12 MAPTIOY 2000ÂπταH M E P E ΣÂπταH M E P E Σ

2 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

KΛΑΥΔΙΟΣ

ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ:O ΓΕΩΓΡΑΦΟΣ

H Γεωγραφ�αστον αρχα�ο κ�σμο

Tου °ÂˆÚÁ›Ô˘ TÛfiÙÛÔ˘

Kλα!διος Πτολεμα�ος:Mαθηματικ�ς, αστρον�μος,γεωγρ'φος

Tης Germaine Aujac

Aπ� το Xειρ�γραφο στο Bιβλ�οTης §ÂˆÓfiÚ·˜ N·‚¿ÚÈ

O πτολεμαϊκ�ς κ+δικαςτης Mον-ς Bατοπαιδ�ου

Tου ™ˆÙ. N. K·‰¿

O πτολεμαϊκ�ς κ+δικαςτου Bησσαρ�ωνος

Tου AÁ·Ì¤ÌÓÔÓ· TÛÂϛη

Tο χειρ�γραφοτων Aκουαβ�βα

Tης Germaine Aujac

Kλα!διος Πτολεμα�ος:O κοσμογρ'φοςτης Aναγ/ννησης

Tου °ÈÒÚÁÔ˘ TfiÏÈ·

Πτολεμαϊκ/ς και σ!γχρονεςσυντεταγμ/νες

Tου ¶·Ú·Û΢¿ ¢. ™·‚‚·˝‰Ë

Γεωγραφικ- Yφ-γησις:Tρεις πανομοι�τυπες εκδ�σεις

Tου AÁ·Ì¤ÌÓÔÓ· TÛÂϛη

EÍÒÊ˘ÏÏÔ:

O KÏ·‡‰ÈÔ˜ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜, Ô Ì¤Á·˜

Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi˜, ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜ Î·È ÁÂ-

ˆÁÚ¿ÊÔ˜, ÛÙÔ ÛÔ˘‰·ÛÙ‹ÚÈfi ÙÔ˘.

¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÂÛÙÂÌ̤ÓÔ˜ ˆ˜ ‚·-

ÛÈϤ·˜, ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ·ÛÙÚÔÏ¿‚Ô,

ÂÓÒ ·fi „ËÏ¿ ¤Ú¯ÂÙ·È Ë ı›·

¤ÌÓ¢ÛË Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ËÏÈ·ÎÒÓ

·ÎÙ›ÓˆÓ. MÂÁ·ÏfiÚÂË ·Ú¿ÛÙ·-

ÛË ·fi ÙÔÓ EÏÏËÓÈÎfi KÒ‰Èη 388

Ù˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘,

Ï·ÌÚfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ηډÈÓ¿ÏÈÔ˘

BËÛÛ·Ú›ˆÓÔ˜ ÛÙ· ¤ÙË 1454-55.

H KA£HMEPINHEE¶¶TTAA HHMMEEPPEE™™

KYPIAKH 12 MAPTIOY 2000

2-32 A º I E P ø M A

Yπε�θυνη «Eπτ� Hμερ�ν»

E § E Y £ E P I A T P A ´ O Y

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 3

H γεωγραφ�αστον αρχα�ο

κ�σμοTου °∂øƒ°ÿ√À T™ŸΔ™√À

Tοπογρ�φου μηχανικο� – DEA ιστορ�ας επιστημ�ν και τεχνολογ�ας – υπ. δρος A.Π.Θ.

T ∞ ¶ƒflΔ∞ ÿá∏ ∞¶√Δ⁄¶ø™∏˜ Ù˘ ÁˆÁÚ·-ÊÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙËÓÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÔ‡ ·ÓıÚÒ-

Ô˘ Ó· ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂÈ Ì ˘ÔÙ˘Ò‰Ë Û¯¤‰È· ÙÌ‹-Ì·Ù· Ù˘ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·˜ Ù˘ Á˘ Û ÛÌ›ÎÚ˘ÓÛË.BÚ·¯ÔÁڷʛ˜, ÙÔȯÔÁڷʛ˜ Î·È ÂÁ¯¿Ú·ÎÙ˜ϿΘ Ì ÁˆÁÚ·ÊÈο ÛÙÔȯ›· ·fi ÙËÓ ÚÔ˚-ÛÙÔÚÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› Û fiϘ ÙȘ Ë›-ÚÔ˘˜.

°‡Úˆ ÛÙÔ 3000 .X. ÛÙË MÂÛÔÔÙ·Ì›·, Ì Ù˯ڋÛË Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ ˆ˜ ̤ÛÔ˘ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ‰È¿‰ÔÛ˘Ù˘ ÁÓÒÛ˘, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıË-Î·Ó ÔÈ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ, ÒÛÙ ÔÈÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ Ó··ÔÙ˘ˆıÔ‡Ó Û ¯¿ÚÙ˜.AÓ··Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·˜ Ù˘Á˘ Î·È ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ¿Óˆ Û ‹ÏÈ-Ó˜ ÈӷΛ‰Â˜ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› ÛÙË MÂÛÔÔÙ·Ì›·Î·È ™˘Ú›·, ÂÓÒ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ, ¯ÒÚ· fiÔ˘ Á›ÓÔ-ÓÙ·Ó ·ÎÚȂ›˜ ÙÔÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ, ‚Ú¤ıË-Π¯¿ÚÙ˘ Û ¿˘ÚÔ fiÔ˘ ·ÔÙ˘ÒÓÔÓÙ·È ÁÂ-ˆÊ˘ÛÈο ÛÙÔȯ›· Î·È ÔÚ˘¯Â›· (1300 – 1150

.X., MÔ˘ÛÂ›Ô TÔÚ›ÓÔ). OÈKÈÓ¤˙ÔÈ Â›Û˘ ۯ‰›·˙·ÓÙÔÈÎÔ‡˜ ¯¿ÚÙ˜ ¯ÚËÛÈÌÔ-ÔÈÒÓÙ·˜ ¤Ó· ÛÙÔȯÂÈ҉˜ۇÛÙËÌ· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ÔÚ-ıÔÁÒÓÈÔ Ï¤ÁÌ· ·fi ÙÔÓ2Ô .X. ·È. OÈ ·Ú¯·›ÔÈ Ï·Ô›Ù˘ MÂÛÔÔÙ·Ì›·˜, AÈÁ‡-ÙÔ˘ Î·È K›Ó·˜ ‹Ù·Ó ηÏÔ›ÏÔÁÈÛÙ¤˜, ηٷÛ΢·ÛÙ¤˜Ù¯ÓÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ Î·È ÂÌÂÈ-ÚÔÙ¤¯Ó˜ ÙÔÔÁÚ¿ÊÔÈ, ·Ï-Ï¿ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ·Ó ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈο ÙË °ÂˆÁÚ·Ê›·.OÈ ÚÒÙÔÈ Ô˘ ¤ıÂÛ·Ó ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ‚¿ÛÂȘ ÛÙÔÓÙÔ̤· ·˘Ùfi, ıÂÌÂÏÈÒÓÔ-ÓÙ·˜ ¤Ó· ıˆÚËÙÈÎfi ˘fi-‚·ıÚÔ ÁÈ· ÙË ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊË-ÛË Î·È ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘°Ë˜, ‹Ù·Ó ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ EÏÏË-Ó˜.

H ¤ÏÏÂÈ„Ë Î·ÏÏÈÂÚÁ‹ÛÈ-Ì˘ ¤ÎÙ·Û˘ Î·È ÏÔ˘ÙÔ-·Ú·ÁˆÁÈÎÒÓ ËÁÒÓ(«EÏÏËÛÈ ·Â›ÔÙ ÂÓ›· Û‡-ÓÙÚÔÊfi˜ ÂÛÙÈ») ÛÂ Û˘Ó‰˘·-

ÛÌfi Ì ÙÔÓ ÏÔ‡ÛÈÔ ı·Ï¿ÛÛÈÔ ‰È·ÌÂÏÈÛÌfi ÙÔ˘ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, Ô‰‹ÁËÛ ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ ÛÂı·Ï¿ÛÛȘ ÂÍÂÚ¢ӋÛÂȘ Î·È ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍËÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ Î·È ÙˆÓ ·ÔÈÎÈÒÓ. EÓÒ fï˜ ÔÈÛ‡Á¯ÚÔÓÔ› ÙÔ˘˜ ºÔ›ÓÈΘ Î·È K·Ú¯Ë‰fiÓÈÔÈ (ÙˆÓÔÔ›ˆÓ Ë ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ Î·È Ó·˘ÙÈÏȷ΋ ÁÓÒÛËÂËÚ¤·Û ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ÂÏÏËÓÈ΋) Ù·Í›‰Â˘·ÓÌ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi ÛÎÔfi ÙÔ Î¤Ú‰Ô˜, ÔÈ EÏÏËÓ˜,ηٿ ÙÔÓ HÚfi‰ÔÙÔ, Ù·Í›‰Â˘·Ó «Î·Ù’ ÂÌÔÚ›ËÓÎ·È ıˆڛËÓ».

B·ÛÈ΋ ÈÛÙÔÚÈ΋ ËÁ‹ ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙˆÓ ·Ú¯·›-ˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÁˆÁÚ¿ÊˆÓ Â›Ó·È Ô ™ÙÚ¿‚ˆÓ, ÔÔÔ›Ô˜ ıˆÚ› ÙÔÓ OÌËÚÔ ·Ù¤Ú· Ù˘ ÁˆÁÚ·-ÊÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘. O OÌËÚÔ˜ ÂÚȤÁÚ·„ ÛÙ·¤Ë ÙÔ˘ ¤Ó· ÎÔÛÌÔÏÔÁÈÎfi ¯¿ÚÙË Ù˘ ÂÔ¯‹˜

ÙÔ˘. £ÂˆÚ› fiÙÈ Ë °Ë Â›Ó·È ¤Ó·˜Â›Â‰Ô˜ ΢ÎÏÈÎfi˜ ‰›ÛÎÔ˜, Á‡-Úˆ ·fi ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÙÚ¤¯Ô˘Ó ·Â-Ó¿ˆ˜ Ù· ÓÂÚ¿ ÂÓfi˜ ÔÙ·ÌÔ‡:ÙÔ˘ «·„ÔÚÚfiÔ˘» øηÓÔ‡. ™Ù·OÌËÚÈο EË, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÂÓÈÎfi-

ÙÂÚ· ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁ›·, ÂÚȤ¯ÂÙ·È, È-ı·Ófiٷٷ, Ô ·fi˯Ԙ Ù˘ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ÁÓÒÛË˜ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ ÙÔ˘ ·ÈÁ·È·ÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ηٿ ÙË2Ë .X. ¯ÈÏÈÂÙ›· (΢ÎÏ·‰ÈÎÔ‡, ÌÈÓˆÈÎÔ‡, Ì˘ÎË-Ó·˚ÎÔ‡). H ÁÓÒÛË ·˘Ù‹, ÂÚÓÒÓÙ·˜ ̤۷ ·fi ÙÔÊ›ÏÙÚÔ Ù˘ ÔÈÛıÔ‰ÚfiÌËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÌÂ-Û·›ˆÓ· Ù˘ ÁˆÌÂÙÚÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ (10Ô˜–8Ô˜.X. ·È.), ¤ÊÙ·Û ̤¯ÚÈ ÙËÓ ·Ú¯·˚΋ ÂÚ›Ô‰Ô ÌÂÙË ÌÔÚÊ‹ Ì˘ıÔÏÔÁËÌ¿ÙˆÓ.

™ÙËÓ IˆÓ›· ÙÔ˘ 7Ô˘–6Ô˘ .X. ·È., ÂΛ fiÔ˘ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÂÚÈ-ÁÚ¿ÊËÎ·Ó Î·È Ù· ÚÒÙ· ÁˆÁÚ·ÊÈο ÌÔÓ٤Ϸ·fi ÙÔ˘˜ IˆÓ˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Û˘ÌÂ-ÚȤϷ‚·Ó ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ Û¯‹Ì· Ù˘°Ë˜ ÛÙÔ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ ÎÔÛÌÔıˆÚËÙÈÎfi ÔÈÎÔ‰fi-ÌËÌ· Ô˘ ηı¤Ó·˜ ÙÔ˘˜ ‰È·Ù‡ˆÛÂ, ηٿ ÙËÓÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÔ˘Ó ÙËÓ Ô˘Û›·ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. EÙÛÈ Ô £·Ï‹˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ fiÙÈ Ë ÍË-Ú¿ ÂÈϤÂÈ ÛÙÔ ÓÂÚfi, Ô Aӷ̷͛ӉÚÔ˜ fiÙÈ Ë °ËÂ›Ó·È Î˘ÏÈÓ‰ÚÈ΋ Î·È ÈÛÔÚÚÔ› ÛÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ·, ÔAÓ·ÍÈ̤Ó˘ fiÙÈ Â›Ó·È ÔÚıÔÁÒÓÈÔ ·Ú·ÏÏËÏfi-ÁÚ·ÌÌÔ ÛÙËÚÈÁ̤ÓÔ Û ̷ÍÈÏ¿ÚÈ ·fi ÂÈÂṲ̂-ÓÔ ·¤Ú·. EÈϤÔÓ Ô Aӷ̷͛ӉÚÔ˜ ʤÚÂÙ·È ˆ˜Ô ÚÒÙÔ˜ ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ·ÊÔ‡«ÚÒÙÔ˜ ÂÙfiÏÌËÛÂ Ù‹Ó ÔÈÎÔ˘Ì¤ÓËÓ ÂÓ ›Ó·ÎÈÁÚ¿„·È», ÂÓÒ Ô Eηٷ›Ô˜ Ô MÈÏ‹ÛÈÔ˜ Á‡Úˆ ÛÙÔ500 .X. ¤ÁÚ·„ ÙÔ ÚÒÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ‚È‚Ï›ÔÌ ٛÙÏÔ °Ë˜ ¶ÂÚ›Ô‰Ô˜, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·ÈË MÂÛfiÁÂÈÔ˜ Î·È Ë ¢˘ÙÈ΋ AÛ›·.

KÏ·ÛÈÎÔ› ¯ÚfiÓÔÈK·Ù¿ ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô, ÙË ÌÂÁ¿ÏË ·‡ÍËÛËÙ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ÔÈ Áˆ-

Õ O Πτολεμα�οςυπολογ�ζει με εξ�-ντα και διαβ�τη τηθ�ση των �στρων,εν� �νας μαθητ�ςτου μεταφ�ρει ταδεδομ�να στηνυδρ�γειο. Eικονο-γρ�φηση στηνπρ�τη σελ�δα τουελληνικο� χειρο-γρ�φου της Γεω-γραφ�ας του Πτο-λεμα�ου Parisinusgraecus 1401,15ου αι. (πηγ�:Germaine Aujac,«ClaudePtolemee»,editions du CTHs,Παρ�σι 1993).

Eπιμ�λεια αφιερ�ματος:

E§EY£EPIA TPA´OY

ÁÚ·ÊÈΤ˜ ÂÚÈÁڷʤ˜ Ô˘ ÂÓÙ¿ÛÛÔ˘Ó ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈÔ-ÁÚ·ÊÈο ÙÔ˘˜ ¤ÚÁ· Ô HÚfi‰ÔÙÔ˜, Ô ™Î‡Ï·Í K·Ú˘·Ó-‰Â‡˜, Ô EÊÔÚÔ˜, Ô AÓÙ›Ô¯Ô˜ ™˘Ú·ÎfiÛÈÔ˜, Ô £Ô˘Î˘‰›-‰Ë˜, Ô •ÂÓÔÊÒÓ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÙÔ ıˆÚËÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙˆÓIÒÓˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ Û˘Ó¯›˙Ô˘Ó Ô ¶˘ı·ÁfiÚ·˜ Î·È Ô¶·ÚÌÂÓ›‰Ë˜, ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·Ô‰›‰ÂÙ·È Ë ÚÒÙˢfiıÂÛË ÁÈ· ÛÊ·ÈÚÈÎfi Û¯‹Ì· Ù˘ °Ë˜, ›Û˘ Ô ¢Ë-ÌfiÎÚÈÙÔ˜ Î·È Ô E‡‰ÔÍÔ˜.

¶ÚÔԉ¢ÙÈο, ‰‡Ô ÂÈÛÙËÌÔ-ÓÈο Ú‡̷ٷ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ÌÔÚ-ÊÔÔÈÔ‡ÓÙ·È: H ¶ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋°ÂˆÁÚ·Ê›·, Ë ÔÔ›· ·fi ÙËÓÂÚÈÁÚ·Ê‹ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓÁÓˆÚÈÛÌ¿ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ¯ˆÚÒÓÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È ÛÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfiÎ·È ÙËÓ ·ÎÚÈ‚¤ÛÙÂÚË ÙÔÔı¤ÙË-Û‹ ÙÔ˘˜ Î·È Ë M·ıËÌ·ÙÈ΋ °Â-ˆÁÚ·Ê›·, Ô˘ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÊÂÙËÚ›·ÙÔ ÁˆÌÂÙÚÈÎfi ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÊÈÏÔÛfi-ÊˆÓ Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔ-Ù¤ÏË. O AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ Û˘ÛÙËÌ·ÙÔÔ›ËÛ ‚·ÛÈΤ˜ ¤Ó-ÓÔȘ Ù˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜. ¶·Á›ˆÛ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÁÈ· ÛÊ·È-ÚÈÎfiÙËÙ· Ù˘ °Ë˜, ·ÊÈÂÚÒÓÔÓÙ·˜ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ÙÔ˘ ¶ÂÚ› O˘Ú·ÓÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ‹ Ù˘ Î·È ‰È·›-ÚÂÛ ÙË Á‹ÈÓË ÛÊ·›Ú· Û ÛÊ·ÈÚÈΤ˜ ˙ÒÓ˜ Ì ÎÏÈÌ·-ÙÔÏÔÁÈο ÎÚÈÙ‹ÚÈ·, ÂÓÒ Ë °ÂˆÁÚ·Ê›·‰È‰·ÛÎfiÙ·Ó ˆ˜ ͯˆÚÈÛÙfi Ì¿ıËÌ·ÛÙË ™¯ÔÏ‹ ÙÔ˘.

¶ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÚÈfi-‰Ô˘ ÁÂÓÈ·ÂÙ·È Ë ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ¯·ÚÙÒÓÎ·È ÔÈ ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ ‰È¢ڇÓÔ-ÓÙ·È ·fi ‰‡Ô ÌÂÁ¿Ï˜ ÂÍÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ÚÔÛ¿ıÂȘ: H ÚÒÙË Â›Ó·È Ë ÂÎ-ÛÙÚ·Ù›· ÙÔ˘ M. AÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘, Ô ÔÔ›-Ô˜ ›¯Â ηٷÚÙ›ÛÂÈ ÂÈÙÂÏÂ›Ô ÂÈÛÙË-ÌfiÓˆÓ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂȉÈÎÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ η-Ù¤ÁÚ·Ê οı ÙÈ Ô˘ ‹Ù·Ó ¿ÍÈÔ ·Ú·-Ù‹ÚËÛ˘. H ‰Â‡ÙÂÚË Â›Ó·È ÙÔ˘ ¶˘ı¤·ÙÔ˘ M·ÛÛ·ÏÈÒÙË, Ô˘ Á‡Úˆ ÛÙÔ325–320 .X. Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ ¤Ó· ÌÂ-Á¿ÏÔ ÂÚ›ÏÔ˘ ÛÙȘ ·ÎÙ¤˜ Ù˘ ‚ÔÚÂÈÔ-‰˘ÙÈ΋˜ E˘ÚÒ˘ Êı¿ÓÔÓÙ·˜ «ÂÁÁ‡˜Ù˘ ÂËÁ˘›·˜ ı·Ï¿ÙÙ˘», ‰ËÏ·‰‹ÛÙÔ˘˜ ·ÈÒÓÈÔ˘˜ ¿ÁÔ˘˜ ÙÔ˘ BÔÚ›Ԣ¶fiÏÔ˘. O ¶˘ı¤·˜ ÚÒÙÔ˜ Û˘Ó¤‰ÂÛÂÛ˘ÛÙËÌ·ÙÈο ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi Ï¿ÙÔ˜ÂÓfi˜ ÙfiÔ˘ Ì ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ Ì·ÎÚfi-ÙÂÚ˘ Ë̤ڷ˜ ‹ Ì ÙÔ ‡„Ô˜ ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘ÛÙÔ ¯ÂÈÌÂÚÈÓfi ËÏÈÔÛÙ¿ÛÈÔ Î·È ÚÒÙÔ˜¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ·Ú·ÏÏ‹ÏÔ˘˜ ÁˆÁÚ·-ÊÈÎÔ‡ Ï¿ÙÔ˘˜ ۯ‰ȷṲ̂ÓÔ˘˜ ÛÙËÁ‹ÈÓË ÛÊ·›Ú·.

H‰Ë ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋˜ÂÚÈfi‰Ô˘, Ë ÁˆÁÚ·Ê›· Î·È ¯·ÚÙÔÁÚ·-Ê›· ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È Û ڷÁÌ·ÙÈΤ˜ ÂÈ-Ûً̘ ıÂÌÂÏȈ̤Ó˜ ÛÙ· Ì·ıËÌ·ÙÈÎ¿Î·È ÙËÓ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·. O ¢Èη›·Ú¯Ô˜·fi ÙË ™ÈÎÂÏÈ΋ MÂÛÛ‹ÓË (Ù¤ÏË

4Ô˘–·Ú¯¤˜ 3Ô˘ .X. ·È.) ÂÈÛ‹Á·Á ÛÙÔ ¯¿ÚÙË ‰‡ÔÁÚ·Ì̤˜ οıÂÙ˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Ô˘ ·Ó··ÚÈÛÙÔ‡ÓÙÔÓ ·Ú¿ÏÏËÏÔ Î·È ÙÔÓ ÌÂÛËÌ‚ÚÈÓfi Ù˘ °Ë˜ Î·È ‰È-·ÈÚÔ‡Ó ÙËÓ ÔÈÎÔ˘Ì¤ÓË (ÙÔ Î·ÙÔÈÎË̤ÓÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘°Ë˜) Û ٤ÛÛÂÚ· ̤ÚËØ ¤ÙÛÈ ‹Ù·Ó Ô ÚÒÙÔ˜ Ô˘ η-ıfiÚÈÛ ¿ÍÔÓ˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÛÙË Á‹ÈÓË ÛÊ·›Ú·.

KÔÚ˘Ê·›Ô˜ ÂÎÚfiÛˆÔ˜ Ù˘ M·ıËÌ·ÙÈ΋˜ °Âˆ-ÁÚ·Ê›·˜ ηٿ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ-΋ ÂÚ›Ô‰Ô ‹Ù·Ó Ô EÚ·ÙÔÛı¤-Ó˘ ·fi ÙËÓ K˘Ú‹ÓË Ù˘ BÔÚ.AÊÚÈ΋˜ (275–194 .X.) Ô˘¤‰Ú·Û ÛÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·.¶ÂÚȤÁÚ·„ ¯¿ÚÙË Ù˘ ÔÈÎÔ˘-̤Ó˘ Ì ÔÚıÔÁÒÓÈÔ Û‡ÛÙËÌ··Ó·ÊÔÚ¿˜ ·fi ÌÂÛËÌ‚ÚÈÓÔ‡˜Î·È ·Ú·ÏÏ‹ÏÔ˘˜. TÔ Î˘ÚÈfiÙÂ-ÚÔ Â›Ù¢ÁÌ¿ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ë Ì¤-ÙÚËÛË ÙÔ˘ Ì‹ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ Á‹ÈÓÔ˘

ÌÂÛËÌ‚ÚÈÓÔ‡ Û 250.000 ÛÙ¿‰È·, ÙÈÌ‹ Ô˘ Â›Ó·È Ô-χ ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋. HÙ·Ó ÌÈ· ̤ÙÚËÛË ‚·ÛÈ-Ṳ̂ÓË ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ·ÛÙÚÔÓÔÌÈÎÒÓ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂ-ˆÓ Î·È Â›ÁÂÈˆÓ ÌÂÙÚ‹ÛˆÓ, Ô˘ ·Ú¤ÌÂÈÓ ÎÏ·ÛÈ΋ÁÈ· ÙËÓ ·ÏfiÙËÙ·, ÚˆÙÔÙ˘›· Î·È ·ÎÚ›‚ÂÈ¿ Ù˘ ηȷӤ‰ÂÈÍ ÙÔÓ EÚ·ÙÔÛı¤ÓË ̂ ˜ È‰Ú˘Ù‹ Ù˘ °Âˆ‰·ÈÛ›·˜.

H ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ M·ıËÌ·ÙÈ΋˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ Û˘ÓÂ-

¯›˙ÂÙ·È Ì ÙÔÓ I·Ú¯Ô (190–120.X.) ·fi ÙË N›Î·È· Ù˘ BÈı˘Ó›·˜,ÎÔÚ˘Ê·›Ô ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙË-Ù·˜. O I·Ú¯Ô˜ ÂÍ¿ÚÙËÛ ÙÔÓ ˘Ô-ÏÔÁÈÛÌfi ÙÔ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Ì‹ÎÔ˘˜Î·È Ï¿ÙÔ˘˜ ·fi ·ÎÚȂ›˜ ·ÛÙÚÔÓÔ-ÌÈΤ˜ ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ Î·È ÂÈÓfiËÛ ÙËÛÙÂÚÂÔÁÚ·ÊÈ΋ ÚÔ‚ÔÏ‹ Ù˘ Ô˘Ú¿-ÓÈ·˜ ÛÊ·›Ú·˜, Ë ÔÔ›· ·ÚÁfiÙÂÚ·‚ڋΠÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹¯·ÚÙÒÓ.

H ·ÎÌ‹ Ù˘ ™¯ÔÏ‹˜ Ù˘ M·ıËÌ·-ÙÈ΋˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ ÎÔÚ˘ÊÒÓÂÙ·È ÌÂÙÔÓ M·Ú›ÓÔ ÙÔÓ T‡ÚÈÔ (ÂÚ› ÙÔ 100.X.), ÂÈÓÔËÙ‹ Ù˘ ÔÚı‹˜ ΢ÏÈÓ‰ÚÈ-΋˜ ÚÔ‚ÔÏ‹˜, ‰ËÏ·‰‹ Ù˘ ·Ó··-Ú¿ÛÙ·Û˘ Ù˘ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·˜ Ù˘ Á‹È-Ó˘ ÛÊ·›Ú·˜ ¿Óˆ ÛÙÔ ·Ó¿Ù˘ÁÌ·Î˘ÏÈÓ‰ÚÈ΋˜ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·˜ Ô˘ ÂÊ¿-ÙÂÙ·È ÛÙÔÓ IÛËÌÂÚÈÓfi Ù˘. TÔ ¤ÚÁÔÙÔ˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ‚·ÛÈ΋ ËÁ‹ ÁÈ· ÙÔÓ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô Î·È ıˆÚÂ›Ù·È Úfi‰ÚÔ-ÌÔ˜ Ù˘ ÙÔÏÂÌ·˚΋˜ ̄ ·ÚÙÔÁÚ·Ê›·˜.

K·Ù¿ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋ Î·È ÚˆÌ·˚΋ ÂÚ›Ô‰Ô ÏÔ˘-ÛÈfiÙ·ÙÔ Â›Ó·È Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙˆÓ ÂÎÚÔÛÒˆÓ Ù˘ ¶Â-ÚÈÁÚ·ÊÈ΋˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜. IÛÙÔÚÈÔÁÚ¿ÊÔÈ fiˆ˜ Ô ¶Ô-χ‚ÈÔ˜, Ô AÁ·ı·Ú¯›‰Ë˜, Ô ¶·˘Û·Ó›·˜, Ô ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ Ô¶ÂÚÈËÁËÙ‹˜ Î·È Ô AÚÚÈ·Ófi˜ Û˘ÌÂÚȤϷ‚·Ó ÂÎÙÂÓ›˜Î·È ÏÂÙÔÌÂÚ›˜ ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÛÙ· ÈÛÙÔ-ÚÈο ÙÔ˘˜ ¤ÚÁ·, ÂÓÒ ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Û˘Ó¤ÁÚ·-„·Ó Î·È Î·ı·Ú¿ ÁˆÁÚ·ÊÈο Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù·. KÔÚ˘-Ê·›Ô˜ fï˜ ÂÎÚfiÛˆÔ˜ Ù˘ ¶ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋˜ °ÂˆÁÚ·-Ê›·˜ ‹Ù·Ó Ô ™ÙÚ¿‚ˆÓ ·fi ÙËÓ AÌ¿ÛÂÈ· ÙÔ˘ ¶fiÓÙÔ˘(64 .X. – 24 Ì.X.). ™ÙÔ Û‡ÁÁÚ·ÌÌ¿ ÙÔ˘ °ÂˆÁÚ·ÊÈο

ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ì ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ· ÙËÓ E˘ÚÒË, AÛ›· ηÈAÊÚÈ΋ ηÈ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ Ù¿Û˘Ù˘ ¶ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜, ÂÂÎÙ›ÓÂÙ·È Î·È ÛÂÂıÓÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜. ¶·Ú’ fiÏÔ Ô˘ ›ÛÙ¢ fiÙÈÔÈ ¤Ú¢Ó˜ ÁÈ· ÙË ÌÔÚÊ‹ Î·È ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Ù˘ °Ë˜ ‰ÂÓÚ¤ÂÈ Ó· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜,ÂÓ ÙÔ‡ÙÔȘ ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ Î·È Ì ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔ-ÚÔ‡Ó ÙË M·ıËÌ·ÙÈ΋ °ÂˆÁÚ·Ê›·. H ÚfiÙ·Û‹ ÙÔ˘ÁÈ· ‰È·›ÚÂÛË Ù˘ Á‹ÈÓ˘ ÛÊ·›Ú·˜ Û ¤ÓÙ ˙ÒÓ˜(‰‡Ô ÔÏÈΤ˜, ‰‡Ô ‡ÎÚ·Ù˜ Î·È ÌÈ· ÙÚÔÈ΋) ‹Ù·Ó ÙÔÙÂÏÈÎfi ÂÈÛÙ¤Á·ÛÌ· ·Ó¿ÏÔÁˆÓ ÚÔÙ¿ÛÂˆÓ ÙˆÓ ÚÔ-ÁÂÓÂÛÙ¤ÚˆÓ ÙÔ˘ ÁˆÁڿʈÓ, fiˆ˜ Î·È Ë ı¤ÛË ÙÔ˘fiÙÈ Ô IÛËÌÂÚÈÓfi˜ ‰È¯ÔÙÔÌ› ÙË ‰È·ÎÂη˘Ì¤ÓË ˙ÒÓË.¢Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ Ù· ΛÌÂÓ· Î·È ÔÈ ¯¿ÚÙ˜ ÙˆÓ ÚÔË-

4 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

H Σχηματικ� αναπαρ�στασητης Γης σ�μφωνα με την κοσμο-λογικ� θεωρ�α του Aναξιμ�ν-δρου, ο οπο�ος θεωρο�σε τη Γη�ναν κ�λινδρο με �ξονα προσα-νατολισμ�νο κατ� τη διε�θυνσηAνατολ�ς–Δ�σης (πηγ�: «Γεω-δαισ�α», εκδ. «Kυριακ�δη», Θεσ-σαλον�κη 1999).

Õ Aναπαρ�στα-ση της εικ�ναςτης Γης με β�σητα σωζ�μενααποσπ�σματατου βιβλ�ου τουEκατα�ου με τ�τ-λο «Γης Περ�ο-δος» (πηγ�:«Iστορ�α τουEλληνικο�Eθνους», «Eκδο-τικ� Aθην�ν»,1972).

Õ H γεωγρα-φικ� γν�σηκατ� τον 5οπ.X. αι.: O τ�-τε γνωστ�ς κ�-σμος �πως πε-ριγρ�φεταιστο κε�μενοτης Iστορ�αςτου Hροδ�του(πηγ�: «HAρχα�α Mακε-δον�α κατ�τον Στρ�βω-να», εκδ.«Mαλλι�-ρης–Παιδε�α»,Θεσσαλον�κη,1993).

H ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÁÓÒÛË·fi ÙÔ˘˜ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈ-ÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ¤ˆ˜ ÙËÓÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘

ÁÔ˘Ì¤ÓˆÓ Î·È Û˘Á¯ÚfiÓˆÓ ÙÔ˘ ÁˆÁÚ¿ÊˆÓ ¯¿ıËηÓηٿ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜, Ô ™ÙÚ¿‚ˆÓ, Ì ÙËÓ ·-Ú¿ıÂÛË ÙˆÓ ÚÔÁÂÓÂÛÙ¤ÚˆÓ ıˆÚÈÒÓ Î·È ÂÈÙ¢Á-Ì¿ÙˆÓ, ÎÏËÚÔ‰fiÙËÛ ÛÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· ÙÔ ıˆÚË-ÙÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜.

™ÙÔ ÂӉȿÌÂÛÔ ÙˆÓ ‰‡Ô ™¯ÔÏÒÓ, Ù˘ ¶ÂÚÈÁÚ·ÊÈ-΋˜ Î·È Ù˘ M·ıËÌ·ÙÈ΋˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ô¶ÔÛÂȉÒÓÈÔ˜ ·fi ÙËÓ A¿ÌÂÈ· Ù˘ ™˘Ú›·˜ (135–50.X.), Ô ÔÔ›Ô˜ ¤Î·Ó ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Ì¤ÙÚËÛË Á‹ÈÓÔ˘ ÌÂ-ÛËÌ‚ÚÈÓÔ‡ Ì ÌÈÎÚfiÙÂÚË ·ÎÚ›‚ÂÈ· ·fi ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ-¯Ë ÙÔ˘ EÚ·ÙÔÛı¤ÓË. ™ËÌ·ÓÙÈ΋ ›‰Ú·ÛË Ù˘ ̤-ÙÚËÛ˘ ·˘Ù‹˜ ÛÙË ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË X·ÚÙÔÁÚ·Ê›·,‹Ù·Ó ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ˘ÔÏÔÁ›ÛÙËÎÂÂÛÊ·Ï̤ӷ ÙÔ Ì‹ÎÔ˜ Ù˘ ÔÈÎÔ˘Ì¤Ó˘ ·fi ÙȘ HÚ¿-ÎÏÂȘ ™Ù‹Ï˜ ˆ˜ ÙËÓ IÓ‰›·, ηٿ Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú·Ï-Ï‹ÏÔ˘ Ù˘ Pfi‰Ô˘, ˆ˜ ÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ fiÏÔ˘ ·Ú·ÏÏ‹ÏÔ˘Ù˘ Á‹ÈÓ˘ ÛÊ·›Ú·˜, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ¤Ú·Û ‰È¿ ÙÔ˘

M·Ú›ÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ Û ÁˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ ηȯ·ÚÙÔÁÚ¿ÊÔ˘˜ ̤¯ÚÈ ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ·.

