1

2

Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική

Κοζάνης.

Καθηγήτρια: Καβούκα Έφη

Οµάδα:Κονταξή Μάρθα

Σταυροπούλου Ελένη

Ταχτσίδου Πηνελόπη

Τζούµκα Σταυρίνα

Περιήγηση Στα Αρχοντικά Της Κοζάνης.

3

Εισαγωγή

Γενικά για την αρχιτεκτονική:Αρχιτεκτονική είναι τόσο η τέχνη όσο και η επιστήµη τουσχεδιασµού και της υλοποίησης κτηρίων . Ετυµολογικά ο όροςπροέρχεται από το Ελληνικό αρχή + τέχνη –τεκτονική. Ο πιο γενικός όρος περιλαµβάνει το σχεδιασµό όλων των κτιστώνυποδοµών στο περιβάλλον, από το µικροσκοπικό επίπεδο τουσχεδιασµού πόλεων ς το µικροσκοπικό του σχεδιασµούεπίπλων και προϊόντων καθηµερινής χρήσης. Η αρχιτεκτονικήπεριλαµβάνει όχι µόνο το σχεδιασµό αλλά και το προϊόν τηςυλοποίησης.

Συγκεκριµένα για την αρχιτεκτονική της Κοζάνης:ΠαρατηρεΠαρατηρεΠαρατηρεΠαρατηρείίίίταιταιταιταιμιαμιαμιαμια άάάάνθησηνθησηνθησηνθησηστηνστηνστηνστηνευρευρευρευρύύύύτερητερητερητερηπεριοχπεριοχπεριοχπεριοχήήήή

τητητητηςςςςΚοζΚοζΚοζΚοζάάάάνηνηνηνηςςςςτοτοτοτο 19οοοοαιαιαιαιώώώώνανανανα. ΚτΚτΚτΚτίίίίριαριαριαριαπαλιπαλιπαλιπαλιάςάςάςάς

αρχιτεκτονικαρχιτεκτονικαρχιτεκτονικαρχιτεκτονικήςήςήςήςεεεείίίίναιναιναιναι : ΤοΤοΤοΤολαογραφικλαογραφικλαογραφικλαογραφικόόόόΜουσεΜουσεΜουσεΜουσείίίίοοοο, τοτοτοτοαρχαιολογικαρχαιολογικαρχαιολογικαρχαιολογικόόόόμουσεμουσεμουσεμουσείίίίοοοο, οοοομητροπολιτικμητροπολιτικμητροπολιτικμητροπολιτικόςόςόςός

ναναναναόςόςόςόςτουτουτουτουαγαγαγαγίίίίουουουουΝικολΝικολΝικολΝικολάάάάουουουου, τοτοτοτοΒαλταδΒαλταδΒαλταδΒαλταδώώώώρειορειορειορειογυμνγυμνγυμνγυμνάάάάσιοσιοσιοσιο, τοτοτοτοΔρυζεΔρυζεΔρυζεΔρυζείίίίοοοο ,τοτοτοτοαρχοντικαρχοντικαρχοντικαρχοντικόόόότουτουτουτουΛασσΛασσΛασσΛασσάάάάνηνηνηνη,τοτοτοτοΩδεΩδεΩδεΩδείίίίοοοο , τοτοτοτοαρχοντικαρχοντικαρχοντικαρχοντικόόόότουτουτουτουΒοΒοΒοΒούύύύρκαρκαρκαρκακκκκ.αααα. ΣτηνΣτηνΣτηνΣτηνπαραδοσιακπαραδοσιακπαραδοσιακπαραδοσιακήήήήαρχιτεκτονικαρχιτεκτονικαρχιτεκτονικαρχιτεκτονικήήήήτητητητηςςςςΚοζΚοζΚοζΚοζάάάάνηνηνηνηςςςς

κυριαρχοκυριαρχοκυριαρχοκυριαρχούύύύνννντατατατααρχοντικαρχοντικαρχοντικαρχοντικάάάάταταταταοποοποοποοποίίίίαααακαικαικαικαιΘαΘαΘαΘαεξετεξετεξετεξετάάάάσουμεσουμεσουμεσουμε.

