Διδάσκοντας λογοτεχνία…Διδάσκοντας λογοτεχνία…..........................τρόποι για την τρόποι για την

προσέγγιση του κειμένου και προσέγγιση του κειμένου και την παραγωγή προφορικού την παραγωγή προφορικού

και γραπτού λόγου.και γραπτού λόγου.

Σκοπός της διδασκαλίας της λογοτεχνίας-Σκοπός της διδασκαλίας της λογοτεχνίας-Πρόγραμμα ΣπουδώνΠρόγραμμα Σπουδών

Οι μαθητές-τριες:Οι μαθητές-τριες:● ● Να κατανοήσουν καλύτερα και να Να κατανοήσουν καλύτερα και να απολαύσουν το κείμενο μέσα από την απολαύσουν το κείμενο μέσα από την παρατήρηση, την επεξεργασία, τη διερεύνηση, παρατήρηση, την επεξεργασία, τη διερεύνηση, την ανταλλαγή αναγνωστικής ευαισθησίας και την ανταλλαγή αναγνωστικής ευαισθησίας και πείρας.πείρας.● ● Να ασκηθούν στην ανάγνωση κειμένων, ώστε Να ασκηθούν στην ανάγνωση κειμένων, ώστε να καταστούν επαρκείς και με κριτική να καταστούν επαρκείς και με κριτική συνείδηση αναγνώστες.συνείδηση αναγνώστες.● ● Να ευαισθητοποιηθούν σε καίρια θέματα-Να ευαισθητοποιηθούν σε καίρια θέματα-προβλήματα του ανθρώπου και της κοινωνικής προβλήματα του ανθρώπου και της κοινωνικής ζωής του.ζωής του.● ● Να γνωρίσουν μορφές και Να γνωρίσουν μορφές και αξίες πολιτισμούαξίες πολιτισμού που συνδέονται τόσο με τη ζωή, την παράδοση που συνδέονται τόσο με τη ζωή, την παράδοση και τη φυσιογνωμία του έθνους όσο και με το και τη φυσιογνωμία του έθνους όσο και με το ευρύτερο πολιτισμικό περιβάλλον στην ευρύτερο πολιτισμικό περιβάλλον στην ευρωπαϊκή ή την οικουμενική του διάσταση.ευρωπαϊκή ή την οικουμενική του διάσταση.● ● Να είναι σε θέση να εκφράζουν, προφορικά ή Να είναι σε θέση να εκφράζουν, προφορικά ή γραπτά την αναγνωστική του πρόσληψη, να γραπτά την αναγνωστική του πρόσληψη, να σχολιάζει και να αξιολογεί τεκμηριώνοντας στο σχολιάζει και να αξιολογεί τεκμηριώνοντας στο κείμενο την άποψή του.κείμενο την άποψή του.

Για την ανάγνωση:Για την ανάγνωση:……Κι έτσι ανακάλυψε την παράδοξη Κι έτσι ανακάλυψε την παράδοξη ιδιότητα της ανάγνωσης, που είναι ιδιότητα της ανάγνωσης, που είναι να μας βγάζει από τον κόσμο, για να μας βγάζει από τον κόσμο, για

να μπορέσουμε να βρούμε το νόημά να μπορέσουμε να βρούμε το νόημά του.του.

« Το διάβασμα: ανάσταση του « Το διάβασμα: ανάσταση του Λαζάρου_ ν΄Λαζάρου_ ν΄ ανασηκώνεις την ανασηκώνεις την

πλάκα των λέξεων». …Δεν είμαστε πλάκα των λέξεων». …Δεν είμαστε οι αγγελιοφόροι του βιβλίου, αλλά οι αγγελιοφόροι του βιβλίου, αλλά οι ορκισμένοι φύλακες ενός ναού οι ορκισμένοι φύλακες ενός ναού

του οποίου εκθειάζουμε τα θαύματα του οποίου εκθειάζουμε τα θαύματα με λόγια που του κλείνουν τις με λόγια που του κλείνουν τις πύλες: «Πρέπει να διαβάζετε! πύλες: «Πρέπει να διαβάζετε!

Πρέπει να διαβάζετε!»Πρέπει να διαβάζετε!»

