Ε.Μ.Π. - ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

Κατεύθυνση Α΄: Σχεδιασμός- Χώρος- Πολιτισμός

Η Θεωρητική χρήση του όρου «διάγραμμα»

στην αρχιτεκτονική τοπίου.

προς μια ανάκτηση της αστικής τοπιακότητας

το παράδειγμα του πάρκου Fresh Kills

Αλέξανδρος Ζώμας Μάιος 2012

1

Αντικείμενο : Η διερεύνηση της θεωρητικής χρήσης του όρου ¨διάγραμμα¨ στη νεότερη δυτική σκέψη γενικά, και η δυνατότητα εφαρμογής του στον σχεδιασμό της τοπιακής αρχιτεκτονικής σήμερα. Ειδικότερα θέματα αφορούν το ιστορικό και φιλοσοφικό μόρφωμα του διαγράμματος και τη χρήση του στον αρχιτεκτονικό λόγο και στην αρχιτεκτονική πράξη. Παράλληλα γίνεται μια εστίαση στη θεωρητική

αναζήτηση του James Corner,και της χρήσης του διαγράμματος στη δουλειά του με έμφαση στο παράδειγμα του Fresh Kills.

Αφορμή: Πάνω από μια δεκαετία έχει περάσει από τότε που το διάγραμμα ανανέωσε το αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον ως ένα εργαλείο αρχιτεκτονικής έρευνας και σκέψης με δημοσιεύσεις όπως το Diagram Diaries του Peter Eisenman, το αφιέρωμα του περιοδικού OASE (φθινόπωρο 1999), και το πολύ σημαντικό Diagram Work: Data mechanics for a topologic age, συλλογή κειμένων που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο ANY23 (Ιούνιος 1998). Το διάγραμμα είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στην κατανόηση των αλλαγών που εισάγονται στον τρόπο σύλληψης και απεικόνισης της αρχιτεκτονικής. Αντιλαμβανόμαστε ότι τα τελευταία χρόνια ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει αναπτυχθεί για το σχεδιασμό τοπιακών επεμβάσεων τόσο μέσα στον αστικό ιστό όσο και εκτός. Στη δεκαετία του 80, δύο προτάσεις για το διαγωνισμό του Πάρκου της La Villette, πρόβαλαν μια αλλαγή στο τρόπο σχεδιασμού αρχιτεκτονικών τοπίων αλλά και τον τρόπο αναπαράστασής του. Η πρόταση του Bernard Tschumi, η οποία και κέρδισε, και η πρόταση των OMA έφεραν μια αλλαγή παραδείγματος στον τρόπο σκέψης και απεικόνισης του τοπιακού αρχιτεκτονικού έργου. Η χρήση του διαγράμματος έπαιξε και συνεχίζει να παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο σε τέτοιου είδους προτάσεις.

Σκοπιμότητα: Στόχος αυτής της έρευνας είναι η ανάδειξη της σημασίας της αρχιτεκτονικής τοπίου στη σύγχρονη εικόνα της παγκόσμιας πόλης, που διαμορφώνεται, σε άμεση συσχέτιση με την πολεοδομία, την ανάπτυξη της πόλης, της υπάρχουσες και σχεδιαζόμενες υποδομές και τις ροές και μετακινήσεις των πληθυσμών.

2

Α_ Για το Διάγραμμα

Α.1. Εισαγωγικά για το διάγραμμα:

Τη δεκαετία του 90, το διάγραμμα είχε καταλάβει μια πολύ σημαντική θέση στις συζητήσεις περί αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Στην εισαγωγή τους στο αφιέρωμα του αρχιτεκτονικού περιοδικού OASE, οι Like Bijlsma, Wouter Deen και Udo Garrotzman γράφουν πως «το διάγραμμα είναι η γραφική αναπαράσταση της εξέλιξης ενός φαινομένου. Υπάρχουν γραμμές, μια δομή και μια μορφή. Δουλεύει με την μείωση, την αφαίρεση και την αναπαράσταση. Ως μέσο το διάγραμμα υπηρετεί μια διπλή λειτουργία. Είναι ένας τρόπος συμβολισμού, αναλυτικός και διερευνητικός, που συνοψίζει. Είναι όμως και ένα μοντέλο σκέψης, σύνθεσης και παραγωγής που εμπνέει.»1Ο τρόπος με τον οποίο οι αρχιτέκτονες χρησιμοποιούν το διάγραμμα, αντανακλά μερικές φορές το πρώτο ρόλο του και άλλες τον δεύτερο. Συνήθως, το διάγραμμα αποτελεί μια πρακτική λύση που επιτρέπει σε κάποιον να εκφράσει εύκολα μια δυσκολία μέσα στο πλαίσιο επικοινωνίας με τα μέλη του γραφείου, με τον πελάτη, , ή το ευρύτερο κοινό. Ιδανικά, το διάγραμμα λειτουργεί ως ένα εννοιολογικό εργαλείο μέσω του οποίου οι ιδέες εξελίσσονται, πιθανώς επανεμφανιζόμενες μεταλλαγμένες.

1 «The diagram is a graphic representation of the evolution of a phenomenon. There are lines, a structure and a form; it works by reduction, abstraction and representation. As a medium, the diagram serves a dual function: it is a form of notation, analytical and reflexive, which sums up; but it is also a model for thinking, synthesizing and productive, which engenders». , Like Bijlsma, Wouter Deen, Udo Garrotxmann, editorial, OASE, No 48 (1998).

Α.2.Θεωρητική χρήση του όρου διαγράμματος:

Είναι τα θεμελιώδη κείμενα των Michel Foucault, Felix Guattari και Gilles Deleuze που εισάγουν τη θεωρητική χρήση του όρου διαγράμματος στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Στο πρώτο κεφάλαιο του Καπιταλισμός και Σχιζοφρένεια (1972), οι Deleuze και Guattari γράφουν «μια μηχανή όργανο είναι συνδεδεμένη με μια μηχανή πηγή ενέργειας . Η μια παράγει μια ροή, ένα κύμα που η άλλη τη διακόπτει. Για κάθε μηχανή όργανο, μια ενεργητική μηχανί: συνέχεια, ροές και διακοπές».

Πως όμως ορίζουμε μια σταθερά όταν ερμηνεύουμε τα πάντα με όρους των μηχανών και των αποτελεσμάτων αυτών και όπου όλα είναι ροϊκά και συγχωνεύονται? Εδώ το διάγραμμα παίζει θεμελιώδη ρόλο. Ο Ντελέζ δανείζεται τον όρο από το Φουκώ, που το χρησιμοποιεί στο «Επιτήρηση και τιμωρία» αναφερόμενος στο πανοπτικό. Ο Φουκώ παρατήρησε πως η πανοπτική φυλακή είχε μια λειτουργία που πήγαινε πέρα από το κτίριο και το σωφρονιστικό σύστημα, και ασκούσε επιρροή σε όλη την κοινωνία. Αναλύοντας περισσότερο τη λειτουργία αυτών των μηχανών, που παρήγαγαν διάφορες συμπεριφορές, ανακάλυψε αυτή τη καταναγκαστική δράση στα εργαστήρια, στα στρατόπεδα, στα σχολεία και στα νοσοκομεία, τα οποία είναι όλα κατασκευές η μορφή και η λειτουργία των οποίων διέπεται από την αρχή της πανοπτικής φυλακής. Σύμφωνα με το Φουκώ, το διάγραμμα «Είναι μια λειτουργία, αφηρημένη από κάθε εμπόδιο και τριβή και που πρέπει να αποκολληθεί από κάθε συγκεκριμένη χρήση.». Το διάγραμμα είναι ένας τύπος χάρτη που συγχωνεύεται με το σύνολο του κοινωνικού πλαισίου ή σε κάθε περίπτωση με μια «συγκεκριμένη ανθρώπινη πολλαπλότητα». Έτσι φτάνει ο Ντελέζ να

3

Εικ1: πρόταση των OMA για το πάρκο της La Villette.

περιγράφει το διάγραμμα ως μια επιθυμητική μηχανή. «Χαρακτηρίζεται από τις άτυπες λειτουργίες του και τη ύλη του και με όρους μορφής δεν διαφέρει μεταξύ περιεχομένου και έκφραση, ένα παρεκβατικό σχηματισμό και ένα μη παρεκβατικό σχηματισμό. Είναι μια μηχανή που είναι σχεδόν τυφλή και κουφή, παρόλο που κάνει του άλλους να βλέπουν και να μιλάνε» 2. Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει λοιπόν πως το διάγραμμα κυριάρχησε στη δεκαετία του 90 και τις αρχές του 21ου αιώνα στην πρακτική της αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας, καθώς αυτές οι δύο, ανάλαβαν όλο και περισσότερο την εμφάνιση μιας διαδικασίας. Αυτή η εξέλιξη ενδυναμώνεται από το έργο του Φουκώ, όπου το διάγραμμα παρουσιάζεται με πολύ καθαρά αρχιτεκτονικό και μηχανιστικό τρόπο. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η ανάλυση που κάνει ο Rem Koolhaas στο

2 Ντελέζ, Φουκώ

Downtown Athletic Club3 στο βιβλίο του Delirious New York καθώς και η εξέταση της πανοπτικής φυλακής του Arnhem4, φαίνεται να είναι άμεσα επηρεασμένη από τον Φουκώ.

Εικ2: πρόταση του Tschumi για το πάρκο της La Villette

3 Rem Koolhaas, “The Downtown Athletic Club”, Delirious New York (London 1978). Εδώ ο Koolhaas αναλύειτον τον ουρανοξύστη – αθλητικό κέντρο “Downtown Athletic Club”,ο οποίος παρεπιπτώντος βρίσκεται πολύ κοντά στο γήπεδο Fresh Kills. Η ανάλυση του βασίζεται σε μια διαγραμματική παρουσίαση των χρήσεων του κτιρίου, δίνοντας έμφαση στο μηχανιστικό χαρακτήρα του κτιρίου και στην εικόνα του νέου χρήστη – εργένη που προσπαθεί να ανταπεξέλθει στη νέα μητρόπολη. Συγκεκριμένα αναφέρει: «Such an architecture is an aleatory form of “planning” life itself: in the fantastic juxtaposition of its activities, each of the club’s floor is a separate installment of an infinitely unpredictable intrigue that extols the complete surrender to the definitive instability of life in the Metropolis» 4 Rem Koolhaas, “Revision”, S.M.L.XL., (Rotterdam: 010 Publishers, 1995),

4

Βέβαια, οι περισσότεροι αρχιτέκτονες χρησιμοποίησαν το διάγραμμα με στόχο να πετύχουν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από το πανοπτικό του Φουκώ ή τον γραμμωτό χώρο που αναλύουν οι Ντελέζ και Γκατταρί στα «Χίλια Επίπεδα»(1980) ως «το χώρο που έχει συσταθεί από το κρατικό αππαράτους»5. Οι δύο προηγούμενοι συγκρίνουν αυτό το γραμμωτό χώρο με το νομαδικό, ομαλό χώρο που θα πρέπει να δίνει περισσότερη ελευθερία σε αυτούς που μένουν μέσα σε αυτόν ή που το χρησιμοποιούν. Στα πρόσφατα χρόνια από το 80 μέχρι σήμερα, οι αρχιτέκτονες χρησιμοποίησαν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία για να μετατρέψουν το χώρο των κτιρίων τους σε όσο πιο ομαλό και ρευστό γινόταν. Το κτίριο δεν είναι τίποτα άλλο από το χώρο που αναπτύσσεται σε ένα συνεχές, αναδιπλούμενο λόφο που ιδανικά συνδέεται ομαλά με το έδαφος. Αν η πρόταση των ΟΜΑ για το πάρκο της La Villette είναι το πρώτο και παλιότερο σχέδιο που παρουσιάζει αυτή την ιδέα ξεκάθαρα, η βιβλιοθήκη του Jussieu αλλά και οι ανοιχτές κατόψεις στις μονοκατοικίες που έχουν σχεδιάσει οι ΟΜΑ , επίσης εντάσσονται σε αυτή τη κατηγορία καθώς δεν επιβάλουν κάποια συγκεκριμένη συμπεριφορά στους κατοίκους τους.

Το διάγραμμα προσφέρεται ως μηχανή πλοήγησης για τη συνεχή χαρτογράφηση της εννοιολογικής τοπογραφίας. Διαδραματίζει ένα διττό ρόλο παρουσιάζοντας μια αξιωματική αυστηρότητα που την ίδια στιγμή δουλεύει ως μέσο για την επαναντίληψη και την επαναδιαμόρφωση της γνώσης. Το πλέον σχεδόν κανονικό κείμενο ¨Notes around the Doppler effect and other moods of modernism6¨ ισχυρίζεται πως το

5 Deleuze, Guattari, Mille Plateaux, Paris :Editions

de Minuit, 1980 6 Robert Somol and Sarah Whiting, Notes around the Doppler Effect and Other Moods of

διάγραμμα λειτουργεί ως ένα αφηρημένο εργαλείο οργάνωσης, με τον παρόμοιο τρόπο ανάμεσα σε διαφορετικές κλίμακες και μορφές. Ένα βασικό ερώτημα που προσπαθεί να απαντήσει το διάγραμμα είναι πώς το νόημα σχηματοποιείται μπροστά στα μάτια μας. Η ιδέα του να σκέφτεται κανείς μέσα από το διάγραμμα είναι κρίσιμη όχι μόνο γιατί το διάγραμμα προσφέρει τάξη και σταθερότητα αλλά επίσης γιατί είναι ταυτόχρονα και ένα όχημα αποσταθεροποίησης και ανακάλυψης.

Α.3. Ιστορικά του διαγράμματος:

Εννοιολογικά το διάγραμμα προέρχεται από το δια+γράμμα που σημαίνει μεταφορά μηνύματος μέσω του σχεδιασμού γραμμών. Ο ορισμός που δίνει ο James Maxwell στην εγκυκλοπαίδεια Britannica είναι: μια μορφή σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο ώστε οι γεωμετρικές σχέσεις μεταξύ των στοιχείων της μορφής να απεικονίζουν σχέσεις μεταξύ άλλων αντικειμένων. Διαγράμματα είναι γενικά, αναπαραστάσεις στοιχείων, σκέψεων και σχέσεων που προσπαθούν να παρουσιάσουν πληροφορίες με ένα συμπαγή και κατανοητό τρόπο. Επίσης το διάγραμμα μπορεί και μεταφέρει αυτή τη πληροφορία χρησιμοποιώντας ένα συγκεκριμένο συμβολισμό, μπορεί επίσης να παρουσιάσει μη οπτικοποιούμενη πληροφορία σε οπτική μορφή ενώ τέλος μπορεί να εξαρτάται από συμφωνημένες συμβάσεις, όπως ο γραπτός λόγος, αλλά η συνολική τους μορφή να είναι αυτή που επηρεάζει την ερμηνεία τους.

Οι πρώτες αφηρημένες αναπαραστάσεις είναι χάρτες. Οι χάρτες συσχετίζουν φυσικές αποστάσεις μεταξύ

Modernism, Perspecta, Vol. 33, Mining Autonomy (2002), p. 72‐77, http://www.jstor.org/stable/1567298

5

τοποθεαυτών φύσεώδιαγράδιαγράτο ΚαΚαρτέσανακαλοδήγησδιαγραΤζορτζδιαγράπαρέτεγράφου

εικ 3: Ά

Εικ 4: δ

το ρήπροτείν

εσιών στη γτων τοποθες τους αφαιράμματα είναιάμματα, από ταρτεσιανό σύσιου του λύψεις στην σαν σε μιαμμάτων. Το ζ Μπούλ ενέάμματος Vennεινε και αναυς.

Άλφα γράφημα

διάγραμμα Ven

Το διάγραμήμα διαγράφωνουν ότι ό

γη με φυσικεσιών στο χρούν λεπτομέι επίσης τατο πυθαγόρειοστημα συντε

17ου αιώνφυσική κα

ια αύξηση 19ο αιώνα, ηέπνευσε την n. Ενώ ο Τσακάλυψε τους

α του Πίρς

nn

μμα προέρχετω. Όλα τα όποια μορφή

κές διαστάσεχαρτί. Εκ τηέρειες. Γνωστα μαθηματικο θεώρημα κεταγμένων τονα, ενώ αι στη χημε

αφαιρετικώη δουλειά τοεφεύρεση τοσαρλς Πίρς τς υπαρξιακού

ται επίσης απδιαγράμματ

ή σχεδιάζετ

εις ης τά κά αι ου οι ία ών ου ου το ύς

πό τα αι

αναΔιαμιαυποπαρπροΜάδιαλεικάτπουπραδημτοπαυτΟ μέσδιαμαθ

Α.4αντ

μιαεπιεπάχαλστιεπαεπαδημ

7 DMinBacDiff8 GillphySeu 9 DMin

αμένεται αγραμματικά α επιθυμητικοδομή που ράδειγμα, ούοσδιορίζει άλλον, κατέχαγραμματικό ιτουργεί για ντι αληθινό, αλυ δεν υπάρχεαγματικότηταμιουργικά σηποθετείται έξτού είναι πάνχώρος των μσω των θεωραγράμματα. θηματική ανα

4.Μηχανή τικείμενο εργ

Το διάγα μορφή «θετιθυμητικές μάνω σε στρωλαρώνοντας ιγμή αυτό ανεφευρίσκετανατοποθετείτμιουργικά σε

Deleuze, Guattarinuit, 1980, σ. 14con, La Logique fférence, 1981, σ

les Châtelet, Lesysique, philosophuil, 1993)

Deleuze, Guattarinuit, 1980, σ. 14

ότι θα ορισμένη μεκή μηχανή προσδοκεί

ύτε μια υπερστο υπέρταχει ένα ρόλοή η επιθυμηνα αναπαρασλλά κατασκευι ακόμα, ως μας. Όποτεημεία ή δυνηξω από την ιντα προγενέσμαθηματικών ρημάτων αλλΛειτουργούνακάλυψη8

απεδαφικγαλειοθήκης

γραμμα δραστικής απεδαφμηχανές δουωματοποιημέντις σχέσειςπου αποεδαται από ται και νέους συσχετ

i, Mille Plateaux1, 142. , Gilles Dde la sensation,

σ. 55

s Enjeux du mobhie. Préf. de J. T

i, Mille Plateaux1, 142

ξανασχεδιαε αυτό τον τδεν είναι στο πρωταρβατική ιδέαατο παράδεο πλοήγησηςητική μηχανήστήσει, ακόμυάζει κάτι αλμια νέα μορφε διαμορφητικά σημείαιστορία αλλάτερο της ιστομεσολαβείταλά μέσα απόν ως μέσω

οποίησης ς

στηριοποιείταφικοποίησης»υλεύουν συννα εδάφη, συν, αλλά την αφικοποιείταιτο διάγραχρησιμοπο

τισμούς.

x, Paris :EditionsDeleuze, FrancisParis : Editions

bile : MathématiqT. Desanti (Paris

x, Paris :Editions

στεί7. τρόπο, ούτε

αρχικό α που ειγμα. ς. Το ή δεν μα και ληθινό φή της φώνει α δεν ά αντι ορίας. αι όχι ό τα ω για

και

αι ως »9. Οι νέχεια νεχώς ίδια

ι και αμμα, οιείται

s de s de la

ques, :

s de

6

Στην πιο βασική και ιστορική του ερμηνεία, το διάγραμμα γίνεται κατανοητό ως το οπτικό εργαλείο σχεδιασμένο για να μεταφέρει όσο «περισσότερη πληροφορία που θα χρειαζόταν ολόκληρες μέρες για να αποτυπωθεί στην μνήμη»10. Τα διαγράμματα γίνονται καλύτερα κατανοητά ως αναγωγικές μηχανές για την κατανόηση πληροφορίας.

