Βιταμίνες

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΕΡΟΣ Α΄

Να γνωρίσουμε τις βιταμίνες.............................................................................σελ. 3

Ταξινόμηση των βιταμινών.................................................................................σελ.5

Πόσο βιταμίνες χρειαζόμαστε............................................................................σελ.5

Ποιοι χρειάζονται περισσότερες βιταμίνες..........................................................σελ.7

Για να είσαστε σίγουροι ότι παίρνετε αρκετές βιταμίνες.....................................σελ.8

Συνθετικές ή φυσικές βιταμίνες........................................................................σελ.12

Τοξικότητα των βιταμινών ...............................................................................σελ.13

ΜΕΡOΣ Β΄

Βιταμίνη Α.........................................................................................................σελ.15

Βιταμίνη Β1........................................................................................................σελ.18

Βιταμίνη Β2........................................................................................................σελ.21

Βιταμίνη Β3........................................................................................................σελ.23

Βιταμίνη Β5........................................................................................................σελ.25

Βιταμίνη Β12.......................................................................................................σελ.28

Φολικό οξύ........................................................................................................σελ.30

Βιταμίνη Η.........................................................................................................σελ.31

Βιταμίνη D.........................................................................................................σελ.32

Βιταμίνη E.........................................................................................................σελ.34

Βιταμίνη K.........................................................................................................σελ.35

Βιταμίνη C.........................................................................................................σελ.36

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Κηπευτικά........................................................................................................σελ. 40

Με συμβουλευτικό και επιστημονικό τόνο η εργασία

αυτή θα προσπαθήσει να ερμηνεύσει μερικές

απορίες γύρω από μια κοινότυπη λέξη : την βιταμίνη.

Θα δοθούν απαντήσεις σε ερωτήματα όπως :

• τι είναι βιταμίνη;

• ποιες είναι οι βιταμίνες;

• πόσο είναι οι ανάγκες μας σε βιταμίνες;

ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

• ποιοι χρειάζονται περισσότερες βιταμίνες;

• πώς θα είμαστε σίγουροι ότι τρώμε αρκετές βιταμίνες;

• χρειαζόμαστε συνθετικές βιταμίνες;

Η εργασία τελειώνει με ένα αφιέρωμα στην αξία

των κηπευτικών.

Να γνωρίσουμε τις βιταμίνες

Πολλοί θα πιστεύουν ότι οι βιταμίνες είναι

θρεπτικές ύλες, ότι δίνουν ενέργεια, ότι

χρησιμεύουν σαν δομικά υλικά του οργανισμού,

ότι παχαίνουν.

Όχι. Δεν είναι αυτός ο ρόλος των βιταμινών.

Δεν καίγονται για να δώσουν ενέργεια αλλά είναι

απαραίτητες για την μετατροπή της ενέργειας. Δεν

είναι δομικά υλικά, αλλά είναι απαραίτητες στον

μεταβολισμό (ανοικοδόμηση και αποικοδόμηση) των συστατικών του οργανισμού.

βιτ. Α 1913 ρετινόληβιτ. Β1 1911 θειαμίνηβιτ. Β2 1933 ριβοφλαβίνηβιτ. Β6 1936 πυριδοξίνηβιτ. Β12 1948 κυανοκοβαλαμίνηβιτ. Β3 1937 νικοτινικό οξύ

1941 φολικό οξύβιτ. Β5 1901 παντοθενικό οξύβιτ. Η 1936 βιοτίνηβιτ. D 1935 εργοκαλσιφερόληβιτ. Ε 1920 τοκοφερόληβιτ. Κ 1939βιτ. C 1928 ασκορβικό οξύ

Ταξινόμηση των βιταμινών

Οι βιταμίνες που είναι διαλυτές στο νερό ονομάζονται υδατοδιαλυτές. Είναι όλες οι

βιταμίνες Β και η C. Οι υπόλοιπες βιταμίνες κατατάσσονται σε μια δεύτερη

κατηγορία τις λιποδιαλυτές βιταμίνες. Είναι οι βιταμίνες Α, D, E, K.

Η γνώση του διαλυτικού μέσου κάθε βιταμίνης είναι πολύ σπουδαία στην έρευνα της

περιεκτικότητας των τροφίμων σε βιταμίνες. Για παράδειγμα σε τρόφιμα που

υπάρχουν λίγα λίπη (π.χ. φρούτα ή λαχανικά) αναμένονται και λίγες λιποδιαλυτές

βιταμίνες. Επίσης, στα λίπη και στα λάδια δεν αναμένονται βιταμίνες Β και C.

Μια χαρακτηριστική διαφορά : οι λιποδιαλυτές βιταμίνες είναι περισσότερο

ανθεκτικές στους τρόπους μαγειρέματος από τις υδατοδιαλυτές.

Πόσο βιταμίνες χρειαζόμαστε;

Από οργανισμό σε οργανισμό οι ανάγκες σε βιταμίνες αλλάζουν. Τα παιδιά

χρειάζονται λιγότερες βιταμίνες από τους μεγάλους. Μόνο σε βιταμίνη D (βιτ.

αυξήσεως) οι ανάγκες των παιδιών είναι διπλάσιες.

Εξάλλου είναι μεγάλη η διαφορά στο να παίρνουμε όσες ακριβώς βιταμίνες μας

χρειάζονται για να προλαβαίνουμε κάποιες αρρώστιες από αβιταμίνωση και στο να

παίρνουμε όσες χρειάζεται για να σφύζουμε από υγεία.

Διάφορες επιστημονικές ομάδες έχουν ορίσει την ελάχιστη ποσότητα βιταμινών που

χρειάζεται ο οργανισμός ώστε να αποφευχθούν αρρώστιες. Όμως στις τιμές αυτές

παρατηρούνται πολύ μεγάλες διαφορές (μέχρι 400%), που δείχνει την έλλειψη

γνώσης πάνω σε αυτό το θέμα.

βιτ. Α 1,5 mgβιτ. Β1 1,5 mgβιτ. Β2 2 mgβιτ. Β6 2 mgβιτ. Β12 0,006 mgβιτ. Β3 20 mgφολικό οξύ 0,2 mgπαντοθενικό οξύ 10 mgβιτ. Η 0,3 mgβιτ. C 75 mgβιτ. D 0,01 mgβιτ. E 30 mgβιτ. K 0,002 mg

Ποιοι χρειάζονται περισσότερες βιταμίνες

Όποιοι προσπαθούν να αδυνατίσουν έχουν πολλές πιθανότητες να τους ληφθούν οι

λιποδιαλυτές βιταμίνες Α, D, E, K εφόσον οι περισσότερες δίαιτες μειώνουν στο

ελάχιστο την ποσότητα των λιπαρών.

Όποιοι χρησιμοποιούν φάρμακα. Οι πιο ευπρόσβλητες βιταμίνες είναι η C, η Β6 και

το φολικό οξύ. Η αντιβίωση καταστρέφει και την χλωρίδα του εντέρου με

αποτέλεσμα τον πλημμελή σχηματισμό των βιταμινών που παρασκευάζονται στον

βλεννογόνο των εντέρων (π.χ. Κ, Β2).

Οι αλκοολικοί. Το αλκοόλ επηρεάζει την απορρόφηση των βιταμινών Β.

Οι καπνιστές. Έχει βρεθεί ότι κάθε τσιγάρο καταναλώνει μέχρι και 25mg βιταμίνη C.

Οι αθλητές και γενικά όσοι μετέχουν σε σκληρή σωματική άσκηση χρειάζονται

αυξημένη ποσότητα όλων των βιταμινών. Ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι για κάθε

μια ώρα τρεξίματος ή αερόβιας άσκησης ο οργανισμός χρειάζεται 1000 mg βιταμίνης

C.

Όποιοι έχουν στρες σε οποιαδήποτε μορφή (άγχος, φόβος, πνευματική ένταση)

χρειάζονται περισσότερο βιταμίνη Β.

Οι ηλικιωμένοι έχουν μεγαλύτερη ανάγκη βιταμινών επειδή η τροφή τους δεν

αξιοποιείται πλήρως από τον γηρασμένο οργανισμό.

Οι δακτυλογράφοι και όποιοι χρησιμοποιούν πολύ τα μάτια τους έχουν μεγαλύτερες

ανάγκες σε βιταμίνη Α.

Οι έφηβοι έχουν αυξημένες ανάγκες σε βιταμίνες Β1, Β2 και C.

Οι εγκυμονούσες χρειάζονται περισσότερες βιταμίνες αφού εκτός από τον εαυτό

τους έχουν να θρέψουν και το παιδί που μεγαλώνει. Τότε ο οργανισμός έχει

περισσότερο ανάγκη βιτ. Β6 και φολικού οξέος.

Για να είσαστε σίγουροι ότι παίρνετε αρκετές βιταμίνες :

Τρώτε πολλά φρούτα και λαχανικά. Όμως προσέχετε να είναι φρέσκα.

Τρώτε περισσότερο ακατέργαστες τροφές. Περιλάβετε στη διατροφή σας συκώτι,

μελάσα, μαγιά μπύρας, ολόκληρο σπέρμα σιταριού, σπέρματα σόγιας, σπανάκι.

Όταν κόβετε τα τρόφιμα φροντίστε να μην παραμένουν για πολύ εκτεθειμένα στον

αέρα. Ο αέρας καταστρέφει κυρίως τις βιταμίνες Α και C.

Για σαλάτες μη κόβετε τα λαχανικά σε πολύ μικρά κομμάτια. Επίσης δημιουργήστε

όξινο περιβάλλον με λεμόνι ή ξύδι για προστασία της βιταμίνης C.

Μην αφήνετε τα τρόφιμα στις ακτίνες του ήλιου. Βλάπτονται οι βιταμίνες Α, Β2, C.

Μην αγοράζετε τρόφιμα που όσο βρίσκονταν στο ράφι του μαγαζιού ήταν

εκτεθειμένα στις ακτίνες του ήλιου.

Μην αγοράζετε κονσερβοποιημένα τρόφιμα.

Έχουν χάσει το 60% των υδατοδιαλυτών βιταμινών. Αποφεύγετε τις αφυδατωμένες

ή αποξηραμένες τροφές. Έχουν χάσει τη μισή ποσότητα βιταμίνης Α. Γενικά

προτιμάτε τις μη εξευγενισμένες τροφές. Για παράδειγμα μαύρο αλεύρι, αγυάλιστο

ρύζι.

Αν πρέπει να χρησιμοποιήσετε επεξεργασμένες τροφές προτιμήστε τις

κατεψυγμένες. Διατηρούν περισσότερα συστατικά από τις κονσέρβες. Όμως

προσέχετε : να τις μαγειρεύετε κατευθείαν από την κατάψυξη. Διαφορετικά θα χαθεί

μέχρι και η μισή ποσότητα της βιταμίνης C κατά τη διάρκεια της απόψυξης.

Όσο είναι δυνατόν μη μουσκεύετε τα τρόφιμα πριν το μαγείρεμα. Το νερό διαλύει και

παρασύρει τις υδατοδιαλυτές βιταμίνες, τα ανόργανα άλατα και τα ιχνοστοιχεία που

είναι διαλυτά στο νερό. Χρησιμοποιείτε στο μαγείρεμα όσο το δυνατόν λιγότερο

αλάτι.

Μην πετάτε το νερό μέσα στο οποίο βράσατε λαχανικά. Φυλάξτε το και

χρησιμοποιήστε το για σούπες, όποτε αυτό είναι δυνατόν.

Μην χρησιμοποιείτε στο ψήσιμο ουσίες για φούσκωμα. Μην χρησιμοποιείτε

δισσανθρακική σόδα για να γίνουν τα λαχανικά που βράζουν πιο πράσινα. Τα

αλκάλια διπλασιάζουν τις απώλειες πολλών βιταμινών.

Τα φαγητά που διατηρούνται ζεστά μετά το μαγείρεμα (π.χ. στα εστιατόρια) έχουν

χάσει το 40 - 60% βιταμίνης C και Β1.

Μην ξεφλουδίζετε πριν το μαγείρεμα τα φρούτα και τα λαχανικά. Έτσι αν βράσετε

ξεφλουδισμένες πατάτες θα χαθούν 30 - 50% βιταμίνες, ανόργανα άλατα, και

ιχνοστοιχεία.

Χρησιμοποιείτε όσο περισσότερο μέρος των φρούτων και των λαχανικών μπορείτε.

Συχνά οι βιταμίνες είναι συγκεντρωμένες κάτω από τη φλούδα. Τρώτε και τις

φλούδες, αν γίνεται. Εκτός από τις παραπάνω βιταμίνες που δίνουν βοηθάνε και

στην κίνηση των εντέρων (βοηθάνε την δυσκοιλιότητα). Τα εξωτερικά φύλλα των

λαχανικών είναι το πλουσιότερο μέρος του φυτού σε βιταμίνες π.χ. το μαρούλι.

Μην αφήνετε τα τρόφιμα να ζεσταίνονται σιγά - σιγά μαζί με το νερό. Ρίξτε τα

κατευθείαν στο νερό που βράζει. Έτσι περιορίζεται η καταστροφική δράση των

ενζύμων.

Βράζετε τα τρόφιμα σε κλειστά δοχεία. Αν γίνεται με ανοιχτά δοχεία τότε το οξυγόνο

του αέρα έρχεται σε επαφή με το τρόφιμο και καταστρέφει τις εύκολα οξειδούμενες

βιταμίνες (π.χ. C).

Να μαγειρεύετε με χύτρα ταχύτητας. Μειώνεται ο χρόνος που βρίσκεται το τρόφιμο

σε ψηλή θερμοκρασία. Δεύτερον, χρησιμοποιείται ελάχιστο νερό και διαλύονται

ελάχιστες ουσίες μέσα σ΄ αυτό. Τρίτον, οι ατμοί εκτοπίζουν τον αέρα και δεν

συμβαίνει οξείδωση.

Μην προστίθεται το αλάτι στο τέλος του μαγειρέματος. Μέσα στο αλατισμένο νερό

μεταφέρονται λιγότερες υδατοδιαλυτές βιταμίνες, άλατα και μέταλλα από το τρόφιμο.

Όταν το τρόφιμο βράζεται σε καθαρό νερό χάνει περισσότερες ουσίες. Επιπλέον

τρόφιμα που βράστηκαν χωρίς αλάτι δεν μπορούν πλέον να γίνουν εύγευστα με τον

μετέπειτα αλατισμό.

Συνθετικές ή φυτικές βιταμίνες;

Κατά κανόνα οι φυσικές βιταμίνες είναι πιο δραστικές από τις αντίστοιχες συνθετικές

βιταμίνες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στη φύση οι βιταμίνες ποτέ δεν

συναντιούνται μεμονωμένες, όπως όταν παρασκευάζονται χημικά στο εργαστήριο,

αλλά μαζί με άλλες βιταμίνες ή χημικές ενώσεις που δυναμώνουν την

αποτελεσματικότητά τους.

Στην περίπτωση που θέλετε συμπληρώματα βιταμινών είναι συνήθως δύσκολο να

τα πάρετε από τις φυσικές τους πηγές. Πάντως όταν αναγκαστείτε να πάρετε

συνθετικές βιταμίνες προτιμήστε κάποια πολυβιταμίνη παρά μια μεμονωμένη

βιταμίνη, για καλύτερη απορρόφηση από τον οργανισμό.

Γενικά φαίνεται ότι αξίζει να πληρώνουμε κάτι παραπάνω ώστε να λαμβάνουμε τις

βιταμίνες από τις φυσικές πηγές τους, παρά να αγοράζουμε συνθετικές βιταμίνες.

Η τοξικότητα των βιταμινών.

Οτιδήποτε καταναλώνουμε σε μεγάλες ποσότητες δεν κάνει καλό.

Έτσι η υπερκατανάλωση βιταμινών μπορεί να ισοδυναμεί με δηλητηρίαση του

οργανισμού. Από τις υδατοδιαλυτές βιταμίνες Β και C δεν υπάρχει κίνδυνος από

υπερκατανάλωση. Η περίσσεια της βιταμίνης, επειδή διαλύεται στο νερό,

απομακρύνεται από τον οργανισμό με τα ούρα.

Οι λιποδιαλυτές βιταμίνες δεν διαλύονται στο νερό. Έτσι σε περίπτωση

υπερκατανάλωσης δεν έχουν την δυνατότητα να απομακρυνθούν με τα ούρα και

αποθηκεύονται στον οργανισμό, κυρίως στο συκώτι. Τότε όμως μπορεί να

εμφανιστούν τοξικά φαινόμενα. Για παράδειγμα τα τοξικά συμπτώματα

υπερβιταμίνωσης Α εμφανίζονται αν ο οργανισμός παίρνει καθημερινά πάνω από

50.000 μονάδες (πάνω από 300.000 σύμφωνα με άλλες πηγές). Αυτό όμως θα

συμβεί μόνο αν καταπίνει κανείς πολλά χάπια με βιταμίνη Α ή τρώει καθημερινά

συκώτι.

ΜΕΡΟΣ Β΄

ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΘΕ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ ΞΕΧΩΡΙΣΤΑ

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Α.

Κάτω από τον όρο βιταμίνη Α περιλαμβάνεται η βιταμίνη Α1 ή ρετινόλη και η βιταμίνη

Α2 ή δεϋδρορετινόλη. Η βιτ. Α2 έχει 30% ασθενέστερη βιολογική δράση από την Α1.

Οι χημικοί τους τύποι είναι :

βιτ. Α1 : C15H30O, βιτ. Α2 : C15H28Ο

Ποιοι είναι οι ρόλοι της βιτ. Α;

1) Ο σπουδαιότερος ρόλος της βιτ. Α είναι η συμμετοχή της στον μηχανισμό της

όρασης.

2) Φροντίζει για την καλή κατάσταση της δερματικής επιφάνειας.

3) Διατηρεί υγιεινούς τους βλεννογόνους (μύτη, στόμα, βρόγχοι, πνεύμονες,

στομάχι, κύστη) και τους προστατεύει από βακτηριολογικές μολύνσεις καθώς και

από την ατμοσφαιρική μόλυνση.

4) Η βιτ. Α συνδέεται με την βιτ. D και έχουν ένα βασικό ρόλο για την ομαλή

ανάπτυξη, τη διαμόρφωση των οστών και το σμάλτο των δοντιών.

Τι είναι τα καρωτίνια;

Η βιτ. Α βρίσκεται αποκλειστικά και μόνο στους ζωικούς οργανισμούς. Στο φυτικό

βασίλειο είναι διαδεδομένες οι προβιταμίνες Α. Είναι κίτρινες άλλοτε πορτοκαλιές και

άλλοτε ερυθροϊώδεις χρωστικές χημικές ενώσεις. Λέγονται καρωτινοειδή ή

καρωτίνια.