H‰Ë ηٿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ (2Ô˜ Ì.X. ·È.),Ë ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÁÓÒÛË ‹Ù·Ó Â˘Ú‡Ù·Ù· ‰È·‰Â‰Ô̤ÓËØÂ›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ ÔÌÔÈÒÌ·Ù· Ù˘ Ô˘Ú¿ÓÈ·˜Î·È Á‹ÈÓ˘ ÛÊ·›Ú·˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ÁÈ· ‰È‰·ÎÙÈ-ÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜ ÛÙ· Û¯ÔÏ›· Ù˘ ÂÔ¯‹˜. K·Ù¿ ÙËÓ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô Â›Ó·È Â›Û˘ ÁÂÁÔÓfi˜ ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ Ë‡·ÚÍË ÔÏÔÎÏËڈ̤Ó˘ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘,‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ·fi Ì·ÎÚÔ‡ ¯ÚfiÓÔ˘ Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÈ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ··Ú·›ÙËÙ˜ ÚÔ¸Ô-ı¤ÛÂȘ ÁÈ’ ·˘Ùfi: H ‡·ÚÍË ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ·ÓıÚÒˆÓÔ˘ ıÂÚ·Â‡Ô˘Ó ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ÂȂ‚·ÈÒÓÂÙ·È ·fiÙȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÁˆÁÚ¿ÊˆÓ ÎÚÈÙÈΤ˜ Î·È ‰È¯ÔÁÓˆÌ›Â˜Ô˘ ÂÍÈÛÙÔÚ› ΢ڛˆ˜ Ô ™ÙÚ¿‚ˆÓ, ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹Ô˘ Ô HÚfi‰ÔÙÔ˜ ·ÚÓÂ›Ù·È ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ÛÙÔ˘˜ Áˆ-ÁÚ¿ÊÔ˘˜ Ó· Û˘ÓÙ¿ÍÔ˘Ó «›Ó·Î·» (¯¿ÚÙË) ÙÔ˘ Îfi-

ÛÌÔ˘, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔÈ ÁÈ· Ù· ¤Ú·Ù¿ ÙÔ˘, ̤-¯ÚÈ Ù· Û¯fiÏÈ· ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ M·Ú›-ÓÔ˘. H ÂÍÂȉ›Î¢ÛË ·Ú¯›˙ÂÈ Ì ÙÔÓ Eηٷ›Ô Î·È ÎÔÚ˘-ÊÒÓÂÙ·È ÛÙ· ÂÓÙÂÏÒ˜ ÂȉÈο ¤ÚÁ· ÙˆÓ M·Ú›ÓÔ˘ ηȶÙÔÏÂÌ·›Ô˘. H Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· Î·È ÔÌÔÈ-ÔÁÂÓ‹˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÈÛÙÔÔÈÂ›Ù·È ·fi ÙË Û˘ÁÁÚ·Ê‹ÙˆÓ ·ÏÏ¿ÏÏËÏˆÓ ¤ÚÁˆÓ Ì ÙÔ˘˜ Ù›ÙÏÔ˘˜ ¶ÂÚ›Ô‰Ô˜

Î·È ¶ÂÚ›ÏÔ˘˜, Ô˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÁÚ·Ù¤˜ ÂÚÈÁڷʤ˜Ù·ÍȉÈÒÓ ÛÙËÓ ÍËÚ¿ Î·È ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ˆ˜.E›Û˘ ·fi ÙË ‰È·Ù‡ˆÛË ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÁˆÁÚ·ÊÈ-ÎÒÓ ÌÔÓ٤ψÓ, ‰ËÏ·‰‹ ÙˆÓ ·ÊËÚËÌ¤ÓˆÓ ÚfiÙ˘ˆÓÛ¯ËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ··ÚÙ›˙Ô˘Ó Ù· ÁˆÁÚ·ÊÈο ÛÙÔȯ›·Î·È Ù· ÔÔ›· ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ·ÊÂÙËÚ›· Ù· ÎÔÛÌÔÏÔÁÈο ÌÔ-Ó٤Ϸ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ Î·È Û˘Ó¯›˙ÔÓÙ·È ÌÂÙȘ ÔÈΛϘ ıˆڛ˜ ÂÚ› «ÎÏÈÌ¿ÙˆÓ» (ÛÊ·ÈÚÈÎÒÓ ̇ ˆ-ÓÒÓ Ù˘ °Ë˜ Ì ÎÔÈÓ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο). T¤ÏÔ˜, ˇ·ÚÍË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛË˜Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÚÒÈÌË ÌÔÚÊÔÔ›ËÛË ‰‡Ô ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ™¯ÔÏÒÓ, Ù˘ ¶ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋˜ Î·È M·ıË-Ì·ÙÈ΋˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜, Ë ÔÔ›· Â›Ó·È ‚¤‚·È· Ì›· ÙÂÏ›-ˆ˜ ηْ ·Ú¯‹Ó ‚·ÛÈ΋ ηÙËÁÔÚÈÔÔ›ËÛË.

KÏ·‡‰ÈÔ˜ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜HÙ·Ó ÂÔ̤ӈ˜ ÒÚÈ̘ ÔÈ Û˘Óı‹Î˜ ÁÈ· Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ Ë·Ú¯·›· ÁˆÁÚ·Ê›· ÛÙÔ ·fiÁÂÈÔ Ù˘ ·ÎÌ‹˜ Ù˘ ηٿÙÔÓ 2Ô Ì.X. ·È. Ì ÙÔÓ KÏ·‡‰ÈÔ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô: Ù· ΛÌÂ-Ó· Î·È ÔÈ ¯¿ÚÙ˜ Ô˘ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È Û’ ·˘ÙfiÓ ·ÔÙÂ-ÏÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÂÈÙÔÌ‹ Ù˘ Û˘ÛÛˆÚÂ˘Ì¤Ó˘ ÁÓÒÛ˘Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË Á‹ÈÓË ÛÊ·›Ú·. H ÛËÌ·ÓÙÈ΋

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 5

Õ H «Oικουμ�νη»(κατοικημ�νο τμ�ματης Γης) σ�μφωνα μετο γεωγραφικ� �ργοτου Eρατοσθ�νη, γνω-στ� μ�νο απ� μεταγε-ν�στερες αναφορ�ς. OEρατοσθ�νης χ�ραξεστην επιφ�νεια τηςγ�ινης σφα�ρας �ναδ�κτυο απ� μεσημβρι-νο�ς και παραλλ�-λους. Διακρ�νεται οπαρ�λληλος της P�-δου, που διαιρο�σετην οικουμ�νη σε δ�ομ�ρη και ο μεσημβρι-ν�ς της Aλεξ�νδρειας,το μ�κος του οπο�ουυπολ�γισε ο Eρατο-σθ�νης με μια τιμ�που προσεγγ�ζει πολ�την πραγματικ�, (πη-γ�: «Iστορ�α τουEλληνικο� Eθνους»,«Eκδοτικ� Aθην�ν»,1974).

Õ O Πλ�τωναςδε�χνει στους μα-θητ�ς του γ�ινησφα�ρα με μεσημ-βρινο�ς και πα-ραλλ�λους. Πρ�-κειται για ανα-χρονισμ�, δεδομ�-νου �τι το σφαιρι-κ� σχ�μα της Γης�ταν μεν γνωστ�κατ� τον 4ο π.X.αι., αλλ� ο κ�ν-ναβος με ορθογ�-νιο πλ�γμα �ρχισενα χρησιμοποιε�-ται στους ελληνι-στικο�ς χρ�νους.(Ψηφιδωτ� τηςVilla Boscoreale,Πομπη�α – Aρχαι-ολογικ� Mουσε�ο,N�πολη).

Õ O Eρατο-σθ�νης ο Kυ-ρηνα�ος (3οςπ.X. αι.), κο-ρυφα�ος μα-θηματικ�ς γε-ωγρ�φος τηςελληνιστικ�ςπερι�δου καιιδρυτ�ς τηςεπιστ�μης τηςΓεωδαισ�ας(Παρ�σι, Eθνι-κ� Bιβλιοθ�-κη).

6 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

ηÈÓÔÙÔÌ›· ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÔÈ ÚÔ-Ù¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ Á‹ÈÓ˘ ÛÊ·›-Ú·˜ Û ›‰Ô, Ô˘ Â›Ó·È ÌÂÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiٷ٘, ·ÏÏ¿ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÛÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ›¯Â ‹‰Ë ·ÓÔ›ÍÂÈ Ô M·Ú›ÓÔ˜,fiÛÔ Ô ·Ó·ӿÏËÙÔ˜ ηٿÏÔÁÔ˜ 8.000 ÂÚ›Ô˘ ÁÂ-ˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ ÙÔˆÓ˘Ì›ˆÓ Ì ÙȘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ Û˘ÓÙÂ-Ù·Á̤Ó˜ ÙÔ˘˜, ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi Ï¿ÙÔ˜ Î·È ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi

Ì‹ÎÔ˜, Ô˘ ·ÔÙ¤-ÏÂÛ ˘ÏÈÎfi ÁÈ· η-Ù·Û΢‹ ¯·ÚÙÒÓ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ Î·ÈÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ÁÂÓÂÛÙ¤-ÚÔ˘˜ ÙÔ˘. O ¶ÙÔ-ÏÂÌ·›Ô˜ ·ӤϷ-‚ ÁÈ· ÙË Á‹ÈÓËÛÊ·›Ú· ÙÔÓ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈÎfi ¿ıÏÔÔ˘ ›¯Â οÓÂÈ ÔI·Ú¯Ô˜ ÙÚÂȘ ·È-ÒÓ˜ ÚÈÓ ÁÈ· ÙËÓÔ˘Ú¿ÓÈ· ÛÊ·›Ú·:›¯Â Û˘ÓÙ¿ÍÂÈ Î·-Ù¿ÏÔÁÔ ÙˆÓ ·ÛÙ¤-ÚˆÓ Ì ÙȘ Û˘ÓÙÂ-

Ù·Á̤Ó˜ Î·È ÙË Ï·ÌÚfiÙËÙ· ηıÂÓfi˜, ηٿÏÔÁÔÔ˘ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ¿ÏψÛÙ ÙÔÓ ‚ÂÏÙ›ˆÛ ηÈÙÔÓ Û˘ÌÂÚȤϷ‚ ÛÙÔ ·ÛÙÚÔÓÔÌÈÎfi ÙÔ˘ Û‡ÁÁÚ·ÌÌ·,ÙËÓ AÏÌ·Á¤ÛÙË. øÛÙfiÛÔ, Ë °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋ YÊ‹ÁËÛȘ ÙÔ˘¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ‰ÂÓ ıˆÚÂ›Ù·È Ï‹Ú˜ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi Û‡Á-ÁÚ·ÌÌ·. ¢ÂÓ Á›ÓÔÓÙ·È ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ Îϛ̷, ÙÔ˘˜ η-ÙÔ›ÎÔ˘˜, Ù· ÚÔ˚fiÓÙ·, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ÁÂˆÊ˘ÛÈο ÛÙÔÈ-¯Â›· ‰ÂÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Â·ÚÎÒ˜. TÔ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ë ‰È¿ÛˆÛË Î·È ‰È¿‰ÔÛËÁÂÓÈ΋˜ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘, ·ÏÏ¿ Ô ·ÎÚÈ‚‹˜ ¯·Ú-ÙÔÁÚ·ÊÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ ÛÙÔÈ-¯Â›ˆÓ. °È· ÚÒÙË Î·È ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÊÔÚ¿, ·fi ÙËÓ ·Ú-¯·ÈfiÙËÙ· ̤¯ÚÈ ÙË ÓÂfiÙÂÚË ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜,Û‡Ìʈӷ Ì fiÛ· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·, Ù· Áˆ-ÁÚ·ÊÈο ÛÙÔȯ›· ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ì ÙËÓ „˘¯Ú‹ ηȷÚfiÛˆË, ·ÏÏ¿ ·fiÏ˘Ù· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·ÙˆÓ ·ÚÈıÌÒÓ.

¢È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ‹Ù·Ó Ë ÚˆÌ·˚΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÁÈ· ÙË ÁÂ-ˆÁÚ·Ê›·, Ô˘ ÙËÓ ¤‚ÏÂÂ Û·Ó Ù¯ÓÈ΋ ¯Ú‹ÛÈÌË ÁÈ·ÙȘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ Î·È ‰ÈÔÈÎËÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ Ù˘ ·˘ÙÔ-ÎÚ·ÙÔÚ›·˜. OÈ PˆÌ·›ÔÈ ‰ÂÓ ÂӉȷʤÚıËÎ·Ó ÁÈ· ÙËM·ıËÌ·ÙÈ΋ °ÂˆÁÚ·Ê›· Î·È ÙË °Âˆ‰·ÈÛ›·. ¶ÚÔÙ›ÌË-Û·Ó ÙȘ ·ÏÈfiÙÂÚ˜ ·fi„ÂȘ ÂÚ› ‰ÈÛÎÔÂȉԇ˜ ÌÔÚ-Ê‹˜ Ù˘ °Ë˜, ÂÂȉ‹ ¤ÙÛÈ Î¿Ï˘Ù·Ó ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘˜Î·È ‹Ù·Ó ¢ÎÔÏfiÙÂÚË Ë ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È Î·Ù·ÓfiËÛËÙˆÓ ¯·ÚÙÒÓ ÙÔ˘˜. KÏ·ÛÈÎÔ› ÂÎÚfiÛˆÔÈ Ù˘ ÂÌÂÈ-ÚÈ΋˜ Î·È Ì ڷÎÙÈÎfi ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi ڈ̷˚΋˜ÁˆÁÚ·Ê›·˜ ‹Ù·Ó, ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘Î·È Ï›ÁÔ ÚÈÓ (1Ô˜ Ì.X. ·È.), Ô Ô‰Ô̤ÙÚ˘ M¿ÚÎÔ˜ BÈ-„¿ÓÈÔ˜ AÁÚ›·˜ Î·È ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÔ‰›Ê˜ ¶Ï›ÓÈÔ˜ Ô ÚÂ-Û‚‡ÙÂÚÔ˜ Î·È Pomponius Mela. EӉ¯Ô̤ӈ˜ Ô ¶ÙÔ-ÏÂÌ·›Ô˜ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÛÙÔȯ›· ·fi ÙȘ ·ÎÚȂ›˜ÚˆÌ·˚Τ˜ ÙÔÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ, ÔÈ Ôԛ˜ ¤ÁÈÓ·ÓÛ˘ÛÙËÌ·ÙÈο Î·È ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó· Û ÂÎÙÂٷ̤Ó˜ Â-ÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. ¶·Ú’ fiÏÔ Ô˘ ÔÈ PˆÌ·›ÔÈ·Ú‹Á·Á·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ¯·ÚÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi (O‰ÔÈÔ-

ÚÈÎfi AÓÙˆÓ›ÓÔ˘, ¶Â˘ÙÈÁÁÂÚÈ·Ófi˜ ¶›Ó·Î·˜), ÂÓ ÙÔ‡ÙÔȘÔÈ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÙÔ˘˜, Ô˘ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó Û ÈÛ¯‡ Î·È Î·-Ù¿ ÙÔÓ MÂÛ·›ˆÓ·, ÛÙ·Ì¿ÙËÛ·Ó ÙȘ ıˆÚËÙÈΤ˜ ·Ó·-˙ËÙ‹ÛÂȘ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜.

H °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋ YÊ‹ÁËÛȘ Î·È ÔÈ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÔ› ¯¿ÚÙ˜·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙÔÓ Î‡ÚÈÔ Ô‰ËÁfi ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËٷ› 15 ÂÚ›Ô˘ ·ÈÒÓ˜ Î·È ·Ó·ıˆڋıËÎ·Ó ÚÈ˙ÈοÌfiÏȘ ÙÔÓ 17Ô–18Ô ·È. Ì ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ. EÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi Ù˘ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘ ÚÔ˜ ÙËÓÙÔÏÂÌ·˚΋ ·˘ıÂÓÙ›· Â›Ó·È Î·È ÙÔ Â›ÁÚ·ÌÌ· EȘ ÙÔÓ

¶›Ó·Î· Ù˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ KÏ·˘‰›Ô˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ Ô˘¤ÁÚ·„Â Ô B˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ÂÌ‚ÚÈı‹˜ ÌÂÏÂÙËÙ‹˜ Ù˘ ÙÔ-ÏÂÌ·˚΋˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ M¿ÍÈÌÔ˜ ¶Ï·ÓÔ‡‰Ë˜ (13Ô˜ ·È.):

HÂÏ›ÔÈÔ Ê·Ó¤ÓÙÔ˜ ·ÂÎÚ‡ÊıË Û¤Ï·˜ ¿ÛÙÚˆÓ

Î·È ÛÊÂÙ¤ÚËÓ ·ÎÙ›Ó· ıÔˆ˜ ·ÓÂÛ›ڷÛ ̋ÓË,

H‰Â ÁˆÁÚ·Ê›Ë ‰Â ÓÂÒÙ·ÙÔÓ ¿ÚÙÈ Ê·Ó›۷,

¿Û·È˜ ٷȘ ÚÔ٤ڷȘ ˙ÔÊÂÚ‹Ó Â¤ıËΠηχ-

ÙÚËÓ

X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ÚÔۋψÛ˘ ÛÙÔÓ ¶ÙÔÏÂ-Ì·›Ô ˘‹ÚÍ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Î·È Ô XÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˜ KÔ-ÏfiÌ‚Ô˜ ‚·Û›ÛÙËΠÛÙÔ˘˜ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÔ‡˜ ¯¿ÚÙ˜. ¶·-Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ ÛÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ ·˘ÙÔ‡˜ fiÙÈ Ë E˘ÚÒË Î·È

Ë AÛ›· Ì·˙› Î¿Ï˘Ù·Ó ¿Óˆ ·fi ÙÔ ÌÈÛfi Ù˘ Á‹ÈÓ˘ÛÊ·›Ú·˜, Û˘Ì¤Ú·Ó fiÙÈ Ë ·fiÛÙ·ÛË ÁÈ· ÙȘ IÓ‰›Â˜‹Ù·Ó ÌÈÎÚfiÙÂÚË ÚÔ˜ Ù· ‰˘ÙÈο ·Ú¿ ÚÔ˜ Ù· ·Ó·-ÙÔÏÈο. EÙÛÈ, ÙÔ ÛÊ¿ÏÌ· ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ˘Ô‚Ô‹ıË-Û ÛÙÔ Ó· ·Ó·Î·Ï˘Êı› Ë AÌÂÚÈ΋ ÙÔ 1492 Î·È Ô KÔ-ÏfiÌ‚Ô˜ ¤ı·Ó Ì ÙËÓ ·Ó˘fiÛÙ·ÙË ÈηÓÔÔ›ËÛË fiÙȯ¿ÚË ÛÙÔÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô ›¯Â ÊÙ¿ÛÂÈ Ï¤ÔÓÙ·˜ ÚÔ˜ ‰˘-ÛÌ¿˜, ÛÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈÎfiÙ·ÙË ÂÛ¯·ÙÈ¿ ÙˆÓ IÓ‰ÈÒÓ.HÙ·Ó ÌÈ· ·fi ÙȘ ıÂÙÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ Ù˘ ‰È¿‰ÔÛ˘Ù˘ ÙÔÏÂÌ·˚΋˜ ÁˆÁÚ·Ê›·˜ ÛÙË ¢‡ÛË, ÛÙËÓ ÔÔ›·ÌÂÙ¤ÊÂÚ ÙË ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÁÓÒÛË. ø˜ ·ÚÓËÙÈ΋ Û˘Ó¤-ÂÈ· ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ӷ ıˆÚÂ›Ù·È ·˘ıÂÓÙ›··ÎfiÌË Î·È fiÙ·Ó ÔÈ ÚÒÙ˜ ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ó·Î·Ï‡-„ÂȘ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÙÔ ‰È·„‡‰Ô˘Ó ÛÂÔÏÏ¿ ÛËÌ›· ÙÔ˘.

°ÂÓÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· (ÂÈÏÔÁ‹)Aujac G.: «Strabon et la science de son temps»,Collection d’ etudes anciennes, Les belles Lettres,Paris 1966.

Dilke O.A.W.: «Greek and Roman Maps», CornellUniversity Press, London 1985.

Jacob C.: «Γεωγραφ�α και Eθνογραφ�α στην Aρχα�αEλλ�δα» (μετ�φρ. Eιρ. Tουντασ�κη), εκδ. Gutenberg,Aθ�να 1997.

Harley J.B. – Woodward D. (επιμ.): «The History ofCartography, vol. 1, Cartography in Prehistoric,Ancient and Medieval Europe and theMediterranean», The University of Chicago Press,Chicago and London 1987.

Λιβιερ�τος E.:«Xαρτογραφ�ας και Xαρτ�ν Περι�γη-σις», Eθνικ� Xαρτοθ�κη, Θεσσαλον�κη 1998.

Pedech P.: «La geographie des Grecs», PressesUniversitaires de France, Paris 1976.

Thomson O.: «History of Ancient Geography», Bibloand Tanen, New York 1971.

Tozer H.F.: «A History of Ancient Geography», Bibloand Tanen, New York 1965.

O ÙÔÏÂÌ·˚Îfi˜ ηٿ-ÏÔÁÔ˜ Ì ٷ ÔÎÙÒ ¯È-ÏÈ¿‰Â˜ ÙÔˆÓ‡ÌÈ· ηÈÙȘ Û˘ÓÙÂÙ·Á̤Ó˜ ÙÔ˘˜·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙË ‚¿ÛËηٷÛ΢‹˜ ¯·ÚÙÒÓ› 15 ·ÈÒÓ˜

H O Στρ�βων, κλασικ�τεροςεκπρ�σωπος της περιγραφι-κ�ς Γεωγραφ�ας, εθνογρ�φοςκαι ιστορικ�ς της γεωγρα-φ�ας. Tα «Γεωγραφικ�» τουε�ναι το κ�ριο κλειδ� τηςιστορ�ας της αρχα�ας Γεωγρα-φ�ας. Στο �ργο του συμπερι�-λαβε τις προσωπικ�ς εμπει-ρ�ες απ� τα ταξ�δια του αλλ�και τις πληροφορ�ες πουαναφ�ρουν οι προγεν�στερο�του επιστ�μονες, με αποτ�λε-σμα να δ�σει μια πλ�ρη ει-κ�να της ρωμαϊκ�ς αυτοκρα-τορ�ας της εποχ�ς του (Παρ�-σι, Eθνικ� Bιβλιοθ�κη).

H H Oικουμ�νη σ�μφωνα με τα «Γεωγραφικ�» του Στρ�βω-να. O τ�τε γνωστ�ς κ�σμος εκτειν�ταν απ� τα βρετανικ�νησι� μ�χρι την Kεϋλ�νη (Tαπροβ�νη). Oι �ρημοι της Σα-χ�ρας και της Kεντρικ�ς Aσ�ας, καθ�ς και οι ψυχρ�ς καιδασ�δεις περιοχ�ς της Kεντρικ�ς και Aνατολικ�ς Eυρ�-πης, αποτελο�σαν φυσικ� φρ�γματα για τη γεωγραφικ�γν�ση (πηγ�: C. Jacob: «Γεωγραφ�α και Eθνογραφ�α στηνAρχα�α Eλλ�δα», εκδ. «Gutenberg», 1997).

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 7

Kλα�διος Πτολεμα�ος

Tης GERMAINE AUJAC

Oμ�τιμης καθηγ�τριαςτου Πανεπιστημ�ου της Tουλο�ζης

¶∞ƒÕ•∂¡∏ ∏ ª√ÿƒ∞ Δ√À KÏ·‡‰È-Ô˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘, ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜Ï¤ÔÓ ÂÈÊ·Ó›˜ ÏÔÁ›Ô˘˜ Ù˘

·Ú¯·ÈfiÙËÙÔ˜ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ۋÌÂÚ·. MÂÙ·Í‡ÙˆÓ ÂÙÒÓ 127 Î·È 141, ÛÙËÓ AÏÂÍ¿Ó-‰ÚÂÈ·, ¤Î·Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·ÛÙÚÔÓÔÌÈ-

Τ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ, ÙȘ Ôԛ˜ η٤ıÂ-Û ÛÙ· ‰ÂηÙÚ›· ‚È‚Ï›· Ù˘ Ú·ÁÌ·-Ù›·˜ ÙÔ˘ Ô˘ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜Almageste Î·È Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÚÒÙÔÌÂÁ¿ÏÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘. O ηٿÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ·ÛÙ¤ÚˆÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÔÙÂÏ› ̤ÚÔ˜ Ù˘ÂÓ ÏfiÁˆ Ú·ÁÌ·Ù›·˜, ‰›ÓÂÈ ı¤ÛÂȘ ÙˆÓÔ˘Ú·Ó›ˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ Î·Ù¿ ÙÔ ÚÒÙÔ¤ÙÔ˜ Ù˘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙÔ˘ AÓÙˆÓ›ÓÔ˘(138 Ì.X.).

H A›Á˘ÙÔ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È, ‹‰Ë ·fi ÙÔÙ¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 1Ô˘ . ¯ ·ÈÒÓ·, οو ·fi ÙË

ڈ̷˚΋ ÂÈÚÚÔ‹. O ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ÔÔÔ›Ô˜ ÁÂÓÓ‹ıËΠÁ‡Úˆ ÛÙÔ 100, ı·Ú¤ÂÈ Ó· ¤Ú·Û ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤-ÚÔ˜ Ù˘ ÂÓÂÚÁÔ‡ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ AÏÂ-Í¿Ó‰ÚÂÈ·, ÙÔÓ Î·ÈÚfi Ù˘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙˆÓA‰ÚÈ·ÓÔ‡ (117-138), AÓÙˆÓ›ÓÔ˘ (138-161) Î·È M¿ÚÎÔ˘ A˘ÚËÏ›Ô˘ (161-181).¶Âı·›ÓÔÓÙ·˜, Á‡Úˆ ÛÙÔ 175, ¿ÊËÛÂ¤Ó·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·ÚÈıÌfi ·ÍÈfiÏÔÁˆÓ ¤Ú-ÁˆÓ, ÂÎ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ·,¯¿ÚȘ ÛÙËÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ ‡ÓÔÈ· Ù˘ Ù‡-¯Ë˜, ‰È·ÙËÚ‹ıËÎ·Ó Â›Ù ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi

ÚˆÙfiÙ˘fi ÙÔ˘˜ ›Ù ÛÙȘ ·Ú·‚ÈΤ˜ ‹Ï·ÙÈÓÈΤ˜ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ ÙÔ˘˜.

H AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ· ȉڇıËΠÙÔ 331 ·fiÙÔÓ M¤Á· AϤͷӉÚÔ Î·È Ôχ ÁÚ‹ÁÔ-Ú·, ˘fi ÙËÓ ÒıËÛË Î·È ÙË ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ‚·ÛÈϤˆÓ Ù˘, ÙˆÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›ˆÓ, ÌÂÙ·-ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Û ÂÛÙ›· ·Ó˘¤Ú‚ÏËÙ˘ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏ›·˜. O E˘-ÎÏ›‰Ë˜ Â›Ó·È ÂΛ Ì ÙË Û¯ÔÏ‹ ÙÔ˘, Á‡-Úˆ ÛÙÔ 300 . X. O AÚ¯ÈÌ‹‰Ë˜ (287-212) ›Û˘ ·Ú¤ÌÂÈÓ ÂΛ ÁÈ· οÔÈÔ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ‰È·ÙËÚÒÓÙ·˜ ÛÙÂ-

Mαθηματικ�ςAστρον�μος Γεωγρ�φος

à H Oικουμ�νηπνω στη γ�ινησφα�ρα. Aπ� τολατινικ� χειρ�γρα-φο της Γεωγρα-φ�ας του Πτολεμα�-ου Parisinuslatinus 4801, φι-λοτεχνημ�νο στηΦλωρεντ�α τα �τη1465–70.

8 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

Ó¤˜ Û¯¤ÛÂȘ Ì ÙÔ˘˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘˜ Ù˘·˘Ï‹˜. O EÚ·ÙÔÛı¤Ó˘ (275-195), ÔÔÔ›Ô˜ Î·È ˘ÔÏfiÁÈÛ ÙËÓ ÂÚ›ÌÂÙÚÔÙ˘ Á‹ÈÓ˘ ÛÊ·›Ú·˜, ˘‹ÚÍ ·fi ÙÔ˘˜ÚÒÙÔ˘˜ ÂÊfiÚÔ˘˜ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘Ù˘ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·˜. M¤Û· Û ·˘Ùfi ÏÔÈ-fiÓ ÙÔ Îϛ̷ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÎÏË-ÚÔÓÔÌÈ¿˜, Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ·Ê‹ÓÂÈ Âχ-ıÂÚ· Ù· ¯·Ú›ÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ˘ÚÔ-‰ÔÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ˘ÚÔÙ¤¯ÓËÌ··˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÁÈÔÚÙ‹˜ Ô˘ÎÚ¿ÙËÛ 500 ¯ÚfiÓÈ·.

E˘Ú‡Ù·ÙÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ ÔÚ›˙ÔÓÙ˜ ÙÔ˘ Ì·-ıËÌ·ÙÈÎÔ‡ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘. ¶ÚÈÓ ·fi ÙËÓÔÔÈ·‰‹ÔÙ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·, ÙÂÏÂÈÔÔ›-ËÛË Î·È ÚÔÒıËÛË ÙˆÓ ÚÔÛˆÈÎÒÓÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÙÔ˘ ı¤ÛˆÓ, ÚÒÙÈÛÙË

̤ÚÈÌÓ¿ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ë Û‡ÓıÂÛË ÙˆÓ ÎÂ-ÎÙËÌ¤ÓˆÓ ÁÓÒÛˆÓ, Ì ÙÚfiÔ Â‡¯ÚË-ÛÙÔ Î·È Â‡ÏËÙÔ, Î·È ·˘Ùfi ÁÈ· fiÏÔ˘˜ÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ ÙˆÓ ÂÓ·Û¯ÔÏ‹ÛÂÒÓ ÙÔ˘.OÈ ‚·ÛÈÎÔ› ÙÔÌ›˜ ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÊ¿Ú-ÌÔÛ ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ·˘Ù‹ ̤ıÔ-‰Ô ‹Ù·Ó ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ Ë AÛÙÚÔÓÔÌ›·, Ù˘ÔÔ›·˜ ÙÔ Û˘Ìϋڈ̷, ÙËÓ AÛÙÚÔÏÔ-Á›·, ‰ÂÓ Î·Ù¿ÊÂÚ ӷ ·ÔʇÁÂÈ, Ë º˘-ÛÈ΋, ΢ڛˆ˜ Ë ÔÙÈ΋ Î·È Ë ·ÎÔ˘ÛÙÈ-΋, Î·È Ù¤ÏÔ˜ Ë °ÂˆÁÚ·Ê›· ˘fi ÙËÓ ¤Ó-ÓÔÈ· Ù˘ ¯·ÚÙÔÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ Ò˜ ÙfiÙÂÁÓˆÛÙÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. OÈ ÔÏ˘‰È¿Ûٷ٘·˘Ù¤˜ ¤Ú¢Ó˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Û·ÊÒ˜ ÁÂÓÓ‹-Ì·Ù· ÙÔ˘ Ù˘¯·›Ô˘ ‹ οÔÈ·˜ ȉÈfiÙÚÔ-˘ ‰È¿ıÂÛ˘. OÈ ·Ú·Ô̤˜ Û ·-Ï·ÈfiÙÂÚ· ¤ÚÁ·, ÔÈ ·Ó·ÁÁÂϛ˜ ÌÂÏÏÔ-

ÓÙÈÎÒÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ, ηıÒ˜ Î·È fiÛ· ϤÁÔ-ÓÙ·È ÛÙȘ ·ÊÈÂÚÒÛÂȘ Û οÔÈÔÓ ™‡-ÚÔ, Ô˘ Ì·˜ Â›Ó·È ·Ôχو˜ ¿ÁÓˆÛÙÔ˜,·Ê‹ÓÔ˘Ó Ó· ‰È·Ê·Ó› Ë ‡·ÚÍË ÂÓfi˜ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÚÔ-ÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, ·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂÓÔ˘ ·fi ÌÈ·ÛÂÈÚ¿ ÂÍ·ÓÙÏËÙÈÎÒÓ ÌÂÏÂÙÒÓ, ÔÈ ÔÔ›-˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÛÙÔÎÔÈÓfi ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ÂÁ΢ÎÏԷȉÈ΋ÁÓÒÛË.

AÛÙÚÔÓÔÌ›·¶ÚÒÙË ÂÈÛÙ‹ÌË ÛÙȘ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂȘÙÔ˘ ÛÙ¿ıËÎÂ Ë AÛÙÚÔÓÔÌ›·: Ë ÌÓËÌÂÈ-҉˘ Û‡ÓıÂÛË ÌÈ·˜ ÛÂÈÚ¿˜ ‰ÂηÙÚÈÒÓ‚È‚Ï›ˆÓ Ë ÔÔ›· ʤÚÂÈ Â‡ÁψÙÙÔ Ù›ÙÏÔ

M·ıËÌ·ÙÈ΋ ™‡ÓÙ·ÍȘ Î·È Â›Ó·È ÂÚÈÛ-ÛfiÙÂÚÔ ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ Almageste (MÂÁ›-ÛÙË) ·fi ÙËÓ ÂÁΈÌÈ·ÛÙÈ΋ ÔÓÔÌ·Û›·ÛÙËÓ ·Ú·‚È΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘.T· ‰‡Ô ÚÒÙ· ‚È‚Ï›· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ì›·ÎÏ·ÛÛÈ΋ ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜, ÁË˜Î·È Ô˘Ú·ÓÔ‡, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ÁˆÎÂ-ÓÙÚÈ΋ ˘fiıÂÛË Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›· Ë Á˷ڷ̤ÓÂÈ ·Î›ÓËÙË ÛÙÔ Ì¤ÛÔÓ ÙÔ˘ Û‡-Ì·ÓÙÔ˜ Î·È ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô ÛÂÛ¯¤ÛË Ì ÙËÓ Ô˘Ú¿ÓÈ· ÛÊ·›Ú· Ô˘ Â-ÚÈÛÙÚ¤ÊÂÙ·È Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ ¿ÍÔÓ¿ Ù˘.™Ù· ÂfiÌÂÓ· ‚È‚Ï›· ÌÂÏÂÙ¿Ù·È Ë ËÏÈ·-΋ ıˆڛ· Î·È ÂΛÓË Ù˘ ÛÂÏ‹Ó˘, η-ıÒ˜ Î·È ÔÈ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ÙˆÓ ‰‡Ô·˘ÙÒÓ ·ÛÙ¤ÚˆÓ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›Ó·È ·ÈÙ›·ÙˆÓ ÂÎÏ›„ÂˆÓ (III-VI). ™Ù· ‚È‚Ï›· VII-

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 9

VIII ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÔÈ ·Ï·Ó›˜ ·ÛÙ¤-Ú˜ Î·È ÔÈ Û·Ú¿ÓÙ· ÔÎÙÒ ·ÛÙÂÚÈÛÌÔ›‚¿ÛÂÈ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ AÚ¯·›ÔÈ ‰È·›ÚÂ-Û·Ó ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi, ÂÓÒ ÛÙ· ˘fiÏÔÈ·(IX-XIII) ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ ‰È¿ÊÔÚÔÈ Û˘Ó-‰˘·ÛÌÔ› ÙˆÓ Î‡ÎÏˆÓ Î·È ÂÈ·Îψӂ¿ÛÂÈ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍËÁË-ıÔ‡Ó ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ó· ÚÔ‚ÏÂÊıÔ‡ÓÔÈ ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ¤ÓÙ ϷÓËÙÒÓ ÙÔ˘˜ÔÔ›Ô˘˜ ÂÁÓÒÚÈ˙·Ó ÔÈ AÚ¯·›ÔÈ.

O ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜, fiˆ˜ Î·È fiÏÔÈ ÔÈ ¿Ï-ÏÔÈ Ï·ÌÚÔ› ‰È·ÓÔËÙ¤˜ Ô˘ ›¯·ÓÚÔËÁËı›, ‰ÂÓ ‰È·¯ˆÚ›˙ÂÈ ÙË ÌÂϤÙËÙÔ˘ Ô˘Ú·ÓÔ‡ ·fi ÂΛÓË Ù˘ Á˘, ËÔÔ›· ·ÔÙÂÏ› Î·È ÙÔÓ ÙfiÔ ·fi ÙÔÓÔÔ›Ô Á›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÁÈ·ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi. ™ÙËÓ Almageste, ÁÈ· ·Ú¿-

‰ÂÈÁÌ·, ¤¯Ô˘Ì ÙÔÓ ›Ó·Î· ÙˆÓ Áˆ-ÁÚ·ÊÈÎÒÓ ·Ú·ÏÏ‹ÏˆÓ Ì ٷ ȉȷ›ÙÂÚ·¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘˜ (‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ Ì·-ÎÚ‡ÙÂÚ˘ Ë̤ڷ˜, ‡„Ô˜ ÙÔ˘ oÏÈÎÔ‡¤Ú·Ó ÙÔ˘ ÔÚ›˙ÔÓÙÔ˜, Ë Û¯¤ÛË ÙˆÓÛÎÈÒÓ Ì ÙÔÓ ÁÓÒÌÔÓ· (‹ Ì ¤Ó·Ó Ô‚Â-Ï›ÛÎÔ) ηٿ ÙȘ ÈÛËÌÂڛ˜ Î·È Ù· ËÏÈÔ-ÛÙ¿ÛÈ· Î.¿.), ηıÒ˜ Î·È ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ Û‡Ó-ıÂÛ˘ Ì›·˜ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ (II, 12). O η-Ù¿ÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ·Ï·ÓÒÓ ·ÛÙ¤ÚˆÓ Î·Ù’·ÛÙÂÚÈÛÌÔ‡˜, Ì ÙȘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ Û˘-ÓÙÂÙ·Á̤Ó˜ ÙÔ˘˜, ηıÒ˜ ›Û˘ Î·È ËÏÂÙÔÌÂÚ‹˜ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘Î·Ù·Û΢‹˜ ÌÈ·˜ ÛÙ¤Ú¢ ÛÊ·›Ú·˜ ËÔÔ›· ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙÔÓ ¤Ó·ÛÙÚÔ Ô˘Ú·-Ófi, ıˆÚË̤ÓÔ ·fi ¤Íˆ, ·fi ÙË ÛÎÔ-È¿ ÙÔ˘ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡, ı· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó

Ù· ÚfiÙ˘· Ù· ÔÔ›· ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹-ÛÂÈ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÁÈ· Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ Î·È Ó··Ó··Ú·ÛÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÁË, ÙÔ ÁÓˆÛÙfi ̤-¯ÚÈ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ ÂΛÓË Ì¤ÚÔ˜ Ù˘.

™ÙËÓ Almageste, Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ›¯ÂÛ˘ÓÙ¿ÍÂÈ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ›Ó·Î˜ ÁÈ· Ó·‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙÔ˘˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ÂÚ·ÛÈÙ¤¯ÓË ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘ ÛÙÔÓ ÔԛԷ¢ı˘ÓfiÙ·Ó ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÙÔ˘. ºÚÔÓÙ›-˙ÔÓÙ·˜ ¿Óˆ ·’ fiÏ· ÁÈ· ÙËÓ Â˘¯ÚË-ÛÙ›·, ϤÍË ÙËÓ ÔÔ›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Ô-χ Û˘¯Ó¿, ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓÒÛÙË, Û˘ÁΤ-ÓÙÚˆÛ ÙÔ˘˜ ›Ó·Î˜ ·˘ÙÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜

Âͤ‰ˆÛ ˘fi ÌÔÚÊ‹ Û‡ÓÙÔÌ˘ Ú·Á-Ì·Ù›·˜, Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ¶Úfi¯ÂÈÚÔÈ K·Ófi-

Ó˜, ÚÔÛı¤ÙÔÓÙ·˜ ¤Ó·Ó ›Ó·Î· Ì ٷÁˆÁÚ·ÊÈο Ì‹ÎË Î·È Ï¿ÙË ÙˆÓ ÌÂ-Á¿ÏˆÓ fiψÓ. ™ÙÔ ¤ÚÁÔ YÔı¤ÛÂȘ

ÙˆÓ ¶Ï·ÓˆÌ¤ÓˆÓ (‰‡Ô ‚È‚Ï›· ÂÎ ÙˆÓÔÔ›ˆÓ ÙÔ ¤Ó· ÌfiÓÔ ÛÒ˙ÂÙ·È ÛÙ· ÂÏ-ÏËÓÈο) ‰›‰ÂÈ, ·ÏÔÔÈÒÓÙ·˜, ÌÈ· Û˘-ÓÙÔÌÂ˘Ì¤ÓË ÂÈÎfiÓ· ÙˆÓ Ï·ÓËÙÈÎÒÓÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ, ÚÔÛı¤ÙÔÓÙ·˜ fiϘ ÙȘ··Ú·›ÙËÙ˜ ˘Ô‰Â›ÍÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·-Û΢‹ ÂÓfi˜ Ì˯·ÓÈÎÔ‡ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘(ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘) ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘. ™ÙȘ º¿ÛÂȘ

ÙˆÓ AÏ·ÓÒÓ AÛÙ¤ÚˆÓ (‰‡Ô ›Û˘ ‚È-‚Ï›·), Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙËÓ·Ú¯·›· ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ËÌÂÚÔÏÔÁ›ˆÓ.

«ºÈÏÔÛÔÊÈ΋» ÚÔÛ¤ÁÁÈÛËOÈ ·ÛÙ¤Ú˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔÓÔ˘Ú·Ófi ·ÛÎÔ‡Ó Â› Ù˘ Á˘ Î·È Â›ÙÔ˘ ·ÓıÚˆ›ÓÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ì›· ›‰Ú·ÛËÙËÓ ÔÔ›· Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ·Ú·‰¤¯ÂÙ·ÈÎ·È ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ. ™ÙȘ ·ÛÙÚÔÓÔÌÈΤ˜ÚԂϤ„ÂȘ ÛÙȘ Ôԛ˜ ηٷϋÁÂÈ ‚¿-ÛÂÈ ̆ ÔÏÔÁÈÛÌÒÓ ‰ÂÓ ‰ÈÛÙ¿˙ÂÈ Ó· ÚÔ-Ûı¤ÛÂÈ ÙÔ ·Ó·fiÊ¢ÎÙÔ Û˘Ìϋڈ̷ÚÔÁÓˆÛÙÈÎÒÓ, Ù· ÔÔ›· Â›Ó·È ·fiÚ-ÚÔÈ· ÌÈ·˜ ‰È·ÈÛıËÙÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘. ™ÙËÓÚ·ÁÌ·Ù›· M·ıËÌ·ÙÈ΋ TÂÙÚ¿‚È‚ÏÔ˜

™‡ÓÙ·ÍȘ, ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ TÂÙÚ¿‚È‚ÏÔ˜, Ô¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ÂÈηÏÂ›Ù·È Ì›· «ÊÈÏÔÛÔ-ÊÈ΋» ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ·ÛÙÚÔÏÔÁ›·˜.ø˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÙÔ ¤ÚÁÔ ·ÂÙ¤ÏÂÛ ·ÓÙÈ-ΛÌÂÓÔ ÎÚÈÙÈÎÒÓ ÙȘ Ôԛ˜ Ô ¶ÙÔÏÂ-Ì·›Ô˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ηٷÚÚ›„ÂÈ ·fiÙÔ ÚÒÙÔ ‹‰Ë ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ, ÊÚÔÓÙ›˙Ô-ÓÙ·˜ Ó· ηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÂÌÊ·Ó‹ ÙÔÓ ÙÚfi-Ô Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë ·ÛÙÚÔÏÔÁ›· Î·È Ë·ÛÙÚÔÓÔÌ›· ·ÏÏËÏÔÛ˘ÌÏËÚÒÓÔÓÙ·È.™ÙÔ ÁˆÌÂÙÚÈÎfi ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘ ۇ̷-ÓÙÔ˜ ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ÚÔÛÙÂı› ÙÔ Ê˘ÛÈÎfiÚfiÙ˘fi ÙÔ˘, ÂÓÒ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛËÙÔ˘ ÔÛÔÙÈÎÔ‡ Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˘’ fi„ÈÓ Ë·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÔÈÔÙÈÎÔ‡.

™ÙËÓ ·ÛÙÚÔÏÔÁÈ΋ ·˘Ù‹ Ú·ÁÌ·-Ù›·, Ë ÔÔ›· ¤¯·ÈÚ Ù˘ ›‰È·˜ ÌÂÁ¿Ï˘ÂÎÙ›ÌËÛ˘ Ì ÙË MÂÁ›ÛÙË ™‡ÓÙ·ÍË Î·ÈÙ˘ ÔÔ›·˜ Ë Ê‹ÌË Â›Ó·È Ì·ÎÚÔ‚ÈfiÙÂ-ÚË, Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ Ó· ÚÔ-‚› Û ÏÂÙÔÌÂÚ‹ ·ÏÏ¿ Î·È Â‡ÏËÙˤÎıÂÛË ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ·ÛÙÚÈÎÒÓ ÂÈ-‰Ú¿ÛˆÓ. AÊÔ‡ ÏÔÈfiÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ,

ÛÙÔ ÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô, ÙÔ·ÛÙÚÔÏÔÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÛÙÔÛ‡ÓÔÏfi ÙÔ˘, ÚÔ¯ˆÚ›ÛÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘ ÂÓ Ïfi-Áˆ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÛÙÔ˘˜‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ Ï·Ô‡˜ ÙÔ˘ ÙfiÙÂÁÓˆÛÙÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, ÚÔÛ·-ıÒÓÙ·˜ Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔÓ· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ Ù· ·ÚÈ· ¯·-Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘˜ (II).™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÈÙËÓ ›‰È· ıˆڛ· ÛÙÔ ·ÙÔÌÈ-Îfi Âڈ̤ÓÔ Û˘Ó‰¤Ô-ÓÙ¿˜ ÙËÓ Ì ÙÔ ˆÚÔÛÎfiÈÔ(III Î·È IV). E‰Ò ı· ÌÔ-

ÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ·Ó·ÚˆÙËı› ·Ó Ô¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ˘‹ÚÍ fiÓÙˆ˜ ˘ÔÛÙËÚÈ-ÎÙ‹˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÙÔ˘ÔÔ›Ô˘ Ë ÂÈÊ·ÓÂȷ΋ ÏÔÁÈ΋ ÌÔÈ¿˙ÂÈ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙË, ·ÏÏ¿ ·ÚÎÂÙ¿ ·fi Ù·Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È ¿ÎÚˆ˜ ·ÌÊ›-‚ÔÏ·. ãH Ì‹ˆ˜ ‹ıÂÏ ¤Ú·Ó ÔÙȉ‹-ÔÙ ¿ÏÏÔ˘ Ó· ‰ÒÛÂÈ Î¿ÔÈ· Û˘ÁÎÂ-ÎÚÈ̤ÓË ÌÔÚÊ‹ Î·È ‰È¿ÛÙ·ÛË Û ¤Ó·Û‡ÓÔÏÔ ‰ÔÍ·ÛÈÒÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ‰È·‰Â‰Ô-Ì¤ÓˆÓ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË; ¢ÂÓ ÌÔÚ›ηÓ›˜ ·Ú¿ Ó· ÌÂȉȿÛÂÈ fiÙ·Ó ÏËÚÔ-ÊÔÚÂ›Ù·È ‰È·‚¿˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ «ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ

Õ Xρτης τηςOικουμ�νης σεκωνικ� προβολ�.O κατοικημ�νοςκ�σμος επεκτε�-νεται �ως τοντροπικ� του Aι-γ�κερω. Aπ� τολατινικ� χειρ�-γραφο της Γεω-γραφ�ας του Πτο-λεμα�ουParisinuslatinus 4805,15ου αι.

Õ Γεωμετρικ� κα-τασκευ� των δ�οπροβολ�ν, δηλα-δ� της απλ�ς κω-νικ�ς και της κυ-κλοειδο�ς κωνι-κ�ς, που προτε�-νει ο Πτολεμα�οςγια τον χρτη τηςOικουμ�νης. Aπ�το λατινικ� χειρ�-γραφο της Γεω-γραφ�ας του Πτο-λεμα�ου Parisinuslatinus 4805,15ου αι.

OÈ ÂÍ·ÓÙÏËÙÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ ÙÔ˘¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÛÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ Ù˘AÛÙÚÔÓÔÌ›·˜, Ù˘ AÛÙÚÔÏÔ-Á›·˜ Î·È Ù˘ º˘ÛÈ΋˜ Û˘Óı¤-ÙÔ˘Ó ¤Ó· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ

10 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

Ó· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·. ™Ù· ÙÚ›· ‚È‚Ï›·ÙˆÓ AÚÌÔÓÈÎÒÓ ÙÔ˘, Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ÌÂ-ÏÂÙ¿ Ù· ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù·, ÙȘ ÙÔÓÈÎfiÙËÙÂ˜Î·È ÙȘ ÂȉڿÛÂȘ ÙÔ˘˜ › ÙˆÓ ·Ó-ıÚˆ›ÓˆÓ ·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ. EÍÂÙ¿˙ÂÈ Ù·Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ¶˘ı·ÁfiÚ· Î·È ÙÔ˘AÚÈÛÙfiÍÂÓÔ˘, Ù· ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÂÈ ˘ÂÚ-‚ÔÏÈο ıˆÚËÙÈο Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ÚÔÙ›-ÓÂÈ ÌÈ· Ó¤·, ÈÔ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ ıˆڛ·, ËÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÈÔ ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓÚ·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·.

¶·Ú·ÙËÚ› ÏÔÈfiÓ Î·Ó›˜ fiÙÈ fiÔÈÔÎ·È Ó· Â›Ó·È ÙÔ Â‰›Ô ÙˆÓ ÌÂÏÂÙÒÓÙÔ˘, Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ÍÂÎÈÓ¿ Ì ÙËÓ ·-Ú¿ıÂÛË Î·È ÎÚÈÙÈ΋ ÂͤٷÛË ÙˆÓ ‹‰Ë˘·Ú¯fiÓÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤-¯ÂÈ· ÚÔÙ›ÓÂÈ ÙȘ «Ï‡ÛÂȘ» ÒÛÙÂ Ë ıÂ-ˆÚ›· Î·È Ù· ÂÌÂÈÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ Ó·‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ·Á·ÛÙ‹ Û‡ÌÓÔÈ·. TËÓ›‰È· ̤ıÔ‰Ô ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÈ Î·È ÛÙ· ÔÎÙÒ‚È‚Ï›· Ù˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘, Ë ÔÔ›·Î·È ηٷٿÛÛÂÙ·È ÛÙ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¤ÚÁ·ÙÔ˘. B·ÛÈṲ̂ÓÔ˜ ÛÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ Ô˘‰È·Ù‡ˆÛ ÚÈÓ ·fi ·˘ÙfiÓ Ô M·Ú›ÓÔ˜Ô T‡ÚÈÔ˜, ηٿ Ì›· ÁÂÓ¿ ÚÂÛ‚‡ÙÂ-Úfi˜ ÙÔ˘, ·ÔÚÚ›ÙÂÈ ÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ Ù˘«ÔÈÎÔ˘Ì¤Ó˘» Ô˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û·ÓÔÏ˘¿ÚÈıÌÔÈ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË Î·È ‰È-·ÈÒÓÈ˙·Ó ÛÊ¿ÏÌ·Ù·. O ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜·ÔÊ·Û›˙ÂÈ Ó· ·ÓÂÍÂÙ¿ÛÂÈ ÙÔ fiÏÔÎ·È Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË Ùˉ˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· Û˘Óı¤ÛÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜, ‚¿-ÛÂÈ Ó¤ˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ, ÙÔÓ ̄ ¿ÚÙË ÙÔ˘ Ùfi-Ù ÁÓˆÛÙÔ‡ ηÙÔÈÎË̤ÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ηÈfiÛÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ › ̤ÚÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ ı·Â›¯Â ÙË ‰È¿ıÂÛË.

OÈ ¯¿ÚÙ˜™ÙÔ ÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô, Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ·Ú¯›-˙ÂÈ Ì ÙËÓ ÔÚÈÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ ‰È·ÛÙ¿ÛÂ-ˆÓ ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ‚¿ÛÂÈ ÙÔ˘ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Ì‹ÎÔ˘˜ ·fi ¢‡ÛË ÛÂAÓ·ÙÔÏ‹ Î·È ÙÔ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Ï¿-ÙÔ˘˜ ·fi BÔÚÚ¿ ÚÔ˜ NfiÙÔ. O M·Ú›-ÓÔ˜ Ô T‡ÚÈÔ˜ ÂÎÙÈÌÔ‡Û fiÙÈ ·fi Ù˯ÒÚ· ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÍÈÔ‡ (K›Ó·) ¤ˆ˜ ÙȘ Ó‹-ÛÔ˘˜ ÙˆÓ K·Ó·Ú›ˆÓ ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfiÌ‹ÎÔ˜ ·ÓÂÚ¯fiÙ·Ó Û 225Æ, Î·È Û 87ÆÙÔ Ï¿ÙÔ˜ ·fi Ù˘ ·Ú·ÏÏ‹ÏÔ˘ Ù˘£Ô‡Ï˘, Ó‹ÛÔ˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÁÓˆÛÙ‹ ¯¿-ÚȘ ÛÙÔÓ ¶˘ı¤· ÙÔÓ M·ÛÛ·ÏÈÒÙË(330 .X. ÂÚ›Ô˘), Ò˜ ÙȘ 63Æ ‚ÔÚ›ˆ˜¤ˆ˜ ÙÔÓ ÙÚÔÈÎfi ÙÔ˘ AÈÁfiÎÂÚˆ Î·È ÛÂ24Æ ÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈο ÙÔ˘ ¤ˆ˜ ÙȘ 24Æ ÓÔ-Ù›ˆ˜.

¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ‰È‡-Ú˘ÓÛË, Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ Ô˘¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ÂΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹Î·È ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·-ÚÔ˘Û›·˙·Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ·fiÙÔÓ ¯¿ÚÙË Ô˘ Û˘Ó¤Ù·Í ¤ÓÙ ·ÈÒ-Ó˜ ÚÈÓ Ô EÚ·ÙÔÛı¤Ó˘ Ô K˘ÚËÓ‡˜.H ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ηÙÔÈÎË-̤ÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ¤‰ÈÓÂ Ô EÚ·ÙÔÛı¤-Ó˘ ‹Ù·Ó ÂΛÓË ÂÓfi˜ ÓËÛÈÔ‡ Û ÊfiÚ-Ì· ¯Ï·Ì‡‰·˜ - ›‰Ô˜ ÔÚıÔÁÒÓÈ·˜ ο-·˜, ÛÙÂÓfiÙÂÚË ÛÙ· ‰‡Ô ¿ÎÚ· Ù˘,ÙËÓ ÔÔ›· ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÔÈ M·Î‰fiÓ˜ -Ë ÔÔ›· Î¿Ï˘Ù ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÙÔ ‚fi-ÚÂÈÔ ËÌÈÛÊ·›ÚÈÔ. O ÁÓˆÛÙfi˜ ÎfiÛÌÔ˜ÂÎÙ›ÓÔÓÙ·Ó ‰ËÏ·‰‹ Û ̋ÎÔ˜ ÂÚ›-Ô˘ 120Æ, ·fi Ù· ÈÓ‰Èο ·ÎÚˆÙ‹Úȷ̤¯ÚÈ ÙË °¿‰ÂÈÚ· Î·È Û ϿÙÔ˜ ÂÚ›-Ô˘ 54Æ, ·fi ÙÔÓ ·Ú¿ÏÏËÏÔ Ù˘ £Ô‡-Ï˘, 66Æ ‚fiÚÂÈ· ̤¯ÚÈ ÙÔÓ ·Ú¿ÏÏËÏÔÙ˘ ¯ÒÚ·˜ Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Ù˘ ηӤ-Ï·˜ (·ÎÙ¤˜ Ù˘ ™ÔÌ·Ï›·˜) ÛÙȘ 12Æ 1/2‚ÔÚ›ˆ˜. Y¤Ú ÌÈ·˜ ̤Û˘ χÛ˘ Ô¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ÔÚÈÔıÂÙ› ÛÙȘ 180Æ ÙÔ ÁÂ-ˆÁÚ·ÊÈÎfi Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ Îfi-

Ù˘ K˘ÚËÓ·˚΋˜, Ù˘ M·ÚÌ·ÚÈ΋˜ ηÈ΢ڛˆ˜ Ù˘ K¿Ùˆ AÈÁ‡ÙÔ˘, ÏfiÁˆ Ù˘ۯ¤Û˘ ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ¢È‰‡ÌÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ·ÛÙÂÚÈÛÌfi ÙÔ˘ EÚÌ‹, Â›Ó·È ¤Í˘ÓÔÈ,·ÓÔ‡ÚÁÔÈ, ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔÈ,Ì ȉȷ›ÙÂÚË ¤ÊÂÛË ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛËÙ˘ ÛÔÊ›·˜, ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ı›-Ô˘ Î·È Ì ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ¢-Ì¿ıÂÈ·». (II,3,48). Oˆ˜ Î·È Ó· ¤¯ÂÈ ÙÔÚ¿ÁÌ· ÙÔ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi Î·È ÌÂıÔ‰ÈÎfiÓ‡̷ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÛÙËÚ›¯ıËÎÂ Ë ÚÔ-Û¤ÁÁÈÛË Ù˘ ·ÛÙÚÔÏÔÁÈ΋˜ ·˘Ù‹˜ Û‡Ó-ıÂÛ˘, ¤‚·Ï ÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ ·˘Ùfi, ÙÔ

ÔÔ›Ô Â›¯Â ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ·‹¯ËÛË, ·Ó ÎÚ›-ÓÂÈ Î·Ó›˜ ·fi ÙȘ ·ÏÏ¿ÏÏËϘ ÂΉfi-ÛÂȘ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ¯¿ÚȘ ÛÙȘÔԛ˜ ‰È·ÙËÚ› ·ÎfiÌË ÙÔÓ ̄ ·Ú·ÎÙ‹Ú·ÂÓfi˜ «best seller».

º˘ÛÈ΋H ›‰È· ‚Ô‡ÏËÛË Û˘ÛÙËÌ·ÙÔÔ›ËÛ˘‰È·Ê·›ÓÂÙ·È Î·È ÛÙËÓ OÙÈ΋ ¶Ú·ÁÌ·-

Ù›·, ¤ÓÙ ‚È‚Ï›· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÁÓˆÚ›-˙Ô˘Ì ÌfiÓÔ ÙË Ï·ÙÈÓÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛËÙÔ˘ 12Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È Ë ÔÔ›· Â›Ó·È ‚·-

ÛÈṲ̂ÓË ÛÙËÓ ·Ú·‚È΋ ·fi ÙËÓ ÔÔ›·Ï›ÂÈ ÙÔ ÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô, ηıÒ˜ Î·È ÙÔÙ¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÌÙÔ˘. YÔı¤ÙÔÓÙ·˜ fiÙÈ ËÔÙÈ΋ ·ÎÙ›Ó· ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È Û ¢ı›·ÁÚ·ÌÌ‹, Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ Ù· Ê·È-ÓfiÌÂÓ· Ù˘ ÔÊı·ÏÌ·¿Ù˘ Î·È ÚÔ-¯ˆÚ› ̤¯ÚÈ ÙË ıˆڛ· Ù˘ ·ÓÙ·Ó¿-ÎÏ·Û˘ Ù˘ ÔÔ›·˜ ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ÚÔ·-Ó·ÁÁ¤ÏÏÂÈ. E·Ó¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·Î·È ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ ‰È¿ıÏ·-Û˘ Î·È È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ Ù˘ ·ÛÙÚÔÓÔÌÈ΋˜,Ë ÔÔ›· Ú¤ÂÈ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÛÔ‚·Ú¿˘’ fi„ÈÓ, ÌÈ·˜ Î·È Ô‰ËÁ› Û ÂÛÊ·Ï̤-

Õ H Γεωγρα-φ�α, ως νεαρκ�ρη, μεαστρολβο καιδιαβ�τη. Aπ�το λατινικ� χει-ρ�γραφο τηςΓεωγραφ�αςτου Πτολεμα�ουParisinuslatinus 10764,που χρονολο-γε�ται στα1490.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 11

ÛÌÔ˘ Î·È ÛÙȘ 80Æ ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi Ï¿-ÙÔ˜ ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ÂÂÎÙ›ÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓÛ˘ÌÌÂÙÚÈÎfi ·Ú¿ÏÏËÏÔ Ô ÔÔ›Ô˜·ÓÙÈÛÙÔȯ› Û ÂΛÓÔÓ Ù˘ MÂÚfi˘,ÛÙȘ 16Æ 1/2 ÓÔÙ›ˆ˜. O ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ÏÔÈfiÓ Î·È Ô M·Ú›ÓÔ˜ T‡ÚÈÔ˜, ÂÂ-ÎÙ›ÓÔÓÙ·˜, ¤Ú·Ó ÙÔ˘ ÈÛËÌÂÚÈÓÔ‡,ÙÔÓ ÁÓˆÛÙfi ÎfiÛÌÔ, ·Ó·ÈÚÔ‡Û·Ó ÙËÓ·ϷȈ̤ÓË È‰¤· Ë ÔÔ›· ΢ÚÈ·Ú-¯Ô‡Û ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÔڈ̷˚Îfi ÎfiÛÌÔ.TË ıˆڛ· ‰ËÏ·‰‹ ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ È-ı·ÓÒÓ Î·ÙÔÈÎËÌ¤ÓˆÓ ÎfiÛÌˆÓ ·fiÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ¤Ó·˜ ÌfiÓÔÓ ‹Ù·Ó Ô ÁÓˆ-ÛÙfi˜ Î·È ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, ·Ó Î·È ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·ÓÛÙË ÁË, ‹Ù·Ó ¯ˆÚÈṲ̂ÓÔÈ ·fi ·ÚÔ-ۤϷÛÙÔ˘˜ ˆÎ·ÓÔ‡˜.

™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È ·ÊÔ‡ ÂÎÊÚ¿ÛÂÈÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ M·Ú›ÓÔ T‡-ÚÈÔ, Î·È Ê˘ÛÈο Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÁÈ· ÙÔÓ EÚ·ÙÔÛı¤ÓË, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›¯·ÓοÓÂÈ ¯Ú‹ÛË ÔÚıÔÁˆÓ›Ô˘ ÚÔ‚ÔÏ‹˜ÁÈ· Ó· ·Ô‰ÒÛÔ˘Ó ÛÂ Â›Â‰Ô Û¯¤‰ÈÔ·˘Ùfi Ô˘ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·‹Ù·Ó ÌÈ· ΢ÚÙ‹ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·, Ô ¶ÙÔÏÂ-Ì·›Ô˜ ÚÔÙ›ÓÂÈ ÙËÓ ÎˆÓÈ΋ ÚÔ‚ÔÏ‹Ë ÔÔ›·, ηٿ ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘, ‹Ù·ÓÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÏËıÔÊ·Ó‹˜: ›Ù ÙËÓ·Ï‹ ΈÓÈ΋ ÚÔ‚ÔÏ‹, Ë ÔÔ›· ˘Ô-¯Ú¤ˆÓ ÙÔ ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊÔ Ó· «Û¯›ÛÂÈ»ÙÔ˘˜ ÌÂÛËÌ‚ÚÈÓÔ‡˜ ÛÙÔÓ ÈÛËÌÂÚÈÓfiÁÈ· Ó· ·ÔÊ¢¯ıÔ‡Ó ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ·-Ú·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙˆÓ ÓfiÙÈˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ,›Ù ÙËÓ Î˘ÎÏÔÂȉ‹ ΈÓÈ΋, Ë ÔÔ›·Â›Ó·È ÌÂÓ ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏË Î·Ù·Û΢·-ÛÙÈο, ·ÏÏ¿ ‰›ÓÂÈ ÌÈ·Ó ·ÚÙÈfiÙÂÚË ÂÈ-ÎfiÓ· ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘. ™ÙȘ Û˘Ó¯›˜ÚÔÛ¿ıÂȘ Ô˘ η٤‚·Ï ÁÈ· Ó· Á›-ÓÂÈ Î·Ù·ÏËÙfi˜ ·ÎfiÌ· Î·È ·fi ÙÔ˘˜·‰·Â›˜, Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ì¤¯ÚÈÎ·È ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ· Ù˘ÂÎÙ¤ÏÂÛ˘, ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÁÈ·ÙÔ˘˜ ηٿ ÙfiÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ Ë ÔÚıÔÁÒ-ÓÈ· ÚÔ‚ÔÏ‹ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ë Î·Ï‡ÙÂÚË̤ıÔ‰Ô˜, ˘fi ÙËÓ ÚÔ¸fiıÂÛË Ó·ÚÔÛ¤ÍÂÈ Î·Ó›˜ ÙË Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ·ÛÙËÓ ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙË ÙÈÌ‹ Ù˘ ÌÔ›Ú·˜ÙÔ˘ ÌÂÛËÌ‚ÚÈÓÔ‡ Î·È ÂΛӢ ÙÔ˘ ̤-ÛÔ˘ ·Ú·ÏÏ‹ÏÔ˘ ÙÔ˘ ¯¿ÚÙË, Ë ÔÔ›·ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÙ·È Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ Áˆ-ÁÚ·ÊÈÎfi Ï¿ÙÔ˜.

°È· Ó· ۯ‰ȿÛÂÈ Î·Ó›˜ ¤Ó· ¯¿ÚÙËÙÔ˘ ηÙÔÈÎË̤ÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ı· Ú¤ÂÈÓ· ÂÓÙÔ›ÛÂÈ, ÁÈ· οı ÙfiÔ ÙÔÓ ÔÔ›ÔÛÎÔ‡ÂÈ Ó· ı¤ÛÂÈ Â› ÙÔ˘ ¯¿ÚÙÔ˘, ÙÈ˜Û˘ÓÙÂÙ·Á̤Ó˜ ÙÔ˘: ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfiÏ¿ÙÔ˜ ‹ ÙËÓ ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙÔÓ ÈÛË-ÌÂÚÈÓfi, ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi Ì‹ÎÔ˜ ‹ ÙËÓ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙÔÓ Î˘Ú›ˆ˜ ÌÂÛËÌ‚ÚÈ-Ófi, ÂΛÓÔÓ ‰ËÏ·‰‹ ÙˆÓ K·Ó·Ú›ˆÓN‹ÛˆÓ. TËÓ Ù·ÎÙÈ΋ ·˘Ù‹ ·ÎÔÏÔ˘ı›·fi ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Ò˜ ÙÔ ¤‚‰ÔÌÔ ‚È‚Ï›ÔÙÔ˘, ÛÎÈ·ÁÚ·ÊfiÓÙ·˜ ηٿ Ë›ÚÔ˘˜,¯ÒÚ˜ Î·È Â·Ú¯›Â˜. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙԢ‚‰fiÌÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘, Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜,ÂÈı˘ÌÒÓÙ·˜ Ó· ˘ÂÓı˘Ì›ÛÂÈ fiÙÈ ÁËÎ·È Ô˘Ú·Ófi˜ Â›Ó·È ÛÙÔȯ›· ¿ÚÚËÎÙ·Û˘Ó‰Â‰Â̤ӷ, ‰›ÓÂÈ ÙȘ ··Ú·›ÙËÙ˜ԉËÁ›Â˜ ÁÈ· ÙËÓ Â›Â‰Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛË¿Óˆ ÛÙËÓ ˘‰ÚfiÁÂÈÔ ÛÊ·›Ú·, Ë ÔÔ›·‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ ÎÚÈΈً˜ÛÊ·›Ú·˜ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜. ™ÙÔ ÙÂÏ¢-Ù·›Ô ·fi Ù· ‚È‚Ï›· ¯¿ÚÈÓ ·ÏÔ‡ÛÙ¢-Û˘ Î·È ‰È¢ÎfiÏ˘ÓÛ˘, Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ÔÌ·‰ÔÔÈ› Û 26 ¯¿ÚÙ˜ ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜¯ÒÚ˜: ‰¤Î· ÁÈ· ÙËÓ E˘ÚÒË, ‰Ò‰ÂηÁÈ· ÙËÓ AÛ›·, Î·È Ù¤ÛÛÂÚȘ ÁÈ· ÙËÓAÊÚÈ΋, ·ÏÔ˘ÛÙ‡ÔÓÙ·˜ ÙȘ ÂӉ›-ÍÂȘ ÙÔ˘˜. EÙÛÈ, ÂÊԉȷṲ̂ÓÔ˜ Ì fiÏ··˘Ù¿ Ù· ÛÙÔȯ›·, Ô ÔÔÈÔÛ‰‹ÔÙÂϤÔÓ Â›¯Â ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ÚԂ›ÛÙÔÓ Û¯Â‰È·ÛÌfi ÙÔ˘ ¯¿ÚÙÔ˘ ÙÔ˘, ‰›-

¯ˆ˜ Ó· Â›Ó·È ·Ó·ÁηṲ̂ÓÔ˜ Ó· ÚÔ-ÛÙÚ¤ÍÂÈ Û ÚfiÙ˘· Ù· ÔÔ›· ÏfiÁˆÙˆÓ ÔÏ˘¿ÚÈıÌˆÓ ·ÓÙÈÁÚ·ÊÒÓ ÙÔ˘˜,̤۷ ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ, ‰ÂÓ ·Ú›¯·Ó ȷη̛· ÂÁÁ‡ËÛË ÈÛÙfiÙËÙ·˜.

AÓ˘¤Ú‚ÏËÙÔ˜H ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ÂÌÂÈÚ›· ‰ÂÓ ·Ú¤-ÏÂÈ„Â Ó· ‰ÈηÈÒÛÂÈ ÙÔÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô, ηȷ˜ ‰Ô‡Ì Ҙ: O M¿ÍÈÌÔ˜ ¶Ï·ÓÔ‡‰ÈÔ˜·Ó·Î·Ï‡ÙÔÓÙ·˜ ÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ÎÂÈ̤ÓÔ˘, ηٿ ÙÔÓ 13Ô ·ÈÒÓ·, ÌfiÚÂ-

Û ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙȘ ·Ú¯·›Â˜ Ô‰ËÁ›Â˜,Ó· ηٷÛ΢¿ÛÂÈ ¯¿ÚÙ˜ ‰›¯ˆ˜ ‰˘ÛÎÔ-Ï›·. A˘Ù‹ ÙËÓ Ù·ÎÙÈ΋ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó¿ÏψÛÙÂ Î·È ÔÈ ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊÔÈ Ù˘ AÓ·-Á¤ÓÓËÛ˘, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ô ˙‹ÏÔ˜ Î·È ÙÔٷϤÓÙÔ Û˘Ó·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È, ÛÙËÓ IÙ·Ï›··ÏÏ¿ Î·È ÙȘ ¿ÏϘ ¯ÒÚ˜, Ì ÛÎÔfi Ó·ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ÁÓÒÛÙ˜ Ù˘ ÂÔ-¯‹˜ ˘¤ÚÔ¯Ô˘˜ ¿ÙÏ·ÓÙ˜.

M ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÏÔÈfiÓ, ·ÛÙÚÔÓÔ-Ì›·, ·ÛÙÚÔÏÔÁ›·, ÁˆÁÚ·Ê›·, ÌÔ˘ÛÈ΋,ÔÙÈ΋, fiÏÔÈ ·˘ÙÔ› ÔÈ ÎÏ¿‰ÔÈ Ù˘ ÁÓÒ-Û˘, ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ ¶ÙÔ-

ÏÂÌ·›Ô˘ ÙÔÓ ÏfiÁÈÔ Ô˘ ÌfiÚÂÛ ӷ ‰Ò-ÛÂÈ ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ÙÔ˘˜ Û‡ÓıÂÛË, ‡¯ÚË-ÛÙË, ·Ï‹ Î·È Â‡ÏËÙË, Ë ÔÔ›· Ì¿Ï-ÏÔÓ ·Â˘ı˘ÓfiÙ·Ó ÛÙÔ Â˘Ú‡ ÎÔÈÓfi. H ÙÂ-ÏÂÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ «Û˘ÓfiÏÔ˘» ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó··Ôı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ‰È·‰fi¯Ô˘˜ Ó· ÚÔ-¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó Ì·ÎÚ‡ÙÂÚ· ·fi ÙÔÓ ¶ÙÔÏÂ-Ì·›Ô ÛÙËÓ ¤Ú¢ӷ. H ·Ï‹ıÂÈ· Â›Ó·È fiÙÈË ÌÂٷΛÓËÛË ÂÓfi˜ Î·È ÌfiÓÔÓ ÛÙÔȯ›-Ô˘ Û ̛· ÙfiÛÔ Î·Ï¿ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË «Î·-Ù·Û΢‹» ı· ‹Ù·Ó ÂÈΛӉ˘ÓË Î·È ›Ûˆ˜Ó· ÁÈÓfiÙ·Ó Ë ·ÈÙ›· ηٿÚÚ¢Û˘ ÔÏfi-ÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Ì·ÙÔ˜.

à O Kλα�-διος Πτολε-μα�ος, δαφνο-στεφ�ς, με ταπ�δια στη γηαλλ το βλ�μ-μα στραμμ�νοστον ουραν�,κρατ�ντας π�-νακα με αριθ-μο�ς. Aπ� τολατινικ� χει-ρ�γραφο τηςΓεωγραφ�αςτου Πτολεμα�-ου Parisinuslatinus10764, πουφιλοτεχν�θη-κε στα 1490.

12 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

Aπ� το Xειρ�γραφο στο Bιβλ�ο

Tης §∂ø¡Ÿƒ∞˜ N∞μÕƒπ

Παλαιοβιβλιολγου

OA™Δƒ√¡Ÿª√˜ ∫∞π °∂ø°ƒÕº√˜KÏ·‡‰ÈÔ˜ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ¤˙ËÛ ηÈÂÚÁ¿ÛıËΠÛÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·

Á‡Úˆ ÛÙÔ 160 Ì.X. H «°ÂˆÁÚ·Ê›·» ÙÔ˘, ‹°ÂˆÁÚ·ÊÈ΋ YÊ‹ÁËÛȘ, ‹Ù·Ó Ë ÂÈÙÔÌ‹fiÏ˘ Ù˘ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ ÙÔ˘ ·Ú-¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔÓ ˙ˆÙÈÎfi

‰›·˘ÏÔ Ì¤Û· ·fi ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë ÁÓÒÛË ÙˆÓ·Ú¯·›ˆÓ ÌÂÙ·‚È‚¿ÛıËΠÛÙÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔÎfiÛÌÔ. E‰ˆÛ ÙÔ ¤Ó·˘ÛÌ· ÙˆÓ ÂÍÂÚ¢Ӌ-ÛÂˆÓ Ô˘ ÂÓ¤ÓÂ˘Û·Ó ÙËÓ AÓ·Á¤ÓÓËÛËÎ·È Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ÎfiÛÌÔ˘. O XÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˜ KÔÏfiÌ‚Ô˜ ¯ÚË-ÛÈÌÔÔ›ËÛ ÙȘ ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›-Ô˘ ÁÈ· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙËÓ È‰¤· ÂÓfi˜ ‰˘-ÙÈÎÔ‡ ‰ÚfiÌÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ IÓ‰›·. K·Ù›¯Â,Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Î·È Û¯ÔÏ›·Û ¤Ó· ·ÓÙ›Ù˘Ô Ù˘«°ÂˆÁÚ·Ê›·˜» ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ·fi ÙËÓ

¤Î‰ÔÛË Ù˘ PÒÌ˘ ÙÔ˘ 1478. TÔ ÂÚÒÙËÌ·Ô˘ Ù›ıÂÙ·È Â›Ó·È Ò˜ Ë °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋ YÊ‹-

ÁËÛȘ ‰È·ÛÒıËΠٷ ÚÒÙ· ¯›ÏÈ· ¯ÚfiÓÈ·Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ Î·È Ò˜ Ë ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊË·Ú¿‰ÔÛË Î·ÙfiÚıˆÛ ӷ ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙÔÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·˘Ùfi ¤ÚÁÔ ¤ˆ˜ fiÙÔ˘ ηٷÛÙ›‰˘Ó·ÙfiÓ ÙÔ Ù˘ˆÌ¤ÓÔ ‚È‚Ï›Ô Ó· ÙÔ ‰È·-ÛÒÛÂÈ ÁÈ· Ì›· ‰Â‡ÙÂÚË ¯ÈÏÈÂÙ›·.

H «°ÂˆÁÚ·Ê›·» Û˘ÓÙ¿¯ıËΠÙÔÓ 2Ô ·È.Ì.X., ·ÏÏ¿ ÙÔ ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ ÁÓˆÛÙfi ¯ÂÈÚfi-ÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÂÌÊ·Ó›ÛıËΠÚÔ˜ Ù·

H O χ�ρτης τηςEλλ�δας στο χει-ρ�γραφο της Γε-ωγραφ�ας τουΠτολεμα�ουParisinuslatinus 10764.Στους εξα�ρεταφιλοτεχνημ�νουςχ�ρτες του χει-ρογρ�φου αυτο�,τα �ρη, οι ποτα-μο�, οι θ�λασ-σες, αλλ� και ταπλα�σι� τους,παρουσι�ζουνεντυπωσιακ!χρωματικ! ποι-κιλ�α.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 13

Ù¤ÏË ÙÔ˘ 13Ô˘ ·È., ›Ûˆ˜ Á‡Úˆ ÛÙÔ1290. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ·Û˘Ó‹ıË Â-Ú›ÙˆÛË, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ Ù· ÂÚÈÛÛfi-ÙÂÚ· ΛÌÂÓ· Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ›ӷÈÁÓˆÛÙ¿ ·fi ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· Ô˘ ·Ú‹-¯ıËÛ·Ó Ï›ÁÔ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘·Ú¯ÈÎÔ‡ ÎÂÈ̤ÓÔ˘. EÓ ÙÔ‡ÙÔȘ, ›ӷÈÊ·ÓÂÚfi fiÙÈ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙfi ÛÙˉȿÚÎÂÈ· ÙˆÓ ¯ÈÏ›ˆÓ ÂÙÒÓ Ô˘ ÌÂÛÔ-Ï¿‚ËÛ·Ó ÌÂٷ͇ Ù˘ ·Ú¯È΋˜ Û˘ÁÁÚ·-Ê‹˜ Î·È Ù˘ ·Ó·Î¿Ï˘„˘ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ÁÓˆÛÙÔ‡ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘ ÙÔÓ 13Ô ·È.,·ÊÔ‡ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙË «°ÂˆÁÚ·Ê›·» Û˘-Ó·ÓÙԇ̠۠¤ÚÁ· ¿ÏÏˆÓ Û˘ÁÁڷʤ-ˆÓ, B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ, AÚ¿‚ˆÓ Î·È AÚÌÂ-Ó›ˆÓ, ·fi ÙÔÓ 4Ô ¤ˆ˜ ÙÔÓ 10Ô ·È.

K·Ù¿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, Ë ·Ó·Î¿Ï˘„ËÙ˘ °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋˜ YÊËÁ‹Ûˆ˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔ-ÏÂÌ·›Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔÓ B˘˙·ÓÙÈÓfiÌÔÓ·¯fi Î·È ÏÔÁÔÙ¤¯ÓË M¿ÍÈÌÔ ¶Ï·-ÓÔ‡‰Ë. O ¶Ï·ÓÔ‡‰Ë˜, ÌÔÓ·¯fi˜ Ù˘MÔÓ‹˜ Ù˘ XÒÚ·˜ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈ-ÓÔ‡ÔÏË, ‹Ù·Ó ̤ÏÔ˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÙˆÓÏÔÁ›ˆÓ Ô˘ ÂÚȤ‚·Ï·Ó ÙÔÓ ·˘ÙÔÎÚ¿-ÙÔÚ· AÓ‰ÚfiÓÈÎÔ B’ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ. E›¯ÂÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Î·È ÂӉȷ-ÊÂÚfiÙ·Ó È‰È·›ÙÂÚ· ÁÈ· ÙȘ ÂÈÛً̘,ÙË ÁˆÁÚ·Ê›· Î·È Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο. Eͤ-‰ˆÛ ٷ ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ¢ÈÔÊ¿ÓÙÔ˘, ÙÔ˘AÚ¿ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ E˘ÎÏ›‰Ë. TÔ 1909, Ô·Ï·ÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ ™Ù¤Ê·ÓÔ˜ KÔ˘Á¤·˜

˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ fiÙÈ Ô ¶Ï·ÓÔ‡‰Ë˜ ·Ó·Î¿-Ï˘„ ¤Ó· ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ù˘ «°ÂˆÁÚ·-Ê›·˜» ¯ˆÚ›˜ ¯¿ÚÙ˜ Î·È fiÙÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ԶϷÓÔ‡‰Ë˜ ۯ‰›·Û ÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ Ô˘Û˘Ófi‰Â˘Û·Ó ÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ. O KÔ˘Á¤-·˜ ›ӷÈ, ›Û˘, Ë ËÁ‹ ÙÔ˘ ÈÛ¯˘ÚÈ-ÛÌÔ‡ fiÙÈ Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ AÓ‰ÚfiÓÈÎÔ˜B’ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ˜ ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿ÛıËΠÙfi-ÛÔ Ôχ ·fi ÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ, ÒÛÙ ˙‹-ÙËÛ ·fi ÙÔÓ Aı·Ó¿ÛÈÔ, ÙÔÓ ·ÙÚÈ¿Ú-¯Ë Ù˘ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·˜, Ó· ÙÔ˘ ‚ÚÂÈ ‹ Ó·ÙÔ˘ ÊÙÈ¿ÍÂÈ ¤Ó· ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ ¯ÂÈÚÔ-ÁÚ¿ÊÔ˘ Ù˘ «°ÂˆÁÚ·Ê›·˜».

EÏÏËÓÈο ·ÓÙ›ÁÚ·Ê·OÔȘ Î·È ·Ó Â›Ó·È ÔÈ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÏÂ-ÙÔ̤ÚÂȘ Ù˘ ˘fiıÂÛ˘, ›Ù ‚Ú‹ÎÂÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ô ¶Ï·ÓÔ‡‰Ë˜ ›Ù ÙÔ·ÁfiÚ·ÛÂ Ô Aı·Ó¿ÛÈÔ˜ ·fi ÙËÓ AÏÂ-Í¿Ó‰ÚÂÈ·, ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÙÔ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ù˘ °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋˜ YÊËÁ‹-

Ûˆ˜ ‹Ïı ÛÙÔ Êˆ˜ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈ-ÓÔ‡ÔÏË ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 13Ô˘ ·È. ηȷÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô fiÏˆÓ ÙˆÓÂfiÌÂÓˆÓ ¯ÂÈÚÔÁڿʈÓ. TÔ ÚˆÙfiÙ˘-Ô Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó ÂΛÓÔ Ô˘ ›ӷÈÛ‹ÌÂÚ· ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ B·ÙÈηÓfi˜ ÂÏÏËÓÈ-Îfi˜ ÎÒ‰Èη˜ 191 - ¤Ó· ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ù˘«°ÂˆÁÚ·Ê›·˜» Ì ¯¿ÚÙ˜, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂ-Ù·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙË BÈ‚ÏÈÔı‹ÎË ÙÔ˘ B·ÙÈ-ηÓÔ‡ Î·È ¯ÚÔÓÔÏÔÁ‹ıËΠÛÙÔ 1296

·fi ÙÔÓ ·Ï·ÈÔÁÚ¿ÊÔ Aubrey Diller.AÏÏÔÈ ÏfiÁÈÔÈ, ˆÛÙfiÛÔ, ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô Â›Ó·È Ô B·ÙÈηÓfi˜ ÂÏÏË-ÓÈÎfi˜ ÎÒ‰Èη˜ 177, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ˘¿Ú-¯ÂÈ ¤Ó· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ ÎÙËÙÔÚÈÎfi ÛË-Ì›ˆÌ· Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔӶϷÓÔ‡‰Ë. OÈ ¤Ú¢Ó˜ ÙÔ˘ Diller¤¯Ô˘Ó ·Ô‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿ÏÏ·Ù¤ÛÛÂÚ· ·ÓÙ›ÁÚ·Ê·: O˘ÚÌÈÓ¿ÙÔ˜ ÂÏ-ÏËÓÈÎfi˜ ÎÒ‰Èη˜ 82 (ÛÙË BÈ‚ÏÈÔı‹ÎËÙÔ˘ B·ÙÈηÓÔ‡), B·ÙԷȉÈÓfi˜ ÎÒ‰È-η˜ 655 (ÛÙË MÔÓ‹ B·ÙԷȉ›Ô˘ ÙÔ˘AÁ›Ô˘ OÚÔ˘˜), ™ÂÚ·Á›Ô˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈ-ÓÔ˘fiψ˜ ÎÒ‰Èη˜ 57 Î·È º·‚ÚÈΛԢÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÎÒ‰Èη˜ 23 (ÛÙËÓ ¶·ÓÂÈ-ÛÙËÌȷ΋ BÈ‚ÏÈÔı‹-ÎË Ù˘ KÔÂÁ¯¿Á˘),Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·ÈfiÏ· ·fi ÙÔ ›‰ÈÔ Îˆ‰È-ÎÔÁÚ·ÊÈÎfi ÂÚÁ·ÛÙ‹-ÚÈÔ (·ÓÙÈÁÚ·Ê‹˜ ¯ÂÈ-ÚÔÁڿʈÓ) ‹ ¤¯Ô˘Ó·ÓÙÈÁÚ·Ê› ˘fi ÙËÓ›‚ÏÂ„Ë ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘·ÓıÚÒÔ˘, Èı·Ófi-ٷٷ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘M¿ÍÈÌÔ˘ ¶Ï·ÓÔ‡‰Ë.E›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Ë·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔ ¤Ó·˘-ÛÌ· ÌÈ·˜ ¤ÓÙÔÓ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ ·-Ú·ÁˆÁ‹˜ ·ÓÙÈÁڿʈÓ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·

Afi ÙË Û‡ÓÙ·ÍË Ù˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÙÔÓ 2Ô ·È. Ì.X.,ÛÙ· ÂηÙfi ÂÚ›Ô˘ ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê¿ Ù˘ÌÂٷ͇ 13Ô˘ Î·È 15Ô˘ ·È. Î·È ÙȘÚÒÙ˜ ÂΉfiÛÂȘ

H O χ�ρτης της Eλλ�δαςστον ελληνικ� κ"δικα 388του Bησσαρ�ωνος. Kαι οι27 χ�ρτες του χειρογρ�φουαυτο� ε�ναι σχεδιασμ�νοιμε μεγ�λες χρωματιστ�ςζ"νες, χωρ�ς λεπτομ�ρειες,σ�μφωνα με τις αντιλ!ψειςτων παλαιολ�γειων χρ�-νων για την επεξεργασ�ατου πτολεμαϊκο� �ργου, ηοπο�α δ�νει την εντ�πωσηρευστ�τητας και ταχ�τηταςτων γραμμ"ν.

14 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

Ó· ·Ú·¯ıÔ‡Ó ÔÏÏ¿ ·ÓÙ›ÁÚ·Ê· Ù˘«°ÂˆÁÚ·Ê›·˜» ̤۷ Û ¤Ó· ÌÈÎÚfi ¯ÚÔ-ÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ·fi ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„ËÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘. ¶¿Óˆ ·fi Û·Ú¿ÓÙ· ÂÏ-ÏËÓÈο ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· Ù˘ «°ÂˆÁÚ·Ê›·˜»‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó Ì¤Û· Û ‰‡Ô ·ÈÒÓ˜- ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 13Ô˘ ¤ˆ˜ ÙȘ ·Ú¯¤˜ÙÔ˘ 15Ô˘ ·È.

MÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÛÙ· Ï·ÙÈÓÈοMÔÏÔÓfiÙÈ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο, Ë Â›-‰Ú·Û‹ ÙÔ˘ ÛÙË ÛΤ„Ë Ù˘ IÙ·ÏÈ΋˜AÓ·Á¤ÓÓËÛ˘ ·Û΋ıËΠ̤ۈ Ù˘ ÌÂ-Ù¿ÊÚ·Û‹˜ ÙÔ˘ ÛÙ· Ï·ÙÈÓÈο. TÔ 1397,ÂηÙfi ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·-Î¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÎÔ‡ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘, ÔB˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ÏfiÁÈÔ˜ EÌÌ·ÓÔ˘‹Ï XÚ˘ÛÔ-ψڿ˜ ·Ó·¯ÒÚËÛ ·fi ÙËÓ KˆÓÛÙ·-ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ÁÈ· ÙËÓ IÙ·Ï›·, ʤÚÓÔÓÙ·˜Ì·˙› ÙÔ˘ ¤Ó· ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ù˘ «°Âˆ-ÁÚ·Ê›·˜», ÙÔ ÔÔ›Ô ¤‰ˆÛ ÛÙÔÓ IÙ·ÏfiÔ˘Ì·ÓÈÛÙ‹ ¶¿Ï· ™ÙÚfiÙ˙È. O AubreyDiller Ù·‡ÙÈÛ ÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ·˘Ùfi ÌÂÙÔÓ Ô˘ÚÌÈÓ¿ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÒ‰Èη 82.TË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ù˘ «°Â-ˆÁÚ·Ê›·˜» ÛÙ· Ï·ÙÈÓÈο ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ ÔXÚ˘ÛÔψڿ˜ Î·È ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ ÔÌ·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ °È¿ÎÔÔ ÓÙ’ AÓÙ˙ÂÏÔ ÙÔ1406. H ÚÒÙË, ÏÔÈfiÓ, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛËÙ˘ «°ÂˆÁÚ·Ê›·˜» ÛÙ· Ï·ÙÈÓÈο ÛÙËÚ›-¯ıËΠ۠¤Ó· ·fi Ù· ÚÒÙ· ÂÏÏËÓÈο¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê·.

H ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÛÙ· Ï·ÙÈÓÈο ÙˆÓXÚ˘ÛÔψڿ - ÓÙ’ AÓÙ˙ÂÏÔ, ¯ˆÚ›˜ ¯¿Ú-Ù˜, ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û Û ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÁÈ··ÚÎÂÙ¿ ¯ÚfiÓÈ· ¤ˆ˜ fiÙÔ˘, Á‡Úˆ ÛÙÔ1415, ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛıËÎ·Ó ÛÙ· Ï·ÙÈÓÈÎ¿Î·È ÔÈ ¯¿ÚÙ˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿-‰ÔÛË, ÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ ۯ‰›·Û·Ó ÔÈ ºÚ·-ÓÙÛ¤ÛÎÔ ÓÙ §··ÙÛ›ÓÔ Î·È NÙÔ̤ÓÈ-ÎÔ ÓÙÈ MÈÓÈÛ¤ÓÈ, ·fi ÙË ºÏˆÚÂÓÙ›··ÌÊfiÙÂÚÔÈ. ™‹ÌÂÚ· ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷٷ˘Ù›ÛÔ˘Ì οÔÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Ï·-ÙÈÓÈÎfi ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ˆ˜ ¤ÚÁÔ ÙˆÓ ‰‡Ô·˘ÙÒÓ ºÏˆÚÂÓÙÈÓÒÓ ¯·ÚÙÔÁڿʈÓ,·ÏÏ¿ ÙÔ ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ ÁÓˆÛÙfi Ï·ÙÈÓÈÎfi¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ì ¯¿ÚÙ˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›-Ô˘ Â›Ó·È ¤Ó· ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂ-Ù·È ÛÙË BÈ‚ÏÈÔı‹ÎË ÙÔ˘ B·ÙÈηÓÔ‡, Ô‚·ÙÈηÓfi˜ Ï·ÙÈÓÈÎfi˜ ÎÒ‰Èη˜ 5698,Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÌfiÓÔÓ ¯¿ÚÙ˜,¯ˆÚ›˜ ΛÌÂÓÔ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘.

H ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÒÓ ¯·Ú-ÙÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ Î·È ÁˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ È‰ÂÒÓÛÙË ¢‡ÛË ÚÔοÏÂÛ ÌÂÁ¿ÏÔ ÂӉȷʤ-ÚÔÓ ÁÈ· ÙË «°ÂˆÁÚ·Ê›·», Î·È Ë ·Ú·-ÁˆÁ‹ Ï·ÙÈÓÈÎÒÓ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ Î·Ù¿ÙÔÓ 15Ô ·È. ‹Ù·Ó ÙÂÚ¿ÛÙÈ·. ™·Ú¿ÓÙ·ÔÎÙÒ Ï·ÙÈÓÈο ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· Ù˘ «°Âˆ-ÁÚ·Ê›·˜» ›¯·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ¤ˆ˜ ÙÔ1500 Î·È ‹Ù·Ó Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ı·˘Ì¿-ÛÈ· Î·È ·Ó¤ÌÔÚÊ· ¤ÚÁ· Ù· ÔÔ›· ›-¯·Ó ·Ú·ÁÁÂÏı› ·fi ÚÔÛٿ٘ ÙˆÓÙ¯ÓÒÓ ‹ ·fi Û˘ÏϤÎÙ˜ ‚È‚Ï›ˆÓ.EÏÏËÓÈο ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡-Û·Ó Ó· ·Ú¿ÁÔÓÙ·È ·ÎfiÌË Î·È ÛÙËÓIÙ·Ï›·. EÓ ÙÔ‡ÙÔȘ, ηıÒ˜ Ú·ÁÌ·ÙÔ-ÔÈÔ‡ÓÙ·Ó Ó¤Â˜ ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ó·Î·Ï‡-„ÂȘ ηı’ fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 15Ô˘ ·È.,ÔÈ ¯¿ÚÙ˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó·ÙÚÔÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÒÛÙ ӷ Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È˘fi„Ë ÔÈ Ó¤Â˜ ·˘Ù¤˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜.

O ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ıËΠ̠ÙȘ·ÏÏ·Á¤˜ ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È Ô °ÂÚÌ·Ófi˜ ¯·Ú-ÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ NÙfiÓÔ˘˜ NÈÎÔÏ¿Ô˘˜ °ÂÚÌ¿-ÓÔ˘˜ Ô˘ ¤˙ËÛÂ Î·È ÂÚÁ¿ÛıËΠÛÙËÓIÙ·Ï›· ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ‹ÌÈÛ˘ ÙÔ˘ 15Ô˘ ·È.¢Âη¤ÍÈ ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ‹ ÂÚ›Ô˘ ÙÔ ¤Ó·ÙÚ›ÙÔ ÙˆÓ Ï·ÙÈÓÈÎÒÓ ¯ÂÈÚÔÁڿʈÓ

Ô˘ ·Ú‹¯ıËÛ·Ó ÙÔÓ 15Ô ·È. ·Ô‰›‰Ô-ÓÙ·È ÛÙÔÓ NÈÎÔÏ¿Ô˘˜ °ÂÚÌ¿ÓÔ˘˜. EÓ··fi Ù· ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈο ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ›-Ó·È ÙÔ Ebnerius Latinus, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·ÈÛ‹ÌÂÚ· ÛÙË ¢ËÌÔÙÈ΋ BÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘N¤·˜ YfiÚ΢. OÏÔÎÏËÚÒıËΠÚÈÓ·fi ÙÔ 1466 Î·È ·ÁÔÚ¿ÛıËΠ·fi ÙÔӉԇη MfiÚÁÎÔ ÓÙ’ EÛÙ Ù˘ ºÂÚ¿-Ú·˜. M¤Û· Û ¤Ó· ‰È¿ÛÙËÌ· Ï›ÁÔ Â-ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÌÈÛfi ·ÈÒÓ·, Ë ÙÔÏÂ-Ì·˚΋ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ fi¯È ÌfiÓÔÓ›¯Â Á›ÓÂÈ ·Ô‰ÂÎÙ‹ ·fi ÙÔ˘˜ ÛÙÔ¯·-ÛÙ¤˜ Ù˘ AÓ·Á¤ÓÓËÛ˘, ·ÏÏ¿ ›¯Â Á›ÓÂÈÎ·È ÙfiÛÔ ÔÈΛ· Ô˘ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Á›-ÓÔ˘Ó Î·È ·ÏÏ·Á¤˜ ¿Óˆ Û ·˘Ù‹Ó. TÔ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ebnerius Latinus Ì·˜ ÂÈÛ¿-ÁÂÈ Û ÌÈ· ¿ÏÏË ÂÚ›Ô‰Ô ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·Ù˘ «°ÂˆÁÚ·Ê›·˜».

EΉfiÛÂȘH ÂʇÚÂÛË Ù˘ Ù˘ÔÁÚ·Ê›·˜ ÛÙ· ̤-Û· ÙÔ˘ 15Ô˘ ·È. ‰›ÓÂÈ ÌÈ· Ó¤· ‰È¿ÛÙ·-ÛË ÛÙË «°ÂˆÁÚ·Ê›·» ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘.HÙ·Ó ¤Ó· ·fi Ù· ÚÒÙ· ÁˆÁÚ·ÊÈοΛÌÂÓ· Ô˘ Ù˘ÒıËÎ·Ó Î·È ÙÔ ÚÒÙÔÛËÌ·ÓÙÈÎfi ¤ÚÁÔ Ô˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›ٷÈÌ ¯¿ÚÙ˜. TÔ 1474 ˘‹Ú¯·Ó Û¯¤‰È·Û ÙÚÂȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÈÙ·ÏÈΤ˜ fiÏÂȘӷ ΢ÎÏÔÊÔÚ‹ÛÔ˘Ó ÂΉfiÛÂȘ Ù˘ «°Â-ˆÁÚ·Ê›·˜» ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘. ¶ÚÒÙË΢ÎÏÔÊfiÚËÛ ÙÔ 1475 Ë Ï·ÙÈÓÈ΋ ÌÂ-Ù¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ NÙ’ AÓÙ˙ÂÏÔ, Ô˘ ÂΉfi-ıËΠÛÙË BÂÓÂÙ›·, ·ÏÏ¿ ¯ˆÚ›˜ ÂÈÎÔÓÔ-ÁÚ¿ÊËÛË. H ÚÒÙË ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ Ì ¯¿ÚÙ˜ ΢ÎÏÔÊfi-ÚËÛ ÛÙËÓ MÔÏfiÓÈ· ÙÔ 1477 Î·È ÌÈ·‰Â‡ÙÂÚË ¤Î‰ÔÛË, Ì ӤԢ˜ ¯¿ÚÙ˜, ÙÔ1478 ÛÙË PÒÌË. E›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó··ÓÙÈÏËÊıԇ̠ۋÌÂÚ· ÙÈ ¿ıÏÔ˜ ‹Ù·ÓÔÈ ÚÒÙ˜ ·˘Ù¤˜ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊË̤Ó˜ÂΉfiÛÂȘ Ù˘ «°ÂˆÁÚ·Ê›·˜». HÙ·Ó ¤Ú-ÁÔ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ‰‡ÛÎÔÏÔ ÁÈ· ¤Ó·Ó Ì·ıË-Ì·ÙÈÎfi Î·È Î·ÏÏÈÙ¤¯ÓË ÛÙ· 1470 ӷۯ‰ȿÛÂÈ ÙÔ˘˜ 27 ¯¿ÚÙ˜ ÔÈ ÔÔ›ÔȤÚ ηÙfiÈÓ Ó· ¯·Ú·¯ıÔ‡Ó Î·È Ó·ÂÙÔÈÌ·ÛıÔ‡Ó ÁÈ· ÂÎÙ‡ˆÛË Ì·˙› ̤ӷ ‰‡ÛÎÔÏÔ, ÂÚÈÁÚ·ÊÈÎfi ΛÌÂÓÔ.TÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ebnerius Latinus Ԣ›¯Â ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ÁÈ· ÙÔÓ ‰Ô‡Î·MfiÚÁÎÔ NÙ’ EÛÙ ·fi ÙÔÓ NÈÎÔÏ¿Ô˘˜°ÂÚÌ¿ÓÔ˘˜ ÚÈÓ ·fi ÙÔ 1466 ¯ÚËÛÈÌÔ-ÔÈ‹ıËΠˆ˜ ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô ÁÈ· ÙËÓÂÎÙ‡ˆÛË Ù˘ ¤Î‰ÔÛ˘ Ù˘ PÒÌ˘.AÛÎËÛ ÌÂÁ¿ÏË ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔ-ÓË ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ˙ˆ‹ ¯¿ÚȘ ÛÙÔ˘˜ ÂÍ·›-ÚÂÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ Ù˘, Ô˘ ÔÊ›ÏÔ˘Ó ÔÏ-Ï¿ ÛÙËÓ ÂÈ̤ÏÂÈ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô NÈ-ÎÔÏ¿Ô˘˜ °ÂÚÌ¿ÓÔ˘˜ ÌÂϤÙËÛ ÙÔ˘˜ÚˆÙfiÙ˘Ô˘˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ̄ ¿ÚÙ˜ Ԣ›¯·Ó ۯ‰ȷÛı› ÁÈ· ÙËÓ «°ÂˆÁÚ·-Ê›·» ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘.

MÂٷ͇ 1477 Î·È 1490 ΢ÎÏÔÊfiÚË-Û·Ó ¤ÍÈ ÂΉfiÛÂȘ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂ-Ì·›Ô˘ - ›‰ÔÛË ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·Ó Û˘ÁÎÚÈ-ı› Ì ¿ÏÏ· ‚È‚Ï›· Ô˘ ÂΉfiıËÎ·Ó ÙËÓ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô. H «°ÂˆÁÚ·Ê›·» ÙÔ˘ ¶ÙÔ-ÏÂÌ·›Ô˘ Â›Ó·È ·fi Ù· ΛÌÂÓ· Ô˘ ›-¯·Ó ‰È·‰Ôı› Ôχ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘15Ô˘ ·È. Î·È ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È Î·Ó›˜ ‰¤Ô˜ ·ÓÛÎÂÊı› fiÙÈ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË ÔÈ Â-ÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ȉ¤· ÙÈÚ¿ÁÌ· Â›Ó·È Ô ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi˜ ¯¿ÚÙ˘ÚÈÓ ÂΉÔı› ÙÔ ‚È‚Ï›Ô. M¤Û· Û ‰‡Ô·ÈÒÓ˜ ·fi ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„‹ ÙÔ˘, Ë °Â-

ˆÁÚ·ÊÈ΋ YÊ‹ÁËÛȘ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘¤ÁÈÓ ÚfiÙ˘Ô Î›ÌÂÓÔ. M¤¯ÚÈ ÙÔ 1500,Á‡Úˆ ÛÙ· 3.000 ·ÓÙ›Ù˘·, ηٿ ¿Û·Èı·ÓfiÙËÙ·, Ù˘ «°ÂˆÁÚ·Ê›·˜» ÙÔ˘¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ‹Ù·Ó ÛÙË ‰È¿ıÂÛË ÙˆÓ·Ó·ÁÓˆÛÙÒÓ Û fiÏË ÙËÓ E˘ÚÒË.

H O Πτολεμα�οςπαρατηρ"ντας τηνκρικωτ! σφα�ρα.Eνα απ� τα πορ-τρ�τα λογ�ων πουκοσμο�σαν τη βι-βλιοθ!κη του Φε-ντερ�κο Mοντεφ�λ-τρε, δο�κα τουO�ρμπινο απ� το1444 �ως το 1482(Παρ�σι, Mουσε�οτου Λο�βρου).

P Δε�γμα γρα-φ!ς απ� τον ελ-ληνικ� κ"δικα388 της Γεωγρα-φ�ας του Πτολε-μα�ου, ο οπο�οςχρονολογε�ταιστα 1454–55 καικοσμε� σ!μερατη Mαρκιαν! Bι-βλιοθ!κη.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 15

O πτολεμαϊκς κ�δικαςτης Mον�ς Bατοπαιδ�ου

Tου ™øΔ. N. K∞¢Õ

Aν. Kαθηγητ Bυζαντινς Aρχαιολογ�ας

OKfl¢π∫∞˜ 655 Δ∏˜ ª√¡◊˜ B·ÙԷȉ›-Ô˘ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÂÚÁ·ÌË-Ófi˜ ÎÒ‰Èη˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ Û¯‹Ì·ÙÔ˜

(‰È·ÛÙ. 35,3/36 x 25/26,7 ÂÎ.) Ô˘ Û˘Áηٷ-ϤÁÂÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚ· ÂÈÎÔÓÔ-ÁÚ·ÊË̤ӷ ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÙÔ˘ AÁ›Ô˘ OÚÔ˘˜.AÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi 297 ÁÚ·Ì̤ӷ ʇÏÏ· ηȉ‡Ô ·Ú¿Ê˘ÏÏ·, ·fi ¤Ó· ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Î·È ÛÙÔÙ¤ÏÔ˜ Î·È ‰È·ı¤ÙÂÈ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ˘ÎÓÔÁÚ·Ì̤-ÓÔ Î›ÌÂÓÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÏÒÓÂÙ·È Û ÌÈ· ÛÙ‹-ÏË ÙˆÓ 37 ¤ˆ˜ 47 ÛÙ›¯ˆÓ Û οı ÛÂÏ›‰·: ËÁÚ·Ê‹ Â›Ó·È ÌÈÎÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ì ÔÏÏ¿ Û˘-ÌϤÁÌ·Ù· Î·È Û˘¯ÓÔ‡˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ‡˜ ÁÚ·Ì-Ì¿ÙˆÓ, ÒÛÙ Û ·ÚÎÂÙ¿ ÛËÌ›· Ó· ·Ô‚·›ÓÂȉ‡ÛÎÔÏË Ë ·Ó¿ÁÓˆÛË.

H ·ÓÙÈÁÚ·Ê‹, fiˆ˜ Î·È Ë ‰È·ÎfiÛÌËÛË ÙÔ˘¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘, ¤ÁÈÓ·Ó ·fi οÔÈÔ ¿ÁÓˆÛÙÔÁÈ· ÙËÓ ÒÚ· ÚfiÛˆÔ. øÛÙfiÛÔ, ı· ÌÔÚÔ‡-Û·Ì ӷ ̆ Ôı¤ÛÔ˘Ì fiÙÈ Î·È ÔÈ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ÂÚ-Á·Û›Â˜ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙÔ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ÏfiÁÈÔ M¿-ÍÈÌÔ ¶Ï·ÓÔ‡‰Ë (1260-1310 ÂÚ›Ô˘), Ô ÔÔ›-Ô˜, ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏψÓ, ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ Î·È Ì ÙËÁˆÁÚ·Ê›· Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· Ì ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÂÚ›-ÊËÌÔ˘˜ ÁˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ÙÔÓ™ÙÚ¿‚ˆÓ· Î·È ÙÔÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô. AÏÏ¿ Î·È ÛÂÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ¶Ï·ÓÔ‡-‰Ë˜, ı· Ú¤ÂÈ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ó· ÛÙÚ·ÊÔ‡ÌÂÛ οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ Áڷʤ·, Ô ÔÔ›Ô˜ Èı·Ófi-ٷٷ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙÔ˘.

H ÛÙ¿¯ˆÛË ÙÔ˘ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘ Â›Ó·È ÓÂfiÙÂ-ÚË (·Ú¯¤˜ 20Ô‡ ·È.)Ø Ê¤ÚÂÈ ‰¤ÚÌ· ÛÙË Ú¿¯ËÎ·È ̄ ·ÚÙfiÓÈ ÛÙ· ‰‡Ô ηχÌÌ·Ù·, Ù· ÔÔ›· ›-Ó·È ÂÂÓ‰˘Ì¤Ó· ÎÈ ·˘Ù¿ Ì ‰¤ÚÌ· ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜ÎfiÎÎÈÓÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔ ‚˘ÛÛÈÓ›, ÎÔÛÌË̤ÓÔ ÌÂ

H X�ρτης τηςMακεδον ας. Πε-ριλαμβ�νεται ηHπειρος, η Θεσ-σαλ α, η Στερε�Eλλ�δα, η Πελο-π�ννησος, ηKρ�τη και τα νη-σι�. Στη β�ρειαπλευρ� ορ ζονταικαθαρ� τα �ριατης εν λ�γω πε-ριοχ�ς.

16 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

¯Ú˘Û¿ ¤ÓÙ˘· Ê˘ÙÈο Î·È ¿ÓıÈÓ· ÌÔÙ›-‚·, ηıÒ˜ Î·È Ì ÌÈ· ·Ú¿ÛÙ·ÛË Ô˘-ÏÈÔ‡ ÛÙËÓ ·ã fi„Ë. H ÛËÌÂÚÈÓ‹ ‰È·Ù‹-ÚËÛ‹ Ù˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È Û¯ÂÙÈο η-Ï‹, ÂÎÙfi˜ ·fi ÌÈÎÚÔÊıÔÚ¤˜Ø ÙÔ ›‰ÈÔ ¿Ï-ψÛÙ ÌÔÚԇ̠ӷ ÈÛ¯˘ÚÈÛÙԇ̠ηÈÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË fiÏÔ˘ ÙÔ˘ ¯ÂÈÚÔ-ÁÚ¿ÊÔ˘, fiÔ˘ fï˜ ¤¯Ô˘ÌÂ Î·È ÌÂÚÈ-Τ˜ ÂÏÏ›„ÂȘ ʇÏψÓ. AÓ·ÊÂÚfiÌ·ÛÙÂ΢ڛˆ˜ ÛÙ· 28 ·fi Ù· ÚÒÙ· ʇÏÏ·

ÙÔ˘, Ô˘ ·Ê·ÈÚ¤ıËÎ·Ó ÌÂٷ͇ ÙˆÓÂÙÒÓ 1841-1853 Î·È ·fi Ù· ÔÔ›· Ù· 7η٤ÏËÍ·Ó ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ (EıÓÈ΋ BÈ‚ÏÈÔ-ı‹ÎË, Par. Suppl. gr. 443A) Î·È Ù· ˘fi-ÏÔÈ· ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ (BÚÂÙ·ÓÈ΋ BÈ‚ÏÈÔ-ı‹ÎË, Add. 19391).

TÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ÂÓ ÏfiÁˆ ÎÒ‰Èη‰È·ÈÚÂ›Ù·È Û ÙÚ›· ̤ÚË: ·) ÛÙË °Âˆ-

ÁÚ·ÊÈ΋ YÊ‹ÁËÛË ÙÔ˘ KÏ·˘‰›Ô˘ ¶ÙÔ-ÏÂÌ·›Ô˘ (Ê. 1) Î·È ‚– Á) ÛÙȘ XÚËÛÙÔÌ¿-

ıÂȘ (Ê. 55) Î·È ÛÙ· °ÂˆÁÚ·ÊÈο (Ê. 70)ÙÔ˘ ™ÙÚ¿‚ˆÓÔ˜. ™ÙÔ ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜, Ô˘Ì·˜ ÂӉȷʤÚÂÈ Â‰Ò, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó¿Ï˘-ÛË ÙˆÓ fiÚˆÓ ÁˆÁÚ·Ê›· Î·È ¯ˆÚÔÁÚ·-Ê›·, ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ÙÚfi-Ô Ù˘ ۯ‰›·Û˘ ÙˆÓ ¯·ÚÙÒÓ, ÂÚÈ-ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ ¯ÒÚ˜ Î·È Ù·ÔÏ˘¿ÚÈıÌ· ÙÔˆÓ‡ÌÈ·Ø fiÏ· Û˘Óԉ‡-ÔÓÙ· ·fi ÙȘ Û˘ÓÙÂÙ·Á̤Ó˜, ‰ËÏ. ÙÔÁˆÁÚ·ÊÈÎfi Ï¿ÙÔ˜ Î·È Ì‹ÎÔ˜, ÔÈ

Ôԛ˜ ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜ Î·È Û˘-ÓÙÂÏÔ‡Ó ÛÙË ÌÔÚÊÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ¯·Ú-ÙÈÒÓ.

X¿ÚÙ˜TÔ ›‰ÈÔ Ì¤ÚÔ˜, Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ·Ì¤Ûˆ˜ÌÂÙ¿ ÙÔ ¤ÎÙÔ Î·È ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ‚È‚Ï›Ô Ù˘°ÂˆÁÚ·Ê›·˜ (ÏÂ›Ô˘Ó Ù· Zã Î·È Hã), ÎÔ-ÛÌÂ›Ù·È Ì 25 ¤Á¯ÚˆÌÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜, ÔÈ

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 17

‰ÔÓÙ·È ÔÈ Û˘ÓÙÂÙ·Á̤Ó˜, ÔÈ ÔÔ›Â˜Î·È ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È ÛÙ· ÂÚÈıÒÚÈ·, Ì·˙›Ì οÔÈ· ÂÚÌËÓ¢ÙÈο Û¯fiÏÈ·. XÚË-ÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Ï›Á· ÌfiÓÔ ¯ÚÒÌ·Ù··ÏÒ˜ ÁÈ· Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÂÚÈÔ¯¤˜‹ Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ¯·ÚÙÔÁÚ¿-ÊËÛ˘: ÙÔ ÎfiÎÎÈÓÔ ÚÔ˜ ÙÔ Î·Ê¤ ÁÈ·Ù· ÌÈÎÚ¿ ÙÂÙÚ¿ÁˆÓ· Ï·›ÛÈ· ÙˆÓ ÙÔ-ˆÓ˘Ì›ˆÓ, ÙÔ ÛÎÔ‡ÚÔ Ú¿ÛÈÓÔ ÁÈ· Ù·‚Ô˘Ó¿ Î·È ÙȘ ‰ȿ‰Â˜ Î·È ÙÔ ‚·ı‡ Á·-Ï¿˙ÈÔ ÁÈ· Ù· ÔÙ¿ÌÈ· ηÈÙȘ ı¿Ï·ÛÛ˜. ™ÙËÓ Ù¯ÓÔ-ÙÚÔÈ΋ ÙÔ˘˜ ·fi‰ÔÛËÂÈÎÚ·ÙÔ‡Ó Ë Â›Â‰ËÌÔÚÊ‹, ÙÔ ·Ïfi Û¯¤‰ÈÔÎ·È Ë ÁÚ·ÌÌÈÎfiÙËÙ·.

ø˜ ¯ÚfiÓÔ ·ÓÙÈÁÚ·Ê‹˜Î·È ‰È·ÎfiÛÌËÛ˘ ÙÔ˘ ¯ÂÈ-ÚÔÁÚ¿ÊÔ˘ ÚÔÙ›ÓÔ˘ÌÂÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 13Ô˘ ·È. ηȈ˜ ÙfiÔ Î·Ù·ÁˆÁ‹˜ ηÈÚÔ¤ÏÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘ ÙËÓ KˆÓ-ÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË. ™‡Ìʈ-Ó· Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ̛· ÁÚ·Ù‹ÏËÚÔÊÔÚ›· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Û’ ·˘Ù‹ ηٿÙÔÓ 15Ô ·È. ÁÈ· Ó· ηٷϋÍÂÈ ÙÂÏÈοÛÙË ÌÔÓ‹ B·ÙԷȉ›Ô˘, ¿ÁÓˆÛÙÔ fiÙÂÎ·È Ì ÔÈÔ ÙÚfiÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜Ø fiˆ˜ Ê·›-ÓÂÙ·È ¿ÓÙˆ˜, ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÙÔ˘ ı¤ÛË‹Úı ·Â˘ı›·˜ ·fi ÂΛ Î·È ̄ ˆÚ›˜ ο-ÔÈ· ¿ÏÏË ÂӉȿÌÂÛË ÌÂٷΛÓËÛ‹ ÙÔ˘.

OÈ ¯¿ÚÙ˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘, fiˆ˜Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ·ÚfiÌÔÈˆÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·-ÊËÌ¤ÓˆÓ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ Ù˘ ›‰È·˜ Â-ÚÈfi‰Ô˘, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Î·Úfi Ù˘ ÓÂ˘Ì·-ÙÈ΋˜ ·Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ ÙˆÓ ¶·Ï·ÈÔÏfi-ÁˆÓ, ηıÒ˜ Â›Ó·È ÚˆÙfiÙ˘· ¤ÚÁ·,‰ËÏ. ¤ÁÈÓ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ B˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ Ì‚¿ÛË ÙÔ Î›ÌÂÓÔ, Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÓÙ›-

ÁÚ·Ê· ·Ï·ÈÔÙ¤ÚˆÓ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÒÓ¯·ÚÙÒÓ. Afi Ù· Ï›Á· ‰Â›ÁÌ·Ù· Ô˘ ‰Ë-ÌÔÛȇԢÌ ‰Ò, Á›ÓÂÙ·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ Ôȯ¿ÚÙ˜ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘˜ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÌÂÊıÔÚ¤˜, Ô˘ Û ÔÚÈṲ̂ӷ ·fi Ù· Ô-Ï˘¿ÚÈıÌ· ÙÔˆÓ‡ÌÈ¿ ÙÔ˘˜ Á›ÓÔÓÙ·ÈÂÓÙÔÓfiÙÂÚ˜. A˘Ùfi ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› Î·È ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ì¤-¯ÚÈ Î·È Û‹ÌÂÚ· Ó· ÂӉȷʤÚÔ˘Ó ÙÔ˘˜ÂÚ¢ÓËÙ¤˜. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ

·ÈÛıËÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Í›·, Â›Ó·È ˘Â‡ı˘ÓÔÈ,ηϿ ÂÓËÌÂڈ̤ÓÔÈ Î·È Û›ÁÔ˘Ú· ¯ˆ-Ú›˜ ÛÔ‚·Ú¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ·ÍÈÔÈÛÙ›·˜.

™˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈο, Ô ÎÒ‰Èη˜ Ù˘ ÌÔ-Ó‹˜ B·ÙԷȉ›Ô˘ Â›Ó·È ¤Ó· ȉȷ›ÙÂÚ··ÍÈfiÏÔÁÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ıˆ-ÚÂ›Ù·È ·fi Ù· ηχÙÂÚ· ÛÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘Ø·ÔÙÂÏ› ÔχÙÈÌÔ Ì¿ÚÙ˘Ú· ÙÔ˘ ÂÏÏË-ÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ηıÒ˜, ÙfiÛÔ ·fiÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘, fiÛÔ Î·È Ù˘ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛ‹˜ ÙÔ˘, ÌÔÚ› ¿ÓÂÙ·Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙ› ¤Ó· ·ÎfiÌË ÛÔ˘-‰·›Ô Î·È Ì ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓÁÚ·Ùfi ÌÓËÌÂ›Ô Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ηÈÙÔ˘ B˘˙·ÓÙ›Ô˘.

ÔÔ›ÔÈ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ›Ó·Î˜ Î·È ÙÔÔ-ıÂÙÔ‡ÓÙ·È Û 21 Û˘Ó¯fiÌÂÓ· ʇÏÏ·Û·Ó ÌÈ· ͯˆÚÈÛÙ‹ ÂÓfiÙËÙ·: 9 Ù˘ E˘-ÚÒ˘ (ÊÊ 34–41), 4 Ù˘ B. AÊÚÈ΋˜(ÊÊ 41v–44v) Î·È 12 Ù˘ AÛ›·˜ (ÊÊ.45–54v). TÚÂȘ ·ÎfiÌË ̄ ¿ÚÙ˜, ¤Ó·˜ Ù˘ÔÈÎÔ˘Ì¤Ó˘ Î·È ‰‡Ô Ù˘ E˘ÚÒ˘ (ԉ‡ÙÂÚÔ˜ ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘), ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·ÈÛÙ· ·Ú·¿Óˆ ʇÏÏ· Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹-΢ ÙÔ˘ BÚÂÙ·ÓÈÎÔ‡ MÔ˘Û›Ԣ.

OÈ ¯¿ÚÙ˜ ۯ‰ȿ˙ÔÓÙ·È Î·È ÛÙȘ ‰‡ÔÂÈÊ¿ÓÂȘ Ù˘ ÂÚÁ·ÌËÓ‹˜ («Â¯¤ÙÚÈ-¯ÔÓ» Î·È «Â¯¤Û·ÚÎÔÓ»), Â›Ó·È ÔÏÔÛ¤ÏÈ-‰ÔÈ Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ηٷϷ̂¿ÓÔ˘Ó ‰‡Ô·ÓÙÈÎÚÈÛÙ¤˜ ÛÂÏ›‰Â˜, ÔfiÙÂ Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜·ÔÙÂÏ› Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘. ¶ÂÚÈ-ÎÏ›ÔÓÙ·È fiÏÔÈ Û ‰ÈÏ¿ ÂÚÈÁÚ¿ÌÌ·Ù·Ô˘ ÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ‰‡Ô Ì·‡Ú˜ ÁÚ·Ì-̤˜ ÙÚ·‚ËÁ̤Ó˜ Ì ¯ÔÓÙÚ‹ ¤ÓÓ·Ø·ÓÙ›ıÂÙ·, Ì ÎfiÎÎÈÓË ÌÂÏ¿ÓË ·Ô‰›-

OÈ ¯¿ÚÙ˜ ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη 655 ›ӷÈÚˆÙfiÙ˘ÔÈ, ÊÙÈ·Á̤ÓÔÈ ·fi ‚˘-˙·ÓÙÈÓfi ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ ÛÙËÓ KˆÓ-ÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ‚¿ÛÂÈ ÙÔ˘ ÎÂÈ-̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘

Õ X�ρτης τηςOικουμ�νης. Oπρ�τος χ�ρτηςπου κοσμο!σετο χειρ�γραφο,επικεφαλ�ς�λων των υπο-λο πων. Περι-μετρικ� εικο-ν ζονται αν-θρωπ�μορφεςπροσωποποι�-σεις (κεφαλ�ς)των δ�κα αν�-μων και σε �νασημε ο ο ζω-διακ�ς κ!-κλος. Eκλ�πημαζ με �λλαφ!λλα του χει-ρογρ�φου καιεπωλ�θη στοBρετανικ�Mουσε ο τουΛονδ νου,�που βρ σκε-ται μ�χρι σ�-μερα.

H H ν�σος Tαπρο-β�νη–Kεϋλ�νη. E -ναι ο τελευτα οςχ�ρτης του χειρο-γρ�φου και ο τ�ποςμε τον οπο ο κλε νειη περι�γηση τουΠτολεμα ου.

18 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

O πτολεμαϊκς κ�δι

Tου A°∞ªŒª¡√¡∞ T™∂§ÿ∫∞

Φιλολ�γου – Παλαιογρ�φου, Προϊσταμ�νου του Iστορικο� καιΠαλαιογραφικο� Aρχε�ου του Mορφωτικο� Iδρ�ματος

της Eθνικ�ς Tραπ�ζης

A¡∞°Œ¡¡∏™∏. MŒ™∞ Δ√À 15√À ·ÈÒÓ·, Ù¤ÏË 1454 ·Ú¯¤˜ÙÔ˘ 1455, ÛÙËÓ IÙ·Ï›·, ÛÙËÓ MÔÏfiÓÈ·. H fiÏË ·Ó‹-ÎÂÈ ÛÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ· ÙÔ˘ ·ÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. O ·È-

Îfi˜ ›ÙÚÔÔ˜ Ô˘ ‰ÈÔÈΛ ÙËÓ fiÏË ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÏÏÔ˜ ·Ú¿¤Ó·˜ EÏÏËÓ·˜ Ì ̆ „ËÏfi ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ·Í›ˆÌ·. E›Ó·È Ô Î·Ú-‰ÈÓ¿ÏÈÔ˜ ÙˆÓ TÔ‡ÛÎψÓ, Ô ¿ÏÏÔÙ ÌËÙÚÔÔÏ›Ù˘ Ù˘ N›Î·È-

·˜ Ù˘ BÈı˘Ó›·˜, BËÛÛ·Ú›ˆÓ Ô TÚ·Â˙Ô‡ÓÙÈÔ˜. E›Ó·È Ô ¿Ó-ıÚˆÔ˜ ÂΛÓÔ˜ Ô˘ ¤ÓıÂÚÌÔ˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ‹˜ Ù˘ ¤ÓˆÛ˘Ù˘ ¢˘ÙÈ΋˜ Î·È AÓ·ÙÔÏÈ΋˜ EÎÎÏËÛ›·˜, ¤ÏÂÍ ÌÂÙ¿ ÙË™‡ÓÔ‰Ô Ù˘ ºÂÚÚ¿Ú·˜ – ºÏˆÚÂÓÙ›·˜ (1438–1439) Ó· ÂÁη-Ù·Ï›„ÂÈ ÙËÓ B·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û· Î·È Ó· ÂÁηٷÛÙ·ı› ÁÈ· fiÏË ÙËÓ˘fiÏÔÈË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÛÙË PÒÌË.

O BËÛÛ·Ú›ˆÓ ‹Ù·Ó ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· Ô ÈÔ ‚·ı‡˜ ÁÓÒÛÙ˘Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜, Ì ÏÔ‡ÛÈ· ‚È‚ÏÈÔı‹-ÎË ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊˆÓ Îˆ‰›ÎˆÓ. HÙ·Ó ‚È‚Ï›· Ô˘ ¤ÊÂÚ ̷˙› ÙÔ˘·fi Ù· ÚÒÙ· Ì·ıËÙÈο ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÈ· Î·È ¿ÏÏ· Ô˘ ›¯Â ÊÚÔ-ÓÙ›ÛÂÈ Ì ÔÏϤ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Î·È ÙÂÏÈο Ó·‰È·ÛÒÛÂÈ ·fi ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹. HÙ·Ó ‚È‚Ï›· Ì ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›-

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 19

κας του Bησσαρ�ωνος

Ô˘˜ EÏÏËÓ˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, ÔÈËÙ¤˜ Î·È Â˙ÔÁÚ¿ÊÔ˘˜, ÙÔ˘˜¶·Ù¤Ú·˜ Ù˘ EÎÎÏËÛ›·˜, ηıÒ˜ Î·È ÔÏÏ¿ ıÂÔÏÔÁÈο Û˘Á-ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ì ·Ó·Ï‡ÛÂȘ Î·È ıˆڛ˜ ÁÈ· ‰ÔÁÌ·ÙÈο ı¤Ì·Ù·,fiˆ˜ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÂÎfiÚ¢Û˘ ÙÔ˘ AÁ›Ô˘ ¶Ó‡̷ÙÔ˜.OÏ· ·˘Ù¿ Ù· ‚È‚Ï›· Î·È Ù· ΛÌÂÓ· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Î¿Ùˆ ·fi ÙÔÎÚÈÙÈÎfi ‚ϤÌÌ· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Û ÌÈ· ·ÏÏËÏÔÛ˘Ó‰Âfi-ÌÂÓË ‰È·ÏÂÎÙÈ΋ Û¯¤ÛË Î·È Û˘Ó¤¯ÂÈ·. O ¶Ï¿ÙˆÓ·˜ ‰›Ï·ÛÙ· E˘·ÁÁ¤ÏÈ·, Ë EÎÏÔÁ‹ ÙˆÓ NfiÌˆÓ ‰›Ï· ÛÙÔÓ AÚÈÛÙÔÙ¤-ÏË, Ô OÌËÚÔ˜, Ë BÈ‚ÏÈÔı‹ÎË ÙÔ˘ ºˆÙ›Ô˘, ÔÈ ¶·ÚÂ΂ÔϤ˜ ÙÔ˘E˘ÛÙ·ı›Ô˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ Ì·˙›. O Iˆ¿ÓÓ˘ XÚ˘ÛfiÛÙÔÌÔ˜Î·È Ô °ÚËÁfiÚÈÔ˜ N‡ÛÛ˘ ‰›Ï· ÛÙÔÓ ¢ËÌÔÛı¤ÓË, ÙÔÓ Ú‹ÙÔ-Ú· AÚÈÛÙ›‰Ë Î·È ÙÔÓ §Ô˘ÎÈ·Ófi. O ZˆÓ·Ú¿˜ Î·È Ô NÈÎfiÏ·Ô˜

K·‚¿ÛÈÏ·˜, Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜ ‰›Ï· ÛÙÔÓ £ˆÌ¿ AÎÈÓ¿-ÙË. OÈ ÙÚ·ÁÈÎÔ› ÔÈËÙ¤˜ Î·È Ô ¶›Ó‰·ÚÔ˜ ‰›Ï· ÛÙÔÓ ¶Ùˆ¯Ô-Úfi‰ÚÔÌÔ.

™ÙÔ ÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ BËÛÛ·Ú›ˆÓÔ˜ ÂÓÛ·ÚΈÓfiÙ·Ó fiÏË ÂΛ-ÓË Ë ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜ Ô˘ ›¯Â Í·Ó·ÁÂÓ-ÓËı› ÛÙȘ Û¯ÔϤ˜ Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ Û’ fiÏË ÙËÓ ¶·-Ï·ÈÔÏfiÁÂÈ· ÂÔ¯‹ Î·È Â›¯Â ÌÂÙ·Ê˘Ù¢Ù› Ì ÙË ‰È‰·Ûηϛ·ÙÔ˘ XÚ˘ÛÔψڿ ·fi Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ· ÛÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋¯ÂÚÛfiÓËÛÔ. H ¶fiÏË ÌfiÏȘ ›¯Â ¤ÛÂÈ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ TÔ‡Ú-ÎˆÓ Î·È ÔÈ ÂÏ›‰Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÎÙËÛ‹ Ù˘ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ‰˘ÙÈÎÒÓ ËÁÂÌfiÓˆÓ ·¤‚·ÈÓ·Ó Ì¿Ù·È˜. H ÌfiÓË ÂÏ›‰· ÁÈ·ÙÔÓ ÚfiÛÊ˘Á· ηډÈÓ¿ÏÈÔ ÁÈ· Ó· ‰È·Ûˆı›, ηıÒ˜ ›ÛÙ¢Â,

H Προσωπογραφ�α του Bησ-σαρ�ωνος (Tραπεζο�ντα1403–P�μη 1472), μητρο-πολ�τη Nικα�ας και αργ�τε-ρα καρδιν�λιου Tο�σκλων.O επιφαν�ς αυτ�ς Eλληναςλ�γιος και ανθρωπιστ�ς,στα αμ�σως μετ� την �λωσητης Kωνσταντινο�πολης χρ�-νια, αναπαρ�γαγε το κε�μενοτης Γεωγραφ�ας του Πτολε-μα�ου και �λλα ελληνικ�κε�μενα. Tο �πραξε δι�τι π�-στευε �τι η ψυχ� και η σωτη-ρ�α της Eλλ�δος �ταν τοπνε�μα της, το οπο�ο ζο�σεακ�μη ακμα�ο στα παλαι�χειρ�γραφα (Bενετ�α, Mαρ-κιαν� Bιβλιοθ�κη).

Õ O χ�ρτης τηςOικουμ�νης. Aπ�τον ελληνικ� κ�-δικα 388 της Γε-ωγραφ�ας τουΠτολεμα�ου, λα-μπρ� δημιο�ργη-μα του καρδιν�-λιου Bησσαρ�ω-νος, στα �τη1454–55.

20 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

Ë „˘¯‹ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ ‹Ù·Ó ÙÔ ›‰ÈÔ Ù˘ÙÔ Ó‡̷, Ô˘ ˙Ô‡Û ·ÎfiÌ· ·ÎÌ·›ÔÎ·È ˙ˆÔÁfiÓÔ ÛÙ· ٷϷȈÚË̤ӷ ·fiÙÔ ¯ÚfiÓÔ ·Ï·È¿ ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê·. HÙ·Ó·ÎÚÈ‚Ò˜ Ë ÂÔ¯‹ ÂΛÓË fiÔ˘ Ô BËÛ-Û·Ú›ˆÓ ‹Ú ÙË ÌÂÁ¿ÏË ·fiÊ·ÛË Ó·ıÂÌÂÏÈÒÛÂÈ Û Ӥ˜ ‚¿ÛÂȘ ÙȘ ÂÏÏËÓÈ-Τ˜ ÛÔ˘‰¤˜ Ì ÙËÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î¿-Ùˆ ·fi ÙË ÊÈÏÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ÎÚÈÙÈ΋ÁÓÒÛË Î·È Ô͢‰¤ÚÎÂÈ·.

EÓ· ·fi Ù· ÚÒÙ· ÚÒÙ· ΛÌÂÓ·Ô˘ ¤ÏÂÍ ÛÙԯ‡ÔÓÙ·˜ Û’ ·˘Ùfi ÙÔÓ

ÛÎÔfi ‹Ù·Ó Ë °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋ ˘Ê‹ÁËÛË

ÙÔ˘ KÏ·˘‰›Ô˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘. H ÂÈÏÔÁ‹‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ù˘¯·›· Î·È fi¯È ¯ˆÚ›˜ ‚·ı‡ÙÂ-ÚÔ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi. HÙ·Ó ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ‚È-‚Ï›Ô Ì¤Û· ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔÚÔ‡Û η-Ó›˜ Ó· ¤¯ÂÈ ¤Ó· ·ÓfiÚ·Ì· ÙÔ˘ ÙfiÙÂÁÓˆÛÙÔ‡ Î·È Î·ÙÔÈÎË̤ÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘.EÓfi˜ ÎfiÛÌÔ˘ ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë ÂÏÏËÓÈ΋ÛÔÊ›· Î·È ÌÈ· ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÚ·Ê›‰· ÙˆÓ›¯Â ÂÈÌÂÚ›ÛÂÈ Û Îϛ̷ٷ Î·È Ë›-ÚÔ˘˜, ÙÔÓ Â›¯Â ÌÂÙÚ‹ÛÂÈ Î·È Â›¯Â ηٷ-ÁÚ¿„ÂÈ Ì ı·˘Ì·ÛÙ‹ ·ÎÚ›‚ÂÈ· Ù· ‚Ô˘-Ó¿, ÙȘ ı¿Ï·ÛÛ˜, ÙÔ˘˜ ÔÙ·ÌÔ‡˜ ηÈ

ÙȘ ÔÏÈÙ›˜ ÙÔ˘, ·fi ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ˆÎÂ-·Ófi ÛÙ· ‰˘ÙÈο Ò˜ ÙËÓ ¿ÁÓˆÛÙË ÁËÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈο Î·È ·fi ÙÔÓ ·ÁˆÌ¤ÓÔ‚ÔÚÚ¿ Ò˜ ÙË ‰È·ÎÂη˘Ì¤ÓË ˙ÒÓË ÙÔ˘ÈÛËÌÂÚÈÓÔ‡ ÛÙÔ ÓfiÙÔ. HÙ·Ó fiÏÔ˜ Ô ¯Ò-ÚÔ˜ Ù˘ ÙfiÙ ÁÓˆÛÙ‹˜ ÔÈÎÔ˘Ì¤Ó˘ Á˘,fiÔ˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó Ù·Ó¤· ÌËӇ̷ٷ ÙÔ˘ ·Ó·ÁÂÓÓÒÌÂÓÔ˘ÎfiÛÌÔ˘ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙÔ ‚·ı‡ ÛÎÔÙ¿‰ÈÙÔ˘ MÂÛ·›ˆÓ·. K·È ÙÔ fi¯ËÌ· ·˘ÙÔ‡ÙÔ˘ ÌËӇ̷ÙÔ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¿ÏÏÔ ·Ú¿ ËÂÏÏËÓÈ΋ ·È‰Â›·. £¤ÏËÛ ÏÔÈfiÓÛÙËÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤-

ÓÔ˘ Ó· Ù˘ ÚÔÛ‰ÒÛÂÈ ÌÈ· ȉȷ›ÙÂڷ›ÛËÌË ÌÔÚÊ‹ Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·˜ ÙË ‚˘-˙·ÓÙÈÓ‹ ÌÂÁ·ÏÔÚ¤ÂÈ· Î·È ÙËÓ ·Ó·-ÁÂÓÓËÛȷ΋ ÎÔÌ„fiÙËÙ·.

¶ÂڛϷÌÚÔTÔ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ¿ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ÎÒ‰Èη˜ 388, Ô˘ Û‹ÌÂÚ· Ì·˙› Ì ٷ¿ÏÏ· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·È ÛÙËM·ÚÎÈ·Ó‹ BÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ BÂÓÂÙ›·˜.¢‡Ô ¿ÓıÚˆÔÈ ‰Ô‡Ï„·Ó ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ·˘Ùfi ÙÔ ÂڛϷÌÚÔ ‚È‚Ï›Ô. O ÚÒÙÔ˜,

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 21

Ô Áڷʤ·˜, Â›Ó·È Ô KÚËÙÈÎfi˜ Iˆ¿ÓÓ˘PÒÛÔ˜, Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜, Ô ‰È·ÎÔÛÌËÙ‹˜,·Ó‹ÎÂÈ Û ¤Ó·Ó ·ÎÏÔ ÊψÚÂÓÙÈÓÒÓÌÈÎÚÔÁÚ¿ÊˆÓ Î·È ‰ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÙ·È Ó·Â›Ó·È Ô ºÚ·ÓÙÛ¤ÛÎÔ ÓÙ’ AÓÙfiÓÈÔ ÓÙÂÏKȤÚÈÎÔ. H ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ Iˆ¿ÓÓË PÒÛÔ˘Â›Ó·È Â›ÛËÌË Î·È ÌÂÁ·ÏfiÚÂË Î·È·Ó‹ÎÂÈ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙËÓ ÔÔ›·ÔÓfiÌ·ÛÂ Ô §›ÓÔ˜ ¶ÔÏ›Ù˘ «ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘Ù‡Ô˘ Ù˘ MÔÓ‹˜ ÙˆÓ O‰ËÁÒÓ», ¤Ó·Ù‡Ô Ô˘ ÙÔÓ Û˘Ó·ÓÙԇ̠·fi ÙÔÓ14Ô ·ÈÒÓ· ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Û ›ÛËÌ·ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈο ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê·. H ÛËÌÂÈÔÏÔ-

ÁÈ΋ ÛÎÔÈÌfiÙËÙ· Ù˘ ÂÈÏÔÁ‹˜ ·˘ÙÔ‡ÙÔ˘ Áڷʤ·, Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó ·fi ÙÔ˘˜ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÈ-Ô˘ ηډÈÓ¿ÏÈÔ˘, Î·È ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ Ù˘ÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó‹˜. O BËÛ-Û·Ú›ˆÓ ı¤ÏËÛ Ì ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÁÚ·-Ê‹˜ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ ÙˆÓ O‰ËÁÈÒÓ Ó· ÚÔÛ-‰ÒÛÂÈ ÙËÓ ›‰È· ÈÂÚÔÚ¤ÂÈ· Î·È ·˘ıÂ-ÓÙÈÎfiÙËÙ·, fiˆ˜ ÛÙ· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÌÂÙ· ÈÂÚ¿ ΛÌÂÓ·, Î·È Û ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÌÂΛÌÂÓ· Ù˘ ı‡Ú·ıÂÓ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜. OÎÒ‰Èη˜ Â›Ó·È ÂÚÁ·ÌËÓfi˜, Û ÌÂÁ¿ÏÔÛ¯‹Ì· ¿ÙÏ·ÓÙÔ˜, ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÁÚ·Ì̤-

ÓÔ Û ‰‡Ô ÛًϘ ÂÎÙ›ÓÂÙ·È Û 104ʇÏÏ·, ÙÔ ÌÂÏ¿ÓÈ ÛÎÔ‡ÚÔ Î·ÛÙ·Ófi ηÈÙ· ‰È·¯ˆÚÈÛÙÈο ÎÔÛÌ‹Ì·Ù· ·Ó¿ÌÂÛ·ÛÙ· ÎÂÊ¿Ï·È· ۯ‰ȷṲ̂ӷ Û‡ÌʈӷÌ ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Ù¯ÓÔÙÚÔ›· ·fi ÙÔÓ›‰ÈÔ ÙÔÓ Iˆ¿ÓÓË PÒÛÔ Ì ÌÂÏ¿ÓÈ ÂÚ˘-ıÚfi.

O IÙ·Ïfi˜ ÌÈÎÚÔÁÚ¿ÊÔ˜Âȉ›‰ÂÙ·È ÛÙË ‰È·ÎfiÛÌËÛËÙˆÓ ÚˆÙÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓÎÂÊ·Ï·›ˆÓ Î·È Û¯Â‰È¿˙ÂÈÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÚ›ÎÔÛÌËÎ·È Ôχ¯ÚˆÌË Ù·ÈÓ›· ÛÙÔοو ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÚÒÙ˘ ÛÂ-Ï›‰·˜. OÈ Î˘ÎÏÔÙÂÚ›˜ ÁÚ·Ì-̤˜, ÔÈ Û˘Ó‰¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÌÂÎÚ›ÎÔ˘˜ ‹ ·ÚÔ˘Û›· ˙ˆfi-ÌÔÚÊˆÓ Î·È Ê˘ÙfiÌÔÚÊˆÓ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂ-ˆÓ, ˆ˜ Î·È ÂÓfi˜ ‚Ú¤ÊÔ˘˜ Ì ·ÓÔȯٿÊÙÂÚ¿, ‰›ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ÌÈ·˜ ˙Ò-Ó˘ Û ‚·ÛÈÏÈÎfi ÛÙ¤ÌÌ·, ·ÎÔÏÔ˘ıÒ-ÓÙ·˜ Ù· ϤÔÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ˘Ô‰Â›ÁÌ·-Ù· ‰È·ÎfiÛÌËÛ˘ Ï·ÙÈÓÈÎÒÓ Îˆ‰›ÎˆÓÙ˘ Ô˘Ì·ÓÈÛÙÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘. ™ÙÔ Î¤-ÓÙÚÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ Ù·ÈÓ›·˜, fiˆ˜ Û˘Ì‚·›-ÓÂÈ Î·È Û ¿ÏÏ· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÙÔ˘ BËÛ-Û·Ú›ˆÓÔ˜, ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÔ ¤Ì‚ÏËÌ¿ ÙÔ˘Ì¤Û· Û ‰¿ÊÓÈÓÔ ÛÙÂÊ¿ÓÈ. ¢‡Ô ¯¤ÚÈ·,

¤Ó· ̠ϢÎfi Î·È ¤Ó· Ì ÂÚ˘ıÚfi ¤Ó‰˘-Ì·, ÎÚ·ÙÔ‡Ó Î¿Ùˆ ·fi ÙȘ ·ÎÙ›Ó˜ ÙÔ˘‹ÏÈÔ˘ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÛÙ·˘Úfi. O Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi˜ÙÔ˘ ÂÌ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó‹˜. Ù·‰‡Ô ¯¤ÚÈ· Â›Ó·È Ë AÓ·ÙÔÏÈ΋ Î·È Ë ¢˘-ÙÈ΋ EÎÎÏËÛ›·, Ô˘ Âӈ̤Ó˜ ÎÚ·-

ÙÔ‡Ó ÙÔÓ ¤Ó· Î·È ÌÔÓ·‰ÈÎfi ™Ù·˘Úfi ο-Ùˆ ·fi ÙȘ ·ÎÙ›Ó˜ ÙÔ˘ ı›Ԣ ʈÙfi˜.

™ÙËÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÂÏ›‰· ·fi ÙËÓ ÚÒ-ÙË, fiÔ˘ ·Ú¯›˙ÂÈ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ, ¤Ó·˜ ¿Ï-ÏÔ˜ ÌÈÎÚÔÁÚ¿ÊÔ˜ ·Ó··ÚÈÛÙ¿ ÙÔÓ ›‰ÈÔÙÔÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô ̤۷ ÛÙÔ ÛÔ˘‰·ÛÙ‹-ÚÈfi ÙÔ˘ Ì ÙÚfiÔ ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈṲ̂ÓÔ. HÛÎËÓ‹ Â›Ó·È ÌÂÁ·ÏfiÚÂË. TÔ ÛÔ˘-‰·ÛÙ‹ÚÈfi ÙÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ¤Ó· ·Ï¿-ÙÈ fi„ÈÌÔ˘ ÁÔÙıÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ Î·È Ô ¶ÙÔ-ÏÂÌ·›Ô˜ ˆ˜ ÂÛÙÂÌ̤ÓÔ˜ ‚·ÛÈϤ·˜ ÌÂ

O ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÎÒ‰Èη˜ 388, ÊÈÏÔ-Ù¯ÓË̤ÓÔ˜ ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 15Ô˘·È., Ï·ÌÚ‡ÓÂÈ Û‹ÌÂÚ· ÙË M·Ú-ÎÈ·Ó‹ BÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ BÂÓÂÙ›·˜

Õ X�ρτης τουΠ�ντου και τηςBιθυν�ας. Xαρτο-γραφικ� αποτ�-πωση της Mι-κρ�ς Aσ�ας, απ�το Aιγα�ο καιτην Προποντ�δα�ως τις παρυφ�ςτης Συρ�ας καιτης Mεσοποτα-μ�ας.

à Yπερβ�-ρειος ωκεα-ν�ς. Tμ�ματου χ�ρτηπου παρου-σι�ζει τηBρεταν�α καιτην Iβερν�α,στις β�ρειεςεσχατι�ς το�τ�τε γνωστο�κ�σμου. E�-ναι �νας απ�τους δ�καχ�ρτες τουελληνικο�κ�δικα 388της Mαρκια-ν�ς Bιβλιο-θ�κης γιατην Eυρ�πη.

22 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

·Ó¿ÏÔÁÔ ¤Ó‰˘Ì· ÛÙ¤ÎÂÙ·È ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔÎ·È ÎÚ·Ù› ÛÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ·ÛÙÚÔÏ¿‚Ô,ÂÓÒ ·fi „ËÏ¿ ¤Ú¯ÂÙ·È Ë ı›· ¤ÌÓ¢-ÛË Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ ËÏÈ·ÎÒÓ ·ÎÙ›-ÓˆÓ. ¢ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ·Ú·ÎÈÓ‰˘ÓÂ˘Ì¤ÓÔÓ· ԇ̠fiÙÈ Ë Ê˘ÛÈÔÁӈ̛· ÙÔ˘ ÚÔ-ÛÒÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì ·˘-Ù‹ ÙÔ˘ BËÛÛ·Ú›ˆÓÔ˜, fiˆ˜ ÙË ÁÓˆÚ›-˙Ô˘Ì ·fi ÙÔ ÁÓˆÛÙfi ÔÚÙÚ¤ÙÔ ÛÙËM·ÚÎÈ·Ó‹ BÈ‚ÏÈÔı‹ÎË. H ·Ú¿ÛÙ·ÛËÂ›Ó·È ·ÌÊ›ÛËÌË, ÁÈ·Ù› ηٿ ÙÔÓ ÌÂÛ·›-ˆÓ· ÂıˆÚ›ÙÔ fiÙÈ Ô Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi˜ ηÈÁˆÁÚ¿ÊÔ˜ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ‹Ù·Ó ̤ÏÔ˜Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜Ù˘ AÈÁ‡ÙÔ˘. TÔÓ Ú·ÏÈÛÌfi ÙÔ˘

ÛÔ˘‰·ÛÙËÚ›Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó Ù·‰È¿Û·ÚÙ· ·ÛÙÚÔÓÔÌÈο fiÚÁ·Ó·,fiˆ˜ ¤Ó·˜ ·ÎfiÌË ·ÛÙÚÔÏ¿‚Ô˜, ¤Ó·ËÏÈ·Îfi ˆÚÔÏfiÁÈÔ Î·È ¿ÏÏ· ÂÚÈÛÙÚÂ-ÊfiÌÂÓ· fiÚÁ·Ó·.

¶¿Û·˜ ÙÔ˘˜ Ù˘ ÔÈÎÔ˘Ì¤Ó˘ ›Ó·Î·˜

TÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘BËÛÛ·Ú›ˆÓÔ˜ ÁÈ· ÙË ÁˆÁÚ·Ê›· ηÈÙËÓ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›· Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó¤˜. H‰Ë›¯Â ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ¤Ó· ¿ÏÏÔ ¯ÂÈÚfi-ÁÚ·ÊÔ Ù˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜, ·ÏÏ¿ Û ÌÈ-

ÎÚfiÙÂÚÔ Û¯‹Ì· Ì ›ÎÔÛÈ ‰‡Ô ¯¿ÚÙ˜.O Ó¤Ô˜ fï˜ ÎÒ‰Èη˜ ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· Â-Ú·ÈÙ¤Úˆ ÂÂÍÂÚÁ·Ṳ̂ÓË ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔÌÔÚÊ‹ ÎÂÈ̤ÓÔ˘, ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙÔ˘˜ ¯¿Ú-Ù˜, fiÔ˘ Û ÔÏÏ¿ ÛËÌ›· ·Ó·ÁÓˆÚ›-˙ÂÙ·È Ë È‰Èfi¯ÂÈÚË Â¤Ì‚·Û‹ ÙÔ˘. KÂÈ-ÌÂÓÔÏÔÁÈο Î·È ÌÔÚÊÔÏÔÁÈο Ô ÎÒ‰È-η˜ ÙÔ˘ BËÛÛ·Ú›ˆÓÔ˜ Â›Ó·È Ôχ ÎÔ-ÓÙ¿ ÛÙÔÓ ÎÒ‰Èη Ù˘ BȤÓÓ˘ (Hist.gr.1) ÁÚ·Ì̤ÓÔÓ ·fi ÙÔÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓfiÏfiÁÈÔ Î·È Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi Iˆ¿ÓÓË ™ÎÔ˘-Ù·ÚÈÒÙË ÛÙË ºÏˆÚÂÓÙ›· ÛÙȘ 31OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1454, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÈÛ˘Ó¿-ÙÂÈ ÙÔÓ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ¯¿ÚÙË ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ÙÔ˘ ‚‰fiÌÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Î·È ·ÚÂÓı¤ÙÂÈ›ÎÔÛÈ ¤ÍÈ ›Ó·Î˜ ̤۷ ÛÙÔ fiÁ‰ÔÔ ‚È-‚Ï›Ô. TÔ ›‰ÈÔ Î·È Ô Ï·ÌÚfi˜ ÎÒ‰Èη˜ÙÔ˘ BËÛÛ·Ú›ˆÓÔ˜. ¢¤Î· ›Ó·Î˜ ·ÊÈÂ-ÚÒÓÔÓÙ·È ÛÙËÓ E˘ÚÒË, Ù¤ÛÛÂÚȘÛÙËÓ AÊÚÈ΋ Î·È ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ÁÈ· ÙȘ¿ÏϘ ¯ÒÚ˜. °È· ÙȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ÂÚÈÔ-¯¤˜ ·ÊÈÂÚÒÓÔÓÙ·È ‰‡Ô ›Ó·Î˜. H£Ú¿ÎË Û¯Â‰È¿˙ÂÙ·È Ì·˙› Ì ÙË ¯ÒÚ·ÙˆÓ I·‡ÁˆÓ Î·È ÙË ¢·Î›· (67Ó Î·È68r) Î·È Ë ˘fiÏÔÈË EÏÏ¿‰· Û ‰‡Ô̤ÚË ÛÙ· ʇÏÏ· 69v Î·È 68r. I‰È·›ÙÂÚËÂÓÙ‡ˆÛË ÚÔηÏ› Ô Í¯ˆÚÈÛÙfi˜Û¯Â‰È·ÛÌfi˜ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ T·ÚÔ‚¿Ó˘(¿ÏÏÔÙ K¸ϿÓË Î·È Û‹ÌÂÚ· ™ÚÈ §¿Ó-η), ›Ûˆ˜ ÁÈ·Ù› ηٿ ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Â-Ú›Ô‰Ô ÙÔ ÓËÛ› ·˘Ùfi ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ÛÔ˘‰·›Ô ÂÌÔÚÈÎfi ΤÓÙÚÔ ÛÙËÓ ÈÓ‰È-΋ ı¿Ï·ÛÛ·.

H ·ÓÙÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ÙÂÏ›ˆÛÂÎ·È Ô Î·Ú‰ÈÓ¿ÏÈÔ˜ BËÛÛ·Ú›ˆÓ, fiˆ˜Û˘Ó‹ıÈ˙ ӷ οÓÂÈ Û fiÏ· ÙÔ˘ Ù· ‚È-‚Ï›·, ¤ÁÚ·„ Ì ÂÚÈÛÛ‹ ÂÚËÊ¿ÓÈ·ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÛÂÏ›‰· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÂÚ-Á·ÌËÓÔ‡ ·Ú¿Ê˘ÏÏÔ˘ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈÎ¿Î·È Ï·ÙÈÓÈο: Geographia Ptolemaei

optima cum picturis, liber b(essarionis)

Car(dinalis) tusculani in loco 49 – EÓ Ùfi-

ˆ Ìıã, °ÂˆÁÚ·Ê›· ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ Â˙ˆÁÚ·-

ÊÈṲ̂ÓË ¿Û·˜ ÙÔ˘˜ Ù˘ ÔÈÎÔ˘Ì¤Ó˘ ›-

ӷη˜. KÙ‹Ì· BËÛÛ·Ú›ˆÓÔ˜ ηڷ‰ÈÓ¿-

ψ˜ ÙÔ˘ ÙˆÓ TÔ‡ÛÎψÓ.

™›ÁÔ˘Ú· ‹Ù·Ó ÂÚ‹Ê·ÓÔ˜ Ô BËÛÛ·-Ú›ˆÓ Î·È ÁÈ· ÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ·˘Ùfi ηÈÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·È-‰Â›· ÙÔ˘. K·È ÙÔ Â›ÁÚ·ÌÌ· ÁÈ· ÙÔÓ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔÓ M¿-ÍÈÌÔ ¶Ï·ÓÔ‡‰Ë Î·È ¤¯ÂÈ ÁÚ·ÊÙ› Ì·گ·˚Îfi ÙÚfiÔ ÁÚ·Ê‹˜ οو ·fi ÙËÓ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÁˆÁÚ¿ÊÔ˘Î·È ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘ Û›ÁÔ˘Ú· ·ÓÙ·ÔÎÚ›-ÓÂÙ·È Î·È ÛÙË ÛÔ˘‰·›· Î·È ·Ó·ӿ-ÏËÙË ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ EÏÏËÓ·Ô˘Ì·ÓÈÛÙ‹.

O›‰’ fiÙÈ ıÓËÙfi˜ ¤Ê˘Ó Î·È ÂÊ‹ÌÂ-

ÚÔ˜, ·ÏÏ’ fiÙ·Ó ¿ÛÙÚˆÓ

Ì·ÛÙ‡ˆ ˘ÎÓ¿˜ ·ÌÊȉÚfiÌÔ˘˜

¤ÏÈη˜,

ԢΠÂÙ’ ÂÈ„·‡ˆ Á·›Ë˜ ÔÛ›Ó,

·ÏÏ¿ ·Ú’ ·˘ÙÒ

ZËÓ›, ıÂÔÙÚÂʤԘ ›ÌÏ·Ì·È ·Ì-

‚ÚÔۛ˘.

[°ÓˆÚ›˙ˆ fiÙÈ ÁÂÓÓ‹ıËη ıÓËÙfi˜ ÎÈÂÊ‹ÌÂÚÔ˜, ·ÏÏ’ fiÙ·Ó

ÙˆÓ ¿ÛÙÚˆÓ ÂÍÂÙ¿˙ˆ ÙȘ ˘ÎÓ¤˜ ÎÈ·ÌÊ›‰ÚÔ̘ Û·Ó ¤ÏÈΘ ÔÚ›˜

ÙË ÁË È· Ì ٷ fi‰È· ÌÔ˘ ‰ÂÓ ÙËÓ·ÁÁ›˙ˆ, ·ÏÏ¿ ÎÔÓÙ¿

ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ¢›· ¯ÔÚÙ·›Óˆ ÙˆÓ ıÂ-ÒÓ ÙËÓ ÙÚÔÊ‹, ÙËÓ ·Ì‚ÚÔÛ›·.]

™∏ª∂ÿø™∏:TÔ ¿ÚıÚÔ ·˘Ùfi ‚·Û›˙ÂÙ·È ÂÓ Ì¤ÚÂÈÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ Ù˘ ™Ô‡˙Ë M·ÚÎfiÓ,ÂÈÌÂÏ‹ÙÚÈ·˜ ÙˆÓ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ Ù˘M·ÚÎÈ·Ó‹˜ BÈ‚ÏÈÔı‹Î˘, ÛÙËÓ ·ÓÔ-ÌÔÈfiÙ˘Ë ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ·fi ÙȘÂΉfiÛÂȘ MI§HTO™.

H H A�γυπτος καιο Aραβικ�ς κ�λ-πος: τμ�μα εν�ςαπ� τους δ�δεκαχ�ρτες του πτολε-μαϊκο� κ�δικα τουBησσαρ�ωνος γιατην Aσ�α.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 23

Tο χειρ�γραφο των Aκουαβ�βα

Tης GERMAINE AUJAC

™Δπ˜ ∞ƒÃŒ˜ Δ√À 15√À ∞πfl¡∞ Ë °Âˆ-

ÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ ӷ‰È·‰›‰ÂÙ·È Î·È Ó· Á›ÓÂÙ·È ÁÓˆÛÙ‹

ÛÙËÓ IÙ·Ï›·, ¯¿ÚȘ ÛÙÔÓ EÌÌ·ÓÔ˘‹Ï XÚ˘-ÛÔψڿ, Ú¤Û‚Ë ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· M·-ÓÔ˘‹Ï ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ˘ ÛÙËÓ °·ÏËÓÔÙ¿ÙËÎ·È ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ηıËÁËÙÔ‡ ÛÙËÓ ÚÒÙË

¤‰Ú· ÙˆÓ EÏÏËÓÈÎÒÓ, ÛÙÔ ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔÙ˘ ºÏˆÚÂÓÙ›·˜. O XÚ˘ÛÔψڿ˜ ¤ÊÂÚÂÌ·˙› ÙÔ˘ ¤Ó· ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ù˘°ÂˆÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙË Ï·ÙÈÓÈ΋ ÌÂÙ¿-ÊÚ·ÛË ÂÌÈÛÙ‡ÙËΠÛÙÔÓ ·Á·Ë̤ÓÔÌ·ıËÙ‹ ÙÔ˘, ÙÔÓ ºÏˆÚÂÓÙÈÓfi T˙È¿ÎÔÔ–AÓÙ˙ÂÏÔ ÓÙÈ ™Î·Ú¤ÚÈ·. H ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛËÌfiÓÔ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÙÂÏ›ˆÛ ÙÔ 1406 ηȷÊÈÂÚÒıËΠÙÔ 1409 ÛÙÔÓ ¶¿· AϤͷÓ-‰ÚÔ Eã, Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â ÂÎÏÂÁ› ÚfiÛÊ·Ù·

·fi ÙË ™‡ÓÔ‰Ô Ù˘ ¶›˙·˜. °‡Úˆ ÛÙÔ 1415ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÔÓÙ·È, Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙ· Ï·-ÙÈÓÈο Î·È ÔÈ ¯¿ÚÙ˜, ÂÓÒ ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘›‰ÈÔ˘ ·ÈÒÓ· ÛÙËÓ IÙ·Ï›· ·ÏÏ¿ Î·È Û ¿Ï-Ϙ ¯ÒÚ˜ ·ÓÙÈÁÚ·Ê›˜, ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ Î·È¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊÔÈ Û˘Ó·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó·ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÛÙËÓ ÔÏ˘¿ÚÈıÌË ÚÈÁÎÈÈ-΋ Î·È ·Ú¯ÔÓÙÈ΋ ÂÏ·Ù›· ÙÔ˘˜ ÙȘ KÔ-ÛÌÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ Ô˘ ›¯·Ó¿ÚÂÈ ÙË ÌÔÚÊ‹ ·ÏËıÈÓÒÓ ¤ÚÁˆÓ Ù¤¯Ó˘.

H H αρπαγ� τηςEυρ�πης απ� τονΔ�α, μεταμορφω-μ�νο σε τα�ρο.M�α απ� τις αλ-ληγορικ�ς εικ�νεςτων ηπε�ρων πουσυνοδε�ουν τουςχ�ρτες και συνι-στο�ν την ιδιοτυ-π�α του λατινικο�χειρογρ�φου τηςΓεωγραφ�ας τουΠτολεμα�ουParisinus latinus10764 (� χειρ�-γραφο των Aκου-αβ�βα).

24 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

TÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi Ù›ÙÏÔ Ù˘ °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋˜

YÊ‹ÁËÛȘ ·ÓÙÈηıÈÛÙ¿, Ô T˙È¿ÎÔÔ–AÓÙ˙ÂÏÔ, Ì ÙÔÓ fiÚÔ KÔÛÌÔÁÚ·Ê›· ÙÔÔÔ›ÔÓ Î·È ÂıˆÚÔ‡Û ηٷÏÏËÏfiÙÂÚÔÁÈ· Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ Î·È Ó· ÙÔÓ›ÛÂÈ ÙÔ Â‡-ÚÔ˜ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘.

H Ï·ÙÈÓÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ›-

¯Â ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÂÈÙ˘¯›·, ÙfiÛÔ Ô˘ ÂΉ›-‰ÂÙ·È ÙÔ 1475 ÛÙË BÈÙÛ¤ÓÙÛ· ‰›¯ˆ˜ÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ , ÙÔ 1477 ÛÙËÓ MÔÏfiÓÈ·,ÙÔ 1478 ÛÙË PÒÌË Ì ¯·ÏÎÔÁÚ·ÊË̤-ÓÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ Î·È Ù· ¤ÙË 1482 Î·È 1486ÛÙËÓ O˘ÏÌ Ì ͢ÏfiÁÚ·ÊÔ˘˜ ̄ ¿ÚÙ˜. ™ÂfiϘ ÙȘ Ï·ÙÈÓÈΤ˜ ÂΉfiÛÂȘ Ô ·ÚÈıÌfi˜

ÙˆÓ ¯·ÚÙÒÓ ·Ó¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ›ÎÔÛÈÂÙ¿ Î·È Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ¤Ó·Ó ÁÂÓÈ-Îfi ¯¿ÚÙË Î·È Â›ÎÔÛÈ ¤ÍÈ ÙÔÈÎÔ‡˜ (›̤ÚÔ˘˜) ̄ ¿ÚÙ˜, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ô ¶ÙÔÏÂ-Ì·›Ô˜ ›¯Â ÂÓÙ¿ÍÂÈ ÛÙÔ fiÁ‰ÔÔ ‚È‚Ï›ÔÙÔ˘. OÈ ¤ÓÙ˘Â˜ ÂΉfiÛÂȘ ÔÈ Ôԛ˜ÔÏÏ·Ï·ÛÈ¿˙ÔÓÙ·Ó Ì ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ Ù·-

¯‡ÙËÙ·, ÂÎÏ·˝ÎÂ˘Û·Ó Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ı-Ìfi ÙË °ÂˆÁÚ·Ê›·. EÓ· ·Ó¿Ù˘Ô ·fiÙËÓ ¤Î‰ÔÛË Ù˘ PÒÌ˘ ÙÔ˘ 1478 Ê·›-ÓÂÙ·È Ó· ›¯Â ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ ÙÔ˘ Î·È ÔXÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˜ KÔÏfiÌ‚Ô˜ Ï›ÁÔ ÚÈÓ ÍÂÎÈ-Ó‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ Ù·Í›‰È ÙÔ˘. ¶·Ú¿ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë fï˜ Ù˘ Ù˘ÔÁÚ·-

Ê›·˜, ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ÏfiÁÈÔ˘˜ ÚÔÙÈ-ÌÔ‡Û·Ó Ù· ÂÚ›Ù¯ӷ ·ÓÙ›ÁÚ·Ê· ,Ù·ÔÔ›· ‹Ù·Ó ÂȉÈο ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ ÈÛÙÔÚË-̤ӷ Ì ٷ ÔÈÎfiÛËÌ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ·ÔÙÂ-ÏÔ‡Û·Ó ·ÏËıÈÓ¿ ¤ÚÁ· Ù¤¯Ó˘.

A˘Ù‹ ‹Ù·Ó Î·È Ë ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘AÓÙÚ¤· M·Ù¤Ô AÎÔ˘·‚›‚·, ‰Ô‡Î· ÙÔ˘

AÙÚÈ Î·È Ì·ÚÎËÛ›Ô˘ ÙÔ˘ MÈÙfiÓÙÔ.AfiÁÔÓÔ˜ ÌÈ·˜ ·fi ÙȘ ÈÔ ÁÓˆÛÙ¤˜ÚÈÁÎÈÈΤ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ Ù˘ N¿ÔÏ˘,¤˙ËÛ ÌÈ· ˙ˆ‹ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Ù·Ú·¯Ò‰Ë.TÔ 1481 ÔϤÌËÛ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ TÔ‡Ú-ÎˆÓ ÛÙËÓ OÙÚ¿ÓÙË Î·È ÙÔ 1485– 86‹Ú ÂÓÂÚÁfi ̤ÚÔ˜ ÛÙËÓ Û˘ÓˆÌÔÛ›·ÙˆÓ ‚·ÚfiÓˆÓ, Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ·˜ ˆ˜ M¤-Á·˜ ‚·ÛÈÏÈÎfi˜ ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯Ô˜ ÛÙË ÛÙ¤-„Ë ÙÔ˘ AÏÊfiÓÛÔ˘ ÙÔ˘ Bã ÙÔ 1494, ÁÈ·Ó· ÂÁηٷÏ›„ÂÈ Ì¤Û· Û ¤Ó· ¯ÚfiÓÔÙȘ ̤¯ÚÈ ÙfiÙÂı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ηÈÓ· Ù·¯ı› Ì ÙÔ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ °¿Ï-ÏÔ˘ ÂÈÛ‚ÔϤ·K·ÚfiÏÔ˘ ÙÔ˘ Hã.HÙ·Ó ·ÓÙÚÂ̤-ÓÔ˜ Ì ÙËÓ IÛ·-‚¤ÏÏ·, ÂÁÁÔÓ‹ÙÔ˘ ‚·ÛÈϤˆ˜º Â Ú ¿ Ó Ù Â(1458–1494), ËÔÔ›· Î·È ¤Ù˘-¯Â ÙË Û˘Á¯ÒÚËÛË ÙÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ Ù˘ ÌÂ-Ù¿ ÙËÓ ·ÔÙ˘¯›· Ù˘ Û˘ÓˆÌÔÛ›·˜ ÙˆÓ‚·ÚfiÓˆÓ. O AÎÔ˘·‚›‚· ˘‹ÚÍÂ, ÂÎÙfi˜ÙˆÓ ¿ÏψÓ, Ì·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ Iˆ¿ÓÓË ¶Ô-ÓÙ¿ÓÔ (1426–1503), Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó¤Ï·‚ÂοÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË Ù˘ Aη-‰ËÌ›·˜ Ô˘ ›‰Ú˘Û ÙÔ 1442 Ô ‚·ÛÈϤ·˜

AÏÊfiÓÛÔ˜ Aã Ù˘ AÚ·ÁÔÓ›·˜ Î·È Ê›ÏÔ˜ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ™·Ó·˙¿Ú. §fiÁÈÔ˜ Î·È ÁÓÒ-ÛÙ˘ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Î·È Ï·ÙÈÓÈ΋˜ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜, Ô ‰Ô‡Î·˜ ÙÔ˘ AÙÚÈ ¤ÙÚÂ-Ê ڷÁÌ·ÙÈÎfi ¿ıÔ˜ ÁÈ· Ù· ‚È‚Ï›· Ù¤-¯Ó˘.

TÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔTÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ù˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜, ÙÔÔÔ›Ô Â˘Ú›ÛÎÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ,

(§·Ù. 10764)ÊÈÏÔÙ¯ӋıËÎÂÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹-ÚÈÔ ÙÔ˘ ™ÈÏ‚¿-ÓÔ ÓÙ’ EÌÔÏÈÙÔ 1490 Î·È Â›-Ó·È ÁÈ· ÔÏ-ÏÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜¤Ó· ·fi ٷϤÔÓ ·ÍÈÔı·‡-Ì·ÛÙ·. º·ÓÂÚ‹Â›Ó·È Ë ¤ÌÓ¢-ÛË ·fi ÙËÓ ¤Î-

‰ÔÛË Ù˘ PÒÌ˘ ÙÔ˘ 1478, ·ÏÏ¿ ÙÔ ̄ ÂÈ-ÚfiÁÚ·ÊÔ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜, ÛÙ·¤ÓÙÔÓ· ¯ÚÒÌ·Ù·, ÛÙȘ ·ÏÏËÁÔÚÈΤ˜˙ˆÁÚ·ÊȤ˜. T· ÔÈÎfiÛËÌ· ÙÔ˘ AÓÙÚ¤·M·Ù¤Ô AÎÔ˘·‚›‚· (¤Ó· fiÚıÈÔ˜ ϤÔ-ÓÙ·˜) Î·È Ù˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ ÙÔ˘ (¤Ó·˜ ÛÙ·˘-Úfi˜ ‰È·ÎÔÛÌË̤ÓÔ˜ Ì ¤ÓÙ ËÌÈÛÂÏ‹-

ÓÔ˘˜), ηıÒ˜ Î·È ÔÈ Ï‡Ú˜ ‰È·ÊfiÚˆÓÛ¯ËÌ¿ÙˆÓ, ¤Ì‚ÏËÌ· Ù˘ Aη‰ËÌ›·˜ÙÔ˘ ¶ÔÓÙ¿ÓÔ, Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÈÚ-ÚÔ‹ ÙÔ˘ ‰Ô‡Î· ÙÔ˘ AÙÚÈ.

T· Ï·ÙÈÓÈο ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· Ù· ÔÔ›·Û˘ÌÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó·Ó Î·È ÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜‹Ù·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÂÁ·ÏfiÛ¯ËÌ·:600X400 ¯ÈÏÈÔÛÙ¿, ÁÈ· ÙȘ ÂΉfiÛÂÈ˜ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ÙÔÈÎÔ› ̄ ¿ÚÙ˜ ›¯·Ó Á›-ÓÂÈ ‚¿ÛÂÈ ÔÚıÔÁÒÓÈ·˜ ÚÔ‚ÔÏ‹˜, ηÈ430x285 ¯ÈÏÈÛÙ¿ ÁÈ· ÂΛӘ ÙȘ ÂΉfi-ÛÂȘ Ô˘ ¤Î·Ó·Ó ¯Ú‹ÛË ÙÚ·Â˙ÔÂÈ-‰Ô‡˜ ÚÔ‚ÔÏ‹˜, fiˆ˜ Â›Ó·È ·˘Ù¤˜ Ù˘PÒÌ˘ Î·È ÙÔ˘ NÈÎÔÏ¿Ô˘ °ÂÚÌ¿ÓÔ˘. ™Â·ÓÙ›ıÂÛË Ì ٷ ·Ú·¿Óˆ, ÙÔ ¯ÂÈÚfi-ÁÚ·ÊÔ ÙˆÓ AÎÔ˘·‚›‚·, Â›Ó·È ÌÈÎÚfiÙÂ-ÚÔ˘ Û¯‹Ì·ÙÔ˜ (267¯145 ¯ÈÏÛÙ.), ÌÔÈ¿-˙ÂÈ Ì ‚È‚Ï›Ô Ùۤ˘, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È È‰È·›-ÙÂÚ· ÊÚÔÓÙÈṲ̂ÓÔ Î·È ÔÏ˘ÙÂϤ˜.

AÚ¯›˙ÂÈ Ì ÌÈ· ·ÏÏËÁÔÚ›· Ù˘ °Âˆ-ÁÚ·Ê›·˜, Ë ÔÔ›· ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÓÂ-·Ú¿ ÎfiÚË Ô˘ ›Ù·Ù·È ¿Óˆ ·fi ÌȷηٷڿÛÈÓË ÂÍÔ¯‹ ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜·ÛÙÚÔÏ¿‚Ô Î·È ‰È·‚‹ÙË. ™ÙËÓ ÂfiÌÂ-ÓË ÛÂÏ›‰· Î·È Î¿Ùˆ ·fi ¤Ó· ÁÂÊ˘ÚÔ-ı‡ÚˆÌ· ¿Óˆ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ù·ÔÈÎfiÛËÌ· ÙÔ˘ AÎÔ˘·‚›‚· ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂÙÔÓ ÁˆÁÚ¿ÊÔ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÎÔÛÌÂ›Ù·È Ì ‰¿ÊÓÈÓÔ ÛÙÂ-Ê¿ÓÈ. AÙÂÓ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi Î·È ·-ÙÒÓÙ·˜ ÛÙ·ıÂÚ¿ ÛÙË ÁË Ô ÁˆÁÚ¿ÊÔ˜

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 25

H H αφρικανικ� �πειρος π�νω σε εντυπωσιακ� β�θρο. E�ναι ο τελευτα�-ος χ�ρτης του χειρογρ�φου Parisinus latinus 10764. Tο χειρ�γραφο αυ-τ�, γνωστ� και ως �τλας των Aκουαβ�βα, χρονολογε�ται στα 1490 καιφιλοτεχν�θηκε στη N�πολη στο εργαστ�ριο του Συλβ�νο ντ’ Eμπολι, γιαλογαριασμ� του Aντρ�α Mατ�ο Aκουαβ�βα.

TÔ ·ÚÈÛÈÓfi Ï·ÙÈÓÈÎfi¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ 10764 Ù˘°ÂˆÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂ-Ì·›Ô˘, ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÊÈÏÔ-Ù¯ÓË̤ÓÔ ÛÙ· 1490

Õ H αλληγορικ�εικ�να για τηναφρικανικ� �πει-ρο. H Aφρικ� π�-νω σε �ναν ελ�φα-ντα, με το βλ�μματης στραμμ�νοστην ουρ�νιασφα�ρα που φ�ρειστους �μους του οHρακλ�ς.

26 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

ÎÚ·Ù¿ÂÈ ÛÙ· ̄ ¤ÚÈ· ÙÔ˘ ¤Ó·Ó ›Ó·Î· ÁÂ-Ì¿ÙÔ ·ÚÈıÌÔ‡˜.

MÂÙ¿ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂ-Ù·È Û ÔÎÙÒ ‚È‚Ï›·, ¤Î·ÛÙÔ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ·Ú¯›˙ÂÈ Ì ¤Ó· ÂÚ›Ù¯ÓÔ ÎÂÊ·ÏfiÁÚ·Ì-Ì· Î·È ‰È·ÎÔÛÌËÙÈΤ˜ Ù·Èӛ˜ ÛÙÔ ÂÚÈ-ıÒÚÈÔ, ·ÎÔÏÔ˘ı› Ô ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi˜ ¯¿Ú-Ù˘ ÙÔ˘ ηÙÔÈÎË̤ÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, Û·ϋ ΈÓÈ΋ ÚÔ‚ÔÏ‹, Ô ÔÔ›Ô˜ Î·È ÂÈ-Û¿ÁÂÈ ÙË ÛÂÈÚ¿ Ì ÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜. A˘Ùfi˜·ÏÒÓÂÙ·È Û·Ó ÙÔÔÁÚ·ÊÈÎfi˜ ›Ó·-η˜: Ù· fiÚË, ÔÈ ÔÙ·ÌÔ› Î·È ÔÈ ı¿Ï·Û-Û˜ ηıÒ˜ Î·È Ù· Ï·›ÛÈ· ̤۷ ÛÙ·ÔÔ›· ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È ÔÈ Û˘ÓÙÂÙ·Á̤ÓÂ˜Â›Ó·È ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋˜ ¯ÚˆÌ·ÙÈ΋˜ ÔÈÎÈ-ÏÔÌÔÚÊ›·˜. TÔ ¿Óˆ ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¯¿ÚÙËÎÔÛÌ› ¤Ó· ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·-ÁÚ¿ÊÂÙ·È «¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ B·ÛÈϤˆ˜»: Ì›··Ú·ÓfiËÛË Ô˘ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Û˘¯Ó¿.AÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÔÈ ÙÔÈÎÔ› ¯¿ÚÙ˜ ÔÈ ÔÔ›-ÔÈ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È Î·Ù¿ Ë›ÚÔ˘˜. ™Â·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙË Û˘Ó‹ıË ÛÂÈÚ¿, Ë AÛ›·‰È·‰¤¯ÂÙ·È ÙËÓ E˘ÚÒË ÂÓÒ Ë AÊÚÈÎ‹Â›Ó·È ÙÂÏÂ˘Ù·›·. E›Ó·È ·ÏËı¤˜ fiÙÈ ËAÊÚÈηÓÈ΋ ‹ÂÈÚÔ˜, ¿Óˆ ÛÙÔ ÂÚ›ÙÂ-

¯ÓÔ ‚¿ıÚÔ Ù˘ ÙÔ ÔÔ›Ô Ê¤ÚÂÈ ËÌÂÚÔ-ÌËÓ›· ÂÎÙ¤ÏÂÛ˘ Î·È ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÂÚ-Á·ÛÙËÚ›Ô˘ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÊÈÏÔÙ¯ӋıËΠԿÙÏ·ÓÙ·˜, ÎÏ›ÓÂÈ ÙÔ fiÓËÌ· Ì ÙÚfiÔÔχ ÈÔ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ·fi fi,ÙÈ Ë Ó‹-ÛÔ˜ Ù˘ T·ÚÔ‚¿ÓË– K¸ϿÓ˘ ÛÙÈ˜Û˘ÓËıÈṲ̂Ó˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂȘ.

AÏÏËÁÔڛ˜H ȉÈÔÙ˘›· ÙÔ˘ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘ ·˘ÙÔ‡Â›Ó·È fiÙÈ ÚÈÓ ·fi οı ÔÌ¿‰· ¯·ÚÙÒÓ(‰¤Î· ÁÈ· ÙËÓ E˘ÚÒË, ‰Ò‰Âη ÁÈ· ÙËÓAÛ›· Î·È Ù¤ÛÛÂÚȘ ÁÈ· ÙËÓ AÊÚÈ΋),¤¯Ô˘Ó ÚÔÛÙÂı› ÔÈ ·ÏÏËÁÔÚÈΤ˜ ÂÈÎfi-Ó˜ ÙˆÓ Ë›ڈÓ. OÈ ÙÔÈÎÔ› ̄ ¿ÚÙ˜ ›-Ó·È ÙÔÔıÂÙË̤ÓÔÈ Û ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÚÔ-ÛÂÁ̤ӷ ·fi ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ¿Ô„ËÏ·›ÛÈ·. TÚÂȘ ÔÏÔÛ¤Ïȉ˜ ÌÔÓ·‰ÈΤ˜ÌÈÎÚÔÁڷʛ˜ ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ÙȘ Ë›ÚÔ˘˜Î·È ÚÔÛ‰›‰Ô˘Ó ÛÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÙËÛ¿ÓÈ· ·Í›· ÙÔ˘. ¶ÚÒÙË Ë ·Ú·Á‹ Ù˘E˘ÚÒ˘, ¿Óˆ ·fi Ù· ·̷ٷ ·fi¤Ó·Ó Ù·‡ÚÔ ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜ ηÛÙ·ÓÔ‡. OÈı·Ï¿ÛÛÈÔÈ ıÂÔ› ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Û˘Óԉ‡ԢÓ

ÙÔÓ ıÂ˚Îfi Ù·‡ÚÔ, ÔÈ Ó·ڤ˜ ʛϘ Ù˘ÚÈÁΛÈÛÛ·˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¤¯Ô˘Ó Ì›ÓÂÈÛÙËÓ fi¯ıË, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û·Ê‹ ·Ó·ÊÔÚ¿ÛÙÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ MfiÛ¯Ô˘ E˘ÚÒË ÙÔÔÔ›Ô Â›¯Â ΢ÎÏÔÊÔÚ‹ÛÂÈ ÙfiÙ ÛÙËÓIÙ·Ï›·. H AÛ›· Â›Ó·È ¿Óˆ Û ¤Ó·ÓÎÚÔÎfi‰ÂÈÏÔ ÂÓÒ Ô IÓ‰fi˜ ÔÙ·Ìfi˜Â΂¿ÏÏÂÈ Ì ¤Ó· ‰¤ÏÙ· ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·.H AÊÚÈ΋ ¿Óˆ Û ÂϤʷÓÙ·, Ì ÙԂϤÌÌ· Ù˘ ÛÙÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙËÓ Ô˘Ú¿ÓÈ·ÛÊ·›Ú· ÙËÓ ÔÔ›· ʤÚÂÈ Ô HÚ·ÎÏ‹˜,ÂÓÒ Ô ¶ÂÚÛ‡˜ ·ÈˆÚÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÛÙÔ˘˜Ô˘Ú·ÓÔ‡˜ ÎÚ·Ù¿ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ÙÔ ÎÂ-Ê¿ÏÈ Ù˘ M¤‰Ô˘Û·˜, Ù˘ ÔÔ›·˜ ÙÔ ·›-Ì· ÛÙ¿˙ÂÈ Î·È ·fi ÙȘ ÛÙ·ÁfiÓ˜ Ô˘¤ÊÙÔ˘Ó ÛÙË ÁË ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È Ê›‰È·.

¶¤Ú·Ó fï˜ ÙˆÓ ÔÔȈӉ‹ÔÙÂηÏÏÈÙ¯ÓÈÎÒÓ ·ÚÂÙÒÓ ÙÔ˘ ™ÈÏ‚¿ÓÔÓÙ’ EÌÔÏÈ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›Ô˘ ÙÔ˘,ÙÔ Û¿ÓÈÔ ·˘Ùfi ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Â›Ó·È Ì›·ÌÔÓ·‰È΋ Ì·ÚÙ˘Ú›· ÁÈ· ÙË ‚·ı‡Ù·ÙËηÏÏȤÚÁÂÈ· Î·È ÙËÓ ·Á¿Ë ÁÈ· ÙËÓÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ ÂÈÊ·ÓÔ‡˜ N·ÔÏÈÙ¿-ÓÔ˘ ¿Ú¯ÔÓÙ· Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÙÚÂÊ ·ÏËıÈÓfi¿ıÔ˜ ÁÈ· Ù· ‚È‚Ï›· Ù¤¯Ó˘.

