεσο περιβάλλον τέτοιες εμπειρίες μπο-ρούν να στηρίξουν τη βαθύτερη μάθηση των παιδιών γιrsquo αυτές τις έννοιες ταπαιδιά έχουν μια φυσική τάση να απολαμβάνουν την παρατήρηση και τη σκέψηγια τη φύση (Eshach amp Fried 2005 Ramey-Gassert 1997) έπίσης έχουν κίνη-τρα να εξερευνήσουν τον κόσμο γύρω τους και οι πρώτες εμπειρίες από την επι-στήμη μπορούν να αξιοποιήσουν αυτήν τη φυσική τάση τους (French 2004)

ή Διδακτική των Φέ στην προσχολική εκπαίδευση αποτελεί ένα διδακτι-κό αντικείμενο το οποίο διαφέρει από την επιστήμη των ενηλίκων έχει διαφο-ρετική γλώσσα από τη γλώσσα της επιστήμης και περιέχει στοιχεία από τις επι-στημονικές έννοιες τις διαδικασίες και τις στάσεις (ραβάνης 1999) τα τελευ-ταία χρόνια η σύγχρονη Διδακτική των Φέ στην πρώτη παιδική ηλικία έχει κά-νει την υπέρβαση να laquoσυνδιαλέγεταιraquo με άλλα επιστημονικά πεδία σε μια laquoαπόκάτω προς τα πάνωraquo προσέγγιση (πλακίτση 2007 Roth Goulart amp Plakitsi2013) ως εκ τούτου οι Φέ συνιστούν βασικό τρόπο εξερεύνησης και κατα-νόησης του περιβάλλοντός μας

έίναι σημαντικό να επισημανθούν μια σειρά από παράγοντες σχετικά μετον ρόλο των Φέ στην προσχολική εκπαίδευση όπως οι αντιλήψεις και οι στά-σεις που διαμορφώνουν οι εκπαιδευτικοί αυτής της βαθμίδας για τη σημασίατων Φέ στην ανάπτυξη των μικρών παιδιών οι γνώσεις τους για το αντικείμενοκαι τη διδακτική του προσέγγιση καθώς και η προετοιμασία τους για τον σχε-διασμό και την υλοποίηση κατάλληλων δραστηριοτήτων ή εφαρμογή μεθό-δων και διαδικασιών σε ποικίλα περιβάλλοντα μάθησης προσφέρει στην ευρύ-τερη εκπαιδευτική κοινότητα εκπαιδευτικό υλικό για την εκπαίδευση στις Φέ(Δημητρίου 2013 καριώτογλου amp παπαδοπούλου 2014)

ή εισαγωγή των τεχνολογιών της πληροφορίας και έπικοινωνίας στην προ-σχολική εκπαίδευση αποτελεί ένα εξελισσόμενο εδώ και αρκετά χρόνια ζήτημα

13έισάΓωΓή

(τσιτουρίδου 2003 Tsitouridou amp Vryzas 2004 Nikolopoulou amp Gialamas 2009Zaranis amp Oikonomidis 2014) στις μέρες μας οι έξυπνες κινητές συσκευές καιιδίως οι συσκευές τύπου ταμπλέτας μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως εκ-παιδευτικό εργαλείο υποστηρίζοντας υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις τη δι-δασκαλία θεμάτων και εννοιών από τον χώρο των Φέ και της περιβαλλοντικήςεκπαίδευσης (Kalogiannakis amp Papadakis 2017) ωστόσο απλά η χρήση τουςεντός και εκτός του τυπικού σχολικού περιβάλλοντος δεν είναι πανάκεια και ηπλειονότητα των εφαρμογών για παιδιά προσχολικής ηλικίας η οποία προβάλ-λεται-διαφημίζεται ως εκπαιδευτική φαίνεται να έχει μικρή εκπαιδευτική αξία(Kucirkova 2017) τα συμπεράσματα αυτά επιβεβαίωσε για την ελληνική εκ-παιδευτική πραγματικότητα μια πρόσφατη αξιολόγηση της ποιότητας των αυτο-αποκαλούμενων εκπαιδευτικών εφαρμογών οι οποίες απευθύνονται σε παιδιάπροσχολικής ηλικίας έχουν ελληνικό περιεχόμενο και είναι προορισμένες γιαχρήση σε έξυπνες κινητές συσκευές με λειτουργικό σύστημα Android (Papada -kis Kalogiannakis amp Zaranis 2018)

ο παρών συλλογικός τόμος ο οποίος αποτελείται από τέσσερα μέρη καιπεριλαμβάνει δεκαεννέα συνολικά κεφάλαια ευελπιστούμε να συμβάλει στονευρύτερο προβληματισμό που αναπτύχθηκε στις προηγούμενες παραγράφους κα-θώς και σε προηγούμενες εκδόσεις (ραβάνης 2001 τσιτουρίδου 2003 λουκάπαπαδημήτρη-καχριμάνη amp κωνσταντίνου 2004 χρηστίδου 2008 πλακίτση2012 καριώτογλου amp παπαδοπούλου 2014 τσελφές 2016) καθώς παρουσιά-ζονται πτυχές θεωρητικών αναζητήσεων και εφαρμογές στην πράξη της διδα-σκαλίας των Φυσικών έπιστημών στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία

το πρωτο μέροσ με τίτλο laquoάνίχνευση και διδακτική αξιοποίηση ανα-παραστάσεων μαθητώνμαθητριών για έννοιες από τον χώρο των Φυσικών έπι-στημώνraquo απαρτίζεται από οκτώ κεφάλαια στα οποία παρουσιάζονται διαφορε-τικές αλλά ιδιαίτερα σημαντικές οπτικές του ερευνητικού πεδίου της Διδακτικήςτων Φυσικών έπιστημών για παιδιά προσχολικής ηλικίας όπως η ανίχνευση καινοηματοδότητηση των αναπαραστάσεών τους για έννοιες και φαινόμενα απότον χώρο των Φυσικών έπιστημών άναλυτικότερα