4

Περιεχόµενα

• 1) Σηµαντικά παλιά κτήρια της

Κοζάνης.• 2) Γενικά Χαρακτηριστικά των

Αρχοντικών

• 3) Εφαρµογή των Χαρακτηριστικό στο

αρχοντικό του Λασσάνη συγκεκριµένα.• 4) Ιστορία των κατοικιών και η εξέλιξη

τους.• 5)Νέο σχέδιο της πλατείας .

5

Παλιά Κτίρια Της Κοζάνης Με

Αρχιτεκτονικές Ιδιαιτερότητες

• ∆ηµαρχείο

Κοζάνης

• Βρίσκεται στην

κεντρική πλατεία

της Κοζάνης

δίπλα από το

καµπαναριό

6

∆ηµοτικό ωδείο Κοζάνης

7

∆ηµοτικό Ωδείο Κοζάνης

• Το ∆ηµοτικό Ωδείο Κοζάνης είναι ένα

από τα σηµαντικότερα αρχοντικά του

νοµού και βρίσκεται απέναντι από το

∆ηµοτικό Πάρκο

8

ΚοβενταρειοςΗ Κοβεντάρειος ∆ηµοτική βιβλιοθήκη µαζί µε τη

Σχολή που ιδρύθηκε το 1645 ήταν η καρδιά τηςπνευµατικής κίνησης και του διαφωτισµού, πουαναπτύχθηκε στην πόλη στον καιρό της

Τουρκοκρατίας. Η βιβλιοθήκη αυτή θεωρείται

µια από τις σπουδαιότερες στην Ελλάδα. Τοέντυπο υλικό της υπερβαίνει τους 100.000

9

Αρχαιολογικό Μουσείο Κοζάνης

Το Μουσείο στεγάζεται σε νεοκλασικό κτίριο, γνωστό ως Παναγιωτίδειο Αρχοντικό δωρεά του∆ήµου Κοζάνης στην Αρχαιολογική Υπηρεσία.Έχουν γίνει εργασίες αποκατάστασης τουκτιρίου και προσωρινά είναι µη επισκέψιµο.Στις συλλογές του Μουσείου περιλαµβάνονταιευρήµατα προϊστορικών µέχριπαλαιοχριστιανικών χρόνων από διάφορεςθέσεις του νοµού Κοζάνης

10

Ιστορικολαογραφικο Μουσείο

Φυσικής Ιστορίας

Το Ιστορικολαογραφικό Μουσείο Φυσικής

Ιστορίας είναι δηµιούργηµα του Συνδέσµου

Γραµµάτων και Τεχνών Νοµού Κοζάνης. Οι

συλλογές του Μουσείου µεταστεγάστηκαν

από την ηµέρα της ιδρύσεώς του τέσσερις

φορές σε διάφορα µισθωµένα κτίρια.

11

Γενικά Εξωτερικά

Χαρακτηριστικά Αρχοντικών

(παραδοσιακήςαρχιτεκτονικής)

• 1)Η κάτοψη των αρχοντικών έχει τη

µορφή Γ,µε την είσοδο τη γωνία ή στην

πιο µεγάλη πλευρά του. Τη µορφή αυτή

των αρχοντικών επέβαλαν για λόγους

ασφάλειας. Από την είσοδο του

σπιτιού µπαίνουµε σε κεντρική ισόγεια

πλακοστρωµένη εσωτερική αυλή , τηµεσιά.

12

• 2) Το 1ο πάτωµα της οικοδοµής λέγετε

µετζοπάτωµα και έχει τα δωµάτια

ηλιακό και χειµωνιάτικα.• 3) Το ανώι κάποτε δηµιουργεί σαχνισί

. Τα δωµάτια υποδοχής βρίσκονταν

ανά δύο δεξιά και αριστερά της σάλας.• 4) Από τα τέσσερα καλά ή καλοκαιρινά

δωµάτια τα δύο βορεινά ποτέ δεν

προεξέχουν τα άλλα δύο συνήθως

προεξέχουν.

13

• 4)Στους επίσηµους χώρους στο κέντρο

του ταβανιού δηµιουργείται ένα

τετράγωνο σχήµα.

• 5)Οι θύρες της αυλής και όλες του

ισογείου είναι καρφωµένες µε γύφτικα

καρφιά για να αντέχουν σε καιρούς

επιδροµώνΣαχνισή= τµήµα της όψης του σπιτιού που βρίσκεται σε

προεξοχή συναντιέται στον όροφο.Ηλιακός= βασικός χώρος του µετζοπατώµατος

Ανώι= η σάλα του 2ου πατώµατος του ορόφου

14

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΩΝ

ΑΡΧΟΝΤΙΚΩΝ

15

Οροφή

• Τα αρχοντικά

παρουσιάζουν

λεπτοµέρειες στην

οροφή. Χρησιµοποιούν

έντονα χρώµατα και

εξοχές στους

τοίχους και

επιβλητικούς

πολυελαίους.

Οροφή στο

αρχαιολογικό

µουσείο.

Οροφή στο

∆ηµαρχείο.

16

Υπνοδωµάτια

• Τα υπνοδωµάτια

αποτελούν ένα έργο

τέχνης. Υπάρχουνλεπτοµέρειες στο

κρεβάτι , στονκαθρέπτη,στοντοίχο ακόµα και

στην πόρτα.

17

Καθιστικό

• ∆ιάφορα µεταλλικά

σκευή κοσµούν το

καθιστικό ενώ

υπάρχουν χαλιά , ριχταρια και

υφάσµατα µε

διάφορα σχήµατα

και χρώµατα. Έντονη είναι

γλυπτική στα ξύλα.

18

• Το αρχοντικό του Λασσάνη είναι ένα

αρχοντικό το οποίο πλήρη όλες τις

παραπάνω ιδιότητες των αρχοντικών. Παρακάτω λοιπόν µπορούµε να

παρατηρήσουµε εφαρµοσµένα αυτά τα

αρχιτεκτονικά στοιχεία των

αρχοντικών.

19

Αρχοντικό Λασσάνη

• Αποτελεί χαρακτηριστικόδείγµα αρχοντικού τηςευρύτερης περιοχής της∆υτ. Μακεδονίας. Χτίστηκεχωρίς να γνωρίζουµεακριβώς πότε από τονΙωάννη ( Νάννο ) Λάτσκο ήΛασσάνη Σαπουντζή Τοαρχοντικό ως κατοικία τηςσηµαντικής µορφής τουΓεωργίου Λασσάνη, αποκτά ιδιαίτερη ιστορικήκαι εθνική σηµασία για τολαό της Κοζάνης

20

Αρχιτεκτονικά Χαρακτηριστικά

21

• 1)ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ:

22

• Ένα από ταεναποµείνανταδείγµαταπαραδοσιακήςαρχιτεκτονικής τηςεποχής είναι τοαρχοντικό «Λασσάνη». Χτισµένο µέσα σε µιαµεγάλη ιδιοκτησία, προστατευµένη από µιαψηλή πέτρινη µάντρα, οι χώροι τουοργανώθηκαν γύρωαπό ένα ενιαίο σεσχήµα Γ χαγιάτι, ενώ τοσύνολο καλύφθηκε απόµια σύνθετη επίσηςστέγη σε σχήµα Γ.

23

• 2)Ο ΟΡΟΦΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΟΝΤΙΚΟΥ:

24

. • Στον όροφο όπου

διηµέρευε η οικογένεια κατάτους καλοκαιρινούς µήνες, υπήρχαν δύο οντάδες, ένακελάρι και έναςκαλοκαιρινός χώροςυποδοχής ξένων. Ο χώροςαυτός ανοιγόταν ανατολικάπρος την ανατολική αυλήκαι προς το νότο µε ένασαχνισί. Από τονπροσανατολισµόπροέρχεται η ονοµασίαηλιακός ή ντηλιακός αυτούτου ευχάρισταδιακοσµηµένου χώρου.

25

• 3)ΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ:

26

• Ένα µεγάλο

θολωτό υπόγειο

κατά την ανατολική

προέκταση της

κάτοψης

προσπελάσιµο από

την αυλή, χρησίµευεγια την αποθήκευση

αγροτικών

προϊόντων και σαν

κρυψώνα σε ώρα

κινδύνου.

27

• 4)ΟΙ ΟΨΕΙΣ:

28

• Η όψη του αποτελεί σηµαντικό δείγµαπαραδοσιακής αρχιτεκτονικής της περιοχήςµε έντονη τη χρήση των φυσικών υλικών καιτην οργάνωση της κατοικίας τωνπροηγούµενων αιώνων.

29

30

• 5)Η ΑΥΛΗ:

31

• Η κατοικία έχει ένανεσωστρεφή χαρακτήρα, οοποίος καθορίζεται από τηνανάπτυξή της γύρω από µιαπλακόστρωτη αυλή. Μιαηµιυπαίθρια µεταβατικήζώνη από την ιδιωτική αυλήστο εσωτερικό της κατοικίαςδιαµορφώνεται από τοχαγιάτι που λειτουργεί σανουσιώδες συστατικό τηςκατοικίας. Από το χαγιάτιπραγµατοποιείται ηπροσπέλαση τωνεσωτερικών χώρων, επειδήδεν υπάρχει κεντρικήείσοδος. Επίσης από τηνξύλινη σκάλα που βρίσκεταιστο χαγιάτι γίνεται η άνοδοςστον όροφο.

32

• 6)ΤΟ ΙΣΟΓΕΙΟ:

33

• Στο ισόγειο όπουδιηµέρευε η οικογένειακατά τους χειµερινούςµήνες, υπάρχουν δύοκύριοι χώροι, ένας γιατην υποδοχή τωνξένων, ο καλός ή µπαςοντάς, και έναςκαθηµερινός χώρος, τοχειµωνιάτικο. ∆ύοβοηθητικοί χώροι, µίαµεγάλη αποθήκη, οµαγαζές, και ένα κελάρισυµπληρώνουν τοισόγειο.

34

Το Αρχιτεκτονικό Σχέδιο

Εσωτερικού Χώρου

35

Και Εξωτερικού Χώρου

36

Η Χρήση Του Ξύλου

Σ ΤΑΚΑΓΚ

ΕΛΑ

ΣΤΑ

ΠΑΡΑΘΥΡΑ

ΣΤΗΝΟΡΟΦΗ

Σ ΤΑ

Σ ΚΑΛ Ο

ΠΑΤ ΙΑ

37

38

Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική

στα σπίτια.

• Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική ανάγεται

στην ελληνιστική εποχή. Στοιχεία που

το αποδεικνύουν είναι οι ανασκαφές

που πραγµατοποιήθηκαν, τα κείµενα

των ευαγγελίων , όπως και η ύπαρξη

των κτηρίων του Αγίου όρους που

αποδεικνύουν την ελληνικότητα της .

• Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική ανάγεται

στην ελληνιστική εποχή. Στοιχεία που

το αποδεικνύουν είναι οι ανασκαφές

που πραγµατοποιήθηκαν, τα κείµενα

των ευαγγελίων , όπως και η ύπαρξη

των κτηρίων του Αγίου όρους που

αποδεικνύουν την ελληνικότητα της .

39

Εποχή τουρκοκρατίας και

µετά• Το τοπίο ήταν σηµαντικό για τηδιαµόρφωση του κτηρίου. Υπόγειαλασπόχτιστες οικοδοµές φτιάχνονται µεκύρια υλικά τα τούβλα και τον πηλό. Αυτήη µορφή αποτελεί τον πρώτο πυρήνακατοικίας.

• Αργότερα, τον 15ο αιώνα, δηµιουργούνταιυπέργεια κτήρια, ενώ αρχίζουν ναχρησιµοποιούνται το ξύλο και η πέτρα, όπως και άλλα πρόσθετα υλικά .Τα κτήριαπεριλαµβάνουν έναν ηµιυπέθριο χώρο, ανοιχτό προς το νότο. (λιακωτό)

40

17ος αιώνας

• Μέχρι το 17ο αιώνα δεν υπήρχαν

διώροφα κτήρια . Σε πολλές πόλεις, όπως η Μοσχόπολη, (που αργότερα

καταστρέφεται) αναπτύσσεται η

αρχιτεκτονική. • Το 1660, Ο Γιάννης Τράντας, Μαζί µε

τον αδερφό του, το Χαρίσιο, χτίζουν το

πρώτο διώροφο σπίτι στην Κοζάνη, αλλά και τον Άγιο Νικόλαο.

41

Οι νέες κατοικίες

• Από το 1774 και µετά, η µορφές τωνκατοικιών αλλάζουν ιδιαίτερα. ∆ηµιουργούνται τα διώροφα καιτριώροφα σπίτια. Αποτελούνται από :

• Το ισόγειο, ή αλλιώς κατώι

• Τον ηµιώροφο, που χρησιµοποιείται τοχειµώνα

• Και τον όροφο, που τονχρησιµοποιούν το καλοκαίρι.

42

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά

• Ο όροφος αποτελούνταν από 2 είδητοίχων, τον τσατµά και τονµπαγλατότυπο, που ήταν ξύλινος. Οτσατµάς έβγαινε από το περίγραµµατου τοίχου, ήταν µια προεξοχή , µεπολλά παράθυρα. Σχηµάτιζε δηλαδή τολεγόµενο Σαχνησί ή αλλιώς Χαγιάτι.

• Υπήρχε µια ακόµη µορφή, πιο απλήαπό αυτήν του τριώροφου κτηρίου, που ονοµαζόταν «πελεκάνοι».

43

1800-1830

• Το 1800 ο Νεοκλασικισµός, ρυθµός της

αρχαίας Ελλάδας, φτάνει πίσω στον

ελλαδικό χώρο. Το 1830 έρχεται και

στον τόπο µας, επιβραδύνοντας την

ανάπτυξη της παραδοσιακής

αρχιτεκτονικής.

44

Σχέδια Καινούργιας Πλατείας

Της Κοζάνης

• Θετικά στοιχεία: • 1) Η πλατεία Νίκης έχει καταχωρηθεί ωςβασικός δηµόσιος χώρος.

• 2) Είναι ο τόπος που συναντιούνται οιβασικοί άξονες κίνησης των παιζών.

• 3)Από την οδό Πανδώρας στο κάτωτµήµα της πλατείας προβλέπεταιιστορικός περίπατος.

• 4) Η πλατεία νίκης είναι ο τόποςεπικοινωνίας µε την εξουσία όπου καιβρίσκεται το δηµαρχείο.

45

• 5) Είναι ο χώρος εκδήλωσης

συλλογικών αισθηµάτων της πόλης.• 6) Είναι ο πνεύµονας πρασίνου της

πόλης.• 7) Είναι ένας χώρος µε ποιότητες και

αρχές οργάνωσης που τον καθιστούν

αγαπητό.

46

Αρνητικά στοιχεία:1)Η διάσπαση της στάθµης του δαπέδου σε

διαδοχικά επίπεδα εµποδίζει τη

συγκέντρωση µεγάλου πλήθους και

διασπά τη λειτουργική συνέχεια της

πλατείας.2) Η θαµνώδης φύτευση και µια σειρά από

εµπόδια εµποδίζουν την ενιαία οπτική

αντίληψη του χώρου.3) Η προβληµατική διάταξη των

τραπεζοκαθισµάτων επιτρέπει την

µεταβολή του χώρου που

καταλαµβάνουν.

47

• 4) Στην πλατεία συναντάει κανείς µόνο

όσους θέλουν να την επισπευτούν και όχι

όσους θα ήθελαν να διέλθουν µέσα από

αυτήν.• 5) Τελικά διατυπώνεται ότι η διάσπαση

της επιφάνειας της πλατείας σε διαδοχικά

επίπεδα και ο κατακερµατισµός του

χώρου από τα διάφορα φυσικά και

τεχνητά εµπόδια, έχουν ως αποτέλεσµα , ο χώρος να µην παραπέµπει οπτικά και

οργανωτικά σε µια κεντρική αστική

πλατεία.

48

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

∆ιαδίκτυο

Τεχνική υπηρεσία

Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης

Γραµµατεία δηµαρχείου

Πολεοδοµία

∆.Ε.Κ.Ο.

49

2Η Οµάδα