Υπάρχουν περίπου 100 τέτοια είδη χρωστικών ουσιών. Μερικά από αυτά (α-, β-, γ-

καρωτίνη, κρυπτοξανθίνη) διασπώνται μέσα στους ζωικούς οργανισμούς, στο

συκώτι, με ένζυμα, δίνοντας την βιτ. Α.

Για τα φυτικά τρόφιμα οι τιμές που δίνονται είναι η περιεκτικότητά τους σε β-

καρωτίνη και όχι σε βιτ. Α.

Πως απορροφάται από τον οργανισμό;

Για την απορρόφηση της λιποδιαλυτής βιτ. Α από τον οργανισμό είναι απαραίτητα

τα χολικά άλατα. Αυτά εκκρίνονται από τη χολή μόνο αν στη τροφή υπάρχουν

λιπαρές ουσίες. Διαφορετικά το μεγαλύτερο μέρος της βιτ. Α χάνεται.

Ένας ακόμα παράγοντας απαραίτητος για τη σωστή αφομοίωση της βιτ. Α είναι η

ύπαρξη αρκετής βιτ. Ε (αντιοξειδωτικός παράγοντας), που εμποδίζει την

καταστροφή της.

Ποια είναι τα συμπτώματα ανεπάρκειας;

1) Το πρώτο μέρος του σώματος που θα παρουσιάσει κάποια συμπτώματα

έλλειψης βιτ. Α είναι τα μάτια :

α) Δυσκολίες προσαρμογής σε ξαφνικές αλλαγές φωτισμού.

β) Ανικανότητα καλής όρασης στο σκοτάδι.

ΠΙΣΩ

γ) Φαγούρα ή κάψιμο στα μάτια.

δ) Υπερευαισθησία στο φως.

ε) Ξηροφθαλμία (διάφορες αλλοιώσεις του μπροστινού μέρους των ματιών).

2) Ένα άλλο μέρος του σώματος που υποφέρει από έλλειψη βιτ. Α είναι το δέρμα.

Έτσι μπορούν να παρουσιαστούν σπυράκια, δερματικές κηλίδες, εξανθήματα,

τραχύτητα των αγκώνων και γονάτων, πιτυρίδα, φαγούρα κεφαλιού ή εύθραυστα

νύχια.

3) Άλλα συμπτώματα είναι :

α) Ξήρανση των βλεννογόνων.

β) Παθήσεις αναπνευστικού.

γ) Ευπρόσβλητοι βλεννογόνοι από διάφορες παθήσεις.

βερίκοκα 2.50

0ροδάκινα 1.10

0κεράσια 620καρπούζι 590μπανάνες 450μανταρίνια 350πορτοκάλι

α

300

λεμόνια 200μήλα 90σταφύλια 80πεπόνια 40 αχλάδια 20

Ημερήσια ανάγκη : 5.000

φρούτα λαχανικάβερίκοκα 2.500 καρότα 12.000ροδάκινα 1.100 σπανάκι 6.000κεράσια 620 αντίδια 3.000καρπούζι 590 μαϊντανός 3.000μπανάνες 450 ντομάτες 1.100μανταρίνια 350 αρακάς 900πορτοκάλια 300 πιπεριά 680λεμόνια 200 μαρούλι 540μήλα 90 καλαμπόκι 390σταφύλια 80 φασολάκια 315πεπόνια 40 αγκινάρες 275αχλάδια 20 κολοκυθάκια 100

ζωικά λάχανο 100συκώτι 52.000 κουνουπίδι 90συκώτι χοιρινό 12.000 κρεμμύδια 50κρόκος αυγού 3.800 ραπανάκια 30βούτυρο 3.300 παντζάρια 20κασέρι 1.400 πατάτες 20αυγά 1.100 χωρίς βιτ. Αστρείδια 320 κρέας 0γάλα 300 κοτόπουλο 0μυζήθρα 20 ρύζι 0

διάφορα αλεύρι 0σαντιγί 1.440 λάδι 0παγωτό 520 ψωμί 0φουντούκια 450 μέλι 0πράσινες ελιές 300 ζάχαρη 0αμύγδαλα 280 αλλαντικά 0μαγιονέζα 210 αγγούρια 0σοκολάτα 150 σέλινο 0ώριμες ελιές 60 μανιτάρια 0σιτάρι 42 μακαρόνια 0

ζελές 0καφές 0μπύρα 0

τα νούμερα του πίνακα δείχνουν πόσες μονάδες βιταμίνης περιέχονται σε 100 γρ.

τρόφιμου (1 μονάδα είναι 0,3 μικρογραμμάρια).

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Β1

Η βιταμίνη Β1 είναι μια άχρωμη κρυσταλλική ουσία ευδιάλυτη στο νερό και αδιάλυτη

στον αιθέρα και βενζόλιο. Καταστρέφεται σε αλκαλικό περιβάλλον (π.χ. με σόδα), με

θέρμανση και με τις υπεριώδεις ακτινοβολίες του ήλιου. Ο χημικός της τύπος είναι :

C12H17O N4S Cl

Ποιες είναι οι ανάγκες μας σε βιτ. Β1;

Ο ανθρώπινος οργανισμός συνθέτει με τα βακτηρίδια του εντερικού σωλήνα βιτ. Β1

σε πολύ μικρές ποσότητες. Όμως αυτές δεν επαρκούν. Έτσι, πρέπει να δώσουμε

στον οργανισμό βιτ. Β1 με την τροφή.

Οι ανάγκες σε βιτ. Β1 αυξάνονται όταν η τροφή είναι πλούσια σε υδατάνθρακες. Διότι

η βιτ. Β1 είναι απαραίτητη για τις καύσεις.

Επίσης οι ανάγκες σε βιτ. Β1 αυξάνονται σε αυξημένη μυϊκή εργασία.

Ποιοι είναι οι ρόλοι της βιτ. Β1;

Η βιτ. Β1 μετατρέπεται στο συκώτι σε πυροφωσφορική μορφή. Αυτή συμμετέχει στο

συνένζυμο της καρβοξυλάσης (σημ : συνένζυμο είναι το ενεργό τμήμα ενός

ενζύμου). Η καρβοξυλάση είναι το ένζυμο που για δουλειά έχει τη διάσπαση της

γλυκόζης. Η γλυκόζη είναι η κυριότερη πηγή ενέργειας των ζώντων οργανισμών.

Με όλα αυτά καταλαβαίνουμε το σπουδαίο ρόλο που έχει η βιτ. Β1 για τον

μεταβολισμό των υδατανθράκων και την παραγωγή ενέργειας.

Ένας άλλος δευτερεύον ρόλος της βιτ. Β1, είναι η δράση της σαν συνένζυμο ενός

άλλου μηχανισμού, που έχει σκοπό την παραγωγή γάλακτος στους μαστούς, και το

μοναδικό δρόμο σχηματισμού ριβόζης. Η ριβόζη συνθέτει υλικά ύψιστης σημασίας

για τη μεταφορά των γενετήσιων πληροφοριών και για τη σύνθεση λιπαρών υλών.

Τι βλάβες προκαλεί η έλλειψη βιτ. Β1;

Η έλλειψη βιτ. Β1 οδηγεί σε βλάβες του νευρικού και κυκλοφοριακού συστήματος:

Α) Καρδιακές βλάβες

1. Αυξημένη παροχή αίματος

2. Ανεπάρκεια μυοκαρδίου

3. Δύσπνοια μετά από άσκηση

4. Διαταραχές καρδιακού ρυθμού.

Β) Βλάβες νευρικού συστήματος

1. Διαταραχή της αισθητικότητας

2. Αδυναμία συγκέντρωσης

3. Ελάττωση μέχρι απουσία αντανακλαστικών

4. Παραλύσεις

5. Κατάθλιψη

6. Ελαττωματική μνήμη

7. Ψυχώσεις

8. Παραισθήσεις

Οι καρδιακές βλάβες αποτελούν ακόμα πρόβλημα στις πτωχότερες τάξεις των λαών

της Ν.Α. Ασίας. Το αποφλοιωμένο ρύζι που αποτελεί την κύρια διατροφή τους δεν

έχει βιτ. Β1.

Στην Αμερική και την Ευρώπη οι καρδιακές βλάβες των χρόνιων αλκοολικών

οφείλονται κυρίως σε ανεπάρκεια βιτ. Β1

ημερήσια ανάγκη : 1.500

φρούτα λαχανικά

σύκα 90 αρακάς 260βερίκοκα 90 αγκινάρα 190πορτοκάλια 90 σπανάκι 120σταφύλια 80 καλαμπόκι 110μανταρίνια 80 κουνουπίδι 110κεράσια 50 πατάτες 100πεπόνια 50 μανιτάρια 100λεμόνια 50 φασολάκια 80καρπούζι 50 υπόλοιπα λαχανικά 30μήλα 40 ζωικά μπανάνες 40 συκώτι 450φράουλες 30 αλλαντικά 430ρόδια 20 στρείδια 150αχλάδια 20 αρνί 140ροδάκινα 20 αυγά 100

διάφορα μοσχάρι 90πλήρες ρύζι 2.050 γαύρος 90χουρμάδες 900 κοτόπουλο 80σιτάρι 500 βοδινό 80αλεύρι 450 γάλα 40κορν φλέικς 410 τυρί 20καρύδια 400 χωρίς βιτ. Β1

μαύρο ψωμί 360 λάδι 0λευκό ψωμί 240 μέλι 0φουντούκια 200 ζάχαρη 0μακαρόνια 170 μπύρα 0ψωμί σικάλεως 170 ζελές 0αμύγδαλα 150 ελιές 0κάστανα 100 βούτυρο 0σοκολάτα 100ρύζι 70

Τα νούμερα του πίνακα δείχνουν πόσα μικρογραμμάρια βιταμίνης περιέχονται σε

100 γρ. τρόφιμου (1 μικρογραμμάριο είναι το ένα εκατομμυριοστό του γραμμαρίου).