Γιατί επιλέγουμε ένα λογοτεχνικό βιβλίο-ένα Γιατί επιλέγουμε ένα λογοτεχνικό βιβλίο-ένα κείμενο:κείμενο:

● ● για το θέμα τουγια το θέμα του● ● για την οπτική του γωνίαγια την οπτική του γωνία● ● για τη θέση του μέσα στην για τη θέση του μέσα στην εθνική λογοτεχνική παράδοσηεθνική λογοτεχνική παράδοση● ● για τους ανθρώπινους για τους ανθρώπινους χαρακτήρες τουχαρακτήρες του● ● για τη συνάφεια με κάποιο άλλο για τη συνάφεια με κάποιο άλλο μάθημα- γνωστικό αντικείμενομάθημα- γνωστικό αντικείμενο● ● για τη γλωσσική του ιδιομορφίαγια τη γλωσσική του ιδιομορφία● ● για το συγγραφέα τουγια το συγγραφέα του● ● γιατί είναι δύσκολο για τους γιατί είναι δύσκολο για τους μαθητές μαςμαθητές μας● ● γιατί είναι εύκολο για τους γιατί είναι εύκολο για τους μαθητές μας.μαθητές μας.

Θα χαρτογραφήσουμε την προσέγγιση του Θα χαρτογραφήσουμε την προσέγγιση του κειμένου:κειμένου:

ΒΟΥΒΟΣ ΡΟΛΟΣΒΟΥΒΟΣ ΡΟΛΟΣ (ΗΒΗ ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ)(ΗΒΗ ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ)

Βασικά βήματα διδακτικής πορείας:Βασικά βήματα διδακτικής πορείας:● ● Αξιολόγηση του κειμένουΑξιολόγηση του κειμένου● ● Επιλογή εποπτείαςΕπιλογή εποπτείας● ● Διατύπωση διδακτικών στόχωνΔιατύπωση διδακτικών στόχων● ● Προσέγγιση του κειμένουΠροσέγγιση του κειμένου(Δημιουργία μαθησιακής ετοιμότητας, (Δημιουργία μαθησιακής ετοιμότητας, επαφή με το κείμενο)επαφή με το κείμενο)● ● Επεξεργασία: νοηματική (το Επεξεργασία: νοηματική (το τι τι του του κειμένου)κειμένου) εκφραστική (το εκφραστική (το πώςπώς)) (το (το γιατίγιατί))● ● Ασκήσεις: στη γραμματική της λέξης, Ασκήσεις: στη γραμματική της λέξης, της πρότασης, του κειμένουτης πρότασης, του κειμένου● ● Προφορική και Γραπτή έκφρασηΠροφορική και Γραπτή έκφραση

Το Το «τι»«τι» του κειμένου του κειμένουΑξιοποίηση των στοιχείων Αξιοποίηση των στοιχείων υπερ-δομής υπερ-δομής του του

διηγήματος ως είδους και διηγήματος ως είδους και δομής δομής του του συγκεκριμένου κειμένου:συγκεκριμένου κειμένου:

1. Η προσέγγιση με βάση τη 1. Η προσέγγιση με βάση τη «θεωρία του «θεωρία του σχήματος»:σχήματος»: κατανόηση της δομής του κατανόηση της δομής του αφηγήματος με σημείο αναφοράς τη δράση αφηγήματος με σημείο αναφοράς τη δράση του πρωταγωνιστή και τη σχέση του με τα του πρωταγωνιστή και τη σχέση του με τα άλλα πρόσωπα. Το συγκεκριμένο διήγημα άλλα πρόσωπα. Το συγκεκριμένο διήγημα με τις διαγραφόμενες σχέσεις με τις διαγραφόμενες σχέσεις πρωταγωνιστών-δευτεραγωνιστών στο πρωταγωνιστών-δευτεραγωνιστών στο πλαίσιο της απροσδιοριστίας του χώρου πλαίσιο της απροσδιοριστίας του χώρου και των προσωπικών ταυτοτήτων, μετά και των προσωπικών ταυτοτήτων, μετά την κατανόηση του κειμένου, επιτρέπει την κατανόηση του κειμένου, επιτρέπει την ανάπτυξη προβληματισμών και τη την ανάπτυξη προβληματισμών και τη σύνδεση του περιεχομένου με το σήμερα σύνδεση του περιεχομένου με το σήμερα (π.χ. Ιαπωνία 2011). (π.χ. Ιαπωνία 2011). (Από τη Γραμματική (Από τη Γραμματική της Φαντασίας: Παραμύθι σε υποχρεωτικό της Φαντασίας: Παραμύθι σε υποχρεωτικό κλειδί).κλειδί).

2. 2. ΔΙΗΓΗΜΑΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΤύπος Greimas

ΠΟΜΠΟΣ-ΔΕΚΤΗΣ άξονας επικοινωνίαςΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΗΣ-ΑΝΤΙΜΑΧΟΣ άξονας δύναμης

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ-ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ άξονας επιθυμίας

Πώς μπορούμε να κάνουμε ένα διήγημα

ΤΙΤΛΟΣ

Ένα ή περισσότεραπρόσωπα ζούσαν κάπου μεκάποιον τρόπο.

Αρχική κατάσταση

Μια μέρα, ξαφνικά, συμβαίνει κάτι πουαναστατώνει αυτή τη ζωή.

Γεγονός που αναστατώνει

Αυτό επιφέρει μια σειρά απόσυνέπειες.

Συνέπειες

Η αναστάτωση σταματά. Όλατελειώνουν.

Αντίρροπη δύναμη

Η ζωή συνεχίζεταιδιαφορετική από πριν.

Τελική κατάσταση

5. Η «τράπουλα του 5. Η «τράπουλα του Προπ….κάπως έτσι:Προπ….κάπως έτσι:

6. Η ΠΕΡΙΛΗΨΗ6. Η ΠΕΡΙΛΗΨΗ● ● Με την αξιοποίηση των Με την αξιοποίηση των στοιχείων δομής:στοιχείων δομής:-Πού;-Πού;-Πότε;-Πότε;-Ποιος-ποιοι;-Ποιος-ποιοι;-Τι έκαναν;-Τι έκαναν;-Γιατί το έκαναν;-Γιατί το έκαναν;-Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;-Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;Η περίληψη που θα προκύψει σε Η περίληψη που θα προκύψει σε ποιο κειμενικό είδος κατατάσσεται;ποιο κειμενικό είδος κατατάσσεται;

● ● Με την αξιοποίηση της ακροστιχίδας Με την αξιοποίηση της ακροστιχίδας δομής:δομής:Βουβοί περίμεναν οι άνθρωποι.Βουβοί περίμεναν οι άνθρωποι.΄Ολοι ήξεραν για τη δοκιμή του όπλου.΄Ολοι ήξεραν για τη δοκιμή του όπλου.Υπήρχε παντού ανησυχία.Υπήρχε παντού ανησυχία.Βαριά ήταν και η καρδιά των παιδιών.Βαριά ήταν και η καρδιά των παιδιών.Ο…………………………………………………………..Ο…………………………………………………………..Σ……………………………………………………………….Σ……………………………………………………………….

Ρ…………………………………………………………………..Ρ…………………………………………………………………..Ο……………………………………………………………………….Ο……………………………………………………………………….Λ……………………………………………………………………….Λ……………………………………………………………………….Ο……………………………………………………………………………..Ο……………………………………………………………………………..Σ……………………………………………………………………………..Σ……………………………………………………………………………....

Το «πώς» του κειμένουΤο «πώς» του κειμένου1. Εντοπισμός-αναγνώριση 1. Εντοπισμός-αναγνώριση εκφραστικών μέσων.εκφραστικών μέσων.2. Κατάτμηση του κειμένου σε 2. Κατάτμηση του κειμένου σε παραγράφους. Διανομή του παραγράφους. Διανομή του «πακέτου» στις ομάδες των «πακέτου» στις ομάδες των μαθητών/τριών. Σύνθεση του μαθητών/τριών. Σύνθεση του κειμένου. Διατύπωση κειμένου. Διατύπωση επιχειρημάτων για την επιλογή της επιχειρημάτων για την επιλογή της σειράς. Αξιοποίηση των σχέσεων σειράς. Αξιοποίηση των σχέσεων αλληλουχίας (χώρος, χρόνος, αλληλουχίας (χώρος, χρόνος, λογική αλληλουχία). Εντοπισμός λογική αλληλουχία). Εντοπισμός συνεκτικών στοιχείων.συνεκτικών στοιχείων.

Το «τι» και το «πώς» του κειμένουΤο «τι» και το «πώς» του κειμένου

1. Δημιουργία-συμπλήρωση 1. Δημιουργία-συμπλήρωση κενών στο κείμενο.κενών στο κείμενο.2. Συνέχεια-τέλος του 2. Συνέχεια-τέλος του διηγήματοςδιηγήματος● ● ακολουθώντας το ύφος του ακολουθώντας το ύφος του κειμένουκειμένου● ● με τη μορφή της είδησης.με τη μορφή της είδησης.

ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΑΛΛΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Τα 1. Τα «Δελτία ταυτότητας»«Δελτία ταυτότητας» των δρώντων προσώπων.των δρώντων προσώπων.

2.2. ● ● Η «αλφαβήτα» των Η «αλφαβήτα» των συναισθημάτωνσυναισθημάτων

ήή●● Η «αλφαβήτα» για τους Η «αλφαβήτα» για τους

ήχους, τις μυρουδιές και ήχους, τις μυρουδιές και τα χρώματα (πριν τη τα χρώματα (πριν τη δοκιμή)δοκιμή)

● ● Η «αλφαβήτα» για τους Η «αλφαβήτα» για τους ήχους, τις μυρουδιές και ήχους, τις μυρουδιές και τα χρώματα (μετά τη τα χρώματα (μετά τη ματαίωση της δοκιμής)ματαίωση της δοκιμής)

3. Η «πέτρα στη λίμνη» με 3. Η «πέτρα στη λίμνη» με λέξεις-αξίες που λέξεις-αξίες που προκύπτουν:προκύπτουν:ΕΙΡΗΝΗ, ΦΙΛΙΑ, ΕΙΡΗΝΗ, ΦΙΛΙΑ, ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

3. Δημιουργία ποιήματος.3. Δημιουργία ποιήματος.Τεχνική των Τεχνική των «αστερολέξεων».«αστερολέξεων».

καταστροφικόςκαταστροφικός βουβόςβουβός δυνατός ειρηνικόςδυνατός ειρηνικός

φιλίφιλί γη γη ζωήζωή

ειρήνη ειρήνη γαλήνηγαλήνη

……………………………………………………………………

…………………………………………………… …………………………………………………… καταστροφικόςκαταστροφικός

..…………………………………………………….......…………………………………………………….......ειρηνικόειρηνικό

ςς ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………. γηγη …………………………………………………………………………………………………………………… ζωή ………… ζωή ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………γαλήνηγαλήνη…………………………………………………………………………………………………………………………

καμίνι καμίνι ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………

4. Το «δημιουργικό λάθος»4. Το «δημιουργικό λάθος»

● ● Ο βουβός Ο βουβός θθόλοςόλος● ● Ο βουβός ΡώΟ βουβός Ρώσσοςος……………………………………………………..

5. Μετατροπή του κειμένου σε 5. Μετατροπή του κειμένου σε κόμικ.κόμικ.6. Ανάγνωση άλλων 6. Ανάγνωση άλλων λογοτεχνικών κειμένων.λογοτεχνικών κειμένων.

π.χ. Δώσ’ μου το χέρι σουπ.χ. Δώσ’ μου το χέρι σου

Κάτω από τα πόδια που πατάςΚάτω από τα πόδια που πατάςστην άλλη άκρη της σφαίρας βρίσκεσαι, φίλε.στην άλλη άκρη της σφαίρας βρίσκεσαι, φίλε.Ο ήλιος σας ανατέλλειΟ ήλιος σας ανατέλλειόταν σε μας προβάλλει το φεγγάρι.όταν σε μας προβάλλει το φεγγάρι.Δώσ’ μου το χέρι σου, αδερφικάΔώσ’ μου το χέρι σου, αδερφικάμέσα στα έγκατα της γηςμέσα στα έγκατα της γηςνα ενωθούνε.να ενωθούνε.Να φτιάξουμε Να φτιάξουμε τον άξονα της γης.τον άξονα της γης.Να φτιάξουμε Να φτιάξουμε τον άξονα της συμπόνιας.τον άξονα της συμπόνιας.Να στριφογυρίζει η σφαίραΝα στριφογυρίζει η σφαίρανα στριφογυρίζει ο κόσμοςνα στριφογυρίζει ο κόσμοςμε μια δύναμημε μια δύναμημε μια έλξημε μια έλξηπου τη λένε ειρήνηπου τη λένε ειρήνηπου τη λένε γαλήνη.που τη λένε γαλήνη.Έπειτα δώσ’ μου και τα δυο.Έπειτα δώσ’ μου και τα δυο.ν’ αγκαλιάσουμε τη αγάπην’ αγκαλιάσουμε τη αγάπην’ αγκαλιάσουμε τον Πλανήτην’ αγκαλιάσουμε τον Πλανήτηνα ζυγώσουμε το Θεό.να ζυγώσουμε το Θεό.

Τάκης ΟλύμπιοςΤάκης Ολύμπιος

ΠΡΟΤΑΣΗ: ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ.ΠΡΟΤΑΣΗ: ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ.