[1]

Participium

Διαβάστε προσεκτικά το ακόλουθο κείμενο. Εντοπίστε τους τύπους μετοχής και αναγνωρίστε τη λειτουργία τους:

Diebus decem, quibus materia coepta erat comportari,

omni opere effecto exercitus traducitur. Caesar ad

utramque partem pontis firmo praesidio relicto in fines

Sugambrorum contendit. interim a compluribus

civitatibus ad eum legati veniunt. quibus pacem atque

amicitiam petentibus liberaliter respondet obsidesque ad

se adduci iubet. at Sugambri ex eo tempore quo pons

institui coeptus est, fuga comparata hortantibus iis, quos

ex Tenctheris1 atque Usipetibus apud se habebant,

finibus suis excesserant suaque omnia exportaverant

seque in solitudinem ac silvas abdiderant.

1 Τεγκτήροι, Ουσιπετείς.

[2]

(Caes. BG 4.18)

Γενικές παρατηρήσεις: Πρέπει κατ’ αρχάς να διακρίνουμε τις εξής δύο κατηγορίες: participium coniunctum, participium absolutum. Όταν η συνημμένη μετοχή συνοδεύεται από το υποκείμενό της λειτουργεί επιθετικά. Ωστόσο, μία επιθετική μετοχή μπορεί να εμφανιστεί και χωρίς το υποκείμενό της:

Verum dicentibus facile credam.

Αν δεν εμφανίζεται το υποκείμενο της μετοχής, τότε η μετοχή αντιστοιχεί συνήθως σε δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση. Η απόλυτη μετοχή είναι κατά βάσιν επιρρηματική.

Παρατηρήστε τα ακόλουθα παραδείγματα˙ προσέξτε κάθε φορά τη δομή της «μετοχικής φράσης» («μετοχικής πρότασης»).

Itaque cives oppidum fortiter defendentes imperium reppulerunt.

Itaque oppidum fortiter defendentes cives imperium reppulerunt.

Itaque oppidum cives fortiter defendentes imperium reppulerunt.

Itaque cives fortiter defendentes oppidum imperium reppulerunt.

Itaque oppidum fortiter defendentes imperium reppulerunt.

Γενική παρατήρηση: τα βασικά συμπληρώματα της συνημμένης μετοχής μπορεί να εμφανιστούν πριν ή μετά τη μετοχή˙ ωστόσο, άλλοι προσδιορισμοί της μετοχής (οι διάφορες μορφές των επιρρηματικών προσδιορισμών) τοποθετούνται κατά βάσιν πριν και όχι μετά τη μετοχή.

Η μετοχή έχει τη μορφή επιθέτου. Ενώ όμως τα επίθετα δηλώνουν ιδιότητα, οι μετοχές δηλώνουν ή κατάσταση ή ενέργεια (δράση) ή πάθος (το γεγονός ότι κάποιος δέχεται μία ενέργεια).

[3]

Η μετοχή δεν δηλώνει απολύτως χρόνο (παρόν, παρελθόν, μέλλον), αλλά απλώς χρονικό επίπεδο (σύγχρονο, προτερόχρονο, υστερόχρονο) σε συσχετισμό με το ρήμα εξάρτησης.

Εξάλλου δηλώνει τις διαβαθμίσεις εξέλιξης μίας ενέργειας: αν η ενέργεια εξελίσσεται και δεν έχει ολοκληρωθεί (επομένως διαρκεί και ισχύει), αν έχει ολοκληρωθεί ή αν επίκειται.

Η μτχ ΕΝΣ δηλώνει το σύγχρονο. Η μτχ ΠΡΚΜ το προτερόχρονο. Η μτχ ΜΕΛΛ το υστερόχρονο.

Προσπαθήστε να μεταφράσετε τις ακόλουθες φράσεις στα Λατινικά:

Το είπε/μίλησε γελώντας.2

Θα το πω/Θα μιλήσω γελώντας.3

Ο αρχηγός σκοτώθηκε τη στιγμή που προσπαθούσε να ξεφύγει.4

Πώς δηλώνεται η μετοχή ενεργητικού παρακειμένου-αορίστου, η οποία δεν υπάρχει στα λατινικά;

Γι’ αυτό το σκοπό μπορεί κανείς να ακολουθήσει τις ακόλουθες τεχνικές:

• H ενεργητική σύνταξη μετατρέπεται σε παθητική. • Χρησιμοποιείται αποθετικό ρήμα αντί του αντίστοιχου (ως προς τη

σημασία) ενεργητικού: veritus (timere), adhortatus (admonere), locutus (dicere), reversus (redire), pollicitus (promittere), potitus (+ Abl.) (expugnare).

• Χρησιμοποιείται αντί της μετοχής αντίστοιχη (ισοδύναμη) δευτερεύουσα πρόταση.

• Χρησιμοποιείται γερουνδιακό (μόνο στις πλάγιες πτώσεις): superstitione tollenda religio non tollitur.

• Χρησιμοποιείται η μετοχή παθ. παρακειμένου, όταν δηλώνεται με αυτή όχι μία ολοκληρωμένη ενέργεια, αλλά μία ισχύουσα κατάσταση: ML elior est certa pax quam sperata victoria. aetor cum praesenti tum etiam sperata dignitate.

Οι εχθροί κατέλαβαν την πόλη και αποχώρησαν.

2 Ridens dixit. 3 Ridens dicam/dixero. 4 Dux fugiens occisus est.

[4]

Hostes urbe capta discesserunt.

Hostes urbe potiti discesserunt.

Hostes postquam urbem ceperunt discesserunt.

Εργασία (Ι):

Στην ακόλουθη περίοδο να αντικαταστήσετε την υπογραμμισμένη φράση με μία ισοδύναμη έκφραση:

Hoc oppido a civibus defenso hostes se receperunt.

Εργασία (ΙΙ):

Να μεταφράσετε τις ακόλουθες φράσεις και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους:

Hac oratione habita … (Caes. BG 1.41.1)5

Cognito Caesaris adventu … (ibid. 42.1)6

Hoc proelio trans Rhenum nuntiato … (ibid. 54.1)7

Ea re constituta … (ibid. 2.2.1)8

Εργασία (ΙΙΙ):

Στα ακόλουθα κείμενα να εντοπίσετε τις μετοχές και να εξηγήσετε τη συντακτική λειτουργία τους. Στη συνέχεια να μεταφράσετε τα αποσπάσματα στα νέα ελληνικά.

5 Μετά την εκφώνηση αυτού του λόγου. 6 Αφού έγινε γνωστή η άφιξη του Καίσαρα. 7 Αφού έγινε γνωστή αυτή η μάχη πέρα από το Ρήνο. 8 Αφού λήφθηκε αυτή η απόφαση / αφού οργανώθηκε η υπόθεση/το πράγμα.

[5]

igitur perterritis ac dubitantibus ceteris C. Cornelius eques Romanus operam suam pollicitus et cum eo L. Vargunteius senator constituere ea nocte paulo post cum armatis hominibus sicuti salutatum introire ad Ciceronem ac de inproviso domi suae inparatum confodere.

(Sall. Catil. 28.1) Quis porro, praeter periculum horridi et ignoti maris, Asia aut Africa aut Italia relicta Germaniam peteret, informem terris, asperam caelo, tristem cultu aspectuque, nisi si patria sit? (Tac. Germ. 2) Quotiens bella non ineunt, non multum venatibus, plus per otium transigunt, dediti somno ciboque: fortissimus quisque ac bellicosissimus nihil agens, delegata domus et penatium et agrorum cura feminis senibusque et infirmissimo cuique ex familia, ipsi hebent, mira diversitate naturae, cum idem homines sic ament inertiam et oderint quietem. (Tac. Germ. 15)