การใช้แพลงก์ตอนพืชเป็นดัชนี...

การใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภาพนา

ในอางนฤบดนทรจนดา จงหวดปราจนบร (พ.ศ. 2560)

โดย

นางสาวศรสมร สทธกาญจนกล นางสาวจงกลณ วรรณเพญสกล

ฝายเคม

สวนวจยและพฒนาดานวทยาศาสตรและสงแวดลอม

สานกวจยและพฒนา

การใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภาพนาในอางนฤบดนทรจนดา จงหวดปราจนบร

(พ.ศ. 2560)

บทคดยอ การใช แพลงก ตอน พช เป นด ชน บ งช คณ ภ าพน า ใน อางนฤบด นทรจนดา จงหวดปราจนบร มวตถประสงคเพอศกษาชนดและปรมาณของแพลงกตอนพชในอางเกบนา นฤบดนทรจนดา และ เพอศกษาคณภาพนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ซงกาหนดจดเกบตวอยางแพลงกตอนพช จานวน 4 จดเกบ และ กาหนดจดเกบตวอยางนา จานวน 13 จดเกบ โดยเกบตวอยางระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 ถงเดอนกนยายน 2560 สามารถสรปผลการศกษาไดดงน

ผลการศกษาพบ แพลงกตอนพชทงหมด 5 ดวชน 50 ชนด มปรมาณรวมเทากบ 723,219 เซลลตอลตร จดใน ดวชน Chlorophyta มากทสด 35 ชนด รองลงมาคอ ดวชน Euglenophyta มจานวน 7 ชนด ดวชน Chrysophyta จานวน 5 ชนด ดวชน Pyrrophyta จานวน 2 ชนด และ ดวชน Cyanophyta พบจานวนนอยท สดคอ 1 ชนด โดยพบชนดเดนบร เวณห วยคาภ คอ Staurastrum frangens Irenee-Marie (22,260 เซลล/ลตร) และ Peridinium sp. (14,310 เซลล/ลตร) บรเวณหวยโสมง พบชนดเดนคอStaurastrum frangens Irenee-Marie (54,285 เซลล/ลตร) และ Staurastrum paradoxum Meyen ex Ralfs (12,775 เซลล/ลตร) บรเวณหวยนาเยน พบชนดเดนคอStaurastrum frangens Irenee-Marie (106,925 เซลล/ลตร) Fragilaria crotonensis Kitton (20,985 เซลล /ลตร) และ Staurastrum paradoxum Meyen ex Ralfs (12,660 เซลล /ล ตร) Peridinium sp. (11,485 เซลล/ลตร) บรเวณ outlet พบ Staurastrum frangens Irenee-Marie (68,195 เซลล/ลตร) Staurastrum gutwinskii Bernard (1 9 ,6 15 เซลล /ล ตร) แ ล ะStaurodesmus mamillatus (Nordst.) Teil. (14,955 เซลล /ลตร) การจดระดบชนน าโดยใชชนดเดนของแพลงกตอนพช ชนด Staurastrum sp. สามารถบงบอกถงระดบชนนาทมระดบสารอาหารนอยถงปานกลาง ชนด Staurodesmus sp. บงบอกถงระดบชนนาทมระดบสารอาหารนอย ชนด Fragilaria sp. บงบอกถงระดบชนนาทมระดบสารอาหารปานกลาง สอดคลองกบปรมาณสารอาหารไนโตรเจนรวม (TN) และปรมาณสารอาหารฟอสฟอรสรวม (TP) ในอางเกบนานฤบดนทรจนดา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารตาม OECD ทง TN และ TP สามารถจดอยในระดบปานกลางถงสง และจากการประเมนคณภาพนาโดยใชแพลงกตอนในรปแบบ AARL-PP Score สามารถจดระดบคณภาพนาไดในระดบปานกลาง (mesotrophic status) สอดคลองกบคาดชนความหลากหลายของแพลงกตอนพช ทมคาเทากบ 1.25 ซงบงชคณภาพนาในระดบนาเสยปานกลาง สาหรบคณภาพนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดา พบวา อณหภมของนา คาความเปนกรด-ดาง คาความนาไฟฟา ความขนของนา ปรมาณออกซเจนละลายนา ปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจน อยในเกณฑมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน ประเภทท 3 สามารถใชประโยชนเพอการอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกตและผานกระบวน การปรบปรงคณภาพนาทวไปกอน

กตตกรรมประกาศ

การศกษาวจยครงนสาเรจลลวงดวยด ผวจยขอกราบขอบพระคณ บคคล และกลมบคคลตางๆ ทไดกรณาใหคาปรกษา แนะนา ชวยเหลอ อยางดยง ทงในดานวชาการ และดานการดาเนนการวจย อาทเชน คณวมลมาศ สตารตน หวหนาฝายเคม สวนวจยและพฒนาดานวทยาศาสตรและสงแวดลอม สานกวจยและพฒนา ในฐานะทปรกษาโครงการฯ พรอมทงใหความอนเคราะหในดานเครองมอ สารเคม และยานพาหนะในการเกบตวอยาง ตลอดจนเจาหนาททกทาน ในฝายเคม สวนวจยและพฒนาดานวทยาศาสตรและสงแวดลอม สานกวจยและพฒนา คณณฐศษฎ ภรมยไกรภกด หวหนาหนวยวศวกรรมบรหาร คณทองหลอ กงแกว ชางกอสราง ช3 และเจาหนาทสานกงานกอสรางชลประทานขนาดใหญท 7 ทกทาน ทใหความชวยเหลอในดานขอมลเบองตนพรอมทงอานวยความสะดวกในการเกบตวอยาง

คณะผวจย

ก

สารบญ

หนา

บทคดยอ กตตกรรมประกาศ สารบญ ก สารบญตาราง ค สารบญภาพ ง บทท 1 บทน า 1.1 ความส าคญและทมาของปญหา 1 1.2 วตถประสงค 2 1.3 ขอบเขตการศกษา 2 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 2

2 วรรณกรรมทเกยวของกบการศกษา 2.1 ความรเกยวกบแพลงกตอนพช 3 2.2 คณสมบตบางประการทมผลตอการเจรญของแพลงกตอนพช 5 2.3 งานวจยทเกยวของกบการใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคญภาพน า ในตางประเทศ 10 2.4 งานวจยทเกยวของกบการใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคญภาพน า ในประเทศไทย 10 3 วธด าเนนการศกษา 3.1 พนทศกษาและการก าหนดจดเกบตวอยางน า 13 3.2 การเกบตวอยาง 13 3.3 การวเคราะหคณภาพน า 14 3.4 การวนจฉยแพลงกตอนพช 15 3.5 การวเคราะหขอมล 15 3.6 ระยะเวลาในการศกษา 16 4 ผลการศกษา 4.1 ปรมาณและการเปลยนแปลงตามฤดกาลของธาตอาหารไนโตรเจน และฟอสฟอรสในน า 17 4.2 การวเคราะหปจจยหลกของธาตอาหารของพชตอการเจรญเตบโต ของสาหราย 34 4.3 คณภาพน าในอางเกบน านฤบดนทรจนดา 35

ข

สารบญ (ตอ)

หนา

4 ผลการศกษา (ตอ) 4.4 การศกษาชนดและปรมาณแพลงกตอนพชในอางเกบน านฤบดนทรจนดา 41 4.5 การจดระดบคณภาพน าในอางเกบน านฤบดนทรจนดา 44 4.6 ความเหมาะสมของคณภาพน าส าหรบการใชประโยชนในดานตางๆ 51 4.7 ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะ 52

5 บทสรป 53 เอกสารอางอง 55 ภาคผนวก 60

ค

สารบญตาราง

ตารางท หนา

3.1 ดชนคณภาพน าและวธการวเคราะห 14 4.1 ปรมาณไนโตรเจนรวมและฟอสฟอรสรวมโดยเฉลยในอางเกบน านฤบดนทรจนดา ระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 - เดอนกนยายน 2560 34 4.2 อตราสวนระหวางปรมาณไนโตรเจนรวมตอฟอสฟอรสรวม ระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 - เดอนกนยายน 2560 35 4.3 ปรมาณอออนหลกโดยเฉลย (%) ทระดบผวน าและระดบทองน า ในอางเกบน านฤบดนทรจนดา ระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 - เดอนกนยายน 2560 39 4.4 จ านวนของแพลงกตอนพช (เซลลตอลตร) ในแตละดวชนทส ารวพบ ในอางเกบน านฤบดนทรจนดา แยกตามจดเกบ 44 4.5 ความเหมาะสมของคณภาพน าในอางเกบน านฤบดนทรจนดา ส าหรบการใชประโยชนในดานตางๆ 51

ผ.1 มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน 61 ผ.2 การจดชนน าตามระดบความมากนอยของฟอสฟอรสรวม ไนโตรเจน คลอโรฟลล เอ และความลกทแสงสองถง 64 ผ.3 ชวงคณภาพน าตามดชนตวแปรในทะเลสาบเขตรอน 65 ผ.4 ชนดเดนของแพลงกตอนพชตามการจดระดบชนน า 65 ผ.5 การจดชนน าตามระดบความมากนอยของสารอาหาร คณสมบตทางกายภาพ เคม และชวภาพบางประการ แพลงกตอนพชทเปนชนดเดนและแพลงกตอนพช ทพบเหนไดทวไปในชนน าระดบตาง ๆ 66 ผ.6 คะแนนคณภาพน าตามระดบสารอาหาร (trophic level) และคณภาพน าทวไป 68 ผ.7 คะแนนแพลงกตอนพชชนดเดนตามระดบสารอาหาร 69

ง

สารบญภาพ

ภาพท หนา

3.1 แผนทแสดงจดเกบตวอยางน า 16 4.1 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 1 18 4.2 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 2 19 4.3 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 5 19 4.4 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 6 20 4.5 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 9 21 4.6 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 10 21 4.7 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 11 22 4.8 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 12 22 4.9 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 13 23 4.10 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 3 23 4.11 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 4 24 4.12 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 7 24 4.13 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 8 25 4.14 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 1 26 4.15 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 2 26 4.16 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 5 27 4.17 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 6 28 4.18 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 9 28 4.19 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 10 28 4.20 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 11 29 4.21 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 12 30 4.22 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 13 30 4.23 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 3 31 4.24 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 4 31 4.25 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 7 32 4.26 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 8 32 4.27 ปรมาณไนโตรเจนรวมโดยเฉลย ของตวอยางน า ทง 13 จด ทระดบผวน า และระดบทองน า 33 4.28 ปรมาณฟอสฟอรสรวมโดยเฉลย ของตวอยางน า ทง 13 จด ทระดบผวน า และระดบทองน า 33

จ

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา

4.29 อณหภมของน าโดยเฉลย ทระดบผวน า และระดบทองน า 36 4.30 ความเปนกรด-ดางของน าโดยเฉลย ทระดบผวน า และระดบทองน า 37 4.31 ความน าไฟฟาของน าโดยเฉลย ทระดบผวน า และระดบทองน า 37 4.32 ความขนของน าโดยเฉลย ทระดบผวน า และระดบทองน า 38 4.33 คาออกซเจนละลายของน าโดยเฉลย ทระดบผวน า และระดบทองน า 40

4.34 คาไนเตรท-ไนโตรเจนของน าโดยเฉลย ทระดบผวน า และระดบทองน า 41 4.35 จ านวนชนดของแพลงกตอนพชทพบในอางเกบน านฤบดนทรจนดา 42 4.36 ปรมาณของแพลงกตอนพชแตละกลมทพบในอางเกบน านฤบดนทรจนดา 42 4.37 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ Division Chrysophyta และ Division Pyrrophyta 45 4.38 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ Division Euglenophyta 46 4.39 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ Division Cyanophyta และ Division Chlorophyta 47 4.40 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ Division Chlorophyta 48 4.41 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ Division Chlorophyta 49 4.42 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ Division Chlorophyta 50

บทท 1 บทน ำ

1.1 ควำมส ำคญและทมำของปญหำ

แพลงกตอน (Plankton) เปนกลมพชและสตวขนาดเลกรวมทงไขและตวออนทลองลอยอย ในน า เคล อนท ตามแรงพดพาของกระแสน าหรอเคล อนท ได ด วยตนเองบ างเลกนอย แพลงกตอนมบทบาทสาคญในหวงโซอาหารและกอใหเกดความผนแปรของระบบนเวศแหลงนานนแพลงกตอนจดเปนผลผลตชนปฐมภมของแหลงนา (Boney, 1975) มคลอโรฟลลภายในเซลลไวชวยในการสงเคราะหแสง เพอเปลยนอนนทรยวตถเปนอนทรยวตถ เปนอาหารธรรมชาตทสาคญของปลาและสตวนาอนๆ ทมคณคาทางเศรษฐกจหลายชนด ทงในระยะตวออนหรอตวเตมวยถงแมจะมสตวนาบางชนดอาศยสตวทมขนาดเลกกวาเปนอาหารกตาม แตเมอศกษาตามลาดบขนไปแลวจะพบวาสตวนาสวนใหญจะตองกนแพลงกตอนพชเปนอาหารในระยะหนงของวงจรชวต แพลงกตอนพชจงเปนอาหารพนฐานทสาคญในหวงโซอาหารของสตวนา (ลดดา, 2544; Round, 1973)

แพลงกตอนพช (Phytoplankton) เปนส งมชวตทมศกยภาพสง และแตละชนดมความสามารถเจรญตอสภาพแวดลอมทตางกน สามารถพบแพลงกตอนพชไดทงในนาทะเล นากรอย และนาจด การกระจายของแพลงกตอนพชพบวา มการกระจายอยทวโลก พบไดทวไปทงในเขตอบอนและเขตรอน นอกจากนชนดของแพลงกตอนพชยงสามารถใชเปนตวบงชคณภาพนาไดเหตผลเนองจากแพลงกตอนพชมวงจรชวตสน จงตอบสนองตอสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไดอยางรวดเรว (APHA-AWWA-WPCF, 1992) สอดคลองกบ ยวด (2550) ทกลาววา แพลงกตอนพช มความไวตอการเปลยนแปลงของอนทรยสารทมปรมาณนอยซงวธทางเคมตรวจวดไมได และ สามารถตรวจสภาพแวดลอมทดาเนนมากอนวนททาการศกษาได

อางเกบนานฤบดนทรจนดาเปนอางเกบนาทสรางแลวเสรจใหมๆ แตมการสารวจพบ แพลงกตอนพช โดยมความหนาแนนคอนขางสง จากการศกษาแพลงกตอนในลานาหวยโสมง ชวงเดอนธนวาคม 2549 ถง เดอนกรกฎาคม 2550 พบบรเวณทายนามความหนาแนนมากจดอยในสภาพระดบสารอาหารสง พบทงสาหรายสเขยวแกมนาเงน และสาหรายสเขยว ตอมาป 2554 พบ แพลงกตอนพช บรเวณจดบรรจบระหวางหวยโสมงกบหวยนาเยน ในชวงฤดหนาวพบความหนาแนนคอนขางสง โดยมปรมาณรวม 573,600 ตว/ลบ.ม. มคาดชนความหลากหลายทางชนดพนธ เทากบ 1.57 ในชวงฤดรอน พบปรมาณรวม 395,200 ตว/ลบ.ม. มคาดชนความหลากหลายทางชนดพนธ เทากบ 1.92 จากคาดชนความหลากหลายนแสดงใหเหนวา คณภาพนาเรมมสภาพเสอมโทรม สาหรบแพลงกตอนพชบางชนดสามารถใชเปนตวบงชถงปรมาณแรธาตอาหารในแหลงนานนได เชน แพลงกตอนพชพวกไดอะตอมสกล Thalassiosira และ Chaetoceros เปนเครองชใหทราบวาแหลงนาบรเวณนนเปนแหลงนาทมธาตอาหารสมบรณ แตถาพบไดอะตอมสกล Rhizosolenia และ Planktoniella เปนเครองชใหทราบวาเปนบรเวณทมแรธาตอาหารตาและมสตวนานอย (ลดดา, 2544)

เนองจากแพลงกตอนพชเปนสงมชวตทมศกยภาพสง และแตละชนดมความสามารถเจรญตอสภาพแวดลอมทตางกน จงเหมาะสาหรบนาไปประเมนคณภาพนารวมกบคณภาพนาทางกายภาพและเคม การศกษาโดยการใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภาพนาในครงน เพอเปนขอมลในการ

2

บรหารจดการนา เพอลดปญหาการแพรระบาดของสาหราย รวมถงเพอทราบแนวโนมของการเกดสาหรายบมในอนาคต ซงจะสงผลตอการใชประโยชนของแหลงนาและอายการใชงานของอางเกบนา 1.2 วตถประสงค 1.2.1 เพอศกษาชนดและปรมาณของแพลงกตอนพชในอางเกบนานฤบดนทรจนดา 1.2.2 เพอศกษาคณภาพนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดา 1.2.3 เพอหาสารอาหารท เปนปจจยจากด (limiting factor) ตอการเจรญเตบโตของสาหราย 1.3 ขอบเขตของกำรวจย

การศกษาการใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภาพนาในอางนฤบดนทรจนดา จงหวดปราจนบร ในครงนเปนการวจยเชงสารวจ เพอศกษาในประเดนตางๆ ดงน

1.3.1 ศกษาชนดและปรมาณของแพลงกตอนพชในอางเกบนานฤบดนทรจนดา เกบตวอยางนา โดยการสมตวอยางตามจดเกบทกาหนด 2 ระดบ คอ ระดบความลกแสงสองถง และระดบความลกแสงสองไมถง

1.3.2 ศกษาคณภาพนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ไดแก ความเปนกรด-ดาง ความนาไฟฟา ความขน ปรมาณออกซเจนละลาย สารอาหารไนโตรเจนและฟอสฟอรส

1.3.3 วเคราะหปจจยจากด (limiting factor) ทมผลตอการเจรญเตบโตของสาหราย ประชากร กลมตวอยาง กลมตวอยางแพลงกตอนพชททาการวจย: จากสณฐานของอางเกบนานฤบดนทรจนดา สามารถกาหนดจดเกบตวอยางได 4 จด กลมตวอยางนาททาการวจย: สามารถกาหนดจดเกบตวอยางได 13 จด ระยะเวลาศกษา: ดาเนนการตงแตเดอนพฤศจกายน 2559 – เดอนกนยายน 2560

1.4 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

ขอมลทไดจากการศกษาชนดและปรมาณแพลงกตอนพชในอางเกบนานฤบดนทรจนดา สามารถใชเปนขอมลเบองตนเพอบงบอกสถานภาพของแหลงนา ทาใหทราบถงสภาวะการณคณภาพนา ในเรองระดบความเขมขนของปรมาณสารอาหารทเปนธาตอาหารปจจยหลกในการระบาดของวชพชนา และสาหรายชนตา รวมถงขอมลปจจยแวดลอมทเออตอการเจรญเตบโต เพอเปนการเฝาระวงการแพรระบาดของแพลงกตอนพช และ ใชในการบรหารจดการนา ใหคณภาพนามความเหมาะสมสาหรบใชประโยชนในดานตางๆ

3

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของกบกำรศกษำ

2.1 ควำมรเกยวกบแพลงกตอนพช แพลงกตอนพช (Phytoplankton) เปนสงมชวตขนาดเลกทลองลอยอยในนาสดแตคลนลม

จะพดพาไป มคลอโรฟลลในเซลลจงจดเปนผผลตขนปฐมภมในระบบนเวศทาการสงเคราะหดวยแสง เพอเปลยนแปลงสารอนนทรยเปนสารอนทรย แพลงกตอนพชประกอบดวยสาหรายขนาดเลกทอาศยอย ในน า พบไดท งในน าทะเล น ากรอย และน าจด การกระจายของแพลงกตอนพชพบวา มการกระจายอยทวโลก พบไดทวไปทงในเขตอบอนและเขตรอน การจดหมวดหมแพลงกตอนพชตามระบบของ Christensen (1996) อางองจากลดดา (2544) โดย Christensen จาแนกกลมของแพลงกตอนพชโดยใชชนดของคลอโรฟลล เปน เกณฑซ งมอย 3 ดวชน คอ Division Cyanophyta ม คลอโรฟ ลล เอ อย างเด ยว Division Chlorophyta ม คลอโรฟ ลล เอ และบ และ Division Chromophyta มคลอโรฟลล เอ และซ ลดดา (2544) ไดแบงแพลงกตอนพชเปน 7 Division คอ Division Cyanophyta (สาหรายสเขยวแกมนาเงน) Division Chlorophyta (สาหรายสเขยว) Division Bacillariophyta (ไดอะตอม) Division Chrysophyta (สาหร ายส เข ยวแกม เหล อง) Division Pyrrhophyta (ได โน แฟลก เจล เล ต ) Division Euglenophyta (ย ก ล น อ ย ด ) แ ล ะ Division Cryptophyta (ครพโตโมเเนด) ซงมรายละเอยดดงน

2.1.1 Division Cyanophyta (สาหรายส เขยวแกมน าเงน) มลกษณะโครงสรางของนวเคลยสคลายคลงกบนวเคลยสของแบคทเรย และยงมคณสมบตตรงไนโตรเจนจากอากาศได เชนเดยวกบแบคทเรยทสามารถตรงไนโตรเจนได นอกจากนนยงมคณสมบตคลายแบคทเรย เพราะสาหรายชนดนมคลอโรฟลล เอ และมการปลอยออกซเจนสสงแวดลอมจากกระบวนการสงเคราะหดวยแสง ซงไมพบในแบคทเรย (ลดดา, 2544; ยวด, 2549) จากการพบซากดกดาบรรพ (fossil) ในยค Archaeozoic เปนเวลามากกวา 2 พนลานปมาแลว ทาใหเขาใจวาสาหรายในดวชนน เปนสงมชวตทโบราณทสดในบรรดาสงมชวตทงหลายทมคลอโรฟลลอยในเซลล และสามารถพบสาหรายพวกนในบรเวณทมอณหภมสงมาก เชน ในบอนาพรอน หรอบรเวณทมอากาศหนาวเยน เชน ในหมะ หรอบรเวณขวโลก ทงนอาจจะเนองมาจากเซลลสาหรายชนดนมเมอก (gelatinous sheath) หมจงสามารถเกบความชนไวในเซลล และสามารถเปนฉนวนกนความรอนและความเยนใหกบเซลลได อกประการหนงโมเลกลของโปรตนภายในโปรโตพลาสซมจบตวกนแนน จงอาจจะเปนเหตชวยใหเซลลมชวตอยไดนาน (ยวด, 2549)

2.1.2 Division Chlorophyta (สาหรายสเขยว) สาหรายสเขยวนสวนใหญมสเขยวเหมอนหญา (grass-green algae) ทงนเพราะภายในคลอโรพลาสตมรงควตถพวกคลอโรฟลลทง เอ และบ จานวนมาก ซงจะบดบงรงควตถสอนๆไว นอกจากนนกมรงควตถพวกแคโรทนและแซนโธฟลลอกหลายชนด รงควตถทงหมดอยในคลอโรพลาสต ซงมรปรางหลายแบบ คณสมบตเหลานสามารถนามาจดจาแนกสาหรายไดอยางชดเจน ซงสาหรายชนดนจะพบไดทวไปแทบทกหนทกแหง ประมาณกนวา 10% ของสาหรายสเขยวทงหมดเปนสาหรายทะเล สวนอก 90% ของสาหรายทเหลอจะเปนสาหรายนาจด หรอสาหรายทขนอยภายใตสภาพแวดลอมทเปนอากาศกได สาหราย ทอยในนาจดอาจจะเจรญอยในนาตนๆ หรอนาลกทแสงสองถง และหลายชนดมสภาพเปนแพลงกตอนพช บางชนดก

4

ขนอยบนกอนหน ทราย โคลน เปลอกหอย บนพช สตวอน หรอเจรญอยในพช หรอในสตวอนกได อาจจะขนอยในดน หรอในเปลอกไมบางชนด สปอรอาจจะปนมากบฝนละออง และบางชนดอาจจะพบอยในหมะ หรอนาแขงกได (กาญจนภาชน, 2527; ยวด, 2549)

2.1.3 Division Bacillariophyta (ไดอะตอม) สาหรายในกลมนมชอสามญวา ไดอะตอม ลกษณะเปนเซลลเดยว หรอตอกนเปนเสนสายคลายโซอยางหลวมๆ สวนลกษณะของเซลลเดยวประกอบดวยฝาหรอฟรสตล (frustule) 2 ฝามาครอบเหลอมกนคลายจานเลยงเชอ ฟรสตลมสมมาตรแบบรศม หรอแบบซกซายขวาเทากน สของไดอะตอมเปนสของคลอโรพลาสตทมสเหลองสมจนถงสนาตาล ผนงเซลลเปนสารเพกตนซงมซลกาเขาไปแทรกอย บนผนงเซลลมลวดลายลวดลายนสามารถใชจาแนกชนดของไดอะตอมได สวนใหญดารงชวตเปนแพลงกตอนพช หรอบางจนส จะเกาะตามวตถพนทองนา หรอเกาะตามพนนาและสาหรายขนาดใหญชนดอนๆ มการกระจายไดทงในนาจดและนาเคม เนองจากผนงเซลลของไดอะตอมเปนสารซลกาสลายตวไดยาก เมอไดอะตอมในทะเลไดตายจะตกเปนตะกอนทบถมนานนบลานป เรยกซากเหลานวา ไดอะโตไมทหรอไดอะโตมาเชยสเอรธ (diatomite or diatomaceous earth) ประกอบดวย สารซลกอนไดออกไซดประมาณ 95% นามาใชประโยชนในอตสาหกรรมได เชน ผลตภณฑเครองกรองนายาตางๆ เนองจากไมทาปฏกรยากบสารทกรอง สามารถใชเปนฉนวนกนความรอนในอปกรณไฟฟา สวนผสมในผงขดเงาโลหะตางๆ และผสมใน ยาสฟน (ยวด, 2549)

2.1.4 Division Chrysophyta (สาหรายสเขยวแกมเหลอง) มลกษณะเปนเซลลเดยว หรอเซลลอาจอยกนเปนกลม เซลลอาจมแฟลกเจลลม หรอไมมแฟลกเจลลม ผนงเซลลมลวดลายและอาจเปน สารซลกา การจดจาแนกใชตามระบบของ Bold และ Wynne (1985) อางองจากยวด (2549) ดงนนการจดจาแนกดวชนครสโซไฟตาจงตองรวมเอากลมสาหรายสนาตาลแกมทอง (golden-brown algae) สาหรายสเขยวแกมเหลอง (yellow-green algae) และไดอะตอม (diatom) มาอยดวชนเดยวกน แมวารปรางลกษณะหลายอยางของเซลลสาหรายทงสามกลมจะแตกตางกน แตมลกษณะสาคญรวมกนคอ การมรงควตถแคโรทนอยดมากกวาคลอโรฟลล อาหารสะสมเปนครสโซลามนาแรน รวมทงลกษณะยอยทแตกตางของสาหรายทงสามกลมคอ ปรมาณของรงควตถทมในคลอโรพลาสตเชน ชนด และปรมาณของคลอโรฟลล แคโรทนอยด และแซนโทฟลล โดยแบงออกเปน 3 คลาส คอ Class Chrysophyceae, Class Xanthophyceae และ Class Bacillariophyceae (ลดดา, 2544; ยวด, 2549)

2.1.5 Division Pyrrhophyta (ได โนแฟลกเจลเลต) มล กษณ ะเปน เซลล เด ยวและ มแฟลกเจลลม ใชในการเคลอนท นอกจากนยงมสาหรายกลมครพโตไฟต (cryptophytes) กจดอย ดวชนนเชนกน แตเนองจากครพโตไฟตมรงควตถไฟโคบลน และยงมลกษณะตาแหนงแฟลกเจลลมทตางกนจงถกแยกจากดวชนน ลกษณะเดนของสงมชวตประจาดวชนนคอ การมแฟลกเจลลา 2 เสนทมตาแหนงตางกน โดยแตละเสนอยคนระนาบตงฉากซงกนและกนแฟลกเจลลมยาวไมเทากน เปนเซลลเดยว โดยสวนใหญจะมรปรางคอนขางกลมหรอกลมร แตรางกายไมเปนสมมาตร บญญต (2533) อางองจากลานทอง (2549) ดารงชวตอสระเปนแพลงกตอนพบไดทงในนาจด นากรอย และนาเคม

2.1.6 Division Euglenophyta (ยกลนอยด) สาหรายในดวชนนมลกษณะหลายอยางททาให ประสบปญหาในการจดจาแนกเนองจากมเซลลเดยว ออรแกเนลลท ใชในการเคลอนทค อ

5

แฟลกเจลลมมอายสปอตทาหนาทรบแสง จงสามารถจดใหอยในกลมโปรโตซวได แตขณะเดยวกนกมรงควตถประเภทคลอโรฟลลเอ และบ (ยวด, 2549)

2.1.7 Division Cryptophyta (ครพโตโมเเนด) เปนสาหรายกลมเลกๆ ลกษณะเซลลเดยว วายนาอสระ สวนใหญดารงชวตเปนแพลงกตอนพชพบไดทงในนาจดและนาเคม ลกษณะเซลลแบนจากดานบนไปทางดานทายเซลลมแฟลกเจลลม 2 เสน อดตไดถกจดใหอยในกลมไดโนแฟลกเจลเลต จนปจจบนไดมการศกษาสาหรายกนอยางกวางขวาง และมการศกษาถงระดบโครงสรางโดยกลองจลทรรศนอเลกตรอนระดบเซลล และโมเลกล ลกษณะเดนของครพโตโมแนดทแตกตางจากไดโนแฟลกเจลเลตคอ การมรงควตถสนาเงนและสแดง ทเรยกวาไฟโคบลโปรตน ซงในกลมไดโนแฟลกเจลเลตจะไมพบสารสนเลย รงควตถดงกลาวนมองคประกอบทแตกตาง จากรงควตถสนาเงนของไฟโคบลนทพบในสาหรายสเขยวแกมนาเงน (Traior, 1978) อางองจากยวด (2549) และลกษณะเดนชดของครพโตโมแนดส คอ การมเซลลพเศษ เรยกวา อเจคโตโซม (ejectosome) เปนเขมพษทาหนาทปองกนตวและใชจบเหยอ 2.2 คณสมบตบำงประกำรทมผลตอกำรเจรญของแพลงกตอนพช 2.2.1. คณสมบตทางกายภาพ 2.2.1.1 อณหภม อณหภมเปนปจจยทสาคญตอระบบนเวศในแหลงนามผลทาใหนามการเปลยนแปลงองคประกอบตางๆภายในแหลงนา โดยจะมผลตอกระบวนการทางดานกายภาพ เคม และชวภาพ โดยอณหภมมผลตอ ความหนาแนนของนา การละลายของธาตและกาซในนา การแบงชนของนา ความหนด การหมนเวยนของแรธาตตางๆ (นนทนา , 2544) นอกจากนยงมผลตอการเปลยนแปลงปรมาณออกซเจนละลายนา อณหภมสงการละลายของออกซเจนลดตาลง (สมสข , 2528) นอกจากนยงมความสมพนธกบปรมาณความเขมของแสง ถาปรมาณความเขมของแสงมากมผลทาใหอณหภมของนาเพมขน การเปลยนแปลงอณหภมในแหลงนาเกดจากการทแสงสองผานลงไปในแมนา ซงตอมามการเปลยนแปลงพลงงานแสงเปนพลงความรอน ทาใหแหลงนามอณหภมแตกตางกนตามระดบความลก (เปยมศกด , 2538) เมออณหภมสงขนมากจนเกนชวงทสาหรายทนไดจะสงผลใหอตราการสงเคราะหแสงและการเจรญเตบโตลดลงและตายในทสด แตอณหภมทตากวาชวงอณหภมทเหมาะสมจะมผลใหการเตบโตของสาหรายลดลงแตไมทา ใหสาหรายตาย สาหรายทเจรญเตบโตในนาจดเกอบทกชนดเจรญเตบโตไดดทระดบอณหภมตงแต 15-25 องศาเซลเซยส (Jonh, 2005) แตกมสาหรายบางชนดเจรญไดดในทมความเขมของแสงมากและอณหภมสงกวาปกตเชน Gymnodinium sp. แตสาหรายสเขยวเจรญไดดทอณหภม 25-30 องศาเซลเซยส (Boney, 1975) อณหภมทเหมาะสมตอการเจรญของสาหรายในกลมไดอะตอม คอ 20-28 องศาเซลเซยส สาหรายสเขยวแกมนาเงนบางชนดสามารถเจรญไดทอณหภมมากกวา 35 องศาเซลเซยส (Welch,1952) และอณหภมมผลตอการเพมหรอลดอตราการเจรญเตบโต และการขยายพนธของสาหราย (Smith, 1950) ยงสงผลกระทบตอการแพรกระจายของสงมชวตโดยเฉพาะมผลตอความสามารถในการดาเนนชวตของสงมชวตและเปนปจจยสาคญในกระบวนการสงเคราะหดวยแสงของแพลงกตอนพช (สมสข, 2528)

6

2.2.1.2 แสง แสงมความสาคญในหวงโซอาหารทจะทาใหระบบนเวศมความสมดลธรรมชาตซงแสงจะมบทบาทในกระบวนการสงเคราะหดวยแสงของสาหราย โดยสาหรายแตละชนดตองการปรมาณแสงในการเจรญเตบโตทแตกตางกน (Smith, 1950) สาหรายเจรญไดด ในบรเวณใกลผวนาเนองจากมแสงเหมาะสมตอการสงเคราะหดวยแสง และการเจรญจะลดลงตามระดบความลกของนา ถาบรเวณผวนามความเขมแสงมากเกนไปสาหรายจะอพยพลงสทลก เพอใหไดแสงทเหมาะสมตอการเจรญเตบโต (Moss, 1980 ; Lorenzen, 1963) โดยความสงจากระดบนาทะเลมผลตอความเขมของแสงรวมทงชวงคลน โดยเฉพาะสงมชวตทตองการแสงเพอใชในกระบวนการสงเคราะหดวยแส งจะเกดขนไดดในชวงความยาวคลน 390-710 นาโนเมตร (Wetzel, 2001) ปรมาณความเขมจะถกดดกลนดวยบรรยากาศขณะทแสงสองผานลงสพนโลกถง 20% การดดกลนแสงของบรรยากาศ ดงนนลกษณะภมประเทศมผลตอความเขมแสงโดยเฉพาะความลาดชนของพนทและทศทางของสวนทลาดชน ทาใหไดรบความเขมของแสงและชวงระยะเวลาของการไดรบแสงตอวนไมเทากนแมจะอยในเขตภมศาสตรเดยวกนกตาม (สมสข, 2528;ลดดา, 2544) เมอแสงสองลงมาทผวนาบางสวนจะมการสะทอนกลบซงจะแปรผนตามมมของแสงทตกกระทบผวนา และมบางสวนทถกดดซบเอาไวแลวมการเปลยนรปพลงงานแสง เปนพลงงานความรอน ซงจะสงผลทาใหอณหภมของนาเพมขนหรอลดลงขนอยกบปรมาณการดดซบของแสงวามการดดซบมากหรอนอยเพยงใด และกจะสงผลถงปรมาณออกซเจนทละลายนา ซงจะสงเกตไดจากในชวงกลางวนปรมาณออกซเจนละลายในนาสงกวากลางคน เนองจากกลางคนไมมการสงเคราะหดวยแสงมแตการใชออกซเจนในการหายใจ (Palmer, 1977; Goldman and Horne, 1983 และ เสนห, 2530) โดยพลงงานดงกลาวจะเปนแหลงในการกระตนและควบคมกระบวนการเมตาบอลซมของสงมชวตในแหลงนา (Wetzel, 2001) นอกจากนปรมาณแสงยงมความแตกตางกนในแตละฤดกาล โดยในชวงฤดรอนจะมการแพรกระจาย และความหนาแนนของสาหรายมากเนองจากในฤดรอนจะมแสงแรงตลอดวนทาใหแสงทตกลงสแหลงนามาก แตกลบกนในฤดหนาว และฤดฝนทองฟามเมฆบงทาใหปรมาณแสงนอย

2.2.1.3 ความขนของนา

ความขนของนาเปนปจจยทมความสมพนธกบแสง โดยแสงสองผาน ผวนาไดมากหรอนอยนนขนอยกบความขนของนาเปนสาคญ โดยความขนของนานนเกดจากอนภาคสารแขวนลอยทงสารอนทรยและสารอนนทรยในนา ตลอดจนสงมชวตเลกๆ ทแขวนลอยอยในนา ซงมขนาดตงแตเลกมากจนถงขนาดใหญ สารแขวนลอยทมขนาดเลกและไมตกตะกอน ในแหลงนาธรรมชาตปกตจะมขนาดตงแต 1 – 100 มลลไมครอน (10-9 เมตร) และไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา หรอแมแตกลองจลทรรศนกาลงขยายสงธรรมดา สารแขวนลอยเหลาน อาจเกดจากการรวมตวกนของอะตอม โมเลกล หรอสารประกอบทเกดจากการรวมตวของอะตอมของสารตงแต 2 ชนดขนไปกได (Sawyer and McCarty, 1976) เชน ตะกอนดน ดนเหนยว โคลน แพลงกตอน แบคทเรย เปนตน สารแขวนลอยเหลานจะขดขวางการสะทอนแสงและดดซบแสงเอาไวเปนสาเหตใหแสงทสองลงในนาเกดการกระจายออกจากนาและการดดซมแสงบางสวนเอาไวทาใหแสงสองลงไปในนาทมระดบความลกมปรมาณลดลง (นนทนา, 2544) มผลทาใหความเขมแสงในนานอย สาหรายทเจรญอยในแหลงนากเจรญไดไมดเทาทควร เพราะปรมาณแสงไมเพยงพอตอการสงเคราะหดวยแสงของสาหราย จงพบ

7

จานวนสาหรายลดลงไดเมอความขนเพมขนทาใหสาหรายจากดการเจรญเตบโตอยเฉพาะบรเวณผวนาเทานน (Hobson, 1966) จงทาใหปรมาณอาหารในธรรมชาตหรอผผลตในหวงโซอาหารในแหลงนาลดลง โดยนาทมความขนจะมการดดซบ ความรอนทบรเวณผวนาทาใหอณหภมสงกวาปกต และยงสงผลทาใหปรมาณออกซเจนละลายในนาไดจากด (โดยในแหลงนาธรรมชาตควรมคาความโปรงแสงในนาท เหมาะสมตอการดารงชวตของสงมชวตทอยในแหลงนาอยในชวงระหวาง 30 -60 เซนตเมตร และปรมาณสารแขวนลอยในนา ไมควรเกน 25 มลลกรมตอลตร (ไมตร และจารวรรณ, 2528)

2.2.1.4 คาการนาไฟฟา เปนคาทมความสมพนธกบปรมาณสารอนทรยและสารอนนทรย โดยจะขนอย

กบความเขมขน ชนด ปรมาณอออนทแตกตวอยในนา อณหภมขณะทาการวด โดยสารประกอบทมคณสมบตละลายนาไดด คอ สารประกอบอนทรยของกรด ดาง และเกลอ ตามลาดบ (ธงชย และวบลยลกษณ, 2540) ถานามคาการนาไฟฟาสง แสดงวามปรมาณสารทละลายในนามาก แตถานามคาการนาไฟฟาตากแสดงวาในนามปรมาณสารทละลายในนานอย (APHA, AWWA, and WPCF, 2012) โดยคาการนาไฟฟานจะใชในการคาดคะเนผลของประจไฟฟาตางๆ ทมผลตอสมดลทางเคมและผลทางกายภาพทมตอพชและสตว (ธงชย และวบลยลกษณ, 2540) ในแหลงนาธรรมชาตทมคณภาพดจะมคาการนาไฟฟาอยระหวาง 150-300 µS.cm-1 ถาคาการนาไฟฟาสงกวา 300 µS.cm-1 แสดงวาแหลงนามมลพษ (คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบ 8, 2537) ซงมผลตอการเจรญของสาหรายบางชนดได (ณรงค, 2525) นอกจากนอณหภมยงมผลตอคาการนาไฟฟาโดยคาการนาไฟฟาจะเพมขน 2.5 เปอรเซนต ทกๆ 1 องศาเซลเซยส ทเพมขน (นนทนา, 2544)

2.2.2. คณสมบตทางเคม 2.2.2.1 ความเปนกรด-ดางของนา คาความเปนกรด-ดาง มความสาคญตอสงมชวตทดารงชพในแหลงนา ในเรองของการควบคมการหายใจและระบบการทางานของเอนไซม ซงจะมผลตอกระบวนการหมนเวยนธาตคารบอนในแหลงนาดวย เนองจากเมอความเปนดางของนาคงท การเปลยนแปลง คาความเปนกรด-ดาง จะเปนปฏภาคตอการเปลยนแปลงของความเขมขนของคารบอนไดออกไซด และการเปลยนแปลงระดบความเปนกรด-ดางตอหนวยของคารบอนไดออกไซด ทเปลยนแปลงจะขนอยกบความสามารถในการแสดงคณสมบตเปนบฟเฟอรของนา ดงนนในลาธารซงเปนนาออนและมความสามารถในการเปนบฟเฟอรนอยจะมการเปลยนระดบความเปนกรด-ดางไดงายกวานาทะเลซงมความสามารถในการเปนบฟเฟอรมากกวา (สมสข, 2528) โดยในแหลงนาธรรมชาตนนจะมคาความเปนกรด-ดางอยในชวง 4.9-9.0 ซงจะขนอยกบลกษณะของภมประเทศ และสภาพแวดลอมหลายประการ เชน พนดน หน แตชวงทเหมาะสมตอสงมชวตในแหลงนาคอ 6.0 -8.0 แหลงนาธรรมชาตสวนใหญมกจะมคาความเปนกรด-ดางมากกวา 7 ซงเกดขนเนองจาก ในนามปรมาณอออน กลมไบคารบอเนตและคารบอเนตเปนองคประกอบอยดวย (นนทนา, 2544) ดงนนจงมผลตอสงมชวตในระบบนเวศโดยเฉพาะแพลงกตอนพชซงเปนผผลตในระดบตนๆ ของหวงโซอาหารทจะตองมการดารงชวตในระดบความเปนกรด-ดาง ทแตกตางกนโดยในแหลงนาทมสภาพความเปนกลางการกระจายชนดแพลงกตอนจะไมแตกตางกน แตถาเปนกรดหรอดางสงจะทาใหชนดแพลงกตอนพช

8

กระจายคอนขางอสระ (Palmer, 1977) ซงความแตกตางเหลาน ทาใหแพลงกตอนพชดารงชวตในระดบความเปนกรด-ดางทแตกตางไปดวย เชน สาหรายสเขยวแกมนาเงนจะเตบโตไดดในนาทมสภาพเปนกลางจนถงสภาพเปนดางหรอมคาความเปนกรดดางประมาณ 6.5 -7.5 สาหรายสเขยวบางกลม เชน เดสมดส ชอบนาทมสภาพเปนกรดออนคาความเปนกรด-ดางประมาณ 5.5-6.5 สาหรายบางชนดเจรญในนาทมสภาพเปนกรดมาก เชน Dinobryon sp. คอ pH 4.0-4.8 บางชนดชอบเจรญ ในน าท ม สภ าพเปนกรดเล กน อย คอ pH 6.0-6.5 เชน Botryococcus braunii , Ceratium hirundinella สาหรบ Micrasterias denticulate และ Micrasterias thomasiana เจรญไดดในนาทมคณสมบตคอนขางเปนเบส คอ pH 7.65-8.1 และ 7.7-7.75 ตามลาดบ (Round, 1973) Staurastrum sp. เจรญไดดทความเปนกรด-ดาง 7.4-8.0 Oscillatoria sp. เจรญไดดทความเปนกรด-ดาง 8.0 Microcystis aeruginosa เจรญไดดทความเปนกรด-ดาง 6.0 สภาพความเปนกรด-ดางของนามผลนอยมากตอการกระจายตวของ Closterium sp., Cosmarium sp. (ชลนดา, 2539) นอกจากนพบวา Euglena sp. สามารถทนอยในนาทมสภาพความเปนกรด -ดางเทากบ 3-5 ได (Rott, 1981) คาความเปนกรด-ดางของนามคาแปรผนตามคาการนาไฟฟาท เปลยนแปลงไป โดยเฉพาะหากมคามากกวา 9 หรอ ตากวา 5 เพราะคาความเปนกรด-ดาง มสวนควบคมการแตกตวเปนอออนของสารประกอบตางๆ และแรธาตบางชนด เชน CaCO3 , MgCO3 เมอละลายในนาทมคาความเปนกรด-ดางตา จะแตกตวได Ca2+ , Mg2+ จะทาใหคาความเปนกรด-ดาง และการนาไฟฟาสงขน นอกจากน ยงมผลตอรปของแอมโมเนย คอ นาทมความเปนกรด-ดาง และอณหภมสงแอมโมเนยจะอยในรปของ un-ionized form (NH3) มาก ซงเปนอนตรายตอสตวนา (ศรเพญ, 2537) ดงนนการวดคาความเปนกรด-ดางตองคานงถงอณหภมดวย คออณหภมนอกจากจะมผลตอแอมโมเนยแลวยงสงผลกระทบตอการเกดอออนในนา ถาเกดอออนลดลงจะทาใหนาเพมความเปนดางขน (นนทนา, 2544)

2.2.2.2 ปรมาณออกซเจนละลายนา กาซออกซเจนเปนปจจยทสาคญทสดในระบบนเวศเพราะสงมชวตทงหมดในระบบนเวศในนาตองการมากทสด โดยในการละลายนาของออกซเจนนนจะขนอยกบอณหภมของนา เมออณหภมตาออกซเจนจะละลายไดมากขน ในขณะทอณหภมสงออกซเจนจะละลายไดนอยลง (วจตรและคณะ, 2533) แตถาหากมการสงเคราะหดวยแสงของแพลงกตอนพชมากจะทาใหปรมาณออกซเจนในนาสง (ปรชญา, 2539) ความกดอากาศ กมผลตอการละลายออกซเจนเชนกน โดยถาความดนบรรยากาศสงออกซเจนจะละลายไดมาก แตถาความดนอากาศนอยออกซเจนกละลายไดนอยไปดวย (Wetzel, 2001) โดยกาซออกซเจนทละลายอยในนาจดจะมาจากบรรยากาศหรอมาจากผลตผลสดทายของกระบวนการสงเคราะหดวยแสงทเกดขนจากกจกรรมของพชนาตางๆ รวมทงแพลงกตอนพชดวย (ลานทอง, 2549) และปรมาณออกซเจนทละลายอยในนายงขนอยกบความเขมขนของออกซเจนโดยออกซเจนจะมความเขมขนหรอปรมาณมากบรเวณผวนา ยงลกความเขมขนของออกซเจนยงลดลง เนองจากออกซเจนละลายไดเพยงเลกนอย (บญญต, 2532) โดยทวไปความเขมขนของออกซเจนทละลายนาในนาทเหมาะสมตอการดารงชวตของสงมชวตในนาคอ 5-7 มลลกรมตอลตร และถาออกซเจนทละลายนาตากวา 3 มลลกรมตอลตร จะเปนอนตรายตอสงมชวตในนา

9

ออกซเจนทละลายอยในนามาจากการซมอสระจากบรรยากาศหรอมาจากกระบวนการสงเคราะหดวยแสงของพชนาและสาหราย (นนทนา, 2544)

2.2.2.3 ไนโตรเจน ไนโตรเจนเปนปจจยทมความสาคญตอระบบนเวศของแหลงนา ซงเปนปจจยจากด ทสงมชวตในนา โดยเฉพาะสงมชวตพวก macrophyte และ microphyte ทใชในการเจรญเตบโต และยงเปนองคประกอบของโปรตน ไขมนบางชนด ทใชในการดารงชพอกดวย โดยในแหลงนา จะไดสารประกอบไนโตรเจนจากกจกรรมการเกษตร นาทงจากชมชน และนาฝนยงเปนแหลงไนโตรเจนหลกสาหรบแหลงนา ในแหลงนาสารประกอบไนโตรเจนอยในรปไนเตรท ไนไตรท แอมโมเนย ซงแพลงกตอนพชนาไนเตรทไปใชไดโดยการเปลยนใหอยในรปแอมโมเนยกอนแลวจงนาไปสรางโครงสรางตางๆ ในเซลล (นนทนา, 2544) ในแหลงนาธรรมชาต ไดอะตอมบางชนด เชน Melosira varians, Sybedra ulna และ Navicula viridula สามารถเจรญไดดในนาทมไนเตรทสง 2.0-3.0 มลลกรมตอลตร พวก Navicula crytocephala และ Nitzschia palea เจรญไดดในนาเสย ซงมไนโตรเจน ฟอสฟอรส และคารบอนสง (Patrick, 1977) ถาในแหลงนาธรรมชาตมไนโตรเจนอนทรยและแอมโมเนยไนโตรเจนมากและมไนเตรทไนโตรเจนและไนไตรทไนโตรเจนในปรมาณนอย แสดงวาเปนนาทมการปนเปอนจะเปนนาท ไมปลอดภยตอการบรโภค แตถานามไนเตรทไนโตรเจนเพยงเลกนอย และไมมไนโตรเจนอนทรยและแอมโมเนยเลย จดเปนนาคณภาพด โดยทวไปแหลงนาธ ร ร ม ช า ต จ ะ ม ไ น โ ต ร เจ น ต า ค อ ป ร ะ ม า ณ 2 .5 0 ม ล ล ก ร ม ต อ ล ต ร โ ด ย เป น ไนเตรทประมาณ 0.01-0.05 มลลกรมตอลตร ถาปรมาณแอมโมเนยเกน 0.50-1.00 มลลกรมตอลตร จะยบยงการใชไนเตรท (Darley, 1982) ในแหลงนาธรรมชาตจะมไนไตรทประมาณ 0.5 -5.00 มลลกรมตอลตร หากมความเขมขนมากจะเปนอนตรายตอปลาได (คณะกรรมการสงแวดล อมแหงชาตฉบบท 8, 2537)

2.2.2.4 ฟอสฟอรส ฟอสฟอรสเปนธาตทสาคญสาหรบสงมชวต เนองจากเปนธาตทจาเปน ตอกระบวนการเมตาบอลซมในสงมชวต ดงนนจงเปนธาตทมความสาคญมากในระบบนเวศ โดยฟอสฟอรสเมอละลายนาจะอยในรปของออรโธฟอสเฟต ซงถกนาไปใชอยางรวดเรว โดยสงมชวตในนา ดงนนออรโธฟอสเฟตจงมปรมาณตาในนาจด (นนทนา, 2544) ในแหลงนามกไดฟอสเฟตจากนาทงจากบานเรอน จากผงซกฟอกในรป polyphosphate ในระบบนาประปามกมการเตมฟอสเฟตเพอปองกนการตกตะกอนของ CaCO3 สาหรบแพลงกตอนพชพบวาแหลงนาทมปรมาณฟอสฟอรสสงมกพบแพลงกตอนพชกลม cyanophyceae หรอสาหรายสเขยวแกมนาเงน ทตรงไนโตรเจนไดเจรญเปนชนดเดน (Stevenson et. al., 1996) แตถาแหลงนามฟอสเฟตมากเกนไปจะทาใหเกดปรากฏการณยโทรฟเคชน โดยเฉพาะถาในนานนมปรมาณไนโตรทมาก ทาใหสาหรายและพชนาเจรญเตบโตอยางรวดเรวและทาใหเกดสภาวะขาดออกซเจนในแหลงนา (ผกาวรรณ, 2534 และ นนทนา, 2544) ซงสาหร ายท ม กจะพบคอ Oscillatoria rabescus, Aphanizomenon flosaquae, Anabaena spiroides และ Microcystis aeruginosa ในการควบคมและปองกนปญหา การเสอมโทรมของแหลงนามคามาตรฐานกาหนดไววาประมาณฟอสฟอรสไมควรเกน 0.03 มลลกรมตอลตร (ไมตรและจารวรรณ, 2528)

10

2.3 งำนวจยทเกยวของกบกำรใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภำพน ำในตำงประเทศ Santos and Calijuri (1998) ศกษาคณภาพนาโดยการใชแพลงกตอนพชในอางเกบนา

Barra Bonita ในประเทศบราซล ทาการเกบตวอยางตงแตวนท 2 กมภาพนธ 2536 - 30 มถนายน 2536 พบแพลงกตอนพชชนดเดนคอ Microcystis aeruginosa Kützing. ซงบงบอกวานามคณภาพไมด (eutrophic status) นอกจากนยงพบแพลงกตอนพช เชน Cryptomonas tetrapyrenoidosa, Pseudanabaena catenata, Pedinomonas minutissima, Cyclotella stelligera, Gymnodinium sp., Peridinium sp. และ Trachelomonas spp. การจดคณภาพนาตามสารอาหารพบวามระดบ oligotrophic status ถง eutrophic status แสดงถงนามคณภาพปานกลางถงไมด

Mónica, Fernando and Pedro (1998) ศกษาการใชแพลงกตอนพชศกษาระดบชนนา ของอางเกบนาใน Araucanian ประเทศอารเจนตนามการเกบตวอยางตงแตเดอนกมภาพนธ 2530 ถง เดอนกมภาพนธ 2531 พบแพลงกตอนพชชนดเดนคอ Aulacoseira granulata, Rhizosolenia eriensis, Chyclotella stelligera, Gymnodinium sp., Peridinium sp. และ Trachelomonas spp.

Jian, et. al. (2003) ศกษาการตรวจสอบคณภาพนาโดยการใชแพลงกตอนพชในทะเลสาบ Newnans, Lochloosa แ ล ะ Orange ใน ป พ .ศ . 2542- 2546 ท ะ เล ส า บ Newnans ก บ Lochloosa พบ แพลงกตอนพชชนดเดนคอ สาหรายสเขยวแกมนาเงนประมาณ 92% สวนทะเลสาบ Orange พบสาหรายสเขยวแกมนาเงนประมาณ 87% มการหามวลชวภาพโดยการใชปรมาตรชวภาพ (biovolume) พบวา Cylindrospermopsis raciborskii มปรมาณมากทสด สารอาหารทพบในทะเลสาบ Lochloosa คาฟอสฟอรส 0.072 mg/l คาไนโตรเจน 3.70 mg/l คาคลอโรฟลล เอ 148 ug/l ทะเลสาบ Newnans คาฟอสฟอรส 0.244 mg/l คาไนโตรเจน 5.64 mg/l คาคลอโรฟลล เอ 182 ug/l และทะเลสาบ Orange คาฟอสฟอรส 0.078 mg/l คาไนโตรเจน 2.03 mg/l คาคลอโรฟลล เอ 48 ug/l การจดคณภาพนาตามสารอาหารทะเลสาบ Lochloosa, Newnans และทะเลสาบ Orange นามคณภาพไมดมากๆ (hypereutrophic status)

Webber, et al. (2005) ศกษาการใชแพลงกตอนพชและแพลงกตอนสตวเปนตวบอกสถานะคณภาพนาใน discovery Bay ประเทศ Jamaica การเกบตวอยางเปนเวลา 12 เดอน เรมตงแตเดอนตลาคม 2538 -เดอนกนยายน 2539 มจดเกบตวอยาง10 สถาน พบแพลงกตอนพชมากกวา 120 species เชน Monoraphidium sp, Nitzchia longissina, Prorocentrum dolrolus, Navicula clavata, Procentrum dolrolus และ Rhizosolenia bergonii พบวาคณภาพนาใน Discovery Bay มปรมาณสารอาหารนอย (oligotrophic status) นาคณภาพคอนขางด

2.4 งำนวจยทเกยวของกบกำรใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภำพน ำในประเทศไทย โฉมยง (2541) การศ กษาความสม พนธ ระหว างคณ ภาพน าก บการกระจายของ

แพลงกตอนพช และแพลงกตอนสตวในอางเกบนาอางแกว มหาวทยาลยเชยงใหม ระหวางเดอนมถนายน 2540-พฤษภาคม 2541 จากการศกษาพบวาชน ดปรมาณ ของแพลงกตอนพช และแพลงกตอนสตวมแนวโนมสมพนธกบคณภาพนาทางกายภาพ และเคมบางประการ โดยแพลงกตอนพช Euglena acus Ehrenberg มความสมพนธเชงบวกกบปรมาณแอมโมเนย ไนโตรเจนในชวง

11

ฤดรอนซงนาในอางแกวมสภาพเปน eutrophic สวน Planktolyngbya limnetica Lemmerman, Trachelomonas volvocina Ehrenbergb แ ล ะ Aulacoseira granulate (Ehrenberg) Ralfs. จะพบมากเมอนามสภาพเปน mesotrophic สวนแพลงกตอนสตว Polyarthra vulgaris จะพบมากเมอนามสภาพเปน eutrophic และเมอนามคณภาพดขน จะพบ Tetramastrix opoliensis เพมมากขน แพลงกตอนพชและแพลงกตอนสตวจะมความสมพนธกนเปนแบบ cyclic equilibrium เมอจดตามความมากนอยของสารอาหารจดเปน mesotrophic ถง eutrophic และเมอจดคณภาพนาในอางแกวตามมาตรฐานคณภาพนาจดผวดน อยในประเภทท 2 ซงสามารถใชประโยชนเพอการอปโภคบรโภคไดโดยตองผานกระบวนการบาบดทเหมาะสมกอน

Werapojananan, Maporn and Maenmuean (2006) ศกษาการใชแพลงกตอนพชเปน ดชนชวดคณภาพนาในสถานปฏบตการบานเกง สถาบนวจยวลยรกขเวช จงหวดมหาสารคาม ดาเนนการระหวางวนท 9-24 เมษายน พ.ศ. 2549 จากการศกษาพบแพลงกตอนพช 4 Divisions 15 Genera ม ชน ด เด น 6 Species ค อ Chlorella sp., Chlamydomonas sp., Phacus sp., Spirulina sp., Navicula sp. และ Trachelomonas sp. ประเมนคณภาพนาโดยใช AARL-CMU Score พบวาคณภาพนาอยในระดบปานกลางคอนขางไมดเมอจดตามปรมาณการปนเปอนของสารอาหารจะอยในระดบ ปานกลางถงมาก (Meso-eutrophic)

ถมรตน และคณะ (2550) ศกษาคณภาพนาของสระนาบางแหลงบรเวณงานพชสวนโลกเฉลมพระเกยรต ไดแก สระขนาดใหญ คอบงราชพฤกษ และสระขนาดเลกบรเวณสวนนานาชาต ระหวางเดอนพฤศจกายน 2549 – เดอนมกราคม 2550 พบแพลงกตอนพชทงหมด 32 Spicies ใน 5 Divisions แพลงก ตอน พชชน ด เด นท พบ ในบ งราชพฤกษ ได แก Oscillatoria spp., Microcystis aeruginosa Kützing, Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz)., Trachelomonas spp. และ Aulacoseira granulate (Ehrenberg) Ralfs สวนสระขนาดเลกพบแพลงกตอนพชชนดเดน คอ Aulacoseira spp., Cyclotella sp., Coelastrum spp. และ Oscillatoria spp. เมอจดคณภาพนาตาม AARL-PP Score พบวาบงราชพฤกษมคณภาพนาตามสารอาหารมาก (eutrophic status) สวนสระนาขนาดเลกมคณภาพนาปานกลางถงตามสารอาหารปานกลางถงมาก (mesotrophic - eutrophic status)

นรมล, รฐภม และ รจนา (2550) ศกษาความหลากชนดของแพลงกตอนพชในแหลงนามหาวทยาลยนเรศวร วทยาเขตพะเยา เพอประเมนคณภาพนาโดยใช AARL-PP Score การสารวจ แพลงกตอนพชในแหลงนามหาวทยาลยนเรศวร วทยาเขตพะเยา 3 แหง ระหวางเดอนธนวาคม 2549 ถงเดอนมกราคม 2550 เพอเปนดชนบงชทางชวภาพดวยวธ AARL-PP Score รวมกบ คณภาพนาทางเคมและทางกายภาพบางประการ พบแพลงกตอนพชทงหมด 6 Divisions 31 Genera โดยแพลงกตอนพชท ม จ า น ว น ม า ก ท ส ด ค อ Chlorophyta ร อ ง ล ง ม า ค อ ค อ Cyanophyta, Bacillariophyta, Euglenophyta, Chrysophyta และ Phyrrophyta ตามลาดบ โดยแหลงนาท 1 แพลงกตอนพชส ก ล เ ด น ไ ด แ ก Peridiniopsis, Merismopedia, Pediastrum, Trachelomonas แ ล ะ Cylindrospermopsis แห ล งน าท 2 แพ ลงก ต อน พ ชสก ล เด น ได แก Dictyosphaerium, Trachelomonas, Pseodoanabaena, Actinastrum, Pediastrum โดยแหลงน าท 3 แพลงกตอนพชสกลเดนไดแก Dinobryon, Ankistrodesmus, Trachelomonas, Aulacoseira และ Isthmochloron เมอจดระดบคณภาพนาโดยใชแพลงกตอนพชตามวธ AARL-PP Score

12

(Applied Algal Research Laboratory – Phytoplankton Score) พบวาคณภาพนาในแหลงนาท 1 และในแหลงนาท 2 นาตามระดบของสารอาหารอยในระดบ meso-eutrophic คอคณภาพนาปานกลางถงไมด สวนในแหลงนาท 3 อยในระดบ mesotrophic คอคณภาพนาปานกลาง สวนผลประเมนคณภาพนาทางเคมและทางกายภาพโดยใชดชนคณภาพนาบางประการไดแก BOD5, DO, pH และปรมาณ NO3 พบวาคณภาพนาอยในเกณฑมาตรฐานนา ในแหลงนาผวดนตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2537)

สภทรธรา, ดวงกมล และยวด (2550) การศกษาคณภาพนาภาคเหนอบางแหลงโดยใช AARL-PP Score (Applied Algal Research Laboratory – Phytoplankton Score) ซงเปนการใหคะแนนเพอประเมนคณภาพนานงจากการใชแพลงกตอนพชชนดเดนในแหลงนา ทาการศกษาในชวงเดอนพฤษภาคม 2549 ถง มถนายน 2549 โดยเลอกแหลงนานงทมคณภาพแตกตางกนจานวน 8 แหลงน า พบแพลงกตอนพชชนดเดน 3 ชนด ในแตละแหลงน าดงน อางเกบนาอางแกว มหาวทยาลยเชยงใหมพบแพลงกตอนพชคอ Peridinium sp., Ceratium sp. และ Navicular sp. คเมองเชยงใหมพบแพลงกตอนพชคอ Peridinium sp., Scenedesmus sp. และ Phacus spp. บอเลยงปลาวดอโมงคพบแพลงกตอนพชคอ Phacus sp., Oscillatoria sp.,และ Peridinium sp. บอนาสนามกฬา 700 ปพบแพลงกตอนพชคอ Cylindrospermopsis sp., Coelastrum sp. และ Staurastrum sp. อางเกบนาแมจอกหลวงพบแพลงกตอนพชคอ Peridinium sp., Staurastrum sp. และ Staurodesmus sp. อางเกบน าห วยแม เยนพบแพลงกตอนพชคอ Staurastrum sp., Staurodesmus sp.และ Peridinium sp อางเกบนาหวยหยวกพบแพลงกตอนพชคอ Pediastrum sp., Scenedesmus sp. และ Peridinium sp. อางเกบน าห วยตงเฒ าพบแพลงกตอนพชคอ Staurastrum sp., Peridinium sp. และ Cylindrospermopsis sp. เมอประเมนคณภาพนาโดยใช AARL-PP Score พบวามความสมพนธ กบคณภาพนาทางดานกายภาพ และเคม โดยพบวาอางเกบนาอางแกว มคณภาพปานกลาง(mesotrophic status) คเมองเชยงใหมมคณภาพนาปานกลางถงตา (mesotrophic - eutrophic status) บอเลยงปลา วดอโมงค มคณภาพนาตา (eutrophic status) บอนาสนามกฬา 700 ปมคณภาพนาปานกลาง (mesotrophic status) อางเกบนาแมจอกมคณภาพนาดถงปานกลาง (oligotropihc - mesotrophic status) อางเกบนาหวยแมเยนมคณภาพนาดถงปานกลาง (oligotrophic - mesotrophic status) อางเกบนาหวยหยวก มคณภาพปานกลางถงตา (mesotrophic - eutrophic status) และอางเกบนาหวยตงเฒามคณภาพนาปานกลาง (mesotrophic status)

บทท 3

วธด ำเนนกำรศกษำ

3.1 พนทศกษำและกำรก ำหนดจดเกบตวอยำง การด าเนนการใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภาพน าในอางนฤบดนทรจนดา ได

ท าการก าหนดพนทศกษาและจดเกบตวอยาง ดงน 3.1.1 กำรก ำหนดจดเกบตวอยำงแพลงกตอนพช จ ำนวน 4 จด

จดเกบตวอยางท 1 บรเวณหวยค าภ พกด 179,344 E 1,561,705 N จดเกบตวอยางท 2 บรเวรหวยโสมง พกด 184,159 E 1,559,882 N จดเกบตวอยางท 3 บรเวณหวยน าเยน พกด 183,813 E 1,556,989 N จดเกบตวอยางท 4 ทางน าออก พกด 179,777 E 1,559,157 N

3.1.2 กำรก ำหนดจดเกบตวอยำงน ำ จ ำนวน 13 จด จดเกบตวอยางท 1 บรเวณหวยค าภ พกด 179,344 E 1,561,705 N จดเกบตวอยางท 2 บรเวณหวยค าภ พกด 180,382 E 1,560,982 N จดเกบตวอยางท 3 บรเวณกลางอางเกบน า พกด 181,721 E 1,559,923 N จดเกบตวอยางท 4 บรเวณกลางอางเกบน า พกด 182,466 E 1,559,579 N จดเกบตวอยางท 5 บรเวณหวยโสมง พกด 184,159 E 1,559,882 N จดเกบตวอยางท 6 บรเวณหวยน าเยน พกด 182,456 E 1,558,158 N จดเกบตวอยางท 7 บรเวณกลางอางเกบน า พกด 181,800 E 1,558,966 N จดเกบตวอยางท 8 บรเวณหนาเขอน พกด 179,777 E 1,559,157 N จดเกบตวอยางท 9 บรเวณหวยน าเยน พกด 180,179 E 1,556,922 N จดเกบตวอยางท 10 บรเวณหวยน าเยน พกด 180,835 E 1,556,811 N จดเกบตวอยางท 11 บรเวณหวยน าเยน พกด 181,792 E 1,557,406 N จดเกบตวอยางท 12 บรเวณหวยน าเยน พกด 183,222 E 1,557,389 N จดเกบตวอยางท 13 บรเวณหวยน าเยน พกด 183,813 E 1,556,989 N

3.2 กำรเกบตวอยำง

3.2.1 กำรเกบตวอยำงแพลงกตอนพช เกบ เพอศกษาหาปรมาณ และความหลากหลายทางชวภาพ ท าการเกบตวอยางตามจดทก าหนด เกบตวอยางท 2 ระดบความลก โดยเกบตวอยางแพลงกตอนพช ระดบความลกทแสงสองถงและแสงสองไมถง ทง 4 จดเกบตวอยาง โดยใชเครองมอ Kemmerer Depth Sampler เกบตวอยางน า 10 ลตร กรองผานถงกรองแพลงกตอน ขนาด 10 ไมครอน ใหไดปรมาตร 100 มล. ใสในขวดสชา เกบรกษาตวอยางดวย Lugol’s solution 2 มล. เพอน าไปศกษาในหองปฏบตการ

14

3.2.2 กำรเกบตวอยำงน ำ การเกบตวอยางน าเกบทระดบความลกผวน าและระดบความลกทองน า ทง 13 จดเกบ การเกบตวอยางน าในแตละจดเกบตวอยางโดยใช เครองเกบตวอยางน า น าน ามาใสลงขวดโพลเอธลน แบงเปนปรมาตร 2 ลตร 1 ขวด และ ปรมาตร 500 มลลลตร 1 ขวด แลวเกบรกษาในถงน าแขง เพอลดอตราเรวของการเกดกระบวนการเปลยนแปลงทางเคม เพอน าไปศกษาในหองปฏบตการ

3.3 กำรวเครำะหคณภำพน ำ

การวเคราะหตวอยางน าเปนไปตามมาตรฐานการวเคราะหคณภาพน า ทก าหนดไวใน Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater ของ APHA, AWWA and WPCF (2012)

ตารางท 3.1 ดชนคณภาพน าและวธการวเคราะห

ดชนคณภาพน า หนวย วธวเคราะห

1. อณหภมน า องศาเซลเซยส โดยใช Conductivity Meter

2. ความน าไฟฟา ไมโครโมห/

ซม. โดยใช Conductivity Meter

3. ความขน NTU โดยใช Turbidity meter

4. ความเปนกรด-ดาง(พเอช) - Electrometric Method (pH meter)

5. ออกซเจนละลาย มก./ล. Membrane Electrod Method

6. ไนเตรท-ไนโตรเจน มก./ล. Cadmium Reduction Method

7. ไนโตรเจนรวม มก./ล. Kjeldahl Method-Cadmium Reduction Method

-Colorimetric Method

8. ฟอสฟอรสรวม มก./ล. Phosver®3 with Acid Persulfate Digestion Method

15

3.4 กำรวนจฉยแพลงกตอนพช

โดยการสองดดวยกลองจลทรรศน ชนด compound microscope เพอนบจ านวนและถายภาพแพลงกตอนพชแตละชนดทพบดวยกลองจลทรรศน เพอน ามาจ าแนกชนดของแพลงกตอนพช โดยเปรยบเทยบลกษณะตางๆของแพลงกตอนพชตามเอกสารทเกยวของ เชน Huber Pestalozzi (1938, 1941, 1942, 1955, 1961, 1968, 1982, 1983), Desikachary (1959), Prescott (1962, 1970), Teiling (1966), Whitford and Schumacher (1969), Lind (1971) , Komárek (1984), Rott (1981, 1987), Popvsky and Pfiester (1990) และ Cox (1996)

ปรมาณแพลงกตอนพช (หนวยตอลตร) = (C1,000)/(LDWS) 1,000

โดยท C = ปรมาณแพลงกตอนพชทสมนบไดในสไลดนบจ านวน (หนวย) L = ความยาวของรองสไลดนบจ านวน (มลลเมตร) D = ความลกของรองสไลดนบจ านวน (มลลเมตร) W = ความกวางของรองสไลดนบจ านวน (มลลเมตร) S = จ านวนแนวทสมนบ (แนว)

การวเคราะหดชนความหลากหลายของแพลงกตอนพช จากขอมลปรมาณแพลงกตอนพช ค านวณคาดชนความหลากหลายของแพลงกตอนพชโดยวธ Shannon-Weiner Index (Whitton, 1975) จากสตร

S

H = - (ni/N)ln(ni/N) i=1

โดยท H = ดรรชนความหลากหลายในกลมของแพลงกตอนพช ni = จ านวนแพลงกตอนพช/taxon(ชนดหรอสกลหรอวงศ) N = ปรมาณแพลงกตอนพชทงหมด S = จ านวนชนดหรอสกลหรอวงศ/1หนวยปรมาตร ln = 2.303 log10

3.5 กำรวเครำะหขอมล

ประเมนสถานภาพของแหลงน า โดยใชการประเมนระดบสารอาหารในแหลงน าควบคกบการใชแพลงกตอนพช ศกษาความเหมาะสมในการน าน าไปใชประโยชนในดานตางๆ โดยเปรยบเทยบกบมาตรฐานคณภาพน าในแตละดาน

16

3.6 ระยะเวลำในกำรศกษำ

ส ารวจ เกบขอมล และเกบตวอยางน า ระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 – เดอนกนยายน 2560

ภำพท 3.1 แผนทแสดงจดเกบตวอยำงน ำ

9

8

3

2

1

4

5

6

7

9

8 7

6

5 4

3

2

1

1

1 1

1 10 13 12 11

บทท 4

ผลการศกษา

จากการศกษาการใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภาพนา ตลอดจนปจจยคณภาพนาทางดานกายภาพ และเคม ทมผลตอชนดพนธ และจานวนของแพลงกตอนพชในอางเกบนา นฤบดนทรจนดา จงหวดปราจนบร ระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 ถงเดอนกนยายน 2560 ผลการศกษามดงน

4.1 ปรมาณและการเปลยนแปลงตามฤดกาลของธาตอาหารในโตรเจนและฟอสฟอรสในน า

ธาตอาหารของพช ทงไนโตรเจนและฟอสฟอรสเปนสารอาหารหลกซงมความสาคญในกระบวนการสงเคราะหแสงของพช ในสภาพธรรมชาตปรมาณไนโตรเจนและฟอสฟอรสในแหลงนามอยคอนขางตา อยางไรกดในแหลงนาของบางพนทอาจไดรบไนโตรเจนและฟอสฟอรสจากนาทงเกษตรกรรมหรอนาเสยทมการเจรญเตบโตของพชนาอยางรวดเรว จากการศกษาปรมาณไนโตรเจนรวมและฟอสฟอรสรวมในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ทระดบความลก ผวนาและทองนา จานวน 13 จด ดงแสดงในภาพท 2 –ภาพท 27 ตงแตเดอนพฤศจกายน 2559 ถงเดอนกนยายน 2560 โดยการจดระดบธาตอาหารปรมาณ น อยถ งมากตาม OECD boundary values for open trophic classification system (Walter Rast, Marjoric Holland 1989) ไดแก ระดบธาตอาหารนอย (Oligotrophic) ระดบธาตอาหารปานกลาง (Mesotrophic) ระดบธาตอาหารสง (Eutrophic) และระดบธาตอาหารสงมาก (Hypereutrophic) สามารถสรปผลไดดงน

4.1.1 ไนโตรเจน

ไนโตรเจนม 2 รป คอ รปท เปนไนโตรเจนอนทรย (Organic nitrogen) ซงเกาะกบสารประกอบ เชน เปปไทด (peptide) และฮวมส และรปทเปนสารประกอบอนนทรย (Inorganic nitrogen) เชน ไนไตรท (nitrite) ไนเตรท (nitrate) และแอมโมเนย (ammonia) ไนโตรเจนในรปสารประกอบอนนทรยถกเปลยนไปอยในรปสารประกอบอนทรยโดยกระบวนการสงเคราะหแสง สวนไนโตรเจนในรปสารอนทรยเปลยนเปนรปสารประกอบอนนทรยโดยกระบวนการยอยสลายของเซลล (cell autolysis) และไดกาซแอมโมเนย ในการศกษาธาตอาหารพชในครงนจะศกษาในรปไนโตรเจนรวม คอ ไนโตรเจนทงรปอนทรยและอนนทรยรวมกน โดยการพจารณาจะแบงพนทอางเกบนาเปน 5 สวน 4.1.1.1 บรเวณหวยคาภ จานวน 2 จด (จดท 1,2) 4.1.1.2 บรเวณหวยโสมง จานวน 1 จด (จดท 5) 4.1.1.3 บรเวณหวยนาเยนและคลองสาขา จานวน 6 จด (จดท 6,9,10,11,12,13) 4.1.1.4 บรเวณกลางอางเกบนา จานวน 3 จด (จดท 3,4,7) 4.1.1.5 บรเวณหนาเขอน (จดท 8 นาไหลออกจากอางเกบนา)

18

4.1.1.1 บรเวณหวยคาภ 4.1.1.1.1 จดท 1 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (Total Nitrogen : TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 1.106 – 1.475 มก./ล. เฉลย 1.323 มก./ล. โดยเดอนกรกฎาคม มคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.618 – 4.359 มก./ล. เฉลย 1.772 มก./ล. โดยเดอนเมษายน มคาสงสด จากภาพท 4.1 จะเหนวาในชวงฤดแลงเดอนธนวาคม – เมษายน ปรมาณไนโตรเจนรวม ทระดบผวนาและทองนาจะแตกตางกนมาก โดยทระดบทองนามปรมาณสงกวาแตเมอถงฤดฝนเดอนกรกฎาคม – สงหาคม ปรมาณไนโตรเจนรวมทระดบผวนามปรมาณสงกวาระดบทองนา และเมอถงเดอนกนยายน – พฤศจกายน ทระดบผวนาและทองนาจะมปรมาณใกลเคยงกน เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง

ภาพท 4.1 ปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 1

4.1.1.1.2 จดท 2 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 1.069 – 1.830 มก./ล. เฉลย 1.291 มก./ล. โดยเดอนกนยายนคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 1.216 – 1.858 มก./ล. เฉลย 1.512 มก./ล. โดยเดอนเมษายนมคาสงสด จากภาพท 4.2 จะเหนวาในฤดแลงเดอนธนวาคม – เมษายน ปรมาณไตรเจนทระดบผวนาและทองนาจะแตกตางกนมาก โดยทระดบทองนามปรมาณสงกวาเชนเดยวกนกบจดท 1 เมอยางเขาฤดฝน ปรมาณไตรเจนทระดบผวนาสงกวาทระดบทองนา และจะมใกลเคยงกนในชวงปลายฝนตนหนาว เดอนพฤศจกายนถงธนวาคม เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง

19


4.1.1.2 บรเวณหวยโสมง

4.1.1.2.1 จดท 5 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 1.111 – 2.407 มก./ล. เฉลย 1.536 มก./ล. โดยเดอนธนวาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.658 – 3.281 มก./ล. เฉลย 1.746 มก./ล. โดยเดอนมกราคมมคาสงสด จากภาพท 4.3 จะเหนวาในฤดแลงเดอนมกราคม – เมษายน และกรกฎาคม ปรมาณไตรเจนทระดบผวนาและทองนามความแตกตางกน โดยทระดบทองนามปรมาณสงกวา เชนเดยวกบบรเวณหวยคาภ เมอยางเขาฤดฝนเดอนสงหาคม กนยายน ปรมาณไนโตรเจนทระดบผวนาจะสงกวาทระดบทองนา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง

ภาพท 4.3 กราฟแสดงปรมาณไนโตรเจนรวมของจดท 5

20

4.1.1.3 บรเวณหวยเยนละคลองสาขา

4.1.1.3.1 จดท 6 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.865 – 2.070 มก./ล. เฉลย 1.330 มก./ล. โดยเดอนธนวาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.617 – 2.034 มก./ล. เฉลย 1.315 มก./ล. โดยเดอนมถนายนมคาสงสด จากภาพท 4.4 จะเหนวาในฤดฝนเดอนมถนายนปรมาณไนโตรเจนทระดบทองนามคาสงกวาระดบผวนา และเดอนกรกฎาคม – ธนวาคม ปรมาณไนโตรเจนทระดบผวนามคาสงกวาระดบทองนา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


4.1.1.3.2 จดท 9 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 1.142 – 1.900 มก./ล. เฉลย 1.415 มก./ล. โดยเดอนสงหาคมมคาสงสด ททองนามคาอยระหวาง 1.312 – 2.388 มก./ล. เฉลย 1.720 มก./ล. โดยเดอนมกราคมมคาสงสด จากภาพท 4.5 จะเหนวาในชวงฤดฝนเดอนสงหาคม กนยายน ปรมาณไนโตรเจนทระดบผวนามคาสงกวาระดบทองนาและในเดอนพฤศจกายนมคาใกลเคยงกน พอถงเดอนธนวาคม – กรกฎาคม ระยะเวลายาวนานถง 7 เดอน ทปรมาณไนโตรเจนทระดบทองนามคาสงกวาระดบผวนาและทระดบผวนาปรมาณการเปลยนแปลงของไนโตรเจนคอนขางนอย เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง

4.1.1.3.3 จดท 10 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.968 – 3.598 มก./ล. เฉลย 1.578 มก./ล. โดยเดอนธนวาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 1.203 – 3.102 มก./ล. เฉลย 1.710 มก./ล. โดยเดอนกนยายนมคาสงสด จากภาพท 4.6 จะเหนวาในชวงฤดฝนเดอนมถนายน – กนยายน และ เดอนพฤศจกายน – ธนวาคม ปรมาณไนโตรเจนทระดบผวนาและทองนามการเปลยนแปลงขนลงโดยตลอด เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง

21



4.1.1.3.4 จดท 11 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.747 – 2.097 มก./ล. เฉลย 1.435 มก./ล. โดยเดอนกรกฎาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 1.294 – 5.345 มก./ล. เฉลย 2.567 มก./ล. โดยเดอนเมษายนมคาสงสด จากภาพท 4.7 จะเหนวาจดนมนาคอนขางนง เพราะในชวงฤดฝนและฤดแลงปรมาณไนโตรเจนทระดบทองนาจะสงกวาระดบผวนาเหมอนกน ซงจะแตกตางจากจดอนๆ เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสงมาก

22


4.1.1.3.5 จดท 12 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 1.302 – 2.353 มก./ล. เฉลย 1.615 มก./ล. โดยเดอนมกราคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.730 – 4.190 มก./ล. เฉลย 1.806 มก./ล. โดยเดอนธนวาคมมคาสงสด จากภาพท 4.8 จะเหนวาชวงฤดฝนเดอนกนยายน พฤศจกายน ปรมาณไนโตรเจนทระดบผวนามคาสงกวาระดบทองนา เมอถงเดอนธนวาคม มกราคม ปรมาณไนโตรเจนเพมขนลดลง จนถงเดอนกมภาพนธ – สงหาคม จานวน 6 เดอน ปรมาณไนโตรเจนทระดบทองนาจะมคาสงกวาทระดบผวนา เชนเดยวกบจดอนๆ เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


4.1.1.3.6 จดท 13 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.716 – 2.368 มก./ล. เฉลย 1.443 มก./ล. โดยเดอนกรกฎาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 1.223 – 3.470 มก./ล. เฉลย 2.133 มก./ล. โดยเดอนมนาคมมคาสงสด จากภาพท 4.9 จะเหนวาในชวงฤดฝนเดอนกรกฎาคม สงหาคม ปรมาณไนโตรเจนทระดบผวนาจะมคาสงกวาระดบทองนา เมอถงเดอนกนยายน – เมษายน ระยะเวลา 7 เดอน ปรมาณไนโตรเจนทระดบผวนาจะมคาตากวาทระดบทองนา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง

23


4.1.1.4 บรเวณกลางอางเกบน า

4.1.1.4.1 จดท 3 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.999 – 1.882 มก./ล. เฉลย 1.359 มก./ล. โดยเดอนพฤศจกายนมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.807 – 1.868 มก./ล. เฉลย 1.406 มก./ล. โดยเดอนเมษายนมคาสงสด จากภาพท 4.10 จะเหนวาในฤดฝนเดอนสงหาคม กนยายนฤดแลงเดอน พฤศจกายน ธนวาคม และมกราคม ปรมาณไนโตรเจนทระดบผวนามคาสงกวาระดบทองนา โดยเฉพาะเดอนพฤศจกายน ปรมาณไนโตรเจนทระดบผวนามคาสงกวาระดบทองนา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


4.1.1.4.2 จดท 4 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.900 – 1.503 มก./ล. เฉลย 1.207 มก./ล. โดยเดอนกนยายนมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 1.217– 2.622 มก./ล. เฉลย 1.629 มก./ล. โดยเดอนธนวาคมมคาสงสด จากภาพท 4.11 จะเหนวาสวนใหญปรมาณไนโตรเจนตามฤดกาลทระดบผวนามคาสงกวาระดบทองนา

24

โดยเฉพาะเดอนพฤศจกายน ปรมาณไนโตรเจนทระดบทองนามคาสงกวาระดบผวนานา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


4.1.1.4.3 จดท 7 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.729 – 1.710 มก./ล. เฉลย 1.189 มก./ล. โดยเดอนธนวาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.697– 2.638 มก./ล. เฉลย 1.748 มก./ล. โดยเดอนมถนายนมคาสงสด จากภาพท 4.12 จะเหนวาปรมาณไนโตรเจนทระดบผวนาในชวงฤดฝนเดอนมถนายน–กนยายน มแนวโนมเพมขน สวนปรมาณไนโตรเจนทระดบทองนาเพมขนและลดลงไมแนนอน ทงนสวนใหญปรมาณไนโตรเจนทระดบทองนามคาสงกวาระดบผวนา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง แตจะมบางชวงเวลาไดแกเดอนพฤศจกายน และมถนายน ไนโตรเจนมคาสงมาก (มากกวาระดบธาตอาหารสง)


25

4.1.1.5 บรเวณหนาเขอน

4.1.1.5.1 จดท 8 พบปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 1.040 – 2.882 มก./ล. เฉลย 1.470 มก./ล. โดยเดอนธนวาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.945 – 3.055 มก./ล. เฉลย 1.925 มก./ล. โดยเดอนเมษายนมคาสงสด จากภาพท 4.13 จะเหนวาในชวงฤดฝนเดอนมถนายน–กนยายน ปรมาณไนโตรเจนทระดบผวนาและททระดบทองนามคาเพมขนและลดลงมทศทางไมแนนอนจนถงชวงฤดแลงเดอนพฤศจกายน – กมภาพนธ กจะเกดลกษณะเชนเดยวกน พอถงเดอนมนาคม และเมษายนปรมาณไนโตรเจนทระดบทองนามคาสงกวาระดบผวนามาก เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารทระดบผวนาอยในระดบปานกลางถงสง สาหรบทระดบทองนาสวนใหญจดอยในระดบธาตอาหารสงมาก (Hypertropic)


4.1.2 ฟอสฟอรส

ฟอสฟอรสม 2 รป คอรปทเปนสารประกอบอนทรย (organic phosphorus) และรปทเปนสารประกอบอนนทรย (Inorganic phosphorus) ฟอสฟอรสในรปของสารประกอบอนนทรยไดแก สารประกอบของออรโธฟอสเฟส (orthophosphate) และโพลฟอสเฟส (polyphosphate) ฟอสฟอรสในรปสารประกอบอนนทรยนนจะถกเปลยนอยในรปสารประกอบอนทรย โดยกระบวนการสงเคราะหแสง ในธรรมชาตฟอสฟอรสจะจบกบตะกอนโดยกระบวนการซบ (sorption) และเกาะกบออกไซดตางๆทละลายอยในนา เชน เหลกออกไซด [ Fe(OH)2 ] มลวรรณ 2552 กลาววา เมอปรมาณออกซเจนละลาย (DO) นอยกวา 2.0 มลลกรมตอลตร ฟอสฟอรสจะถกปลอยออกมา แตถาปรมาณออกซเจนละลายมากกวา 2.0 มลลกรมตอลตร ฟอสฟอรสจะดดซบในออกไซดตางๆ

ในการศกษาธาตอาหาร จะศกษาในรปฟอสฟอรสรวม คอ ฟอสฟอรสทงในรปอนทรยและอนนทรยรวมกน โดยการพจารณาแบงพนทอางเกบนาเปน 5 สวน เชนเดยวกนกบไนโตรเจน

26

4.1.2.1 บรเวณหวยคาภ

4.1.2.1.1 จดท 1 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (Total Phosphorus : TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.006 – 0.069 มก./ล. เฉลย 0.041 มก./ล.โดยเดอนกรกฎาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.023 – 0.069 มก./ล. เฉลย 0.050 มก./ล. โดยเดอนกมภาพนธและเดอนสงหาคมมคาสงสด จากภาพท 4.14 จะเหนวาในชวงฤดฝนเดอนกรกฎาคม ปรมาณฟอสฟอรสทระดบผวนามคาสงกวาทระดบทองนา เมอถงเดอนกนยายนปรมาณฟอสฟอรสทระดบทองนาจะมคา สงกวาทระดบผวนา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง

ภาพท 4.14 ปรมาณฟอสฟอรสรวมของจดท 1

4.1.2.1.2 จดท 2 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.036 – 0.056 มก./ล. เฉลย 0.046 มก./ล. โดยเดอนมถนายนมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.036 – 0.059 มก./ล. เฉลย 0.046 มก./ล. โดยเดอนกนยายนมคาสงสด จากภาพท 4.15 จะเหนวาปรมาณฟอสฟอรส จดท 2 ทระดบผวนาและระดบทองนามคาใกลเคยงกน ทงฤดแลงและฤดฝน เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


27

4.1.2.2 บรเวณหวยโสมง

4.1.2.2.1 จดท 5 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.033 – 0.082 มก./ล. เฉลย 0.053 มก./ล. โดยเดอนเมษายนมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.042 – 0.082 มก./ล. เฉลย 0.054 มก./ล. โดยเดอนเดอนสงหาคมมคาสงสด จากภาพท 4.16 จะเหนวาปรมาณฟอสฟอรสสวนใหญทระดบทองนามปรมาณสงกวาระดบผวนา แตพบปรมาณฟอสฟอรสเดอนธนวาคมและเมษายนทระดบผวนามคาสงกวาทระดบทองนา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


4.1.2.3 บรเวณหวยน าเยนและคลองสาขา

4.1.2.3.1 จดท 6 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.033 – 0.127 มก./ล. เฉลย 0.053 มก./ล. โดยเดอนสงหาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.033 – 0.069 มก./ล. เฉลย 0.052 มก./ล. โดยเดอนเดอนธนวาคมมคาสงสด จากภาพท 4.17 จะเหนวาปรมาณฟอสฟอรสสวนใหญทระดบทองนามคาสงกวาระดบผวนายกเวนเดอนสงหาคมทปรมาณฟอสฟอรสทระดบผวนามคาสงกวาทระดบทองนามาก เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง

4.1.2.3.2 จดท 9 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.023 – 0.075 มก./ล. เฉลย 0.042 มก./ล. โดยเดอนกรกฎาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.025 – 0.065 มก./ล. เฉลย 0.045 มก./ล. โดยเดอนเดอนกรกฎาคมมคาสงสด จากภาพท 4.18 จะเหนวาปรมาณฟอสฟอรสสวนใหญทระดบทองนามคาสงกวาระดบผวนา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง

28

ภาพท 4.17 ปรมาณฟอสฟอรสของจดท 6



29

4.1.2.3.3 จดท 10 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.033 – 0.062 มก./ล. เฉลย 0.046 มก./ล. โดยเดอนกนยายนมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.026 – 0.065 มก./ล. เฉลย 0.045 มก./ล. โดยเดอนเดอนกรกฎาคมมคาสงสด จากภาพท 4.19 จะเหนวาปรมาณฟอสฟอรสทระดบผวนาและทองนามคาใกลเคยงกนและในชวงฤดฝนเดอนสงหาคม กนยายน และฤดแลงเดอนพฤศจกายน ธนวาคม ปรมาณฟอสฟอรสทระดบผวนามคาสงกวาทระดบทองนา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง

4.1.2.3.4 จดท 11 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.033 – 0.062 มก./ล. เฉลย 0.044 มก./ล. โดยเดอนสงหาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.036 – 0.180 มก./ล. เฉลย 0.058 มก./ล. โดยเดอนมกราคมมคาสงสด จากภาพท 4.20 จะเหนวาปรมาณฟอสฟอรสทระดบผวนาและทองนามคาใกลเคยงกนและในชวงฤดฝนเดอนมถนายน กรกฎาคม สงหาคม กนยายน ปรมาณฟอสฟอรสทระดบผวนามคาสงกวาระดบทอง ในเดอนมกราคมปรมาณฟอสฟอรสทระดบทองนามคาสงกวาระดบผวนามาก เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


4.1.2.3.5 จดท 12 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.026 – 0.252 มก./ล. เฉลย 0.069 มก./ล. โดยเดอนมนาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.029 – 0.059 มก./ล. เฉลย 0.045 มก./ล. โดยเดอนธนวาคม มกราคม มคาสงสด จากภาพท 4.21 จะเหนวาปรมาณฟอสฟอรสทระดบผวนาและทองนามคาใกลเคยงกน แตในเดอนมกราคมและมนาคม ปรมาณฟอสฟอรสทระดบผวนามคาสงกวาระดบทองนา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง

30

ภาพท 4.21 ปรมาณฟอสฟอรสของจดท 12

4.1.2.3.6 จดท 13 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.029 – 0.127 มก./ล. เฉลย 0.054 มก./ล. โดยเดอนกมภาพนธมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.016 – 0.065 มก./ล. เฉลย 0.046 มก./ล. โดยเดอนเดอนมกราคมมคาสงสด จากภาพท 4.22 จะเหนวาปรมาณฟอสฟอรสในชวงฤดฝนทระดบผวนาและระดบทองนามคาใกลเคยงกน แตทระดบผวนามคามากกวาสวนฤดแลงปรมาณฟอสฟอรสระดบผวนาและระดบทองนามคาเพมขนและลดลงไมแนนอน แตในเดอนกมภาพนธทระดบผวนามคาสงกวาทระดบทองนามาก เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


4.1.2.4 บรเวณกลางอางเกบน า

4.1.2.4.1 จดท 3 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.036 – 0.092 มก./ล. เฉลย 0.052 มก./ล. โดยเดอนมนาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.033 – 0.056 มก./ล. เฉลย 0.040 มก./ล. โดยเดอนสงหาคมมคาสงสด จากภาพท 4.23

31

จะเหนวาปรมาณฟอสฟอรสตามฤดกาลทระดบผวนาและระดบทองนามคาเพมขนและลดลงไมแนนอน ในเดอนมนาคม ปรมาณฟอสฟอรสทระดบผวนามคาสงกวาทระดบทองนามาก เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


4.1.2.4.2 จดท 4 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.023 – 0.062 มก./ล. เฉลย 0.046 มก./ล. โดยเดอนมกราคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.033 – 0.062 มก./ล. เฉลย 0.045 มก./ล. โดยเดอนเดอนสงหาคมมคาสงสด จากภาพท 4.24 จะเหนวาสวนใหญปรมาณฟอสฟอรสตามฤดกาลทระดบผวนาและระดบทองนามคาใกลเคยงกน โดยทระดบทองนามปรมาณคาสงกวาทระดบผวนา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


4.1.2.4.3 จดท 7 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.036 – 0.105 มก./ล. เฉลย 0.053 มก./ล. โดยเดอนธนวาคมมคาสงสด (0.105 มก./ล.) ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.039 – 0.072 มก./ล. เฉลย 0.052 มก./ล. โดยเดอนมกราคมมคาสงสด

32

จากภาพท 4.25 จะเหนวาปรมาณฟอสฟอรสตามฤดกาลมการเปลยนแปลงเพมขนและลดลงมทศทางทไมแนนอน เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


4.1.2.5 บรเวณหนาเขอน

4.1.2.5.1 จดท 8 พบปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) ทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.016 – 0.085 มก./ล. เฉลย 0.049 มก./ล. โดยเดอนสงหาคมมคาสงสด ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.023 – 0.085 มก./ล. เฉลย 0.050 มก./ล. โดยเดอนเมษายนมคาสงสด จากภาพท 4.26 จะเหนวาปรมาณฟอสฟอรสตามฤดกาลมการเปลยนแปลงเพมขนและลดลงมทศทางทไมแนนอน เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารอยในระดบปานกลางถงสง


33

การเปลยนแปลงของปรมาณธาตอาหารไนโตรเจนและฟอสฟอรส ในอางเกบนา นฤบดนทรจนดาตลอดการศกษา พบวา ธาตอาหารไนโตรเจน ในระดบความลกผวนา มคาอยระหวาง 1.165-1.825 มลลกรมตอลตร สวนระดบความลกทองนา อยระหวาง 1.423-2.296 มลลกรมตอลตร ดงภาพท 4.27 สวนธาตอาหารฟอสฟอรส ในระดบความลกผวนา มคาอยระหวาง 0.038 -0.065 มลลกรมตอลตร สวนระดบความลกทองนา อยระหวาง 0.040 -0.062 มลลกรมตอลตร ดงภาพท 4.28

ภาพท 4.27 ปรมาณไนโตรเจนรวมโดยเฉลยของตวอยางนาทง 13 จด ทระดบผวนาและระดบทองนา

ภาพท 4.28 ปรมาณฟอสฟอรสรวมโดยเฉลยของตวอยางนาทง 13 จด ทระดบผวนาและระดบทองนา

34

ตารางท 4.1 ปรมาณไนโตรเจนรวมและฟอสฟอรสรวมโดยเฉลยในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 – เดอนกนยายน 2560

พ นทศกษาในอางเกบน า ความลก

เฉลย (เมตร)

ไนโตรเจนรวมเฉลย (มก./ล.) ฟอสฟอรสรวมเฉลย (มก./ล.)

ระดบผวน า ระดบทองน า ระดบผวน า ระดบทองน า

1. บรเวณหวยกาภ (จดท1,2)

5.8 1.307 1.642 0.044 0.048

2. บรเวณหวยโสมง (จดท 5)

5.5 1.536 1.746 0.053 0.054

3. บรเวณหวยนาเยนและคลองสาขา (จดท 6, 9, 10, 11, 12, 13)

4.8 1.470 1.875 0.051 0.048

4. บรเวณกลางอางเกบนา (จดท 3, 4, 7)

6.0 1.252 1.594 0.050 0.046

5. บรเวณหนาเขอน (จดท 8)

10.0 1.470 1.925 0.049 0.050

4.2 การวเคราะหปจจยหลกของธาตอาหารของพชตอการเจรญเตบโตของสาหราย

การวเคราะหหาปจจยหลกของธาตอาหารพชในแหลงนาเปนการวเคราะหเพอทราบแนวโนมการเกดปรากฏการณยโทรฟเคชน (Eutrophication) ในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ซงมไนโตรเจนและฟอสฟอรสเปนปจจยหลกทจะไปกระตนใหแพลงกตอนพชเกดการเจรญเตบโตอยางรวดเรวสงผลใหคณภาพนาเสอมโทรมลง จนแหลงนาไมสามารถนาไปใชประโยชนดานตางๆ ได สามารถแบงไดเปน 3 กลมคอ ฟอสฟอรสเปนปจจยจากด ไนโตรเจนเปนปจจยจากด หรอทงฟอสฟอรสและไนโตรเจนเปนปจจยจากด การพจารณาหาปจจยจากดม 2 แนวทางคอ แนวทางแรกพจารณาจากคาอตราสวนระหวางปรมาณไนโตรเจนรวม (TN) ตอ ปรมาณฟอสฟอรสรวม (TP) และแนวทางทสองพจารณาจากปรมาณฟอสฟอรสรวมเพยงอยางเดยว (Phosphorus threshold Value) ซงสามารถแบงระดบไดดงน

อตราสวน TN : TP มคานอยกวา 10 แสดงวาไนโตรเจนเปนปจจยจากดการเจรญเตบโตของพช

อตราสวน TN : TP มคาระหวาง 10 – 17 แสดงวาไนโตรเจนหรอฟอสฟอรสเปนปจจยจากดการ เจรญเตบโตของพช อตราสวน TN : TP มคามากกวา 17 แสดงวาฟอสฟอรสเปนปจจยจากดการเจรญเตบโตของพช

35

ตารางท 4.2 อตราสวนระหวางปรมาณไนโตรเจนรวมตอฟอสฟอรสรวมเฉลย

ระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 – เดอนกนยายน 25560

ระยะเวลา ในการเกบตวอยาง

TN (มก./ล.) TP (มก./ล.) TN:TP แสดงผล

พฤศจกายน 2559 1.391 0.046 30 อตราสวน TN:TP มคามากกวา 17 ด งนนฟอสฟอรสจงเปนปจจยจากดการเจรญเตบโตของพชนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดา

ธนวาคม 2559 1.898 0.043 44 มกราคม 2560 1.444 0.057 25 กมภาพนธ 2560 1.408 0.045 31 มนาคม 2560 1.667 0.051 33 เมษายน 2560 1.735 0.044 39 มถนายน 2560 1.712 0.040 43 กรกฎาคม 2560 1.571 0.053 30 สงหาคม 2560 1.499 0.062 24 กนยายน 2560 1.375 0.051 27

4.3 คณภาพน าในอางเกบน านฤบดนทรจนดา

การศกษาคณภาพนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 – เดอนกนยายน 2560 โดยเกบตวอยางนาจานวน 13 จด กระจายรอบอางเกบนา (ภาพท 1 แผนทแสดงจดเกบตวอยางนา) ทระดบความลก ผวนา และทองนา รวมจานวนตวอยางทงสน 26 ตวอยาง ดาเนนการเกบตวอยางนาจานวน 10 ครง ดชนคณภาพนาทศกษาไดแก อณหภม ความเปนกรด-ดาง ความนาไฟฟา ความขน และออกซเจนละลาย (DO) สามารถสรปผลไดดงน

4.3.1 อณหภม (Temperature) ไดแกคาความรอนเยนของแหลงนา ซงมอทธพลโดยตรงและโดยออมตอการดารงชวตของสตวนา และยงมผลตอการเปลยนแปลงของคาออกซเจนละลาย คาความนาไฟฟา ปกตแมนาสายสาคญของประเทศไทยจะมอณหภมผนแปรอยในชวง 23 – 32 องศาเซลเซยส อณหภมทเพมขนหรอลดลงมากผดปกตอาจเกดจากปจจยสงแวดลอมซงอาจเปนอนตรายตอสงมชวตในนาได

จากผลการศกษาอณหภมของนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดาทระดบความลก ผวนา และระดบความลกทองนา พบวาทระดบผวนาจะมอณหภมสงกวาระดบทองนา โดยอณหภมระดบผวนามคาอยระหวาง 28.9-34.4 องศาเซลเซยส ทระดบทองนามคาอยระหวาง 27.7-32.3 องศาเซลเซยส เมอพจารณาอณหภมตามฤดกาลในชวงฤดหนาวเดอนมกราคมและกมภาพนธ อณหภมทผวนาเทากบ28.9 องศาเซลเซยส สวนท ระดบทองนามคาอยระหวาง 27.7-27.8 องศาเซลเซยส เฉลย 27.75 องศาเซลเซยส เมอยางเขาฤดรอนอณหภมนาจะสงขน ในเดอนมนาคมและ

36

เมษายนอณหภมนาทระดบผวนามคาระหวาง 33.8 -34.4 องศาเซลเซยส เฉลย 34.1 องศาเซลเซยส เมอถงฤดฝนอณหภมนาระดบผวนาลดลง โดยในเดอนมถนายน – กนยายน มคาอยระหวาง 29.3-33.1 องศาเซลเซยส เฉลย 30.7 องศาเซลเซยส สวนทระดบทองนามคาอยระหวาง 28.3-31.8 องศาเซลเซยส เฉลย 30.1 องศาเซลเซยส (ภาพท 4.29)

ภาพท 4.29 อณหภมของนาโดยเฉลย ทระดบผวนาและระดบทองนา

จงกลาวไดวาอณหภมของนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ในชวงฤดหนาวทระดบผวนามอณหภมเฉลย 28.90 องศาเซลเซยส ทระดบทองนามคาเฉลย 27.75 องศาเซลเซยส ฤดรอนทระดบผวนามอณหภมเฉลย 34.10 องศาเซลเซยส ระดบทองนามคาเฉลย 31.6 องศาเซลเซยส ฤดฝนทระดบผวนามอณหภมเฉลย 30.70 องศาเซลเซยส และระดบทองนามคาเฉลย 30.10 องศาเซลเซยส