Μια διαγραμματική αρχιτεκτονική δεν δικαιολογεί τον εαυτό της στη βάση του ενσωματωμένου περιεχόμενου, αλλά από την δυνατότητα του να πολλαπλασιάζει δράσεις και σενάρια. Μια επιθυμητική μηχανή είναι φυσική και σωματική όσο είναι και σημειωτική. Λειτουργεί μέσω της ύλης και όχι του περιεχομένου, μέσω της λειτουργίας και όχι της μορφής.

«Η συγκεκριμένη πληροφορία που περιέχεται στο διάγραμμα απορρίπτεται. Για την αρχιτεκτονική το διάγραμμα αποπνέει μια σιωπηλή ουσία, αποσυνδεδεμένη από ένα ιδανικό ή μια δικαιολογία, που είναι τυχαία, διαισθητική, υποκειμενική, που δεν δεσμεύεται σε μια γραμμική λογική, που μπορεί να είναι φυσική, δομική, χωρική ή τεχνική.»11

Αυτό που είναι πραγματικά σημαντικό στο διάγραμμα για τον Ντελέζ, είναι η δυνατότητα του να αυτό-οργανώνει την ύλη ξεχωριστά από τις ενέργειες και παρεμβάσεις από συνειδητούς παράγοντες. Είναι δηλαδή ένα οργανωτικό μοντέλο που παράγει τα δικά του αποτελέσματα. Με αυτό το σκεπτικό λειτούργησε η επέλαση της έννοιας του διαγράμματος στην «πρωτοποριακή» αρχιτεκτονική της δεκαετίας του 90. Μέσω της εργαλειοποίησης του διαγράμματος,

10 Ben van Berkel and Caroline Bos guest editors, Any 23: Diagram Work, (New York: Anyone Corporation, 1998) 15. 11 Ben van Berkel, Caroline Bos, Diagram Wol, Any 23 (1998)

οριζόμενο με τους όρους της αφαίρεσης, η αρχιτεκτονική θα απελευθέρωνε την πρακτική της από κάθε κριτική.

Το διάγραμμα επέτρεψε λοιπόν, με αυτή την εργαλειακή συνθήκη να δώσει μια νέα ελευθερία στο σχεδιασμό αποκλίνοντας από τις αρχές των τάσεων που αναπτύσσονταν στο κριτικό αρχιτεκτονικό λόγο.

.

Α.5.Η αντιμετώπιση του διαγράμματος στην αρχιτεκτονική τοπίου

Η αρχιτεκτονική τοπίου αντιμετωπίζει μια ασυνήθιστη σειρά από προκλήσεις όσον αφορά τον τρόπο που χρησιμοποιεί το διάγραμμα. Η πρώτη είναι η δυναμική ποιότητα του τοπίου ως μέσο. Τα τοπία είναι ρευστά και οργανικά, με αυτό–οργάνωση και αυτό– αναγέννηση. Είναι σε μια συνεχή ροή , κυριολεκτικά ζωντανά. Τα σχεδιασμένα τοπία δεν ολοκληρώνονται ποτέ, γιατί μεγαλώνουν, ωριμάζουν και φθείρονται.

Μια δεύτερη πρόκληση προκύπτει από το φάσμα κλίμακας με το οποίο ασχολείται η αρχιτεκτονική τοπίου. Πρέπει να αντιμετωπίσει την επιλογή και τη διαχείριση των μεμονωμένων φυτών , καθώς και τις συμπληρώσεις των φυτών, τα οικοσυστήματα και το ευρύτερο «ψηφιδωτό τοπίο»12. Ο σχεδιασμός τοπίου διαμορφώνει τον τρόπο που φυσικά και ανθρωπογενή υλικά συνδυάζονται και διασυνδέονται, και σχεδιάζει και προγραμματίζει επεμβάσεις αναδιαμόρφωσης μεμονωμένων τοποθεσιών, σταυροδρόμια, γειτονιές και πράσινες υποδομές ολόκληρων πόλεων, ενώ η ανάλυση και η πολιτική του τοπίου εκτείνεται σε περιφερικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο ακόμα και κλίμακα. Τα

12 R'IT Fonnan, Land MOSd1CS: The Ecology of Landscapes and Regions, MIT Press (Cambridge. MA), 1996.

7

διαγράμματα τοπίου πρέπει να είναι σε πολλαπλές κλίμακες και να εκτυλίσσονται σε πολλά επίπεδα κατανόησης και εφαρμογής. «Τα σχεδιαστικά και προγραμματικά διαγράμματα στην αρχιτεκτονική τοπίου πρέπει να αγκαλιάσουν την προσωρινότητα της καθημερινότητας ,και της παροδικότητας, των κύκλους της ζωής., της καθίζησης και της διάβρωσης, της ζωής και του θανάτου. Τα διαγράμματα πρέπει να συλλάβουν το εφήμερο και το παροδικό».13 Το διάγραμμα είναι ένα μέσο για την απλούστευση ή την σύλληψη εννοιών, και διακρίνεται από την αφαίρεσή του, αλλά πρέπει να παραμένει οπτικά προσβάσιμο και κατανοήσιμο ώστε να είναι χρήσιμο.

Ο James Corner14 υποστηρίζει ότι η αναπαράσταση είναι αναλυτική και παραγωγική ταυτόχρονα, και ότι τα διαγράμματα εκφράζουν αυτόν τον διττό χαρακτήρα. Τα αναλυτικά διαγράμματα διαδραματίζουν οργανωτικό ρόλο στο σχεδιασμό, μέσω της εξήγησης που παρέχουν για την γένεση ενός τοπίου, τόπου ή έργου και την απεικόνιση των σημερινών συνθηκών ή σχέσεων, και προβάλλοντας το προοριζόμενο μέλλον μέσω της προβολής του σχεδιασμού. Η Elizabeth Meyer έχει επισημάνει τον τρόπο που οι πρώτοι διαμορφωτές της αρχιτεκτονικής του τοπίου στη Βόρεια Αμερική κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα , όπως ο Frederick Law Olmsted ήταν ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι στη ιδιαιτερότητα του κάθε τοπίου, τη γεωλογία του, τη γεωμορφολογία του και την οικολογία του, και

13 Diagrams in landscape architecture, Jacky Bowring and Simon Swaffield, The Diagram of Architecture, AD Reader, January 2010, Wiley, p.142‐151 14 Ο James Corner είναι αρχιτέκτονας τοπίου και θεωρητικός με μεγάλο έργο. Είναι ο υπεύθυνος του Γραφείου Field Operation που εδρεύει στο Νέα Υόρκη.

χρησιμοποιούσαν μια ποικιλία γραφικών συσκευών για να αρθρώσουν τις ποιότητες του κάθε τόπου15. Αυτή η διαγραμματική προσοχή στην υλική γένεση του τοπίου εξακολουθεί να εκφράζεται στη μοντέρνα και σύγχρονη πρακτική και παρουσιάζεται στην οικολογική μέθοδο σχεδιασμού του Ian McHarg. Με τη λεγόμενη προσέγγιση «κοσκίνισμα», χρησιμοποιεί μια στρωματική ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης για να δημιουργήσει ένα κατάλληλο σωρευτικό χάρτη ως τη βάση για τις σχεδιαστικές και προγραμματικές επεμβάσεις.16

Ο Corner σημειώνει τρείς προκλήσεις στην αναπαράσταση του τοπίου που θα αναλυθούν παρακάτω:

_ την απεραντοσύνη του αλλά την ευρισκόμενη χωρητικότητα του

_ τη προσωρινότητα της εμπειρίας και του μέσου

_ την υλική αφή

Β _ Ο Θεωρητικός λόγος του James Corner

Οι θεωρητικές προτάσεις του Corner ξεκινάνε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 με δύο κείμενα που δημοσιεύονται στο Landscape Journal. Στο πρώτο κείμενο με τίτλο “Discourse on Theory 1 : Sounding the Depths – Origins,Theory and Representation”, ο Corner παρείχε μια χρήσιμη σύντομη ιστορία

15 E. Meyer, Site Citations, στο Burns and Kahn, Site Matters. 16 Ian McHarg, An Ecological Design Method, Landscape Architecture, 1967, Ian McHarg, Design with Nature, Doubleday, (New York) 1969

8

της φιλοσοφίας της επιστήμης ως ένα εννοιολογικό τρόπο αφήγησης της αρχιτεκτονικής τοπίου.. Στο “Discourse on Theory 2 : Three Tyrannies of Contemporary Theory and the Alternative of Hermeneutics” επεδίωξε να σκιαγραφήσει μια σύγχρονη φιλοσοφία για την αρχιτεκτονική τοπίου, βασιζόμενη και δανειζόμενη από την ερμηνευτική , τη μελέτη της ερμηνευτικής των κειμένων. Η ερμηνευτική σε αντίθεση με επιστημονικούς ισχυρισμούς για αντικειμενικότητα ασχολείται με την υποκειμενικότητα και την κατασκευασμένη τοποθεσία του νοήματος. Ο Corner εξηγεί ότι στην εφαρμογή της στις τέχνες η ερμηνευτική σχετίζεται με την εξήγηση του κειμένου (ερμηνεία και επεξήγηση) και στα πιο γενικά προβλήματα της έννοιας και της γλώσσας. Η ερμηνευτική κατ’ ανάγκη περιλαμβάνει σκέψη και δεν μπορεί να αναχθεί σε κανένα τεχνικό ή μεθοδικό κανόνα.

Καθώς ένας αρχιτέκτονας τοπίου είναι υπεύθυνος για την πράξη της ενσωμάτωσης ερμηνειών της ζωής και του κόσμου, χρήσιμη είναι η προσοχή στις ερμηνευτικές δομές και διαδικασίες. Πράγματι ο κήπος είναι ένα πλούσια ερμηνευτικό τοπίο που ενσωματώνει βαθιές ερμηνείες του χώρου, του τόπου και του χρόνου. Η ερμηνευτική βρίσκει ένα συμπλήρωμα στην αρχιτεκτονική τοπίου, επειδή και οι δύο επιδιώκουν να κατανοήσουν και να εξηγήσουν την απόσταση του υποκειμένου/αντικειμένου, ένα χάσμα που χαρακτηρίζει της δυτικές επιστημονικές, φιλοσοφικές και περιβαλλοντικές παραδόσεις. Ωστόσο σε αντίθεση με την αρχιτεκτονική τοπίου του μοντερνισμού που υπερφόρτιζε το σχεδιασμό με θετικιστικές μεθοδολογίες, η ερμηνευτική προσέγγιση του τοπίου του Corner, , στην οποία η υποκειμενικότητα του συγγραφέα εμπλέκεται, είναι μεταφορική και ρητορική .

Β.1.Ένα ασαφές και εξαρτημένο σύμπλεγμα ιδεών.

Η ερμηνευτική , κατά την εκτίμηση του Corner, δεν ενδιαφέρεται μόνο κατά πόσο ένας συγγραφέας και ένας διερμηνέας βρίσκονται και εξαρτώνται στον χρόνο και τόπο τους, αλλά επίσης ερμηνεύει κάθε συγκεκριμένη λειτουργική πολιτιστική παραγωγή ως τμήμα και προϊόν της ενταγμένη στην παράδοσή της. Μια ερμηνευτική αρχιτεκτονική τοπίου είναι ενσυνείδητα «τοποθετημένη στο χώρο-χρόνο και στην παράδοση, και είναι εξίσου σημαντική για την αναβίωση ή ανανέωση όσο είναι και για την εφεύρεση». Για τον Corner η διασταύρωση της παράδοσης και της σύγχρονης εποχής μπορούν να δημιουργήσουν «νέες αρθρώσεις εννοιών»17.

Η έννοια της ερμηνευτικής του τοπίου του Corner τοποθετείται ανάμεσα στους δύο πόλους που κυριάρχησαν στον λόγο για τον αστικό σχεδιασμό στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μεταξύ ενός νέου συντηρητικού μεταμοντερνισμού από τη μια, και της αποδόμηση από την άλλη. Το 1991, ο Corner πιστός στη ερμηνευτική θεωρία του εγγράφεται στο πλαίσιο του Κριτικού Τοπικισμού. Αναφέροντας τον Kenneth Frampton, που όρισε τον Κριτικό τοπικισμό ως την αντίσταση προς και τη μεσολάβηση του διεθνούς προς το τοπικό, ο Corner επεξεργάζεται τη κριτική του διάθεση μέσω τριών περιοχών θεωρίας και πράξης. Η πρώτη, η «Κριτική Αντίσταση», εμπλέκει τη γνώση και τον ακτιβισμό κάποιου μέσα στη πολιτική τάξη που γενικώς ορίζει το συλλογικό τοπίο μας. Στη θεωρία, ο κύριος στόχος της αντίστασης είναι στοχευόμενη προς την τεχνικό- επιστημονική σκέψη. Η δεύτερη είναι 17 Corner, J (1991) A Discourse on Theory II: Three Tyrannies of Contemporary Theory and the Alternative of Hermeneutics, Landscape Journal, v 10,, σ. 129

9

η «Κριτική Συνέχεια», ο μάλλον προσεκτικός τρόπος σχεδιασμού πρωτοτυπίας μέσω της παράδοσης. Τρίτον, η έννοια του Corner για το «Κριτικό Γίγνεσθαι», απορρίπτει την μαζική παραγωγή της αρχιτεκτονικής τοπίου ως μια σχετικώς άσκοπη, απολιτική, βιομηχανία υπηρεσιών και προάγει μια αυτό-συναίσθηση των μεθόδων σύλληψης, αναπαράστασης και σχεδιασμού.18

Β.2.Για μια κριτική αρχιτεκτονική του τοπίου,

Για να προσπαθήσουμε να τοποθετήσουμε την ιδέα του Corner για μια κριτική αρχιτεκτονική του τοπίου, αξίζει να σημειώσουμε, ότι το 1986 ο Frampton, φτάνει στο σημείο να λέει ότι μια πολιτισμική κριτική αρχιτεκτονικής τοπίου θα διαδοθεί από μια «τάξη αντίσταση στην πολιτισμική κυριαρχία της ηγεμονικής εξουσίας»19. Αυτή η ηγεμονική εξουσία είναι σχεδόν αμετάβλητα συνδεδεμένη με την πανταχού παρούσα κατάσταση του πολιτικού και οικονομικού διεθνισμού από τη μια και τον αισθητικό μοντερνισμό από την άλλη. Για τον κριτικό τοπικιστή και τα δύο είναι συνδεδεμένα με την ομογενοποίηση. Όπως σχηματοποιείται στον εικοστό πρώτο αιώνα, είναι συζητήσιμο αν ο διεθνισμός είναι το μέσο της ομογενοποίησης .

Ο Corner δίνει έμφαση στο κριτικό έναντι του τοπικού και θα εγκαταλείψει την αισθητική της αίσθησης ενός τόπου εξ ολοκλήρου. Εναλλακτικά, ο Corner στρέφει την προσοχή στις πιο θεμελιώδες δομικές αρχές ενός τόπου, ψάχνοντας να εφαρμόσει ισχυρή εφευρετικότητα σε αυτό το επίπεδο.

18 J. Corner (1991), Critical thinking and landscape architecture, Landscape Journal, Vol. 10, P. 162 19 Frampton K. (1986) Towards a critical Regionalism: Six Points for an Architecture of Resistance

Β.3.Οικολογία και τοπίο ως παράγοντες δημιουργικότητας

Ο Corner σε ένα δοκίμιο του 1977 με τίτλο, Ecology and Landscape as Agents of Creativity”, διερωτάται πως η δημιουργικότητα της αρχιτεκτονικής τοπίου , εμπλουτίζει και ενημερώνει την οικολογική ιδέα «στην φαντασία και υλική πρακτική ενός ανθρώπου»20. Ενσωματωμένο στο ερώτημα αυτό είναι το πλαίσιο της επακόλουθης συζήτησης, δηλαδή ότι η οικολογία είναι τόσο ύλη όσο και έννοια. Καταρρέοντας το χάσμα φύσης/ πολιτισμού, ο Corner υποστηρίζει ότι η ανθρώπινη δημιουργικότητα και τα οικοσυστήματα μοιράζονται την ίδια τάση προς μια αυξημένη «διαφοροποίηση, ελευθερία και πλούτο ενός ποικιλότροπα αλληλεπιδρώντος συνόλου»21. Η αναγκαστικά σύνθετη σκέψη του Corner για την οικολογία συσχετίζεται με το δημιουργικό δυναμικό των σύγχρονων επιστημονικών μεταφορών. Διαφοροποίηση, αστάθεια, απροσδιοριστία και αυτό- οργάνωση είναι έννοιες που γίνονται απελευθερωτικές και γόνιμες οικολογικές μεταφορές για δημιουργικές σχεδιαστικές διαδικασίες. Φτάνει στο σημείο να προτείνει πως «ομοιότητες μεταξύ οικολογίας και δημιουργικής μετάλλαξης είναι ενδεικτικές μιας εναλλακτικής μορφής αρχιτεκτονικής τοπίου, μιας μορφής όπου προϋπάρχουσες συμβάσεις του τρόπου κατοίκησης και συσχέτισης των ανθρώπων με τη γη, τη φύση και του τόπου αμφισβητούνται, και οι πολυμεταβαλόμενες πλευρές της ζωής απελευθερώνονται για άλλη μια φορά μέσω της εφεύρεσης»22. Προς τούτο, η αρχιτεκτονική τοπίου καλείται να αναπτύξει

20 Ecology and Landscape as Agents of Creativity, σ.81‐108, 88 21 Ecology and Landscape as Agents of Creativity, σ.100 22 Ecology and Landscape as Agents of Creativity, σ.82

10

μια δημιουργική σχέση με την οικολογία έτσι ώστε να εκμεταλλευτεί τη «δυναμική που μπορεί να ενημερώσει πιο ουσιαστικές και πολιτιστικές πρακτικές σε σχέση με τις απλά βελτιωτικές , αντισταθμιστικές, αισθητικές ή εμπορικά προσανατολισμένες».23

Ο Corner εντοπίζει τότε το πρόβλημα ότι η δημιουργικότητα στην αρχιτεκτονική τοπίου έχει πολύ «συχνά μειωθεί σε πρόβλημα με περιβαλλοντικές διαστάσεις και αισθητική εμφάνιση»24. Η σύνδεση της οικολογίας με την δημιουργικότητα και με τη σειρά της, της δημιουργικότητας με βαθμούς εργαλειοποίησης έχει καθυστερήσει.

Γ_Η πρόταση των Field Operation για το Fresh kills:

Γ.1.Η περιοχή του Fresh Kills ως χώρος υγειονομικής ταφής

Η ιδέα για το ΦΚ ως χώρο ταφής σκουπιδιών ξεκίνησε από τον επίτροπο για τα πάρκα της πόλης της Νέας Υόρκης,Robert Moses, που είχε οραματιστεί τη χρήση απορριμμάτων ως θεμέλια του συστήματος προσέγγισης της γέφυρας Verrazano-Narrows (που θα κατασκευαζόταν ανάμεσα στο νησί Staten και στο Brooklyn). Σε μια αναφορά στο δήμαρχο Impellitteri το 1951, ο Moses υποστηρίζει ότι ο χώρος υγειονομικής ταφής Fresh Kills αναπαριστά «όχι μόνο ένα τρόπο διάθεσης των απορριμμάτων της πόλης μα αποτελεσματικό, υγιεινό και αρεστό τρόπο εν αναμονή ενός κτιρίου αποτέφρωσης»25. Για τον Moses αυτός ο υγειονομικός χώρος ήταν

23 Ecology and Landscape as Agents of Creativity, σ.82 24 Ecology and Landscape as Agents of Creativity, σ.82 25 Fresh Kills, landfill report, November 1951

«η καλύτερη ευκαιρία για κοινοτικό προγραμματισμό σε αυτή τη πόλη»26. Τα αρχικά σχέδια για το γήπεδο αυτό ανέφεραν πως τα απορρίμματα θα πετάγονταν εκεί μόνο για πέντε χρόνια. Αλλά καθώς η υπόλοιπη Νέα Υόρκη αναπτυσσόταν και μεγάλωνε, οι χώροι υγειονομικής ταφής στους άλλους τέσσερις δήμους άρχισαν να κλείνουν. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 80, το Fresh Kills ήταν η μοναδική επιλογή ολόκληρης της πόλης .

Το Fresh Kills παρέμεινε ανοικτό μέχρι τον Μάρτιο του 2001 κλείνοντας περίπου 50 χρόνια λειτουργίας. Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την μετατροπή του σε οικολογικό πάρκο είχε ήδη ξεκινήσει με έξι διεπιστημονικές ομάδες να συμμετέχουν. Οι Field Operation που κέρδισαν το διαγωνισμό συνεργάζονται πλέον ενεργά με το τμήμα πολεοδομίας του Δήμου της Νέας Υόρκης καθώς και με άλλες ενεργές ομάδες για να δημιουργήσουν ένα τρόπο εργασίας που θα οδηγήσει την ανάπτυξη του έργου για τα επόμενα τριάντα χρόνια.

Εικ: 5. Η κλίμακα του Fresh Kills από ψήλα

26 Fresh Kills, landfill report, November 1951

11

Λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος του τοπίου του Fresh Kills, αναγνωρίζουμε τρείς πτυχές που συμβάλλουν στην πολυπλοκότητά του: τον ιστορικός του ρόλος ως χώρο υγειονομικής ταφής, τη χωροθέτησή του στον αστικό ιστό και τους υγροτόπους του. Το βασικό θέμα που τίθεται είναι η κατασκευή της ταυτότητας του πάρκου με τρόπους που να αποδέχονται και να επιτρέπουν την ποικιλότητα. «Η αναδίπλωση μιας πολλαπλότητας φυσικών και κοινωνικών αναγκών – από πολλαπλές οικολογίες έως πολλαπλές περιφέρειες- σε ένα τοπίο είναι ένας τρόπος επιβεβαίωσης της ανομοιογένειας της» 27. Αυτή η ετερογένεια, στηρίζει ελαστικά κοινωνικά και φυσικά τοπία, και υποδηλώνει την κατασκευή μιας ταυτότητας που δεν βασίζεται σε μια μοναδική συνολική εικόνα για το πάρκο. Η αντίδραση δεν είναι ως προς την συνολικότατα ή ολότητα αλλά μάλλον ως προς τη δυναμικότητα μιας διασύνδεσης ανόμοιων και πολυδιάστατων στοιχείων ενός τοπίου και ενός προγράμματος χωρίς την πτώση τους σε μια μονολιθική ταυτότητα.

Το τοπίο του Fresh Kills, με το μέγεθος και τη πολυπλοκότητα κατανόησης του, λειτουργεί ως ένας καταλύτης σε προσεγγίσεις που αμφισβητούν το παραδοσιακό τοπιακό σχεδιασμό. Αυτή η αμφισβήτηση συμβαίνει ιδιαίτερα όσον αφορά το κυρίαρχο παράδειγμα σχεδιασμού , που αναπτύσσεται στη Βόρεια Αμερική τον 19ο αιώνα , με ρίζες στην αγγλική κυποτεχενία του 18ου αιώνα. Παρουσιαζόμενα ως αντίθεση στη πόλη και ως αντίδοτο στον αγχωτικό και τεχνητό αστικό τρόπο ζωής οι ομαλές επιφάνειες, το λιτό πρόγραμμα και τα φυσικώς αρμονισμένα στοιχεία του περιβάλλοντος, το παραδοσιακό πάρκο είναι ένα ανεπαρκές

27 Matrix L landscape :Construction of Identity y in the L rage Park, Linda Pollak, σ.87

παράδειγμα μέσω του οποίου μπορεί να σχεδιαστεί το πάρκο Fresh Kills.

Γ.2. Χρησιμοποιώντας νέα πλαίσια εργασίας

Οι έξι ομάδες που συμμετείχαν στο σχεδιασμό ακολούθησαν διαφορετικές πορείες για να αναπτύξουν ένα αισθητικό και περιβαλλοντικό πρόγραμμα για το τοπίο. Η πιο επιτυχής πρόταση του διαγωνισμού προτείνει πλαίσια εργασίας (Frameworks) μέσω των οπίων διευθύνονται οι διαφορετικότητες των καταστάσεων του τοπίου ως διαδικασίες άσκησης της ιδιαιτερότητάς τους, παρά ως προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν σε ένα αφαιρετικό επίπεδο. Τέτοια πλαίσια επιτρέπουν την αποδοχή μετατοπιζόμενων ταυτοτήτων και την αδυναμία πλήρους ελέγχου ή ορισμού ενός τοπίου.

12

Εικ 6: διάγραμμα ιστορικής διαστρωμάτωσης και υποδομών

Η έκταση της περιοχής, σχεδόν τέσσερις φορές το Central Park, έχει πολύ σημαντική επίπτωση στο περιβάλλον του με οικολογικούς όρους κυρίως εξαιτίας των υγροτόπων του καθώς αυτοί φιλοξενούν μια μεγάλη ποικιλομορφία ζωντανών συστημάτων. Η τοποθέτησή του στις εκβολές του ποταμού Hudson τονίζει τη σημασία του μεγέθους του. Η περιοχή συνορεύει στα δυτικά με το στενό ποταμό Arthur Kill, που χωρίζει τη Νέα Υόρκη από το New Jersey. Στα ανατολικά είναι η ζώνη πράσινου του Staten Island, που αποτελεί

2800 στρέμματα συνδεδεμένων φυσικών περιοχών.

Το οικόπεδο συμπλέκεται και με ένα σημαντικό αστικό τοπίο ποικίλων πυκνοτήτων και τυπολογιών κατοίκησης, βιομηχανίας και ανάπτυξης. Συνορεύει με τις δεξαμενές πετρελαίου του βιομηχανοποιημένου θαλάσσιου μετώπου του New Jersey στη Δύση, γειτονιές κατοίκησης, ενώ διασχίζεται και από μια μεγάλη οδική αρτηρία.

Η μικρή απόσταση του πάρκου από τις τέσσερις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της Νέας Υόρκης, το κάνει αναποφεύκτως ένα αστικό πάρκο. Η ανάπτυξή του συνδέεται με την αποκέντρωση αναπτυξιακών επενδύσεων από την πόλη, που συνδέονται με τρέχουσες διαδικασίες αστικοποίησης της περιοχής. «Το «Lifescape» προτείνεται ως ένα αστικό πάρκο με έντονη τη χρήση της αναψυχής και της εκπαίδευσης από κατοίκους της Νέας Υόρκης, καθώς και τους κατοίκους των παρακείμενων γειτονιών που υπέμεναν την προηγούμενη ταυτότητα του πάρκου ως χώρου υγειονομικής ταφής».28

Το νικητήριο σχέδιο των Field Operation «Lifescape», περιγράφεται στις πινακίδες του διαγωνισμού ως «μια μήτρα ανασύστασης ποικίλων μορφών ζωής και εξελισσόμενων στρατηγικών»29. Αυτή η μήτρα υποστηρίζει την ενσωμάτωση φυσικού σχεδιασμού με γεωλογικές, υδρολογικές και βιολογικές διαδικασίες σε πολλαπλές κλίμακες. Τα χωρικά πλαίσια της πρότασης 28 Matrix L landscape :Construction of Identity y in the L large Park, Linda Pollak, σ.97 29 Αναφορά στις πινακίδες της πρότασης των Field Operation ; http://www.nyc.gov/html/dcp/html/fkl/fkl2_1.shtml

13

από νήματα, νησιά/ συμπλέγματα και στρώματα μπορούν να κατανοηθούν ως το μέσο μιας ρευστής εργαλειοθήκης οικολογικών συστημάτων, που επιτρέπουν την αλληλεπίδραση προγραμματικών, πολιτιστικών, και φυσικών στοιχείων ώστε να δημιουργηθεί ένα σύνθετο περιβάλλον.

Εικ 7: το διάγραμμα με τα νήματα, τα νησιά και τα στρώματα

Καθεμία από τις τρείς ομάδες στοιχείων – νήματα, νησιά, στρώματα- λειτουργεί ως μια στρατηγική, μια εικόνα και μια μηχανή αναπαράστασης. Κάθε ομάδα στοιχείων αποτελεί μια μήτρα καθώς γίνεται μια νέα κυρίαρχη τυπολογία τοπίου. Κάθε μήτρα έχει τους δικούς τους κανόνες οργάνωσης και τις δικές τις μεταβλητές, που δεν συσχετίζονται υποχρεωτικά με των άλλων δύο. Η πρόταση ομαδοποιεί φυτεύσεις, δραστηριότητες, κτίρια και λοιπές εγκαταστάσεις σύμφωνα με τις τρείς μήτρες, χρησιμοποιώντας τις για να διαπεράσουν τις κατηγορίες, για να κατασκευάσουν νέες ταυτοποιήσεις, βασισμένες σε εσωτερικές διαφοροποιήσεις, για να στηρίξει ένα τύπο

«ακριβούς ανοίγματος»30 που προσφέρει μια δυνατότητα για αλλαγή.

Εικ 8 : διάγραμμα κατοίκησης προγράμματος και κίνησης.

Γ.3. Το παράδειγμα του πλαισίου «νήμα»

Το στοιχείο του νήματος στην πρόταση των Field Operation για την φάση πύκνωσης των αναχωμάτων λειτουργεί σύμφωνα με τη λογική ενός δικτύου θαμνοστοιχιών. Ένας διαχωριστικός φράχτης μπορεί να είναι εξαιρετικά δυναμικός όταν είναι φτιαγμένος από «πρωτοπόρα διαδοχικά είδη»31 , έτσι ώστε να μπορεί να λειτουργήσει ως μια πηγή για είδη για να κινήσει ένα μελλοντικό τοπίο. Μια θαμνοστοιχία ολοκληρώνει τον ορισμό της μήτρας ως «το δεσμευτικό στοιχείο που περιβάλλει και συγκεκριμενοποιεί τα ανεξάρτητα στοιχεία»32.

Στη πρόταση Lifescape το «νήμα» χρησιμοποιείται για να εντοπίσει και να οργανώσει σειρές από δέντρα με ένα τρόπο που εκμεταλλεύεται διαμορφωμένες αναβαθμίδες των αναχωμάτων. Το μεγάλο βάθος στην εξωτερική άκρη του πάγκου στηρίζει τις ρίζες των δέντρων, ενώ ταυτόχρονα ο βάλτος στο εσωτερικό μέρος του πάγκου συλλέγει νερό για ύδρευση. 30 Anita Berrizbeitia, “Scales of Undecidability,” in Julia Czerniak, ed., Downsview Park Toronto (Munich and Cambridge, MA: Prestel and the Harvard University Graduate School of Design, 2002), 116–25. 31 Richard T. T. Forman and Michel Godron, “Matrix and Network,” in Landscape Ecology (New York: Wiley, 1986),, σ. 164‐16 32 Ο.π.

14

Τοποθετώντας τις φυτεύσεις στις βορειοανατολικές πλευρές των αναχωμάτων εκμεταλλεύεται και κάνει ορατό το μικροκλίμα για τη θέσπιση ενός νέου περιβάλλοντος , αποφεύγοντας τους επικρατούντες ανέμους από τα νοτιοδυτικά.

Εικ 9: Διάγραμμα με τα νέα οικοσυστήματα

Έχει μεγάλη σημασία ο ρόλος και η εικόνα του James Corner σε ευρύτερη συζήτηση για το πεδίο της αρχιτεκτονικής τοπίου, που επέτρεψαν στο Fresh Kills να κερδίσει αναγνωσιμότητα και αξιοπιστία, να προσαρμόσει την ρητορική του στη δημόσια διαβούλευση στα χρόνια που ακολούθησαν τον διαγωνισμό. Η ανακατασκευή της ισορροπίας στοιχείων της πρότασης μέσα από αυτή τη δημόσια διαβούλευση είναι ένα βασικό κομμάτι της ανάπτυξης ενός πάρκου τέτοιου

μεγέθους και εμβέλειας, κάτι που οι Field Operation έχουν διαγραμματικά αναπαραστήσει σε άλλους τύπους διαδικασιών.

Γ.4. Όρια και ροές

Μια βασική σχεδιαστική απόφαση για την μετατροπή αυτού του τοπίου σε ένα πάρκο είναι η ενεργοποιήση νέων ροών σε συσχέτιση με ανθρώπινες δραστηριότητες κατά μήκος των ορίων του χώρου. Όπως άλλοι εγκαταλελειμμένοι βιομηχανικοί χώροι , τα όρια ενός χώρου υγειονομικής ταφής τείνουν να είναι δυσλειτουργικές περιοχές , συχνά ένας όγκος από αδιέξοδα με τις πίσω όψεις κτιρίων να κυριαρχούν, μερικώς το αποτέλεσμα της γειτνίασής τους με ανεπιθύμητες τοποθεσίες.

15

Όμως αυτές οι άκρες έχουν σημαντική δυναμικότητα, ως νέα κατώφλια, να συμμετάσχουν και να επηρεάσουν ένα πλήθος αστικού ενδιαφέροντος παράλληλα με την ανάπτυξη του πάρκου. Είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε πως οι κοινωνικές και φυσικές ιστορίες ενός τόπους σε διάφορες κλίμακες έχουν διαμορφώσει τις διαφορές του σε σχέση με το περίγυρό του. Αυτές οι σχέσεις μπορούν να επιτρέψουν τη διατύπωση μιας στρατηγικής για τα άκρα.

κ 10: διάγραμμα ανάπτυξης του πάρκου

Οι Field Operation έχουν σκιαγραφήσει ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο

μ

3

ανάπτυξη για τα επόμενα τριάντα χρόνια. Η φάση

ις

ει

βασισμένο σε φυσικές διαδικασίες, αγροτικές πρακτικές , και κύκλους ζωής φυτών για να αποκαταστήσουν και να ετατρέψουν το υποβαθμισμένο τοπίο στα επόμενα τριάντα χρόνια. Αυτή η στρατηγική εξελίχθηκε από τη πρόταση του διαγωνισμού, όπου μια μήτρα

αναφερόταν σε τρείς φάσεις της πρότασης, η κάθε μια σε διακριτά στάδια, μέσω των οποίων το πάρκο θα «μεγάλωνε», όπως με τη σπορά, τη καλλιέργεια, το πολλαπλασιασμό και την εξέλιξη. Όπως έχει πει ο Corner, σχεδιάζοντας για το Fresh Kills είναι τόσο «σχεδιασμός μιας μεθόδου και μιας διαδικασίας μετατροπής όσο είναι και για το σχεδιασμό συγκεκριμένων τόπων». 3 Καθώς η πρόταση εξελίσσεται, το χωρικό της πλαίσιο τοποθετείται σε τέσσερις φάσεις: σπορά , υποδομές, προγραμματισμός και προσαρμογή.

Οι τρείς πρώτες φάσεις είναι η βασική

προσαρμογής διατηρεί περισσότερες δυνατότητες διαπραγμάτευσης για να ανταποκριθεί στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και περιστάσε .

33 Field Operations project outline, Fresh Kills website, http://www.nyc.gov/html/fkl/ada/competition/ 2_3.html

16

Όπως και στη πρόταση του διαγωνισμού, τρία οργανωτικά συστήματα κατασκευάζουν το μορφολογικό, υλικό και προγραμματικό ύφασμα συ οπ

λ ε σ

ρπό ρω

ε σ ς

στους Field Operation και η διαφοροποίηση

στις προτάσεις τους και της προσέγγισης του δαsκάλο

τ

Mc είναι υ αυ

α ς

ας σικός ος τήμ έπαιζαν ένα

ρόλο σε πολεοδομικό και σχεδιαστικό επίπεδο πριν τον rg ή εθό

σ γ

ν θ τ

ς σε ένα έναυσμα για την αναπαράσταση συμβαίν τ γ

μ

τη

ημ ιώ Α σ

του νολικού τ ίου του Fresh Kills. Η ταυτότητα αυτών των συστημάτων, ωστόσο, έχει αλλάξει σε απάντηση στις διαδικασίες της ανάπτυξης της πρότασης. Η πρώτη είναι μια στρωματική επιφάνεια γρασιδιού, με επτότ ρη υφή τις περιοχές υψηλής χρήσης και αδρότερη στις πιο ήπιες περιοχές. Το δεύτερο σύστημα, είναι τα νήματα, που γίνονται οι κυκλοφοριακοί κόμβοι, και συμπεριλαμβάνουν τους υφιστάμενους και νέους δρόμους, μονοπάτια και διαδ ομές που επιτρέπουν την κίνηση γύρω α το πάρκο σε ολοκλη μένα κυκλώματα έτσι ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να καταλήγουν εκεί από όπου ξεκίνησαν. Το τρίτο σύστημα έχει εξελιχθεί από νησί σ δάσος. Δα ικέ εκτάσεις που επικαλύπτουν το τοπίο, και αναμειγνύουν διαφορετικές ηλικίες κυρίως εγγενών φυτεύσεων. Τα εξωτικά και σπάνια είδη συγκεντρώνονται σε διευθετήσεις σε μορφή σύννεφου..

