ΔΙΟΚΛΗΤΙΑΝΟΣ

Προσωπικά στοιχεία

Ο Γάϊος Βαλέριος Διοκλής (22 Δεκεμβρίου 244 - 3 Δεκεμβρίου 311) ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας από το 284 έως το 305.

Γεννήθηκε στη Σάλωνα της Δαλματίας. Καταγόταν από φτωχή οικογένεια.

Τα πρώτα βήματα

Κατετάγη στον στρατό ως απλός στρατιώτης, αλλά γρήγορα ανέβηκε στην ιεραρχία χάρη στην ανδρεία του και στις στρατηγικές του ικανότητες.

Αυτοκράτορας

Οταν ο αυτοκράτορας Νουμεριανός, βρέθηκε δολοφονημένος το 284 στη Νικομήδεια της Βιθυνίας, το στράτευμα αναγόρευσε αυτοκρά-τορα τον Διοκλή, ο οποίος μετονομάστηκε Διοκλητιανός.

Διαρχία και Τετραρχία

● Ο Διοκλητιανός ανέλαβε το βαρύ καθήκον να αναμορφώσει τον διαλυμένο κρατικό μηχανισμό και να κάνει την οικονομία να ορθοποδήσει.

● Συνειδητοποιώντας όμως ότι ένας αυτοκράτορας δεν επαρκούσε για να καλύψει τις ανάγκες όλης της αυτοκρατορίας, παρ' όλο που ήταν απολυταρχικός, μοίρασε την εξουσία αρχικά σε δύο και στη συνέχεια σε τέσσερα κέντρα εξουσίας.

Οι 4 άρχοντες

Ανατολή● Αύγουστος

Διοκλητιανός με έδρα τη Νικομήδεια της Βιθυνίας.

● Καίσαρας Γαλέριος με έδρα το Σίρμιο της Σερβίας.

Δύση● Αύγουστος

Μαξιμιανός με έδρα το Μιλάνο της Ιταλίας.

● Καίσαρας Κωνστάντιος Χλωρός με έδρα τους Τρεβήρους της Γαλατίας.

Διακυβέρνηση

● Ο Διοκλητιανός συγκέντρωσε στο πρόσωπό του όλες τις εξουσίες.

● Ήταν απροσπέλαστος για τους υπηκόους και επέβαλλε την προσκύνηση.

● Υιοθέτησε την τιμητική προσφώνηση “Ζεύς”.

Αλλαγή πολιτεύματος

● Ο Διοκλητιανός μετέβαλε το πολιτικό καθεστώς του Αυγούστου.

● Η Ηγεμονία (Principatus) μεταβλήθηκε σε Απόλυτη Μοναρχία (Dominatus).

● Ο πρώτος πολίτης (princeps) έγινε πλέον απόλυπος μονάρχης (dominus).

Διωγμοί των χριστιανών

● Ο Διοκλητιανός ανακήρυξε τη λατρεία του Δία αποκλειστική και υποχρεωτική θρησκεία της Αυτοκρατορίας. Αρχικά δεν προσπάθησε να επιβάλει τις θρησκευτικές προτιμήσεις του με βίαια μέσα.

● Ο Γαλέριος όμως επέμεινε ότι ο χριστιανισμός έπρεπε να εξαλειφθεί από τη ρωμαϊκή επικράτεια και με την προτροπή του ο Διοκλητιανός κήρυξε διωγμό εναντίον των χριστιανών το 303.

Χρυσά νομίσματα και φόροι

● Τα οικονομικά μέτρα του Διοκλητιανού έφεραν σε απόγνωση τον λαό.

● Το 296 ο Διοκλητια-νος έθεσε σε κυκλο-φορία νόμισμα με σταθερή αξία χρυσού και το επέβαλε σε όλη την επικράτεια καταρ-γώντας τα τοπικά νο-μισματικά συστήματα.

Το έργο του

● Επιθυμώντας την αποκέντρωση ο Διοκλητιανός επεξέτεινε το οδικό δίκτυο, οχύρωσε πόλεις, έχτισε φρούρια στα σύνορα και φρόντισε την κατασκευή δημοσίων κτιρίων τόσο στις επαρχίες όσο και στη Ρώμη.

Απόσυρση και θάνατος.

● Το 305 ο Διοκλητιανός άρρωστος και καταβεβλημένος παραιτήθηκε από το αξίωμά του και αποσύρθηκε στο ανάκτορό του στο Σπάλαθο της Δαλματίας, όπου πέθανε μετά από 8 έτη.

Η αναχρονιστική προσπάθεια του Διοκλητιανού

● Στα 21 χρόνια της παντοδυναμίας του ο Διοκλητιανός πρόσφερε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μια μικρή παράταση ειρηνικής ενότητας, παρ' όλο που τελικά δεν επετεύχθη η αναστροφή της πορείας της προς την παρακμή.

● Ο Διοκλητιανός δεν είχε πρόθεση να επιτύχει την ευημερία των λαών της Αυτοκρατορίας. Προσπάθησε απλώς να ανορθώσει το παρηκμασμένο κράτος υιοθετώντας αναχρονιστικά μέτρα.

Πηγές

● Το Βήμα: Γάιος Αυρήλιος Βαλέριος Διοκλητιανός περίπου 230-313, Ο προπομπός της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

● Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου: Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας