ΑΠΟ ΠΟΙΑ ΥΛΙΚΑ ΔΟΜΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΝ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ

ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΑ• Από την πρώιμη εποχή ο άνθρωπος στήριξε την οικοδομική του

δραστηριότητα σε υλικά διαθέσιμα στο φυσικό του περιβάλλον, όπως το χώμα, το ξύλο και η πέτρα.

• Τα βασικά υλικά της αρχιτεκτονικής μέχρι τον 7ο αιώνα ήταν το ξύλο και ο πηλός.

Μάρμαρο• Ήδη από τον 6ο αιώνα είχε αρχίσει να χρησιμοποιείται το μάρμαρο σε σημεία των κτιρίων που θα δέχονταν γλυπτική ή ζωγραφική διακόσμηση ή και σε σημεία που θα ήταν περισσότερο εκτεθειμένα στην υγρασία.

• Στην κλασική περίοδο η χρήση του μαρμάρου αυξήθηκε σημαντικά, με αποτέλεσμα το υλικό να κυριαρχήσει τελικά στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική.

•Κατά την περίοδο αυτή, το μάρμαρο ονομαζόταν λίθος λευκός ή λίθος πεντελικός, υμέτερος ή πάριος, ενώ πέρα από τα λατομεία Πάρου και Νάξου που ήταν ήδη γνωστά από την αρχαϊκή εποχή, στην κλασική περίοδο ξεκίνησε η εκμετάλλευση και του λατομείου της Πεντέλης.

Μάρμαρο

Το μάρμαρο της κάθε περιοχής είχε τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

•Το μάρμαρο της Πεντέλης για παράδειγμα ήταν μάρμαρο λευκό, λεπτόκοκκο και σχετικά διαφανές, με ελάχιστες προσμίξεις σιδήρου, το οποίο σε επαφή με την ατμόσφαιρα έπαιρνε μια ερυθρωπή απόχρωση.

•ΞΥΛΟΣτην πρώιμη εποχή υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με τη χρήση του ξύλου, χωρίς όμως αντίστοιχο πλήθος σχετικών υλικών καταλοίπων, καθώς το ξύλο είναι ένα υλικό που αποσυντίθενται με τα χρόνια και έτσι οι πληροφορίες που έχουμε σε σχέση με τα ξύλινα αρχιτεκτονήματα από τις ανασκαφές είναι περιορισμένες.

Από τα στοιχεία πάντως που υπάρχουν είτε από τις πηγές, είτε από τις ανασκαφές, συμπεραίνεται πως μέχρι τον 7ο αιώνα το ξύλο χρησιμο-ποιούνταν οπωσδήποτε για την παραγωγή διαφόρων αρχιτεκτονικών μελών, όπως για κίονες, δοκούς, στέγες, επενδύσεις παραστάδων κτλ.

•ΠΗΛΟΣ

Μεγάλη εφαρμογή κατά την αρχαϊκή περίοδο είχε ο ψημένος πηλός, καθώς χρησιμοποιούνταν όχι μόνο σε κεραμίδια, αλλά και σε στοιχεία επενδύσεως των ξύλινων μερών, σε μετόπες, επίκρανα παραστάδων κτλ.

Ο άψητος πηλός εφαρμοζόταν πολύ κυρίως σε τείχη, αλλά και σε σπίτια και κτίρια με δευτερεύουσα σημασία, χωρίς αυτό να αποκλείει τη χρήση τους ενίοτε και σε τοίχους μνημειωδών κτιρίων, όπως η στοά του Αμφιαράου ή το ανάκτορο της Βεργίνας.

ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ

Τα ιζηματογενή πετρώματα είχαν για την αρχαία αρχιτεκτονική μεγάλη σημασία. Πρόκειται για διάφορα είδη ασβεστόλιθων, όπως:

• ο πωρόλιθος• ο τόφφος• ο απολιθωματικός ασβεστόλιθος• ο ψαμμιτικός ασβεστόλιθος

ΠΩΣ ΓΙΝΟΝΤΑΝ Η ΕΞΟΡΥΞΗ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΜΑΡΜΑΡΟΥ

Για τη μετακίνηση του όγκου απαραίτητα ήταν τα σκοινιά, οι τροχαλίες, τα βαρούλκα, οι διάφοροι μοχλοί, οι ξύλινοι στρωτήρες, αλλά και οι κύλινδροι. Με μεγάλους, ξύλινους μοχλούς ξεκινούσε το ανασήκωμα του όγκου, κάτω από τον οποίο τοποθετούνταν όλα τα μικρά και μεγάλα ξύλα τα οποία σχημάτιζαν το στέρεο έλκηθρο για την ανέλκυσή του από το λατομείο και το κατέβασμά του στη βάση του βουνού.