Είναι μια κιτρινοπορτοκαλόχρωμη κρυσταλλική ουσία λίγο διαλυτή στο νερό

αδιάλυτη στους οργανικούς διαλύτες ευαίσθητη στο φως και σε αλκαλικό περιβάλλον

(π.χ. σε σόδα). Είναι ανθεκτική στη θέρμανση. Ο χημικός της τύπος είναι :

C17H26O6N4

Η βιτ. Β2 συνθέτεται από βακτηρίδια του εντερικού σωλήνα σε ποσότητες που όμως

δεν αρκούν για τις καθημερινές ανάγκες.

Ποιος είναι ο ρόλος της βιτ. Β2;

Η βιτ. Β2 είναι συστατικό δύο συνενζύμων (FAD και FMN) που ενώνονται με ειδικά

ένζυμα και σχηματίζουν τις φλαβοπρωτείνες. Αυτές είναι απαραίτητες στις

αντιδράσεις μεταφοράς ηλεκτρονίων. Διακρίνουμε δύο κύρια συστήματα μεταφοράς

ηλεκτρονίων : το οξειδωτικό και το αναγωγικό. Με το αναγωγικό σύστημα τα τελικά

προϊόντα είναι νερό και έκλυση ενέργειας που αποθηκεύεται στον οργανισμό (υπό

μορφή ΑΤΡ). Με το οξειδωτικό σύστημα γίνεται ο μεταβολισμός των λιπαρών οξέων.

Συνοψίζοντας, η βιτ. Β2 κατέχει πρωτεύοντα ρόλο στην αναπνοή των ιστών.


Παρόλο που η βιτ. Β2 κατέχει εξέχουσα θέση στον μεταβολισμό τα σημεία

ανεπάρκειας είναι δευτερεύουσας φύσης.

Τα κύρια σημεία έλλειψης βιτ. Β2 αρχίζουν από τα μάτια και το στόμα. Τα μάτια

ερεθίζονται, εμφανίζονται αγγεία που θολώνουν.

Από τα συμπτώματα του στόματος έχουμε αλλοιώσεις της γλώσσας και στις γωνίες

των χειλιών.

Σε πειραματική αβιταμίνωση, εμφανίστηκε αναιμία.

ημερήσια ανάγκη : 2000

φρούτα λαχανικάβερίκοκα 100 μανιτάρια 440σύκα 80 σπανάκι 200φράουλες 70 φασολάκια 150υπόλοιπα φρούτα 20 αρακάς 140

διάφορα αντίδια 120πλήρες ρύζι 800 παντζάρια 100αμύγδαλα 670 κουνουπίδι 100αλεύρι 250 μαρούλι 80κάστανα 220 υπόλοιπα λαχανικά 50φασόλια 180 ζωικά παγωτό 170 συκώτι μοσχαρίσιο 4.400φουντούκια 160 κασέρι 420ψωμί 150 αυγά 400σιτάρι 100 κρέας μοσχ. 350μακαρόνια 100 μυζήθρα 300χουρμάδες 100 αρνί 280μέλι 40 κρέας βοδινό 200μαγιονέζα 40 στρείδια 200ρύζι 30 γάλα 180μπύρα 30 γαύρος 180

χωρίς βιτ. Β2 αλλαντικά 170ζάχαρη 0 κοτόπουλο 160ζελές 0 χοιρινό 125λάδι 0 σκουμπρί 110ελιές 0 μπακαλιάρος 90

γαρίδες 30βούτυρο 10


100 γρ. τρόφιμου.


Άλλα ονόματα της βιταμίνης Β3 είναι : νιασίνη, νικοτινικό οξύ, παράγοντας Ρ.Ρ

(πρόληψη πελλάγρας). Το νικοτινικό οξύ είναι παράγωγο της οξείδωσης της

νικοτίνης. Ο χημικός τύπος της βιτ. Β3 είναι :

C6H5O2N

Η νιασίνη είναι η πιο ανθεκτική βιταμίνη. Αντέχει στο φως, τον αέρα, τη θέρμανση

και στα αλκάλια.

Νικοτινικό οξύ αποδίδεται στον οργανισμό και από μια χημική ένωση, την

τρυπτοφάνη. Τα αυγά και το γάλα είναι πτωχά σε νικοτινικό οξύ, πλούσια όμως σε

τρυπτοφάνη. Έτσι τα αυγά και το γάλα δίνουν στον οργανισμό αρκετή βιτ. Β3.

Αυξημένη ανάγκη σε βιτ. Β3 έχουν τα παιδιά οι εγκυμονούσες οι αλκοολικοί και όσοι

παίρνουν μεγάλες ποσότητες υδατανθράκων.


Το νικοτινικό οξύ είναι συστατικό δύο συνενζύμων (του NAD και του NADP) που

συμμετέχουν σε ζωτικής σημασίας αντιδράσεις οξειδοαναγωγής των ζώντων

κυττάρων. Μερικές από αυτές είναι :

1) Οξείδωση της γλυκόζης (αναπνοή)

2) Μεταβολισμός του πυροσταφυλικού οξέος (=παράγωγο της αναπνοής).

3) Βιοσύνθεση στερινοειδών ορμονών

4) Σύνθεση φωσφορικών ενώσεων υψηλής ενέργειας (ADP).

5) Μεταβολισμός γλυκερίνης και λιπαρών οξέων.

6) Παροχή ενέργειας από τις πρωτείνες.

7) Βιοσύνθεση γλυκογόνου.


Η ανεπάρκεια σε βιτ. Β3 ευθύνεται κατά μεγάλο μέρος για την εμφάνιση της

πελλάγρας. Όμως για τη θεραπεία της πελλάγρας είναι απαραίτητη η χορήγηση και

άλλων βιταμινών του συμπλέγματος Β.

Η ασθένεια χαρακτηρίζεται από αλλοιώσεις του δέρματος, του γαστρεντερικού

συστήματος, και του κεντρικού νευρικού συστήματος.

1) Οι αλλοιώσεις του δέρματος στην αρχή μοιάζουν με ηλιακό έγκαυμα. Αργότερα

γίνεται τραχύ και απολεπισμένο.

2) Από το γαστρεντερικό τα πρώτα συμπτώματα είναι γλωσσίτιδα και στοματίτιδα.

Εμφανίζεται ανορεξία εμετός και διάρροια.

3) Από το νευρικό τα πρώτα σημεία είναι κόπωση κατάθλιψη, αϋπνία,

πονοκέφαλος, ζαλάδες και αμνησία. Αργότερα μπορεί να εμφανιστεί

αποπροσανατολισμός, σύγχυση και μανιακές κρίσεις.

ημερήσια ανάγκη : 20

λαχανικά ζωικά διάφορα

μανιτάρια 4,9 συκώτι βοδ. 17,7 σιτάρι 5,3αρακάς 2,3 κουνέλι 8,6 πλήρες ρύζι 4,6πατάτες 1,2 κοτόπουλο 8,0 αμύγδαλα 4,5μελιτζάνες 0,7 αρνί 5,2 φουντούκια 4,3φασολάκια 0,7 βοδινό 4,8 αλεύρι 3,5σπανάκι 0,6 μπακαλιάρος 2,6 χουρμάδες 2,2ντομάτες 0,5 γαρίδες 2,2 ρύζι 1,5καρότα 0,5 αλλαντικά 2,2 καρύδια 0,9πιπεριά 0,5 αυγά 0,1παντζάρια 0,4 γάλα 0,1μαρούλι 0,2 βούτυρο 0,1

τυρί 0,1

Τα νούμερα του πίνακα δείχνουν πόσα mg βιταμίνης περιέχονται σε 100 γρ.

τρόφιμου. (1mg είναι ένα χιλιοστό του γραμμαρίου).


Η βιτ. Β5 ή παντοθενικό οξύ είναι μια κίτρινη ελαιώδη ουσία αδιάλυτη σε οργανικούς

διαλύτες, διαλυτή στο νερό και το οινόπνευμα. Η βιτ. Β5 είναι ασταθής σε θέρμανση,

σε οξέα, και σε αλκάλια.

Η βιτ. Β5 βρίσκεται παντού στο φυτικό και ζωικό βασίλειο (από το γεγονός αυτό της

δόθηκε το όνομα παντοθενικό). Μια μέση ημερήσια δίαιτα καλύπτει απολύτως τις

ανάγκες σε παντοθενικό οξύ. Η ημερήσια ανάγκη είναι 5 - 10mg , ενώ με μια σωστή

διατροφή λαμβάνουμε κατά μέσο όρο 10 - 20mg.


Η βιτ. Β5 είναι συστατικό του συνενζύμου Α(CoA). Αυτό είναι ένα από τα

σημαντικότερα συνένζυμα για τον μεταβολισμό. Μεταξύ των άλλων χρησιμεύει :

1) Στη μεταφορά ενέργειας (με τη μορφή δεσμού υψηλής ενέργειας).

2) Στο μεταβολισμό υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών (το CoA είναι ο

συνδετικός κρίκος των μεταβολικών δρόμων των λιπών - υδατανθράκων -

πρωτεϊνών).

3) Στη βιοσύνθεση χοληστερίνης για το σχηματισμό στεροειδικών ορμονών και

χολικών αλάτων.

4) Στην βιοσύνθεση των λιπαρών οξέων.

5) Στην αποτοξίνωση βλαπτικών ουσιών.

6) Στο σχηματισμό της αίμης, που είναι εκείνο το συστατικό του αίματος που

μεταφέρει το οξυγόνο της αναπνοής και το CO2 της εκπνοής.


Φυσική ανεπάρκεια στον άνθρωπο δεν παρατηρείται.


Η βιταμίνη Β6 ή πυριδοξίνη είναι τρεις άχρωμες κρυσταλλικές ουσίες (πυριδοξόλη -

πυριδοξάλη - πυριδοξαμίνη). Είναι διαλυτές στο νερό και το οινόπνευμα, αδιάλυτες

στους οργανικούς διαλύτες. Είναι ανθεκτικές στη θέρμανση, ευαίσθητες όμως στα

αλκάλια και το φως.

Η κυρίως βιτ. Β6 είναι η πυριδοξόλη με τον εξής χημικό τύπο :

C8H10O3N

Η βιταμίνη Β6 παράγεται και από βακτηρίδια του εντερικού σωλήνα σε ανεπαρκείς

όμως ποσότητες.


Οι τρεις μορφές της βιτ. Β6 μετατρέπονται σε συνένζυμα που παίρνουν μέρος σε

μεγάλο αριθμό αντιδράσεων που κυρίως αφορούν τον μεταβολισμό των πρωτεϊνών.

Επίσης παίζει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος

και στην παραγωγή αιμοσφαιρίνης.

Η βιτ. Β6 προκαλεί την απαμίνωση της τρυπτοφάνης με αποτέλεσμα το σχηματισμό

νικοτινικού οξέος (βιτ. Β3)


Μέχρι τώρα δεν υπάρχουν ενδείξεις για ανεπάρκεια βιτ. Β6 σε ανθρώπους που

διατρέφονται κανονικά. Όμως μπορεί να παρουσιαστούν περιπτώσεις ή λόγω κακής

απορρόφησης ή λόγω φαρμάκων με ανταγωνιστική δράση, π.χ. αντιφυματικά,

αντιυπερτασικά.

Σε ανεπάρκεια Β6 προσβάλλεται κυρίως το νευρικό και το αιμοποιητικό σύστημα.

Επίσης ελαττώνονται και τα ποσά της βιτ. Β3 λόγω ελάττωσης της παραγωγής από

τρυπτοφάνη.

Ημερήσια ανάγκη 2.00

σπανάκι 500σιτάρι 500κρέας βοδινό 250αυγά 250αχλάδια 230πατάτες 230ντομάτες 200μήλα 200αρακάς 160σέλινο 130 λεμόνια 100πορτοκάλια 100σταφύλια 100φράουλα 40ροδάκινα 20


100 γρ. τρόφιμου.


Η βιταμίνη Β12 ή κυανοκοβαλαμίνη ή αντιαναιμικός παράγοντας είναι μια κόκκινη

κρυσταλλική υγροσκοπική ουσία, διαλυτή σε νερό και οινόπνευμα, αδιάλυτη στους

οργανικούς διαλύτες. Είναι ευαίσθητη στα αλκάλια, τα οξέα και το φως.

Το 1926 υπήρξε σταθμός στη θεραπευτική με τη θεραπεία της θανατηφόρου

κακοήθους αναιμίας με ωμό συκώτι. Το 1948 απομονώθηκε από το συκώτι η βιτ.

Β12. Σήμερα η βιταμίνη παράγεται βιομηχανικά σαν παραπροϊόν της παρασκευής

της στρεπτομυκίνης.

Ο χημικός της τύπος είναι ο πολυπλοκότερος όλων των βιταμινών. Έχει μοριακό

βάρος 1.500. Είναι η μοναδική βιταμίνη που περιέχει κοβάλτιο. Από το γεγονός αυτό

προκύπτει το όνομα κοβαλαμίνη. Το πρόθεμα κυανο- οφείλεται στην εξουδετέρωση

του θετικού φορτίου που απέμεινε στο κοβάλτιο με τη ρίζα του κυανίου (CN-).

Επίσης το κοβάλτιο μπορεί να συνδεθεί με ρίζα υδροξυλίου. Τότε προκύπτει η

υδροξυκοβαλαμίνη ή Β12α. Αν συνδεθεί με νερό προκύπτει η ακουακοβαλαμίνη Β12b.

Τέλος αν συνδεθεί με νιτρωδομάδα προκύπτει η B12c.

Η βιτ. Β12προσσβάλλεται από τις βιταμίνες C, B1 και Β3.

Ποιες είναι οι πηγές της βιτ. Β12;

Για τον άνθρωπο μοναδική πηγή βιτ. Β12 είναι οι ζωικές τροφές. Η βιτ. Β12 δεν

συνθέτεται από τα φυτά αλλά μόνο από μικροοργανισμούς της εντερικής χλωρίδας

των μηρυκαστικών.

Οι πλουσιότερες πηγές είναι το συκώτι, τα νεφρά, η καρδιά, ο εγκέφαλος, ο κρόκος

των αυγών, τα μύδια και τα στρείδια. Το γάλα, το κρέας και τα ψάρια είναι

μικρότερης περιεκτικότητας.

Πάντως μια διατροφή πλούσια σε κρέας, γάλα και αυγά περιέχει επαρκείς

ποσότητες βιτ. Β12.

Ποιοι είναι οι ρόλοι της βιτ. Β12;

Η βιτ. Β12 μαζί με το φολλικό οξύ είναι υπεύθυνη για τη βιοσύνθεση των νουκλεϊκών

οξέων (κυρίως του DNA). Άρα έχει ένα σπουδαίο ρόλο στο αιμοποιητικό σύστημα.

Ανεπάρκεια οποιασδήποτε από αυτές τις δύο βιταμίνες καταλήγει σε αναιμία.

Χημικά η βιτ. Β12 με τη μορφή συνενζύμων συμμετέχει σε αντιδράσεις ισομερείωσης,

αναγωγής (η αναγωγή της ριβόζης είναι προϋπόθεση για το σχηματισμό DNA) και

τρανσμεθυλίωσης.


Σε έλλειψη βιτ. Β12 προσβάλλεται το αιμοποιητικό σύστημα (αναιμία), ο βλεννογόνος

του γαστρεντερικού σωλήνα (γλωσσίτιδα, δυσκοιλιότητα, διάρροια) και το νευρικό

σύστημα (υποτονία, μείωση αντανακλαστικών, διαταραχή αισθητικότητας).

ΦΟΛΛΙΚΟ ΟΞΥ

Το φολλικό οξύ είναι μια κίτρινη κρυσταλλική ουσία αδιάλυτη σε οργανικούς

διαλύτες, λίγο διαλυτή στο νερό. Είναι ανθεκτική σε θέρμανση στα αλκάλια,

ευαίσθητη στο φως και στα οξέα.

Οι κυριότερες πηγές της βιταμίνης είναι το συκώτι, τα νεφρά, τα αυγά, οι πατάτες, το

σπανάκι, τα σπαράγγια.

Ποιοι είναι οι ρόλοι του φολλικού οξέος;

Το φολλικό οξύ έχει σημαντικό ρόλο στη βιοσύνθεση και μεταβολισμό των

νουκλεϊκών οξέων (RNA και DNA), που είναι οι φορείς των γενετικών πληροφοριών.

Για το λόγο αυτό, οι εγκυμονούσες χρειάζονται μετά τον τρίτο μήνα, αυξημένες

ποσότητες φολλικού οξέος.


Λόγω του ρόλου του φολλικού οξέος στη βιοσύνθεση των φορέων των γενετικών

πληροφοριών, σε ανεπάρκεια παραβλάπτονται ιστοί με αυξημένη αναγεννητική

ικανότητα, όπως το αιμοποιητικό σύστημα και ο βλεννογόνος του γαστρεντερικού

σωλήνα.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Η

Η βιτ. Η ή βιοτίνη είναι γνωστή σαν τον αντιβλαπτικό παράγοντα του λευκώματος

των αυγών (ασπράδι).

Η τοξικότητα του ωμού λευκώματος οφείλεται σε μια πρωτεΐνη (την αβιδίνη), που

ενώνεται με τη βιοτίνη σχηματίζοντας μια σταθερή ένωση.

Η αβιδίνη καταστρέφεται και με θέρμανση. Έτσι τα βρασμένα αυγά στερούνται της

τοξικότητας της αβιδίνης.

Η βιοτίνη είναι μια άχρωμη βελονοειδής ουσία ευδιάλυτη στο νερό και αδιάλυτη

στους οργανικούς διαλύτες. Είναι ανθεκτική στη θέρμανση, στα οξέα και στα

αλκάλια.

Η βιοτίνη βρίσκεται σε πολλές τροφές. Η συνηθισμένη διατροφή περιέχει 150 - 300

mg βιταμίνης. Το ποσό αυτό αρκεί για τις καθημερινές ανάγκες. Επειδή δε μικρά

ποσά βιοτίνης παράγονται και από την εντερική χλωρίδα, με συνηθισμένη διατροφή,

δεν εμφανίζεται ανεπάρκεια βιταμίνης.

Ποιος είναι ο ρόλος της βιτ. Η;

Η βιοτίνη παίζει σημαντικό ρόλο στον ενδιάμεσο μεταβολισμό λιπών, υδατανθράκων

και πρωτεϊνών.

Ιδιαίτερα ο ρόλος της είναι σημαντικός στη μεταφορά καρβοξυλικών ομάδων

(σύνθεση ηλεκτρικού οξέος, σύνθεση οξαλοξικού οξέος κ.α.).


Σε πειραματική ανεπάρκεια τα συμπτώματα αρχίζουν με αλλοιώσεις του δέρματος

και μετά από 10 εβδομάδες επηρεάζεται το νευρικό σύστημα με κατάθλιψη,

υπνηλία, ανορεξία και κόπωση. Επίσης παρουσιάζεται ελαφρά αναιμία και αύξηση

της χοληστερίνης του αίματος.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ D

Ο όρος βιταμίνη D περιλαμβάνει τη βιτ. D2 ή εργοκαλσιφερόλη και τη βιτ. D3 ή

χοληκαλσιφερόλη. Η κυριότερη μορφή είναι η D2.

Η βιτ. D σχηματίζεται στον οργανισμό μετά από επίδραση υπεριώδους ηλιακής

ακτινοβολίας στο δέρμα. Τότε οι πρόδρομες ενώσεις της βιτ. D (προβιταμίνες D

όπως εργοστερόλη) διασπώνται και σχηματίζουν τη βιταμίνη.

Να λοιπόν που ο ήλιος εκτός από το μαύρισμα έχει και ένα πιο σπουδαίο ρόλο : το

σχηματισμό της βιτ. D. Επομένως αφήνετε τα παιδιά να παίζουν στον ήλιο, τον

έχουν ανάγκη. Οι ηλικιωμένοι και συνταξιούχοι που περνάνε την περισσότερη μέρα

μέσα στο σπίτι είναι πολύ πιθανόν να πάσχουν από αβιταμίνωση ή υποβιταμίνωση

D.

Όπως και η βιτ. Α έτσι και η βιτ. D, για να απορροφηθεί από τον οργανισμό είναι

απαραίτητη η παρουσία χολικών αλάτων δηλαδή η παρουσία λιπαρής ύλης στη

τροφή.

Ποιος ο ρόλος της βιτ. D;

Η ποσότητα των ιόντων ασβεστίου του αίματος ρυθμίζεται μέσα στα όρια που είναι

αναγκαία για τον οργανισμό από τις ορμόνες των παραθυροειδών αδένων

(παραθορμόνης και καλσιτονίνης) και από τη βιτ. D.

Η παραθορμόνη διεγείρει τη καταστροφή του οστού και την ελευθέρωση ιόντων

ασβεστίου και άλλων ουσιών όπως φωσφόρου. Η δουλειά αυτή είναι προϋπόθεση

για την ανάπλαση, ανακατασκευή, του νέου οστού που γίνεται με την είσοδο και την

απόθεση ασβεστίου στην ενδιάμεση ουσία των οστών.

Σε αυτή τη δράση της παραθορμόνης παίρνει μέρος και η βιτ. D με άγνωστο μέχρι

σήμερα μηχανισμό.

Όμως η κύρια δράση της βιτ. D είναι η διευκόλυνση της απορρόφησης του

ασβεστίου από το έντερο. Η βιτ. D είναι υπεύθυνη για το σχηματισμό δύο πρωτεϊνών

με τις οποίες επιτυγχάνεται το πέρασμα των ιόντων ασβεστίου από το φράγμα του

εντερικού σωλήνα.

Ένας τρίτος ρόλος της βιτ. D είναι η δράση της στα νεφρά όπου ελαττώνει την

απέκκριση ασβεστίου και φωσφόρου.

Ποια είναι τα συμπτώματα αβιταμίνωσης D;

1) Η έλλειψη βιτ. D στα παιδιά προκαλεί ραχιτισμό. Είναι παραμόρφωση, στράβωμα,

του σκελετού λόγω της αύξησης του βάρους του παιδιού.

2) Η έλλειψη βιτ. D στους ενήλικες προκαλεί οστεομαλάκυνση, δηλαδή αραίωση των

οστών και παθολογικά κατάγματα.

3) Η έλλειψη βιτ. D στους ηλικιωμένους προκαλεί οστεοπόρωση.

Ποια είναι τα συμπτώματα υπερβιταμίνωσης;

Σε περιπτώσεις αυξημένης λήψης βιτ. D παρατηρούνται τοξικά φαινόμενα όπως :

ανορεξία, ναυτία, δυσκοιλιότητα, διάρροια, κόπωση, νευρικότητα, αϋπνία,

εναπόθεση ασβεστίου σε διάφορα μέρη του σώματος.

Ημερήσια ανάγκη 500

Κρόκος αυγού 500 αυγά 170βούτυρο θέρους 100βούτυρο χειμώνα 10συκώτι βοδινό 50συκώτι μοσχ. 10κασέρι 14γάλα θέρους 3γάλα χειμώνα 0,3

Τα νούμερα του πίνακα δείχνουν πόσες μονάδες βιταμίνης περιέχονται σε 100 γρ.

τρόφιμου. (1 μονάδα = 0,025 μικρογραμμάρια).

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Ε

Με το όμονα βιτ. Ε υπάγονται μια σειρά ουσιών που ονομάζονται τοκοφερόλες. Οι

κυριότερες από αυτές είναι οι α, β, γ. Η περισσότερο δραστική είναι η α-

τοκοφερόλη, με χημικό τύπο : C29H48O2

Ποιες είναι οι πηγές της βιτ. Ε;

Τροφές πλούσιες σε βιτ. Ε είναι τα φυτικά έλαια, ιδιαίτερα το βαμβακέλαιο και το

σιτέλαιο. Πολύ βιτ. Ε έχουν και τα φιστίκια. Σε μικρότερα ποσά βρίσκεται στο βοδινό

κρέας, στο συκώτι, στο γάλα, και στα πράσινα φύλλα (π.χ. στο μαρούλι).

Ποιος είναι ο ρόλος της βιτ. Ε;

1) Έχει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Προστατεύει την βιτ. Α από οξείδωση κατά

την απορρόφησή της. Γενικά συμβάλλει στην εξοικονόμηση βιτ. Α.

2) Προκαλεί διέγερση σχηματισμού αντισωμάτων.


1) Ελάττωση του χρόνου ζωής των ερυθροκκυτάρων.

2) Αιμολυτική αναιμία.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Κ

Η βιτ. Κ βρίσκεται στη φύση σε δύο μορφές. Την Κ1 που απομονώθηκε από ένα

είδος τριφυλλιού και την Κ2 που είναι ζωϊκής προέλευσης αφού παράγεται από

εντερικά μικρόβια.

Ποιες είναι οι πηγές της βιτ. Κ;

Η βιτ. Κ βρίσκεται σε αφθονία στο σπανάκι και τα χόρτα, λιγότερο στις ντομάτες και

στο συκώτι, ελάχιστη στις υπόλοιπες τροφές.

Όμως, συνθέτεται μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό από την εντερική βακτηριακή

χλωρίδα. Η ποσότητα που παράγεται στον οργανισμό επαρκεί για τις ανάγκες του.

Η βιτ. Κ αποθηκεύεται σε μικρά ποσά, αρκετά όμως για τρεις εβδομάδες.

Ποιος είναι ο ρόλος της βιτ. Κ;

Ο ρόλος της βιτ. Κ είναι η πήξη του αίματος.


Έλλειψη βιτ. Κ δεν παρατηρείται παρά μόνο σε ανωμαλίες του συκωτιού ή σε όσους

παίρνουν αντι - αιμοπηκτικά φάρμακα. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα κυριότερα

συμπτώματα είναι οι αιμορραγίες.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ C

Η βιταμίνη C ή ασκορβικό οξύ είναι μια κρυσταλλική ουσία ευδιάλυτη στο νερό,

αδιάλυτη στους οργανικούς διαλύτες. Είναι ευαίσθητη στη θέρμανση και τον αέρα.

Σε υδατικό διάλυμα οξειδώνεται εύκολα σε ουσίες χωρίς βιολογική δράση.

Ο χημικός της τύπος είναι : C6H10O6

Οι ανάγκες σε βιτ. C αυξάνονται στους εφήβους, στις εγκυμονούσες, κατά τις

λοιμώξεις και κατά διάφορες ασθένειες, όπως έλκος, φυματίωση κ.α.

Η βιτ. C αποθηκεύεται σε μικρές ποσότητες. Αυτές είναι αρκετές για να εμφανιστούν

συμπτώματα ανεπάρκειας μετά από 4 μήνες. Η δεξαμενή του οργανισμού σε

ασκορβικό οξύ υπολογίστηκε 4.000 mg.

Ποιοι είναι οι ρόλοι της βιτ. C;

1) Η βιτ. C συμμετέχει στο σχηματισμό υδροξυλοπρολίνης από προλίνη. Η

υδροξυλοπρολίνη είναι συστατικό του κολλαγόνου. Το κολλαγόνο είναι η κύρια

πρωτεΐνη του συνδετικού ιστού.

2) Η βιτ. C επιταχύνει την απορρόφηση του σιδήρου από τον εντερικό βλεννογόνο.


Έλλειψη βιτ. C προκαλεί λύσεις του συνδετικού ιστού σε διάφορα μέρη του

σώματος. Η κυριότερη ασθένεια έλλειψης βιτ. C είναι το σκορβούτο.