ή Δ α ν ά η ά ρ ν α ν τ ω ν ά κ η η Γ λ υ κ ε ρ ί α Φ ρ α γ κ ι α δ ά κ η και οκ ώ σ τ α ς ρ α β ά ν η ς στο κείμενο με τίτλο laquoπροσεγγίζοντας τη σκέψη τωννηπίων για την πήξη των υγρών διαδρομές στο πλαίσιο της κοινωνικοπολιτι-σμικής-ιστορικής προσέγγισηςraquo αξιοποιώντας μεθοδολογικά στοιχεία και γνω-στικά εργαλεία από το θεωρητικό πλαίσιο της κοινωνικοπολιτισμικής-ιστορικήςπροσέγγισης μελετούν το φαινόμενο της πήξης Βασιζόμενοι στη laquoμέθοδο τρι-πλής εστίασηςraquo της Rogoff προσδιορίζουν τα σημαντικότερα στοιχεία για τηνπροσέγγιση του φαινομένου της πήξης των υγρών από τα παιδιά σύμφωνα μετα αποτελέσματα της έρευνας είναι εφικτό να επιτύχουμε δυναμικές ερευνητι-κές προσεγγίσεις και αυθεντικές διδακτικές προτάσεις σε σχέση με τα παραδο-σιακά ερευνητικά και παιδαγωγικά ρεύματα έπιπρόσθετα θεωρούν ότι είναι

έισάΓωΓή14

σημαντικό να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη διαδικασία συγκρότησης της παιδι-κής σκέψης και όχι μόνο στα αποτελέσματα

ή σ ο φ ί α Γ κ ό ρ ι α και η μ α ρ ί α π α π α δ ο π ο ύ λ ο υ στο κείμενομε τίτλο laquoάντιλήψεις παιδιών προσχολικής ηλικίας για την έννοια και τη λει-τουργία των χαρτώνraquo εστιάζουν στην πρώιμη χρήση των χαρτών από τις μικρέςηλικιακές ομάδες στο κείμενό τους παρουσιάζουν τα αποτελέσματα έρευναςπου αφορά τη διερεύνηση των αντιλήψεων παιδιών προσχολικής ηλικίας σχετικάμε την έννοια τη χρήση και τη χρησιμότητα των χαρτών σύμφωνα με τα απο-τελέσματα της μελέτης τους τα παιδιά διαθέτουν ένα βασικό χαρτογραφικόσχήμα το οποίο έχει οικοδομηθεί σταδιακά κατά τη διάρκεια της προηγούμενηςέκθεσης και εξάσκησής τους σε υλικό χαρτών αντιλαμβάνονται τους χάρτες ωςχωρικές αναπαραστάσεις ενεργοποιούν διαδικασίες οπτικής αναζήτησης για τηνκατανόησή τους και τους αξιοποιούν στην πλοήγησή τους στον χώρο ωστόσοόπως διαπίστωσαν τα παιδιά δεν γνωρίζουν τη διαδικασία χαρτογράφησης καιοι συγγραφείς θεωρούν ότι η αποτελεσματική χρήση χαρτών βελτιώνεται προο-δευτικά μέσα από την έκθεση και συστηματική ενασχόληση των παιδιών με ποι-κίλο χαρτογραφικό υλικό

ή Φ ω τ ε ι ν ή κ λ η ρ ο ν ό μ ο υ η μ α ρ ί α ά μ π α ρ τ ζ ά κ η και ομ ι χ α ή λ κ α λ ο γ ι α ν ν ά κ η ς στο κείμενο με τίτλο laquoτα παιδιά ανακαλύ-πτουν τη βυθισμένη πόλη του άσωπού - Έρευνα δράσης για την ανάπτυξη τουεκπαιδευτικού προγράμματος ldquoWater έcoculturerdquoraquo παρουσιάζουν τα αποτελέ-σματα ενός προγράμματος για την καλλιέργεια των ιδεών της αειφόρου ανάπτυ-ξης οι στόχοι του laquoWater Ecocultureraquo ήταν η καλλιέργεια των ερευνητικών δε-ξιοτήτων των παιδιών μέσα από την αλληλεπίδραση του ανθρώπινου πολιτισμούμε το υδάτινο στοιχείο ή έρευνα δράσης με συμμετοχικό χαρακτήρα που ανέ-πτυξε η συγγραφική ομάδα ανέδειξε τα βασικότερα στοιχεία που προσδίδουνιδιαίτερη σημασία στην έρευνα των παιδιών τα στοιχεία αυτά είναι η καλλιέρ-γεια και αξιοποίηση δεξιοτήτων παρατήρησης μέτρησης και καταγραφής η διε-ξαγωγή επιτόπιας έρευνας με συνδυαστική χρήση πρωτογενών και δευτερογενώνπηγών πληροφοριών η σε βάθος εξέταση ζητημάτων που κεντρίζουν το ενδια-φέρον των παιδιών καθώς και η καταγραφή βασικών γνώσεων με τη χρήση ποι-κίλων σημειωτικών μέσων

ή υ β ό ν η π α ύ λ ο υ ο μ ά ρ ι ο ς π α π α ε υ ρ ι π ί δ ο υ και ο ζ α χ α-ρ ί α ς ζ α χ α ρ ί α στο κείμενο με τίτλο laquoμπορούν παιδιά προσχολικής ηλι-κίας να αναπτύξουν κατανόηση για το φαινόμενο της βύθισηςπλεύσης μέσα απόπραγματικά και εικονικά περιβάλλοντα πειραματισμούraquo μελετούν τις αντιλή-ψεις των παιδιών για τη βύθισηπλεύση στην έρευνά τους πραγματοποιείται συ-στηματική προσπάθεια να εντοπιστούν οι αρχικές ιδέες των παιδιών για τη βύ-θισηπλεύση η διερεύνηση της επίδρασης εικονικού και πραγματικού περιβάλ-λοντος πειραματισμού στην εννοιολογική κατανόηση των παιδιών για τους πα-ράγοντες που επηρεάζουν τη βύθισηπλεύση σωμάτων στο νερό καθώς και κατά