Για τη μετακίνηση του ελκήθρου που έφερε τον όγκο, τοποθετούνταν μακριά ξύλα κατά μήκος της διαδρομής μέχρι την έξοδο από το λατομείο. Ταυτόχρονα, δύο μεγάλα σχοινιά δένονταν επάνω στο έλκηθρο τα οποία από την άλλη πλευρά περνιούνταν γύρω από τους ισχυρούς ξύλινους άξονες των μεγάλων βαρούλκων που ήταν τοποθετημένα λίγο πιο ψηλά από την έξοδο του λατομείου.

Εξόρυξη και μεταφορά πεντελικού μαρμάρου για την κατασκευή της Ακρόπολης

• Πρώτα οριζόταν η ακριβής θέση του οικοδομήματος και ο προσανατολισμός του.

• Κατόπιν χαράσσονταν με άσπρο χρώμα, κιμωλία ή ασβέστη οι τάφροι.

• Έπειτα ακολουθούσε η εκσκαφή των θεμελίων.

• Στη συνέχεια γινόταν η πραγματική πια χάραξη για την ανωδομή επάνω στην ανώτερη στρώση των θεμελίων.

ΠΩΣ ΧΤΙΖΟΤΑΝ ΕΝΑ ΚΤΙΡΙΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

ΘΕΜΕΛΙΑ

Για τα θεμέλια μεμονωμένων κτιρίων προτιμούνταν ο φυσικός βράχος. Τα είδη θεμελίωσης σε περίπτωση έλλειψης μιας φυσικής πλατφόρμας ήταν οι συμπαγείς πλάκες θεμελίων, η θεμελίωση σε λωρίδες ή επιμέρους σημεία και τα θεμέλια σε μορφή εσχάρας.

Οι θεμελιώσεις των μεγάλων κτιρίων ήταν προσεκτικά εκτελεσμένες και σε μεγάλο βάθος, σε αντίθεση με αυτές των ιδιωτικών κατοικιών και των μικρότερων κτισμάτων που ήταν μέτριας ποιότητας και μικρού βάθους.

ΟΙ ΤΟΙΧΟΙ

• Στην πρώιμη εποχή οι μορφές τοίχων ήταν απλές, από ξύλο ή με συνδυασμό ξύλου, πέτρας και αργιλοχώματος.

• Η καλύτερη ποιότητα στην κατασκευή τοίχων εμφανίζεται με τη λιθοδομή από τον 7ο αιώνα διαμέσου της επαφής με την Αίγυπτο.

• Για την εξασφάλιση της ακινησίας μετά την οριστική τοποθέτησή τους, οι λίθοι συνδέονταν μεταξύ τους είτε μέσω της απλής εφαρμογής ή συνηθέστερα με τη χρήση μεταλλικών συνδέσμων.

Η σύνδεση των λίθων

• Για την εξασφάλιση της ακινησίας μετά την οριστική τοποθέτησή τους, οι λίθοι συνδέονταν μεταξύ τους είτε μέσω της απλής εφαρμογής ή συνηθέστερα με τη χρήση μεταλλικών συνδέσμων.

• Για να τοποθετηθεί ένας λίθος σταθερά επάνω σε έναν άλλο χρειαζόταν καλά διαμορφωμένες επιφάνειες, με απόλυτη λείανση των αρμών στην επάνω και κάτω επιφάνεια με την οδοντωτή σμίλη.

ΠΩΣ ΧΤΙΖΟΤΑΝ ΕΝΑΣ ΝΑΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ;

Κάτω τμήμα

Επάνω από τα θεμέλια το διαμορφωμένο δάπεδο με τις μεγάλες πλάκες χωρίς ιδιαίτερη υποδομή ονομάζεται στερεοβάτης. Οι λίθοι του στερεοβάτη συνήθως τοποθετημένοι με τη μεγαλύτερη διάσταση τους κατά πλάτος καταλήγουν σε μία ανώτατη επιφάνεια με περισσότερο επιμελημένη κατασκευή, την ευθυντηρία.

