ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Α) Προαναγνωστικό στάδιο – Προετοιμασία

Διαβάστε το ακόλουθο απόσπασμα από τη Μήδεια του Ευριπίδη, όπου προβάλλεται η άποψη για τη δυστυχισμένη ζωή της γυναίκας.

Ευριπίδη, Μήδεια 230-251:Απ' όλα πόχουνε ψυχή και γνώση, εμείς, γυναίκες, είμαστε το πλάσμα το πιο άθλιο. Με χρήματα περίσσια, πρώτη χρεία ν' αγοράσουμε τον άντρα και να βάλουμε αφέντη στο κορμί μας· το ένα κακό χειρότερο από τάλλο!Μα ο κόμπος είναι αλλού: θα βγει καλός; θα βγει κακός; Γιατί, να τον χωρίσει, η γυναίκα δεν τόχει σε τιμή της· να τον απαρνηθεί, θα πεις· πιο ζόρικο. Ας έρθουμε και στο άλλο: Σε συνήθειες και σε νόμους καινούργιους καθώς μπαίνει, μάντισσα πρέπει νάναι για να ξέρει,μια και δεν της το μάθανε στο σπίτι, πώς να φερθεί με τον ομόκοιτό της. Βγάλαμε πέρα τη δουλειά; Συγκάνει στον κοινό βίο ο άντρας μας; Σηκώνει αβίαστα το ζυγό; Γεια και χαρά μας! Ειδαλλιώς, ένας θάνατος μας πρέπει.Ο άντρας δα, σα βαρεθεί το σπίτι, έξω θα πάει τη σκάση του να γιάvει με συνανάθροφο μαζί ή με φίλο· όμως εμείς σε μια ψυχή τα μάτια πρέπει να τα βαστούμε καρφωμένα. Έχουν να πουν ακίντυνα τη ζήση πώς την περνούμε στο σπίτι, την ώρα πού εκείνοι πολεμούν με το κοντάρι.Ανόητος στοχασμός! Τι κάλλιο θάχα τρεις να σταθώ φορές πλάι στην ασπίδα παρά μια και μονάχη να γεννήσω.

Ακρόαση του τραγουδιού: Μαίρη Παναγιωταρά (Μια μέρα μιας Μαίρης) του Λουκιανού Κηλαηδόνη http://www.youtube.com/watch?v=hKiEnKjqpgE

Θέματα για συζήτηση: Ποιες κοινωνικές προκαταλήψεις και στερεότυπα για τη θέση και το ρόλο των γυναικών

των παλαιότερων εποχών εντοπίζετε; Ποιες από αυτές αναπαράγονται μέχρι σήμερα και ποιες όχι;

Ποια στερεότυπα για το ρόλο του άνδρα επικρατούσαν παλιότερα και ποια σήμερα;

Διαβάστε το ακόλουθο κείμενο ομάδας μαθητών με θέμα «Το γυναικείο ζήτημα και η εξέλιξη της σχέσης των φύλων ιστορικά» :

Η αρχαιότερη οργάνωση της φυλετικής κοινωνίας ήταν η μητριαρχία. Άλλωστε δεν είναι τυχαία η συνήθεια των Κρητών να λένε τη χώρα τους μητρίδα και όχι πατρίδα, γεγονός που παραπέμπει στην μητριαρχία και στο σημαντικό ρόλο που είχε η γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα. Η μητριαρχική κουλτούρα έχει ως γνωρίσματά της την έμφαση στους δεσμούς αίματος, στους δεσμούς με τη γη ,στην ισότητα των ανθρώπων αφού όλοι είναι παιδιά μητέρων και ο καθένας παιδί της μητέρας γης. Στόχος ζωής η επιτυχία των ανθρώπων και δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό ήπιο αξιόλογο από την ανθρώπινη ύπαρξη και την ανθρώπινη ζωή.

Αντίθετα, στην κλασική αρχαιότητα από τον 7ο μέχρι και τον 4ο αιώνα, η θέση της γυναίκας όσο εξαίρετη ήταν στην τέχνη ,στο μύθο και στη λογοτεχνία , τόσο κατώτερη ήταν η θέση της σε πολλούς τομείς της ζωής. Νομικά , η γυναίκα ήταν στην ίδια μοίρα με ένα ανήλικο για όλη της τη ζωή , είχε πάντα έναν προστάτη να την αντιπροσωπεύει. Ο κύκλος της γυναίκας περιοριζόταν στο χώρο της οικίας, όπου διεύθυνε το νοικοκυριό και τους σκλάβους και μερικές φορές διαχειριζόταν τα οικονομικά. Επίσης, η φροντίδα των αρρώστων καθώς και η ανατροφή των παιδιών ήταν καθήκον της γυναίκας.

Περνώντας στην εποχή του βυζαντίου η γυναίκα έσερνε μια βαριά κληρονομιά, κουβαλούσε μέσα της τη γυναίκα της αρχαιότητας που είχε ως μοναδικό προορισμό την τεκνογονία για την εξασφάλιση της διαδοχής στην πατρική κυριαρχία .Κουβαλούσε μέσα της τη γυναίκα της Ρώμης που ζούσε κάτω από την εξουσία του άντρα, χωρίς κανένα ατομικό ή κοινωνικό δικαίωμα .Το πρώτο δίδαγμα ισότητας τέθηκε μέσω της χριστιανικής θρησκείας με τα εξής λόγια «ουκ ένι άρρεν ή θήλυ, πάντες εν τω Χριστώ εσμέν» δηλαδή, δεν υπάρχουν άντρες ή γυναίκες , όλοι πλάστηκαν από το Χριστό.

Μετά την άλωση της Πόλης, στην Ελλάδα επικρατεί μια άγονη περίοδος: Η περίοδος της τουρκοκρατίας στην οποία η γυναίκα ως σύζυγος και ως μητέρα μένει σπίτι. Τα κορίτσια ασχολούνται με το κέντημα και το ράψιμο υπό την καθοδήγηση των μητέρων τους και βρίσκονται κάτω από την απόλυτη εξάρτηση των γονιών τους. Και καθότι ο έρωτας θεωρείτο μεγάλη αμαρτία οι γονείς έβρισκαν το γαμπρό για τις κόρες τους και τις πάντρευαν σε μικρή ηλικία. Παρόλα αυτά ο ρόλος της γυναίκας στην τουρκοκρατία ήταν σημαντικός. Η γυναίκα ανέθρεψε τα παιδιά της και διατήρησε την ελληνική παράδοση. Συμμερίστηκε την τύχη των αγωνιζόμενων στα βουνά . Στην επανάσταση του 1821,που κράτησε 7 χρόνια , οι Ελληνίδες πήραν μέρος ως αγωνίστριες και καπετάνισσες .Η Μπουμπουλίνα, η Μαντώ Μαυρογένους ,οι γυναίκες του Μεσολογγίου και άλλες τόσες γνωστές και άγνωστες πολέμησαν, διώχθηκαν ,δεινοπάθησαν, αιχμαλωτίστηκαν, σκοτώθηκαν για την ελευθερία .

Το 1830 στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος η γυναίκα βρέθηκε πιο ώριμη ,αλλά διόλου ισότιμη με τον άντρα. Η συμμετοχή της στον απελευθερωτικό αγώνα δεν εκτιμήθηκε δεόντως. Έτσι μετά το 1830 και όταν η Ελλάδα έγινε ελεύθερο κράτος, αυτή συνέχισε την ίδια ζωή, βασανισμένη και εξαρτημένη από τον άντρα. Ποτέ δεν ήταν αυτεξούσια. Το σημαντικότερο γεγονός της ζωής της ήταν ο γάμος. Για μόρφωση ούτε λόγος!!!!!!! Τα Ανώτατα εκπαιδευτικά Ιδρύματα κρατούσαν κλειστές τις πόρτες τους στις γυναίκες. Μόνο δασκάλες μπορούσαν να γίνουν στο "Αρσάκειο" και αυτό ήταν ιδιωτικό σχολείο. Οι δασκάλες ήταν οι πρωτοπόρες. Ήταν αυτές που έκαναν διαλέξεις και προπαγάνδιζαν την επιτακτική ανάγκη για μόρφωση των γυναικών, ήταν αυτές οι οποίες οργάνωσαν επαγγελματικές σχολές για να μορφωθούν ακόμα και οι φτωχές κοπέλες και να μάθουν την τέχνη του πώς να κερδίζουν μόνες τους το ψωμί τους, για να ανεξαρτητοποιηθούν από τους άντρες τους .

Παράλληλα αρχίζουν να εκδίδονται γυναικείες εφημερίδες. Ουσιαστική είναι η προσφορά της Καλλιρρόης Παρέν , η οποία για 30 χρόνια (1887-1917) εξέδιδε την Εφημερίδα των Κυριών μέσα από την οποία πρόβαλε τα αιτήματα των γυναικών όπως: καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, ελεύθερη είσοδος των γυναικών στο Πανεπιστήμιο και το Πολυτεχνείο, διορισμός γυναικών - υπάλληλων, ισότιμη αμοιβή εργασίας με τους άντρες, καθώς και το δικαίωμα ψήφου .Το 1901 η Αγγελική Παναγιώτου διορίστηκε στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Ήταν η πρώτη υφηγήτρια γιατρός που είχε σπουδάσει στη Γερμανία .Η πρώτη της εμφάνιση στην έδρα έκανε πάταγο . Οι φοιτητές αντέδρασαν, με αποτέλεσμα ο πρύτανης να την παύσει ως ακατάλληλη .

Το 1920 ιδρύθηκε ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της γυναίκας με πρωτοβουλία της Μαρίας Νεγροπόντη , της Μαρίας Σβώλου και της Αύρας Θεοδωροπούλου της γυναίκας που θα αναδειχθεί σε

ηγετική φυσιογνωμία του κινήματος για την ψήφο. Ο Σύνδεσμος, η πιο μαχητική από τις γυναικείες οργανώσεις της εποχής , ζητά «ίσα δικαιώματα πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά για τον άνδρα και τη γυναίκα». Το 1921 ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας , Γούναρης υπόσχεται εκλογικά δικαιώματα στις γυναίκες και καταθέτει πρόταση στο κοινοβούλιο το οποίο την απορρίπτει προκαλώντας έντονες αντιδράσεις. Όμως τρία χρόνια αργότερα το κοινοβούλιο εγκρίνει τα εκλογικά δικαιώματα των γυναικών για την επόμενη πενταετία.

Οι πρώτες φεμινίστριες μαχητικές αγωνίζονταν και κατακτούσαν ένα-ένα τα μετερίζια που ήταν ως πριν από λίγο απόρθητα για τις γυναίκες. Εξέδιδαν εφημερίδες, βιβλία, μιλούσαν για ειρήνη και αφοπλισμό. Οι γυναίκες με κάθε μέσο φώναζαν τα αιτήματα τους, ακόμη και μέσα από την τέχνη. Η Μαρίκα Κοτοπούλη τραγούδησε επί σκηνής το 1931 το επιθεωρησιακό εκείνο τραγούδι που τελικά ακούστηκε ευχάριστα και μέχρι σήμερα δεν έχει ξεχαστεί.

«εγώ είμαι η νέα γυναίκαπου θα καπνίζω και θα ψηφίζω

καθεμία μας αξίζει για δέκαδεν δίνω για άντρα έναν παρά.»

Αποτελέσματα της κινητοποίησης αυτής ήταν να δοθεί το 1930 ένα υποτυπώδες δικαίωμα ψήφου για τις δημοτικές εκλογές , μόνο στις γυναίκες που ήταν εγγράμματες και πάνω από 30 χρόνων. Οι λίγες γυναίκες που ψήφισαν για πρώτη φορά στις αναπληρωματικές εκλογές της Θεσσαλονίκης το Δεκέμβριο του 1930 και σε όλη την Ελλάδα στις δημοτικές εκλογές του 1934 προκάλεσαν αίσθηση .

Το 1946 ιδρύεται η Πανελλήνια Ομοσπονδία Γυναικών όπου θα συμπορευτούν γυναικείες οργανώσεις με διαφορετική κομματική τοποθέτηση. Η κινητοποίηση των αριστερών γυναικών θα παρασύρει σε ένα συλλογικό αγώνα και τις άλλες παρά το γεγονός ότι μεταπολεμικά η Ελλάδα ήταν διχασμένη ανάμεσα σε δυο αντίπαλες παρατάξεις, τη δεξιά και την αριστερά. Παρόλα αυτά, από το 1945 έως το 1947 οι Ελληνίδες εξακολουθούν να στερούνται βασικών οικονομικών και πολιτικών δικαιωμάτων και δυστυχώς γι’ αυτές ο εμφύλιος πόλεμος θα τις διχάσει. Τα γεγονότα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να καθυστερήσει ακόμη περισσότερο η πολυπόθητη ισότητα. Νομοσχέδιο για την παροχή πλήρων πολιτικών δικαιωμάτων στις Ελληνίδες δε θα κατατεθεί τελικά στη βουλή παρά μόνο το 1952 όταν σύμφωνα με την πράξη 2159, οι γυναίκες αποκτούν το δικαίωμα να εκλέγουν και να εκλέγονται και στις δημοτικές και στις βουλευτικές εκλογές. Έτσι, εκλέγεται η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής, Ελένη Σκούρα. Και παρά τις προσπάθειές τους, δεν τους επιτράπηκε να ψηφίσουν στις εκλογές που έγιναν το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου. Έτσι για πρώτη φορά οι γυναίκες στην Ελλάδα πήραν μέρος σε βουλευτικές εκλογές το 1956. Τότε ορίζεται και η πρώτη γυναίκα υπουργός Λίνα Τσαλδάρη, ως υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας. Η πρώτη γυναίκα δήμαρχος εκλέγεται στην Κέρκυρα. Επίσης, ξεκίνησε και η νομική ισότητα που αφορούσε θέματα εργασίας των γυναικών. Το 1964, 135 γυναίκες εκλέγονται ως μέλη Δημοτικών Συμβουλίων. Τέλος, το 1975, διατυπώνεται σαφώς στο άρθρο 4, του Συντάγματος της Ελλάδος ότι όλοι οι Έλληνες, άντρες και γυναίκες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου και έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις.

Το 1982, στην κορύφωση των δραστηριοτήτων του ελληνικού φεμινιστικού κινήματος και χάρη στη θετική επίδραση σχετικών θεσμών στις υπόλοιπες χώρες της ευρωπαϊκής κοινότητας, ορίζεται για πρώτη φορά η θέση του Ειδικού Συμβούλου του πρωθυπουργού για την ισότητα των δυο φύλων. Πέρα από το Σύνταγμα, του 1983 η Βουλή υπερψήφισε νομοθετικές ρυθμίσεις ευνοϊκές για τη γυναίκα, όπως για παράδειγμα η κατάργηση της προίκας και η κοινή ευθύνη για την ανατροφή των παιδιών. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1993, για πρώτη φορά οι συλλογικές συμβάσεις μεταξύ ΓΣΕΕ και εργοδοτών αναγνωρίζουν και γραπτώς την ισότητα ανδρών και γυναικών στον εργασιακό χώρο.

(Πηγή: http://members.multimania.co.uk/sivitanidios2otee/erg woman.html)

Θέματα για συζήτηση: Ήταν κατά τη γνώμη σας εύκολη η πορεία για την κοινωνική εξίσωση των δύο φύλων στην

Ελλάδα; Τι είδους παράγοντες την καθόρισαν;

Διαβάστε το ακόλουθο απόσπασμα από το διασκευασμένο Άρθρο «Η αντίληψη της αρρενωπότητας και της θηλυκότητας», της εφημερίδας Ελευθεροτυπία ( 3/10/2011).(Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο στην ιστοσελίδα http://dialogoi.enet.gr/post)

«Η αντίληψη της αρρενωπότητας και της θηλυκότητας»

Τα στερεότυπα για το φύλο αναφέρονται στις στάσεις και τις αντιλήψεις σχετικά με την αρρενωπότητα και τη θηλυκότητα. Η διαμόρφωση των πεποιθήσεων αυτών ενέχει έντονα πολιτισμικά στοιχεία και εξελίσσεται διαχρονικά.

 Η ταυτότητα του βιολογικού, ψυχολογικού και κοινωνικού ρόλου εμφανίζεται στην ηλικία των δύο ετών, μετασχηματίζεται κατά τη λύση του Οιδιπόδειου Συμπλέγματος και παγιώνεται κατά την εφηβεία. Οι διαφορές στα φύλα, παρά το δυναμισμό του κινήματος για τη γυναικεία χειραφέτηση, τις διακηρύξεις για την ισότητα και τις κοινωνικές αναπροσαρμογές του ρόλου της οικογένειας, έχουν μείζονα σημασία, τόσο στη διαμόρφωση του εγώ, όσο και στις αιτιακές αποδόσεις των κοινωνικών χαρακτηριστικών.

Διάφορες έρευνες έχουν επισημάνει ότι τα κορίτσια – είτε εκ φύσεως είτε ως επίκτητη ιδιότητα- ωριμάζουν νωρίτερα σε σύγκριση με τα αγόρια, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης, είναι υγιέστερα, υπερτερούν στην ανάπτυξη του γλωσσικού κώδικα, αντιλαμβάνονται επιτυχέστερα τα συναισθήματα. Τα αγόρια συνήθως επιτυγχάνουν μεγαλύτερη αυτονομία, εμπλέκονται σε πιο έντονες μορφές παιχνιδιού, είναι περισσότερο διεκδικητικά και πιο δημιουργικά.

Είναι γεγονός ότι πέρα από τα βιολογικά αναπτυξιακά στάδια, τα οποία ακολουθούν μια προδιαγεγραμμένη πορεία, οι ενήλικες αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο τα αγόρια και τα κορίτσια σε όλα τα στάδια της εξέλιξης: Επιτρέπουν στα αρσενικά βρέφη να απομακρύνονται περισσότερο, ακόμα και εκτός οπτικού τους πεδίου, τους παρέχουν αμοιβές καθώς εξερευνούν το χώρο και τα αντικείμενα, προσεγγίζουν με μεγαλύτερη τρυφερότητα τα κορίτσια και τους φέρονται σα να ήταν εύθραυστα, δίνουν περισσότερες λεκτικές οδηγίες στα θηλυκά παιδιά, ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό στις παρέες των αγοριών, καθορίζουν το ντύσιμο και τη φροντίδα του σώματος, επιτρέποντας περισσότερα ναρκισσιστικά στοιχεία στα κορίτσια.

Αν και η ρήση «Η ανατομία είναι μοίρα» αμφισβητήθηκε από το φεμινιστικό κίνημα, σε γενικές γραμμές οι διεθνείς έρευνες συγκλίνουν στο ότι τα ανδρικά στερεότυπα εγκαθιδρύουν την εικόνα ενός ατόμου προσανατολισμένου προς το έργο, λογικού και ικανού στην επίλυση προβλημάτων και σε ένα γυναικείο πρότυπο πιο επικοινωνιακού, με ενδιαφέρον για το κοινωνικοσυναισθηματικό κλίμα και περισσότερο παθητικού.(…)

Παλαιότερες έρευνες στην Ελλάδα διαπίστωναν ότι η αντίληψη του φύλου είναι πολύ ισχυρή και ότι η απόκλιση από τα στερεότυπα οδηγούσε σε κοινωνικό στιγματισμό. Η χειραφέτηση της γυναίκας καθυστέρησε σε σύγκριση με τις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες και κατοχυρώθηκε περισσότερο νομοθετικά, παρά ως αντανάκλαση κοινωνικής προόδου, όσον αφορά τις σχέσεις των δύο φύλων. Η οικογένεια, που συνεπικουρούμενη από το σχολείο, αποτελεί τον κυριότερο κοινωνικοποιητικό θεσμό, δέχεται ισχυρά πλήγματα, με τη συχνότητα των διαζυγίων να αυξάνεται κατακόρυφα, η μονογονεϊκότητα  επεκτείνεται και σε μη αστικές περιοχές ως αποδεκτή μορφή οικογένειας και η συμβίωση αναγνωρίζεται θεσμικά..(…)

Οι Έλληνες νέοι, ακόμα κι αν προέρχονται από διαζευγμένους γονείς, οραματίζονται τη σύσταση παραδοσιακής οικογένειας, η οποία αναπαράγει τα στερεότυπα του φύλου, αντλούν συναισθηματική πληρότητα από αυτήν (σε ποσοστό 60%), περισσότερο από ότι από τους φίλους ή τους ερωτικούς συντρόφους.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε 350 φοιτητές (ηλικίας 18-25), από σχολές της Ελλάδας και της Κύπρου, οι οποίοι κατάγονταν από αγροτικές, ημιαστικές και αστικές περιοχές κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο που περιελάμβανε 58 επίθετα, εκ των οποίων τα 19 αναπαρήγαγαν τα παραδοσιακά στερεότυπα της αρρενωπότητας και άλλα 19 τα παραδοσιακά

στερεότυπα της θηλυκότητας. Κάθε επίθετο συνοδευόταν από μια 5βάθμια κλίμακα, όπου: 1= πολύ λίγο, 2= λίγο, 3= αρκετά, 4= πολύ και 5= πάρα πολύ. Οι φοιτητές κλήθηκαν να βαθμολογήσουν κατά πόσο η ιδιότητα που εξέφραζε το κάθε επίθετο, άρμοζε περισσότερο σε γυναίκα ή σε άνδρα.

Τα αποτελέσματα;ΑΝΔΡΑΣ: Βασίζεται στον εαυτό του, υπερασπίζεται τις πεποιθήσεις του, ανεξάρτητος,

αθλητικός, διεκδικητικός, ισχυρός, αναλυτικός, ριψοκίνδυνος, κυριαρχικός, αρρενωπός, επιθετικός, ατομιστής, ανταγωνιστικός, φιλόδοξος κ.ά

ΓΥΝΑΙΚΑ: Παραγωγική, εύθυμη, ντροπαλή, στοργική, γοητευτική, πιστή, θηλυκή, διαθέτει κατανόηση, συμπονετική, γλυκομίλητη, τρυφερή, φιλική, εύπιστη, ευγενική, αγαπάει τα παιδιά, ευχάριστη κ.ά

Παρατηρήθηκε στα αποτελέσματα της έρευνας ότι οι άνδρες σκοράρουν περισσότερο στην αρρενωπότητα , ενώ οι γυναίκες περισσότερο στη θηλυκότητα. Παρόλα αυτά οι διαφορές στις βαθμολογίες των γυναικών είναι μικρές ( 3,76 για τη θηλυκότητα σε σύγκριση με το 3,75 για την αρρενωπότητα), γεγονός που υποδηλώνει ότι οι γυναίκες σήμερα έχουν περισσότερα ανδρικά στοιχεία, ενώ οι άνδρες διατηρούν τα χαρακτηριστικά, που παραδοσιακά είχαν.   

-Διευκρίνιση: ΟΙ ΟΡΟΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΦΥΛΟ

Ο όρος βιολογικό φύλο χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις βιολογικές κατηγορίες του άνδρα και της γυναίκας, ενώ ο όρος κοινωνικό φύλο χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις κοινωνικές κατηγορίες της αρρενωπότητας και της θηλυκότητας, δηλαδή τα χαρακτηριστικά και τη συμπεριφορά που αποδίδονται στο καθένα από τα δύο φύλα και προσδιορίζεται από κοινωνικούς παράγοντες.

Διαβάστε τα ακόλουθα αποσπάσματα από άρθρα ψυχολόγων για το ρόλο της γυναίκας και του άνδρα σήμερα και τις αλλαγές στο θεσμό της οικογένειας.

«Ποιος είναι ο νέος ρόλος της γυναίκας σαν μητέρας και σαν συζύγου;»

«Όσο κι αν φαίνεται σε έναν εξωτερικό παρατηρητή παράλογο, βλέπεις πολλές φορές γονείς που λένε στα παιδιά τους « για σας δουλεύουμε, για να ζήσετε καλύτερα αύριο» , και απουσιάζουν όλη την ημέρα από το σπίτι , όπως πριν λίγες μέρες που ήρθε μια μητέρα στο ιατρείο και μου έλεγε ότι επιστρέφει στις 8 μ.μ. επειδή την αναγκάζουν να κάνει υπερωρίες! Όμως ο γιος της στην αρχή της εφηβείας, αφ’ ότου εκείνη απουσιάζει, εγκατέλειψε τα μαθήματα και αλητεύει στους δρόμους. Στο όνομα λοιπόν, του αύριο θυσιάζεται το σήμερα και τελικά ναρκοθετείται και αυτό ακόμη το αύριο! Έτσι μετά από μερικά χρόνια θα γυρίσουν τα παιδιά και θα τους πουν " εμείς δεν θέλαμε τα λεφτά σας , αλλά εσάς θέλαμε, να σας έχουμε κοντά μας όταν αισθανόμασταν την ανάγκη αυτή σαν παιδιά, σαν έφηβοι, σαν νέοι...". Τι να τα κάνει τα όσα χρήματα ένας νέος όταν δεν έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, όταν αισθάνεται μόνος και αποξενωμένος στη ζωή, όταν έμαθε να έχει μόνο παροχές αλλά όχι να διαχειρίζεται τα αγαθά που του προσφέρονται... Είναι προτιμότερο να μην έχει χρήματα και να είναι συναισθηματικά ώριμος και ικανός να εργαστεί μόνος και να τα αποκτήσει.»               

  (π. Αντώνιος Στυλιανάκης,   παιδοψυχίατρος - ψυχοθεραπευτής παιδιών και νέων)

«Ο ρόλος του πατέρα στην ψυχική   ανάπτυξη του παιδιού» Η πατρότητα είναι το ίδιο ευχάριστη και απαραίτητη στο παιδί με την μητρότητα. Το ίδιο το

παιδί αισθάνεται ιδιαίτερη ικανοποίηση όταν δέχεται τις φροντίδες του πατέρα του. Πολλοί πατέρες βρίσκουν τη συγκίνηση που δοκιμάζουν από τις αντιδράσεις, όταν περιποιούνται τα παιδιά τους, σαν ένα από τα πιο μεγάλα πλεονεκτήματα του να είναι κανείς πατέρας, Αυτό συμβαίνει γιατί οι φροντίδες είναι αυτές που μας κάνουν να νιώθουμε το παιδί σαν τον ίδιο μας τον εαυτό.

Η ασχολία του πατέρα με το παιδί του δίνει την ευκαιρία να ξαναδοκιμάσει ο ίδιος κάποιες χαρές από τη δική του παιδική ζωή: Τη χαρά του παιχνιδιού, μια δυσκολία που ξεπεράστηκε σωστά, μια επιτυχία ή αποτυχία. 

Ο πατέρας που συμπεριφέρεται απέναντι στο παιδί του όχι μόνο σαν δυνατός αλλά και με στοργή κρατάει στα χέρια του το κλειδί της ευτυχίας και της ψυχικής ισορροπίας του παιδιού του. Η σεξουαλική ταυτότητα του παιδιού εξαρτάται σ' ένα μεγάλο βαθμό από τη στάση του πατέρα. Όταν ο πατέρας απουσιάζει, το πρότυπό του μένει κενό και αφήνεται στο παιδί ν' ανακαλύψει στα τυφλά την έννοια της ανδρικής του ταυτότητας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα αγόρια να γίνονται ευάλωτα στη μίμηση στερεοτυπικών ανδρικών συμπεριφορών, όπως αυτές διαμορφώνονται από τη νοοτροπία της κοινωνίας (σκληρές, επιθετικές και βίαιες συμπεριφορές) κρατώντας ουσιαστικά μια ψυχική απόσταση από τους άλλους, η οποία θα στέκεται εμπόδιο στη σχέση τους με τους άλλους.

Σε ακραίες περιπτώσεις μέσα από την απελπισμένη ανάγκη τους για μια ανδρική ταυτότητα, υιοθετούν συμπεριφορές που φτάνουν μέχρι την παραβατικότητα. 

Ένας πατέρας που συμμετέχει πολύ λίγο στη ζωή του παιδιού του και αυτό το πολύ λίγο το περνά αποδοκιμάζοντάς το, μαλώνοντάς το, μεταβάλλεται στη φαντασία του σαν ο χωροφύλακας του σπιτιού.

Το αποτέλεσμα τόσο της άσχημης και ανώριμης συμπεριφοράς της άσκησης των πατρικών καθηκόντων, όσο και της υπερβολικής χρήσης της πατρικής εξουσίας καταλήγουν σχεδόν στο ίδιο σημείο. Επαναστατική, παραβατική, βίαιη αντίδραση από μέρους του παιδιού ή ολοκληρωτική υποταγή, και τα δύο το ίδιο καταστροφικά για την ολοκλήρωση της προσωπικότητας του παιδιού.

Η επιρροή του πατέρα πάνω στο παιδί θα ήταν πιο μεγάλη αν τις λίγες ώρες που περνούν μαζί τις διέθετε να γνωρίσουν καλύτερα ο ένας τον άλλο. Ο πατέρας πρέπει να είναι ο πρώτος και ο καλύτερος φίλος του παιδιού από τον πρώτο χρόνο της ηλικίας του. Για να γίνει αυτό δεν πρέπει το παιδί να τον φοβάται, αλλά να τον σέβεται και να τον αγαπά. 

Ιουλία Σουλάνδρου –Ψυχολόγος«Οικογένεια και αλλαγή»

Σύμφωνα με τον Βρετανό κοινωνιολόγο Anthony Giddens «οι μετασχηματισμοί που επηρεάζουν την προσωπική και τη συναισθηματική σφαίρα υπερβαίνουν τα σύνορα της κάθε συγκεκριμένης χώρας». Έτσι, και η Ελλάδα δεν μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. O εκμοντερνισμός, η τεχνολογία, ο πλούτος, η αστικοποίηση και το lifestyle υπέσκαψαν τα θεμέλια του παραδοσιακού κανονιστικού συστήματος και επέφερε σημαντικές αλλαγές στις αξίες και τις νόρμες της παραδοσιακής-πατριαρχικής κοινωνίας.

H ανάπτυξη της τεχνολογίας και των επιστημών και η εξάπλωση τους σε μια μεγάλη μερίδα χωρών ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους που επηρέασαν τις αξίες, τις αντιλήψεις και κατά συνέπεια τη συμπεριφορά των ανθρώπων. H μοντέρνα κοινωνία χαρακτηρίζεται από φαινόμενα όπως η εκκοσμίκευση, η εκδημοκρατικοποίηση και ο ατομισμός. Ως αποτέλεσμα νέες αξίες και κανονιστικοί θεσμοί έχουν δημιουργηθεί και εξαπλωθεί ανάμεσα στις δυτικές κοινωνίες. O ιδεολογικός πλουραλισμός, η σχετικότητα, η ρευστότητα και η ανεκτικότητα είναι βασικά στοιχεία τα οποία έχουν αναπτυχθεί.

Οι γενικές αυτές κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές συνοδεύτηκαν από μια σειρά αλλαγών στους διάφορους κοινωνικούς θεσμούς – όπως η οικογένεια. O ρόλος των γυναικών μέσα στην

οικογένεια και στην κοινωνία γενικότερα έχει ενδυναμωθεί αφού σήμερα διεκδικούν το δικαίωμα μόρφωσης τους, ένταξης στην αγορά εργασίας, είναι οικονομικά ανεξάρτητες, διεκδικούν μεγαλύτερη νομική ισότητα, έχουν περισσότερη ελευθερία στις κοινωνικές και σεξουαλικές τους σχέσεις ενώ παράλληλα μπορούν να ελέγξουν τη γονιμότητα τους μέσω διαφόρων ιατρικών μεθόδων.

Αυτές οι θεμελιακές αλλαγές έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της ελευθερίας και των προσωπικών επιλογών στις συμπεριφορές τους. Έτσι οι σύγχρονες τάσεις εμπερικλείουν σεξουαλικές εμπειρίες σε μικρότερες ηλικίες, λιγότερους γάμους, καθυστέρηση ή ακόμα και μη πραγματοποίηση γάμου, λιγότερα παιδιά, αύξηση των γεννήσεων εκτός γάμου, μεγαλύτερα ποσοστά διαζυγίων και κατ’ επέκταση αύξηση των μονογονεϊκών και θετών οικογενειών και αύξηση των δεύτερων και τρίτων γάμων.

Αυτές οι ραγδαίες αλλαγές έχουν μεγαλύτερη επίδραση παρά τα ηθικά και θρησκευτικά συστήματα. Οι γονείς έχουν χάσει την εξουσία που κατείχαν στις παραδοσιακές κοινωνίες προς τα παιδιά τους. H κοινωνία έχει γίνει λιγότερο αυστηρή και δημοκρατική κυρίως προς στα νεαρά μέλη της. Στις μοντέρνες κοινωνίες οι άνθρωποι έχουν τον πρώτο λόγο στην επιλογή συντρόφου. H ρομαντική αγάπη είναι το πρώτιστο χαρακτηριστικό ενός επιτυχημένου γάμου και το άτομο στη σύγχρονη κοινωνία κατευθύνεται στη δημιουργία ενός γάμου που να ικανοποιεί τις σωματικές, ψυχολογικές και πνευματικές του ανάγκες δίνοντας ταυτόχρονα έμφαση στη μεγαλύτερη προσωπική ευτυχία- δεδομένο το οποίο είναι ένα γνήσιο προϊόν της βιομηχανικής κοινωνίας.

Η οικογένεια αποτελεί πεδίο διαμάχης μεταξύ της παράδοσης και της νεωτερικότητας τόσο σε καθημερινό όσο και σε συμβολικό επίπεδο. To χαμένο καταφύγιο της οικογένειας αποτελεί το θεσμό που περιβάλλεται με τα εντονότερα αισθήματα νοσταλγίας από κάθε άλλο θεσμό με ρίζες στο παρελθόν. Καθημερινά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι πολιτικοί και διάφοροι άλλοι οργανωμένοι παράγοντες αφορμώμενοι από διάφορα περιστατικά κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την κατάρρευση της οικογένειας και μας καλούν να επιστρέψουμε στην παραδοσιακή οικογένεια.

O ρυθμός αυτών των αλλαγών διαφέρει από χώρα σε χώρα αλλά οι τάσεις που παρουσιάζονται είναι παρόμοιες. Πολλοί έχουν τη δυνατότητα να αποτραβηχτούν από τα προβλήματα που δημιουργεί αυτό το κύμα αλλαγής όμως από την άλλη δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια αποστασιοποίησης αφού οι αλλαγές αυτές έχουν εισχωρήσει βαθιά στην κοινωνική μας ζωή. Αρκετοί υποστηρίζουν πως εάν υπάρξουν αλλαγές στις οικογενειακές δομές, για παράδειγμα αν μειωθούν τα διαζύγια, θα επιλυθούν διάφορα προβλήματα.

Οι ανθρώπινες κοινωνίες χαρακτηρίζονται από πληθώρα οικογενειακών και συγγενικών θεσμών. Στις δυτικές κοινωνίες η παραδοσιακή-πατριαρχική οικογένεια χαρακτηριζόταν από την ανισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα η οποία επεκτεινόταν σε όλους τους τομείς της ζωής.

Βασικά χαρακτηριστικά των παραδοσιακών - πατριαρχικών κοινωνιών ήταν:1. O γάμος στηριζόταν στα κοινωνικο-οικονομικά συμφέροντα των δύο συμβαλλομένων

οικογενειών· Επομένως ο έρωτας ή η ρομαντική αγάπη δεν αποτελούσε προϋπόθεση, ούτε υπήρχαν προσδοκίες για ανάπτυξη ενός τέτοιου είδους αγάπης. H επιλογή συντρόφου γινόταν από τους γονείς και οι επιθυμίες του ζευγαριού δε θεωρούνταν συνήθως σημαντικές. Για παράδειγμα έτσι, όταν κάποιο άτομο βρισκόταν σε ηλικία γάμου, η επιλογή συντρόφου γινόταν από τους γονείς στη βάση συγκεκριμένων κοινωνικο-οικονομικών δεδομένων ενώ τα δύο υποψήφια άτομα παρέμεναν, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, αμέτοχα στην όλη διαδικασία.

2. H σεξουαλικότητα ήταν άμεσα συνυφασμένη με την αναπαραγωγή. H ανισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών επεκτεινόταν και στη σεξουαλική τους ζωή αφού ακολουθούνταν δύο μέτρα και δύο σταθμά όσον αφορούσε στη σεξουαλικότητα του άντρα και της γυναίκας. Οι άντρες είχαν το δικαίωμα και «έπρεπε» πριν από το γάμο τους να έχουν σεξουαλικές εμπειρίες – όμως θέλοντας να εξασφαλίσουν τη συνέχεια στην καταγωγή και τη μεταβίβαση της περιουσίας, ήθελαν να είναι σίγουροι ότι μια συγκεκριμένη γυναίκα θα ήταν η μητέρα των παιδιών τους. Για αυτό η παρθενιά ήταν μια θεμελιώδης αρετή που έπρεπε να χαρακτηρίζει μια γυναίκα για να μπορέσει να παντρευτεί, ενώ παράλληλα η αφοσίωση και η πίστη προς τον άντρα τους ήταν δύο αρετές που καλλιεργούνταν στα κορίτσια και απαιτούνταν από την παραδοσιακή κοινωνία ώστε να μπορέσει ένας γάμος να στεριώσει.

3. Οι οικογένειες ήταν πολυμελείς – τα παιδιά αποτελούσαν οικονομική επένδυση για μια οικογένεια αφού τόσο οι αγροτικές εργασίες όσο και οι δουλειές του νοικοκυριού απαιτούσαν μεγάλο αριθμό εργατικών χεριών. Τα παιδιά έπρεπε να είναι υπάκουα στους γονείς [βρίσκονταν σε παρόμοια κοινωνική θέση όπως και οι γυναίκες] ενώ παράλληλα, δεν ανατρέφονταν με βάση τις ψυχοσωματικές τους ανάγκες αλλά οι γονείς ενδιαφέρονταν περισσότερο για τη συνεισφορά τους στις κοινές οικογενειακές ασχολίες που είχαν ως στόχο την επιβίωση της οικογένειας. Αυτό φυσικά δε σήμαινε πως οι γονείς δεν αγαπούσαν τα παιδιά τους αλλά οι προσδοκίες από τα παιδιά τους επικεντρώνονταν κυρίως στα θέματα επιβίωσης της οικογένειας ως συνόλου. Παράλληλα θεωρούσαν μεγάλη αμαρτία τη χρήση ακόμα και των τότε πρωτόγονων μεθόδων αντισύλληψης αφού πίστευαν πως τα παιδιά είναι «ευλογία για την οικογένεια» λέγοντας πως όσα παιδιά τους στείλει ο Θεός θα είναι καλοδεχούμενα.

O σύγχρονος γάμος και οικογένειαH ισότητα και η αλλαγή έχουν γίνει τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της σύγχρονης οικογένειας.

Στο παρελθόν οι ανάγκες του ατόμου έμπαιναν σε δεύτερη μοίρα αφού προτεραιότητα είχαν οι ανάγκες του συνόλου της οικογένειας. Σε αντίθεση σήμερα, υπάρχει μια στροφή προς το άτομο και τις ατομικές του ανάγκες. Υπάρχει παράλληλα μια μετατόπιση από τους εξωτερικούς ελέγχους της συμπεριφοράς του ατόμου (αυστηρές απαγορεύσεις που επέβαλλε προς το άτομο η παραδοσιακή κοινωνία) στους εσωτερικευμένους ελέγχους που σχετίζονται με τη συνείδηση του κάθε ατόμου (τα συναισθήματα ενοχής και τύψεων). H ομοιομορφία που υπήρχε παλαιότερα ανάμεσα στα μέλη κάθε κοινωνίας ήταν αποτέλεσμα του έντονου κοινωνικού ελέγχου που ασκούσε η κοινωνία στα μέλη της, φαινόμενο που σήμερα περιορίζεται αφού οι πράξεις του ατόμου καθοδηγούνται από εσωτερικούς, εξατομικευμένους ελέγχους.

Σήμερα υπάρχει μια πληθώρα παραγόντων που επηρεάζουν τις προτιμήσεις στην επιλογή συντρόφου, τις επιλογές και τα αποτελέσματα αυτών των σχέσεων. Διάφορες έρευνες έχουν επισημάνει ένα αριθμό σημαντικών παραγόντων που συμβάλουν στην ευτυχία ή τη δυστυχία ενός ζευγαριού. Οι κυριότεροι από αυτούς είναι:

1. H ταύτιση προσωπικότητας: η γνώση των βασικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του καθενός είναι σημαντική αφού αυξάνει τη συναισθηματική εγγύτητα και βοηθά στη σωστή καλλιέργεια μιας σχέσης. Όσο πιο αρεστά είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και κάποιες συνήθειες του/της συντρόφου τόσο πιο ικανοποιητική είναι η σχέση. Χαρακτηριστικά όπως: η ευερεθιστότητα, η κυκλοθυμία, το πείσμα, η ζήλια και η κτητικότητα είναι χαρακτηριστικά τα οποία δημιουργούν αρνητικά συναισθήματα και προβλήματα μέσα στη σχέση ενώ χαρακτηριστικά όπως: η κατανόηση, η τρυφερότητα, η υπομονή και η δημοκρατικότητα

είναι χαρακτηριστικά τα οποία δημιουργούν θετικά συναισθήματα και βοηθούν τη σχέση να αναπτύσσεται.

2. Οι ικανότητες επικοινωνίας: η ικανότητα της ακρόασης των σκέψεων και των συναισθημάτων του ενός συντρόφου από τον άλλο πάνω σε όλα τα θέματα που αφορούν ένα ζευγάρι αλλά και η ανταλλαγή απόψεων και προβληματισμών που αφορούν την καθημερινότητα είναι ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία τα οποία πρέπει να υπάρχουν σε μια σχέση για να είναι λειτουργική.

3. Οι δεξιότητες επίλυσης των συγκρούσεων: τα ζευγάρια που έχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίζουν τα προβλήματα που τυχόν να δημιουργούνται μέσα στη σχέση τους και έχουν την ικανότητα να επιλύουν τις διαφορές που δημιουργούνται μεταξύ τους έχουν μια πιο θετική και λιγότερο φορτισμένη σχέση από ότι τα ζευγάρια που παρόλο που αναγνωρίζουν τα προβλήματα που πιθανόν να υπάρχουν ανάμεσα τους τα αφήνουν ελπίζοντας κατά κάποιο τρόπο ότι θα ξεχαστούν.

4. Οι ικανότητες διαχείρισης των οικονομικών: τα οικονομικά είναι ένας παράγοντας κλειδί στις σχέσεις και ο σωστός προγραμματισμός του οικογενειακού προϋπολογισμού είναι ένα ζήτημα που αποφορτίζει το ζευγάρι από περιττό άγχος και ανασφάλεια. Κάποιοι άνθρωποι λόγω χαρακτήρα τείνουν να είναι πολυέξοδοι, άλλοι να είναι πιο οικονόμοι. H πλειοψηφία βρίσκεται κάπου στη μέση. Διαφωνίες για τον τρόπο που ξοδεύονται τα χρήματα δημιουργούν συγκρούσεις και πολλές φορές αλυσιδωτά προβλήματα ανάμεσα στο ζευγάρι.

5. H συμμετοχή σε κοινές δραστηριότητες ψυχαγωγίας: η συμμετοχή σε τέτοιου είδους δραστηριότητες ενδυναμώνει και αναζωογονεί τη σχέση

6. Οι σεξουαλικές σχέσεις: οι σεξουαλικές σχέσεις είναι ένας άλλος τρόπος επικοινωνίας και έκφρασης των δύο συντρόφων και αποτελεί συνήθως το δείκτη της ποιότητας μιας σχέσης. Όταν υπάρχει επικοινωνία στους υπόλοιπους τομείς της ζωής ενός ζευγαριού οι σεξουαλικές σχέσεις ενδυναμώνουν τη σχέση και δένουν περισσότερο το ζευγάρι. Αντίθετα, στις περιπτώσεις που η σχέση είναι δυσλειτουργική παρουσιάζεται συναισθηματική απομάκρυνση και κατά συνέπεια, τις περισσότερες φορές, δημιουργείται ψυχρότητα και στη σεξουαλική σχέση του ζευγαριού.

7. H συμφωνία για θέματα που αφορούν στα παιδιά και στη γονεϊκότητα: το ζευγάρι θα πρέπει να συμφωνήσει για το κατά πόσο θέλει να αποκτήσει παιδιά και πως θέλει να τα μεγαλώσει. Διαφορές που αφορούν στον τρόπο ανατροφής, στην πειθαρχία και στις αξίες που θέλει να μεταδώσει στα παιδιά του ο κάθε γονέας πολλές φορές δημιουργούν συγκρούσεις ανάμεσα τους.

8. Οι καλές σχέσεις με την ευρύτερη οικογένεια και τους φίλους: οι σχέσεις με τα πεθερικά, άλλους συγγενείς και φίλους μπορούν είτε να ενδυναμώνουν είτε να προκαλέσουν προβλήματα σε ένα γάμο. Av δεν υπάρξει αποτελεσματικός και προσεκτικός χειρισμός αυτών των προκλήσεων μπορούν να δημιουργήσουν ένα αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στο ζευγάρι.

9. Συμφωνία στους ρόλους: το ζευγάρι θα πρέπει να κάνει μια τέτοια κατανομή ευθυνών ώστε να δουλεύει καλύτερα η σχέση για αυτούς. Οι δύο βασικοί τύποι κατανομής ευθυνών είναι: 1. η ισότιμη κατανομή των ευθυνών για το σπίτι και τα παιδιά και 2. η πιο παραδοσιακή κατανομή ευθυνών όπου ουσιαστικά οι ευθύνες για το σπίτι και τα παιδιά επιβαρύνουν σχεδόν αποκλειστικά τη γυναίκα, και τέλος

10. Οι ψυχικές/πνευματικές αξίες: οι πνευματικές αξίες, όπως για παράδειγμα η θρησκευτικότητα/θρησκευτική πίστη είναι ένας παράγοντας που είτε δημιουργεί ένα δυνατό δεσμό ανάμεσα στο ζευγάρι, είτε δημιουργεί εκρηκτικές καταστάσεις.

Έτσι σήμερα η σχέση ενός ζευγαριού είναι μια συνεχής και επίπονη διαδικασία, που χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και από τους δύο συντρόφους για να διατηρεί ένα αρκετά

ψηλό βαθμό ικανοποίησης μέσα από τη συνεχή αναζήτηση νέων τρόπων αναζωογόνησης και ενδυνάμωσης της σχέσης τους, σε μια πολύπλοκη και απαιτητική σύγχρονη κοινωνία.

http://sciencearchives.wordpress.com/2011/01/07/%CE%AD-%CF%8D-%CE%AC/

Θέματα για συζήτηση: Ποιος είναι ο ρόλος της γυναίκας σήμερα στις δυτικές-αναπτυγμένες κοινωνίες και ποιες

συνθήκες τον άλλαξαν; Κατά πόσο ο ρόλος αυτός διαμορφώνει τη ζωή των σημερινών γυναικών;

Ποιος είναι ο ρόλος του πατέρα σήμερα στην ψυχική ανάπτυξη του παιδιού; Ο ρόλος του πατέρα και της μητέρας πιστεύετε ότι είναι διαφορετικός ή αλληλοσυμπληρούμενος;

Ποια ήταν η δομή και η σχέση των μελών της οικογένειας παλαιότερα και ποια σήμερα; Ποιος ο ρόλος της οικογένειας στην κοινωνικοποίηση των μελών της;

Ποια τα βασικά κριτήρια-γνωρίσματα του γάμου στις παραδοσιακές–πατριαρχικές κοινωνίες;

Ποια είναι τα βασικότερα κριτήρια για τη δημιουργία μιας επιτυχημένης και ευτυχισμένης οικογένειας σήμερα;

Διαβάστε το ακόλουθο κείμενο για την αντιμετώπιση των δύο φύλων στη εκπαίδευση.

Η ανισότητα των 2 φύλων στην εκπαίδευση

Η εκπαίδευση δεν ήταν πάντα ανοιχτή για τις γυναίκες. Οι διάφορες κοινωνίες, σε όλες τις προγενέστερες χρονικές περιόδους, διαμόρφωσαν και θεσμοθέτησαν μια γυναίκα ικανή να εργάζεται, κυρίως μέσα στο σπίτι, και όταν οι κοινωνικό-οικονομικές ανάγκες το επέβαλαν και έξω από το σπίτι, αλλά όχι αρκετά ευφυή για να μορφωθεί. Ειδικότερα, το 19ο αιώνα που οι γυναίκες αρχίζουν να διεκδικούν αγωνιστικά το δικαίωμα στη μόρφωση, συναντούν τα μεγαλύτερα εμπόδια. Άλλωστε τι χρειάζονται τη μόρφωση οι γυναίκες, αφού κατά την κρατούσα άποψη της εποχής, όπως εκφράζεται από τον Όσκαρ Ουάιλντ «οι γυναίκες είναι διακοσμητικό φύλο, καμιά γυναίκα δεν είναι μεγαλοφυΐα». Το δικαίωμα συμμετοχής των κοριτσιών στην εκπαίδευση κερδήθηκε σταδιακά.(…)

Η κοινωνιολογία της εκπαίδευσης κατάφερε να δείξει, ότι το σχολείο δεν είναι ενοποιητικό και απελευθερωτικό, αλλά συμβάλλει στην αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας και στη διαιώνιση των ανισοτήτων. Στη χώρα μας, οι εκπαιδευτικοί θεσμοί αναπαράγουν την ανισότητα των δυο φύλων, δεν παρέχουν ισότητα ευκαιριών, και μέσα τους επιβιώνουν και αναπτύσσονται και νέες άμεσες και έμμεσες διακρίσεις φύλου που διαφοροποιούν τις δυνατότητες μάθησης των κοριτσιών και των αγοριών. 

Σε ότι αφορά το θεσμικό πλαίσιο απαγορεύεται κάθε διάκριση με βάση το φύλο αλλά όπως έχει διαφανεί μέσα από έρευνες, οι εκπ/κές πρακτικές με άμεσο τρόπο θέτουν σε πλεονεκτικότερη θέση τα αγόρια, και περιορίζουν συγκριτικά τη δυνατότητα μάθησης και επιτυχίας των κοριτσιών. Επίσης οι εκπ/κές πρακτικές και η εκπ/κή διαδικασία ενισχύει και αναπαράγει τα κοινωνικά στερεότυπα για τα φύλα. Το εκπ/κό σύστημα με εκπ/κές πρακτικές, που θεωρούνται «αυτoνόητες» οδηγεί έμμεσα τα κορίτσια σε κατάσταση άνισων ευκαιριών, σε σχέση με τα αγόρια της ίδιας τάξης. 

Τα ερευνητικά δεδομένα αποδεικνύουν, ότι το διδακτικό υλικό και τα αναλυτικά προγράμματα συντελούν στην ανάπτυξη και την αναπαραγωγή των στερεοτύπων για τα δύο  φύλα της εκπ/σης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Η έρευνα της Ε. Μαραγκουδάκη για τα παιδικά βιβλία, που χρησιμοποιούνται στο Ν/γείο, διαπίστωσε ότι υπάρχει διαφοροποίηση των φύλων, σύμφωνα με τα παραδοσιακά στερεότυπα κοινωνικά πρότυπα.

Στο χώρο της οικογένειας, όπως αυτός παρουσιάζεται στα παιδικά βιβλία του Ν/γείου, υπάρχει απόλυτος καταμερισμός ρόλων ανάμεσα στα δύο φύλα και απόλυτος διαχωρισμός των ευθυνών και των υποχρεώσεών τους. 

Ο πατέρας προβάλλεται να επιστρέφει κατακουρασμένος το βράδυ από τη δουλειά του, η οποία είναι υποχρέωσή του που απορρέει από το ρόλο του οικονομικού τροφοδότη της οικογένειας. Ο ρόλος του αυτός, τον απαλλάσσει από το να έχει οποιαδήποτε συμμετοχή στις δουλειές του σπιτιού και την ανατροφή των παιδιών. 

Αντίθετα, η μητέρα είναι στο σπίτι, και μοναδική της ασχολία και μέλημα είναι οι δουλειές του νοικοκυριού και η φροντίδα των παιδιών. Η μητέρα δεν εργάζεται έξω από το σπίτι. Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις έχει επάγγελμα, όταν ζει μόνη με το παιδί της σε δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Η μητέρα δεν βγαίνει ποτέ από το σπίτι, η ανατροφή των παιδιών, οι δουλειές του νοικοκυριού δεν προβάλλονται ως εργασία, αλλά ως ένδειξη αγάπης της μητέρας προς τα μέλη της οικογένειάς της.

Ο απόλυτος αυτός καταμερισμός ρόλων, αντικατοπτρίζει τα παραδοσιακά κοινωνικά πρότυπα, και όπως αποτυπώνεται στα βιβλία, είναι πιο παραδοσιακός και αυστηρός, και σε μεγάλο βαθμό αναχρονιστικός.

virtualschool.web.auth.gr/2.2-3/Praxis/TheodorouKoutlisInequality.htmlhttp://fotodendro.blogspot.gr/2011/10/blog-post_05.html

Θέματα για συζήτηση:

Στη χώρα μας οι εκπαιδευτικοί θεσμοί σύμφωνα με το παραπάνω κείμενο προάγουν την ισότητα των δύο φύλων ή αναπαράγουν την ανισότητα;

Έχετε ποτέ βιώσει διαφορετική αντιμετώπιση στο σχολικό σας περιβάλλον λόγω του φύλου σας;

Ένα νέο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών που στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου έχει ως ευρύτερο αντικείμενο μελέτης «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» πού φαντάζεστε ότι αποσκοπεί;

Πιστεύετε ότι η λογοτεχνία μπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα;

Ο θεσμός της προίκαςΠροίκες και προικοσύµφωνα

Στη νεοελληνική οικογένεια τα παιδιά παντρεύονταν κατά σειρά ηλικίας. 0ι θυγατέρες προηγούνταν κι ακολουθούσαν τα παλικάρια, µε τη σειρά τους κι αυτά. Ήταν ατιµωτικό για τον άντρα να παντρευτεί πρώτος και ν’ αφήσει αδελφή µεγαλύτερη ή µικρότερη ανύπαντρη. Πολλά παλικάρια έµεναν ανύπαντρα, γιατί δεν µπόρεσαν ν’ αποκαταστήσουν τις αδελφές τους.

Μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα (1920) η φροντίδα για τον γάµο των παιδιών ήταν µέληµα και καθήκον των γονιών και µάλιστα του πατέρα. Αυτός έπρεπε να δώσει την τελική συγκατάθεση, « να γίνει η γνώµη του » , « να δώσει την ευχή του » .Το έθιµο αυτό στηριζόταν στο αίσθηµα ευθύνης των γονιών να στεριώσουν κοινωνικά και οικονοµικά τα παιδιά τους, που έφτιαχναν καινούργια οικογένεια ,και στην υποχρέωση, που εθιµικά αναλάβαιναν, να δώσουν σ’ αυτά ένα µέρος της περιουσίας τους, κινητής ή ακίνητης, µε τη µορφή της προίκας.

Ο θεσµός της προικοδότησης των θυγατέρων είναι πανάρχαιος και από τα οµηρικά χρόνια φτάνει µέχρι την εποχή µας .Για αιώνες αµέτρητους από τα φυσικά και επίκτητα προσόντα της νύφης (οµορφιά, ψυχική και πνευµατική καλλιέργεια κτλ.) το πρώτο που εξεταζόταν ήταν η προίκα της. Η απροίκιστη ήταν κοινωνικά κατώτερη και δύσκολα βρισκόταν γαµπρός να τη ζητήσει σε γάµο.

Η γυναίκα δεν εργαζόταν. Τα βάρη του γάµου τα σήκωνε αποκλειστικά και µόνο ο άντρας. Αυτός είχε την υποχρέωση να συντηρεί τη σύζυγό του , ανάλογα µε την κοινωνική της θέση , και να µεγαλώνει , µε ανάλογο τρόπο και πάλι , τα παιδιά του. Η προίκα της γυναίκας αποτελούσε τη συνεισφορά της στον οικογενειακό προϋπολογισµό και µια ελάφρυνση του συζύγου από τα οικονοµικά βάρη της οικογένειας.

Από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια ( 5ος αι. µ.Χ.) για τη σύσταση της προίκας συντάσσονταν προικώα έγγραφα. Η συνήθεια αυτή κράτησε σε όλη τη βυζαντινή περίοδο και συνεχίστηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Τα έγγραφα αυτά ονοµάζονταν προικοσύµφωνα (αλλού προικοχάρτια, αρραβωνοχάρτια κτλ.) και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας συντάσσονταν από κληρικούς, ιερείς ή µοναχούς, που εφάρµοζαν το οικογενειακό δίκαιο στους υπόδουλους Έλληνες.

Η σύνταξή τους γινόταν πάντα µε παρουσία µαρτύρων, που ήταν υποχρεωµένοι να υπογράψουν το προικοσύµφωνο. Το προικοσύµφωνο συντασσόταν πριν από τον γάµο. Η προίκα παραδινόταν στον γαµπρό πριν από τη στέψη. Περιλάµβανε είδη ρουχισµού , έπιπλα, οικιακά σκεύη, κοσµήµατα, ζώα (πρόβατα, βόδια ),νοµίσµατα κ.ά.. Περιλάµβανε βέβαια και όλα τα ακίνητα ( σπίτια, αµπέλια, χωράφια, ελαιοκτήµατα κτλ.),που περιγράφονταν µε κάθε λεπτοµέρεια ( θέση, έκταση , γείτονες κτλ.).

Ο σύζυγος είχε την υποχρέωση να διαχειρίζεται καλά την προίκα της συζύγου και να φροντίζει για τη διατήρηση και την ακεραιότητά της. ∆εν είχε το δικαίωµα να εκποιήσει ή µε άλλο τρόπο να παραχωρήσει κάποιο από τα προικώα ακίνητα. Η κυριότητα των ακινήτων ανήκε στη σύζυγο και µόνο την επικαρπία είχε ο σύζυγος .Αν πέθαινε ο σύζυγος ή αν χώριζε το ανδρόγυνο, η προίκα έµενε στη γυναίκα ως ιδιοκτησία της. Αν πέθαινε η σύζυγος, τότε ένα µέρος της προίκας κληρονοµούσε ο σύζυγος και το µεγαλύτερο µέρος κληρονοµούσαν τα παιδιά. Αν το αντρόγυνο

δεν είχε αποχτήσει παιδιά, τότε η προίκα γύριζε στον προικοδότη, αν ζούσε, ή στους νόµιµους κληρονόµους του.

∆είγµα προικοσύµφωνου, χρονολογούµενου από το 1909,είναι το ακόλουθο, από το οποίο για ευνόητους λόγους παραλείπονται τα ονόµατα ( η γλώσσα και η ορθογραφία του προικοσύµφωνου ):

ΠροικοσύµφωνονΣήµερον την δεκάτην ογδόην του µηνός Νοεµβρίου του έτους 1909 ηµέραν της εβδοµάδος Τετάρτην προσκληθείς ο υποφαινόµενος εφηµέριος … εις την οικίαν της …όπου ήτο και ο …( µέλλων γαµπρός ) ήκουσα παρ’ αυτών εγώ τε και οι µετ’ εµού προσκληθέντες συνυποφαινόµενοι τ’ ακόλουθα. Ο κύριος …έχων θυγατέρα εις ώραν γάµου ονόµατι …θέλει να µνηστεύσει αυτήν µετά του …και προσφέρει ως προίκα της θυγατρός του εξής. 1ον Οικίαν εις άνω µαχαλάν εντελώς τετελεσµένην πλησίον της οικίας … (περιγράφονται λεπτοµερώς οι γειτονικές οικίες ) .2ον …7ον ( περιγράφονται λεπτοµερώς τα προικιζόµενα κτήµατα µε τα σύνορά τους ). 8ον Και µετρητά λίρας οθωµανικάς είκοσι αριθµ. 20. Εν σινή, δύο τσεντερέδες, εν ταψή, δύο βυτίνες.- Ο … ( µέλλων γαµπρός ) παραδέχεται την συµφωνίαν ταύτην και υπόσχεται µέχρι της εποχής του γάµου θέλει τηρήσει τα καθήκοντα του καλού µνηστήρος και ότι όταν λάβη την προίκα θα έχει µεν αυτήν υπό την διαχείρισίν του αλλά θα φυλάτη αυτήν ως ιεράν υπό την αναπαλοτρίωτον κυριότητα της µελούσης συζύγου του εξ αµοιβέας συγκαταθέσεως. Ο γάµος γεννήσεται µετά τρεις µήνας από σήµερον και αν εν εκ των δύο µερών θελήση και αποφασίση να ακυρώσει τον αρραβώνα οφείλει να πληρώσει τω ετέρω µετζίτια αργυρά εκατον πεντήκοντα. Οι προικίζοντες υποχρεούνται να µεταβιβάσωσι τα κτήµατα προ της εποχής του γάµου εις όνοµα της µελονύµφου, οι δε µνηστήρες αµφότεροι υπόσχονται ότι δια πάσαν είτε προ του γάµου είτε µετά του γάµου ( ω µη γένητο) αµφισβίτησιν ή διαφοράν αφορώσαν εις την δικαιοδοσίαν της µητροπόλεως δικαζούσης κατά τα εκκλησιαστικά νόµιµα και τα επιτόπια έθηµα. ∆ιά δε τα κτήµατα των ανωτέρω επειδή τυγχάνουσιν της µητρός εάν εν περιπτώσει ζητήσουν τα ορφανά ανάλογον της µητρός των υπόσχεται ο πατήρ κύριος … να δώση εις την θυγατέραν του … ( άλλο κτήµα ). Επί πάσει εγένετο το παρόν ίνα χρησιµεύσει εν καιρώ δέοντι. Εν … τη … ( Ακολουθούν υπογραφές του µνηστήρα, του προικίζοντα πατέρα και των µαρτύρων. Για τους αγράµµατους βεβαιώνουν και υπογράφουν οι γνωρίζοντες γραφή ).

Ακριβές αντίγραφο από τον τηρούµενο στην Κοινότητα Κώδικα Προικοσυµφώνων.

Αλήθειες και μύθοι γύρω από την προίκα

Η κίνηση για την κατάργηση του θεσμού της προίκας είναι ένα θετικό βήμα για την απελευθέρωση της γυναίκας από την καταπίεση του αντρικού αυταρχισμού που επικρατούσε ως τώρα. Είναι όμως παράλληλα μύθος να πιστέψει κανείς ότι μόνη η νομοθετική κατάργηση του θεσμού της προίκας θα λύσει τα προβλήματα. Η προίκα, με όλες τις παραλλαγές που ίσχυσε, στις διάφορες ιστορικές περιόδους, ήταν γέννημα-θρέμμα των κοινωνικών συνθηκών. Όσο λοιπόν

οι κοινωνικές συνθήκες είναι ασφυχτικές για τα νέα παιδιά που παντρεύονται και θέλουν να στήσουν το δικό τους σπιτικό, μόνη η νομοθετική κατάργηση του θεσμού της προίκας θα είναι σκέτος στρουθοκαμηλισμός.

Στα πολύ παλιά χρόνια, οι άντρες έκλεβαν, με κάθε ευκαιρία, όσες πιο πολλές γυναίκες μπορούσαν. Οι αρπαζόμενες γυναίκες δεν είχαν θέση νόμιμης συζύγου, έτσι όπως την εννοούμε σήμερα. Ο θεσμός του γάμου ήταν ακόμη αδιαμόρφωτος. Τις χρησιμοποιούσαν λοιπόν ως σκεύη ηδονής, ως τεκνοποιητικές μηχανές και ως υπηρετικό προσωπικό του αφέντη, όχι μονό μέσα στο σπίτι, αλλά και έξω στα χωράφια. Για ν' αποφύγουν τις αντεκδικήσεις, οι αρπαγείς άρχισαν, σιγά-σιγά, να κλείνουν συμφωνία με τους συγγενείς της κλεμμένης γυναίκας. Στο πλαίσιο της συμφωνίας αυτής πλήρωναν κάποια αποζημίωση, η οποία, συχνά, δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητη.

Με την επικράτηση ειρηνικότερων συνθηκών, οι άντρες έπαψαν να αρπάζουν τις γυναίκες. Τώρα πια τις αγόραζαν από τον εξουσιαστή τους, δηλαδή συνήθως από τον πατέρα τους. Το τίμημα που καταβαλλόταν δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η παλιά αποζημίωση για την αρπαγή που δεν συνηθιζόταν πια. Αυτά ίσχυσαν σε όλους τους αρχαίους λαούς.

Με τον καιρό καταργήθηκε η αγορά και η συμφωνία γαμπρού και πεθερού περιοριζόταν στο να δοθεί η νύφη με όλα τα φορέματα και τα κοσμήματα της, καθώς και με τα άλλα αντικείμενα της προσωπικής της χρήσης (τα «μείλια»). Οι οικογένειες ήταν ακόμη αγροτικές. Με την καλλιέργεια του αγρού από τον άντρα και τους δούλους του. η οικογένεια είχε αρκετά εισοδήματα, ανάλογα με τις σχεδόν ανύπαρκτες δαπάνες της εποχής εκείνης. Όταν όμως σχηματίστηκαν και μεγάλωσαν οι πόλεις, τότε αυξήθηκαν οι δαπάνες που επέβαλλαν οι καινούριες συνθήκες κοινωνικής συμβίωσης κυρίως, με τα έξοδα πολυτελούς διαβίωσης. Κάτω λοιπόν από την πίεση των καινούριων αυξημένων δαπανών που απαιτούσε η εγκατάσταση και η διαβίωση στην πόλη, οι γαμπροί δε θεωρούσαν πια αρκετά τα «μείλια», δηλαδή τα αντικείμενα της προσωπικής χρήσης της γυναίκας που έπαιρναν, αλλά ζητούσαν από τον πεθερό όλο και μεγαλύτερη οικονομική ενίσχυση. Έτσι διαμορφώθηκε ο θεσμός της προίκας, ως αναγκαίο επακόλουθο των καινούριων δομών της αστικής κοινωνίας και οικονομίας.

Ως το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η προίκα ήταν στον τόπο μας, όχι μονό μια παραδομένη από το βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο υποχρέωση των γονιών της κοπέλας, αλλά, προπαντός, μια απαραίτητη οικονομική ενίσχυση για να μπορέσει το καινούριο ζευγάρι να φτιάξει το σπιτικό του και να ξεπεράσει την πιεστική οικονομική στενότητα που αντιμετώπιζε στα πρώτα του βήματα Μέσα στο κλίμα των κοινωνικών αντιλήψεων που επικρατούσαν ως τότε, τα περισσότερα και σημαντικότερα επαγγέλματα ανήκαν μονοπωλιακά στους άντρες. Για τις γυναίκες έμενε μόνο το επάγγελμα της οικόσιτης η εξωτερικής παραδουλεύτρας, της ράφτρας, της κομμώτριας της νοσοκόμας και της (ελαφριάς η σοβαρής) καλλιτέχνιδας Α. ναι! Και της πουτάνας…

Η ισότιμη αποδοχή αντρών και γυναικών σε όλα τα επαγγέλματα είναι πια σήμερα κάτι το αυτονόητο. Βεβαία ακούγονται πότε-ποτέ, και κάποιες παράφωνες αντιρρήσεις Όμως εκείνοι που τις προτείνουν γίνονται συνήθως καταγέλαστοι, από την υποψία πως κάποιο κόμπλεξ σεξουαλικής μειονεκτικότητας κρύβουν οι αφορισμοί τους για τη δήθεν ακαταλληλότητα των γυναικών να πάρουν στα χεριά τους διευθυντικές θέσεις.

Μέσα στις καινούριες αυτές κοινωνικές και οικονομικές δομές θυμίζουν πια γελιογραφίες κάποιοι κανόνες του αστικού κώδικα που άλλοτε συνιστούσαν τα θεμέλια της πατριαρχικής οικογενείας. Το άρθρο που ορίζει πως «ο ανήρ είναι η κεφαλή της οικογένειας και αποφασίζει περί παντός ό,τι αφορά τον συζυγικόν βίον» έχει πια περισσότερο μουσειακό χαρακτήρα, για να κάνουν

χάζι τα παιδιά: «Κοίτα, ρε, πως σκέφτονταν οι άνθρωποι σε άλλες εποχές»… Είναι λοιπόν αδια-νόητη η συμβολή της γυναίκας στα βάρη του γάμου με την παράδοση της προίκας στο γαμπρό΄ θα δουλέψουν και οι δυο, και με τα εισοδήματα της εργασίας τους θα προσπαθήσουν να τα βγάλουν περά. Η γυναίκα λοιπόν, στις καινούριες οικονομικοκοινωνικές συνθήκες δε συμβάλλει πια με προίκες, αλλά με τα εισοδήματα της προσωπικής εργασίας της, όμοια όπως γίνεται και με τους άντρες. Από την άποψη αυτή, η νομοθετική κατάργηση του θεσμού της προίκας έρχεται απλώς να επιβεβαιώσει κάτι που, έτσι κι αλλιώς, έχει πάψει να συνηθίζεται.

Τι, δηλαδή; Δεν προικίζουν πια οι γονείς τα κορίτσια τους; Και βεβαία τα προικίζουν, όταν και όσο μπορούν. Μονό που, τώρα πια, προικίζουν τα κορίτσια τους, και όχι το γαμπρό. Δίνουν δηλαδή στα κορίτσια τους διάφορα περιουσιακά στοιχεία, που θα ανήκουν στη δίκη τους κυριότητα και θα τα διαχειρίζονται και καρπώνονται αυτά τα ίδια. και όχι οι άντρες τους.

Γιατί; Επειδή, και πάλι, αυτό επιβάλλουν οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Για θυμηθείτε: Πόσα χρονιά πρέπει να ταλαιπωρηθεί το καινούριο ζευγάρι, ωσότου μπορέσει, με τις αποταμιεύσεις από την εργασία και των δυο. να αποκτήσουν δικό τους σπίτι, και να το επιπλώσουν όπως τόσον καιρό ονειρεύονταν; Συνήθως έχουν γίνει πια μεσόκοποι. Οι στερήσεις και η μιζέρια έχουν δηλητηριάσει αρκετά τις σχέσεις τους. Κι όταν πια τα αποκτούν, έχουν τόσο κουραστεί ψυχικά, που δεν είναι σε θέση να τα χαρούν.

Κάθε γονιός που τα τράβηξε αυτά, το’χει έννοια, πως θα μπορέσει το παιδί του (είτε είναι κορίτσι, είτε. είναι αγόρι), να μην περάσει κι αυτό από τις ίδιες συμπληγάδες, όταν θα παντρευτεί.Οι ασφυχτικές λοιπόν κοινωνικοοικονομικές συνθήκες θα διατηρήσουν το θεσμό της προίκας, με μιαν άλλη παραλλαγή: Την ενίσχυση του ίδιου του παιδιού από το γονιό του. Κι όπως φαίνεται, θα τον διατηρήσουν για πολλά ακόμη χρόνια.

Σ' αυτή την εξέλιξη θα έπρεπε να προσαρμοστεί και η νομοθεσία μας. Και, πρώτα-πρώτα, η φορολογική. Οι δωρεές των γονιών προς τα ενηλικιούμενα παιδιά τους (είτε είναι κορίτσια, είτε αγόρια) θα έπρεπε, σε ορισμένη εύλογη έκταση, να απαλλάσσονται από τη φορολογία. Γιατί, έτσι όπως είναι σήμερα τα πράγματα, η φορομπηχτική πολιτική είναι μια σημαντική αναστολή στην ενίσχυση των αδέκαρων παιδιών από τους γονείς τους

Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 29 Ιανουαρίου 1981Θέματα για συζήτηση: Ποιοι παράγοντες υπαγόρευσαν την ύπαρξη του θεσμού της προίκας στην Ελλάδα; Ισχύουν

οι ίδιοι παράγοντες σήμερα; Έχει καταργηθεί εντελώς ο θεσμός της προίκας μέχρι τις μέρες μας;

Προβολή βίντεο για την κακοποίηση των γυναικών σήμερα και παρουσίαση αντίστοιχων εικόνων

http://www.youtube.com/watch?v=T0I576RH9aY

http://www.youtube.com/watch?v=5o-H6BjWUJs

Διαβάστε το ακόλουθο κείμενο που αναφέρεται στη θέση των γυναικών στις χώρες του τρίτου κόσμου.

Τα προβλήματα των γυναικών στις χώρες του τρίτου κόσμου

Οι γυναίκες στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου έχουν λιγότερα νομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά δικαιώματα, τόσο σε σύγκριση με τους άντρες των χωρών αυτών όσο και με τις γυναίκες στα ανεπτυγμένα κράτη. Καταρχήν, οι γυναίκες δεν έχουν ισονομία με τους άντρες, δηλ. δεν έχουν ίσα νομικά δικαιώματα. Για παράδειγμα, στη Σαουδική Αραβία, οι γυναίκες δεν έχουν το δικαίωμα να οδηγούν αυτοκίνητο, δεν μπορούν να περπατήσουν μόνες τους σε δημόσιο χώρο και δεν μπορούν να αναπτύξουν κοινωνικές σχέσεις με άντρες που δεν είναι συγγενείς τους. Επίσης, στην Αίγυπτο, οι περισσότεροι θεσμοί του Οικογενειακού Δικαίου διέπονται από το Μωαμεθανικό Δίκαιο, που ορίζει π.χ. ότι ένας άντρας μπορεί να χωρίσει τη γυναίκα του ανακοινώνοντας απλώς τη βούλησή του και για οποιαδήποτε αιτία, ενώ η γυναίκα δεν μπορεί να ζητήσει διαζύγιο από τον άντρα της, για οποιονδήποτε λόγο.

Οι γυναίκες στις χώρες του Τρίτου Κόσμου γίνονται επίσης θύματα της κουλτούρας τους και πιο συγκεκριμένα, των εθίμων τους. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο 2 εκατομμύρια νεαρά κορίτσια (ηλικίας 4-12 ετών) υφίστανται ακρωτηριασμό των γεννητικών τουςοργάνων (κλειτοριδεκτομή) στην Αιθιοπία, Σομαλία, τη Γουινέα και 25 ακόμη Αφρικανικές χώρες, όπως και σε ορισμένες περιοχές της Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Το 1997, η Διεθνής Αμνηστία ανακοίνωσε ότι περίπου 6,000 γυναίκες την ημέρα υποβάλλονται στη βασανιστική αυτή πρακτική, που διεξάγεται εμπειρικά, από άτομα χωρίς ιατρικές ικανότητες και χωρίς αναισθητικό (προκαλώντας έτσι έναν μεγάλο αριθμό θανάτων από μόλυνση).

Στις περισσότερες υπανάπτυκτες χώρες, οι γυναίκες θεωρούνται ακάθαρτες όταν έχουν εμμηνορρυσία και πρέπει να μην εμφανίζονται σε δημόσιους χώρους. Όταν θηλάζουν τα μωρά τους (ένα χρονικό διάστημα που κρατάει κατά μέσο όρο δύο χρόνια), τα θρησκευτικά ταμπού τις απαγορεύουν να έχουν σεξουαλική επαφή με τους συζύγους τους, που εξωθούνται να αναζητήσουν πόρνες ως ερωτικές συντρόφους. Στο Μπανγκλαντές, το να καθυστερήσει μια γυναίκα να σερβίρει το φαγητό ή το να απορρίψει μια πρόταση γάμου, θεωρούνται σοβαρές δικαιολογίες για να ρίξει ένας άντρας καυστικό οξύ πάνω στο πρόσωπό της. Στην Ινδία, υπολογίζεται ότι πάνω από 5,000 γυναίκες ετησίως δολοφονούνται από τις οικογένειες των συζύγων τους, διότι οι προίκες που έδωσαν κρίθηκαν ανεπαρκείς.

Τέλος, έρευνες που διεξάγονται από διεθνείς οργανισμούς καταδεικνύουν ότι οι γυναίκες υποφέρουν από φτώχεια σε δυσανάλογα μεγάλους αριθμούς. Για παράδειγμα, η UNESCO ανακοίνωσε πρόσφατα ότι σήμερα 1 δισεκατομμύριο γυναίκες (και 450 εκατομμύρια άντρες) παγκοσμίως υποσιτίζονται και βρίσκονται στα όρια του θανάτου. Υπολογίζεται επίσης ότι το 70% των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας διεθνώς είναι γυναίκες. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία που δημοσίευσε η ίδια οργάνωση: (α) 540 εκατομμύρια γυναίκες σε όλον τον κόσμο είναι αναλφάβητες (σε σύγκριση με 280 εκατομμύρια άντρες), (β) 80 από τα 120 εκατομμύρια παιδιά που δεν πηγαίνουν σχολείο είναι κορίτσια,(γ) στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, πάνω από 600,000 γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού (κυρίως λόγω της έλλειψης κατάλληλης ιατρικής παρακολούθησης) και(δ) περίπου 60 εκατομμύρια γυναίκες «λείπουν» από τα επίσημα δημογραφικά στοιχεία για τον παγκόσμιο πληθυσμό. (Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε http://www.amnesty.org/ailib/intcam/femgen/fgm1.htm).

Πανεπιστήμιο Αθηνών / Τμήμα Μ.Ι.Θ.Ε. κοινωνιολογία των Έμφυλων Σχέσεων,Δρ. Ασπασία Τσαούση,17 Μαρτίου 2006

Διαβάστε το σύντομο απόσπασμα που ακολουθεί, όπου η γνωστή μαροκινή κοινωνιολόγος Φατίμα Μερνίσι εξηγεί την υποχρέωση των γυναικών του αραβικού κόσμου να κυκλοφορούν καλυμμένες και "αόρατες" από τα ανδρικά βλέμματα.

Σύμφωνα με την παράδοση, οι γυναίκες, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν πρέπει να χρησιμοποιούν τον δημόσιο χώρο, καθώς με τον τρόπο αυτό "εισβάλλουν" στο σύμπαν της Ουμά (της κοινότητας των πιστών του Ισλάμ). Κι όταν το κάνουν, οφείλουν να τηρούν τις καθιερωμένες εθιμοτυπικές συμπεριφορές, δηλαδή να φορούν κάλυμμα και να επιδεικνύουν την πρέπουσα σεμνότητα, με άλλα λόγια να περπατούν με γυρτούς τους ώμους και χαμηλωμένα τα μάτια. Οι Μαροκινές φορούν το κάλυμμα μόνο όταν βγαίνουν από το σπίτι τους στο δρόμο, το χώρο δηλαδή που θεωρείται αποκλειστικά ανδρικός. Το κάλυμμα σημαίνει ότι η γυναίκα είναι παρούσα στον κόσμο των ανδρών, παραμένει ωστόσο αθέατη, αφού στην ουσία δεν έχει δικαίωμα να βρίσκεται εκεί.

Από τη στιγμή που συνοδεύονται, οι γυναίκες έχουν δικαίωμα να διεισδύσουν στο ανδρικό σύμπαν και να πραγματοποιήσουν τις παραδοσιακές τους επισκέψεις στο χαμάμ ή στον τάφο του εγχώριου αγίου. Η επίσκεψη στο χαμάμ γινόταν δύο φορές το μήνα, ενώ η επίσκεψη στον τάφο του αγίου μία ή δύο φορές το χρόνο, συνήθως την 27η ημέρα του Ραμαζανιού. Και στις δύο περιπτώσεις ήταν υποχρεωτική η άδεια του συζύγου. Τη συνοδεία αναλάμβανε μια γυναίκα ηλικιωμένη και "ασεξουαλική", συνήθως η πεθερά.

Στην παραδοσιακή κοινωνία, μόνον η ανάγκη και η φτώχεια μπορούσαν να δικαιολογήσουν την απουσία μιας γυναίκας από την εστία της. Και, παραδοσιακά, μόνον οι πόρνες ή οι γυναίκες που έχασαν το λογικό τους περπατούσαν ελεύθερες στους δρόμους. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με μια παλαιότερη μελέτη, ο νεαρός επαρχιώτης που φθάνει στην πόλη θεωρεί ότι κάθε γυναίκα που βρίσκεται στο δρόμο είναι σεξουαλικά διαθέσιμη. Έτσι, η παρουσία των γυναικών σε ένα χώρο που θεωρείται ανδρικός αποτελεί ταυτόχρονα πρόκληση και ύβρις. Καθώς όμως οι γυναίκες οφείλουν να μετακινηθούν ελεύθερα στο δρόμο προκειμένου να πάνε στο σχολείο ή τη δουλειά τους, ο εκσυγχρονισμός εκθέτει υποχρεωτικά άπειρες γυναίκες σε μια δημόσια παρενόχληση, λιγότερο ή περισσότερο συστηματική. (...)

Μία γυναίκα είναι πάντοτε παρείσακτη σε ένα χώρο που ανήκει στους άνδρες, γιατί θεωρείται εξ ορισμού αντίπαλος. Δεν έχει δικαίωμα να χρησιμοποιεί τους ανδρικούς χώρους και, όταν το τολμά, διασαλεύει την τάξη και ταράζει την πνευματική ηρεμία του άνδρα. Στην πραγματικότητα, απλώς και μόνο το ότι βρίσκεται εκεί όπου δεν έπρεπε να είναι, συνιστά πράξη επιθετική. Κλονίζει την τάξη του Αλλάχ προτρέποντας τους άνδρες να υποπέσουν σε ζινά (παράνομη σεξουαλική επαφή). Έτσι ο άνδρας διακινδυνεύει την ησυχία του, την ασφάλειά του, την εύνοια του Αλλάχ, το κοινωνικό του κύρος.

Η κατάσταση επιδεινώνεται όταν η γυναίκα δεν φορά το κάλυμμά της. Η έκφραση που χρησιμοποιείται στο Μαρόκο για μια γυναίκα που δεν είναι καλυμμένη είναι "αριάνα", δηλαδή γυμνή. Σήμερα, οι περισσότερες γυναίκες που πηγαίνουν στο σχολείο ή εργάζονται έξω από το σπίτι δεν φορούν κάλυμμα. Τα δύο λοιπόν αυτά στοιχεία, ότι δηλαδή είναι παρείσακτες και μάλιστα γυμνές, συνιστούν μία πράξη απροκάλυπτης επιδειξιμανίας. Σύμφωνα επομένως με την τρέχουσα ιδεολογία, η παρενόχληση που μας επιφυλάσσουν οι άνδρες στο δρόμο είναι η προφανής απάντηση στη "δική μας" επίθεση. Έτσι νομιμοποιούνται να ακολουθούν με τις ώρες μια γυναίκα, να την ακουμπούν, όταν τους δοθεί η ευκαιρία, να της επιτίθενται λεκτικά, κι όλα αυτά με την ελπίδα ότι θα την πείσουν να πάει μέχρι το τέλος την επιδεικτική της συμπεριφορά.

Κατά τη διάρκεια της αλγερινής επανάστασης, το εθνικιστικό κίνημα χρησιμοποίησε τις γυναίκες για μεταφορά μηνυμάτων και όπλων. Ένα από τα προβλήματα που αντιμετώπισε τότε το επαναστατικό αυτό κίνημα ήταν η παρενόχληση που υφίσταντο οι γυναίκες από τους "αδελφούς" τους Αλγερινούς που τις έπαιρναν για πόρνες και τις εμπόδιζαν να εκτελέσουν το έργο τους. Επεισόδια αυτού του τύπου είναι συχνά και στην παλαιστινιακή κοινωνία, όπου οι γυναίκες συμμετέχουν ενεργά στον αγώνα.

(Ελευθεροτυπία, 9/3/1997)(Fetima Mernissi, "Sexe, ideologie, Islam", εκδόσεις Tierce, Παρίσι 1983, σ. 162-7).

Διαβάστε το ακόλουθο άρθρο του Δημήτρη Σεφεριάδη για το φαινόμενο της κακοποίησης των γυναικών.

Κακοποίηση γυναικών   Συνέντευξη  στην κ. Χρήστου για την εφημερίδα Αυριανή  Ερ. Πόσο συχνό είναι το φαινόμενο της κακοποίησης και σε ποιες περιπτώσεις παρατηρείται; Απ. Μία στις πέντε γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με νέες έρευνες, έχει υποστεί κακοποίηση στο οικογενειακό περιβάλλον. Η κακοποίηση της γυναίκας συμβαίνει σε οικογένειες κάθε φυλής, θρησκεύματος και σε όλα τα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Είναι πιο συχνή σε οικογένειες με προβλήματα κατάχρησης αλκοόλ και ναρκωτικών. 

     Η κακοποίηση αφορά, εκτός από τον ξυλοδαρμό, τον βιασμό και φτάνει σε ακραίες καταστάσεις, μέχρι και το φόνο. Άλλες μορφές βίας είναι η ψυχολογική όπως η εξύβριση, η υποτίμηση, ο κοινωνικός εξευτελισμός και επίσης η οικονομική στέρηση. Η κακοποίηση είναι κυρίως ενδοοικογενειακό φαινόμενο. Ερ. Ποια είναι τα αίτια της κακοποίησης και ποιο το προφίλ θύτη και θύματος; Απ. Ενδοψυχικοί, διαπροσωπικοί και πολιτισμικοί παράγοντες συμβάλλουν στο πρόβλημα.       Οι θύτες συχνά προέρχονται από οικογένειες όπου η βία ήταν καθημερινό φαινόμενο, έχουν παραστεί μάρτυρες ξυλοδαρμού της μητέρας ή έχουν κακοποιηθεί και οι ίδιοι όταν ήταν παιδιά. Είναι συνήθως ανώριμοι, εξαρτητικοί, με έντονα αισθήματα ανεπάρκειας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Η παρανοϊκότητα και ο σαδισμός, κύρια χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, είναι αυξημένα. Ζηλεύουν παθολογικά, είναι καχύποπτοι, επιθετικοί και επικριτικοί στις πράξεις των άλλων. Μπορούμε να πούμε ότι ασυνείδητα αισθάνονται μια πλευρά του εαυτού τους αδύναμη, αυτό δεν γίνεται ανεκτό απο του ίδιους και προβάλλοντας αυτή την πλευρά στη γυναίκα, της επιτίθενται («δεν είμαι εγώ αδύναμος, είναι αυτή»). Με αυτό τον τρόπο, η επιθετική συμπεριφορά του άντρα έχει σαν στόχο την ταπείνωση και τον εξευτελισμό της γυναίκας και την ενίσχυση της δικής του αυτοεκτίμησης και ταυτότητας.     Η κακοποίηση έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να συμβεί όταν ο άντρας νιώθει απειλημένος ή ματαιωμένος από τη δουλειά ή τις διαπροσωπικές σχέσεις του. Έτσι μεταθέτει ην επιθετικότητα που δέχεται από το περιβάλλον στη σύζυγό του ή τη φίλη του.    Από την άλλη μεριά τα θύματα – γυναίκες έχουν σαν κύρια χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους την εξαρτητικότητα και την αμφιθυμία. Παρότι μπορεί να είναι εργαζόμενες, επιτυχημένες και να έχουν μόρφωση, έχουν συχνά κι αυτές χαμηλή αυτοεκτίμηση, πολλές φορές υποφέρουν από κατάθλιψη και ενοχές και μερικές φορές συναντάται έντονος ένας ηθικός μαζοχισμός. Πιστεύουν ότι κάποια στιγμή η κακοποίηση θα σταματήσει, όμως η αλήθεια είναι ότι η κακοποίηση είναι

ενισχυτική. Αν ένας άντρας χτυπήσει τη σύζυγό του, έχει μεγάλη πιθανότητα να το ξανακάνει. Νιώθουν δε εγκλωβισμένες και ότι δεν έχουν τον τρόπο να αντιδράσουν. Αυτός ο εγκλωβισμός είναι κυρίως συναισθηματικός. Ερ. Τι γίνεται όταν η κακοποιημένη γυναίκα θέλει να εγκαταλείψει τη συζυγική στέγη; Απ. Όταν μια γυναίκα προσπαθήσει να εγκαταλείψει το σύζυγό της, αυτός γίνεται περισσότερο απειλητικός και επιθετικός. Αν υπάρχουν παιδιά και η σύζυγος δεν είναι οικονομικά ανεξάρτητη, τότε το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο δύσκολο.      Μερικοί άντρες, μετά από ένα επεισόδιο βίαιης συμπεριφοράς, νιώθουν ενοχές και φέρονται μετανιωμένοι και στοργικοί στη γυναίκα τους. Μια τέτοια συμπεριφορά κάνει τη σύζυγο να ελπίζει ότι όλα θα αλλάξουν και επιστρέφει ή παραμένει μαζί του, μέχρι τον επόμενο ξυλοδαρμό που αναπόφευκτα θα συμβεί.  Ερ. Γιατί παρατηρείται αύξηση του φαινομένου;Απ. Το ότι υπάρχει ενημέρωση και έστω ένα υποτυπώδες υποστηρικτικό πλαίσιο σήμερα, ωθεί τις γυναίκες να καταγγέλλουν συχνότερα περιπτώσεις κακοποίησης.     Από την άλλη μεριά, η χειραφέτηση της γυναίκας και η συμμετοχή της στην παραγωγή, πιθανόν να ενισχύει την αίσθηση της ανεπάρκειας αντρών με τα παραπάνω ανώριμα και παθολογικά χαρακτηριστικά, και να τους κάνει να προβαίνουν σε τέτοιου είδους συμπεριφορές.  Ερ. Ποια πρέπει να είναι η μέριμνα της πολιτείας; Απ. Η πολιτεία θα πρέπει να μεριμνήσει για την αύξηση σε αριθμό, αλλά και την ενίσχυση των ήδη υπαρχόντων χώρων φιλοξενίας κακοποιημένων γυναικών. Δεν αρκεί μόνο η ιδιωτική πρωτοβουλία. Το κράτος έχει την υποχρέωση και την ευθύνη για τη φυσική προστασία των κακοποιημένων γυναικών και των παιδιών τους, αλλά και την ψυχολογική, κοινωνική, νομική και οικονομική στήριξή τους. Θα πρέπει να υπάρξει περισσότερη ενημέρωση για το πρόβλημα, αλλά και για τους τρόπους απεγκλωβισμού της γυναίκας από μια τέτοια σχέση. Επιπλέον υπάρχει μεγάλη έλλειψη κέντρων ψυχικής υγείας, όπου θα μπορούν ψυχοθεραπευτικά, άντρες και γυναίκες, να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους και να ελαχιστοποιήσουν την αίσθηση ανεπάρκειας του ψυχισμού τους. Ερ. Ποιοι άλλοι τρόποι υπάρχουν για την αντιμετώπιση του προβλήματος;Απ. Όταν η γυναίκα καταφέρει να έχει τον έλεγχο της σχέσης και ο άντρας πειστεί ότι η συμπεριφορά του δεν πρόκειται να γίνει πια ανεκτή, και ότι νομικά κινδυνεύει με αυστηρές ποινές, τότε πιθανόν να γίνει μια αλλαγή. Σε αυτό μπορεί να βοηθήσει η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία οικογένειας, όπως και η ατομική ψυχοθεραπεία του άντρα και της γυναίκας.     Σε διαφορετικές περιπτώσεις, θα πρέπει να επιδιώκεται διαζύγιο. Το διαζύγιο είναι προτιμότερο εάν υπάρχουν παιδιά. Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά, αλλά και η γυναίκα θα βγουν από ένα νοσηρό οικογενειακό περιβάλλον, το οποίο θα είχε σίγουρα επιπτώσεις στην ήδη εύθραυστη ψυχική υγεία τους.

http://www.dimseferiadis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=105&Itemid=141

Θέματα για συζήτηση: Από την ανάγνωση των παραπάνω κειμένων σε ποια συμπεράσματα οδηγήστε για τη θέση

των γυναικών στον τρίτο κόσμο και στις δυτικές-αναπτυγμένες κοινωνίες; Εξηγείται το φαινόμενο της κακοποίησης των γυναικών ακόμη και στις χώρες του δυτικού

κόσμου; Υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης της κακοποίησης των γυναικών;

Ο έρωτας μεταξύ των δύο φύλων παρ’ όλα όσα είδαμε ως τώρα δεν έλειψε σε καμιά ιστορική

περίοδο , αλλά υμνήθηκε σε όλες τις τέχνες και κατεξοχήν στη λογοτεχνία. Αποσπάσματα σχετικά θα μελετήσουμε κατά την προσέγγιση της ενότητας «Τα φύλα στη Λογοτεχνία».

Ακούστε δύο μελοποιημένα ποιήματα της ποιήτριας Μαρίας Πολυδούρη που έχουν ως θέμα τον έρωτα και την αγάπη. «Κοντά σου»: http://www.youtube.com/watch?v=lka3wczPxJI «Γιατί μ’ αγάπησες» : http://www.youtube.com/watch?v=5Xk9pSlcCCg

Εργασία σε ομάδες.

- Αναζητήστε διάσημα έργα τέχνης με γυναικείες μορφές. Να καταγράψετε σε σύντομο υπόμνημα κάτω από τις εικόνες το δημιουργό, τη χρονολογία και το είδος της τέχνης.

- Αναζητήστε παροιμίες και αποφθέγματα για τη γυναίκα. Να καταγράψετε την προέλευσή τους.

- Αναζητήστε τίτλους βιβλίων, θεατρικών έργων και ταινιών που αναφέρονται σε γυναίκες.

- Αναζητήστε ονόματα γυναικών που υπήρξαν διάσημες ιστορικές και καλλιτεχνικές προσωπικότητες και αναφερθείτε με συντομία στο έργο τους.