4.3.2 ความเปนกรด-ดาง (pH) ไดแกคาบงชระดบความเปนกรดหรอดางของแหลงนา ซงมคาอยระหวาง 0 – 14 หนวย แหลงนาทมคา pH ตากวา 7 จะถอวาเปนแหลงนาทมสภาพเปนกรด แหลงนาทมคา pH สงกวา 7 จะถอวามสภาพเปนดาง แหลงนาทดควรมคา pH ใกลเคยง 7 ซงไมเปนอปสรรคตอการนามาใชประโยชนไดในหลายดาน เชน การอปโภคบรโภค การดารงชวตของสตวนา การเกษตร ตามมารตฐานคณภาพนาแหลงนาผวดนของประเทศไทย pH ควรอยในชวง 5 – 9 หนวย แหลงนาทมคา pH ไมไดตามมารตฐานอาจเปนอนตรายตอการดารงชวตของสตวนาและเปนอปสรรคตอการใชประโยชนในกจกรรมตางๆ

จากผลการศกษาความเปนกรด-ดาง (pH) ของนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดาฯทความลกระดบความลกผวนาและระดบทองนา พบวาทระดบทองนาจะมคา pH ตากวาทระดบผวนาซงเปนไปโดยธรรมชาต โดยแหลงนาโดยทวไปทมคา pH อยในชวงประมาณ 4.5 – 8.5 คาความเปนกรดสวนใหญจะเกดจากปรมาณคารบอนไดออกไซด (CO2) ทไดจากบรรยากาศ สวนทระดบทองนามคาความเปนกรดสงกวาเนองจากไดรบปรมาณคารบอนไดออกไซดเพมจากขบวนการยอยสลายพวกอนทรยวตถตางๆทสะสมบรเวณทองนาโดยแบคทเรยทอยในนาและสตวนาปลอยออกมา จงสงผลใหคา pH ตากวาทระดบผวนา โดยทระดบผวนามคาอยระหวาง 6.94 – 7.45 เฉลย 7.20 ทระดบทองนามคาอยระหวาง 6.58 – 7.22 เฉลย 6.91

37

ภาพท 4.30 ความเปนกรด-ดางของนาโดยเฉลย ทระดบผวนาและระดบทองนา

เมอพจารณาตามฤดกาล (ภาพท 4.30) พบวา ในฤดหนาวและฤดรอน คา pH ทระดบทองนาจะมคาตากวาทระดบผวนา แตเมอยางเขาฤดฝน คา pH นาทง 2 ระดบมคาใกลเคยงกน และอยในชวงเกณฑมาตรฐานคณภาพนาแหลงนาผวดนของประเทศไทย

4.3.3 ความนาไฟฟา (Conductivity) ไดแก คาทแสดงถงความสามารถของนาในการเปนสอการนาไฟฟา ซงขนอยกบความหนาแนนของปรมาณเกลอหรอสารละลายอนนทรยตางๆในนา หนวยวดความนาไฟฟาคอ ไมโครซเมนตตอเซนตเมตร (µS/cm) ความนาไฟฟาของนาจะมผลโดยตรงตอการใชประโยชนดานการอปโภคบรโภค การเพาะปลกพช

จากผลการศกษาความนาไฟฟาของนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ทระดบความลก ผวนา และระดบทองนาพบวาสวนใหญทระดบทองนามคาความนาไฟฟาสงกวาทระดบผวนาเลกนอย ซงเมอพจารณาทง 2 ระดบมคาใกลเคยงกน โดยทระดบผวนามคาอยระหวาง 49.8 – 59.9 ไมโครซเมนต ตอเซนตเมตร เฉลย 54.5 ไมโครซเมนตตอเซนตเมตร ทระดบทองนามคาอยระหวาง 48.5 – 66.4 ไมโคร ซเมนตตอเซนตเมตร เฉลย 57.6 ไมโครซเมนตตอเซนตเมตร

ภาพท 4.31 ความนาไฟฟาของนาโดยเฉลย ทระดบผวนาและระดบทองนา

38

เมอพจารณาตามฤดกาลพบวาในฤดหนาวและฤดรอนคาความนาไฟฟาทระดบทองนามคามากกวาระดบผวนา และเมอยางเขาฤดฝนในเดอนกรกฎาคม – กนยายน นามการผสมผสานกนระหวางชนบนและชนลางทาใหคาความนาไฟฟาทระดบผวนาและทองนามคาใกลเคยงกน (ภาพท 4.31)

เมอพจารณาสดสวนองคประกอบของอออนหลกของเกลอแรหรอสารละลายอนทรยตางๆทพบในนา ชนดของอออนหลกทพบในแหลงนาประกอบดวย ไบคารบอเนต แคลเซยม แมกนเซยม คลอไรด โซเดยม โปตสเซยม และซลเฟต ซงอออนเหลานจะพบมากหรอนอยเพยงใดในนาธรรมชาตนนขนอยกบตาแหนงทางภมศาสตรและการเกดอนตรกรยา (phase interactions) กบองคประกอบชนดอนในแหลงนา จากการศกษาในตางท พบวา ชนดของอออนเฉลยทมเปอรเซนตสงไดแก ไบคารบอเนต (HCO3) คดเปนรอยละ 83.3 ของปรมาณแอนอออน และแคลเซยมบวกแมกนเซยม (Ca+Mg) คดเปนรอยละ 74.4 ของปรมาณแคทอออน ซงกเปนคณลกษณะโดยทวไปของนาผวดนสวนใหญ แหลงทมาของสารประกอบแคลเซยมไบคารบอเนต [Ca(HCO3)] ทพบในนาธรรมชาตไดแก หนปน หนออน หนชอลค แคลไซท โคโลไมท และแรแคลเซยมคารบอเนต สวนสารประกอบแมกนเซยมไบคารบอเนต [Mg(HCO3)] แหลงทพบในธรรมชาตไดแก แรแกมนไซท หนปน (นทธรา, 2541) ซงสอดคลองกบระเบยบ (2534) พบวาสวนใหญคณภาพนาในลมนาทวประเทศไทยไดรบอทธพลจากพวก Carbonate Rocks อออนรองลงมาคอ โซเดยม (Na) และคลอไรด (Cl) คดเปนรอยละ 16.2 และ 12.8 ตามลาดบ

4.3.4 ความขนของแหลงนา (Turbidity) ไดแกสภาพในนาทมสารแขวนลอยทาใหเกดการกระจายหรอการดดกลนแสง แหลงนาใดทมความขนสงยอมแสดงวามการสองผานของแสงนอย ซงอาจมสาเหตมาจากตะกอนดน สาหรายหรอสงมชวตทแขวนลอยอยในนา ความขนมหนวยเปน เอนทย (NTU = Nephelometric Turbidity Unit) นาทใสจะมคาความขนไมเกน 25 หนวย (NTU) แหลงนาโดยทวไปไมควรมคาความขนเกนกวา 100 เอนทย เพราะจะสงผลกระทบตอการดารงชวตของสตวและพชนา เชน บดบงแสงสาหรบการสงเคราะหแสงของพชนา มผลกระทบตอการผลตประปาทตองเพมคาใชจายสาหรบสารเคมในการกาจดตะกอนของนาเปนตน

ภาพท 4.32 ความขนของนาโดยเฉลย ทระดบผวนาและระดบทองนา

39

ตารางท 4.3 ปรมาณอออนหลกเปนเปอรเซนตโดยเฉลยทระดบความลกผวนาและทองนาของนา

ในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 – กนยายน 2560 พ นทศกษา

ในอางเกบน า แคทอออน (%) แอนอออน (%)

Ca Mg Na K HCO3 Cl SO4

53.5 19.9 17.6 9.0 83.4 12.3 4.4

52.2 22.0 16.5 9.2 81.2 13.4 5.4

51.2 22.0 16.9 9.9 84.6 10.7 4.7

บรเวณหวยนาเยน และคลองสาขา (จดท 6) 53.2 20.9 16.2 9.7 83.7 12.8 3.5






บรเวณกลางอางเกบนา (จดท 3) 54.5 19.9 16.2 9.4 83.8 12.5 3.9



บรเวณหนาเขอน (จดท 8) 48.6 25.7 16.4 9.5 81.9 14.5 3.6

คาเฉลย 51.4 23.0 16.2 9.4 83.3 12.8 3.9

จากการศกษาคาความขนในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ทระดบความลกผวนาและระดบทองนาพบวาทระดบทองนามคาความขนสงกวาทระดบผวนา โดยทระดบผวนามคาความขนอยระหวาง 2.0 – 6.0 เอนทย เฉลย 4.1 เอนทย ทระดบทองนามคาความขนอยระหวาง 4.9 – 15.3 เอนทย เฉลย 10.4 เอนทย ซงทง 2 ระดบความลกจดอยในลกษณะนาใส (ความขนไมเกน 25 เอนทย)

เมอพจารณาตามฤดกาล (ภาพท 4.32) พบวาในฤดหนาว ฤดรอน และฤดฝน แนวโนมการเปลยนไมแตกตางกน

บรเวณหวยคาภ (จดท 1)

บรเวณหวยคาภ (จดท 2)

บรเวณหวยโสมง (จดท 5)

40

4.3.5 ออกซเจนละลาย (Dissolved Oxygen : DO) ไดแกปรมาณออกซเจนละลายในแหลงนา ซงเปนคาทมความจาเปนตอการหายใจของพชและสตวนา ปรมาณออกซเจนละลายมหนวยเปนมลลกรมตอลตร แหลงนาทเหมาะแกการดารงชวตของสตวนาทสามารถอยไดอยางปกตมระดบ DO ไมตากวา 3 มลลกรม/ลตร แหลงนาบางแหงอาจตรวจวดคา DO ไดสงมากกวา 10 มลลกรม/ลตร ในเวลากลางวน แสดงใหเหนวาอาจมการเจรญเตบโตทผดปกตของสาหรายในแหลงนา ซงอาจเปนอนตรายของสตวนา นอกจากนคา DO ยงเปนคาบงชถงความสกปรกของแหลงนา บางแหลง DO ตาลงกวาศนย

ภาพท 4.33 คาออกซเจนละลายของนาโดยเฉลย ทระดบผวนาและระดบทองนา

จากการศกษาปรมาณออกซเจนละลายในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ทระดบความลกผวนาและระดบทองนาพบวา ทระดบทองนามปรมาณ DO ตากวาทระดบผวนา ซงเปนไปตามธรรมชาตของแหลงนาโดยทวไป เนองจากระดบทองนาแสงแดดสองไมถงจงไมไดรบการเตมออกซเจนทเกดจากขบวนการสงเคราะหแสงของพชนาเหมอนทระดบผวนา โดยทระดบผวนามคา DO อยระหวาง 4.37 – 6.10 มลลกรม/ลตร เฉลย 2.32 มลลกรม/ลตร

ดงนนอางเกบนานฤบดนทรจนดา ทระดบผวนาจงมคา DO อยในเกณฑดทเหมาะแกการขยายพนธและอนรกษสตวนา (เกณฑ DO ไมตากวา 5 มลลกรมตอลตร)

เมอพจารณาตามฤดกาล (ภาพท 4.33) พบวาในฤดหนาว ฤดรอน และฤดฝน แนวโนมการเปลยนแปลงไมแตกตางกน

4.3.6 ไนเตรท – ไนโตรเจน (NO3-N) ไดแก ปรมาณไนโตรเจนในรปของไนเตรท ซงเกดจากการยอยสลายของเสยหรอนาทงทมสวนประกอบของไนโตรเจน เชนเดยวกบคาแอมโมเนย – ไนโตรเจน หรอการชะลางปยหนาดนในพนทเกษตรกรรม โดยทวไปปรมาณไนเตรทไนโตรเจนจะเปลยนรปมาจากแอมโมเนยไนโตเจนในแหลงนาโดยแบคทเรย ซงแหลงนาทมความสกปรกสงจะตรวจพบปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจนสง ตามมาตรฐานคณภาพนาแหลงนาผวดนไมควรมคาไนเตรท -ไนโตรเจนเกนกวา 5 มลลกรม/ลตร นอกจากนไนเตรท-ไนโตรเจนทมากเกนปกตอาจกอใหเกดปญหา

41

การเจรญเตบโตและเพมจานวนของพชนาอยางรวดเรวผดปกต เชน สาหราย แพลง กตอนพช หรอผกตบชวา เปนตน

ภาพท 4.34 คาไนเตรท-ไนโตรเจนของนาโดยเฉลย ทระดบผวนาและระดบทองนา

จากการศกษาปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจน ในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ทระดบความลกผวนาและระดบทองนาพบวา ทระดบผวนาและทองนาปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจนโดยเฉลยมคาเทากน โดยทระดบผวนามคาอยระหวาง 0.6 – 1.3 มลลกรม/ลตร เฉลย 0.9 มลลกรม/ลตร ทระดบทองนามคาอยระหวาง 0.7 – 1.2 มลลกรม/ลตร เฉลย 0.9 มลลกรม/ลตร ซงมคาอยในเกณฑมาตรฐานคณภาพนาแหลงนาผวดน (เกณฑไมเกน 5 มลลกรม/ลตร)

เมอพจารณาตามฤดกาล (ภาพท 4.34) พบวาในฤดหนาว ฤดรอน และฤดฝน แนวโนมการเปลยนแปลงไมแตกตางกน

4.4 การศกษาชนดและปรมาณแพลงกตอนพชในอางเกบน านฤบดนทรจนดา

การศกษาดานชวภาพในอางเกบนานฤบดนทรจนดา จะใชการศกษาเกยวกบแพลงกตอนพชการเกบตวอยาง เกบบรเวณทางนาเขาอางเกบนา (บรเวณหวยคาภ หวยโสมง หวยนาเยน) และทางนาออกจากอางเกบนา (Outlet) รวม 4 จดเกบ จากการศกษาพบแพลงกตอนพชทงหมด 5 divisions 50 Genera กลมทมความหลากหลายดานชนดมากทสด คอ Chlorophyta ม 35 ชนด คดเปน 70% รองลงมาคอ Euglenophyta ม 7 ชนด คดเปน 14% Chrysophyta ม 5 ชนด คดเปน 10% Pyrrophyta ม 2 ชนด คดเปน 4% และกลมทพบนอยทสดคอ Cyanophyta มเพยง 1 ชนด คดเปน 2% เมอศกษาทางดานปรมาณของแพลงกตอนพช พบวา Chlorophyta พบมากทสด 611,925 เซลลตอลตร คดเปน 84.4% รองลงมาคอ Pyrrophyta ม 46,600 เซลลตอลตร คดเปน 6.4% Chrysophyta ม 41,140 เซลลตอลตร คดเปน 5.7% Cyanophyta ม 14,445 เซลลตอลตร คดเปน 2.0% และ Euglenophyta ม 10,640 เซลลตอลตร คดเปน 1.5%

42

ภาพท 4.35 จานวนขนดของแพลงกตอนพชทพบในอางเกบนานฤบดนทรจนดา

ภาพท 4.36 ปรมาณของแพลงกตอนพชแตละกลมทพบในอางเกบนานฤบดนทรจนดา

สาหรบแพลงกตอนพชกลมเดนทพบในการศกษาครงน คอ กลม Chlorophyta โดยมแพลงกตอนพชทเปนชนดทพบมากทสด คอ Staurastrum frangens Irenee-Marie สาหรบขนดเดนทพบรองลงมา คอ Mougeotia sp. Staurodesmus mamillatus (Nordst.) Teil. Fragilaria crotonensis Kitton และ Staurastrum paradoxum Meyen ex Ralfs ซงปรากฏจานวนเซลลของแพลงกตอนพชมากนอยตามลาดบ ซงจานวนเซลลทพบของแพลงกตอนพชทง 5 ชนด สามารถนามาใชเปนดชนบงชคณภาพนาได

บรเวณหวยคาภ (จดเกบท 1) พบแพลงกตอนพชทงหมด 5 divisions 24 Genera กลมทมความหลากหลายของชนดมากทสด คอ Chlorophyta ม 17 ชนด โดยม Staurastrum frangens Irenee-Marie ม 22,260 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 7,930 เซลลตอ

Cyanophyta, [14,445], 2.0%

Chrysophyta [41,140] 5.7%

Chlorophyta, [611,925], 84.4%

Pyrrophyta, [46,600], 6.4%

Euglenophyta, [10,640], 1.5%

ปรมาณ: เซลลตอลตร

Cyanophyta [1], [2%]

Chrysophyta [5], [10%]

Chlorophyta [35], [70%]

Pyrrophyta [2], [4%]

Euglenophyta [7], [14%]

43

ลตร ในระดบความลกแสงสองไมถง รองลงมา คอ Peridinium sp. ม 14,310 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 2 ,440 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองไมถ ง ถดมาคอ Staurodesmus mamillatus (Nordst.) Teil. ม 10,600 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 2,440 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองไมถง

บรเวณหวยโสมง (จดเกบท 2) พบแพลงกตอนพชทงหมด 5 divisions 23 Genera กลมทมความหลากหลายของชนดมากทสด คอ Chlorophyta ม 16 ชนด โดยม Staurastrum frangens Irenee-Marie ม 41,055 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 13 ,230 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองไมถง รองลงมา คอ Mougeotia sp. ม 15,470 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 6 ,930 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองไมถง ถดมาคอ Staurastrum paradoxum Meyen ex Ralfs ม 7,735 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 5,040 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองไมถง

บรเวณหวยนาเยน (จดเกบท 3) พบแพลงกตอนพชทงหมด 5 divisions 34 Genera กลมทมความหลากหลายของชนดมากทสด คอ Chlorophyta ม 24 ชนด โดยม Staurastrum frangens Irenee-Marie ม 39,975 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 66 ,950 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองไมถง รองลงมา คอ Mougeotia sp. ม 36,285 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 18 ,025 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองไมถง ถดมาคอ Staurodesmus mamillatus (Nordst.) Teil. ม 2,460 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 22,660 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองไมถง

บรเวณหนาเขอน (Outlet) (จดเกบท 4) พบแพลงกตอนพชทงหมด 5 divisions 19 Genera กลมท มความหลากหลายของชนดมากท ส ด คอ Chlorophyta ม 14 ชนด โดยม Staurastrum frangens Irenee-Marie ม 36,515 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 31,680 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองไมถง รองลงมา คอ Mougeotia sp. ม 10,900 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 11,385 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองไมถง ถดมาคอ Staurastrum gutwinskii Bernard ม 14,170 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองถง และ 5,445 เซลลตอลตร ในระดบความลกแสงสองไมถง

เมอนาจานวนชนดและปรมาณแพลงกตอนพช มาคานวณหาคาดชนความหลากหลายชนด (Species Diversity Index) โดยใชวธ Shannon – Weiner Index พบวา ค าดชนความหลากหลายชนด เทากบ 1.25

44

ตารางท 4.4 จานวนของแพลงกตอนพช (เซลลตอลตร) ในแตละดวชนทสารวจพบในอางเกบนา นฤบดนทรจนดา แยกตามจดเกบ

จดเกบ จานวน (เซลลตอลตร)

Chlorophyta Chrysophyta Cyanophyta Euglenophyta Pyrrophyta รวม เฉลย จานวน (%) จานวน (%) จานวน (%) จานวน (%) จานวน (%)

1 74,110 (70.1)

3,340 (3.2) 3,710 (3.5) 4,850 (4.6) 19,720 (18.7)

105,730 21,146

2 127,715 (86.4)

7,980 (5.4) 3,045 (2.1) 1,855 (1.3) 7,175 (4.9) 147,770 29,554

3 253,700 (84.6)

24,275 (8.1) 7,195 (2.4) 3,390 (1.1) 11,485 (3.8)

300,045 60,009

4 156,400 (91.4)

5,545 (3.2) 495 (0.3) 545 (0.3) 8,220 (4.8)

171,205 34,241

รวม 611,925 (84.4)

41,140 (5.7)

14,445 (2.0)

10,640 (1.5)

46,600 (6.4)

724,750 144,950

สกล 35 5 1 7 2 50

4.5 การจดระดบคณภาพน าในอางเกบน านฤบดนทรจนดา

เมอพจารณาคณภาพนาโดยใชแพลงกตอนพชชนดเดนและจานวนเซลลของ แ พ ล ง ก ต อ น พ ช เป น ด ช น ต า ม AARL-PP Score (Applied Algal Research Laboratory Phytoplankton Score) (ยวด, 2549) สามารถจดคณภาพนาไดในระดบสารอาหารนอยถงปานกลาง (Oligo-mesotrophic status) นนคอคณภาพนาดถงคณภาพนาปานกลาง สอดคลองกบการจดของ Reynoids (1980) อางโดย Harper (1992) แพลงกตอนพชชนดเดน Staurodesmus บงชคณภาพนาระดบด Staurastrum บงชคณภาพนาระดบดถงปานกลาง

ถาจดระดบโดยการใชปรมาณฟอสฟอรสทงหมดตาม Lampert and Sommer (1993) สามารถจดระดบคณ ภาพน าได ในระดบ ปานกลาง (mesotrophic status) ถ งไมด (eutrophic status) สอดคลองกบการจดของ Lorrarine and Vollenweider (1981)

เมอพจารณาคณภาพนาตามปจจยทางกายภาพ และเคมบางประการของแหลงนา โดยเฉพาะความเปนกรด-ดาง (pH) ปรมาณออกซเจนละลาย (DO) และอณหภมของนา ตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดนของประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต (2537) สามารถจดคณภาพนาอยในประเภทท 3 สามารถใชในดานการอปโภคบรโภคโดยตองผานกระบวนการฆาเชอโรคตามปกต และผานกระบวนการปรบปรงคณภาพนาทวไปกอน

45

ภาพท 4.37 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ Division Chrysophyta : (A) Cyclotella stelligera (Cleve & Grunow) Van Heurck, (B) Fragilaria crotonensis Kitton, (C) Rhinosolenia longiseta Zach., (D) Dinobryon sertularia Ehrenberg, (E) Isthmochloron sp. Division Pyrrophyta : (F) Peridiniopsis cunningtonii Lemm., (G-H) Peridinium sp.

46

ภาพท 4.38 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ Division Euglenophyta : (A) Euglena sp., (B) Phacus tortus (Lemmermann) Skvortzov,

(C) Phacus ranula Pochmann, (D - E) Trachelomonas volvocina (Ehrenberg) Ehrenberg, (F) Trachelomonas australica (Playfair) Deflandre, (G) Trachelomonas armata var. stenii Lemmermann, (H) Trachelomonas acanthostoma Stokes

47

ภาพท 4.39 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ Division Cyanophyta : (A) Microcystis aeruginosa (Kützing) Kützing Division Chlorophyta : (B) Botryococcus braunii Kützing, (C) Eudorina sp., (D) Dictyosphaerium pulchellum Wood, (E) Ankistrodesmus densus Korshikov, (F) Kirchneriella irregularis (Smith) Korshikov, (G) Coelastrum reticulatum (Dangeard) Senn, (H) Mougeotia sp.

48

ภาพท 4.40 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ Division Chlorophyta: (A) Scenedesmus verrucosus Roll, (B) Scenedesmus acutiformis Schröder, (C) Scenedesmus smithii Chodat, (D) Centritractus belenophorus Lemmerman, (E) Cosmarium abbreviate Raciborski var. germanicum (Raciborski) krieger & Gerloff, (F, H) Cosmarium contractum Kirchner, (G) Cosmarium punctulatum var. subpuctulatum (Nordstedt) Borgesen

49

ภาพท 4.41 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ

Division Chlorophyta : (A) Staurastrum gutwinskii Bernard, (B) Staurastrum paradoxum Meyen ex Ralfs, (C) Staurastrum octoverrucosum Scott & Grambl var. simplicius Gronblad, (D) Staurastrum leptocladium, (E) Staurastrum grallatorium Nordstedt, (F) Staurastrum inflexum Brebisson, (G - H) Staurastrum frangens Irenee-Marie

50

ภาพท 4.42 ชนดของแพลงกตอนพชทพบ Division Chlorophyta : (A) Staurastrum arcuatum Nordstedt. var. pseudopisciforme, (B) Staurastrum protectum West & West, (C) Staurodesmus colniculatus (Lund.) Teil., (D) Staurodesmus dickiei (Ralfs) Lillieroth, (E - F) Staurodesmus mamillatus (Nordst.) Teil., (G) Staurodesmus connatus (Lundell) Thomasson, (H) Staurastrum disputatum Ehrenberg var. sitvense Lutkemuller

51

4.6 ความเหมาะสมของคณภาพน าสาหรบการใชประโยชนในดานตางๆ

ตารางท 4.5 ความเหมาะสมของคณภาพนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดา สาหรบการใชประโยชน ในดานตางๆ

ดชนคณภาพน า หนวย เกณฑทเหมาะสม

ดชนคณภาพน า ระหวางเดอน พ.ย.2559-ก.ย.2560

พสย คาเฉลย 1. เพอการบาบดเปนน าอปโภค-บรโภค

มก./ล.

–

เอนทย

มก./ล.

มก./ล.

มก./ล.

มก./ล.

มก./ล.

มก./ล.

มก./ล.

มก./ล.

มก./ล.

มก./ล.

มก./ล.

มก./ล.

ไมโครซเมนต/ซม.

-

มก./ล.

องศาเซลเซยส

-

มก./ล.

ของแขงละลายนา (TDS)

ความเปนกรด-ดาง (pH)

ความขน (Turbidity

ความกระดาง (Hardness)

ซลเฟต (SO4)

คลอไรด (Cl)

แมงกานสละลาย (Mn)

เหลกละลาย (d. Fe)

ไนเตรท-ไนโตรเจน (NO3-N)

ทองแดง (Cu)

โครเมยม (Cr)

แคดเมยม (Cd)

ตะกว (Pb)

สงกะส (Zn)

สารหน (AS)

2. เพอการเกษตร

ความนาไฟฟา (EC)


สดสวนการดดซบโซเดยม (SAR)

3. เพอการดารงชพของสตวน า

อณหภมของนา


ออกซเจนละลาย

ไมเกน 500 15.0 – 40.5 27.8

5.9–9.0 6.3 – 7.7 7.06

ไมกาหนด 0.7 – 38.8 7.3

ไมเกน 200 12.5 – 42.5 22.5

ไมเกน 200 0.5 – 7.7 1.1

ไมเกน 250 0.7 – 6.4 2.8

ไมเกน 1.0 <0.005 – 1.148 –

ไมเกน 1.0

ไมเกน 5

0.1

0.05

0.05

0.05

1.0

0.05

ไมเกน 750

6.5 – 8.4

ไมเกน 10

23-32

5-9

≥ 3

<0.005 – 6.560

0.9 – 13.7

<0.005 – 0.018

<0.005 – <0.005

<0.005 – <0.003

<0.005 – 0.018

<0.005 – 0.038

<0.005 – 0.030

30 – 106

6.3 – 77

0.1 – 0.4

27.7-34.4

6.91-7.20

4.37-6.10

–

4.4

–

–

–

–

–

–

55.2

7.06

0.2

52

4.7 ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะ

4.7.1 ปญหาอปสรรค การศกษาชนดและปรมาณของแพลงกตอนพชเปนเทคนควธการเฉพาะ

มความชานาญในการใชกลองจลทรรศน และตองอาศยความเชยวชาญอยางสงในการจาแนกชนดและ นบปรมาณแพลงกตอนพชซงเปนสงมชวตขนาดเลกมากตองมองผานเลนสเทานน

ประโยชนของอางนฤบดนทรจนดาจดเปนแหลงนาตนทนสาหรบเกษตรกรรม การอปโภคบรโภค การประปา และชวยรกษาระบบนเวศ ผลกดนนาเคมและนาเนาเสยในแมนาปราจนบร และแมนาบางปะกง ในชวงฤดแลง ทาใหเกบตวอยางได ๑๐ ครง ในรอบป

4.7.2 ขอเสนอแนะ จากการศกษาพบวาในอางเกบนานฤบดนทรจนดามปรมาณของแพลงกตอนพชท

สามารถบงชคณภาพนาทมระดบอาหารปานกลางหลายชนด ดงนนจงควรมการตดตามตรวจสอบคณภาพนาดานชวภาพอยางตอเนอง เพอเปนขอมลในการระวงเรองสารอาหารในแหลงนา และเกดสาหรายบม (Algae boom) นอกจากการศกษาชนดและปรมาณของแพลงกตอนพชเปนเพยงปจจยหนงเทานนทจะบงบอกสถานภาพของแหลงนา ดงนนควรจะมการศกษาถงชนดและปรมาณของแพลงกตอนสตว สตวหนาดน สตวนาตางๆ และนเวศวทยาของแหลงนา เพอทจะใชเปนขอมลทสามารถบงบอกสถานภาพของแหลงนาไดอยางสมบรณยงขน

เนองจากจดใหอางเกบนานฤบดนทรจนดาเปนสถานททองเทยว เพอใหอางมอาย การใชงานนาน ไมกอใหเกดปญหาเหมอนเชนอางเกบนาอนๆ ทเปดเปนแหลงทองเทยว จงตองมมาตรการในการปองกนบรเวณโดยรอบอางอยางเครงครด เชน เรองการบกรกบรเวณรอบอาง การทงขยะมลฝอย

53

บทท 5

สรปผล

การใช แพลงกตอน พช เป นด ชน บ งช คณ ภาพน า ใน อางนฤบดนทรจนดา จงหวดปราจนบร มวตถประสงค เพอศกษาชนดและปรมาณของแพลงกตอนพชในอางเกบนา นฤบดนทรจนดา และ เพอศกษาคณภาพนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดา ซงกาหนดจดเกบตวอยางแพลงกตอนพช จานวน 4 จดเกบ และ กาหนดจดเกบตวอยางนา จานวน 13 จดเกบ โดยเกบตวอยางระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 ถงเดอนกนยายน 2560 สามารถสรปผลการศกษาไดดงน การศกษาชนดและปรมาณของแพลงกตอนพชในอางเกบนานฤบดนทรจนดา

จากการศกษาพบ แพลงกตอนพชทงหมด 5 ดวชน 50 ชนด มปรมาณรวม 723,219 เซลลตอลตร จดใน Division Chlorophyta มากทสด 35 ชนด รองลงมาคอ Division Euglenophyta มจานวน 7 ชนด Division Chrysophyta จานวน 5 ชนด Division Pyrrophyta จานวน 2 ชนด และ Division Cyanophyta พบจานวนนอยทสดคอ 1 ชนด โดยพบชนดเดนบรเวณหวยคาภ คอ Staurastrum frangens Irenee-Marie (22,260 เซลล/ลตร) Peridinium sp. (14,310 เซลล/ลตร) และ Staurodesmus mamillatus (Nordst.) Teil. (10,600 เซลล/ลตร) บรเวณหวยโสมง พบชนดเดนคอ Staurastrum frangens Irenee-Marie (54 ,285 เซลล/ลตร) Staurastrum paradoxum Meyen ex Ralfs (12,775 เซลล/ลตร) และ Fragilaria crotonensis Kitton (7,385 เซลล/ลตร) บรเวณหวยนาเยน พบชนดเดนคอ Staurastrum frangens Irenee-Marie (106,925 เซลล/ลตร) Fragilaria crotonensis Kitton (20,985 เซลล/ลตร) Staurastrum paradoxum Meyen ex Ralfs (12,660 เซลล/ลตร) Peridinium sp. (11,485 เซลล/ลตร) บรเวณ outlet พบ Staurastrum frangens Irenee-Marie (68,195 เซลล/ลตร) Staurastrum gutwinskii Bernard (19,615 เซลล/ลตร) และ Staurodesmus mamillatus (Nordst.) Teil. (14,955 เซลล/ลตร) การจดระดบชนนาโดยใชชนดเดนของแพลงกตอนพช ชนด Staurastrum sp. สามารถบงบอกถงระดบชนนาทมระดบสารอาหารนอยถงปานกลาง ชนด Staurodesmus sp. บงบอกถงระดบชนนาทมระดบสารอาหารนอย ชนด Fragilaria sp. บงบอกถ งระดบช นน าท ม ระดบสารอาหารปานกลาง และจากการประเมนคณ ภาพน าโดยใช แพลงกตอนในรปแบบ AARL-PP Score สามารถจดระดบคณภาพน าไดในระดบปานกลาง (mesotrophic status) สอดคลองกบคาดชนความหลากหลายของแพลงกตอนพช ทมคาเทากบ 1.25 ซงบงชคณภาพนาในระดบนาเสยปานกลาง

54

การศกษาคณภาพนาในอางเกบนานฤบดนทรจนดา จากการศกษา พบวา อณหภมของนา คาความเปนกรด-ดาง คาความนาไฟฟา ความ

ขนของนา ปรมาณออกซเจนละลายนา ปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจน อยในเกณฑมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน ประเภทท 3 สามารถใชเพอการอปโภคบรโภคไดโดยตองผานการฆาเซอโรคตามปกตและผานกระบวนการปรบปรงคณภาพนาทวไปกอน สาหรบปรมาณสารอาหารไนโตรเจนรวม (TN) และปรมาณสารอาหารฟอสฟอรสรวม (TP) ในอางเกบนานฤบดนทรจนดา เมอพจารณาการจดระดบธาตอาหารตาม OECD ทง TN และ TP สามารถจดอยในระดบปานกลางถงสง

การวเคราะหปจจยจากด (limiting factor) ตอการเจรญเตบโตของสาหราย สารอาหารไนโตรเจน และ สารอาหารฟอสฟอรส เปนสารอาหารทจาเปนสาหรบพชนา ซงเปนสวนประกอบของโครงสรางโปรตนในสงมชวต จากการหาความเขมขนของสารอาหารทงสอง โดยพจารณาจากอตราสวนระหวางปรมาณไนโตรเจนรวมตอปรมาณฟอสฟอรสรวม มคาเฉลยเทากบ 32.6 แสดงวา ในอางเกบนานฤบดนทรจนดา มปรมาณสารอาหารฟอสฟอรสเปนปจจยจากด (อตราสวน TN : TP มากกวา 17) สอดคลองกบ กรรณการ สรสงห, 2525 ทกลาววา ฟอสฟอรสเปนธาตทพบในปรมาณทนอยมากในแหลงนาธรรมชาต จงจดไดวาเปน growth-limiting nutrient ของแหลงนาอยเนองๆ

55

เอกสารอางอง

56

เอกสารอางอง กาญจนภาชน ลวมโนมนต. 2527. สาหราย. คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. กรรณการ สรสงห. 2525. เคมของนาโสโครกและการวเคราะห. คณะสาธารณสขศาสตร.

มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพฯ. คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต. 2537. ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบ 8,

พ.ศ.2537. กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยสงแวดลอม. โฉมยง ไชยอบล. 2541. ความสมพนธระหวางคณภาพนากบการกระจายของแพลงกตอนพช และ

แพลงกตอนสตวในอางแกว มหาวทยาลยเชยงใหม ป 2540-2541. วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ชลนดา อรยเดช. 2539. สหสมพนธของสารอาหารบางชนดและการกระจายของแพลงกตอนพช ในอางเกบนาเขอนแมกวง. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ณรงค ณ เชยงใหม. 2525. มลพษสงแวดลอม. โอเดยนสโตร, กรงเทพฯ. ถมรตน ชชวาลย และคณะ. 2550. การศกษาคณภาพนาของสระนาบางแหลงบรเวณงานพชสวน

โลกเฉลมพระเกยรต. การประชมวชาการสาหรายและแพลงกตอนแหงชาต ครงท 3. จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.

ธงชย พรรณสวสด และ วบลยลกษณ วสทธศกด. 2540. คมอวเคราะหนาเสย. สมาคมวศวกร สงแวดลอมแหงประเทศไทย, กรงเทพฯ.

นนทนา คชเสน. 2544. คมอปฏบตการนเวศวทยานาจด. พมพครงท 3. จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.

นรมล รงสยาธร รฐภม พรหมณะ และ รจนา ยะกนทะ. 2550. การศกษาความหลากหลายชนดของ แพลงกตอนพชในแหลงนามหาวทยาลยนเรศ รวร พะเยา. นเรศวรวจ ยคร งท 3 . มหาวทยาลยนเรศวร, พะเยา.

บญญต สขศรงาม. 2532. จลชววทยา. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒบางแสน, ชลบร. ปรชญา ชอมผล. 2539. ความสมพนธระหวางแพลงกตอนพชและสารอาหารบางชนดในอางเกบ

นาหวยตงเฒา. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. เปยมศกด เมนะเศวต. 2538. แหลงนากบปญหามลพษ. จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ. ผกาวรรณ จฬามน. 2534. ผลกระทบการพฒนาพนทลมนาตอศกยภาพการเพาะเลยงสตวในอาง

เกบนาบรเวณศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดาร. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ไมตร ดวงสวสด และ จารวรรณ สมศร . 2528. คณสมบตของนาและวธวเคราะหสาหรบการวจย ทางการประมง. สถาบนประมงนาจดแหงชาต กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

ยวด พรพรพศาล. 2549. สาหรายวทยา. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

57

ยวด พรพรพศาล.2550. โลกของสาหราย. การประชมเชงปฏบตการเร องสาหรายนาจด : อนกรมวธาน การเพาะเลยงสาหรายและการนาไปใชประโยชน. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ลดดา วงศรตน. 2544. แพลงกตอนพช. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. 851 น. ลานทอง ธตสทธ. 2549. ความหลากหลาย การกระจายในแนวดงและนเวศวทยาเชงประชากรของ

แพลงกตอนเพอการตดตามตรวจสอบคณภาพนาในอางเกบนาดอยเตา จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

วจตร รตนพาณ และคณะ. 2533. การศกษาและการวเคราะหคณภาพของนาจากแหลงนาแมปง. มหาวทยาลยเชยงใหม , เชยงใหม.

ศรเพญ ตรยไชยาพร. 2537. สาหรายวทยาประยกต. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. สภทรธรา พฤฒวรนนทน, ดวงกมล โพธหวงประสทธ และ ยวด พรพรพศาล. 2006.

การศกษาคณภาพนาในแหลงนาภาคเหนอบางแหลงโดยใช AARL-PP Score. การประชมวชาการสาหรายและแพลงกตอนแหงชาต ครงท 3. จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.

สมสข มจฉาชพ. 2528. นเวศวทยา. มหาวทยาลยบรพา, ชลบร. เสนห โรจนดษฐ. 2530. อทกภมศาสตร. มหาวทยาลยรามคาแหง, กรงเทพฯ. APHA, AWWA and WPCF. 2012. Standard methods for the examination of water and

wastewater. (20th ed.). Washington D.C., American Public Health Association. Boney, A.D. 1975. Phytoplankton. Adward Arnold, London. Cox, E.J. 1996. Identification of freshwater diatoms form live material. Chapman &

Hall, London. Darley, W.M. 1982. Algae Biology: A Physiological Approch. Blackwell Scientific, London. Desikachary, T.V. 1959. Cyanophyta. Indian Council of Agricultural Research, New Delhi. Goldman, C.R. and A.J. Horne. 1983. Limnology. McGrew-Hill Book, New York. Hobson, L.A. 1966. Some influence of the Columbia River effect on marine phytoplankton

during Junuary 1961. Limnol. Oceanog. 11(2): 223-233. Huber-Pestalozzi, 1938. Das Phytoplankton des Süßwassers : Blaualgen, Bakterien, Pilze. 1.

Teil. E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart. Huber-Pestalozzi, 1941. Das Phytoplankton des Süßwassers: Chrysophyceen, Farblose

Flagellaten Heterokonten, 2. Teil. E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhandlung. Stuttgart.

_______________ 1942. Das Phytoplankton des Süßwassers: Diatomeen, 2. Teil. E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhandlung. Stuttgart.

_______________ 1955. Das Phytoplankton des Süßwassers: Euglenophyceen, 4. Teil. E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhandlung. Stuttgart, 606-891 P.

_______________ 1961. Das Phytoplankton des Süßwassers: Chlorophyceae (Grünalgen) Ordnung: Volvocales, 5. Teil. E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhandlung. Stuttgart, 253 P.

58

_______________ 1968. Das Phytoplankton des Süßwassers: Cryptophyceae, Cholromonadaphyceae, Dinophyceae, 3. Teil. E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhandlung. Stuttgart, 253 P.

_______________ 1982. Das Phytoplankton des Süßwassers: Conjugatophyceae, Zygnematales and Desmidiales (excl. Zygnemataceae), 8. Teil. E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhandlung. Stuttgart, 413-477 P.

_______________ 1983. Das Phytoplankton des Süßwassers: Chlorophyceae (Grünalgen) Ordnung Chlorococcales, 7. Teil. E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhandlung. Stuttgart, 1-797 P.

Jonh, A. W. 2005. Long-term Macroalgal Culture Maintenance. Algal culturing Techniques. 11: 157-163.

Jian, et al. 2003. Orange Creek Basin Status and Trends In Water Quality and PhytoplanktonThrough 2003, Florida, 74 P.

Komarek, J. 1984. Sobre las Cianoficeas de Cuba: (3) Especies Planctonicasque Forman Florecimientos de las Aguse. Arch Botanica Cubana. 1-33 P.