Δ_ Η διαγραμματική σχεδιαστική προσέγγιση

από τους δασκάλους

Υπάρχει μια διαφορά μεταξύ της προσέγγισης των Field Operation

υ του James Corner, του Ian McHarg, του οποίου το ¨Design with Nature¨ εισήγαγε μια μέθοδο ανάλυσης ου τοπίου που συνέβαλε στην κατανόηση της διαστρωμάτωσης διαφορετικών παραμέτρων στο σχεδιασμό ενός τοπίου. Το ελάττωμα στη μέθοδο του Harg η χρήση το τής της ανάλυσης ως υποκατάστατης για θέματα σχεδιασμού. Η προσέγγιση των Field Operation συνεχίζει πέρα από την από την επίλυση προβλημάτων ενώ χρησιμοποιεί

ορισμένες πό τις ίδιε τεχνικές αναπαράστασης.

Έν βα λόγ που περιβαλλοντικά ζη ατα μικρό

McHa ταν η έλλειψη μιας μ δου αναπαράστασής του. Η χρήση των χαρτών μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες χωρικής πληροφορίας με συνοπτικό τρόπο και είναι οι προάγγελοι σε μορφές πολλαπλής ανάλυσης πολλαπλών κριτηρίων την αξιολό ηση και λήψη αποφάσεων. Το Design with Nature αναπαράγει μια ανάλυση με σεβασμό στις «κοινωνικές αξίες», με όρους οφελών και κόστους στην κοινωνία, εντάσσοντας παράγοντες της ιστορίας, του νερού, της άγριας φύσης, του σκηνικού, της αναψυχής, της κατοικίας, τω εσμών και ης αξίας γης. Κάθε παράγοντας ή αξία αντιπροσωπεύεται από ένα διαφανή χάρτη , με τις πιο σκοτεινές περιοχές να αντιπροσωπεύουν τα σημεία με τη μεγαλύτερη αξία. Υπέρθεση των διαφανειών πάνω στον αρχικό χάρτη δείχνει ότι οι πιο σκοτεινές περιοχές έχουν τη μεγαλύτερη συνολικά κοινωνική αξία, ενώ οι πιο ελαφριές τη λιγότερη. Η κοινωνική αξία στο σύνθετο χάρτη συγκρίθηκε στη συνέχεια με παρόμοιους χάρτες γεωλογικών και άλλων παραγόντων.

Η μετατροπή μιας μήτρας από εργαλείο ταξινόμησης μιας πολυπλοκότητα

ει σ ην πρόταση ια το Fresh Kills των Field Operation μέσω πολλαπλών τεχνικών αναπαράστασης, ε μια έμφαση στο διάγραμμα και το κολάζ παράγοντας ένα πεδίο σε ένταση που ενεργοποιεί στοιχεία που προκύπτουν από μήτρα. Ο κατάλογος των συστατικών, ή τα συστήματα τοπίου εκπροσωπούνται σε εικόνες όπου η ένταση μεταξύ των μερών διατηρεί το βάρος των επιμέρους σ ασ ν. υτή η προ έγγιση ενεργοποιεί την απεικόνιση με ένα τρόπο

17

βασισμένο στο διάγραμμα, όπου η σχέση μεταξύ αυτών των στοιχείων, γίνεται δυναμικά κατανοητό μέσω των πολλαπλών σημείων δέσμευσης που παρουσιάζει ένα κατασκευασμένο χωρικό κολάζ.

εικ 11: γενική κάτοψη του πάρκου

18

Ε_ Συμπερασματικά

ι τεχνικές του διαγράμματος μπορούν να αναγνωρίσουν τα υπάρχοντα στοιχεία τόπου, ως ένα τρόπο ν ια α

ε

ε

α μ

του υψηλού και της χρήσης μιας μήτρας στο σχεδιασμό ενός έ

ε υ πλ η κότ

Ο

και την ιστορία ενόςα ενταχθεί σε μ ήδη στικοποιημένη

κατάσταση και όχι σε καθαρό πλασματικό τοπίο. Κάθε στοιχειό έχει την δική του δύναμη και δυναμική, που μπορεί να ξεδιπλωθεί με τους δικούς του χωρικούς και χρονικούς όρους. Με άλλα λόγια, πυκνώνει και δυναμώνει το επίπεδο αναπαράστασης μέσω αυτής της επικάλυψης, που περιλαμβάνει επίσης διαφορ τικές χρονικότητες. Τα νήματα, οι στρωματοποιήσεις και τα δάση της πρότασης των Field Operation είναι υλικά. Μια μήτρα που είναι υλική και ταυτόχρονα διαγραμματική παρέχει ένα τρόπο προσέγγισης του σχεδιασμού του εδάφους , ή ενός εδαφικού σχεδιασμού του τόπου, αναγνωρίζει την εν δυνάμει πολυπλοκότητά της (δηλαδή την εσώτερη διαφοροποίησή της) απαγορεύοντας μια αντίληψη του εδάφους ως μοναδικής

προέλευσης ή φυσικής βάσης. Ο όρος μήτρα στο συγκεκριμένο παράδειγμα μπορεί να υποκαταστήσει τον όρο έδαφος με ένα τρόπο που επενδύει τον όρο έδαφος με μια πολλαπλότητα και μια απήχηση που αποκλ ίει την επιστροφή του σε ένα απλό φόντο. Επίσης, η μήτρα έχει ταυτόχρονα μι κατασκευασ ένη και μια φυσικότροπη αίσθηση. Δεν μπορεί απλά να μειωθεί σε ένα αδρανές υπόβαθρο, εν μέρει διότι ρητά περιλαμβάνει διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων διαδικασιών κύησης ή αλλιώς μορφογένεσης . Όπως τα διαγράμματα που απεικονίζουν τις φάσεις ανάπτυξης του πάρκου δείχνουν πώς τα διαφορετικά οικοσυστήματα του τοπίου θα αναδυθούν και θα νομιμοποιηθούν με το χρόνο.

Η υλικότητα είναι που παρέχει ένα σημείο τομής μεταξύ των εννοιών

ργου. Η υλικότητα σε αυτή την περίπτωση αναφέρεται σε ζωντανά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των πιχειρήσεων του χώρο υγειονομικής ταφής. Στο αίσιο αυτό, υλι ητα δεν μπορεί να κατανοηθεί ως σταθερό αποτέλεσμα μιας διαδικασίας διαμόρφωσης από τη μια , και ως ένα σταθερό αντικείμενο αναφοράς σε μια αντιληπτική δράση από την άλλη. Η έννοια της υλικότητας επανεγράφεται με μεγαλύτερες διαδικασίες, όχι μόνο με χωρικούς όρους αλλά και χρονικούς, συμπεριλαμβανομένης ων της εντροπίας, σύμφωνα με την οποία μια υλική έκφραση σχετίζεται σε κύκλους μεγαλύτερων χρονικών καρέ και μια προϋπόθεση συνοχής που περιλαμβάνει διαδικασία φθοράς αλλά και ανάπτυξης. Τα υλικά, συνήθως αναφέρονται ως άψυχα είτε επειδή έχουν εξαχθεί από ένα κύκλο της φύσης ή επειδή είναι το υποπροϊόν διαδικασιών παραγωγής. Αυτή η επανεξέταση της υλικότητας συνδέεται με μια διαφορετική αντίληψη του χρόνου, συμπεριλαμβανομένων των ροών, των κατευθύνσεων και των ρυθμών. Σε ένα πλαίσιο σχέσης υποκειμένου-

19

αντικειμένου, σημαίνει ότι το αντικείμενο δεν είναι σταθερό, γιατί και αυτό είναι κομμάτι διαδ κασιώ ανάπτυξ και φθοράς.

Πάνω σε αυτή τη έννοια της υλικότητας ο Alex Wall περιγράφ

ι ν ης

ει το νέο ‘αστικό τοπίο’ ως «ένα καταλυτικό γαλάκτω α

τι

σ

ύ του αστικού τοπίου βασίζεται σε νέες αστικές συνθήκες τοπιακότητας και διακίνη

μα, μι επιφάνεια που κυριολεκτικά ξεδιπλώνει γεγονότα στο χρόνο».34 Ο Wall εξηγεί ό οι στρατηγικές σχεδιασμού είναι ‘μέσα ή εργαλεία, για το ξεδίπλωμα νέων αστικών συνθηκών , σχεδιασμένες όχι τόσο για την εμφάνιση και την αισθητική όσο για τις υποκινητικές και δομικές ικανότητές τους’. Συνεχίζει εξηγώντας ότι αυτό το νέο αστικό τοπίο γίνεται καλύτερο κατανοήσιμο ως «η λειτουργική μήτρα συνδεόμενων ιστών που οργανώνουν όχι απλά αντικείμενα και τον χώρο αλλά και τις δυναμικές διεργασίες και τα γεγονότα που κινούνται ανάμεσά τους. Αυτό είναι το τοπίο ως μια ενεργή επιφάνεια, δομώντας τις συνθήκες για νέες σχέσεις και διαδράσεις ανάμεσα στα στοιχεία που συγκρατεί»35. Μας υπενθυμίζει ότι οι στρατηγικές σχεδιασμού πρέπει «να στοχεύουν όχι μόνο προς φυσικές αλλά και κοινωνικές και πολιτισμικές μεταμορφώ εις , λειτουργώντας ως οικολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες.»

