«Η προσωπικότητα διαρρέει, διαλύεται μέσα στο χωνευτήρι του μαζικού συνόλου…»

Ι. Ξηροτύρης

ΘΕΜΑ: Στις μέρες μας το φαινόμενο της μαζοποίησης όλο και περισσότερο γίνεται αντιληπτό. Σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο να διερευνήσετε τις αιτίες ύπαρξής του, αλλά και να τεκμηριώσετε το γιατί συντελεί στην υπονόμευση της δημοκρατίας (600 λέξεις).

ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ: Μαζοποίηση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο οι άνθρωποι χάνουν την προσωπικότητα τους, επειδή διακρίνονται από άκριτη αποδοχή τρόπων ζωής ή σκέψης που τους προσφέρονται από διάφορες κατευθύνσεις. Ειδικότερα, η μαζοποίηση παρατηρείται στην ενδυμασία, στη διασκέδαση, στη γλωσσική έκφραση, στην υιοθέτηση ιδεών …και σαφώς σε ποικίλους χώρους, όπως στα γήπεδα, σε πολιτικές συγκεντρώσεις, σε θρησκευτικές εκδηλώσεις, σε εργασίες, στο στρατό…

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣΠΡΟΛΟΓΟΣΚάθε άνθρωπος διαθέτει τη δική του προσωπικότητα και συνιστά μια αυθύπαρκτη οντότητα, καθώς ανατράφηκε με διαφορετικά κριτήρια, βίωσε στο δικό του ξεχωριστό περιβάλλον, απέκτησε διαφορετική κουλτούρα και εμπειρίες …ωστόσο, παρά τη μοναδικότητα του καθενός, στις μέρες μας εντοπίζεται μία αντιγραφή όμοιων πράξεων και συμπεριφορών από τους περισσότερους ανθρώπους, γεγονός που οδηγεί στη μαζοποίησή τους.

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣΖήτημα πρώτο: αίτια μαζοποίησης έμφυτη τάση ανθρώπου για κοινωνικότητα: προκειμένου να γίνεται αποδεκτός από μια ομάδα, να αισθάνεται ασφαλής και να ικανοποιεί τις κοινωνικές του «ορμές», αποδέχεται χωρίς αντίρρηση όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτής ισοπέδωση της προσωπικότητας, μαζοποίηση..

μόδα και διαφήμιση: προώθηση συγκεκριμένων προτύπων ζωής ως των πιο ορθών (διαφημιστική προπαγάνδα) και ταυτόχρονη άσκηση ψυχικού εκβιασμού, ότι δηλαδή το άτομο θα θεωρείται οπισθοδρομικό, συντηρητικό και οικονομικά αδύναμο, εφόσον δεν ακολουθεί τα κελεύσματα της μόδας (ως γνωστό, κάθε άνθρωπος επιθυμεί όχι μόνο την κοινωνική του ένταξη, αλλά και την κοινωνική του καταξίωση και υπεροχή έναντι των υπολοίπων)..

υλισμός – υπερκαταναλωτισμός: ώθηση του ενδιαφέροντος στο χρήμα και στα υλικά αγαθά και απομάκρυνση από πνευματικές αξίες όμοιοι στόχοι ζωής από το σύνολο σχεδόν των ανθρώπων και αδιαφορία για αξίες – αγαθά που θα τους προσέφεραν ξεχωριστή / αυθύπαρκτη προσωπικότητα …συνάμα, η τεχνολογία με τη μαζική παραγωγή όμοιων αγαθών προς χρήση από τους καταναλωτές συνδράμει στο όλο πρόβλημα..

αστικοποίηση: γοργοί ρυθμοί ζωής, ποικίλες υποχρεώσεις, έλλειψη χρόνου στον καταιγισμό μηνυμάτων και προτύπων που δέχεται καθημερινά ο πολίτης, αναγκαστική πρόσληψη εκείνων των στοιχείων που διέπουν τους πολλούς (επειδή αδυνατεί να τα επεξεργαστεί προσωπικά / ας μη λησμονείται επίσης το ότι ο άνθρωπος είναι και μιμητικό ον)…παράλληλα, λόγω του υπερπληθυσμού, κυριαρχεί η ανωνυμία, ο αστός χάνει την ταυτότητά του, αποπροσωποποιείται,

ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ

γίνεται μέλος μιας πολύβουης κοινωνίας, της μάζας, στο εσωτερικό της οποίας κονιορτοποιούνται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του..

μηχανοποίηση ζωής, εργασίας, ψυχαγωγίας: η κυριαρχία των μηχανών, η εξειδίκευση, η εμπορευματοποίηση της εργασίας, η αυτοματοποίηση (που συνεπάγονται τη συρρίκνωση της φαντασίας) και η υιοθέτηση συγκεκριμένων ψυχαγωγικών τρόπων (που είναι τυποποιημένοι και ομοιόμορφοι μεταξύ τους) θέτουν τη ζωή του ανθρώπου σε «καλούπια», από τα οποία δεν μπορεί να διαφύγει..

χαμηλό πνευματικό επίπεδο: απουσία κρίσης – φαντασίας, άγνοια, αμάθεια αποδοχή κοινών προτύπων ζωής ως αποτέλεσμα της προσωπικής αδυναμίας κάποιου να αυτοκαθοριστεί και αυτορυθμιστεί …αυτά τα στοιχεία εκμεταλλεύονται και τα οργανωμένα συμφέροντα πολιτικών, θρησκευτικών και αθλητικών ομάδων που πλασάρονται περίτεχνα και κατάλληλα και κατ επέκταση εξυπηρετούνται εύκολα..

παγκοσμιοποίηση: πολιτιστική διείσδυση μεγάλων δυνάμεων στις αδύναμες χώρες και «επιβολή» νοοτροπιών και πολιτιστικών στοιχείων (γεγονός που ευνοείται και από τη λειτουργία των ΜΜΕ) παγκόσμια ομοιομορφία..

Ζήτημα δεύτερο: γιατί η μαζοποίηση συντελεί στην υπονόμευση της δημοκρατίας; συρρικνώνονται οι πνευματικοί ορίζοντες, αδρανοποιούνται οι νοητικές ικανότητες, ευνοείται η μονομέρεια και η μονολιθική σκέψη (αφού δεν ακούγονται διαφορετικές απόψεις), αναστέλλεται η όποια επεξεργασία των λαμβανόμενων μηνυμάτων η κριτική σκέψη περιορίζεται και το άτομο αδυνατεί να λειτουργεί αυτόβουλα απώλεια αυτενέργειας, μετατροπή του πολίτη σε φερέφωνο – υποχείριο επιτήδειων, πνευματική υποδούλωση εύκολη η χειραγώγηση και η εκμετάλλευση, καταστάσεις που δε συνάδουν με τη δημοκρατία..

το άτομο αλλοτριώνεται, εκφυλίζεται ο εσωτερικός του κόσμος, αμβλύνονται οι αντιστάσεις του, χάνεται η προσωπικότητά του και πλήττεται η αξιοπρέπειά του (αναιρείται η ατομικότητα)…σε μια δημοκρατική όμως χώρα η αξία και η προσωπικότητα του καθενός προστατεύονται, καθίστανται αξιοσέβαστες και δεν «εγκαταλείπονται»…οπότε, η εμφάνιση της μαζοποίησης ήδη υποδηλώνει κρίση της δημοκρατίας και καταρράκωση των βασικών αξιών που πρεσβεύει..

οι μαζοποιημένοι άνθρωποι, επειδή είναι ευάλωτοι πνευματικά, υιοθετούν αβίαστα ανήθικες στάσεις ζωής (για παράδειγμα, αποδέχονται ρατσιστικές αντιλήψεις και τις στηρίζουν..) + εκμαυλίζονται οι συνειδήσεις τους, εύκολα διεγείρονται τα πάθη και τα ένστικτά τους + απομακρύνονται από ιδανικά, παρασυρόμενοι από τα υλιστικά πρότυπα και τις «σειρήνες» της εποχής μας η επίταση της ανηθικότητας υπονομεύει τα δημοκρατικά ιδεώδη..

η μαζοποίηση ευνοεί το φανατισμό, γεγονός που ελαχιστοποιεί το πνεύμα ανεκτικότητας και υγιούς διαλόγου, ταυτίζει το άτομο με την ομάδα, μετατρέποντάς το σε πειθήνιο όργανό της (ψυχολογία της μάζας, λόγω κοινού ιδεολογικού υποβάθρου και μιμητισμού των πράξεων του συσσωρευμένου πλήθους), προσφέρει ανωνυμία, αναιρώντας την αίσθηση των προσωπικών ευθυνών, και επιτρέπει σε λαοπλάνους να εξωθήσουν τους «τυφλωμένους» οπαδούς ακόμη και σε ακραίες – επιθετικές ενέργειες ροπή σε αντικοινωνικές πράξεις, απολυτότητα και βία, που αντιπαρέρχονται τα κηρύγματα της δημοκρατίας περί αρμονικής συμβίωσης, διαλλακτικότητας, ηθικής, ευνομίας και συνεργασίας..

διευκολύνεται η διοχέτευση ρατσιστικών μηνυμάτων, επιτελούνται αδικίες, διαιωνίζονται ανισότητες, συντελούνται αναξιοκρατικές πράξεις ( κι όλα αυτά επειδή η μαζοποίηση δημιουργεί παθητικούς και ετεροκατευθυνόμενους ανθρώπους που δεν αντιλαμβάνονται τι γίνεται στον

2

κοινωνικό τους περίγυρο και δεν αντιδρούν προς αλλαγή των κακώς κειμένων) καταλύονται οι αρχές της ισονομίας και της ισοπολιτείας επί των οποίων θεμελιώνεται το δημοκρατικό πολίτευμα..

οι πολιτικοί δύνανται να δημαγωγούν, λαϊκίζουν, προπαγανδίζουν, παραπληροφορούν, αποπροσανατολίζουν τα μαζοποιημένα πλήθη, αφαιρώντας τους το δικαίωμα της ενεργούς συμμετοχής στα κοινά, του καθορισμού των εξελίξεων, της ενασχόλησης με τα ουσιώδη προβλήματα της επικαιρότητας και της άσκησης ουσιαστικής κριτικής στους εξουσιάζοντες αυθαιρεσίες, καταχρήσεις εξουσίας, επικράτηση της βούλησης της εξουσιαστικής μειοψηφίας (ο λαός πλέον δεν είναι κυρίαρχος και η δημοκρατία αλλοιώνεται)..

η απώλεια της εθνικής ταυτότητας των λαών και η πολιτιστική τους κατάκτηση, λόγω της εξισορρόπησης των νοοτροπιών και των τρόπων ζωής υπό τη σημαία της παγκοσμιοποίησης, δε συμβαδίζει με το σεβασμό που διδάσκει η δημοκρατία στις εθνικές ιδιαιτερότητες και την ανάγκη αυτοδιάθεσης των κρατών που διακηρύσσει..

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ανάγκη τόνωσης της ατομικότητας και της αυθεντικότητας των πολιτών, ώστε, μέσω της αυτενέργειας τους και της ελεύθερης δράσης τους, η δημοκρατία να ξαναβρεί τη χαμένη της αίγλη και τα ιδεώδη της να αναρριχηθούν και πάλι στην κορυφή του αξιακού συστήματος της εποχής μας..

3