Αρχιτεκτονική με διάρκεια

Ευάγγελος Φώκιαλης

Πρόλογος:

_Η μεταβατική αρχιτεκτονική της σύγχρονης εποχής

Ζούμε σε καιρό ραγδαίων εξελίξεων και αλλαγών τόσο στους κλάδους των επιστημών όσο και στα κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα. Δύσκολα χαρακτηρίζει κάποιος τη σημερινή εποχή με κάποιο όνομα. Δεν είναι σαφές προς τα πού κινούνται τα ιδεολογικά ρεύματα, δεν μπορούμε να διατυπώσουμε με ακρίβεια την ταυτότητα της εποχής, όπως γινόταν σε προγενέστερες εποχές, για παράδειγμα η Αναγέννηση, ο Μεσσαίωνας ή η περίοδος του Μοντερνισμού. Βρισκόμαστε μάλλον σε μια περίοδο μετάβασης. Στο ίδιο κλίμα μετάβασης τοποθετείται και η ίδια η αρχιτεκτονική και επικρατεί το αίσθημα της απορίας για το που τελικά βαδίζει.

Την ίδια απορία έχω και εγώ για τον εαυτό μου. Φαινομενικά βρίσκομαι και ο ίδιος σε μια περίοδο μετάβασης αφού μετά της πανελλαδικές εξετάσεις, εισάχθηκα στο πανεπιστήμιο της αρχιτεκτονικής, όπου προσπαθώ ο ίδιος να βρω τη δική μου ταυτότητα, να διαμορφώσω την προσωπικότητα μου στον κλάδο της αρχιτεκτονικής επιστήμης αλλά και στην ίδια τη ζωή.

Κατά τη διάρκεια αυτής της πορείας αναζήτησης παρατήρησα μία φυσική έλξη ως προς κάποιες βασικές αρχές. Όπως έχει αναφέρει και ο Ράντυ Πάους στο βιβλίο του “η τελευταία διάλεξη”, “πρέπει να θέσεις γερά τις βάσεις σου, αλλιώς

1.ο ταχύτατος ρυθμός εξέλιξης της σημερινής ζωής

2. η σχολή ως πυχνωτής ανθρώπινων σχέσεων και διαμόρφωσης της προσωπικότητας

το εντυπωσιακό σου οικοδόμημα δεν θα μπορεί να σταθεί”. Πάνω σε αυτή τη λογική επιλέγω να αναλύσω παρακάτω τις θεμελιώδεις αρχές και σκέψεις που πλαισιώνουν τον τρόπο εργασίας μου (και στηρίζουν το οικοδόμημα μου).

Θέτοντας τις βάσεις

_Αρχιτεκτονική με κέντρο τον άνθρωπο

Η αρχιτεκτονική είναι μία ανθρωποκεντρική δράση με έντονη κοινωνική υπόσταση, η οποία όσο στοχεύει στη βελτίωση του ιδιωτικού βίου άλλο τόσο στοχεύει και στην ενίσχυση του κοινωνικού βίου. Η αρχιτεκτονική είναι ένα “πρωτόγονο” στοιχείο του ανθρώπου. Ο ανθρώπινος νους την επινόησε και χάρης σ΄ αυτήν την ευρηματικότητά του εγκατέλειψε τις σπηλιές και ήρθε να ζήσει πιο κοντά στον ηλιασμό ,το νερό και τη γη σχηματίζοντας το “χώρο ζωής του”. Αδιαμφισβήτητα η τεχνολογική και αισθητική υπόσταση της αρχιτεκτονικής είναι πολύ σημαντική. Η αρχιτεκτονική ως “χώρος ζωής” είναι όμως η κύρια διάστασή της. Αυτή η ανάγκη που έχει ο άνθρωπος για αρχιτεκτονική, της απαγορεύει να είναι αυθύπαρκτη και να αποτελεί έκφραση προσωπικών ιδεολογιών ή απόδειξη τεχνικών καταρτίσεων. Δεν πρέπει να αγνοείται η πολύτιμη κοινωνική της διάσταση.

Ένα αρχιτεκτόνημα δεν αποτελεί έργο αυτόνομης σύλληψης, όπως ένα έργο τέχνης. Είναι αποτέλεσμα ισορροπίας ανάμεσα στις επιθυμίες των ανθρώπων

3. σκίτσο που αποδίδει αφαιρετικά τον άνθρωπο

που εμπλέκονται στη δημιουργία ,στη λειτουργία του αρχιτεκτονήματος και του κτηριολογικού του προγράμματος. Η ελευθερία της αρχιτεκτονικής σκέψης είναι δημιουργική, αλλά οφείλει να υπακούει σε ένα στοιχειώδες σύστημα κανόνων και αυτοπειθαρχίας.