Η λογική του Wall για την αντίληψη του σχεδιασμο

σης του κεφαλαίου, των αγαθών και του κόσμου. Είναι συνθήκες τοποθετούμενες σε αντιδιαστολή με τη παραδοσιακή επιθυμία

της νας

ν. ν ε

ύς

υ α τελικά ξεκινάνε ή

καταλήγουν στο έδαφος, οπότε το τοπίο είναι η υποδομή

τ σ , ώ

νε η

ά

34 Wall, A (1999) Programming the Urban Surface in Recovering Landscape: Essays in Contemporary Landscape Architecture, Corner, J (Ed), Princeton Architectural Press: New York, I' 23 3‐249. 35 Wall, A (1999) Programming the Urban Surface in Recot't'rillg Landscape: Essays in Contemporary Landscape Architecture, Corner, J (Ed), Princeton Architectural Press: New York, I' 23 3‐249.

της αρχιτεκτονικής τοπίου για την εδαφική προσέγγιση, τον προσανατολισμό και την τοποθεσία. Για τον Wall, οι αποπροσανατολιστικές συνθήκες του ύστερου καπιταλισμού έχουν διαμορφώσει μια μετατόπιση εικό της πόλης από όρους χωρικών μορφολογιών, σε ένα δυναμικό σύστημα ροώ Σε α τιδιαστολή μ τις πλατείες, τα πάρκα και τις γειτονιές που ακολουθούν κλασσικές ή παραδοσιακές γραμμές ,που ενδιέφεραν τους αδερφο ς Krier αλλά και του Νέους Πολεοδόμους, ο Wall μιλάει για την πόλη με όρους δικτυακών ροών, μη ιεραρχημένων ασαφών χώρων, ριζωματικών διαδόσεων.

Η άποψη πο υπερασπίζεται ο Wall είναι ότι όλα τα πράγματ

του μέλλοντος, και όχι απλά το αδρανές ή διακοσμητικό πλαίσιο πάνω στο οποίο τοποθετούνται μηχανισμοί. Η αλλαγή περιλαμβάνει μια μετατόπιση των σχέσεων που διαβάζονται τα αντικείμενα. Αυτή η αλλαγή είναι επηρεασμένη και από την αυξανόμενη πολυπλοκότητα , την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης των αστικών συνθηκών, αλλά προέρχεται και από τον τρόπο με τον οποίο η οικολογία και η φυσική, μας παρουσιάζουν τι σημαίνει διασύνδεση. Αυτή η αντίληψη του σχεδιασμού τοπίου οφείλει περισσότερα στο φου ουρι μό στο πρ ιμο αρχιτεκτονικό μοντερνισμό και στα συστήματα σκέψης από ότι στην ορθόδοξη πρακτική της αρχιτεκτονικής τοπίου των Αγγλικών τοπιακών κήπων, των δημοκρατικών πάρκων, της κηπούπολης. Παρόλο μοντέρνα στο προοδευτικό π ύμα, αντίληψη του σχεδιασμού του τοπίου που αναφέρεται ο Wall είναι αντίθετη στο μοντερνισμό των αρχών του 20ου αιώνα, διότι ευνοεί παρ περιθωριοποιεί το τοπίο. Ίσως αυτό που βλέπουν και προωθούν ο Wall και ο Koolhaas να είναι ο

20

αργοπορημένος μοντερνισμός της αρχιτεκτονικής τοπίου.

Μπορούμε να το τοπίο ως μια μήτρα

υποστηρίξουμε , πως υπηρεσιών είναι

πιθανόν

τίπο ό τ τεχν

ς

κ

αναγωγική και εύκολα υποβαθμιζόμενη σε μια εργαλειακή συνενοχή και σε τα άλλο απ ον ολογικό εξορθολογισμό του κόσμου. Η χρήση του διαγράμματος ως εργαλείο αναπαράστασης μιας εν δυνάμει αλλά και εξελικτικής πραγματικότητας είναι διαφορετική από την υπάρχουσα φιλοσοφία τη αρχιτεκτονικής τοπίου διότι ενθαρρύνει μια θέση του τοπίου που βρίσκεται στην επέ ταση της πόλης και όχι διαλεκτικά απέναντί της. Μιας θέσης όπου το τοπίο έρχεται πλέον να παίξει ένα ενεργό ρόλο στην καθημερινότητα των κατοίκων μιας περιοχής, επικαλούμενη τη ικανότητα της συνεχούς αλλαγής των συσχετισμών. Όλες οι εκφάνσεις του εργαλειακού διαγράμματος επιτρέπουν μια νέα ευκαιρία στο τοπίο καθώς έχει γίνει εφικτή η υπέρθεση πολλαπλών και διαφορετικών πλαισίων υλικότητας.

21

22

ιβλιογραφία: Β

_ Berkel Β. and Bos C., guest editors, Any 23: Diagram Work, (New York: Anyone Corporation,

1998)

_ Berrizbeitia A., “Scales of Undecidability,” στο Julia Czerniak, ed., Downsview Park Toronto

(Munich and Cambridge, MA: Prestel and the Harvard University Graduate School of Design, 2002)

_ Bijlsma L., Deen W., Garrotxmann U., editorial, OASE, No 48 (1998)

_ Bowring J. and Swaffield S., Diagrams in landscape architecture ,The Diagram of Architecture, AD

Reader,( Wiley, January 2010) σ.142-151

_ Châtelet G., Les Enjeux du mobile : Mathématiques, physique, philosophie, (Paris : Seuil, 1993)

_Corner, J. , A Discourse on Theory I: Sounding the Depths - Origins, Theory, and Representation, Landscape Journal, (1990) v 9, σ. 61-78.

_Corner, J., A Discourse on Theory II: Three Tyrannies of Contemporary Theory and the Alternative of Hermeneutics, Landscape Journal, (1991), v 10, σ. 115-133.

_Corner, J Ecology and landscape as Agents of Creativity στο Ecological Design and Planning, Thompson, G and Steiner, F (eds), (John Wiley & Sons: New York, 1997) σ.81-108.

_Corner, J The Agency of Mapping: Speculation, Critique and Invention στο Mappings Cosgrove, D (ed), (Reaktion Books: London, 1999) σ. 113-152.

_ Comer J., Recovering Landscape: Essays in Contemporary Landscape Architecture, Princeton

(University Press New York 1999)

_ Guattari F, Capitalisme et Schizophrénie, tome 2 : Mille Plateaux, (Paris: Editions de Minuit, 1980)

_ Deleuze G, Francis Bacon, La Logique de la sensation, (Paris: Editions de la Différence, 1981)

_ Fonnan R, Land MOSAICS: The Ecology of Landscapes and Regions, (Cambridge. MIT Press

MA),1996.

_ Forman R and Godron M, “Matrix and Network,” στο Landscape Ecology (New York:

Wiley,1986),, σ. 164-16

_ Frampton K. (1986) Towards a critical Regionalism: Six Points for an Architecture of Resistance,

http://www.colorado.edu/envd/courses/envd4114-001/Spring%2006/Theory/Frampton.pdf

_ Fresh Kills, landfill report, November 1951

_ Koolhaas R, “The Downtown Athletic Club”, Delirious New York (London 1978)

_ Koolhaas R, “Revision”, S.M.L.XL., (Rotterdam: 010 Publishers, 1995),

_ McHarg I, An Ecological Design Method, Landscape Architecture, 1967,

_ Meyer E., Site Citations, στο Site Matters:Design Concepts, Histories, and Strategies ,

Carol Burns, Andrea Kahn, (New York Routledge, 2005)

_ Pollak L. “Matrix Landscape: Construction of Identity in the Large Park,” Journal ( 2007), 86-119

_ Field Operations project outline, Fresh Kills website, http://www.nyc.gov/html/fkl/ada/competition/

2_3.html

_ Somol R and Whiting S, Notes around the Doppler Effect and Other Moods of Modernism,

Perspecta, Vol. 33, Mining Autonomy (2002), p. 72-77, http://www.jstor.org/stable/1567298

_ Somol R, “The Diagrams of Matter,” Diagram Work, ANY 23, 1998, p23

_ Somol R, 'Dummy Text, or The Diagrammatic Basis of Contemporary Architecture', Peter

Eisenman, Diagram Diaries, Thames and Hudson (London), 1999, p. 7.

_ Wall, A (1999) Programming the Urban Surface στο Recovering Landscape: Essays in

ContemporaryLandscape Architecture, Corner, J (Ed), (Princeton Architectural Press: New York)

_ Vidler A, Diagrams of Diagrams: Architectural Abstraction and Modern Representation,

Representations, No. 72. (Autumn, 2000), pp. 1-20.

http://links.jstor.org/sici?sici=0734-

6018%28200023%290%3A72%3C1%3ADODAAA%3E2.0.CO%3B2-G

23

Παράρτημα φωτογραφιών:

Εικ1: πρόταση των OMA για το πάρκο της La Villette.

24

Εικ2: πρ

εικ 3: Ά

ρόταση του Tsch

Άλφα γράφημα

humi για το πάρκ

α του Πίρς

κο της La Villett

te

Εικ 4: διάγραμμα VVenn

25

Εικ: 5. Η κλίμακα του Fresh Kills από ψήλα

Εικ 6: διάγραμμα ιστορικής διαστρωμάτωσης και υποδομών

26

Εικ 7: το διάγραμμα με τα νήματα, τα νησιά και τα στρώματα

Εικ 8 : διάγραμμα κατοίκησης προγράμματος και κίνησης.

27

Εικ 9: Διάγραμμα με τα νέα οικοσυστήματα

εικ 10: διάγραμμα ανάπτυξης του πάρκου

28

εικ 11: γενική κάτοψη του πάρκου

29