ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΩΡΙΜΩΝΑ. Η φύση των νέων

Αδιάφθαρτη αγνότητα, μεγαλοψυχία, αθωότητα. Ανιδιοτέλεια, αφιλοχρηματία. Ιδεαλισμός, πίστη στο τέλειο, ονειροπόληση, ρομαντισμός. Αυθορμητισμός, παρορμητισμός, ενθουσιασμός, απογοήτευση. Επαναστατικότητα, καινοτομία, προοδευτικότητα, αντισυμβατισμός,

πνεύμα αμφισβήτησης και αντίδρασης. Αισιοδοξία, εύθυμη διάθεση. Μαχητικότητα, αγωνιστικότητα, δυναμισμός, ζωντάνια, πείσμα. Απειρία, ευπιστία, αφέλεια, επιπολαιότητα. Μιμητισμός, ανάγκη ταύτισης και ένταξης, περιέργεια. Ανυπομονησία, υπερβολή στις αντιδράσεις, αστάθεια χαρακτήρα. Ομορφιά σωματική, σφρίγος.

Β. Η φύση των ωρίμων Ιδιοτέλεια, ωφελιμισμός. Επικράτηση λογικής, ωριμότητα. Προσχεδιασμένες σκέψεις και ενέργειες, αυτοσυγκράτηση, διστακτικότητα. Ρεαλισμός, πνεύμα συντήρησης, αναπόληση του παρελθόντος. Πείρα, εμπειρία, γνώση, σοβαρότητα. Δυσπιστία, καχυποψία.

1

Δογματισμός, απολυτότητα, αδιαλλαξία. Βιολογική κάμψη, φθορά.

ΟΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ Ο νέος σήμερα έχει τη δυνατότητα να είναι πολιτικοποιημένος (μαθητικές

ή φοιτητικές εκλογές, μαθητικές κοινότητες, νεολαίες κομμάτων), γιατί το δημοκρατικό πολίτευμα παρέχει το αγαθό της ελευθερίας και κατοχυρώνει τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η άμβλυνση του αυταρχισμού και η απαλλαγή από το φόβο δημιουργούν την κατάλληλη βάση για τη διαμόρφωση ισότιμων σχέσεων με τους μεγάλους.

Ο σημερινός νέος είναι απαλλαγμένος σε κάποιο βαθμό από τις δυσκολίες της καθημερινότητας λόγω των επιτευγμάτων της επιστήμης και της τεχνολογίας.

Απολαμβάνει σε γενικές γραμμές τα θετικά μιας εκπαίδευσης υποχρεωτικής, δωρεάν και περισσότερο οργανωμένη από προηγούμενα χρόνια. Η δυνατότητα της δια βίου μόρφωσης, η καλλιέργεια του πνεύματος, η απαλλαγή από προκαταλήψεις και στερεότυπα οξύνουν την κριτική ικανότητα και κινητοποιούν τη σκέψη του ατόμου.

Η απρόσκοπτη παρακολούθηση σπουδών, μεταπτυχιακών προγραμμάτων, η επαγγελματική κατάρτιση και η εξειδίκευση ανοίγουν το δρόμο για την καριέρα που επιθυμεί ο νέος.

Η πολύπλευρη, σφαιρική ενημέρωση (Μ.Μ.Ε., διαδίκτυο) οι ποικίλες παραστάσεις παρέχουν στο νέο την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με την κουλτούρα και άλλων λαών (μαθητικές ανταλλαγές, επικοινωνία στο διαδίκτυο, αθλητικές εκδηλώσεις, ταξίδια).

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥΣΟι νέοι, ανάλογα με τον τρόπο που σκέφτονται και αντιδρούν, μπορούν να

χωριστούν σε δύο κατηγορίες: α) Όσοι εκλαμβάνουν τη ζωή θετικά και β) όσοι την αντιμετωπίζουν αρνητικά, είτε με την έννοια της περιθωριοποίησης, είτε με την έννοια της παθητικοποίησης. Έτσι, υπάρχουν νέοι, που:

Χαρακτηρίζονται από υπευθυνότητα, είναι θαρραλέοι, αισιόδοξοι, οραματιστές, οπλισμένοι με επιμονή και υπομονή, διεκδικητές, μαχητικοί, αντικομφορμιστές, αλτρουιστές, δημιουργικοί, εργατικοί, ευσυνείδητοι, συνεργάσιμοι, ιδεολόγοι, δραστήριοι, επιδιώκουν τη μόρφωση και διαθέτουν γόνιμα τον ελεύθερο χρόνο τους, είναι πατριώτες και κοσμοπολίτες…