15έισάΓωΓή

πόσον τα δύο αυτά περιβάλλοντα πειραματισμού μπορούν να αποτελέσουν μέσοεπίτευξης εννοιολογικής αλλαγής σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευναςοι αντιλήψεις των παιδιών αφορούσαν κυρίως τη μάζα των αντικειμένων ως τονπαράγοντα που καθορίζει τη συμπεριφορά τους στο νερό έπίσης θεωρούν ότιτο εικονικό περιβάλλον πειραματισμού έχει ελαφρώς αποτελεσματικότερη συ-νεισφορά στην επίτευξη εννοιολογικής αλλαγής και επισημαίνουν ότι απαιτού-νται ειδικά σχεδιασμένες διδακτικές παρεμβάσεις για την επίτευξη του στόχουτης εννοιολογικής αλλαγής για τη βύθισηπλεύση

ή κ ι κ ι λ ί α τ σ ο υ κ α λ ά και η Β α σ ι λ ε ί α χ ρ η σ τ ί δ ο υ στο κεί-μενο με τίτλο laquoΦυσικές έπιστήμες και εκπαιδευτικό υλικό προσεγγίζοντας βιο-λογικές έννοιες στο νηπιαγωγείοraquo διερευνούν την κατανόηση εννοιών της βιο-λογίας από παιδιά προσχολικής ηλικίας κατά την ενασχόλησή τους με εκπαιδευ-τικό υλικό που συνδυάζει ψηφιακά και χειραπτικά αναπαραστατικά μέσα στημελέτη τους παρουσιάζεται αναλυτικά ο σχεδιασμός η υλοποίηση και η αξιο-λόγηση διδακτικής παρέμβασης για τον κύκλο ζωής της πεταλούδας σύμφωναμε τα αποτελέσματα της έρευνας ο συνδυασμός χειραπτικών και ψηφιακών ανα-παραστατικών μέσων λειτούργησε υποστηρικτικά στην κατανόηση του κύκλουτης ζωής της πεταλούδας ή αξιοποίηση των διαφορετικών συμπληρωματικώνόψεων που προβάλλονται από πολυ-αισθητηριακό εκπαιδευτικό υλικό αποτελείμια δυναμική προοπτική στην αναπλαισίωση σύνθετων ή μη εύκολα προσβάσι-μων επιστημονικών διαδικασιών καθώς όπως υποστηρίζουν φαίνεται να επηρεά-ζει την κατανόηση επιστημονικών εννοιών και την ανάπτυξη πολυγραμματισμώνστα μικρά παιδιά

ή μ α ρ ι λ έ ν α χ α χ λ ι ο υ τ ά κ η ο π α ν α γ ι ώ τ η ς π α ν τ ί δ ο ςκαι η έ υ α γ γ ε λ ί α ή ρ α κ λ ε ι ώ τ η στο κείμενο με τίτλο laquoπροφορικός λό-γος σχέδιο και χειρονομίες αναλύοντας τις απαντήσεις των παιδιών για τη δη-μιουργία των σεισμώνraquo έχουν ως αφετηρία τη βασική παραδοχή ότι κάθε έκφρα-ση του ανθρώπινου υποκειμένου στον υλικό κόσμο εισφέρει διακριτά στην οικο-δόμηση των νοημάτων σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης τους κανέ-να από τα προνήπια της έρευνας δεν εννοιολογεί κάποια διάσταση του φαινο-μένου σύμφωνα με τον επιστημονικά συμβατό τρόπο ενώ τα μισά από τα νήπιατου δείγματος εκφράζουν ορθά νοήματα με τη συνέργεια διαφόρων σημειωτικώνσυστημάτων Όπως ισχυρίζονται τα στοιχεία τους φανερώνουν την αδυναμίατου προφορικού λόγου να εννοιολογήσει αποκλειστικά το φαινόμενο της δημιουρ-γίας των σεισμών και αναδεικνύεται η δυναμική των υπόλοιπων σημειωτικώνσυστημάτων στη διαδικασία παραγωγής νοήματος

ή κ α λ λ ι ό π η τ ρ ο ύ λ η ο χ α ρ ά λ α μ π ο ς Φ α σ ο υ λ ά ς ο μ ι χ ά-λ η ς λ ι ν α ρ δ ά κ η ς και ο μ ι χ α ή λ κ α λ ο γ ι α ν ν ά κ η ς στο κείμενο μετίτλο laquoάντιμετώπιση των φαινομένων του σεισμού και της ηφαιστειακήςέκρηξης από τα παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας - ή περίπτω-ση του προγράμματος RACCEraquo εξετάζουν την αποτελεσματικότητα των δρα-

έισάΓωΓή16

στηριοτήτων του προγράμματος RACCE (Raising Earthquake Awareness andCoping Childrenrsquos Emotions) ως προς τις γνώσεις την ετοιμότητα και τα συ-ναισθήματα των παιδιών πρώιμης σχολικής ηλικίας για τα παραπάνω φαινόμενατο πρόγραμμα RACCE είχε βασικό στόχο την παροχή γνώσεων και στήριξηςτων παιδιών ώστε να αντεπεξέλθουν στις επιπτώσεις μιας φυσικής καταστρο-φής από σεισμό ή ηφαιστειακή έκρηξη Βασικός σκοπός της έρευνας αποτέλε-σε η εφαρμογή και αξιολόγηση των δραστηριοτήτων του RACCE όπως προτεί-νονται στο ηλεκτρονικό βιβλίο Σεισμοί και ηφαίστεια για την πρώιμη σχολική

ηλικία της μουσειοσκευής της προσχολικής ηλικίας σύμφωνα με τα αποτελέ-σματα της έρευνας υπήρξε σημαντική βελτίωση των γνώσεων και της ετοιμό-τητας των παιδιών που έλαβαν μέρος στην πειραματική ομάδα στην οποία εφαρ-μόστηκαν οι δραστηριότητες του RACCE ως προς την αντιμετώπιση των φαινο-μένων αυτών