Όταν ο αρχιτέκτονας κληθεί να σχεδιάσει ένα νέο κτήριο, οφείλει να έχει στο νου του την πόλη που θα το υποδεχτεί. Με τον όρο πόλη εννοείται και το κοινωνικό της σύνολο αλλά και ο τόπος. Ένα κτήριο δεν είναι δυνατόν να εντάσσεται στο “κενό”, δεν γεννιέται εκ του μηδενός. Με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο ένας άνθρωπος ξεκινάει τη ζωή του σε μία ήδη οργανωμένη κοινωνία με κανόνες, έτσι και το κτήριο έρχεται να σταθεί ως ένα κομμάτι ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Συνεπώς ο αρχιτέκτονας οφείλει να ελέγχει τις επιθυμίες του και τις προθέσεις του, ώστε το έργο του να μην εξυπηρετεί μονάχα τον εαυτό του και τον “πελάτη”, αλλά ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο στο οποίο φέρει μεγάλη ευθύνη.

_Ο τόπος ως σημείο αναφοράς

Ένα αρχιτεκτονικό έργο, δεν μπορεί να μην ανταποκρίνεται στον τόπο που έρχεται να τοποθετηθεί. Από περιοχή σε περιοχή διαφέρουν τόσο πολύ οι συνθήκες και οι παράμετροι που επιδρούν στο κτήριο, γεγονός που καθιστά παράλογη την αρχιτεκτονική που δεν έχει ως βασικό σημείο

4. έργο τέχνης από την έκθεση των αποφοίτων της σχολής καλών τεχνών του Α.Π.Θ που εστιάζει στον άνθρωπο

5.φωτογραφία βραχώδες τοπίου στο νησί της Ρόδου

αναφοράς τον τόπο. Ο αρχιτέκτονας όταν καλείται να λύσει θέμα που του έχει ανατεθεί, οφείλει πριν το ξεκίνημα της δημιουργικής σύνθεσης, να πραγματοποιήσει μία συστηματική ανάλυση στον τόπο δράσης. Να κατανοήσει ποιες δυνάμεις διέπουν τον τόπο στο σύνολό του, είτε αυτές είναι κλιματικές, γεωλογικές, κοινωνικές κ.λπ.. Να ακούσει τη “φωνή” του τόπου και να τον αφουγκραστεί, έτσι ώστε να μπορέσει να “ενταχθεί” ομαλά σ΄ αυτόν με σεβασμό, χωρίς να τον ισοπεδώσει, αλλοιώνοντας ολοκληρωτικά το χαρακτήρα του.

Στη γλυπτική, όσο ωραίο και πετυχημένο είναι ένα γλυπτό σε έναν τόπο, άλλο τόσο είναι και σ΄ έναν άλλον (εντός λογικών ορίων). Ωστόσο αυτό δεν ισχύει για την κατασκευή. Η ίδια η κατασκευή συμπεριφέρεται τελείως διαφορετικά ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες στις οποίες βρίσκεται. Συμπερασματικά, ο τόπος πρέπει να επιδρά στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε την αρχιτεκτονική.

_Βιοκλιματική αρχιτεκτονική του σήμερα;

Τα τελευταία χρόνια γίνονται σημαντικές προσπάθειες επαναπροσδιορισμού της σχέσης του τεχνητού και του φυσικού περιβάλλοντος, ώστε οι δύο αυτές έννοιες να είναι συμπληρωματικές , να αποτελούν η κάθε μία αναπόσπαστο κομμάτι της άλλης και να αναγνωρίζονται ως μια ενιαία ολότητα. Αυτή τη σχεδόν αυτονόητη σχέση τη συναντούσαμε

6. Βραχώδες τοπίο στην Αίγινα. Ο λίθινοςμαντρότοιχος έρχεται ως φυσική προέκταση του τοπίου

7. Το σπίτι του Ροδάκη στην Αίγινα και η άμεση σχέση που έχει με την φύση

συχνότερα στην παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική. Οι άνθρωποι που πλαισίωναν αυτήν την παράδοση, ζούσαν έναν λιτό και απέριττο βίο. Κάθε τι που έχτιζαν ήταν απόρροια του μεγάλου τους σεβασμού τους στη φύση.