Κιονοστοιχία

Επάνω στο στυλοβάτη των ναών, σε καθορισμένες θέσεις, στήνονται οι κίονες. Οι κίονες αποτελούνται από τρία μέρη: τη βάση, τον κορμό και το κιονόκρανο.

Ανωδομή

Επάνω από τους κίονες των κτιρίων αναπτύσσεται το επιστύλιο. Το αρχιτεκτονικό αυτό μέλος του κτιρίου δεχόταν το μεγαλύτερο βάρος και έμενε αδιακόσμητο.

Σηκός

Πίσω από το εξωτερικό πτερό του ναού διαμορφώνονταν το εσωτερικό του ναού, ο σηκός.

Στέγαση

Οι οροφές ήταν αρχικά από ξύλο με δοκούς ορατές από κάτω επάνω στις οποίες καρφώνονταν σανίδες ή μικρότερες δοκίδες που άφηναν μεταξύ τους ορθογώνια κενά, τα οποία καλύπτονταν με σανίδες διαμορφώνοντας ορθογώνιες εσοχές, τα φατνώματα.

Ανυψωτική μηχανή νερού Περαχώρας

• Η μηχανή αυτή αποτελείται από ξύλινη σταθερή βάση πάνω από υδατοδεξαμενή εφοδιασμένη με περιστρεφόμενο τροχό που φέρει οκτώ δοχεία στην περιφέρεια του.

• Επιπλέον συνδέεται με σύστημα διαφορετικών τροχών έτσι ώστε να μπορεί να παίρνει κίνηση από ζώα που κινούνται στο οριζόντιο επίπεδο.

Ανυψωτική μηχανή Ήρωνος (μονόκωλος)

• Η μονόκωλος ανυψωτική μηχανή του Ήρωνος αποτελείται από κατακόρυφο στύλο από ξύλο και με τη βοήθεια μιας τροχαλίας δίνει την δυνατότητα ανύψωσης δομικών υλικών οικοδομημάτων.

Ανυψωτική μηχανή Ήρωνος (δίκωλος)

• Η δίκωλος ανυψωτική μηχανή ανυψώνει δομικά υλικά κάτω από ξύλινη γέφυρα σχήματος Π με τη βοήθεια δύο τροχαλίων μια σταθερής και μιας κινητή. Δίνει επίσης την δυνατότητα οριζόντιων μετακινήσεων όταν αυτή τοποθετηθεί πάνω σε κατρακύλια.

Ποιες ειδικότητες συμμετείχαν στα έργα και πως γίνονταν ο σχεδιασμός του αρχιτεκτονικού

οικοδομήματος.

• Ο αρχιτέκτονας είναι ειδικευμένος τεχνίτης που έχει ευρεία μόρφωση ασχολείται με την επιστήμη της οικοδομικής.

• Ο αρχιτέκτονας δεν δούλευε μόνος του, χρειαζόταν και άλλοι εργάτες όπως λιθοξόοι για την επεξεργασία του λίθου(πέτρας), ξυλουργοί για την επεξεργασία του ξύλου επίσης υπήρχαν γλύπτες, λατόμοι, λευκουργοί και επίσης εργάτες που έκαναν διάφορες δουλειές.

Αρχιτέκτονας

• Γενικα οι αρχαίοι Έλληνες φημίζονται κυρίως για τα μεγάλα για εκείνη την εποχή επιτεύγματα τους, όπως: μεγάλοι ναοί, μεγάλα θέατρα και αγάλματα. Για παράδειγμα ένας μεγάλος ναός είναι ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο και ο πιο γνωστός σε όλους μας είναι ο Παρθενώνας που τον έχτισαν ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης.

• Οι αρχιτέκτονες για εκείνη την εποχή ήταν σπάνιο επάγγελμα και αυτό όχι γιατί ήταν δύσκολο να δουλεψουν,αλλά γιατί ήταν λίγοι οι αρχιτέκτονες εκείνη την εποχή.

• Στη φάση του σχεδιασμού πραγματοποιούνταν διάφορες συζητήσεις στην εκκλησία του δήμου ή σε άλλες αρμόδιες επιτροπές, για τα σχετικά θέματα όπως για παράδειγμα για τη θέση του κτιρίου.

• Επέλεγαν τον αρχιτέκτονα ο οποίος αποτελούσε τη βάση για τον τεχνικό σχεδιασμό του έργου, τη συγγραφή.

• Ανάθεση των οικοδομικών εργασιών στους τεχνίτες.