Lind, E.M. 1971. Some Desminds from Uganda. Nova Hedwigia. 535-584 P. Lorenzen, C.J. 1963. Diurnal variation in photosynthetic activity of natural phytoplankton

population. Limnol Oceangr. 8(1): 50-57. Lorrarine, L.J. and R.A.Vollenweider. 1981. Summary report, the OECD Cooperative

Programme on Eutrophication. Nation Water. Research Institute, Burlington. Mónica, M., L.P. Fernando and F.T. Pedro. 1998. Phytoplankton of two Araucanian

lakes of differing trophic status (Argentina). Hydrobiologia. 370: 45-57. Moss, B. 1980. Ecology of freshwaters. Blackwell Scientific, Oxford. Palmer, M.C. 1977. Algae Water Pollution. Municial Enviroment Research Lab.

Cincinati, Ohio. Patrick, R. 1977. Ecology of freshwater diatoms-diatoms communities. Pp.284-332. In D.

Werner (ed.). The Biology of diatom. Uiversity of California Press, Berkely. Popvsky, J. and L.A. Pfiester. 1990. Subwasserflora von Mitteleuropa : Dinophyceae

(Dinoflagellida), Band 6. Jena. : Gustav Fischer Verlag. Prescott, G.W. 1962. Algae of the Western Great Lakes Area. Brown Company, Iowa. 977 P. ____________ 1970. How to know the Freshwater Algae. 3rded. Brown Company,

Iowa. 612 P. Rott, E. 1981. A contribution to the algal flora from highland lakes in the Ecuadorian.

Andes. Ber. Nat. med. 68: 13-29. ______. 1987. Some planktonic Cyanophyceae from reservoir in Sri Lanka. Schweiz.

Z. Hydrol. 385-386 P. Round, F.E. 1973. The Biology of the algae. Adward Arnold, London Santos, A.C.A. Dos and M.C. Calijuri. 1998. Survival strategies of some species of the

59

phytoplank community in the Barra Bonita Reservoir (São Paulo, Brazil). Hydrobiologia 367: 19-152

Sawyer, C. N. and P. L. McCarty. 1976. Chemistry for Sanitary Engineers. Second edition. McGraw – Hill Co, New York. 518 P.

Smith, G.M. 1950. The freshwater algaes of the United States. McGrew-Hill Book, New York. Stevenson, R.J. et. al. 1996. Algae ecology : Freshwater benthic ecosystem. Academic

Press, California. Teiling, E. 1966. The Desmid Genus Staurodesmus : A Taxonomic Study. Arkiv fur

Botanik Series 2. 467-629 P. Webber M., et al. 2005. Phytoplankton and zooplankton as indicators of water

quality in Discovery Bay, Jamaica. Hydrobiologia. 545: 177-193. Welch, P.S. 1952. Limnology. McGrew-Hill Book, New York. Werapojananan, S., S. Maporn และ A. Maenmuean. 2006. Using phytoplankton as water

quality indicator in Wali Rukhavej Botanical Research Institute, Bankoeng Station, Mahasarakham Province. In 31st Congress on Science and Technology of Thailand at Suranaree University of Technology, 18-20 Oct. 2005.

Wetzel. 2001. Limnology. W.B. Saunders Company, Philadelphia, 1006 P. Whitford, L.A. and G. J. Schumacher. 1969. A. Manual of the freshwater algae in North

Carolina. North Carolina : The North Carolina Agriculture Experiment Station.

60

ภาคผนวก

61

ตารางท ผ.1 มาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน

ลาดบ

ดชนคณภาพนา

คาทางสถต

หนวย

การแบงประเภทคณภาพนาตามการใชประโยชน ประเภท

1 2 3 4 5 1. 2. 3 4. 5. 6.

7.

8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15.

16.

18. 17. 19. 20. 21.

22.

ส กลนและรส อณหภม ความเปนกรดเปนดาง (pH) ออกซเจนละลาย (DO) บโอด (BOD) แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (Total Coliform Bacteria) แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (Faecal Coliform Bacteria) ไนเตรต (NO3) ในหนวยไนโตรเจน แอมโมเนย (NH3) ในหนวยไนโตรเจน ฟนอล (Phenols) ทองแดง (Cu) นคเกล (Ni) แมงกานส (Mn) สงกะส (Zn) แคดเมยม (Cd) โครเมยมชนดเฮกซาวาเลนท (Cr. Hexavalant) ตะกว (Pb) ปรอททงหมด (Total Hg) สารหน (As) ไซยาไนด (Cyanide) กมมนตภาพรงส (Radioactivity)

- คารงสแอลฟา (Alpha) - คารงสเบตา (Beta)

สารฆาศตรพชและสตวชนดทมคลอรนทงหมด (Total Organochlorine Pesticides)

P 20 P 80 P 80

P 80

- °ซ -

มก./ล. ’’

เอม.พ. เอน/100

มล.

’’

มก./ล.

’’

’’ ’’ ’’ ’’ ’’ ’’

’’

’’ ’’ ’’

มก./ล.

เบคคอลเรล/ล. ”

มก./ล.

ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ ธ

ธ ธ′

5.0-9.0 ≮ 6.0 ≯ 1.5 ≯5,000

≯ 1,000

ธ ธ′

5.0-9.0 ≮ 4.0 ≯ 2.0 ≯20,000

≯ 4,000

ธ ธ′

5.0-9.0

≮ 2.0 ≯ 4.0

- -

- - - - - - -

มคาไมเกน 5.0 ” 0.5 ” 0.005 ” 0.1 ” 0.1 ” 1.0 ” 1.0 ” 0.005* ” 0.05** ” 0.05 ” 0.05 ” 0.05 ” 0.05 ” 0.005 ” 0.1 ” 1.0 ” 0.05

- - - - - - - - - -

62

ตารางท ผ.1 (ตอ)

ลาดบ

ดชนคณภาพนา

คาทางสถต

หนวย

การแบงประเภทคณภาพนาตามการใชประโยชน ประเภท

1 2 3 4 5 23. 24.

25. 26. 27

28

ดดท ( DDT) บเอชซชนดแอลฟา (Alpha BHC) ดลดรน (Dieldrin) อลดรน (Aldrin) เฮปตาคลอรและเฮปตาคลออปอกไซด (Heptachor & Heptachlorepoxide) เอนดรน (Endrin)

มก./ล.

ไมโครกรม/ล.

ธ ธ ธ ธ ธ ธ

” 1.0 ” 0.02 ” 0.1 ” 0.1 ” 0.2

ไมสามารถตรวจพบไดตามวธการตรวจสอบทกาหนด

- - - -

แหลงทมาของขอมล : ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2537) ออกตามความใน พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 เรองกาหนด มาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน ตพมพในราชกจจานเบกษาเลมท 111 ตอนท 16 ง ลงวนท 24 กมภาพนธ 2537 หมายเหต

1/ กาหนดคามาตรฐานเฉพาะในแหลงนาประเภทท 2-4 สาหรบแหลงนาประเภทท 1 ใหเปนไปตามธรรมชาตและแหลงนาประเภทท 5 ไมกาหนดคา

ธ เปนไปตามธรรมชาต ธ′ อณหภมของนาจะตองไมสงกวาอณหภมตามธรรมชาต เกน 3 องศาเซลเซยส * นาทมความกระดางในรปของ CaCO3 ไมเกนกวา 100 มลลกรม/ลตร ** นาทมความกระดางในรปของ CaCO3 เกนกวา 100 มลลกรม/ลตร ≮ ไมนอยกวา ≯ ไมมากกวา - ไมไดกาหนด °ซ องศาเซลเซยล P 20 คาเปอรเซนตไทลท 20 จากจานวนตวอยางนาทงหมดทเกบมาตรวจสอบอยางตอเนอง P 80 คาเปอรเซนตไทลท 80 จากจานวนตวอยางนาทงหมดทเกบมาตรวจสอบอยางตอเนอง มก./ล. มลลกรมตอลตร มล.= มลลลตร

MPN เอม.พ.เอน. หรอ Most Probable Number

63

มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน มาตรา 32 (1) แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2537 ใหคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต มอานาจประกาศในราชกจจานเบกษา กาหนดมาตรฐานคณภาพนาในแมนา ลาคลอง หนองบง ทะเลสาบ อางเกบนา และแหลงนาสาธารณะอนๆ ทอยในพนแผนดน มาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน ไดแบงประเภทของแหลงนาผวดนเปน 5 ประเภท ดงน

ประเภทท 1ไดแก แหลงนาทคณภาพนามสภาพตามธรรมชาตโดยปราศจากนาทงจากกจกรรมทกประเภทและสามารถเปนประโยชนเพอ

(1) การอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกตกอน (2) การขยายพนธตามธรรมชาตของสงมชวตระดบพนฐาน (3) การอนรกษระบบนเวศนของแหลงนา ประเภทท 2 ไดแก แหลงนาทไดรบนาทงจากกจกรรมบางประเภท และสามารถ

เปนประโยชนเพอ (1) การอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกตและผานกระบวนการ

ปรบปรงคณภาพนาทวไปกอน (2) การอนรกษสตวนา (3) การประมง (4) การวายนาและกฬาทางนา ประเภทท 3 ไดแก แหลงนาทไดรบนาทงจากกจกรรมบางประเภท และสามารถ


ปรบปรงคณภาพนาทวไปกอน (2) การเกษตร ประเภทท 4 ไดแก แหลงนาทไดรบนาทงจากกจกรรมบางประเภท และสามารถ


ปรบปรงคณภาพนาเปนพเศษกอน (2) การอตสาหกรรม ประเภทท 5 ไดแก แหลงนาทไดรบนาทงจากกจกรรมบางประเภท และสามารถ

เปนประโยชนเพอการคมนาคม

64

ตารางท ผ.2 การจดชนนาตามระดบความมากนอยของฟอสฟอรสรวม ไนโตรเจน คลอโรฟลล เอ และความลกทแสงสองถง (Lorrarine and Vollenweider, 1981).

Variable (Annal Mean Values)

Oligotrophic Mesotrophic Eutrophic Hypereutrophic Total Phosphorus mg. m.3

X X 1SD X 2SD Range N

8.0 4.85-13.3 2.9-22.1 3.0-17.7 21

26.7 14.5-49 7.9-90.8 10.9-95.6 19(21)

84.4 38-189 16.8-424 16.2-386 71(72)

750-1200 2

Total nitrogen mg. m.3

X X 1SD X 2SD Range

N

6.61 371-1180 208-2103 307-1630 11

7.53 485-1170 313-1816 361-1387 8

187.5 861-4081 395-8913 393-6100 37(38)

Chlorophyll a mg. m.3


1.7 0.8-3.4 0.4-7.1 0.3-4.5 22

4.7 3.0-7.4 1.9-11.6 3.0-11 16(17)

14.3 6.7-31 3.1-66 2.7-78 70(72)

100-150 2

Chlorophyll a Peak Value mg. m.3


4.2 2.6-7.6 1.5-13 1.3-10.6 16

16.1 8.9-29 4.9-52.5 4.9-49.5 12

42.6 16.9-107 6.7-270 9.5-275 46

Secchi Depth m.


9.9 5.9-16.5 3.6-27.5 5.4-28.3 13

4.2 2.4-7.4 1.4-13 1.5-8.1 20

2.45 1.5-4.\0 .9-6.7 .8-7.0 70(72)

0.4-0.5 2

X = geometric mean SD = standard deviation ( ) = value in bracket refers to the number of variable (n) employed in the first calculation

65

ตารางท ผ.3 ชวงคณภาพนาตามดชนตวแปรในทะเลสาบเขตรอน (Lampert and Sommer, 1993 อางใน Yuwadee Peerapornpisal, 1996.)

Variable Oligotrophic Mesotrophic Eutrophic Hypereutrophic

Total phosphorus (µg.l-1) Chlorophylla (µg.l-1) Biovolume (mm3.m-3)

5-10

0.3-3

40-2000

10-30

3-10

2000-5000

30-100

10-100

>5000

>100

>100

ตารางท ผ.4 ชนดเดนของแพลงกตอนพชตามการจดระดบชนนา (Reynoids, 1980 quoted in

Harper, 1992)

Oligotrophic Mesotrophic Eutrophic Staurastrum, Cosmarium, Staurodesmus (desmids) Tubellaria, Cyclotella, Melosira, Rhizoselenia (small diatoms) Dinodryon (Chrysophyte)

Staurastrum, Closterium (desmid) Cyclotella,Stephanodiscus, Asterionella (diatom) Pediastrum, Eudorina (green algae) Peridinium, Ceratium (dinoflagellates)

Molosira, Asterrionella, Stephanodiscus (diatom)Scenedesmus, Eudorina (green algae) Aphanizomenon, Microcystis, Anabaena(cyanobacterial )

66

ตารางท ผ.5 การจดชนนาตามระดบความมากนอยของสารอาหาร คณสมบตทางกายภาพ เคม และ

ชวภาพบางประการ แพลงกตอนพชทเปนชนดเดนและแพลงกตอนพชทพบเหนไดทวไปในชนนาระดบตาง ๆ (Wetzel, 2001).

General Lake Trophy

Water Characteristics

Dominant Algae Other Commonly

Occurring Algae Oligotrophic

Oligotrophic

Oligotrophic

Oligotrophic

Oligotrophic

Mesotrophic or

Eutrophic

Slightly acidic: very low salinity Neutral to slightly alkaline; nutrient – poor lakes Neutral to slightly alkaline; nutrient – poor lakes or more productive lakes at season of nutrient reduction Neutral to slightly alkaline; nutrient – poor lakes Neutral to slightly alkaline; genera nutrient – poor; common in shallow Arctic lakes Neutral to slightly alkaline ; Annual dominant or in Eutrophic lakes at certain Seasons

Desmids Staurodesmus. Staurastrum Diatoms, especially. Cyclotella and Tebellaria Chrysophycean algae Especially Dinobryon some Mallomonas Chlorococcal Oocysits or Chrysophycean Botryococcus Dinoflagellates. especially Some Peridinium and Ceratium spp. Dinoflagellates. some Peridinium and Ceratium spp.

Sphaerocystis, Gloeocysis. Some Asterionella spp. some Melisira spp. Dinobryon Other Chrysophycean e.g. Synura,Uroglrna : diatom Tabellaria Oligotrophic diatoms Small chrysophytes Cryptophytes and diatoms Glenodinium and many other Algae

67

ตารางท ผ.5 (ตอ)

General Lake

Trophy

Water Characteristics

Dominant Algae

Other Commonly Occurring Algae

Eutrophic

Eutrophic

Usualty alkaline lakes with Nutrient enrichment Usualty alkaline ; nutrient Enrichment; common in Warmer periods of temperature Lakes or perennially in enriched tropical lakes

Diatom much of year especially Asterionella spp. and Fragilaria crotonensis Synedra, Stephanodiscus and Melosira granulate Blue-green algae. Especially Anacystis (=Microcystis). Aphanizomenon,Anabaena

Many other especially green and blue-green during warmer periods of year; desmids of dissolved organic matter is fairly high Other blue-green algae; euglenophytes if organically enriched or polluted

68

การประเมนคณภาพน าโดยใชแพลงกตอนในโปรแกรม AARL-PP Score (Applied Algal Research Laboratory – Phytoplankton Score) (ยวด,2549)

การใชสาหรายเปนตวชสภาพมลพษทางนา เราใชเกณฑอางองผลงานวจยตางประเทศเป นหลกตลอดมา หองปฏบตการวจยสาหรายประยกต (Applied Algal Research Laboratory) ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ทาการวจยโดยใชสาหรายเปนดชนทางชวภาพเพอวดคณภาพนาทงนานว โดยการใชแพลงกตอนพช และนาไหลโดยใชสาหรายยด เกาะคอ สาหรายขนาดใหญและไดอะตอมพนทองนา และพยามดดแปลงใหเปนคะแนนอยางงาย เพอใหเกดความเขาใจแกผทาการตรวจคณภาพนาทกระดบ ขณะนไดทาการวจยการใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภาพนาในระบบนานงเรยบรอยแลว โดยใชพนฐานจากงานวจยในอดตของหองปฏบตการวจย สาหรายประยกตราว 20 เรอง ในระยะเวลาราว 10 ป เรยกวาการประเมณคณภาพนาดงกลาววา AARL-PP Score (AARL-PP ยอมาจาก Applied Algal Research Laboratory-Phytoplankton)

โดยวการประเมนนมตารางทสาคญ 2 ตารางคอ ตาราง 1 เปนตารางแสดงคะแนนคณภาพนาตามระดบสารอาหาร (trophic level) ซงการคานวณมาจากระดบสารอาหารนอย (Oligotrophic status) โดยแบงยอยคณนาเปน 6 ระดบ และใหคะแนนตงแต 1 -10 โดยจดตามอตราภาคชนทเทาๆกน จะไดคะแนนของคณภาพนาตามระดบสารอาหาร และคณภาพนาทวไป

ตารางท ผ.6 คะแนนคณภาพนาตามระดบสารอาหาร (trophic level) และคณภาพนาทวไป

คะแนน คณภาพน าตามระดบสารอาหาร คณภาพน าทวไป 1.0-2.0 ระดบ Oligotrophic สารอาหารนอย คณภาพนาด 2.1-3.5 ระดบ Oligo-mesotrophic สารอาหารนอยถงปาน

กลาง คณภาพนาด-ปานกลาง

3.6-5.5 ระดบ Mesotrophic สารอาหารปานกลาง คณภาพนาปานกลาง 5.6-7.5 ระดบ Meso-eutrotrophic สารอาหารปานกลาง-สง คณภาพนาปานกลาง-

ไมด 7.6-9.0 ระดบ Eutrotrophic สารอาหารสง คณภาพนาไมด 9.1-10.0 ระดบ Hypereutrotrophic สารอาหารสงมาก คณภาพนาไมดอยางมาก

69

ตาราง ผ.7 คะแนนแพลงกตอนพชชนดเดนตามระดบสารอาหาร

Genus Score

Genus Score Actinastrum 5 Gymnodinium 6

Acanthoceras 5 Gyrosigma 7 Achnanthes 6 Hantzschia 8 Amphora 6 Isthmochloron 5 Anabaena 8 Kirchneriella 5

Ankistrodesmus 7 Melosiera 5 Aphanocapsa 5 Merismopedia 9 Aphanothece 5 Micractinium 7 Aulacoseira 6 Micrasterias 2 Bacillaria 7 Microcystis 8

Botryococcus 4 Monoraphidium 7 Centritractus 4 Navicula 5

Ceratium 5 Nephrocytium 5 Chlamydomonus 8 Nitzschia 9

Chlorella 6 Oocystis 6 Chroococcus 6 Oscillatoria 9 Closterium 6 Pandorina 6 Cocconeis 6 Pediastrum 7

Coelastrum 7 Peridiniopsis 6 Cosmarium 2 Peridinium 6 Crucigenia 7 Phacus 8

Crucigeniella 7 Phormidium 9 Cryptomonas 8 Pinnularia 5

Cyclotella 2 Planktolyngbya 7 Cylindrospermopsis 8 Pseudoanbaena 7

Cymbella 5 Rhizosolenia 6 Dictyosphaerium 7 Rhodomonas 8 Dimorphococcus 7 Rhopalodia 5

Dinobryon 1 Scenedesmus 8

70

ตาราง ผ.7 (ตอ)

Genus Score Genus Score Elakatothrix 3 Spirulina 9 Encyonema 6 Staurodesmus 3 Epithemia 6 Staurastrum 3 Euastrum 3 Stauroneis 5 Eudorina 6 Strombomonas 8 Euglena 10 Surirella 6 Eunotia 2 Synedra 6

Fragilaria 5 Synura 8 Golenkinia 5 Tetrahedron 6

Gymnodinium 6 Trachelomonus 8

Gonium 6 Volvox 6

วธการวเคราะหคณภาพน าแบบนบท งหมด (Whole count) (ยวด,2550) - เกบตวอยางแพลงกตอนพชจากแหลงนาทตองการศกษา - นาแพลงกตอนพชมาวนจฉยในระดบจนส - นบจานวนแพลงกตอนพชในแตละจนส โดยใชปเปตมาตรฐาน 1 หยด ม

ปรมาตร 0.02 มมลลลตร หยดลงบนแผนสไลด ปดกระจกทบสไลดแลวนบทงหมด

- นบผลมาคานวณกลบเปนจานวนเซลลตอมลลลตร หรอจานวนเซลลตอลตร - เลอกจนสทเดนโดยมจานวนเซลลมากทสดและรองลงไป 3 จนส โดยตองม

จานวนมากกวา 30 % ของแพลงกตอนพชทงหมด - หาคะแนนของแพลงกตอนพชจากตาราง ผ.7 - นาคะแนนทไดทงหมดมาหาคาเฉลย - นาคาเฉลยจากการศกษาแพลงกตอนพชไปเปรยบเทยบกบตาราง ผ.6

การใช้แพลงก์ตอนพืชเป็นดัชนี...

Documents

Transcript of การใช้แพลงก์ตอนพืชเป็นดัชนี...