Συμπτώματα σκορβούτου :

1) Αιμορραγία στο δέρμα, στα νύχια, στα ούλα, στις αρθρώσεις και σε μέρη που

παθαίνουν κακώσεις. Αργότερα αιμορραγία μέσα στους μυς.

2) Εύκολη κούραση, αδυναμία.

3) Νυχτερινοί πόνοι στις αρθρώσεις, τους μύες και τα οστά.

4) Ξηρότητα δέρματος.

5) Πτώση δοντιών.

Η μόνη ηλικία του ανθρώπου που έχει πιθανότητες για την ανάπτυξη ανεπάρκειας

βιτ. C είναι η βρεφική μεταξύ 6ου και 12ου μήνα. Την εποχή αυτή το βρέφος

τρέφεται με τεχνητή τροφή και τα αποθέματα από τη γαλουχία έχουν τελειώσει. Το

αγελαδινό γάλα είναι πολύ φτωχότερο από το μητρικό σε βιτ. C.

Για το λόγο αυτό πρέπει να δίνεται στο βρέφος βιτ. C με διάφορους φρέσκους

χυμούς.

Ημερήσια ανάγκη : 75

φρούτα λαχανικάφράουλες 60 λάχανο 125εσπεριδοειδή 50 μαϊντανός 100σταφύλια 50 πιπεριά 95πεπόνια 23 σπανάκι 70μπανάνες 10 κουνουπίδι 69κεράσια 8 πατάτες 28ροδάκινα 8 ραπανάκια 24ρόδια 8 ντομάτες 23βερίκοκα 7 παντζάρια 21μήλα 6 κολοκυθάκια 20αχλάδια 4 αρακάς 15σύκα 1 φασολάκια 15

χωρίς βιτ. C μαρούλι 12κρέας 0 αντίδια 11αλλαντικά 0 κρεμμύδια 9αυγά 0 αγγούρια 8κασέρι 0 αγκινάρα 8μυζήθρα 0 σέλινο 7βούτυρο 0 μανιτάρια 5μαργαρίνη 0 καρότα 4κοτόπουλο 0 υπόλοιπαλάδι 0 συκώτι βοδ. 35ψωμί 0 συκώτι αρν. 25μπύρα 0 σπλήνα βοδ. 20σοκολάτα 0 αμύγδαλα 6ζελές 0 μέλι 4μαγιονέζα 0 γάλα 2μακαρόνια 0 παγωτό 1αλεύρι 0 ρύζι 0

Τα νούμερα δείχνουν πόσα mg βιταμίνης περιέχονται σε 100 γρ. τροφίμου.

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Να μάθουμε για την αξία των κηπευτικών.

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ

Τα κηπευτικά έχουν μικρή μέχρι ασήμαντη θερμιδική αξία. Δίνουν γύρω στις 20 - 40

θερμίδες ανά 100 γρ.

Η βιολογική τους όμως αξία είναι πολύ μεγάλη λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε

προστατευτικές ουσίες, που είναι οι βιταμίνες, τα ανόργανα άλατα και τα

ολιγοδυναμικά στοιχεία. Αυτά είναι απαραίτητα για την κανονική λειτουργία του

οργανισμού, πολύ δε περισσότερο των νέων και αναπτυσσόμενων οργανισμών

(έφηβοι, αθλητές).

Οι πρωτεΐνες βρίσκονται σε μικρή ποσότητα (1-5%) είναι δε και μικρής βιολογικής

αξίας (εκτός από τις πατάτες) επειδή δεν περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα.

Η περιεκτικότητα σε λίπη είναι ασήμαντη (0-1%).

Η περιεκτικότητα σε νερό είναι πολύ μεγάλη, κυμαίνεται από 75% - 96%.

Οι υδατάνθρακες βρίσκονται σε μεγαλύτερο ποσοστό (1% -14%) κυρίως με τη

μορφή αμύλου και σακχάρων.

Σε όλα τα κηπευτικά υπάρχουν οι βιταμίνες C, B1, B2 και στα περισσότερα οι

βιταμίνες Α, Β3, Η και φολλικό οξύ. Η βιταμίνη D δεν υπάρχει σε κανένα από τα

κηπευτικά.

Ολιγοδυναμικά λέγονται τα στοιχεία που έχουν μεγάλη σημασία για τον κανονικό

μεταβολισμό, που όμως απαιτούνται σε ιχνοποσότητες. Αυτά είναι ο σίδηρος, ο

χαλκός, ο ψευδάργυρος, το κοβάλτιο, το μαγγάνιο κ.α. Τα ολιγοδυναμικά στοιχεία

καθώς και τα υπόλοιπα ανόργανα άλατα βρίσκονται σε όλα τα κηπευτικά. Τέλος στα

κηπευτικά υπάρχουν και ύλες που δεν πέπτονται από τον οργανισμό, όπως η

κυτταρίνη. Αυτές οι ύλες είναι πολύ χρήσιμες γιατί προκαλούν διέγερση των

περισταλτικών κινήσεων των εντέρων και του στομάχου με αποτέλεσμα την

ευκολότερη και καλύτερη λειτουργία των εντέρων.

Ένας λόγος της αύξησης της δυσκοιλιότητας στην εποχή μας είναι η μείωση της

κατανάλωσης κυτταρίνης που βρίσκεται στα κηπευτικά και στο πιτυρούχο ψωμί.

Πρέπει να τονιστεί ότι η σύσταση των κηπευτικών έχει μεγάλες διακυμάνσεις.

Εξαρτάται από :

1) Το τμήμα του φυτού.

2) Τη ποικιλία του φυτού.

3) Τις καιρικές συνθήκες

4) Τη λίπανση

5) Τη σύσταση του εδάφους την περιοχή που καλλιεργήθηκε

6) Την ωριμότητα του κηπευτικού.

Άλλες ανόργανες ύλες που βρίσκονται στα κηπευτικά είναι το ασβέστιο, το οξείδιο

του μαγνησίου, το κάλιο, το χλώριο, η άμμος (SiO2), φωσφορικό και θειικό οξύ.

Επίσης στα κηπευτικά συναντώνται και διάφορες χρωστικές ύλες όπως

χλωροφύλλη, α,β-καρωτίνια, ξανθοφύλλη.

Ο επόμενος πίνακας δείχνει για το κάθε κηπευτικό σε ποια μέταλλα και σε ποιες

βιταμίνες είναι πλούσιο:

μαρούλι σίδηροντομάτα βιταμίνες Β2, Α, Cσπανάκι σίδηρο, ασβέστιο, βιταμίνες Β2, Α, Β6, Cπατάτες βιταμίνες Β2, Ε, Κ, υδατάνθρακεςκουνουπίδι σίδηρο, βιταμίνες Β2, Ακαρότα βιταμίνες Β, Αλάχανο σίδηρο, βιτ. Απιπεριά βιταμίνες Α, Cφασολάκια σίδηρομαϊντανός βιταμίνες Α, C, πρωτείνεςαντίδια βιτ. Α

ΝΤΟΜΑΤΕΣ

Οι ώριμες ντομάτες είναι μια από τις καλύτερες πηγές βιταμίνης Α, Β, C (όμως η

τελευταία καταστρέφεται με τη θέρμανση). Το κόκκινο χρώμα στις ντομάτες

οφείλεται στο λικοπίνιο. (C46H52).

ΠΙΠΕΡΙΕΣ

Είναι τροφή ορεκτική, διεγερτική, αφροδισιακή, πλουσιότατη σε βιτ. C. Η

καυστικότητα της πιπεριάς ελαττώνεται καθόσον προχωράει η ωρίμανση,

απομακρύνεται με θέρμανση και λείπει τελείως στους μεγάλους καρπούς.

Η καυστικότητα της πιπεριάς οφείλεται σε ένα αλκαλοειδές, την καψικίνη.

ΜΕΛΙΤΖΑΝΑ

Είναι φτωχή σε θρεπτικές ουσίες, σε βιταμίνες και σε σίδηρο. Περιέχει κυρίως

υδατάνθρακες, φώσφορο, ασβέστιο και νάτριο. Η πικρή της γεύση εξαφανίζεται με

θέρμανση και προπαρασκευή με αλατόνερο.

ΠΑΤΑΤΕΣ

Είναι πολύτιμο τρόφιμο, δύσκολα αντικαθίσταται. Η κύρια θρεπτική ύλη είναι το

άμυλο (4%). Οι πατάτες συνολικά έχουν 20% υδατάνθρακες.

Περιέχει περίπου 0,3 - 1,8% πραγματικών πρωτεϊνών. Από τα άλατα κυρίως

υπάρχει φωσφορικό κάλιο (περίπου 500mg ανά 100 γρ.).

Από τις βιταμίνες χαρακτηριστική είναι η ύπαρξη σημαντικής ποσότητας βιτ. Ε. Τα

υπόλοιπα άλατα και βιταμίνες βρίσκονται σε μικρότερες ποσότητες.

Το τηγάνισμα και το βράσιμο δεν μειώνουν αισθητά την περιεκτικότητα σε βιταμίνες.

Πάντως ο καλύτερος τρόπος παρασκευής είναι ο πουρές. Ο βρασμός πρέπει να

γίνεται με τη φλούδα αλλιώς χάνονται μέχρι και το 33% των θρεπτικών υλών.

