ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

Η θεωρία των κοινωνικών αναπαραστάσεων αποτελεί μία νέα

ενότητα προσέγγισης, ιδιαίτερα γόνιμη για την κοινωνική ψυχολογία

και κατ’επέκταση για την επικοινωνία.

Η κοινωνική αναπαράσταση επανέρχεται φρασεολογικά και

προσδιορίζεται εννοιολογικά χρησιμοποιούμενη από τον Serge

Moscovici στο σύγγραμμά του La psychanalyse, son image et son

public1, περικλείοντας οτιδήποτε σχετίζεται με την κοινή σκέψη.

Σύμφωνα με το Moscovici, οι κοινωνικές αναπαραστάσεις

αποτελούν ένα «οργανωμένο corpus γνώσεων»2, μία «ψυχική

δραστηριότητα»3 και ορίζονται ως:

«το αποτέλεσμα μιας κοινωνικά επεξεργασμένης και κοινά αποδεκτής

γνώσης, [...] μετάφραση της πραγματικότητας, ανοικοδόμηση του αντικειμένου

με τρόπο ώστε να γίνεται από όλους κατανοητό, [...] εργαλείο με τη βοήθεια του

οποίου ένα άτομο ή μια κοινωνική ομάδα αντιλαμβάνεται και ιδιοποιείται τον

περιβάλλοντα κόσμο, [...] κοινωνική πρόσληψη που παίζει σημαντικό ρόλο στο

επίπεδο της επικοινωνίας και της συμπεριφοράς, [...] κοινωνιο-γνωστική

διεργασία μέσα από την οποία το υποκείμενο πλησιάζει το αντικείμενο, το οποίο

μπορεί να είναι ένα πρόσωπο, ένα πράγμα, ένα γεγονός, μια ιδέα, μια θεωρία. Η

κοινωνική αναπαράσταση είναι η αναπαράσταση ενός υποκειμένου για ένα

αντικείμενο»4.

Η Denise Jodelet, εξετάζοντας την κοινωνική αναπαράσταση

«ως προϊόν και διαδικασία μιας ψυχολογικής και κοινωνικής

επεξεργασίας της πραγματικότητας»5, δίνει τον εξής ορισμό: «Η έννοια

της κοινωνικής αναπαράστασης προσδιορίζει μια μορφή ειδικής γνώσης, τη

1 Μoscovici S., Η Ψυχανάλυση, η Εικόνα της και το Κοινό της, Μαντόγλου Α. (επιμ.), Κολώνιας Μ. (μετ.) , εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1999 2 Μoscovici S., ό.π., σελ. 30 3 ό.π. 4 Μoscovici S., La Psychanalyse, son Image et son Public. Αναφορά στο Σύγχρονες Έρευνες στην Κοινωνική Ψυχολογία, Κοινωνικές Αναπαραστάσεις ,ό.π., σελ. 15-16 5 Jodelet Denise, «Kοινωνική Αναπαράσταση. Φαινόμενα, Έννοια και Θεωρία», στο Σύγχρονες ‘Έρευνες στην Κοινωνική Ψυχολογία, Κοινωνικές Αναπαραστάσεις, ό.π., σελ. 131

γνώση της κοινής γνώμης, της οποίας τα περιεχόμενα δηλώνουν το εγχείρημα

γεννητικών και λειτουργικών διαδικασιών, κοινωνικά σφραγισμένων. Πιο

πλατιά, προσδιορίζει μια μορφή της κοινωνικής σκέψης. Οι κοινωνικές

αναπαραστάσεις είναι τρόποι της πρακτικής σκέψης που προσανατολίζονται προς

την επικοινωνία, την κατανόηση και τον έλεγχο του κοινωνικού, υλικού και

ιδεατού περιβάλλοντος. Σαν τέτοιες, παρουσιάζουν ειδικά χαρακτηριστικά στο

επίπεδο της οργάνωσης των περιεχομένων, των νοητικών εγχειρημάτων και της

λογικής. Το κοινωνικό σφράγισμα των περιεχομένων ή των διαδικασιών της

αναπαράστασης πρέπει να ανάγεται στις συνθήκες και στα πλαίσια μέσα από τα

οποία αναδύονται οι αναπαραστάσεις, στις επικοινωνίες μέσω των οποίων

κυκλοφορούν, στις λειτουργίες στις οποίες χρησιμεύουν στην αλληλεπίδραση με

τον κόσμο και τους άλλους»6.

Δρ. Α. Ψωμιάδη, , «Οι Κοινωνικές Αναπαραστάσεις

στην Κοινωνική Ψυχολογία», στο Δ.Δ. «Τοπικές Κοινωνίες χωρίς Τόπο»,

Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών

Επιστημών, Αθήνα 2006

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

→ Abric J.-C., (1987), Coopérartion, compétition et

représentations sociales, Cousset, DelVal.

→ Bourdieu P., (1982), Ce que parler veut dire, Pariw,

Fayard.

6 ό.π. , σελ. 131-132

→ Το μήνυμα του μέσου, Η έκρηξη της μαζικής

επικοινωνίας, Κ. Λιβιεράτος, Τ. Φραγκούλης

(Επιμ.), Αθήνα, Αλεξάνδρεια, σ. 30-64.

→ C. Faucheux, S. Moscovici, (Eds), Psychologie

sociale, théorique et expérimentale, Paris Mouton,

→ Doise W., Palmonari A., (Eds), (1986),

Représentations sociales, Delachaux et Niestlé.

→ Εντσενσμπέργκερ, Χ. Μ., (1981), Για μια θεωρία

των μέσων επικοινωνίας, Αθήνα, Επίκουρος.

→ S. Moscovici (Ed.), Psychologie Sociale, Paris, PUF

→ Farr R., Moscovici S., (1984), Social

representations, Cabridge, Cabridge University

Press.

→ Ghiglione R., (1986), L’homme communicant,

Paris, Armand Colin.

→ Harvey O.J., Consalvi C., Status and conformity to

pressure in informal groups, Journal of Abnormal

and Social Psychology, 1960, 60, 182-187.

→ Hollander E.P., (1958), Conformity status and

idiosyncrasy credit, Psychological Review, No 65,

117-127.

→ W. Doise, A. Palmonari (Eds), Perpésentations

sociales, Delachaux et Niestlé, 171-192.

→ Jodelet D., (Ed.), (1989), Les représentations

sociales, Paris, PUF.

→ Jones E. E., (1965), Conformity as a tactic of

ingratiation, Science, No 149, 144-150.

→ Jones E. E., Gerard H. B., (1967), Foundations of

social psychology, New York, Wiley.

→ Josien M., Βαγιάτης Γ., Γιαννουλέας Μ., (1995), Η

επικοινωνία μέσα και έξω από τον εργασιακό

χώρο, Αθήνα Ελληνικά Γράμματα.

→ Μαντόγλου Α., (1996), Η δομή της

κοινωνιοψυχολογικής κατηγοριοποίησης των

πολιτικών κομμάτων, Επιθεώρηση Κοινωνικών

ερευνών, 89-90, 105-123.

→ Moscovici S., (1976), La psychanalyse, son image

et son public, Paris, PUF.

→ Moscovici S., (1979), Psychologie des minorités

actives, Paris, PUF.

→ W. Doise, A. Palmonari (Eds), Représentations

sociales, Delachaux et Niesté , 24-80.

→ S. Moscovici (ed.), Introduction à la psychologie

sociale, Paris, Larousse, Vol.1, 139-191.

→ Παπαστάμου, Σ., Μαντόγλου Α., (1995),

Επιμέλεια, Κοινωνικές Αναπαραστάσεις,

Οδυσσέας.

→ Pérez, J.-A., Mugny, G. (Eds), (1993), Η Θεωρία

της Επεξεργασίας της Σύγκρουσης, Αθήνα,

Οδυσσέας.

→ Σακαλάκη Μ., (1999), Ψυχολογία της

επικοινωνίας, Αθήνα, Παπαζήσης.

→ Χρηστάκης Ν., (2004), Ψυχολογία της

επικοινωνίας, Αθήνα, Πάντειο Πανεπιστήμιο.

→ Abrams D. & Hogg M. A. (Eds), Social Identity

Theory, Constructive and Critical Advances,

Harvester Wheatsheaf, London 1990, σελ. 169-184

→ Allport G. W., Attitudes, στο Murchison C. M.

(Ed.), Handbook of Social Psychology, MA, Clark

University Press, Worcester 1935

→ Baron R. S., Kerr N. L. & Miller N., Group Process,

Group Decision, Group Action, Open University

Press, Buckingham 1992

→ Blum-Kukla S., House J. & Kasper G. (Eds),

«Cross-Cultural Pragmatics», Requests and

Apologies, N. J, Ablex, Norwood

→ Brewer M. B. & Kramer R. M., «Choice Behaviour

in Social Dilemmas, Effects of Social

Identity,Group Size, and Decision Farming»,

Journal of Personality and Social Psycology, 1986, τ.

50, σελ. 543-549

→ Doise W., Η Εξήγηση στην Κοινωνική Ψυχολογία,

Παπαστάμου Στ. (επιμ.), εκδ. Ελληνικά Γράμματα,

Αθήνα 2005

→ Εkman P. & Friesen W.V., «Constants Across

Cultures in the Face and Emotion», Journal of

Personality and Social Psychology, 1971, τ. 17, σελ.

124-129

→ Εkman P. & Friesen W.V., Unmasking the Face: A

Guide to Recognizing Emotions from Facial Cues,

Prentice Hall, New Jersey 1975

→ Forsyth D. R., An Introduction to Group

Dynamics, C.A: Brooks/Cole Publishing Company,

Monterey 1983

→ Grolnick W. S., Deci E. L. & Ryan R. M.,

"Internalization within the family: The

selfdetermination perspective". Στο Grusec J. E. &

Kuczynski L. (Eds.), Parenting and Children’s

internalization of values: A handbook of

contemporary theory, Wiley, New York 1997,

σελ.135-161

→ Gustave Le Bon, Ψυχολογία των Μαζών,

Χριστοδούλου Ι. Σ. (εισ-μετ.), εκδ. Ζήτρος,

Θεσσαλονίκη

→ Halbwachs M., On Collective Memory, Coser L.

A.(μετ.), Heritage of Sociology Series, 1992

→ Hofstatter P., Εισαγωγή στην Κοινωνική

Ψυχολογία, Μαστοράκη Τζ. (μετ.), εκδ Αντ.

Λιβάνης-Νέα Σύνορα, Αθήνα 1978

→ Isaac D. J., Sansone C. & Smith J., «Other People

as a Source of Interest in an Activity», Journal of

Experimental Social Psychology, Academic Express,

1999, 35, σελ. 239-265

→ Jacobson-Widding Α. (Ed.), Identity:personal and

social, N. J.:Humanities Press, Atlantic Highlands,

σελ. 205-231.

→ Johnson D. W. & Johnson F. P., Joining Together:

Group Theory and Group Skills, Englewood Cliffs,

N.J.: Prentice-Hall 1987, 3η έκδοση

→ Lawler E. J., Advances in Group Processes, Theory

And Reasearch, Greenwich, CT:JAI Press, τ. 2, σελ.

77-122

→ Leyens J.-P., Padalino P.M., Rodriguez-Torres R.,

Vaes J., Demoulin S., Rodriguez-Perez A. & Gaunt

R., The Emotional Side of Prejudice: Τhe Attribution

of Secondary Emotions to Ingroups and Outgroups.

Personality and Social Psychology Review, 2000,

τ.4, σελ. 186-197

→ Leyens J.P., Rodriguez A.P., Rodriguez R.T.,

Gaunt R., Paladino P.M., Vaes J. & Demoulin S.,

Psychological Essentialism and the Differential

Attribution of Uniquely Human Emotions to

Ingroups and Outgroups, European Journal of

Social Psychology, 2001, τ. 31, σελ. 395-411

→ Lindzey G., Handbook of Social Psycology, Mass.,

Addison-Wesley, Cambridge 1959.

→ Lippa R. A., Κοινωνική Ψυχολογία, Αποστολή

Ισμ. (μετ.), εκδ. Έλλην, Αθήνα 2003

→ Maisonneuve J., Εισαγωγή στην

Ψυχοκοινωνιολογία, Χρηστάκης Ν. (μετ.), εκδ.

Τυπωθήτω-Γιώργος Δάρδανος, Αθήνα 2001

→ Moscovici S., Η Ψυχανάλυση, η Εικόνα της και το

Κοινό της, Μαντόγλου Α. (επιμ.), Κολώνιας Μ.

(μετ.), εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1999

→ Moscovici S. & Zavalloni M., «The Group as a

Polarizer of Attitudes», Journal of Personallity and

Social Psycology, 1969, τ. 12

→ Osbaldiston R. & Sheldon K. M., «Promoting

Internalized Motivation for Environmentally

Responsible Behavior, A Prospective Study of

Environmental Goals», Journal of Environmental

Psychology, University of Missouri, USA 2003, 23,

σελ. 349-357

→ Parsons T., «Personality in a theory of action», στο

Koch S., Psychology, A study of a science, New

York, McGraw Hill, 1959, σελ.657

→ Perez J. A. & Mugny G. (eds), Η Θεωρία της

Επεξεργασίας της Σύγκρουσης, εκδ.Οδυσσέας,

Αθήνα 1996

→ Powers W.T., Behavior, The Control of Perception,

Aldine, Chicago 1973

→ Rubin J. Z., Η Διευθέτηση της Κοινωνικής

Σύγκρουσης. Κλιμάκωση, Αδιέξοδο, Επίλυση,

Φιλιππάτος Άγγ. (μετ.), εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα

2003

→ Smith P. & Bond M. H., Διαπολιτισμική

Κοινωνική Ψυχολογία, Παπαστυλιανού Α. (επιμ.),

Κάγκου Ευ. (μετ.), εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα

2005

→ Stets J. E., Sociology of Emotions, Cambridge

University Press, UK 2005

→ Tajfel H., Differentation between Social Groups,

Studies in the Social Psychology of Intergroup

Relations, Academic Press, London 1978

→ Tajfel H., Human Groups and Social Categories,

Studies in Social Psychology, Cambridge

University Press, Cambridge 1981

→ Tajfel H. (Eds), Social Identity and Intergroup

Relations, Cambridge University Press, Cambridge

1982

→ Thomas J., «Cross-Cultural pragmatic Failure»,

Applied Linguistics, 1983, τ. 4, σελ. 91-112

→ Tuckman B. C. & Jensen M. A. C., «Stages of

Small Group Development Revisited», Group and

Organizational Studies, 2, 1977

→ Turner J.C. & Giles H., Intergroup Behaviour,

Blackwell, Oxford 1981

→ Turner J. C., Hogg M. A., Oakes P. J. Reicher S.