ή π η ν ε λ ό π η π α π α δ ο π ο ύ λ ο υ η σ ο φ ί α ά υ γ η τ ί δ ο υ και οπ έ τ ρ ο ς κ α ρ ι ώ τ ο γ λ ο υ στο κείμενο με τίτλο laquoάξιολόγηση μιας Διδα-κτικής μαθησιακής άκολουθίας για παιδιά προσχολικής ηλικίας με θέμα τις μα-γνητικές αλληλεπιδράσειςraquo αξιολογούν μια Διδακτική μαθησιακή άκολουθία(Δμά) για τη διδασκαλία των μαγνητικών αλληλεπιδράσεων σε παιδιά προσχο-λικής ηλικίας ή Δμά σχεδιάστηκε αναπτύχθηκε και εφαρμόστηκε ως μέροςενός ετήσιου προγράμματος εκπαίδευσης εκπαιδευτικών στις Φυσικές έπιστή-μες Βασικοί μαθησιακοί στόχοι της Δμά ήταν η εξοικείωση των παιδιών μετους μαγνήτες και τα φαινόμενα μαγνητικών αλληλεπιδράσεων η καλλιέργειαδιερευνητικών ήκαι επιστημονικών δεξιοτήτων και η διδακτική διαχείριση εναλ-λακτικών αντιλήψεων σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας η προτεινό-μενη Δμά ήταν επιτυχής όσον αφορά την εξοικείωση των παιδιών με τους μα-γνήτες και τις ιδιότητές τους και παράλληλα αναδείχθηκε η αναγκαιότητα επα-ναλαμβανόμενων κύκλων βελτιώσεων και εφαρμογής της Δμά μέχρι την επι-τυχή επίτευξη όλων των στόχων της

το Δέυτέρο μέροσ του συλλογικού αυτού τόμου με τίτλο laquoέκπαίδευ-ση εκπαιδευτικών προσχολικής ηλικίαςraquo απαρτίζεται από τέσσερα κεφάλαιαστα οποία παρουσιάζονται ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις και προτάσεις μοντέλωνεκπαίδευσης εκπαιδευτικών και μελλοντικών εκπαιδευτικών προσχολικής ηλι-κίας για την ανάπτυξη θεμάτων από τον χώρο των Φυσικών έπιστημών στην προ-σχολική εκπαίδευση άναλυτικότερα

ή μ α ρ ί α κ α λ λ έ ρ η στο κείμενο με τίτλο laquoέπαγγελματική αναβάθ-μιση εκπαιδευτικών προσχολικής ηλικίας στις Φυσικές έπιστήμες ένα μακρο-πρόθεσμο πρόγραμμαraquo μελετά μέσα από ένα συμμετοχικό-συνεργατικό μοντέ-λο την ανάπτυξη δραστηριοτήτων από τον χώρο το Φυσικών έπιστημών από εκ-παιδευτικούς προσχολικής ηλικίας άναλυτικότερα διερευνά ποιες από τις όψειςτης γνώσης τους και της διδασκαλίας τους επηρεάστηκαν από τη συμμετοχή τουςστο συγκεκριμένο πρόγραμμα θεωρώντας τη συνεργατική αντίληψη ως μια

17έισάΓωΓή

πράξη laquoκοινής δημιουργίαςraquo σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας υπάρ-χει βελτίωση της laquoμετασχηματισμένης γνώσης περιεχομένουraquo των εκπαιδευτι-κών καθώς και ανάπτυξηβελτίωση των γνώσεων των διδακτικών στρατηγικώντων εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στο πρόγραμμα

ο ά ν α σ τ ά σ ι ο ς ζ ο υ π ί δ η ς ο ά ν τ ώ ν η ς σ τ ρ ά γ γ α ς και ο π έ-τ ρ ο ς κ α ρ ι ώ τ ο γ λ ο υ στο κείμενο με τίτλο laquoή επίδραση της ρητής διδα-σκαλίας της στρατηγικής έλέγχου μεταβλητών στην κατανόηση της μεθόδουαπό φοιτήτριες νηπιαγωγούςraquo διερευνούν εάν η ρητή διδασκαλία του συλλογι-σμού της στρατηγικής έλέγχου μεταβλητών (σέμ) αποτελεί σημαντικό παρά-γοντα στην κατανόηση της μεθόδου ή ομάδα ελέγχου της έρευνας συμμετείχεσε πειράματα πλεύσηςβύθισης και ιδιοτήτων των μαγνητικών υλικών βασισμέ-να στην ανακάλυψη στην πειραματική ομάδα οι μελλοντικοί νηπιαγωγοί διδά-χθηκαν τον συλλογισμό με τον οποίο σχεδιάζεται ένα πείραμα με βάση τη σέμκαι τον συλλογισμό με τον οποίο καταλήγουμε σε συμπέρασμα σύμφωνα με τααποτελέσματα της έρευνας ο συνδυασμός καθοδηγούμενης διερεύνησης και σα-φούς διδασκαλίας στοιχείων της σέμ είναι πιο αποτελεσματικός από μια διδα-σκαλία κατά την οποία οι μελλοντικοί νηπιαγωγοί αναμένεται να κατανοήσουντη μέθοδο αυτή μόνον εφαρμόζοντάς την σε μια σειρά από πειράματα καθοδη-γούμενης διερεύνησης

ο Β α σ ί λ η ς τ σ ε λ φ έ ς και η ά ν τ ι γ ό ν η π α ρ ο ύ σ η στο κείμενομε τίτλο laquoΔιδασκαλία-μάθηση ιδεών από θεωρίες σύγχρονης Φυσικής μέσω θεά-τρου οι περιπτώσεις της πολυπλοκότητας και του πεδίου-σωματιδίου Higgsraquoδίνουν έμφαση στην κατανόηση θεωριών της σύγχρονης Φυσικής και από τηνπλευρά του θεάτρου ο βασικός στόχος αφορά την απόκτηση ικανοτήτων θεατρι-κής έκφρασης σε μη τετριμμένα αφηγηματικά πλαίσια ή διδασκαλία-μάθησηοργανώθηκε στη βάση του σαφούς στόχου ομάδων φοιτητώντριών να δημιουρ-γήσουν θεατρικές σπουδές προβάλλοντας τις επιστημονικές ιδέες σύμφωνα μετα αποτελέσματα της έρευνας οι φοιτητέςτριες μπορούν να διαχειριστούν θεμε-λιώδεις ιδέες της πολυπλοκότητας εύκολα και παραγωγικά Όπως επισημαίνουνοι συγγραφείς η θεατρική παραγωγή σχετική με τις ιδέες από το πεδίο του Higgsλειτούργησε ως μια laquoσπαζοκεφαλιάraquo που οδήγησε σε ικανοποιητική αν καιαναλογική κατανόηση των επιστημονικών ιδεών

ή Γ ε ω ρ γ ί α ν ά τ σ ι ο υ η μ α ρ ί α μ π ι ρ μ π ί λ η και η μ ε λ π ο-μ έ ν η τ σ ι τ ο υ ρ ί δ ο υ στο κείμενο με τίτλο laquoή εκπαίδευση στις Φυσικέςέπιστήμες μέσα από την εμπειρία και τις αντιλήψεις φοιτητώντριώνraquo διερευ-νούν τις αντιλήψεις των φοιτητώντριών για το πώς μαθαίνει ο άνθρωπος καιπώς οι ίδιοιες έμαθαν Φυσική σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας πα-ρουσιάζονται διαφοροποιήσεις στις αντιλήψεις των φοιτητώντριών για το τι εί-ναι μάθηση και το πώς έμαθαν οι ίδιοιες Φυσική εστιάζοντας κυρίως στο μοντέ-λο του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος laquoδιαβάζω θεωρία - λύνω ασκήσειςraquoέπιπρόσθετα σχετικά με το τι είναι μάθηση οι φοιτητέςτριες της έρευνας τονί-

έισάΓωΓή18

ζουν τον μεγαλύτερο έλεγχο της μαθησιακής διαδικασίας από τον εκπαιδευόμε-νο την ποικιλία μέσων μάθησης καθώς και τα εσωτερικά κίνητρα

το τριτο μέροσ με τίτλο laquoοργάνωση δραστηριοτήτων Φυσικών έπιστη-μώνraquo απαρτίζεται από τέσσερα κεφάλαια όπου παρουσιάζονται διδακτικές προ-τάσεις που έχουν αναπτυχθεί μέσα από εστιασμένες ερευνητικές οπτικές καιμελετούν διεξοδικά δραστηριότητες από τον χώρο των Φυσικών έπιστημών γιατην προσχολική εκπαίδευση άναλυτικότερα

ή έ λ έ ν η κ ο λ ο κ ο ύ ρ η και η κ α τ ε ρ ί ν α π λ α κ ί τ σ η στο κείμε-νο με τίτλο laquoμία διδακτική πρόταση για τις Φυσικές έπιστήμες στις πρώτεςβαθμίδες εκπαίδευσης σύμφωνα με τη θεωρία της δραστηριότηταςraquo δημιούργη-σαν ένα πρόγραμμα διδασκαλίας βασισμένο στην παραπάνω θεωρία το πρό-γραμμα περιελάμβανε μια σειρά δραστηριοτήτων για την προσέγγιση εννοιώναπό τον χώρο των Φυσικών έπιστημών όπως η επίπλευση και η βύθιση στερεώνστο νερό το φως οι σκιές και τα χρώματα άναλυτικότερα σχεδιάστηκαν δύοδιδακτικές παρεμβάσεις και οι αντίστοιχες δραστηριότητες πραγματοποιήθηκεη συγγραφή μιας ιστορίας για το φως και τα χρώματα σε σχέση με τη θεωρία τωνχρωμάτων του νεύτωνα και κατασκευάστηκε μια πολυμεσική εφαρμογή με τολογισμικό Scratch σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας η θεωρία της δρα-στηριότητας προσφέρει ένα ευέλικτο πεδίο σχεδιασμού εκπαιδευτικών προ-γραμμάτων Φυσικών έπιστημών καθώς προσανατολίζεται προς τη μελλοντικήκατάσταση εξέλιξης ενός συστήματος

ο μ ι χ α ή λ κ α λ ο γ ι α ν ν ά κ η ς η χ α ρ ί κ λ ε ι α ρ ε κ ο ύ μ η και οΔ η μ ή τ ρ η ς π ρ ω τ ο π α π ά ς στο κείμενο με τίτλο laquoΔημιουργία εργαστηρί-ου Φυσικών έπιστημών για τη διδασκαλία γεωλογικών φαινομένων σε παιδιάπροσχολικής ηλικίας η περίπτωση της διδασκαλίας των ορυκτών - πετρωμά-τωνraquo προτείνουν μια σειρά δραστηριοτήτων για τη διδασκαλία των ορυκτών -πετρωμάτων σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας στις δραστη-ριότητες αυτές δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στον συσχετισμό της σημαντικότηταςτων γήινων υλικών στην ποιότητα της ζωής μας με την ανάγκη για την αειφο-ρική διαχείρισή τους Βασικοί στόχοι των δραστηριοτήτων αποτελεί η γνωρι-μία των παιδιών με την πέτρα ως ένα υλικό το οποίο διαδραμάτισε σημαντικόρόλο στην εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας η εξοικείωση με τις έννοιες πέτρω-μα ορυκτό και μετάλλευμα καθώς και η σύνδεση ορισμένων ορυκτών με αντι-κείμενα καθημερινής χρήσης στα οποία εμπεριέχονται

ή ά ν θ ο ύ λ α μ α ΐ δ ο υ η κ α τ ε ρ ί ν α π λ α κ ί τ σ η και ο χ α ρ ί-τ ω ν π ο λ ά τ ο γ λ ο υ στο κείμενο με τίτλο laquoτο σπίτι του σωκράτη μια δια-χρονική διαπολιτισμική προσέγγιση στη βιοκλιματική αρχιτεκτονική για όλες τιςηλικίεςraquo ανέπτυξαν δραστηριότητες για την εκπαίδευση των φοιτητώντριώντου παιδαγωγικού τμήματος νηπιαγωγών του πανεπιστημίου ιωαννίνων καιπαιδιών προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας το βασικό θεωρητικό πλαί-σιο αποτέλεσε η θεωρία της δραστηριότητας και ξεχωριστή πηγή έμπνευσης για

19έισάΓωΓή

τις δραστηριότητες που σχεδιάστηκαν το σπίτι του σωκράτη σύμφωνα με τησυγγραφική ομάδα το σπίτι του σωκράτη αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παρά-δειγμα το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα γιανα εξοικειωθούν παιδιά και ενήλικες με την έννοια της βιοκλιματικής αρχιτε-κτονικής και της εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια

ο Β α σ ί λ η ς ο ι κ ο ν ο μ ί δ η ς στο κείμενο με τίτλο laquoχώρος υλικά καιδιδακτικές προσεγγίσεις για τις Φυσικές έπιστήμες στο νηπιαγωγείοraquo διερευ-νά τις επιλογές των νηπιαγωγών σχετικά με τον χώρο τις διδακτικές πρακτικέςκαι τα παιδαγωγικά μέσα και υλικά που επιλέγουν κατά τη διδασκαλία των Φυ-σικών έπιστημών στο κείμενό του διατυπώνονται προτάσεις για την καλύτερηδιδακτική προετοιμασία των νηπιαγωγών κατά την προσέγγιση και επεξεργασίαθεμάτων από τον χώρο των Φυσικών έπιστημών έπιπρόσθετα τα στοιχεία τηςέρευνας συσχετίζονται με εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά των νηπιαγωγών καιτα αποτελέσματα συζητιούνται σε συνδυασμό με εκείνα συναφών ερευνών πουέχουν διεξαχθεί στην έλλάδα και στο εξωτερικό

το τ έ τ α ρ τ ο μ έ ρ ο ς του συλλογικού αυτού τόμου με τίτλο laquoπροκλή-σεις για τις Φυσικές έπιστήμες στην προσχολική εκπαίδευσηraquo απαρτίζεται απότρία κεφάλαια όπου παρουσιάζονται ενδιαφέρουσες προτάσεις και θεωρητικάρεύματα για την ανάπτυξη της Διδακτικής των Φυσικών έπιστημών στην προ-σχολική εκπαίδευση άναλυτικότερα

ο μ ά ρ ι ο ς π ο υ ρ κ ό ς στο κείμενο με τίτλο laquoκριτική θεώρηση τωνβασικών θεωρητικών προσεγγίσεων που αφορούν τις έννοιες και τις κατηγορίες- ή οικο-σωματικο-βιωματική προοπτική και οι συνεπαγωγές της για μια εναλ-λακτική ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση στην εκπαίδευσηraquo παρουσιάζει τις βα-σικές προσεγγίσεις για τις έννοιες και την προέλευσή τους Όπως υποστηρίζειοι έννοιες ως μια από τις βασικές πτυχές της γνωστικής διαδικασίας συνιστούνγια έναν παιδαγωγό συμπεριλαμβανομένου και αυτού των Φυσικών έπιστημώνένα θεμελιώδες αντικείμενο ενδιαφέροντος ο συγγραφέας ασκώντας κριτικήστον αντικειμενισμό και γνωστικισμό υποστηρίζει ότι οι προσεγγίσεις αυτές δεναντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τα βασικά γεγονότα που συνδέονται με τις έν-νοιες έχοντας αρνητικές συνέπειες για την εκπαίδευση και τις διαδικασίες μά-θησης και ανάπτυξης έπιπρόσθετα εστιάζει στις βασικές θέσεις της οικο-σω-ματικο-βιωματικής προσέγγισης πάνω στην οποία στηρίζεται και η εναλλακτικήεκπαιδευτική πρότασή του η οποία ονομάζεται Βιωματική έυρετική και άφη-γηματική-Διαλογική Ψυχοπαιδαγωγική

ή μ α ρ ί α Ξ α ν θ ο υ δ ά κ η στο κείμενο με τίτλο laquoldquoFrom being aboutsomething to being about somebodyrdquo ο εκπαιδευτικός ρόλος του σύγχρονουμουσείουraquo μελετά το πώς μπορούν τα μουσεία να συμβάλουν αποτελεσματικάστη σχολική εκπαίδευση προετοιμάζοντας τις νέες γενιές για τις απαιτήσειςτου σήμερα και του αύριο ή εκπαιδευτική σχέση ενός μουσείου Φυσικών έπι-στημών και τυπικής εκπαίδευσης είναι πολύπλοκη και ασαφής ή συγγραφέας

έισάΓωΓή20

ισχυρίζεται ότι σήμερα οι μεταβολές στην κοινωνία στην εκπαίδευση στα ίδιατα μουσεία είναι ακόμα πιο σημαντικές και πιο ταχείς και κάτι τέτοιο αναπό-φευκτα επηρεάζει και τη σχέση μουσείου - σχολείου στο κείμενό της πραγμα-τοποιείται συζήτηση για τον ρόλο των μουσείων στα σύγχρονα κοινωνικά καιεκπαιδευτικά δεδομένα με παραδείγματα από την εκπαιδευτική δράση του έθνι-κού μουσείου έπιστήμης και τεχνολογίας Leonardo da Vinci του μιλάνου

ο σ τ έ λ ι ο ς Γ κ α δ ρ ή ς στο κείμενο με τίτλο laquoοι Φυσικές έπιστήμεςως συνδιαμορφωτής της συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης των νη-πίωνraquo επιχειρεί τη σύνδεση των Φυσικών έπιστημών με την ανάπτυξη των κοι-νωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων του νηπίου Όπως υποστηρίζει πα-ρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά προσχολικήςηλικίας διατυπώνουν απόψεις και υποθέσεις επαληθεύουν ή διαψεύδουν την κα-ταγεγραμμένη πρώτη εκτίμησή τους και αναθεωρούν την αρχική τους υπόθεσηέπιπρόσθετα ισχυρίζεται ότι η καλλιέργεια των παραπάνω δεξιοτήτων είναιδυνατόν να δημιουργήσει ανθρώπους ικανούς να ασκούν και να δέχονται κριτι-κή όχι μόνον στα όρια μιας επιστημονικής κοινότητας αλλά και ευρύτερα στηνκοινωνία