Ένα αζωτούχο συστατικό στις πατάτες είναι η σολανίνη (C82H93ΝO15). Η σολανίνη

είναι μια δηλητηριώδης ένωση που βρίσκεται κυρίως στη φλούδα. Οι άγουρες

πατάτες περιέχουν σημαντικά περισσότερη ποσότητα από τις ώριμες. Επίσης όταν

αφεθούν για περισσότερο χρόνο σε ζεστό μέρος τότε αποκτούν πράσινο χρώμα

βλασταίνουν οι οφθαλμοί και αυξάνει η περιεκτικότητα σε σολανίνη. Έτσι θα πρέπει

να αποφεύγεται η χρήση πράσινων πατατών ή με βλαστημένους οφθαλμούς γιατί

είναι επικίνδυνες για την υγεία.

ΦΑΣΟΛΑΚΙΑ

Είναι τροφή με φτωχή ενεργητική και μέτρια βιολογική αξία. Ενδεικτικά αναφέρεται

ότι ένα κιλό φασολάκια δίνει τις ίδιες θερμίδες όσο 2 αυγά ή 20 γρ. λάδι.

ΑΡΑΚΑΣ

Είναι τροφή πλούσια σε βιταμίνες Α, Β, C. Έχει τη μισή βιτ. Α που έχει το βούτυρο.

Έχει περισσότερη βιτ. Β από το γάλα. Έχει βιτ. C όσο τα πορτοκάλια. Έχει πολύ

σίδηρο, φώσφορο, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και βιτ. Β1.

ΚΡΕΜΜΥΔΙΑ

Τα πράσινα κρεμμύδια κατατάσσονται στην πρώτη σειρά των ισχυρά

αντισκορβουτικών μέσων. Όμως, η περιεκτικότητα σε βιτ. C ελαττώνεται κατά την

διατήρηση. Τα ξερά κρεμμύδια έχουν πολύ λιγότερη βιτ. C. Στα ξερά κρεμμύδια που

είναι αποθηκευμένα για μακρύ χρονικό διάστημα δεν έχει απομείνει βιτ. C.

Η καυστική ουσία των κρεμμυδιών είναι ένα πτητικό έλαιο, πλούσιο σε θείο, που

λέγεται θειούχο αλλύλιο (C6H12S2). Με τη θέρμανση απομακρύνεται λόγω της

πτητικότητάς του.

Τέλος πρέπει να αναφερθεί ότι τα κρεμμύδια έχουν αντιαναιμικές και διουρητικές

ιδιότητες.

ΚΑΡΟΤΑ

Είναι τροφή σχετικά πλούσια σε θρεπτικές ουσίες, ιδίως σε βιτ. Α. Χαρακτηριστική

είναι η μεγάλη περιεκτικότητα σε μέταλλα όπως νάτριο, ασβέστιο και η μικρή

περιεκτικότητα σε κάλιο, αντίθετα με τα άλλα κηπευτικά του είδους του όπως

πατάτες, κοκκινογούλι, κρεμμύδι κ.α. κονδυλώδη.

Τα καρότα περιέχουν τη χρωστική καροτίνιο. Αυτό είναι η προβιταμίνη Α. Οι νέοι και

αναπτυσσόμενοι οργανισμοί πρέπει να καταναλώνουν καθημερινά καρότα.

ΡΑΠΑΝΑΚΙ

Περιέχει ελάχιστες θρεπτικές ουσίες. Είναι όμως χρήσιμο γιατί στο ρίζωμά του

περιέχεται χαρακτηριστική καυστική ουσία που του δίνει ορεκτικές ιδιότητες. Είναι

λοιπόν περισσότερο ευφραντικό παρά τρόφιμο.

ΑΓΓΟΥΡΑΚΙΑ

Είναι ένα δροσιστικό, εύγευστο και ορεκτικό κηπευτικό, φτωχό όμως σε θρεπτικές

ουσίες. Περιέχει ασήμαντα ποσά βιτ. Α και πολύ λίγη βιτ. C. Η περιεκτικότητα σε

νερό είναι η πλουσιότερη, φτάνει τα 96%.

ΑΓΚΙΝΑΡΕΣ

Είναι πολύτιμο κηπευτικό, ευχάριστο ορεκτικό γιατί προκαλεί αύξηση της έκκρισης

των πεπτικών υγρών. Παρουσιάζει διουρητικές και αντιπυρετικές ιδιότητες. Επίσης

έχει θεραπευτικές ιδιότητες κατά της αρτηριοσκλήρυνσης, νεφρίτιδας και

ανεπάρκειας του ήπατος.

ΤΕΥΤΛΑ

Είναι φυτό που χρησιμοποιείται σαν κηπευτικό (παντζάρια) και στην βιομηχανία για

παραγωγή ζάχαρης (ζαχαρότευτλα). Οι υδατάνθρακες των τεύτλων σε μεγάλο

ποσοστό αποτελούνται από σακχαρόζη (είναι η κοινή ζάχαρη). Τα ζαχαρότευτλα

έχουν διπλάσια ποσότητα υδατανθράκων από τα κοινά τεύτλα (παντζάρια).

Το κόκκινο χρώμα τους οφείλεται σε μια αζωτούχο χρωστική την βεταϊνη.

ΛΑΧΑΝΟ

Έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό, γύρω στο 92%. Περιέχει άλατα καλίου,

ασβεστίου, φωσφόρου, θείου και μαγνησίου. Έχει καλή περιεκτικότητα σε βιτ. C.

Είναι όμως ένα λαχανικό που χωνεύεται δύσκολα.

Η αναδυόμενη δυσοσμία κατά το βράσιμό του οφείλεται στο σχηματισμό υδρόθειου

και μεθυλομερκαπτάνης, από διάφορες διασπάσεις.

ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙ

Είναι πλούσιο σε άλατα καλίου, φωσφόρου και θείου. Είναι επίσης πλούσιο σε βιτ.

C.

ΚΟΛΟΚΥΘΑΚΙΑ

Είναι ένα φτωχό σε θερμιδική αξία και σε βιολογική αξία κηπευτικό.

ΜΠΑΜΙΕΣ

Στη μπάμια αποδίδονται μαλακτικές ιδιότητες λόγω μιας ζελατινώδους ουσίας που

περιέχει. Επίσης έχει τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε λίπος από όλα τα κηπευτικά

(1,2%).

ΑΝΤΙΔΙΑ

Είναι κηπευτικό πλούσιο σε προστατευτικές ουσίες ιδίως σε βιτ. Α.

ΜΑΡΟΥΛΙ

Είναι πλούσιο σε σίδηρο και από τα πιο πλούσια σε νερό (95%). Είναι φτωχό σε

υπόλοιπα θρεπτικά συστατικά και δίνει μόνο 15 θερμίδες ανά 100 γρ. Στο μαρούλι

αποδίδονται μαλακτικές και καταπραϋντικές θεραπευτικές ιδιότητες.

ΣΕΛΙΝΟ

Περιέχει ασήμαντες ποσότητες βιταμινών, πρωτεϊνών, υδατανθράκων και βέβαια

λιπών. Δίνει μόνο 15 θερμίδες ανά 100 γρ. Το μόνο χαρακτηριστικό είναι η

ευχάριστη γεύση και η ψηλή περιεκτικότητα σε νάτριο. Έτσι είναι μάλλον ευφραντικό

παρά τρόφιμο. Φυτρώνει σε αλμυρά εδάφη.

ΜΑΙΝΤΑΝΟΣ

Είναι και αυτό ευφραντικό αν και περιέχει σημαντικές ποσότητες πρωτεϊνών (4%) και

λιπών (1%) σε σχέση με τα άλλα κηπευτικά. Από βιταμίνες περιέχει μόνο Α και C,

όμως σε μεγάλες ποσότητες.

Το χαρακτηριστικό του άρωμα οφείλεται σε ένα αιθέριο έλαιο που υπάρχει στα

φύλλα του, την απιόλη .

ΣΠΑΝΑΚΙ

Το σπανάκι χαρακτηρίζεται κυρίως από τη μεγάλη περιεκτικότητα σε σίδηρο που

μπορεί εύκολα να υπερκαλύψει τις ημερήσιες ανάγκες. Για το σκοπό αυτό

απαιτούνται μόνο 300 γρ. σπανάκι. Το σπανάκι είναι επίσης πλουσιότατο σε άλατα

ασβεστίου και μπορεί να αντικαταστήσει άλλες πλούσιες σε ασβέστιο τροφές. Έτσι

100 γρ. σπανάκι αντικαθιστούν το ασβέστιο τεσσάρων αυγών ή 110 γρ. γάλακτος.

Η περιεκτικότητά του σε άλλα άλατα είναι φτωχή. Σχεδόν απουσιάζουν το νάτριο και

το κάλιο.

Ανήκει στα πλουσιότερα σε βιταμίνες κηπευτικά. Χαρακτηριστική είναι η μεγάλη του

περιεκτικότητα σε βιτ. Α που δεν αλλάζει με το βράσιμο.

Επίσης έχει ελάχιστους υδατάνθρακες και καλή περιεκτικότητα σε πρωτεϊνες (πάντα

σε σχέση με τα υπόλοιπα κηπευτικά).

Είναι λοιπόν πολύτιμο τρόφιμο, πρέπει δε να δίνεται και στα βρέφη μετά τον 6ο

μήνα (σαν πουρές).

ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ

Δεν είναι φυτά όπως πολλοί πιστεύουν αλλά μύκητες. Περιέχουν κυρίως πρωτεϊνες

(5%). Από τα άλατα απαντά κυρίως ο φώσφορος. Από τις βιταμίνες απαντούν η D

σε ψηλή περιεκτικότητα, οι Β, C σε μικρότερη αναλογία και η Α απουσιάζει τελείως.

Βιταμίνες

Documents

Transcript of Βιταμίνες