Σήμερα, μετά από τόσα χρόνια οι σύγχρονες έρευνες επιστρέφουν σε οικολογικά κτήρια που εξοικονομούν ενέργεια με φιλικά υλικά προς το περιβάλλον και κυρίως κτήρια που εντάσσονται αρμονικά στο φυσικό τοπίο της κάθε περιοχής. Όμως, η αρχιτεκτονική ήταν ανέκαθεν οικολογική και βιοκλιματική , απλώς σήμερα μέσα σ΄ ένα τεχνικό περιβάλλον αυτές οι θεμελιώδεις συνιστώσες της αρχιτεκτονικής έρχονται στο προσκήνιο αφού είχαν παραμεληθεί τόσα χρόνια. Παρά το γεγονός ότι όσο καλύτερη είναι η σχέση άνθρωπος-φύση, τόσο βελτιώνεται η ποιότητα ζωής του ανθρώπου, οι σύγχρονες κοινωνίες αδιαφορούν για το περιβάλλον ή μάλιστα τείνουν και να το καταστρέψουν. Πώς λοιπόν να μη θαυμάσει κανείς τα άξια έργα του παρελθόντος που εμπεριέχουν μέσα τους όλη αυτή την ουσία της αρχιτεκτονικής;

_Δημόσιος χώρος

Ο σημερινός άνθρωπος, είναι άνθρωπος της πόλης, εθισμένος στην πολύβουη καθημερινότητα της, συντονισμένος στο γρήγορο ρυθμό της και στριμωγμένος ανάμεσα στα πολυώροφα κτήρια του πυκνοδομημένου αστικού ιστού. Δεν έχει

8. φωτορεαλιστικό μελέτης κτηρίου στη Σιγκαπούρη, που δείχνει την τάση προς τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική

9. πυκνοδομημένος αστικός ιστός- έλλειψη δημοσίου χώρου

αντιληφθεί την αναγκαία επαφή του με τη φύση και ολοένα απομακρύνεται από αυτήν. Το σώμα της πόλης αναπνέει ελάχιστα, οι ελεύθεροι χώροι ισοπεδώνονται βίαια και το μέτωπο των δρόμων και κτισμάτων παραμένει αδιάσπαστο, χωρίς καμία ασυνέχεια. Αυτή η επεκτατική πολιτική της πόλης υποστηρίζεται από την άποψη που επικρατεί ότι η “ανάπτυξη” έρχεται με το χτίσιμο των ελεύθερων χώρων και αξιολογείται από τις εκτάσεις που ασφαλτοστρώθηκαν και του τόνους μπετόν που χύθηκαν. Η έννοια του αστικού πρασίνου στον τόπο μας παραμένει άγνωστη. Αυτή η άποψη δεν ανατρέπεται και θα εξακολουθεί να στέκει, εκτός εάν υπάρξει συμμετοχή από όλους τους πολίτες και συλλογική συνείδηση. Χωρίς τη συνδρομή όλων μας πως θα ζήσουμε στο περιβάλλον που ονειρευόμασταν και τι είδους πόλη θα κληροδοτηθεί στις μελλοντικές γενιές;

_Ο διάλογος στην αρχιτεκτονική

Ο αρχιτέκτονας νιώθει επιτακτική την ανάγκη να μοιράζεται με τους άλλους τον ενθουσιασμό του, τις ιδέες και τους προβληματισμούς που ο ίδιος έχει και αισθάνεται. Για την πνευματική καλλιέργεια όσο πολύτιμες είναι οι ώρες αυτονομίας, μοναξιάς και προσωπικών συλλογισμών, άλλο τόσο αναγκαίες είναι και εκείνες οι ώρες που η προσωπική δημιουργική σκέψη ανοίγεται σε ξένες σκέψεις και επικοινωνεί μαζί τους. Σύμφωνα μ’ αυτήν την άποψη

10.σκίτσο δημοσίου χώρου- Ο ρόλος του δημοσίου χώρου ως πνεύμονα οξυγόνου για την πόλη και ως μέρος κοινωνικών σχέσεων

11. φωτογραφία που δείχνει το Le Corbusier και συνεργάτες έχουν ένα διάλογο

ό,τι θεωρούμε ως προσωπικό κεκτημένο, φέρει αποτυπωμένο και το ίχνος όσων συναντήσαμε στην πορεία μας, δηλαδή ό,τι μας σημάδεψε και έμεινε μέσα μας -ακόμα και υποσυνείδητα- μέσα από συνεργασίες, συνομιλίες ή ακόμα και συγκρούσεις, χωρισμούς.

Ο αρχιτέκτονας δεν πρέπει να είναι εγωιστής και αλαζόνας, πρέπει να επικοινωνεί. Δεν υπάρχει το νόημα στην υπερβολή. Είναι προτιμότερη η προβολή ενός ήπιου προφίλ με περισσότερο πνευματική και λιγότερο υλιστική φιλοσοφία, ενός προφίλ διατεθειμένου για εποικοδομητική συνεργασία.

_Τεχνολογία αλληλένδετη της εποχής

Η χρήση των νέων τεχνολογικών μέσων συμβαδίζει με την κάθε εποχή. Στην εκάστοτε εποχή επικρατούν ορισμένες συνθήκες και η αρχιτεκτονική οφείλει να εκπνέει το χαρακτήρα εκείνης της εποχής στην οποία εφαρμόστηκε. Επειδή οι ανάγκες, τα μέσα και οι συνθήκες μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου, το ίδιο θα πρέπει να συμβαίνει και με την αρχιτεκτονική, διότι η αρχιτεκτονική συμβαδίζει με την εξέλιξη.

_Η αναζήτηση και η γνώση του παρελθόντος

Η αναζήτηση στην αρχιτεκτονική είναι μια ελκυστική πρόκληση που οδηγεί στην αέναη εξέλιξή της. Η πορεία προς το άγνωστο, οι πειραματισμοί και οι αυθόρμητες σκέψεις οδηγούν στην πρόοδο της αρχιτεκτονικής και ευρύτερων αλληλένδετων

12. φωτογραφία από το Ara Pacis στη Ρώμη. Τα υλικά κατασκευής συμβαδίζουν με την τεχνολογία και την εποχή τους

πεδίων. Όμως ταυτόχρονα η πολλή μεγάλη αξία του παρελθόντος είναι απαραίτητο εργαλείο. Δεν αρκεί να κοιτάζεις το παρελθόν και την παράδοση οφείλεις να την κατανοήσεις. Γιατί ,για να πορευθείς στο μέλλον πρέπει να γνωρίζεις το παρελθόν.

_Το τρίπτυχο της κατασκευής

Ένα κτήριο για να είναι άρτιο και συνεπές οφείλει να ικανοποιήσει τρεις απαιτήσεις: τη λειτουργικότητα, τη στατική επάρκεια και την αισθητική απόλαυση. Αυτό το κριτήριο δεν είναι πρόσφατο, αλλά ισχύει από το παρελθόν. Ήδη στη θεωρία της αρχιτεκτονικής έχει διατυπωθεί, από τον Βιτρούβιο του πρώτου αιώνα π.Χ. , ως τον Alberti στην Αναγέννηση και τον Le Corbusier στον εικοστό αιώνα, ότι η εξυπηρέτηση, η αναγκαιότητα και η αισθητική ικανοποίηση είναι οι τρεις συντεταγμένες της αρχιτεκτονικής. Οι δύο πρώτες παραπέμπουν άμεσα στη στερεότητα και τη χρησιμότητα, αλλά το νόημα της τρίτης διαφεύγει. Αυτό πιθανώς να συμβαίνει διότι το ωραίο και οι αισθητικές απολαύσεις απέχουν από τη λογική και ανήκουν στον υποκειμενικό χαρακτήρα του καθενός. Ο Le Corbusier έχει αναφέρει ότι «Η κατασκευή πρέπει να στέκεται, η αρχιτεκτονική να συγκινεί.».

13. φωτογραφία του ναού του Ποσειδώνος στο Σούνιο- η σημασία της δοκού επί στύλου

Γενικές αρχές σχεδιασμού

_Πορεία-Στόχοι-Ισορροπία

Η συνθετική διαδικασία, ενώ εκ πρώτης όψεως φαίνεται να είναι μια ευθύγραμμη πορεία προς το τελικό αποτέλεσμα, στην πραγματικότητα είναι περισσότερο περίπλοκη. Είναι μια συνεχής πορεία με μετάβαση από το πριν στο μετά, από το μετά στο πριν, όπου βήμα-βήμα το θέμα εξελίσσεται με την προσθήκη ή και την αφαίρεση στοιχείων μέχρις ότου φτάσει στο τελικό αποτέλεσμα.

Είναι πολύ σημαντική η ύπαρξη μιας κεντρικής ιδέας, πλαισιωμένης από πολλούς παράγοντες. Θα υπήρχε μεγάλο πρόβλημα, με την έλλειψη βασικών στόχων και προθέσεων. Στο σχεδιασμό όλα τα κομμάτια της σύνθεσης πρέπει να είναι αλληλένδετα και όχι αυθαίρετα. Όλα τα στοιχεία συνθέτουν ένα παιχνίδι ισορροπίας, όπου όταν όλα τα μέρη κουμπώσουν και μπουν στη θέση τους ,τότε στέκονται σαν σύνολο. Σε διαφορετική περίπτωση το σύνολο κινδυνεύει να αποσυναρμολογηθεί και να καταρρεύσει.

_Η αξία των περιορισμών

Αρχιτεκτονική χωρίς περιορισμούς δεν μπορεί να υπάρξει. Είναι λάθος η άποψη ότι οι περιορισμοί δεσμεύουν τη σχεδιαστική ελευθερία του αρχιτέκτονα και ότι αυτό τον τρομάζει. Μεγαλύτερος εφιάλτης θα ήταν εάν ο αρχιτέκτονας σχεδίαζε χωρίς κανέναν περιορισμό, χωρίς κανένα δεδομένο χώρο, τόπο, λειτουργία , προσανατολισμό κ.λπ.. Ο

14. διάγραμμα συνθετικής πορείας

15. αναπαράσταση κεντρικής ιδέας

αρχιτεκτονικός σχεδιασμός σημαίνει επίλυση των περιορισμών που τον συνθέτουν. Επιπρόσθετα, εάν αυτοί οι περιορισμοί έχουν τεθεί εξ’ αρχής μ’ έναν τρόπο λογικό και αναλυτικό τότε αποτελούν και τη βάση πάνω στην οποία δομείται και η ίδια η σύνθεση.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ο αρχιτέκτονας να ασχολείται με πραγματικούς περιορισμούς. Ελλοχεύει ο κίνδυνος να θεωρηθεί ότι αυτοί οι πραγματικοί περιορισμοί δεσμεύουν την ελευθερία σχεδιασμού και έτσι αντί να αντλείται δύναμη από αυτούς, εφευρίσκονται νέοι υποθετικοί περιορισμοί, μιας και δεν μπορεί να υπάρξει σχεδιασμός χωρίς αυτούς. Όμως εάν αυτοί οι υποθετικοί περιορισμοί βασίζονται σε προσωπικές εμμονές ,τότε χάνεται και η ίδια η ουσία της αρχιτεκτονικής.

_Καθαρότητα - Απλότητα στο σχεδιασμό

Αισθάνομαι έναν ενστικτώδη «μαγνητισμό» προς την καθαρή δομική γραμμή του ορθοκανονικού συστήματος. Περίπλοκες χαράξεις με στριφογυρίσματα και ανεξήγητες κινήσεις στο χώρο με απωθούν, διότι δυσκολεύονται να μου απαντήσουν σε θεμελιώδη ερωτήματα: με ποια λογική σχεδιάστηκαν, που ανήκουν και ποιο σκοπό εξυπηρετούν; Αντιθέτως, συγκινούμαι από δομικές χαράξεις που ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες και έρχονται με σκοπό τη λειτουργικότητα και τη δομή. Επίσης, επειδή αυτές οι σχεδιάσεις είναι 16. μακέτα εργασίας, με καθαρές δομικές

γραμμές

ευκατανόητες κατασκευάζονται με μεγαλύτερη ευκολία. Η μορφή δεν έχει τον πρώτο λόγο στη σχεδίαση, αδιαμφισβήτητα είναι σημαντική, αλλά δεν είναι αυτή που θα επιβάλλει και θα καθορίσει τη σύνθεση. Η μορφή ακολουθεί το σύνολο και εξελίσσεται ταυτόχρονα μ’ αυτό και όχι από μόνη της.

Η «απλότητα» την οποία επιλέγω να εφαρμόσω στην αρχιτεκτονική μπορεί να χαρακτηρισθεί από κάποιους «αυτονόητη» και εύκολα επιλύσιμη. Κατα-νοώ το βάσανο διαφόρων σχεδιαστών, για την επίλυ-ση της «συνθετότητας» περίτεχνων καμπυλόμορφων αναδιπλώσεων και αρχιτεκτονημάτων. Αυτό όμως, δεν είναι μεγαλύτερο από το βάσανο για την επίτευξη της μέγιστης «απλότητας» στο σύνολο της σύνθεσης. Η «απλότητα» αυτή είναι ιδιαιτέρως σημαντική ,διότι προέρχεται από τις πρωτογενείς σχέσεις που έχουν η γραμμή, το σημείο και η επιφάνεια.

_Μέσα αναπαράστασης

Ανάμεσα στα άλλα , ιδιαίτερη σημασία έχει η αξιοποίηση των αναπαραστατικών και αντιληπτικών μέσων κι εργαλειών. Αυτό, διότι δεν είναι εύκολη η κατανόηση και η εξιχνίαση των προσωπικών διεργα-σιών από τρίτους. Κυριότερα ,των μέσων που ελέγ-χονται άμεσα από το μάτι και το χέρι, που πρώτοι μετασχημάτισαν τη σκέψη σε ύλη. Το μάτι και το χέρι, συνειδητά ή ασυνείδητα, αποτυπώνουν στο χαρτί την πρώτη μορφή της ιδέας που «κατοικεί» στο μυαλό μας.

17. η μακέτα ιδιαίτερο σημαντικό μέσο αναπαράστασης για την επίλυση του θέματος

Στο χειροποίητο σκαρίφημα, υπάρχουν ποιότητες στο πάχος, την ένταση ,την καθαρότητα, την ασάφεια και τη φωτοσκίαση που διακρίνονται στον προσωπικό χαρακτήρα του κάθε δημιουργού. Ο προσωπικός αυτός χαρακτήρας, μπορεί επίσης να αποπνέει και σε άλλα πιο εξελιγμένα μέσα, όπως η φωτογραφία το βίντεο και ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, αρκεί να χρησιμοποιούνται συνειδητά κι όχι άκριτα. Είναι πολύ σημαντικό να μπορεί κανείς να διαχωρίσει αυτά τα μέσα από τα εντυπωσιακά , αλλά κενά ουσίας, οπτικά τεχνάσματα της μόδας. Να μπορέσει να τα επισημάνει ως πειστήρια της επώδυνης επεξεργασίας, που χρειάζεται να προηγηθεί, για να γίνει η ιδέα πραγματικότητα.

Προβληματισμοί

Μου δημιουργείται συχνά το ερώτημα : προς τα πού βαδίζει η αρχιτεκτονική σήμερα; Δεδομένου του ρυθμού εξέλιξης της εποχής, τίποτα δεν δείχνει να είναι σταθερό σ’ αυτό το χάος που επικρατεί, ούτε καν ο ίδιος μας ο εαυτός. Υπάρχει ο κίνδυνος να πρέπει να αναιρέσει κανείς την απάντηση που μόλις έχει δώσει ,γιατί κάτι στο μεταξύ έχει αλλάξει.

Στη σημερινή κοινωνία υπάρχει μια τάση προς τη παγκοσμιοποίηση. Είναι εύκολα αντιληπτό , ότι οι αποστάσεις μικραίνουν, οι πληροφορίες συγκλίνουν , η τεχνολογία επιβάλλεται παντού και τα ΜΜΕ διατυπώνουν έναν τρόπο σκέψης, μια μόδα. Έτσι

18. η χρήση του Η/Υ ως μέσο αναπαράστασης

έχει δημιουργηθεί μια διεθνής αγορά άσχετη με το βιοτικό επίπεδο των διάφορων λαών. Ο διεθνισμός αυτός σχετίζεται με την αρχιτεκτονική, όχι μόνο ως προς τη σχέση της με την οικονομία και την τεχνολογία, αλλά και την ίδια της τη φιλοσοφία. Δύο σπουδαστές αρχιτεκτονικής σε διαφορετικές ηπείρους, έχουν διαφορετικά ιδανικά και ινδάλματα, ή μήπως έχουν τα ίδια ; Πόσο θετικό ή αρνητικό είναι αυτό; Η τάση παγκοσμιοποίησης που επικρατεί είναι απαραίτητα κακή; Μήπως έχει γόνιμο έδαφος προς αξιοποίηση ή τελικά φθείρει τις ουσιώδεις αξίες της αρχιτεκτονικής;

Ο χρόνος θα δείξει.