ρέθυμνο 21 Φεβρουαρίου 2018

Βιβλιογραφία

Α Ελληνόγλωσση

∆ηmicro ητρ ί ου ά (επιμ) (2013) Έννοιες για τη φύση και το περιβάλλον στην προ-

σχολική ηλικία Ερευνητικά δεδοmicroένα microεθοδολογικές προσεγγίσεις και εκπαι-

δευτικές εφαρmicroογές θεσσαλονίκη έπίκεντροκαλλέρ η μ (2016) Έννοιες και φαινόμενα από τον φυσικό κόσμο για μικρά παι-

διά θεσσαλονίκη Ostracon Publishingκαμπεζά μ amp ραβάνης κ (2005) Διδακτικές παρεμβάσεις και εκπαιδευτικό

υλικό η περίπτωση της αστρονομίας στην προσχολική ηλικία στο Δ κολιό-πουλος amp ά Βαβουράκη (επιμ) Διδακτική Φυσικών Επιστημών οι προκλή-

σεις του 21ου αιώνα (σσ 39-44) άθήνα έΔιΦέκαρ ιώ τογλου π (2006) Παιδαγωγική γνώση περιεχομένου Φυσικών Επιστημών

θεσσαλονίκη Γράφημακαρ ιώ τογλου π amp π απαδ οπού λου π (επιμ) (2014) Φυσικές Επιστήμες

και Περιβάλλον στην προσχολική εκπαίδευση Αναζητήσεις και προτάσεις άθή-να Gutenberg

κ ολιόπου λος Δ (2002) έίναι δυνατή η διδασκαλία των Φυσικών έπιστημών στονηπιαγωγείο Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Έρευνα και Πράξη 3 13-16

21έισάΓωΓή

κ ολι όπου λος Δ (2005) Η διδακτική προσέγγιση του Μουσείου Φυσικών Επι-

στημών άθήνα μεταίχμιοκω ν σ ταν τ ί ν ου κ π Φερ ω ν ύ μ ο υ Γ κ υ ρ ι ακ ί δ ου έ amp ν ι κολάο υ χ

(2002) Φυσικές Επιστήμες στο νηπιαγωγείο Βοήθημα για τη νηπιαγωγό λευ-κωσία υπουργείο παιδείας και πολιτισμού

λουκά λ παπαδημήτρη-καχρ ιμάνη χρ amp κωνσταντ ίνου κ (επιμ)(2004) Διδακτική των Φυσικών Επιστημών και αξιοποίηση νέων τεχνολογιών

στη νηπιακή ηλικία λευκωσία πανεπιστήμιο κύπρουμ ω ρ α ΐ τη τζ amp Βαβου γυ ι ός Δ (2011) ή ιστορία μιας λάμπας που άναψε ή

αφήγηση στη Διδακτική των Φυσικών έπιστημών στο κ πλακίτση (επιμ)Κοινωνιογνωστικές και κοινωνικοπολιτισμικές προσεγγίσεις στη Διδακτική των

Φυσικών Επιστημών στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία (σσ 177-187)άθήνα πατάκης

ρ αβάν ης κ (1999) Οι Φυσικές Επιστήμες στην Προσχολική Εκπαίδευση άθήναGutenberg

ρ αβάν ης κ (επιμ) (2001) Η μύηση των μικρών παιδιών στις Φυσικές Επιστήμες

Εκπαιδευτικές και διδακτικές διαστάσεις πάτρα πανεπιστήμιο πατρώνρ αβάν ης κ (2016) Εισαγωγή στη Διδακτική και στη Διδασκαλία των Φυσικών

Επιστημών άθήνα έκδόσεις νέων τεχνολογιώνπ λακ ί τσ η κ (2007) Διασύνδεση της Διδακτικής των Φυσικών έπιστημών με την

περιβαλλοντική και τη μουσειακή έκπαίδευση στην πρώτη παιδική ηλικίαάπό την έρευνα στην πράξη Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Έρευνα και

Πράξη 22 19-38π λακ ί τσ η κ (επιμ) (2012) Κοινωνιογνωστικές και κοινωνικοπολιτισμικές προ-

σεγγίσεις στη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών στην προσχολική και πρώτη

σχολική ηλικία άθήνα πατάκηςτσ ελφ ές Β amp μ ου σ τάκα μ (2004) σχετικά με τη φύση της διδασκόμενης

επιστήμης στα παιδιά της προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας Διδασκα-

λία των Φυσικών Επιστημών Έρευνα και Πράξη 7 12-21τσ ελφ ές Β amp π αρού σ η ά (2008) το περιεχόμενο των Φυσικών έπιστημών

ως γνώση παιδαγωγικού πλαισίου έκπαίδευση εκπαιδευτικών προσχολικής ηλι-κίας στις Φυσικές έπιστήμες μέσω εφαρμογών του θεάτρου σκιών στο Β χρη-στίδου (επιμ) Εκπαιδεύοντας τα μικρά παιδιά στις Φυσικές Επιστήμες Ερευ-

νητικοί προσανατολισμοί και παιδαγωγικές πρακτικές (σσ 235-253) θεσσα-λονίκη κυριακίδης

τσ ελφ ές Β (επιμ) (2016) Η Διδακτική των Φυσικών Επιστημών στην εκπαίδευση

επιμόρφωση μετεκπαίδευση των νηπιαγωγών άθήνα Άρτεμις πετροπούλουτσ ι του ρ ίδ ου μ (επιμ) (2003) Οι Φυσικές Επιστήμες και οι Επιστήμες της Τε-

χνολογίας της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Προσχολική Εκπαίδευ-

ση θεσσαλονίκη τζιόλας

έισάΓωΓή22

χ ρ ησ τ ί δ ου Β (επιμ) (2008) Εκπαιδεύοντας τα μικρά παιδιά στις Φυσικές Επι-

στήμες Ερευνητικοί προσανατολισμοί και παιδαγωγικές πρακτικές θεσσαλο-νίκη κυριακίδης

χ ρ ησ τ ί δ ου Β amp χ ατζην ι κήτα Β (2003) πώς χειρίζονται τα παιδιά προ-σχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας την αιτιότητα για τη θρέψη και την ανά-πτυξη των φυτών Ερευνώντας τον Κόσμο του Παιδιού 5 197-212

Β Ξενόγλωσση

Es hach H amp F r i ed M N (2005) Should science be taught in early childhoodJournal of Science Education and Technology 14(3) 315-336

F r ench L (2004) Science as the center of a coherent integrated early childhoodcurriculum Early Childhood Research Quarterly 19(1) 138-149

I mpedovo M A D e l s e r i ey s - P ed r egos a A J egou C amp Ravan i s K(2017) Shadow formation at preschool object embodiment and verbal influen -ce on the acquisition of a scientific concept Research in Science Education47(3) 579-601

K a log i annak i s M amp P apadak i s St (2017) Combining mobile technologiesin environmental education A Greek case study International Journal of Mo -

bile Learning and Organisation 11(2) 108-130K a log i annak i s M N i rg i anak i G-M amp P apadak i s St (2018) Teaching

magnetism to preschool children the effectiveness of picture story readingEarly Childhood Education Journal (online first Article) httpsdoiorg101007s10643-017-0884-4

K i r s chne r P S w e l l e r J amp C la r k R (2006) Why minimal guidance duringin struction does not work An analysis of the failure of constructivist disco -very problem-based experimental and inquiry-based teaching Educational

Psychologist 41(2) 75-86Ko l iopou los D Chr i s t idou V Symida la I amp Kou t soumba M (2009)

Pre-energy reasoning in pre-school children Review of Science Mathematics

and ICT Education 3(1) 123-140K uc i rkova N (2017) iRPD-A framework for guiding design-based research for

iPad apps British Journal of Educational Technology 48(2) 598-610Niko lopou lou K amp Gia lamas V (2009) Investigating pre-service early child -

hood teachersrsquo views and intentions about integrating and using computers inearly childhood settings compilation of an instrument Technology Pedagogy

and Education 18(2) 201-219P apadak i s St K a log i annak i s M amp Za ran i s N (2018) Educational apps

from the Android Google Play for Greek preschoolers A systematic reviewComputers amp Education 116 (2018) 139-160

23έισάΓωΓή

P la t z D L (2004) Challenging young children through simple sorting and classi -fying a developmental approach Education 125(1) 88-96

P o imen ido u μ amp Chr i s t i do u V (2010) Communication Practices and theConstruction of Meaning Science Activities in the Kindergarten Creative Edu -

cation 1(2) 81-92 Ramey- G as s e r t L (1997) Learning science beyond the classroom The Ele -

mentary School Journal 97(4) 433-450Ravan i s K (2000) La construction de la connaissance physique agrave lrsquoacircge preacute sco -

laire Recherches sur les interventions et les interactions didactiques Aster 3171-94

Ravan i s K (2017) Early Childhood Science Education state of the art and per -spectives Journal of Baltic Science Education 16(3) 284-288

Ro th W-M G ou la r t M I M amp P l ak i t s i K (2013) Science Education du -

ring Preschool Years A Cultural-Historical Approach Dordrecht The Nether -lands Springer

Ts i t ou r idou M amp Vr yzas K (2004) The prospect of integrating ICT into theeducation of young children the views of Greek early childhood teachersEuropean Journal of Teacher Education 27(1) 29-45

Zaranis N amp Oikonomidis V (2014) The main factors of the attitudes of Greekkindergarten teachers towards information and communication technologyEuropean Early Childhood Education Research Journal 24(4) 615-632

έισάΓωΓή24

ΔιΔάσκοντάσ Φυσικέσ έπιστήμέσ

στήν προσχολική έκπάιΔέυσήπροκλήσέισ κάι προοπτικέσ

έ π ι μ έ λ έ ι ά


έκΔοσέισ GUTENBERG



έπιμέλέι ά




ISBN 978-960-01-1927-5







Γ Γάγγος




τηλ 210 3642003 ndash Fax 210 3642030

























































έισάΓωΓή










έισάΓωΓή12






13έισάΓωΓή





έισάΓωΓή14





15έισάΓωΓή





έισάΓωΓή16






17έισάΓωΓή





έισάΓωΓή18






19έισάΓωΓή






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24



έπιμέλέι ά




ISBN 978-960-01-1927-5







Γ Γάγγος




τηλ 210 3642003 ndash Fax 210 3642030

























































έισάΓωΓή










έισάΓωΓή12






13έισάΓωΓή





έισάΓωΓή14





15έισάΓωΓή





έισάΓωΓή16






17έισάΓωΓή





έισάΓωΓή18






19έισάΓωΓή






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24






















































έισάΓωΓή










έισάΓωΓή12






13έισάΓωΓή





έισάΓωΓή14





15έισάΓωΓή





έισάΓωΓή16






17έισάΓωΓή





έισάΓωΓή18






19έισάΓωΓή






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24






έισάΓωΓή12






13έισάΓωΓή





έισάΓωΓή14





15έισάΓωΓή





έισάΓωΓή16






17έισάΓωΓή





έισάΓωΓή18






19έισάΓωΓή






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24






13έισάΓωΓή





έισάΓωΓή14





15έισάΓωΓή





έισάΓωΓή16






17έισάΓωΓή





έισάΓωΓή18






19έισάΓωΓή






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24





έισάΓωΓή14





15έισάΓωΓή





έισάΓωΓή16






17έισάΓωΓή





έισάΓωΓή18






19έισάΓωΓή






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24





15έισάΓωΓή





έισάΓωΓή16






17έισάΓωΓή





έισάΓωΓή18






19έισάΓωΓή






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24





έισάΓωΓή16






17έισάΓωΓή





έισάΓωΓή18






19έισάΓωΓή






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24






17έισάΓωΓή





έισάΓωΓή18






19έισάΓωΓή






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24





έισάΓωΓή18






19έισάΓωΓή






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24






19έισάΓωΓή






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24






έισάΓωΓή20















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24















21έισάΓωΓή
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24
























έισάΓωΓή22



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24



















23έισάΓωΓή











έισάΓωΓή24











έισάΓωΓή24

ΔιΔάσκοντάσ Φυσικέσ έπιστήμέσΔημιουργία εργαστηρίου...

Documents

Transcript of ΔιΔάσκοντάσ Φυσικέσ έπιστήμέσΔημιουργία εργαστηρίου...