D.& Wetherell M. S., Rediscovering the Social

Group. A Self-Categorization Theory, Blackwell,

Oxford 1987

→ Turner J. C., Sachdev I. & Hogg M. A., «Social

categorization, Interpessonal Attraction and Group

Formation», British Journal of Social Psycology ,

1983, τ. 22, σελ. 227-239

→ Zavalloni M. & Luis-Guerin Ch., Κοινωνική

Ταυτότητα και Συνείδηση. Εισαγωγή στην Εγω-

οικολογία, Ρήγα Α.-Β. (επιμ.), εκδ. Ελληνικά

Γράμματα, Αθήνα 1996

→ Εισαγωγή στην Κοινωνική Ψυχολογία, Κοινωνική

Ψυχολογία, Κλινική Ψυχολογία, Βοσνιάδου Στ.

(επιμ.), εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2005, τ. Β'

→ Ελληνική Μυθολογία, Κακριδής Ι. Θ. (γεν.

εποπτεία ), εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1986

→ Κοκκινάκη Φ., Κοινωνική Ψυχολογία, Εισαγωγή

στη Μελέτη της Κοινωνικής Συμπεριφοράς, εκδ.

Τυπωθήτω, Αθήνα 2005

→ Μαντόγλου Α., Μνήμες Ατομικές-Συλλογικές-

Ιστορικές, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2005

→ Μπακιρτζής Κ., Η Δυναμική της Αλληλεπίδρασης

στην Επικοινωνία, εκδ.Gutenberg, Αθήνα 2003

→ Μπαμπινιώτης Γ., Θεωρητική Γλωσσολογία.

Εισαγωγή στη Σύγχρονη Γλωσσολογία, Αθήνα 1998

→ Παπαστάμου Σ., Εγχειρίδιο Κοινωνικής

Ψυχολογίας, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1989

→ Παπαστάμου Στ., Εισαγωγή στην Κοινωνική

Ψυχολογία, Επιστημονικοί Προβληματισμοί και

Μεθοδολογικές Κατευθύνσεις, εκδ. Ελληνικά

Γράμματα, Αθήνα 2001

→ Παπαστάμου Στ., Η Κοινωνική Ψυχολογία στο

Κατώφλι του 21ου Αιώνα. Η Ελληνική

Πραγματικότητα, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα

2000

→ Παπαστυλιανού Α., Διαπολιτισμικές Διαδρομές.

Παλλινόστηση και Ψυχοκοινωνική Προσαρμογή,

εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2005

→ Σαρρής Ν., Παραδόσεις Πολιτικής Ψυχολογίας,

εκδ. Ελληνικό Κέντρο Ανθρωπιστι-κών Επιστημών

& Γραμμάτων, Αθήνα 1975, εκδ. Γ’

→ Σύγχρονες Έρευνες στην Κοινωνική Ψυχολογία.

Δυναμική των Κοινωνικών Αναπαραστάσεων,

Κατερέλος Γ. Δ. (εισ.-επιμ.), εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα

2003

→ Σύγχρονες Έρευνες στην Κοινωνική Ψυχολογία.

Διομαδικές Σχέσεις, Παπαστάμου Στ. (επιμ.-εισαγ.

), εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1999

→ Σύγχρονες Έρευνες στην Κοινωνική Ψυχολογία.

Δυναμική Αλληλεπίδραση των Κοινωνικών

Αναπαραστάσεων, Κατερέλος Γ. ( εισ.-επιμ.),

Δημητρίου Κ. (μετ.), εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 2003

→ Σύγχρονες Έρευνες στην Κοινωνική Ψυχολογία.

Η Κοινωνική Επιρροή, Παπαστάμου Στ. (επιμ.-

εισαγ.), εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1989

→ Σύγχρονες Έρευνες στην Κοινωνική Ψυχολογία.

Κοινωνικές Αναπαραστάσεις, Παπαστάμου Στ.-

Μαντόγλου Α. (επιμ.), εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1995

→ Χρυσοχόου Ξ., Πολυπολιτισμική Πραγματικότητα.

Οι Κοινωνιολογικοί Προσδιορισμοί της

Πολιτισμικής Πολλαπλότητας, εκδ. Ελληνικά

Γράμματα, Αθήνα 2005

→ Amaturo E., Alcune Osservazioni sull’ uso delle

Techniche di Analisi Multivariata nello Studio delle

Rappresentazioni Sociali, Psicologia e Societa, 1986,

τ.1, σελ. 33-46

→ Banissoni M., Manetti L., Tacuni G., La

Rappresentazioni Sociali, Rome, Bulzoni 1986

→ Betocchi G. V. (Eds.), Problemi di Metodologia di

Studio delle Rappresentazioni Sociali, Psicologia e

Societa, numero secial 1986

→ Bouthoul G., Traté de Sociologie, 1 Les Stuctures

Sociologiques, Variations et Mutations Sociales ,

τ.2, εκδ.Payot, Paris 1968

→ Diel P., Psychologie de la Motivation, εκδ. Payot,

Paris 1969, 3η έκδ.

→ Forsyth D. R., Group Dynamics, Thomson

Learning, USA 2005

→ Jung C. G., H Ψυχολογία της Μεταβίβασης.

Rosarium Philosophorum, Μυγιάκης Λ. (μετ.), εκδ.

Ιάμβλιχος, Αθήνα 1997

→ Perez J. A. & Mugny G. (Eds), Η Θεωρία της

Επεξεργασίας της Σύγκρουσης, εκδ.Οδυσσέας,

Αθήνα, 1996

→ Sandler J., Dare Chr., Hodler A. και Σουλιώτη Π.,

Αναλυόμενος και Αναλυτής. Ανάπτυξη των

Ψυχαναλυτικών Εννοιών, εκδ. Πρίσμα, Αθήνα

1991

→ Segall M. H., Dasen P. R., Berry J. W. και

Poortinga Y. H., Διαπολιτισμική Ψυχολογία,

Γεώργας Δ. (επιμ.), Τερζίδου Μ. (μετ.), εκδ.

Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1993

→ Turman P. D., Group Communication Pitfalls,

Sage Publications Ltd, UK 2005

→ Ζαραφωνίτου Χ. & Μαντόγλου Α., Η Κοινωνική

Αναπαράσταση του Εγκλήματος και του

Εγκληματία, στο Κουράκης Ν. (επιμ.),

Αντεγκλητική Πολιτική II, Αθήνα 2000, εκδ.

Σάκκουλα, σελ.77-121

→ Κοσκινάς Κ., Παπαστάμου Στ., Μαντόγλου Α.,

Προδρομίτης Γ., Αλεξιάς Γ., Περιβάλλον και

Αναβάθμιση της Ποιότητας Ζωής, Αθήνα 2000, εκδ.

Ελληνικά Γράμματα

→ Λιθοξόος Δ., Μειονοτικά Ζητήματα και Εθνική

Συνείδηση στην Ελλάδα, εκδ. Λεβιάθαν, Αθήνα

1992

→ Μαντόγλου Α., «Αναπαραστασιακά Στοιχεία της

Πολιτικής και των Πολιτικών», στο Η Ψυχολογία

στο Σταυροδρόμι των Επιστημών του Ανθρώπου

και της Κοινωνίας, Πρακτικά 6ου Πανελληνίου

Συνεδρίου Ψυχολογικής 'Ερευνας, Παπαστάμου

Στ., Κανελλάκη Σ., Μαντόγλου Α., Σαμαρτζή Στ.,

Χρηστάκης Ν. (επιμ.), εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα

1999

→ Ναυρίδης Κ., Κλινική Κοινωνική Ψυχολογία, εκδ.

Παπαζήσης, Αθήνα 1994

→ Νιτσιάκος Β., Παραδοσιακές Κοινωνικές Δομές,

εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1993

→ Παπαστάμου Στ., Ψυχολογιοποίηση. Επιπτώσεις

των Ψυχολογικών Ερμηνειών στα Φαινόμενα

Κοινωνικής Επιρροής, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1989,

2η έκδ