H H αλληγορι-κ� εικ�να γιατην ασιαστικ��πειρο. H Aσ�αστη ρ�χη εν�ςκροκοδε�λου μετον Iνδ� ποτα-μ� να εκβ�λειμε �να δ�λταστη θ�λασσα.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 27

Kλα�διος Πτολεμα�ος: O κοσμογρ�φος της Aναγ�ννησης

H O χ�ρτηςτης Eλλ�δας.Aπ� την �κ-δοση της Γεω-γραφ�ας τουΠτολεμα�ου �την Kοσμο-γραφ�α, �πωςεπικρ�τησενα ονομ�ζεταιστη Δ�ση.Oυλμ, 1482.

Tου °πflƒ°√À TŸ§π∞

Iστορικο, ερευνητ KNE/EIE

OΔ∞¡ ™Δ∞ 1400 √ Eªª∞¡√À◊§ XÚ˘ÛÔψڿ˜ ¤ÊÂÚÓ‰ÒÚÔ ÛÙË ºÏˆÚÂÓÙ›· ¤Ó· ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ Ù˘°ÂˆÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ Ì ÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ ÙÔ˘

·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘, ‰ÂÓ Ê·ÓÙ·˙fiÙ·Ó fiÙÈ Ë Â˘ÁÂÓÈ΋ ÙÔ˘ ¯ÂÈ-ÚÔÓÔÌ›· ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙËÓ ··Ú¯‹ ÌÈ·˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜Â·Ó¿ÛÙ·Û˘, Ë ÔÔ›· ¤ÌÂÏÏ ӷ ÂÈ‚¿ÏÂÈ Ó¤Â˜ ÛÙ¿ÛÂȘ ÙˆÓ·ÓıÚˆ›ÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ.

¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ‰ÂÓ Â›¯Â ηӤӷ ÏfiÁÔ Ó· ˘Ôı¤ÙÂÈ Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔÔ XÚ˘ÛÔψڿ˜. TÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ›¯ÂÂÓÙÔÈÛı› ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ó·ÙÔÏ‹ ¤Ó·Ó ·ÈÒÓ· ÓˆÚ›ÙÂÚ·Î·È ÔÈ Âȉ¤ÍÈÔÈ B˘˙·ÓÙÈÓÔ› ·ÓÙÈÁÚ·Ê›˜ ›¯·Ó ηٷʤÚÂÈ Ó·ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÔ˘Ó Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο ‰Â‰Ô̤ӷ ÙÔ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡

Ì‹ÎÔ˘˜ Î·È Ï¿ÙÔ˘˜ Û ¯¿ÚÙ˜. H ·ÓÙÈÁÚ·ÊÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛËÙ˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÛÙÔ B˘˙¿ÓÙÈÔ Î·È Ô Û¯Â-‰È·ÛÌfi˜ ÙˆÓ ¯·ÚÙÒÓ, Ì·ÚÙ˘Ú› ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ÌÂÁ¿Ï˯·ÚÙÔÁÚ·ÊÈ΋ ‰ÂÍÈfiÙËÙ· Î·È Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ ·È‰Â›·, ˆÛÙfiÛÔË ÂÓ·Û¯fiÏËÛË Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ ‰ÂÓ Í¤Ê¢Á ·fi ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙˆÓÛÙÂÓÒÓ ÊÈÏÔÏÔÁÈÎÒÓ ÂӉȷÊÂÚfiÓÙˆÓ. TÔ B˘˙¿ÓÙÈÔ ÛÙÚ·Ì-̤ÓÔ fiÛÔ ÔÙ¤ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ¤Û‚ËÓ ̤۷ ÛÂÌÈ· Ï·ÌÚ‹ ·Ó·Á¤ÓÓËÛË ÙˆÓ ·ÓıÚˆÈÛÙÈÎÒÓ ÛÔ˘‰ÒÓ,fï˜ ·‰˘Ó·ÙÔ‡Û ӷ ·ÓÙÈÏËÊı› ÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Ô˘ ÙÔ ¤ÚÁÔÙÔ˘ AÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓÔ‡ ÏfiÁÈÔ˘ ¿ÓÔÈÁ ÚÔ˜ ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ.

EÌÔÚÔÈ Î·È °ÂˆÁÚ¿ÊÔÈ™ÙË ºÏˆÚÂÓÙ›· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ‹Û·Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈο. H ÌËÙÚfi-ÔÏË ·˘Ù‹ ηٿ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘15Ô˘, Â›Ó·È Ô ÙfiÔ˜ fiÔ˘ Ë „¢‰·›ÛıËÛË Ù˘ ·Ó·Á¤ÓÓËÛ˘

Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÛΤ„˘ ¤ÌÔÈ·Û ·ÏËıÈÓ‹. øÛÙfiÛÔ, fiÛÔÎ·È ·Ó ηÏÏÈÂÚÁ‹ıËΠ̠ÌÔÓ·‰È΋ ÂȉÂÍÈfiÙËÙ· ÙÔÂ͈ڷÁÌ·ÙÈÎfi ηıÒ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓÎ·È ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ ÌÂÙˆڛÛıËÎ·Ó Û ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈΤ˜ÛÊ·›Ú˜, Ë ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ºÏˆÚÂÓÙ›·˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ÂΛӢ ‰ÂÓ ·Ú·Ì¤ÏËÛ ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓÚ·ÁÌ¿ÙˆÓ. MÈ· ÎÔÈÓfiÙËÙ· ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈˆÓ ÂÌfiÚˆÓ,‚ÈÔÌ˯¿ÓˆÓ Î·È ÙÚ·Â˙ÈÙÒÓ, ·fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ÛÙËÓE˘ÚÒË, ÎÈÓËÙÔÔ›ËÛ ‰Ú·ÛÙÈο ÙËÓ ·ÔÙ·Ì›Â˘ÛË,·Ú‹Á·Á ÏÂÔÓ·ÛÌ·ÙÈο ·Á·ı¿ Î·È Ù· ÚÔÒıËÛ‰˘Ó·ÌÈο ÛÙȘ ·ÁÔÚ¤˜ AÓ·ÙÔÏ‹˜ Î·È ¢‡Û˘. TÔ ¯Ú˘-Ûfi ÓfiÌÈÛÌ· Ù˘ fiÏ˘, Ô˘ ‹Ú ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ·fi·˘Ù‹Ó, ÙÔ ºÈÔÚ›ÓÈ, ¤ÁÈÓ ÙÔ ÓfiÌÈÛÌ· ÙˆÓ ‰ÈÂıÓÒÓ Û˘-Ó·ÏÏ·ÁÒÓ Î·È ˘ÈÔıÂÙ‹ıËΠ·fi ÔÏϤ˜ Â˘Úˆ·˚Τ˜¯ÒÚ˜. M ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ ¶›˙·˜ (1406) Î·È ·ÚÁfi-ÙÂÚ· ÙÔ˘ §È‚fiÚÓÔ˘ (1421), Ë ºÏˆÚÂÓÙ›· Á›ÓÂÙ·È ı·-Ï¿ÛÛÈ·, ·ÔÈÎÈÔÎÚ·ÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË, ÂÓÒ Ë ÂÈÛÊÚ¿ÁÈÛËÙÔ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ Ú˘ıÌÈÛÙÈÎÔ‡ ÚfiÏÔ˘ Ù˘ ı· ¤ÏıÂÈ Ì ÙËÛ‡ÓÔ‰Ô Ù˘ ºÂÚ¿Ú·˜ (1439), ÔfiÙ ı· Û˘ÚÚ‡ÛÔ˘ÓÂΛ ·ÂÛÙ·Ï̤ÓÔÈ ·fi Ù· Ù¤ÛÛÂÚ· ÛËÌ›· ÙÔ˘ ÔÚ›-˙ÔÓÙ· ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓÙ˘ XÚÈÛÙÈ·ÓÔÛ‡Ó˘.

EÙÛÈ, ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÍÂÓ›˙ÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ºÏˆ-ÚÂÓÙ›· ÛÙ¿ıËÎÂ Ë ÚÒÙË ÂÛÙ›· Ù˘ ·Ó·ÁÂÓÓËÛȷ΋˜ÁˆÁÚ·Ê›·˜. H Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÙˆÓ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ ‰Â-‰ÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÂÂ-ÍÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ¿ÓÙ· ÌÈ· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ ÚÔ¸fiıÂ-ÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Î¿ı ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘.™ÙÔ Î·ÙÒÊÏÈ ÙˆÓ ÓÂÒÙÂÚˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÛÙË ºÏˆÚÂÓÙ›·‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ ÙˆÓ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ Û˘˙ËÙ‹ÛÂ-ˆÓ. H‰Ë ÙÔÓ 14Ô ·ÈÒÓ·, ΢ÎÏÔÊÔÚ› ÌÈ· ÂÌÔÚÈ΋ ÁÂ-ˆÁÚ·Ê›·, ÌÈ· ·fi ÙȘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜, ÂÓÒÛÙÔÓ ·Ú¯fiÌÂÓÔ 15Ô ·ÈÒÓ· ı· Û˘Óı¤ÛÂÈ Ô LeonardoDati ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ÙÔ˘ Ô›ËÌ· La Sfera, ÙÔÓ «·ÓË-Á˘ÚÈÎfi Ù˘ ÎÔÛÌÔÁÚ·Ê›·˜», Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi¯¿ÚÙ˜ Î·È ‰›ÓÂÈ ÌÈ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· Î·È ÚˆÙfiÙ˘Ë·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙˆÓ ÂÌÔÚÈÎÒÓ ‰ÚfiÌˆÓ Î·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ ÙˆÓ·ÎÙÒÓ Ù˘ MÂÛÔÁ›Ԣ. AÍ›˙ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› Â‰Ò fiÙÈ Ë¢Ú›· ˘Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡Ó‡̷ÙÔ˜ ·fi ÙË ÏfiÁÈ· ÎÔÈÓfiÙËÙ· Ù˘ fiÏ˘ Ê·ÓÂ-ÚÒÓÂÙ·È ÛÙ· Ù¤ÏË ‹‰Ë ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ·, fiÙ·Ó Ô Giottoı· ۯ‰ȿÛÂÈ ÁÈ· ÙȘ ·Ó¿ÁÏ˘Ê˜ ϿΘ Ô˘ ÛÙfiÏÈ˙·ÓÙÔ K·Ì·Ó·ÚÈfi ÙÔ˘ NÙÔ˘fiÌÔ, ÙÔÓ KÏ·‡‰ÈÔ ¶ÙÔÏÂÌ·›ÔÓ· οÓÂÈ ÙÔ˘˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ Ì ¤Ó·Ó ÂÍ¿ÓÙ·.

™ÙÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ÙˆÓ AÁÁ¤ÏˆÓ (Covento degliAngeli), Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È ¤Ó·˜ ÚÒÙÔ˜ ˘Ú‹Ó·˜ ÊÈÏÔ-ÂÚ›ÂÚÁˆÓ ·ÓıÚˆÈÛÙÒÓ ÏÔÁ›ˆÓ ·fi Ù· ÚÒÙ· ÎÈfi-Ï·˜ ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈˆÓ· Î·È ÌÂÏÂÙ¿ ÙË °ÂˆÁÚ·Ê›·ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘, ÙË «Ó¤· ÁˆÁÚ·Ê›·». O PoggioBracciolini, ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘, ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙË Û˘ÓÙÚÔ-ÊÈ¿ ÙÔ˘ Nikolo Nicoli, ÙÔ˘ KfiÛÈÌÔ˘ ÙˆÓ M‰›ÎˆÓ ηÈ

ÙÔ˘ ¶›Ô ¶ÈÎÔÏÔÌ›ÓÈ, ÙÔ˘ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÔ‡¶¿· ¶›Ô˘ ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘, Ó· ÌÂÏÂ-ÙÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔ-ÏÂÌ·›Ô˘. A˜ ÛËÌÂȈı› Â‰Ò fiÙÈ ÔNikolo Nicoli, È‰Ú˘Ù‹˜ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ‰ËÌfiÛÈˆÓ ‚È‚ÏÈÔıËÎÒÓ, ‹Ù·Ó ·˘Ùfi˜Ô˘ ÂÓ¤Ó¢Û ÛÙÔÓ Buondelmonti ÙË Û˘ÁÁÚ·Ê‹ÌÈ·˜ ÛËÌ·ÓÙÈ΋˜ Û‡ÓıÂÛ˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÁˆÁÚ·Ê›·˜,ÙËÓ ¶ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ KÚ‹Ù˘.

°ÂˆÁÚ·ÊÈ΋ «B›‚ÏÔ˜»H °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋ YÊ‹ÁËÛË ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ‰ÂÓ ı· ·Ú-Á‹ÛÂÈ Ó· ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ› ÛÙ· Ï·ÙÈÓÈο. M ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ«Cosmographia», fiˆ˜ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ ÙÂÏÈο, ÙÔ ¤ÚÁÔı· ‰È·‰Ôı› Â˘Ú‡Ù·Ù· ·fi Ù· ÊψÚÂÓÙÈÓ¿ ·ÓÙÈÁÚ·-ÊÈο ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· Î·È ı· ÂȉڿÛÂÈ ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙË˜Â˘Úˆ·˚΋˜ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÙÔ¤ÚÁÔ ··ÓÙÔ‡Û ÛÙȘ ˙ËÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ·Ó·ÁÂÓÓËÛȷ΋˜ÛΤ„˘ ηıÒ˜, Ì ÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ Û˘-ÓÙÂÙ·ÁÌ¤ÓˆÓ Î·È Ù˘ ÚÔ‚ÔÏ‹˜, Ù· ÔÔ›· ÚfiÙÂÈÓÂ,Ô‰ËÁÔ‡Û Û ÌÈ· Ì·ıËÌ·ÙÈ΋, ‰ÔÌË̤ÓË Î·È Â‡ÏË-ÙË Ì¤ıÔ‰Ô Û˘ÓÔÏÈ΋˜ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘.O ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ÚÔÛ¤ÊÂÚ ÛÙËÓ ·Ó·ÁÂÓÓËÛȷ΋ ÛΤ-„Ë ÙÔÓ ÎÂÓÙÚÈÎfi ˘Ú‹Ó·, ÙË ‚·ÛÈ΋ οӷ‚Ô Ì ÙËÓÔÔ›· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ï¤ÔÓ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó Î·È Ó··Ó··Ú·ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÓÔËÙÈο ÙÔ ¯ÒÚÔ. K¿Ùˆ ·fi ·˘ÙfiÙÔ Ú›ÛÌ· Á›ÓÂÙ·È ·ÓÙÈÏËÙ‹ Ë ‰È·›ÛÙˆÛË ÙÔ˘ G.Gusdorf, fiÙÈ Ë ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘ ·Ô-Ù¤ÏÂÛ ÙËÓ ÚÒÙËÎ·È ÙË ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂ-ÚË ÙˆÓ Aӷηχ„Â-ˆÓ.

¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ë KÔ-ÛÌÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ¶ÙÔ-ÏÂÌ·›Ô˘ ÛÙ¿ıËΠËÁˆÁÚ·ÊÈ΋ B›‚ÏÔ˜Ù˘ AÓ·Á¤ÓÓËÛË˜Î·È Ô «ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈ-ÛÌfi˜» Ù˘ ‰ÂÓ Î·ı˘-ÛÙ¤ÚËÛ ‰ÈfiÏÔ˘. H‰ËÛÙ· 1428, ÛÙÔ ¯ÂÈÚfi-ÁÚ·ÊÔ Ô˘ ÊÈÏÔÙ¤-¯ÓËÛÂ Ô Î·Ú‰ÈÓ¿ÏÈÔ˜Fillastre, ÚÔÛÙ›ıÂ-Ù·È ¤Ó·˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜¯¿ÚÙ˘ ÙˆÓ ‚fiÚÂȈÓÂ˘Úˆ·˚ÎÒÓ ÂÚÈÔ-¯ÒÓ. ™Â ÔÏÏ¿ ¯ÂÈÚfi-ÁÚ·Ê· Ù˘ KÔÛÌÔ-ÁÚ·Ê›·˜ Ô˘ ı· ·-

Ú·¯ıÔ‡Ó Î·Ù¿ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ·Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÚÔ-Ûı‹Î˜ Ó¤ˆÓ¯·ÚÙÒÓ Î·ıÒ˜ ÎÈÂÓfi˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘

Û˘ÁÎÂÓÙÚˆÙÈÎÔ‡ ¯¿ÚÙË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ‹ ‰ÈÔÚıÒÛÂÈ˜ÙˆÓ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÒÓ ¯·ÚÙÒÓ, ‚¿ÛÂÈ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ԣ›¯·Ó ÂÈʤÚÂÈ ÔÈ ÓÂÒÙÂÚ˜ ·˘ÙÔ„›Â˜. AÏÏ¿ Î·È ÛÙÔÛ‡ÛÙËÌ· ÙˆÓ ÚÔ‚ÔÏÒÓ ı· ÂȯÂÈÚËıÔ‡Ó ‚ÂÏÙÈÒ-ÛÂȘ Î·È ·ÏÏ·Á¤˜.

H ¤ÓÙ˘Ë ‰È¿‰ÔÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ ı·ÂÈ‚¿ÏÂÈ ÙÚfiÔÓ ÙÈÓ¿ ÙË ÏÔÁÈ΋ ÙˆÓ ·Ó·ıˆڋÛˆÓÎ·È ÙˆÓ ÚÔÛıËÎÒÓ. H ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ O˘ÏÌ ÙÔ˘ 1482ı· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô Ù˘ ‰Â‡-ÙÂÚ˘ ¤Î‰ÔÛ˘ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ (PÒÌË 1478, Ë ÚÒÙË ¤Î-‰ÔÛË Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÛÙËÓ MÔÏfiÓÈ· ÛÙ· 1477,ÂÓÒ Ë ·Ú¯¤Ù˘Ë ¤Î‰ÔÛË, ¯ˆÚ›˜ ¯¿ÚÙ˜ ›¯Â Ú·ÁÌ·-ÙÔÔÈËı› ÛÙË BÂÓÂÙ›· ÛÙ· 1475) ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Ó¤Ô Û‡-ÛÙËÌ· ÚÔ‚ÔÏ‹˜ Ì η̇ÏÔ˘˜ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘˜ Î·È ÌÂ-ÛËÌ‚ÚÈÓÔ‡˜, Î·È ı· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚ÂÈ ¤ÓÙ ӤԢ˜ ¯¿Ú-Ù˜. OÈ ÚÔÛı‹Î˜ Ó¤ˆÓ ¯·ÚÙÒÓ ÛÙÔ ·Ï·Èfi ÙÔÏÂ-Ì·˚Îfi ÛÒÌ· ı· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó ·˘Í·ÓfiÌÂÓ˜. H ¤Î‰ÔÛËÙ˘ PÒÌ˘ ÙÔ˘ 1508 ı· ηٷÁÚ¿„ÂÈ Ù· ÔÚ›ÛÌ·Ù·ÙˆÓ ¤ˆ˜ ÙfiÙ ·Ó·Î·Ï‡„ˆÓ, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ÛÙÔÓ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ¯¿ÚÙË ÙË BÚ·˙ÈÏ›· Î·È Ù· ÓËÛÈ¿ Ù˘K·Ú·˚‚È΋˜ ηıÒ˜ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‚ÂÏÙÈÒÛÂȘ ÛÙËÓ·fi‰ÔÛË Ù˘ AÊÚÈ΋˜. H ¤Î‰ÔÛË Ù˘ BÂÓÂÙ›·˜ ÙÔ˘1511 ı· ÂÚÈÏ¿‚ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·È ·ÎÚÈ‚¤ÛÙÂÚÔ

28 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

O Kλα�διοςΠτολεμα�ος,αν�γλυφο στοκαμπαναρι�του Kαθεδρι-κο� της Φλω-ρεντ�ας. Eργοτων Giotto καιA. Pisano.

H Προσωπογρα-φ�α του Kλαυδ�ουΠτολεμα�ου. K�-σμημα σε πρωτ�-γραμμα, απ� την�κδοση της Γεω-γραφ�ας του Πτο-λεμα�ου, Oυλμ,1482.

Õ O DominusNicholasGermanus προ-σφ�ρει τη Γεω-γραφ�α τουΠτολεμα�ουστον Π�παΠα�λο τον B´.Aπ� την �κδο-ση της Γεωγρα-φ�ας του Πτο-λεμα�ου. Oυλμ,1482.

H ÙÔÏÂÌ·˚΋ KÔÛÌÔÁÚ·-Ê›· ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÛÙËÓ ·Ó·ÁÂÓ-ÓËÛȷ΋ E˘ÚÒË ÙË ‚¿ÛË¿Óˆ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹-ıËÎÂ Ë Ó¤· ÁˆÁÚ·Ê›·

·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ˘ÏÈÎfi. T¤ÏÔ˜, ÛÙ· 1513 ı· Ú·ÁÌ·ÙÔ-ÔÈËı› Ì›· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·Ó·Ó¤ˆÛË.

AÚ¯·›Ô˜ Î·È N¤Ô˜ KfiÛÌÔ˜TË ¯ÚÔÓÈ¿ ÂΛÓË ı· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› ÛÙÔ ™ÙÚ·-Û‚Ô‡ÚÁÔ Ë ¤Î‰ÔÛË ÛÙ·ıÌfi˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ·fi ÙÔÓMartin Waldseemüller, ¤Î‰ÔÛË Ë ÔÔ›· ı· Û˘Ó‰˘¿-ÛÂÈ ÙÔÓ ·Ú¯·›Ô Î·È ÙÔÓ ÓÂÒÙÂÚÔ ÎfiÛÌÔ Î·È ı· ·Ô-ÙÂϤÛÂÈ ÙÔÓ ÚÒÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÏfiÁÈÔ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ¿ÙÏ·-ÓÙ·. H ·ÏÛ·ÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË, ·ÊÈÂڈ̤ÓË ÛÙÔÓ ·˘ÙÔ-ÎÚ¿ÙÔÚ· M·ÍÈÌÈÏÈ·Ófi, ·Ú·ı¤ÙÂÈ, Û ¤Ó· ÚÒÙÔ Ì¤-ÚÔ˜, ÙÔ˘˜ (‰ÈÔÚıˆÌ¤ÓÔ˘˜ ‹‰Ë) 27 ÙÔÏÂÌ·˚ÎÔ‡˜ ¯¿Ú-Ù˜ Î·È ·ÎÔÏÔ˘ı› ¤Ó· ‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ Ì ›ÎÔÛÈ Ó¤-Ô˘˜ ¯¿ÚÙ˜. TÔ ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ηı›ÛÙ·Ù·È Ì ÙÔÓ ÙÚfi-Ô ·˘Ùfi ¤Ó· ›‰Ô˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ¿ÙÏ·ÓÙ· Ô˘ ÂÈÛ¿ÁÂÈÙÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ¿ÙÏ·ÓÙ·. O ·Ú¯·›Ô˜ ÎfiÛÌÔ˜ ˘Ô‰¤¯Â-Ù·È ÛÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ·˘Ù‹ ÙȘ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ ÙÔÓ ¶ÔÚÙÔ-Á¿ÏˆÓ Î·È ÙˆÓ IÛ·ÓÒÓ ı·Ï·ÛÛÔfiÚˆÓ, ÙË Û˘ÛÛˆ-ÚÂ˘Ì¤ÓË ÂÌÂÈÚÈ΋ ÁÓÒÛË ÙˆÓ ¶ÔÚÙÔÏ¿ÓˆÓ ·ÏÏ¿Î·È ÙȘ ›ÛË̘ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ B¿ÛÎÔ ÓÙ· °Î¿Ì·,ÙÔ˘ XÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˘ KÔÏfiÌ‚Ô˘ Î·È ÙÔ˘ A̤ÚÈÎÔ BÂ-ÛÔ‡ÎÈ. AÍ›˙ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ Ô ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ˜ ·˘Ùfi˜Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ¿ÙÏ·˜ Â›Ó·È ÙÔ ÚÒÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ¤ÚÁÔÔ˘ ‚·ÊÙ›˙ÂÈ ÙÔÓ N¤Ô KfiÛÌÔ AÌÂÚÈ΋.

Eˆ˜ Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· Ë ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ MartinWaldseemüller ı· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÌÂÁ¿ÏË ÂÈÙ˘¯›·, fiˆ˜Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÔÈ ÔÏϷϤ˜ ·ÓÂΉfiÛÂȘ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘.OÈ ÂΉfiÛÂȘ Ù˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ·fiÙÔÓ Sebastian Münster, Ù˘ˆÌ¤Ó˜ ÛÙ· Ù˘ÔÁÚ·-Ê›· Ù˘ B·ÛÈÏ›·˜ (1540–1552), ı· ‚·ÛÈÛÙÔ‡Ó ÎÈ ·˘-Ù¤˜ ÛÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ ÙÔ˘ Waldseemüller Î·È ı· ÛËÌ·-ÙÔ‰ÔÙ‹ÛÔ˘Ó ÙË ‰‡ÛË Ù˘ ËÚˆÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜ Ù˘ ÙÔ-ÏÂÌ·˚΋˜ KÔÛÌÔÁÚ·Ê›·˜.

¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÙÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi, Ô˘ ÁÈ· ÂηÙfiÓ ÂÓ‹ÓÙ·¯ÚfiÓÈ· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÁÂÓÓËÛȷ΋ E˘ÚÒËÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜, ÙËÓ ÂÓÂÚÁfi ‚¿ÛË ¿-Óˆ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹ıËÎÂ Ë Ó¤· ÁˆÁÚ·Ê›·, ÌÔÈ-¿˙ÂÈ Ó· ̄ ¿ÓÂÈ ÛÙ·‰È·Î¿ ÙÔ Î‡ÚÔ˜ Î·È ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘.OÈ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÔ› ¯¿ÚÙ˜ ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·Ó·›ÛıËÙ·ÛÙËÓ ·Ú¯‹, ÛÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ Î·È ÍÂÂÚ·Ṳ̂-Ó˘ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜, ÂÓÒ ÏËı·›ÓÔ˘Ó ÔÈ ÓÂÒÙÂÚÔÈ ¯¿ÚÙ˜.T· Ù˘ÔÁÚ·Ê›· ÙˆÓ ÈÙ·ÏÈÎÒÓ fiψÓ, Ù˘ BÂÓÂÙ›·˜›‰›ˆ˜, ı· Ù˘ÒÛÔ˘Ó ¤ˆ˜ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ·ÔÏϤ˜ ÂΉfiÛÂȘ Ù˘ KÔÛÌÔÁÚ·Ê›·˜ Û ÌÈÎÚfi Û¯‹Ì·Î·È ÛÙ· ÈÙ·ÏÈο. TÔ ‚¿ÚÔ˜ ϤÔÓ ı· ¤ÊÙÂÈ Ê·ÓÂÚ¿ÛÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ¯¿ÚÙ˜.

TÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÙÔÏÂÌ·˚΋˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÛÙËÓ ·Ó·-ÁÂÓÓËÛȷ΋ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ·Ú·ÁˆÁ‹ Á›ÓÂ-Ù·È Ï¤ÔÓ ·ÈÛıËÙfi Ì ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ MÂÚοÙÔÚ·ÙÔ˘ 1587. ™ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ·˘Ù‹ Ô MÂÚοÙÔÚ ·Ô‰›‰ÂÈÛÙÔÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô ·˘Ùfi Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÈο ÙÔ˘ ·Ó‹ÎÂÈ.OÈ ¯¿ÚÙ˜ «Î·ı·Ú›˙ÔÓÙ·È» ·fi ÙȘ ‰ÈÔÚıÒÛÂȘ Î·È ÙȘÔÈΛϘ ‚ÂÏÙÈÒÛÂȘ, ·Ôηı›ÛÙ·Ù·È Ë ·Ú¯È΋ ÌÔÚÊ‹ÙÔ˘˜ Î·È ·Ê·ÈÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÚÔÛı‹Î˜. H °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋

YÊ‹ÁËÛË ·ÔÎÙ¿ Í·Ó¿ ÙËÓ ·Ú¯È΋ Ù˘ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛·Î·È ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ù˘ ÚfiÏÔ. O ηÈÚfi˜ ›¯Â ϤÔÓ ˆÚÈ-Ì¿ÛÂÈ ÁÈ· Ó· ·Ô‰ÂÛÌ¢Ù› Ë Ó¤· ÁˆÁÚ·Ê›· ·fiÙËÓ ·Ú¯·›·. H‰Ë ÛÙ· 1570, Ô Abraham Ortelius ›¯ÂÂΉÒÛÂÈ ÛÙÔ AÌÛÙÂÚÓÙ·Ì ÙÔ Theatrum OrbisTerrarum, ÙÔÓ ÚÒÙÔ ·ÌÈÁÒ˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ¿ÙÏ·ÓÙ·.

£· ‹Ù·Ó Ï¿ıÔ˜ Ó· ıˆڋÛÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ Ë °ÂˆÁÚ·-Ê›· ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÛÙË ‰˘ÙÈ΋ ·Ó·Á¤ÓÓËÛË ‹Ù·ÓÌ›· ·ÎfiÌË ˘fiıÂÛË ÏÔÁ›ˆÓ. £· ‹Ù·Ó Ï¿ıÔ˜ Ó· ıˆ-ÚËı› Ô AÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓfi˜ ÁˆÁÚ¿ÊÔ˜ ˆ˜ Ë ·Ú¯·›· Áˆ-ÁÚ·ÊÈ΋ ËÁ‹ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÛÙËÚ›¯ıËÎ·Ó ÌÂıÔ‰ÔÏÔ-ÁÈο οÔȘ ·Ó·ÁÂÓÓËÛȷΤ˜ ÏfiÁȘ ÂÏ›Ù. O ¶ÙÔÏÂ-Ì·›Ô˜ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ·Ó·fiÛ·ÛÙÔ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi̤ÚÔ˜ Ù˘ ·Ó·ÁÂÓÓËÛȷ΋˜ ÁˆÁÚ·Ê›·˜, ÙfiÛÔ ÁÈ·ÙÔ˘˜ ÏfiÁÈÔ˘˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ó·˘ÙÈÎÔ‡˜,ÙÔ˘˜ ÂÍÂÚ¢ÓËÙ¤˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ù˘ ‰Ú¿Û˘.TÔ Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÔÈ ‰Âο‰Â˜ ÙˆÓ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊˆÓ ·ÓÙÈ-ÁÚ¿ÊˆÓ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘, ÔÈ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÙˆÓ ·ÓÙÈÙ‡-ˆÓ, ÙfiÛÔ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ‹ Ù· Ï·ÙÈÓÈο fiÛÔ Î·È ÛÙȘÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ˙ˆÓÙ·Ó¤˜ ÁÏÒÛÛ˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. TÔÌ·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó Ù¤ÏÔ˜ ÔÈ ÔÏϤ˜ ·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ›‰È-Ô˘ ÛÙ· ÂÍÒÊ˘ÏÏ· ‹ ÛÙ· ÚˆÙÔÛ¤Ïȉ· Ù˘ KÔÛÌÔ-ÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘, ‰›Ï· ÛÙÔ˘˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ÁˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ ηÈÂÍÂÚ¢ÓËÙ¤˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. ¶Ò˜ Ó· ÙÔ Ê·ÓÙ·ÛÙ› ÔXÚ˘ÛÔψڿ˜ fiÙÈ ÙÔ ·Ú¯·›Ô ΛÌÂÓÔ Ô˘ ¤ÊÂÚÓ ‰Ò-ÚÔ ÛÙË ºÏˆÚÂÓÙ›· ‹Ù·Ó ÌÈ· ˙ˆÓÙ·Ó‹ ÛÔÚ¿.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 29

Õ Nε"τεροςχ�ρτης τηςνοτ�ου Aφρι-κ�ς, βασι-σμ�νος σεπορτολ�νοχ�ρτη. Aπ�την �κδοσητης Γεωγρα-φ�ας τουΠτολεμα�ου.Στρασβο�ρ-γο, 1513.

à O Kλα�διοςΠτολεμα�ος καιο Mαρ�νος απ�την T�ρο. Σελ�-δα τ�τλου της�κδοσης της αρ-χα�ας Γεωγρα-φ�ας απ� τον P.Bertius,Aμστερνταμ,1618.

Tου ¶∞ƒ∞™∫∂ÀÕ ¢. ™∞μμ∞˝¢∏

Kαθηγητ A.Π.Θ., Tμμα Πολιτικ�νMηχανικ�ν, Eργαστριο Γεωδαισ�ας

OK§∞⁄¢π√˜ ¶Δ√§∂ª∞ÿ√˜, ˆ˜ÎÔÚ˘Ê·›Ô˜ ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ Ù˘·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ʤÚÂÙ·È Ó· Û˘-

Ó¤ÁÚ·„ ÙÔ ¤ÚÁÔ °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋ YÊ‹ÁË-

ÛȘ, ÛÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Û˘-ÁΤÓÙÚˆÛ ÙË ‰È·ı¤ÛÈÌË Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÁÓÒÛË Ù˘ ÂÔ¯‹˜. ™ÙÔ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi Ô ÁÓˆÛÙfi˜ ÎfiÛÌÔ˜ Ù˘ ·Ú-¯·ÈfiÙËÙ·˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È Û ÔÎÙÒ ‚È-‚Ï›·: TÔ ÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·ÔÙÂÏ› ÙËÓÙÂÎÌËÚ›ˆÛË ÙˆÓ ¯·ÚÙÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ ÌÂ-ıfi‰ˆÓ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·, ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÌÂ·Ó·Ï˘ÙÈÎfi ÙÚfiÔ, ÂÚ›Ô˘ ˆ˜ ¤Ó·˜Ô‰ËÁfi˜ ÁÈ· ÙË Û¯Â‰›·ÛË ¯·ÚÙÒÓ. T·ÂfiÌÂÓ· ¤ÍÈ ‚È‚Ï›· ÂÚȤ¯Ô˘Ó ›Ó·Î˜ÙÔˆÓ˘Ì›ˆÓ Ì ÙȘ ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜(ÛÊ·ÈÚÈΤ˜) Û˘ÓÙÂÙ·Á̤Ó˜ ÙÔ˘˜ Áȷοı ÁÓˆÛÙ‹ ÙfiÙ ¯ÒÚ·. OÓfiÌ·Ù· fi-ψÓ, ‚Ô˘ÓÒÓ, Â΂ÔÏÒÓ ÔÙ·ÌÒÓ,·ÎÚˆÙËÚ›ˆÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÙfiˆÓ ·Ó·Ê¤-ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ›Ó·Î˜ Î·È Û˘Óԉ‡Ô-ÓÙ·È ·fi ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi Ï¿ÙÔ˜ Î·È ÙÔÁˆÁÚ·ÊÈÎfi Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘˜. T¤ÏÔ˜, ÛÙÔfiÁ‰ÔÔ ‚È‚Ï›Ô ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÔÈ ¯¿ÚÙÂ˜ÙˆÓ ¯ˆÚÒÓ Ù˘ ÔÈÎÔ˘Ì¤Ó˘. H ·˘ıÂ-ÓÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ¯·ÚÙÒÓ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›-Ô˘ Ô˘ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó ÙË °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋

YÊ‹ÁËÛË ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ Î·È ·ÔÙÂÏ›·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Û˘˙ËÙ‹-ÛˆÓ. TÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂÓ-‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ÙË ÊÈÏÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ,ˆÛÙfiÛÔ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙfiÛË ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙËÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÁÓÒÛË Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ÂÊfi-ÛÔÓ Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο ‰Â‰Ô̤ӷ ÛÙ·ÔÔ›· ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ̄ ¿ÚÙ˜ ÂÌÂÚȤ¯Ô-ÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ηٷÏfiÁÔ˘˜ ÙˆÓ Û˘ÓÙÂÙ·Á-̤ӈÓ. ™ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÂÔ¯‹ ı· ϤÁ·-Ì fiÙÈ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ì „ËÊȷο ‰Â‰Ô̤ӷ:¤Ó· ·Ú¯Â›Ô Û˘ÓÙÂÙ·ÁÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙÔÔÔ›Ô ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ú·¯ıÔ‡Ó ÔÈ ¯¿Ú-Ù˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘. ™ÙËÓ ÏÔ˘-ÛÈfiÙ·ÙË ·˘Ù‹ ‚¿ÛË ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓÁˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Î¿ı ÙfiÔ˜Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ÌÔÚ› Ó· ÙÔÔıÂÙË-ı› ¿Óˆ Û ÌÈ· ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ·Ó·ÊÔÚ¿˜Ô˘ Â›Ó·È Ë Á‹ÈÓË ÛÊ·›Ú·, fiˆ˜ ÙËÓfiÚÈÛÂ Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜, Û˘Ì˘ÎÓÒÓÔÓÙ·˜ÙË Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙ ÁÓÒÛË ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓEÏÏ‹ÓˆÓ ÁˆÁڿʈÓ, Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ,·ÛÙÚÔÓfiÌˆÓ Î·È Áˆ‰·ÈÙÒÓ.

AÏÏ¿, ·˜ ‰Ô‡Ì ÌÂ Û˘ÓÙÔÌ›· Ò˜fiÚÈ˙Â Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÙˆÓÁˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ Û˘ÓÙÂÙ·ÁÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘: HÁ‹ÈÓË ÛÊ·›Ú· ¯ˆÚÈ˙fiÙ·Ó Ì ¤Ó· ϤÁ-Ì· ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ Î·È ÌÂÛËÌ‚ÚÈÓÒÓ Î‡-ÎψÓ. OÈ ·Ú¿ÏÏËÏÔÈ Î‡ÎÏÔÈ ¯ÒÚÈ˙·ÓÙËÓ ÔÈÎÔ˘Ì¤ÓË Û ÂÙ¿ ˙ÒÓ˜ ‹ «ÎÏ›-Ì·Ù·». O ·ÎÏÔ˜ ÙÔ˘ IÛËÌÂÚÈÓÔ‡, ·fiÙÔÓ ÔÔ›Ô ÌÂÙÚÂ›Ù·È ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfiÏ¿ÙÔ˜ ÂÓfi˜ ÙfiÔ˘, ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÂÚ›-Ô˘ ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡ IÛËÌÂÚÈ-ÓÔ‡. ™ÙÔ˘˜ ÌÂÛËÌ‚ÚÈÓÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ Ë·Ú¯‹ ̤ÙÚËÛ˘ ÙÔ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Ì‹-ÎÔ˘˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÂÚ›Ô˘ 25 ÌÔ›Ú˜ ‰˘-ÙÈÎfiÙÂÚ· ÙÔ˘ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡ ÌÂÛËÌ‚ÚÈÓÔ‡

ÙÔ˘ Greenwich. ø˜ ÚÔ˜ ·˘Ùfi ÙÔ Û‡-ÛÙËÌ· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ÛÙ· ‚È-‚Ï›· Ù˘ °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋˜ YÊËÁ‹Ûˆ˜ ·-Ú·ı¤ÙÂÈ Ù· ÙÔˆÓ‡ÌÈ· Î·È ÙȘ ÁˆÁÚ·-ÊÈΤ˜ Û˘ÓÙÂÙ·Á̤Ó˜ ÂÚ›Ô˘ 8.000ÙfiˆÓ. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi˜ Ô ÙÚfiÔ˜ ÌÂÙÔÓ ÔÔ›Ô ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÙËÎ·Ó ÔÈ Û˘ÓÙÂ-Ù·Á̤Ó˜ ·˘Ù¤˜. £· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ¯ÚËÛÈ-ÌÔÔ›ËÛ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ,ηıÒ˜ Î·È ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ¿ÏÏˆÓ ÚÔ-ÁÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ ÁˆÁڿʈÓ, fiˆ˜ ÙÔ˘I¿Ú¯Ô˘ Î·È ÙÔ˘ M·Ú›ÓÔ˘ ÙÔ˘ T˘Ú›Ô˘(ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¿ÓÙˆ˜ ¤ÓÙÔÓ· ÎÚÈÙÈοÚÂÈÛÙÔ ÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ù˘ YÊËÁ‹Ûˆ˜). OÈηٿÏÔÁÔÈ Ì ٷ ÛÙÔȯ›· ·˘Ù¿ ¤Êı·-Û·Ó ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÂÔ¯‹ ÌÂÙ¿ ·fi ·Ï-Ï¿ÏÏËϘ ·ÓÙÈÁڷʤ˜ Î·È ÂΉfiÛÂȘ,·ÊÔ‡ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ¿Ú¯ÈÛÂÓ· ·Ó·ıˆÚÂ›Ù·È ÌfiÏȘ ηٿ ÙÔÓ 17ÔÎ·È 18Ô ·ÈÒÓ·. ¶¿ÓÙˆ˜, ÔÈ Û˘ÓÙÂÙ·Á-

̤Ó˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÂÌÂÚȤ¯Ô˘ÓÛÊ¿ÏÌ·Ù· Ô˘ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙÔ ·Ó·ÎÚÈ-‚¤˜ (ÁÈ· Ù· ÛËÌÂÚÈÓ¿ ‰Â‰Ô̤ӷ) Û‡-ÛÙËÌ· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ô˘ ̄ ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÛÂÔ ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ Î·È ÛÙËÓ ·Ú·ÌÔÚʈ-̤ÓË Á‹ÈÓË ÛÊ·›Ú· (.¯. ÙÔ Ì‹ÎÔ˜ Ù˘MÂÛÔÁ›Ԣ ηٿ ÙÔÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô ÂÌÊ·-Ó›˙ÂÙ·È Ó· Â›Ó·È 68.5 ÌÔ›Ú˜ ·ÓÙ› ÙÔ˘ÔÚıÔ‡ ÙˆÓ 41.5 ÌÔÈÚÒÓ). E›Û˘ Î·È Ô˘ÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ Û˘ÓÙÂ-Ù·ÁÌ¤ÓˆÓ ÙfiˆÓ Û ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÚÈÔ-¯¤˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ¿ÓÈÛË ·ÎÚ›‚ÂÈ· (.¯.ÙfiÔÈ ·Ú¿ÎÙÈÔÈ Î·È ÚÔÛÈÙÔ› Û ӷ˘-ÙÈÎÔ‡˜ ¤¯Ô˘Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·ÎÚ›‚ÂÈ·ÛÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ı¤ÛÂȘ ·fi fi,ÙÈ ÔÈËÂÈÚˆÙÈÎÔ› ÙfiÔÈ).

¢˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘H ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ Ì ٷ ·ÓÙ›-ÛÙÔȯ· ÙÔˆÓ‡ÌÈ· Î·È ÙȘ Û˘ÓÙÂÙ·Á̤-

Ó˜ ÙÔ˘˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙÔ ‰¤Î·ÙÔ ›-ӷη ÙÔ˘ ÙÚ›ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Ù˘ °ÂˆÁÚ·ÊÈ-

΋˜ YÊËÁ‹Ûˆ˜, ÏËÓ Ù˘ £Ú¿Î˘ Ô˘ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ¤Ó·ÙÔ ›Ó·Î·.OÈ Î·Ù¿ÏÔÁÔÈ ÙˆÓ ÙÔˆÓ˘Ì›ˆÓ ÙÔ˘¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÔÓfiÌ·Ù·ÙfiˆÓ Ô˘ Ë ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ·Ó·ÁÓˆ-ÚÈÛı› Û‹ÌÂÚ· Î·È Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹, ÔÓfi-Ì·Ù· ÙfiˆÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ë ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈ΋ ¤Ú¢ӷ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ‰È·ÊÔ-ÚÂÙÈΤ˜ ·fi„ÂȘ ÁÈ· ÙË ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ٷ‡ÙÈÛË Ì ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ ı¤ÛÂȘ Î·È ÔÓfi-Ì·Ù· ÙfiˆÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ë ¯ˆÚÔ-ı¤ÙËÛË ÛÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ¯¿ÚÙË ·ÔÙÂÏ›·ÎfiÌË ¤Ó· ·›ÓÈÁÌ·. E›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜fiÙÈ Â¿Ó Á›ÓÂÈ ‰˘Ó·Ù‹ Ë ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘˘ÏÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·ÓÓ· ‚ÔËıËıÔ‡Ó ÔÈ ‰È·‰Èηۛ˜ ÂÓÙÔÈ-ÛÌÔ‡ ÙˆÓ ¿ÁÓˆÛÙˆÓ ÙfiˆÓ Ì ı·̷-ÙÈο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔ-ÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ.

30 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0

H Eπ�νω: Aπ�σπασμα πτολεμαϊκο� χ�ρτη, σχεδιασμ�νου σ�μφωναμε τις γεωγραφικ�ς συντεταγμ�νες της «Γεωγραφικ�ς Yφηγ�σεως». Δεξι�: Aπ�σπασμα χ�ρτη του 19ου αι�να, σχεδιασμ�νου με τις σ�γ-χρονες συντεταγμ�νες. Kαι στα δ�ο αποσπ�σματα εικον�ζεται η �διαπεριοχ�: M�ρος του ελληνικο� χ�ρου που περιλαμβ�νει τη νοτιοανα-τολικ� Θεσσαλ�α, ανατολικ� Στερε�, βορειοανατολικ� Πελοπ�ννησοκαι τμ�μα των Kυκλ�δων, με τα τοπων�μια �πως αναγρ�φονται στη«Γεωγραφικ� Yφ�γηση». H «εσφαλμ�νη» επιμ�κυνση που παρουσι�-ζει ο γεωγραφικ�ς χ�ρος στον πτολεμαϊκ� χ�ρτη, σε σχ�ση με το μ�-κος του �διου χ�ρου στο σ�γχρονο χ�ρτη, ε�ναι χαρακτηριστικ� τωνπτολεμαϊκ�ν χαρτ�ν για το χ�ρο της Mεσογε�ου (Σχεδ�αση του J.Geisendorfer, απ� την �κδοση «Claudii Ptolemaei Geographia»,επιμ. Carolus Mullerus, εκδ. A. Didot, Παρ�σι 1883).

Πτολεμαϊκς και σ�γ

H ‚·ÛÈ΋ ȉ¤· Â›Ó·È ·Ï‹: E¿ÓÌÔÚ¤ÛÔ˘Ì ӷ ‚Úԇ̠ÙË Û¯¤ÛË·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÙÔÏÂÌ·˚Îfi Û‡ÛÙËÌ·Û˘ÓÙÂÙ·ÁÌ¤ÓˆÓ Î·È Û ¤Ó· Û‡Á¯ÚÔ-ÓÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Û‡ÛÙËÌ· ·Ó·ÊÔÚ¿˜,ÙfiÙ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ «‰ÈÔÚıÒÛÔ˘-Ì» ÙȘ ÙÔÏÂÌ·˚Τ˜ Û˘ÓÙÂÙ·Á̤ÓÂ˜ÙˆÓ ÌË ÂÓÙÔÈÛÌ¤ÓˆÓ Û‹ÌÂÚ· ÙÔˆ-Ó˘Ì›ˆÓ Î·È Ó· ‚Úԇ̠ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜ÛÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ¯¿ÚÙË. E‰Ò fï˜ ˘¿Ú-¯Ô˘Ó ‰‡Ô ‚·ÛÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·: ¶Ò˜ ı·ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ì ӷ ˘ÔÏÔÁ›ÛÔ˘Ì ÌÈ· Ù¤-ÙÔÈ· Û¯¤ÛË ÌÂٷ͇ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÒÓ Î·ÈÛ‡Á¯ÚÔÓˆÓ Û˘ÓÙÂÙ·ÁÌ¤ÓˆÓ Î·È ÌÂÔÈ· ·ÎÚ›‚ÂÈ· ı· ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÙ·È ÔÙÂÏÈÎfi˜ ÂÓÙÔÈÛÌfi˜ Ù˘ ÛËÌÂÚÈÓ‹˜ ı¤-Û˘ ÙˆÓ ¿ÁÓˆÛÙˆÓ ÙfiˆÓ.

TÔ ÚÒÙÔ ‚‹Ì· ÁÈ· ÙÔÓ ˘ÔÏÔÁÈÛÌfiÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi Û ÌÈ·Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚÈÔ¯‹ ÙˆÓ ÙfiˆÓÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÔ‡˜

›Ó·Î˜ Î·È ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ı¤ÛË ¤¯ÂÈÛ‹ÌÂÚ· ·Ó·ÁÓˆÚÈÛı›. H ÂÚÁ·Û›· ·˘-Ù‹ ··ÈÙ› Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ Î·È Û ‚¿ıÔ˜¤Ú¢ӷ fiÏˆÓ ÙˆÓ ‰È·ı¤ÛÈÌˆÓ ·Ú¯·ÈÔ-ÏÔÁÈÎÒÓ, ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Î.¿. ËÁÒÓ Î·È Â›-Ó·È ÌÈ· ıÂÌÂÏÈ҉˘ ‰È·‰Èηۛ· ·fiÙËÓ ÔÔ›· ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Ë ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÙˆÓÙÂÏÈÎÒÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ. °È· ÙÔ˘˜ÙÔÏÂÌ·˚ÎÔ‡˜ ÙfiÔ˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÁÓˆ-ÛÙ‹ ı¤ÛË Û‹ÌÂÚ· ˘ÔÏÔÁ›˙Ô˘Ì ÛÙËÛ˘Ó¤¯ÂÈ· ÙȘ ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÓÙÂ-Ù·Á̤Ó˜ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÂÓfi˜ Û‡Á¯ÚÔ-ÓÔ˘ ¯¿ÚÙË. M ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÚ-Á·Û›·˜ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ì ÁÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-ÓÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜ ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ Û˘ÓÙÂÙ·Á-̤Ó˜ ÙÔÏÂÌ·˚Τ˜ Î·È ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜

Û˘ÓÙÂÙ·Á̤Ó˜ Û‡Á¯ÚÔÓ˜. MÂÙË Û‡ÁÎÚÈÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰‡Ô‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Û˘-ÓÙÂÙ·ÁÌ¤ÓˆÓ ÌÔÚ› Ó· ÚÔ-·„ÂÈ ¤Ó·˜ ÁÂÓÈÎfi˜ ÓfiÌÔ˜, ÌÈ·

Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ Û¯¤ÛË Ô˘ Ó· Ù· Û˘Ó‰¤ÂÈÎ·È Ó· ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘˜.°È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘HÌ·ı›·˜, ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ Úˆ-Ì·˚΋˜ ·گ›·˜ Ù˘ M·Î‰ÔÓ›·˜, ÔÈÙÈ̤˜ ÙÔ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Ï¿ÙÔ˘˜ ÙÔ˘¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÁÈ· ÁÓˆÛÙÔ‡˜ ÙfiÔ˘˜ ‰È·-ʤÚÔ˘Ó Î·Ù¿ ̤ÛÔ fiÚÔ 33 ÚÒÙ· ÏÂ-Ù¿ Ù˘ ÌÔ›Ú·˜ ·fi ÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ÙÈ-̤˜ Ï¿ÙÔ˘˜ ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ÙfiˆÓ. AÓÙ›-ÛÙÔȯ·, ÔÈ ÙÈ̤˜ ÙÔ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Ì‹-ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó Î·Ù¿Ì¤ÛÔ fiÚÔ 26 ÌÔ›Ú˜ Î·È 14 ÚÒÙ· ÏÂ-Ù¿ Ù˘ ÌÔ›Ú·˜ ·fi ÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ÙÈ-̤˜. Ö˜ ÙÔ ÛÊ¿ÏÌ· ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ ·˘-ÙÒÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏÔ Î·È Êı¿-

ÓÂÈ Ù· ·ÚÎÂÙ¿ ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· Û ÌÔÓ¿‰Â˜Ì‹ÎÔ˘˜. AÓ ÏÔÈfiÓ ı· ı¤Ï·Ì ӷ ÂÓÙÔ-›ÛÔ˘Ì ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ı¤ÛË ÂÓfi˜ ¿ÁÓˆ-ÛÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ÛÙËÓ HÌ·ı›· Ì ÙÔÓ ÙÚfi-Ô ·˘Ùfi, ı· ‰ÈÔÚıÒÓ·Ì ÙȘ ÙÔÏÂÌ·˚-Τ˜ Û˘ÓÙÂÙ·Á̤Ó˜ ÚÔÛı¤ÙÔÓÙ·˜ ‹·Ê·ÈÚÒÓÙ·˜ ÙȘ ·Ú·¿Óˆ ‰ÈÔÚıÒÛÂȘÌ ÌÂÁ¿ÏË Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· οÓÔ˘Ì¤ӷ ÛÊ¿ÏÌ· ‰Âο‰ˆÓ ¯ÈÏÈÔ̤ÙÚˆÓÛÙËÓ ˘ÔÏÔÁÈṲ̂ÓË Û‡Á¯ÚÔÓË ı¤ÛËÙÔ˘ ÙfiÔ˘.

O ·Ïfi˜ ·ÚÈıÌËÙÈÎfi˜ ̤ÛÔ˜ fiÚÔ˜,Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚıËΠ·Ú·¿Óˆ ˆ˜ ·Ú¿-‰ÂÈÁÌ·, ÚÔÊ·ÓÒ˜ ‰ÂÓ ·Ú¤¯ÂÈ ÈηÓÔ-ÔÈËÙÈ΋ ·ÎÚ›‚ÂÈ·. AÓÙ›ıÂÙ· Ë Û‡ÁÎÚÈ-ÛË ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ Ì ¿ÏϘ Ì·ıËÌ·ÙÈ-Τ˜ ‹ ÛÙ·ÙÈÛÙÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜, fiˆ˜ .¯.Ë ·Ï‹ ÁÚ·ÌÌÈ΋ ·ÏÈÓ‰ÚfiÌËÛË, ˯ڋÛË ÔÏ˘ˆÓ‡ÌˆÓ ‰Â˘Ù¤ÚÔ˘ ‹ ÌÂÁ·-χÙÂÚÔ˘ ‚·ıÌÔ‡, Ô ·Â˘ı›·˜ ÌÂÙ·-Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÒÓ Û˘ÓÙÂ-Ù·ÁÌ¤ÓˆÓ ÛÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ Î.¿. ™Â οıÂÂÚ›ÙˆÛË Î·Ù·Ï‹ÁÔ˘Ì Û ÌÈ· Ì·ıË-Ì·ÙÈ΋ Û¯¤ÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÈÛ¿ÁÔ˘ÌÂÙȘ ÙÔÏÂÌ·˚Τ˜ Û˘ÓÙÂÙ·Á̤Ó˜ ÂÓfi˜¿ÁÓˆÛÙÔ˘ ÙfiÔ˘ Î·È ÚÔ·ÙÔ˘Ó ÔÈÛ‡Á¯ÚÔÓ˜ Û˘ÓÙÂÙ·Á̤Ó˜ Ù˘ ı¤Û˘ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙfiÔ˘. øÛÙfiÛÔ, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈηÓfiÓ·˜ ÁÈ· ÙË ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË Ù˘ÌÈ·˜ ‹ Ù˘ ¿ÏÏ˘ ÌÂıfi‰Ô˘ - ÂÚÈÛÛfi-ÙÂÚÔ Â›Ó·È ı¤Ì· Ú·ÎÙÈ΋˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜Î·È ‰ÈÂÚ‡ÓËÛ˘ ¤ÙÛÈ, ÒÛÙ ӷ ¤¯Ô˘ÌÂÙ· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ÛÊ¿ÏÌ·Ù·, Ù· ÔÔ›· ¿-ÓÙˆ˜ Â›Ó·È Ù˘ Ù¿Í˘ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙˆÓÌÂÚÈÎÒÓ ÚÒÙˆÓ ÏÂÙÒÓ Ù˘ ÌÔ›Ú·˜.

T¤ÏÔ˜, Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë Î¿ı È-ı·Ó‹ ËÁ‹ ÛÊ·ÏÌ¿ÙˆÓ, ÚÔ·ÙÂÈ fiÙÈË ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÙÔÔı¤ÙËÛ˘ ÂÓfi˜ ¿ÁÓˆ-ÛÙÔ˘ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÔ‡ ÙÔˆÓ˘Ì›Ô˘ ÛÙÔÛ‡Á¯ÚÔÓÔ ¯¿ÚÙË Ì ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ô˘ÂÚÈÁÚ¿ÊËΠ·Ú·¿Óˆ, ‰‡ÛÎÔÏ· ı·Â›Ó·È ηχÙÂÚË ·fi 20-30 ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ·.EÙÛÈ, ÔÈ ÙfiÔÈ Ô˘ ·Ó·ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ¶ÙÔÏÂ-Ì·›Ô˜ ÛÙÔ˘˜ ›Ó·Î˜ Ù˘ °ÂˆÁÚ·ÊÈ΋˜

YÊËÁ‹Ûˆ˜ Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÎfiÌË ÁÓˆ-ÛÙÔ› Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ÂÓÙÔÈÛÙÔ‡Ó ÁÂ-ˆÁÚ·ÊÈο Û ÌÈ· ¢Ú›·, ·ÏÏ¿ Û¯ÂÙÈοηıÔÚÈṲ̂ÓË ÂÚÈÔ¯‹. H ‚·ÛÈ΋ ·˘Ù‹¤Ó‰ÂÈÍË ÌÔÚ› ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ó· ÂÏÂÁ-¯ı› ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ ηÈÓ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈ-ÛË ÙÔ˘ ¿ÁÓˆÛÙÔ˘ ÙfiÔ˘.

BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·Λιβιερ�τος E., Bαλσαμ�κη M.: «Δομκαι οργ�νωση της Γεωγραφ�ας του Πτο-λεμα�ου - H αφετηρ�α και τα σ�γχροναμ!σα για χαρτογραφικ !ρευνα», Πρα-κτικ� 1ου Eθνικο� Συνεδρ�ου Xαρτο-γραφ�ας, Θεσσαλον�κη, 1994. Mπαντ!-λας A. και Δο�κας I.: «H Mακεδον�ακατ� τον Kλα�διο Πτολεμα�ο», Eπιστη-μονικ Eπετηρ�δα Πολυτεχνικς ΣχολςA.Π.Θ., Θεσσαλον�κη, 1995.

Tsotsos G.P. and Savvaidis P.D.:«Cartographic data in Ptolemy’sGeographiki Yphegesis and the presentday coordinates - A comparative studyin the area of Central Macedonia»,18th International Conference on theHistory of Cartography, Athens, 1999.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 2 M A P T I O Y 2 0 0 0 31

χρονες συντεταγμνες

H ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ-ÎÔ‡ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ ÙÔ˘¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó·Û˘Ì‚¿ÏÂÈ ÛÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi¿ÁÓˆÛÙˆÓ ÙfiˆÓ

Tου A°∞ªŒª¡√¡∞ T™∂§ÿ∫∞

Φιλολ�γου - παλαιογρ�φου

E¡∞˜ ™À°°ƒ∞ºŒ∞˜, ª∞£∏ª∞Δπ∫Ÿ˜Î·È ÁˆÁÚ¿ÊÔ˜, Ô KÏ·‡‰ÈÔ˜¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ Î·È Ù· ÙÚ›· ¯ÂÈÚfi-

ÁÚ·Ê·, Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ·ÊȤ-ڈ̷ ·˘Ùfi. O Û˘ÁÁڷʤ·˜ ˙ÂÈ, ηٷ-ÁÚ¿ÊÂÈ ÙȘ ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÛÙÂÚÈÒÓ Î·È‰È·ÓÔÂ›Ù·È ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÔڈ̷˚΋ ·Ú-¯·ÈfiÙËÙ·, ÛÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·. T· ¯ÂÈ-ÚfiÁÚ·Ê· ·ÓÙÈηÙÔÙÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ ¤ÚÁÔÎ·È ÙË ÛΤ„Ë ÙÔ˘ Û Ôχ ÓÂfiÙÂÚ˜ÂÔ¯¤˜, ¯›ÏÈ· Î·È ¯›ÏÈ· ‰È·ÎfiÛÈ· ¯Úfi-ÓÈ· ÌÂÙ¿. O KÏ·‡‰ÈÔ˜ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜‡ÛÙÂÚ· ·fi Ôχ¯ÚÔÓ˜ ·Ú·ÙËÚ‹-ÛÂȘ Î·È ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë Î·ÙfiÚıˆÛ ӷÛÌÈÎÚ‡ÓÂÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, Ó· ÙÔÓ ÌÂÙÚ‹ÛÂÈÎ·È Ó· ÙÔÓ Û¯Â‰È·ÁÚ·Ê‹ÛÂÈ Û ›Ó·-Θ. OÏË Ë ÔÈÎÔ˘Ì¤ÓË Î·È Ë ÁÓˆÛÙ‹ÙfiÙ ÁË ÎÏÂÈṲ̂ÓË Û’ ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô. K·ÈfiÔÈÔ˜ ÎÚ·ÙÔ‡Û ·˘Ùfi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô, ÎÚ·-ÙÔ‡Û ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ.

X›ÏÈ· ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi Í·-Ó¿Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔ Êˆ˜. EÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ Ì·ıË-Ì·ÙÈÎfi˜ Î·È ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜, Ô M¿ÍÈÌÔ˜¶Ï·ÓÔ‡‰Ë˜, Ì ÙÔ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ÙÔ˘ ›-ÛÌ· Á›ÓÂÙ·È Ô ÚˆÙÂÚÁ¿Ù˘, ÒÛÙ ÔKÏ·‡‰ÈÔ˜ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ Ó· Í·Ó·ÎÂÚ‰›ÛÂÈÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. EÓ· ·Ú¯·›Ô ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ·Ó·Î¿Ï˘„ ÛÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ· Ô ·-ÙÚȿگ˘ Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ fiÏ˘ Aı·Ó¿-ÛÈÔ˜ Bã Î·È ÙÔ ¤ÛÙÂÈÏ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·-ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ÛÙÔÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·AÓ‰ÚfiÓÈÎÔ Bã. K·È ·˘Ùfi ·ÓÙÈÁÚ¿ÊÙËηÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜ Î·È Ù· ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ¯ÂÈ-ÚfiÁÚ·Ê· ¤Êı·Û·Ó Û ÔÏÏ¿ ¯¤ÚÈ·, ÂÏ-ÏËÓÈο Î·È Í¤Ó·, ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ¿ÏˆÛËÙ˘ ¶fiÏ˘. EÓ· ·fi ·˘Ù¿ Ù· ÚÒÙ· ›-Ó·È Î·È Ô ÎÒ‰Èη˜ 655 Ù˘ MÔÓ‹˜ B·-ÙÔ‰›Ô˘ ÙÔ˘ AÁ›Ô˘ OÚÔ˘˜, ÁÚ·Ì̤ÓÔ˜ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 13Ô˘ ·ÈÒÓ· Ì ÏÂÙ‹ Î·È˘ÎÓ‹ ÁÚ·Ê‹, Ì ›Ó·Î˜ ¯ÚˆÌ·ÙÈ-ÛÙÔ‡˜, ٷϷȈÚË̤ÓÔ˘˜ fï˜ ·fi ÙÔ¯ÚfiÓÔ Î·È ÙË ¯Ú‹ÛË. E›Ó·È ¤Ó· ‰Â›ÁÌ·ÙÔ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÛÙ· ¯Úfi-ÓÈ· Ù˘ ·Ï·ÈÔÏfiÁÂÈ·˜ ·Ó·Á¤ÓÓËÛ˘.T· ‰‡Ô ¿ÏÏ· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê·, Î¿Ô˘ 160Î·È 180 ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿, ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡ÓÌÈ· ¿ÏÏË ·Ó·Á¤ÓÓËÛË. A˘Ù‹Ó Ù˘ IÙ·-Ï›·˜. TÔ ¤Ó· Â›Ó·È ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ· ÙÔ˘EÏÏËÓ· ηډÈÓ¿ÏÈÔ˘ Ô˘Ì·ÓÈÛÙ‹ BËÛ-Û·Ú›ˆÓ· Î·È Û‹ÌÂÚ· ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ·fiÙ· Ï·ÌÚfiÙÂÚ· ÎÔÛÌ‹Ì·Ù· Ù˘ M·Ú-ÎÈ·Ó‹˜ BÈ‚ÏÈÔı‹Î˘ Ù˘ BÂÓÂÙ›·˜. E›-Ó·È Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÎÒ‰Èη˜ 388 ÁÚ·Ì̤-ÓÔ˜ ÛÙËÓ ÚˆÙfiÙ˘Ë ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘ ·Ú-¯·›Ô˘ ÁˆÁÚ¿ÊÔ˘ Ì ÂÚÈÛÛ‹ ÊÚÔÓÙ›-‰· Î·È ÚÔÛÔ¯‹ ·fi ÙÔÓ Îˆ‰ÈÎÔÁÚ¿ÊÔIˆ¿ÓÓË PÒÛÔ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ 1454 ÌÂ

1455. TÔ ¿ÏÏÔ, Ô ·ÚÈÛÈÓfi˜ Ï·ÙÈÓÈÎfi˜ÎÒ‰Èη˜ 10764, Â›Ó·È ÊÈÏÔÙ¯ÓË̤ÓÔ˜ÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ ™ÈÏ‚¿ÓÔ ÓÙ’ EÌÔ-ÏÈ ÙÔ 1490 Î·È ÙÔÓ Î·Ù›¯Â Ô ·Ó‹Û˘¯Ô˜Î·È ÂÚÈÂÙÂÈ҉˘ AÓÙÚ¤· M·Ù¤ÔAÎÔ˘·‚›‚·, ‰Ô‡Î·˜ ÙÔ˘ AÙÚÈ Î·È Ì·Ú-΋ÛÈÔ˜ ÙÔ˘ MÈÙfiÓÙÔ ÛÙËÓ IÙ·Ï›·. A˘-Ùfi˜ Ô ÎÒ‰Èη˜ ·ÔÙÂÏ› Ì›· ·fi ÙȘ ÈÔÏ·ÌÚ¤˜ Î·È ÂÎÏÂÙ˘Ṳ̂Ó˜ ÂΉԯ¤˜ÙÔ˘ Ï·ÙÈÓÈÎÔ‡ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘.

K·È Ù· ÙÚ›· ·˘Ù¿ ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ·-ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Â‰Ò Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ù˘ٷ˘Ùfi¯ÚÔÓ˘ ·ÓÔÌÔÈfiÙ˘Ë˜ ¤Î‰Ô-Û‹˜ ÙÔ˘˜ ÙÔ 1998. T· ‰‡Ô ÂÏÏËÓÈο¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ÔÊ›ÏÔ-ÓÙ·È ÛÙË ÚËÍÈΤÏ¢ıË ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·ÙÔ˘ ÂΉÔÙÈÎÔ‡ Ô›ÎÔ˘ «MI§HTO™» ηÈÛ˘Óԉ‡ÔÓÙ·È ·fi ÂÚÈÛÔ‡‰·ÛÙ˜ÂÈÛ·ÁˆÁ¤˜ ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈ-ÛÙËÌ›Ô˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ ™ˆÙ‹ÚË K·‰¿,Ù˘ ·Ï·ÈÔ‚È‚ÏÈÔÏfiÁÔ˘ §ÂˆÓfiÚ·˜ N·-‚¿ÚÈ, ÙÔ˘ ‰È¢ı˘ÓÙ‹ Ù˘ M·ÚÎÈ·Ó‹˜BÈ‚ÏÈÔı‹Î˘ M·Ú›ÓÔ ZfiÚ˙È, Ù˘ ÂÈÌÂ-Ï‹ÙÚÈ·˜ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ Ù˘ ›‰È·˜ ‚È‚ÏÈÔ-ı‹Î˘ ™Ô‡˙È M·ÚÎfiÓ, ηıÒ˜ Î·È ·fi·Ï·ÈÔÁÚ·ÊÈ΋ ÌÂÙ·ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÚÒ-ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Ù˘ °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ Î·È ·fiÙ· ‰‡Ô ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ·fi ÙÔÓ ˘ÔÁÚ¿-ÊÔÓÙ·. TÔ Ï·ÙÈÓÈÎfi ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÙÔÔÔ›Ô ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ EıÓÈ΋ BÈ‚ÏÈÔ-ı‹ÎË Ù˘ °·ÏÏ›·˜, ÂΉfiıËΠ·fi ÙÔÓÂΉÔÙÈÎfi Ô›ÎÔ «ANTHESE» Ì ÂÌÂÚÈ-Ûٷو̤ÓË Î·È ‰ÈÂÍÔ‰È΋ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹Ù˘ ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤Ó˘ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶ÙÔ-ÏÂÌ·›Ô˘ ηıËÁ‹ÙÚÈ·˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹-ÌÈÔ Ù˘ TÔ˘ÏÔ‡˙ Germaine Aujac.

AÓ Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÈÎÔÛÈÂÓÙ·ÂÙ›· ÙÔ˘15Ô˘ ·ÈÒÓ· Ì ÙȘ ·ÏÏ¿ÏÏËϘ ·ÓÙÈ-Áڷʤ˜ Î·È ¤ÓÙ˘Â˜ Ï·ÙÈÓÈΤ˜ ÂΉfiÛÂȘÙ˘ «°ÂˆÁÚ·ÊÈ΋˜ YÊ‹ÁËÛ˘» ‰›Î·È·¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÙËΠ·fi ÙÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜Ù˘ ÁˆÁÚ·Ê›·˜ Î·È ¯·ÚÙÔÁÚ·Ê›·˜ ˆ˜ÙÔÏÂÌ·˚΋ ·Ó·Á¤ÓÓËÛË, ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1998·ÓÙ¿ÍÈ· ÌÔÚ› Ó· ‰ÈÂΉÈ΋ÛÂÈ ÙÔÓ ›‰ÈÔ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi. OÈ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ʈÙÔ-ÁÚ·ÊÈΤ˜ Î·È Ù˘ÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜Î·È Ë ÚfiÔ‰Ô˜ ÙˆÓ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÒÓ ÌÂÏÂ-ÙÒÓ ¤ÊÂÚ·Ó Í·Ó¿ ÛÙÔ ÚÔÛ΋ÓÈÔ ÙÔ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÁˆÁÚ¿ÊÔ˘ fi¯È ÌfiÓÔÁÈ· Ó· ÙÔ ÂÎÙÈÌ‹ÛÔ˘Ì ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÙÔı·˘Ì¿ÛÔ˘ÌÂ.

Tρεις πανομοι�τυπες εκδ�σεις

Γεωγραφικ�Yφ�γησις

™ËÌ›ˆÛË EÙ¿ HÌÂÚÒÓ: K·ıÔÚÈÛÙÈ΋ ‹Ù·Ó ÛÙÔ ·ÊȤڈ-Ì· ·˘Ùfi Ë Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ Î. °°ÈÈÒÒÚÚÁÁÔÔ˘̆ TTfifiÏÏÈÈ··. E˘¯·ÚÈÛٛ˜ÔÊ›ÏÔ˘Ì ›Û˘ ÛÙÔÓ Î. AAÁÁ··Ì̤¤ÌÌÓÓÔÔÓÓ·· TTÛÛÂÂÏÏ››Îη·. TËÓ ÂÈ-ÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË ÙÔ˘ ·ÊÈÂÚÒÌ·ÙÔ˜ ÛÙ‹ÚÈÍ·Ó ÔÈ ÂΉÔÙÈÎÔ› Ô›-ÎÔÈ MMII§§HHTTOO™™ Î·È AANNTTHHEESSEE, ı¤ÙÔÓÙ·˜ ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹Ì·˜ ÙȘ ÂÍ·ÈÚÂÙÈΤ˜ ·ÓÔÌÔÈfiÙ˘Â˜ ÂΉfiÛÂȘ ÙÔ˘˜ Ù˘ °Â-ˆÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘. TÔ˘˜ ¢¯·ÚÈÛÙÔ‡ÌÂ.

H O χ�ρτης της Iσπαν�ας σε τρεις διαφορετικ�ς αποδ�σεις, απ� ισ�ριθμα χει-ρ�γραφα της Γεωγραφ�ας του Πτολεμα�ου: Eπ�νω, απο τον κ�δικα 655 τηςMον�ς Bατοπαιδ�ου (τ�λη 13ου αι.), στο μ�σο, απ� τον ελληνικ� κ�δικα 388,που κοσμε� σ�μερα τη Mαρκιαν� Bιβλιοθ�κη της Bενετ�ας (1454–55), καικ�τω, απ� τον Parisinus latinus 10764 (1490) που βρ�σκεται στην Eθνικ�Bιβλιοθ�κη της Γαλλ�ας.