Διαχρονική Αρχιτεκτονική

Υπάρχει μια άποψη σήμερα, ότι η αρχιτεκτονική ίσως να έχει μείνει πίσω σε σχέση με τι άλλες τέχνες , επιστήμες και γενικότερα με τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που συντελούνται στις μέρες μας. Αυτό μπορεί να ερμηνευθεί ως εξής : αν παρατηρήσει κανείς μια φωτογραφία ενός μοντέρνου κτηρίου του 1930 που να έχει ένα αυτοκίνητο εποχής, θα συμπεράνει ότι το αυτοκίνητο είναι παμπάλαιο για τις σημερινές συνθήκες, ενώ το κτήριο φαίνεται σαν να έχει μόλις ολοκληρωθεί. Καθυστερεί όμως η αρχιτεκτονική; Ή μήπως συμβαίνει κάτι άλλο; Ένας άλλος τρόπος διαβάσματος αυτής της φωτογραφίας, οδηγεί σε διαφορετικό συμπέρασμα

19. Φωτογραφία της casa weissen . Το κτήριο φαίνεται σαν να έχει μόλις χτηστεί,ενώ το αυτοκίνητο είναι παλιό για τη σημερινή εποχή

, ότι η αρχιτεκτονική «αντέχει» περισσότερο στο χρόνο. Έχει μεγαλύτερη διάρκεια και δεν αλλάζει με τους ρυθμούς των μηχανών και των φαινομένων της επικαιρότητας. Είναι πιο αργή και «πρωτόγονη».

Αυτό εξηγεί και το λόγο, γιατί τα νησιά της άγονης γραμμής θεωρούνται ομορφότερα και «νεότερα» από άλλες πιο «ανεπτυγμένες» περιοχές, επειδή άντεξαν περισσότερο στο χρόνο. Οι άνθρωποι που τα οικοδόμησαν είχαν κατανοήσει εις βάθος τις διαχρονικές αξίες που εκφράζει η αρχιτεκτονική, μακριά από τις πλασματικές ανάγκες των καιρών. Οπότε η διάσταση του χρόνου, δεν έχει την ίδια αξία στην αρχιτεκτονική και το αυτοκίνητο. Ίσως τελικά ο ίδιος ο άνθρωπος δεν έχει αλλάξει όσο πιστεύει, μιλώντας εδώ για ουσιαστικές αλλαγές η ομοιότητες, τις διαχρονικές συνιστώσες της αρχιτεκτονικής που επηρεάζουν τον τρόπο ζωής του. Είναι αυτά τα ου-σιώδη βασικά χαρακτηριστικά, που απαιτούν πολύ χρόνο για να μετασχηματιστούν. Σε αυτό το σημείο να συμφωνήσουμε, ότι ο αρχιτεκτονικός χώρος προ-σαρμόζεται κάθε φορά στις τεχνολογικές απαιτήσεις, στα υλικά δομής και στον τρόπο κατασκευής της κάθε περιοχής κι εποχής. Είναι δύσκολο όμως κάποιος να βρει ριζοσπαστικές αλλαγές στην ουσία της αρχιτε-κτονικής στο ελάχιστο διάστημα της διάρκειας ζωής του.

Θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι η Μοντέρνα αρχιτεκτονική της εποχής του 1930 εκφράζει τέτοιες ριζικές αλλαγές ή ακόμη και ανατροπές. Για να συμβεί όμως αυτό προϋπήρχε ένα ισχυρότατο κοινωνικοπολιτικό κίνημα που

20. Φωτογραφία από το νησί της Αίγινας

21. Φωτογραφία από το νησί της Ρόδου

διεκδικούσε καλύτερους όρους διαβίωσης, καλύτερες συνθήκες εργασίας και πόλεις που να ανήκουν στους κατοίκους τους. Το ιδεολογικό αυτό υπόβαθρο για τη συγκρότηση της κοινωνίας, καθόριζε σε μεγάλο βαθμό τη κατασκευαστική δομή που ακολουθούσε, εκφράζεται με σαφή τρόπο η νέα λειτουργία που ετοιμαζόταν να πάρει «σάρκα και οστά» . Η οικονομία ,η απλοποίηση και η σύγχρονη τεχνολογία μπορούσαν να μειώσουν κατά πολύ το κόστος της κατασκευής. Πρόκειται δηλαδή για αυστηρές ξεκάθαρες μορφές, οι οποίες ακολουθούν τον κανόνα και εξέφραζαν το όραμα μιας ολόκληρης κοινωνίας, μακριά από αισθητικούς πειραματισμούς και «ακροβασίες».

Νέο δεν είναι το στοιχειό που ακολουθεί τις επιταγές της μόδας, αντιθέτως νέο είναι αυτό που αντιστέκεται σ αυτόν τον «εικονικό» νεωτερισμό. Το νέο δεν είναι εγκλωβισμένο στο σύντομο παρόν, διότι δεν το ενδιαφέρει η μόδα της ημέρας. Πρόσκαιρα , μπορεί να θυμίζει συντηρητικό, αργότερα όμως ξεπροβάλλει και όλα γύρω του είναι αδιάφορα και ξεπερασμένα. Αυτό το «νέο» ,ο χρόνος μοιάζει να μην το αγγίζει και πολλές φορές μάλιστα το προσπερνά ,μένοντας μακριά από τις εφήμερες μόδες της ανανέωσης και του καινοφανούς. Ίσως εμείς, οι ίδιοι οι άνθρωποι, δεν ανεχόμαστε και αποβάλλουμε από μόνοι μας ως «ξένο» σώμα όλες τις καινοτομίες που προτείνονται απερίσκεπτα από πολλούς αρχιτέκτονες, στην προσπάθεια τους να απαντήσουν μέσω νέων μορφών στην εποχή που αλλάζει ραγδαία. Μορφές ,χωρίς ουσία και περιεχόμενο, που έχουν μονάχα έναν και μοναδικό στόχο, να εντυπωσιάσουν

το καταναλωτικό κοινό στο οποίο απευθύνονται. Σ’ αυτό βασίζεται και η ψευδαίσθηση που έχουν οι διεθνείς αρχιτέκτονες –σταρ που υποστηρίζουν ότι η αρχιτεκτονική τους προηγείται της εποχής τους, ότι είναι η αρχιτεκτονική ‘’του μέλλοντος’’.

Αν όμως αντί οι αρχιτέκτονες να στόχευαν στην κατάκτηση της αρχιτεκτονικής τους σε «μια νύχτα» και στόχευαν σε κάτι χρησιμότερο ·; στο να μπορεί ο αρχιτέκτονας να βλέπει τα έργα του νέα, όχι τόσο στην αρχή της ζωής τους, αλλά αργότερα. Να περνούν τα χρόνια κι αντί τα κτήρια του να γερνούν, να γίνονται ολοένα και νεότερα.

Ανατρέχοντας στην ιστορία της αρχιτεκτονικής, μπορεί να διαπιστώσει κανείς, πως ο αρχιτέκτονας ανεξάρτητα από τις ιστορικές συνθήκες που επικρατούν στην εποχή του, θέτει και ξαναθέτει τα ίδια θεμελιώδη ερωτήματα και στοχάζεται σ’ αυτά μέσα στο πνεύμα των καιρών. Είναι αυτά τα ερωτήματα βασανιστικά και δύσκολα που έχουν να κάνουν με τη βαθύτερη υπόσταση της αρχιτεκτονικής. Ανάλογα με τις απαντήσεις που θα δώσει ο καθένας μέσα από το έργο του, θα κριθεί επί της ουσίας, μιας ουσίας κοινής που υπερβαίνει συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.

22. Φωτογραφία του ηλιοβασιλέματος στο Αγκίστρι

Βιβλιογραφία:

Η αρχιτεκτονική στη σύγχρονη εποχή …………..Παναγιώτης Τουρνικιώτης

Μαθήματα για σπουδαστές της αρχιτεκτονικής……….Herman Hetzberger

Αλέξανδρος Ν. Τομπάζης ………………………………………………..εκδόσεις Libro

Ιδέες που χάνονται ιδέες που συναντιούνται ….εκδόσεις Παπασωτηρίου

Η αρχιτεκτονική και η πόλη ……………………………………Τάσης Παπαϊωάννου

Συνομιλίες για την αρχιτεκτονική……………………………………. Τάσος Μπίρης

Εικονογραφία

φωτογραφίες απο Διαδίκτυο : 1,8,9,11,19

φωτογραφίες απο προσωπικό αρχείο : 2,4,5,6,7,12,13,20,21,22

φωτογραφίες απο προσωπικό έργο : 3 ,10 ,14 ,15 ,16 ,17 ,18