Διακρίνονται για τη στείρα αμφισβήτηση, ρέπουν στον καταναλωτισμό, είναι φιληδονιστές, αντικοινωνικοί, έχουν παραβατική δράση, είναι απολιτικοποιημένοι ή κομματικοποιημένοι, επιλέγουν τη νόθη ψυχαγωγία, απορρίπτουν άκριτα την παράδοση και είναι ξενομανείς, είναι νωθροί, αδρανείς, πεσιμιστές, μοιρολάτρες, παραιτούνται εύκολα, χειραγωγούνται και μαζοποιούνται, αδιαφορούν για τα παγκόσμια προβλήματα…Αναμφισβήτητα, η νεολαία γίνεται ο δέκτης όλων των αλλαγών που

2

εφαρμόζει το σύστημα στην προσπάθεια της ανασυγκρότησής του, με τον πιο δραματικό τρόπο. Αποτελεί ένα ζωντανό πειραματικό εργαστήρι αυτών των αλλαγών. Μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα σ' αυτά που μπορεί να προσφέρει η εποχή μας, σε αυτά που η νεολαία νοιώθει ως ανάγκες της και σ' αυτά που τελικά παρέχει το σύστημα. Σε αυτό το έδαφος διαμορφώνεται και η σύγχρονη αντιφατική νεολαιίστικη συνείδηση. Αυτή η αντιφατικότητα είναι και το κυρίαρχο στοιχείο της σημερινής νεολαίας. Η αμφισβήτησή της αποκτά βαθύτερο κοινωνικό περιεχόμενο.

Για πρώτη φορά η εργατική καταγωγή, η σχετικά γρήγορη ένταξη ενός μεγάλου τμήματος της νεολαίας στην παραγωγή, ο τρόπος με τον οποίο εκπαιδεύεται και η εργατική προοπτική για το συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι της κάνουν τόσο έντονη την παρουσία τους στις αναζητήσεις, στις αντιστάσεις και στους αγώνες της νέας γενιάς. Υπάρχουν στιγμές που αναγνωρίζει την προτεραιότητα των αναγκών της ενάντια στα όρια του συστήματος. Αυτή η νεολαία αρνείται να δεχτεί τα όρια της πολιτικής των «επάνω» και τα κυριλέ πλαίσιά τους. Αδιαφορεί για τον ρεαλισμό των αιτημάτων, τα θέλει όλα. Αναγνωρίζει την προτεραιότητα των αναγκών απέναντι στα όρια του συστήματος. Ενσωματώνει δηλαδή τα ελπιδοφόρα χαρακτηριστικά της κοινωνικής χειραφέτησης του εργαζόμενου ανθρώπου.

Ταυτόχρονα, πολλές φορές αυτές οι τάσεις συμβιώνουν με συντηρητικές απόψεις, ρεύματα και με ιδεολογήματα του νεοφιλελευθερισμού. Αυτές οι διαφορετικές πλευρές συνυπάρχουν στη συνείδηση της νεολαίας, χωρίς να συγκροτούν στεγανά και συγκροτημένα ρεύματα. Αυτό καθόλου δεν ακυρώνει την ύπαρξη μιας μαζικής τάσης με τα χαρακτηριστικά της χειραφέτησης. Οι αντιδράσεις των νέων τα τελευταία χρόνια αποδεικνύουν πως η νεολαία έχει φωνή και υποστηρίζει τα εργατικά συμφέροντα, τους ανεξάρτητους ριζοσπαστικούς αγώνες, αναζητά μια διέξοδο προς μια νέα αριστερά. Πρόκειται για μια νεολαία που «δε ζητάει πολλά- τα θέλει όλα».

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΟΛΑΙΑΕίναι σαφές ότι διαφορετικά είναι τα προβλήματα που βασανίζουν τους

νέους των αναπτυγμένων χωρών από τους συνομηλίκους τους στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι δεύτεροι ταλαιπωρούνται από την πείνα, τη λειψυδρία, τις αρρώστιες, την καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, τους ατελεύτητους πολέμους, τα αυταρχικά καθεστώτα, ο αναλφαβητισμός, η αμάθεια και η θρησκοληψία. Αντίθετα, η νεολαία στο δυτικό κόσμο έρχεται αντιμέτωπη με προβλήματα, όπως:

Η κρίση της οικογένειας (απουσία επικοινωνίας, υπερπροστασία, άκριτος φιλελευθερισμός), που αφενός δε βοηθά το νέο να ωριμάσει και να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες της ζωής και αφετέρου προκαλεί προβλήματα ένταξης στα νέα άτομα.

Οι αδυναμίες της εκπαίδευσης :το εξοντωτικό πρόγραμμα , ο στυγνός ανταγωνισμός, ο τεχνοκρατικός προσανατολισμός και η απουσία ευρύτερης ανθρωπιστικής παιδείας συντελούν στην αδυναμία συγκρότησης μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας.

3

Η ανεργία, η υποαπασχόληση και η ετεροαπασχόληση καθιστούν δυσοίωνη την επαγγελματική και κοινωνική καταξίωση.

Η κυριαρχία του καταναλωτικού προτύπου υπόσχεται ψεύτικες μορφές ευτυχίας και υποδουλώνει το άτομο στα υλικά αγαθά.

Η κρίση των ηθικών αξιών, η παρακμή των ιδανικών, η προβολή αρνητικών προτύπων, το χρησιμοθηρικό πνεύμα της εποχής δημιουργούν ιδεολογική σύγχυση και αποπροσανατολίζουν τους νέους.

Η δυσκολία ανάπτυξης διαπροσωπικών σχέσεων, η αδιαφορία και η καχυποψία επιτείνουν τη μοναξιά και την κοινωνική απομόνωση, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Η ζωή στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις επιφέρει από τη μια ψυχολογικά προβλήματα(άγχος, ανασφάλεια, κόπωση, πλήξη), ενισχύει τη μελαγχολία, την αδιαφορία, το μηδενισμό, τις τάσεις αυτοκαταστροφής και τα υποκατάστατα ευφορίας (αλκοόλ, ναρκωτικά), ενώ από την άλλη ευνοεί την παραβατική δράση (βία, έγκλημα, αναρχία) και οδηγεί στην περιθωριοποίηση των νέων.

Η έλλειψη πραγματικού ελεύθερου χρόνου και η νόθη ψυχαγωγία συσκοτίζουν το νου και μεγαλώνουν το εσωτερικό κενό των νέων.

Η όξυνση των πολιτικών και κοινωνικών προβλημάτων (αδικίες, ανισότητες, αναξιοκρατία, νεποτισμός, υποκρισία πολιτικών, ασυνέπεια ενηλίκων), η κομματικοποίηση μαθητών και φοιτητών και η αποστασιοποίηση του ατόμου από τα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα δημιουργούν την εικόνα μιας κοινωνίας που απεγνωσμένα ζητά την ισορροπία.

Η απομάκρυνση από τις παραδόσεις και η έντονη ξενομανία εγείρουν το αίτημα του εθνικού αυτοπροσδιορισμού.

Οι πόλεμοι του παραλόγου, η διαρκής απειλή της ειρήνης, το οικολογικό αδιέξοδο σφίγγουν τον κλοιό της δυσφορίας γύρω μας.

ΕΥΘΥΝΗ ΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΑΥΡΙΟΑ. ΟΙ ΝΕΟΙ

Πνευματική ανάπτυξη και επαγγελματική μέριμνα, ώστε να μπορούν να θέσουν το προσωπικό τους στίγμα στην εποχή, να συλλάβουν νέες ιδέες, να διατηρήσουν τον αγνό ιδεαλισμό τους και να αντισταθούν στη μαζοποίηση.

Ηθική και ψυχική καλλιέργεια: Οφείλουν να θέτουν υψηλούς στόχους στη ζωή τους, να έχουν οράματα για το μέλλον, να απορρίπτουν το υπερκαταναλωτικό πρότυπο ζωής και να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες με υπομονή και εγκαρτέρηση.

Κοινωνική συνείδηση, ώστε να προτάσσουν το κοινωνικό συμφέρον έναντι του ατομικού, να συνάπτουν ορθές διαπροσωπικές σχέσεις, να διεκδικούν τα δικαιώματά τους και να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους.

Ενεργή συμμετοχή στον πολιτικοκοινωνικό στίβο (π.χ. ανθρωπιστική δράση, μέλη σωματείων, συλλόγων), καθώς και σεβασμός στους νόμους και τους θεσμούς της πολιτείας.

Ανταπόκριση στις προκλήσεις του μέλλοντος (παγκοσμιοποίηση, Ενωμένη

4

Ευρώπη). Πίστη στην πατρίδα, σεβασμός στην παράδοση, στα ήθη και στα έθιμα, στη

θρησκεία. Γόνιμη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου μέσω της τέχνης και του

αθλητισμού. Ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση απέναντι στα εθνικά και διεθνή

προβλήματα (πόλεμοι, τρομοκρατία, παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων, οικολογικό), με πορείες, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια και αδιάκοπη μέριμνα για το περιβάλλον (μέλη οικολογικών οργανώσεων, εθελοντική δράση).

Β. ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣΗ ευθύνη βέβαια, βαρύνει και το σύνολο της κοινωνίας, που έχει χρέος να

προασπίσει τα δικαιώματα των νέων (δικαίωμα στη γνώση, στη μόρφωση, στην ενημέρωση, στην εργασία) και να παράσχει στα νεαρά μέλη της υπεύθυνη, ειλικρινή συνεργασία και αρωγή, ώστε να επιτευχθεί η ομαλή κοινωνικοποίησή τους και η επίλυση των προβλημάτων τους. Συγκεκριμένα:

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Οφείλει να παρέχει στο παιδί τις πρώτες γνώσεις για τον κόσμο, ενώ

οι γονείς αποτελούν τόσο ισχυρά πρότυπα που καθορίζουν την κατοπινή συμπεριφορά των νεαρών μελών της οικογένειας.

Ουσιαστική επικοινωνία, ψυχική προσέγγιση, άμβλυνση του χάσματος των γενεών, συναισθηματική και υλική στήριξη.

Τόσο η υπερπροστασία και η αυταρχικότητα, όσο και η αδιαφορία ή η πλήρης ελευθερία εκ μέρους των γονέων, κρίνονται το ίδιο επιζήμιες για το παιδί. Ωστόσο, το μέτρο απαιτεί γονείς με πνευματικό και ηθικό υπόβαθρο.

Οι γονείς μπορούν να προτείνουν επαγγελματικές διεξόδους, αλλά να μην τις επιβάλλουν.

Μέσω της καλλιέργειας του διαλόγου, της βίωσης αξιών και αρχών, της νουθεσίας, της γνήσιας επαφής των μελών της στον ελεύθερο χρόνο τους μπορεί η οικογένεια να ξαναβρεί τον αρχικό προορισμό της.

ΣΧΟΛΕΙΟ Επιβάλλεται παροχή ανθρωπιστικής παιδείας παράλληλα με την

τεχνοκρατική, προκειμένου να εμφυσήσει τον ανθρωπισμό, το σεβασμό στο συνάνθρωπο και την αναγκαιότητα της συνεργασίας.

Οφείλει να εμπνέει υψηλά ιδανικά, να καλλιεργεί ηθικές αξίες, να παρέχει πρότυπα συμπεριφοράς, να ενεργοποιεί τις δυνάμεις του μαθητή και να τον ωθεί στην ανάληψη πρωτοβουλιών.

Αναγκαίες επιδιώξεις η ισότητα των μαθητών, ο φιλελευθερισμός, ο διάλογος, η αξιοκρατία. Το σχολείο έχει χρέος να αξιολογεί τα παιδιά γι’ αυτό που κάνουν κι όχι γι’ αυτό που είναι, ωθώντας τους μαθητές στην αυτοκριτική, στην αυτογνωσία αλλά και στην αναγνώριση των κλίσεων και των δεξιοτήτων τους.

Αναγκαίος ο εθισμός των μαθητών στην υπευθυνότητα, στη συνέπεια,

5

στη μεθοδικότητα, στην πειθαρχία, στο σεβασμό στους κανόνες λειτουργίας του σχολείου.

Εκσυγχρονισμός των διδακτικών μέσων και των παρεχόμενων γνώσεων: Νέα οπτικοακουστικά συστήματα, χρήση Η/Υ, σύνδεση με το διαδίκτυο, καλογραμμένα βιβλία, περισσότερα του ενός για κάθε αντικείμενο.

Ουσιαστική συμβολή στον επαγγελματικό προσανατολισμό των μαθητών (λειτουργία γραφείων επαγγελματικού προσανατολισμού σε όλες τις σχολικές μονάδες, καταρτισμένοι εκπαιδευτικοί) και άμεση και έμμεση επαφή του σχολείου με τη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Αυτό απαιτεί αναπροσαρμογή του ρόλου των διδασκόντων, που δεν είναι πλέον οι μοναδικοί φορείς της γνώσης, αλλά εξακολουθούν να είναι παιδαγωγοί και διαμεσολαβητές ανάμεσα στο παιδί και στην εικονική πραγματικότητα του διαδικτύου.

Ενίσχυση του ρόλου των μαθητικών κοινοτήτων, καθώς μυούν το μαθητή στις δημοκρατικές διαδικασίες και αύξηση των πολιτιστικών εκδηλώσεων και των αθλητικών διοργανώσεων , γιατί ενισχύουν την αισθητική του ατόμου, την αγάπη για το έθνος και το αθλητικό ιδεώδες.

Μ.Μ.Ε. Με τη σφαιρική ενημέρωση και την έγκυρη πληροφόρηση ευνοούν την

ικανότητα άσκησης κριτικής του νέου ατόμου, γεφυρώνουν τις διαφορές των λαών, βοηθούν το νέο να γίνει κοσμοπολίτης.

Οφείλουν να αποκαλύπτουν την αλήθεια των γεγονότων και να προωθούν την ελεύθερη έκφραση, εθίζοντας τους νέους στην εντιμότητα και στην ειλικρίνεια και να μην προβάλλουν με υπερβολικό τρόπο τα γεγονότα, επιδιώκοντας τον εντυπωσιασμό των δεκτών. Επίσης, έχουν χρέος να μην προβάλλουν μια επίπλαστη πραγματικότητα, γιατί οι νέοι προσγειώνονται ανώμαλα στη σκληρή πραγματικότητα, με οδυνηρές συνέπειες.

Επιβάλλεται να αποτελούν φορείς αξιών, μεταδίδοντας διαχρονικές και ανώτερες αξίες. Αυτό μπορεί να γίνει αν ελεγχθούν οι διαφημίσεις , αμβλυνθεί ο υπερκαταναλωτισμός και απορριφθούν αρνητικά πρότυπα, που υπερπροβάλλουν τη βία και ηρωοποιούν οι εγκληματίες.

Οφείλουν να αναβαθμίσουν την ποιότητα των προβαλλόμενων εκπομπών, γιατί η επίδρασή τους είναι πολύ ισχυρή στις νεαρές ηλικίες, σε άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και σε άτομα εξαρτημένα, που έχουν ανάγκη από ταύτιση και εκτόνωση.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ Έχουν χρέος να βρίσκονται κοντά στους νέους και να προσφέρουν

ενίσχυση και στήριξη στη δύσκολη αυτή ηλικία. Οφείλουν να τους διαφωτίζουν για την κοινωνική και πολιτική

πραγματικότητα, να τους αφυπνίζουν, να τους παρέχουν υγιή παραδείγματα και πρότυπα, να τους καθοδηγούν, να τους εμπνέουν σιγουριά και εμπιστοσύνη με τη σύζευξη λόγων και έργων.

6

ΠΟΛΙΤΕΙΑ Θεμελίωση ουσιαστικής δημοκρατίας και θέσπιση νόμων, καθολικά

εφαρμόσιμων, με σύγχρονη αντίληψη. Πολύπλευρη στήριξη της νεολαίας, με την ίδρυση και ενίσχυση

πολιτιστικών κέντρων, κέντρων νεότητας, αθλητικών εγκαταστάσεων, βιβλιοθηκών, προγράμματα τουρισμού νέων, οργάνωση πολιτιστικών-αθλητικών εκδηλώσεων, δωρεάν προγράμματα εκμάθησης Η/Υ, γλωσσομάθειας, κέντρα επαγγελματικής αποκατάστασης, θεραπευτικές κοινότητες.

Παροχή δυνατοτήτων στη νεολαία για συμμετοχή στα κέντρα λήψης αποφάσεων (Βουλή των Εφήβων, μαθητικές κοινότητες, φοιτητικές νεολαίες) και προτεραιότητα στην αντιμετώπιση των προβλημάτων των νέων.

Βιολογική ανανέωση της πολιτικής ηγεσίας, προγραμματισμός και οργάνωση νέων, ανανεωτικών προγραμμάτων, που μπορούν να οδηγήσουν σε μια ποιοτικά ανώτερη ζωή.

Παγκόσμια συνεργασία ηγετών για την αντιμετώπιση οικουμενικών προβλημάτων, όπως το οικολογικό, οι πόλεμοι, τα πυρηνικά, η τρομοκρατία, τα ναρκωτικά, που ταλανίζουν την υφήλιο.

7