ΣΑΒΒΑΤΟ 20-ΚΥΡΙΑΚΗ 21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2010/19

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

(Στιγμές ενός εθελοντή στο μέτωπο του Μπιζανίου)Του ΜΙΧΑΛΗ ΧΡ. ΠΑΝΤΟΥΛΑ*

Στα μέσα του περασμένου ∆εκεμβρίου ένας πολύ καλός φίλος, ο γιατρός Γιάννης

Μελαδάκης, με ενημέρωσε ότι στο «Μουσείο Ζυγομαλά», στον Αυλώ-να Αττικής, φυλάσσονται σημαντι-κά κειμήλια και έγγραφα από τον αγώνα του 1912-13 για την απε-λευθέρωση των Ιωαννίνων από τον οθωμανικό ζυγό.

Όπως ήταν φυσικό η σημαντική αυτή πληροφορία κέντρισε αμέσως το ενδιαφέρον μου. Επισκέφτηκα το συγκεκριμένο μουσείο δύο φορές και χάρη στην ευγενική συγκατά-θεση του διευθυντή Τάσου Χριστο-φόρου μού δόθηκε η άδεια να ερευ-νήσω όλο το υλικό, καθώς επίσης να φωτογραφήσω και φωτοτυπήσω οτιδήποτε θα μπορούσε να αποκα-λύψει ή να συμπληρώσει πτυχές της σημαντικής, για την Ήπειρο, ιστορι-κής αυτής περιόδου.

Το αρχειακό υλικό περιστρέφεται γύρω από την προσωπικότητα και τη δράση του εθελοντή του ελληνι-κού στρατού και μαχητή του Μπιζα-νίου Ανδρέα Ζυγομαλά. Ο πατέρας του, Αντώνης Ζυγομαλάς, ήταν βου-λευτής Αττικοβοιωτίας και είχε δια-τελέσει τρεις φορές υπουργός. Η μη-τέρα του, Λουκία Μπαλάνου, ήταν απόγονος της γνωστής μεγάλης οι-κογένειας των Ιωαννίνων. Επίσημα έγγραφα και επιστολές, τιμητικές δι-ακρίσεις και κειμήλια, μετάλλια και ενθύμια, στρατιωτικές στολές και όπλα, προσωπικά αντικείμενα και λάφυρα από το πεδίο της μάχης συ-γκροτούν το σχετικό αρχείο.

Την έρευνά μου από την πρώτη στιγμή συνόδευε η έκπληξη, που σχεδόν αμέσως μετατρέπονταν σε ενθουσιασμό για τα «αναπάντε-χα» ευρήματα. Ήταν συγκλονιστικό να ανοίγεις το συρτάρι της παλιάς ντουλάπας και ξαφνικά να βγαίνει στο φως η πολεμική σημαία των οχυρών του Μπιζανίου. Στην εξω-τερική μπροστινή πλευρά της θή-κης, όπου ήταν τοποθετημένη, είναι γραμμένα τα εξής: «Υπουργείο Πολι-τισμού. Τουρκική σημαία Μπιζανί-ου. Θέλει συντήρηση». Η τουρκική σημαία των οχυρών του Μπιζανίου υπεστάλη από τον Ανδρέα Ζυγομα-λά και προς τιμήν του η στρατιωτική διοίκηση τού επέτρεψε να την κρα-τήσει ως πολεμικό λάφυρο.

Παραδίπλα, στην έκθεση των στρατιωτικών του κειμηλίων (στο-λή, πηλήκιο, σέλα αλόγου, όπλα, ξίφη, τιμητικές διακρίσεις κ.α.),

υπάρχει μία μεγάλων διαστάσεων ελληνική σημαία. Η σημαία αυτή ράφτηκε μέσα σε ένα βράδυ από νέ-

ες κοπέλες του Αργυροκάστρου για να σκεπάσει τη σορό του Ανδρέα Ζυγομαλά, που στις 31.7.1914 έπε-

σε μαχόμενος στη Νίβιτσα των Αγ. Σαράντα στον αυτονομιακό αγώνα της Βορείου Ηπείρου.

Σε φάκελο του αρχείου του βρέθη-κε, επίσης, τοπογραφικό σκαρίφημα, σχεδιασμένο από τον ίδιο. Αποτυ-πώνεται σε αυτό η περιοχή από το Χάνι Τερόβου (τότε Χάνι Σεφήμ Βέη) μέχρι το Χάνι Κανέτας. Στο σκαρί-φημα οριοθετούνται στο χώρο όλες οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις που δραστηριοποιούνταν στην πε-ριοχή με τα ονόματα των διοικητών τους. Στο πίσω μέρος του σκαριφή-ματος αναγράφεται: «Πολιορκία Ιω-αννίνων 20 - 30 .12.12».

Σε άλλο φάκελο βρέθηκαν δύο επι-στολές προς τους γονείς του. Η πρώ-τη φέρει ημερομηνία 15.12.1912 και η δεύτερη 16.12.1912. Και οι δύο γράφτηκαν στη Μανωλιάσσα. Η δεύτερη επιστολή έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί δίνει σημαντικές πλη-ροφορίες για την ψυχολογία και τη δράση του τουρκικού στρατού, ενώ ταυτοχρόνως περιγράφει δικές του προσωπικές στιγμές.

Τέλος, ανάμεσα σε έναν τεράστιο όγκο εγγράφων βρέθηκαν δύο κεί-μενα οργανώσεων αποδήμων Ηπει-ρωτών. Το πρώτο είναι η επιστολή της Ηπειρωτικής Αδελφότητας Αθη-νών με ημερομηνία 11.8.1914 προς το ∆ημοτικό Συμβούλιο της Αθή-

νας για απόδοση τιμών προς τον ήρωα. Το δεύτερο είναι συλλυπητή-ριο ψήφισμα της Ενώσεως Ηπειρω-τικών Σωματείων Αθηνών - Πειραι-ώς και Περιχώρων με ημερομηνία 4.8.1914, ημέρα της κηδείας του. Και στα δύο αυτά έγγραφα διακρί-νεται η μεγάλη εκτίμηση, που έτρε-φαν οι απανταχού Ηπειρώτες προς το συγκεκριμένο πρόσωπο.

Το τμήμα αυτό του αρχείου του Ανδρέα Ζυγομαλά έκρινα σκόπιμο να το δημοσιοποιήσω τούτες τις ημέρες, που γιορτάζουμε τα Ελευ-θέρια της πόλης των Ιωαννίνων. Θεωρώ ότι μέσω του αρχειακού αυτού υλικού ενισχύεται η συλλο-γική εθνική μας μνήμη, ενώ η από-δοση του οφειλόμενου χρέους προς όσους μας κληροδότησαν ελεύθερη την πατρίδα προσλαμβάνει ουσια-στικότερο περιεχόμενο.

*Ο Μιχάλης Χρ. Παντούλας είναι βουλευτής Ιωαννίνων - φιλόλογος

Ποιος ήταν ο Ανδρέας ΖυγομαλάςοΠοιο

Ο Ανδρέας Ζυγομαλάς (1890 -1914), ήταν το μοναδικό παιδί του Αντωνίου Ζυγο-

μαλά, βουλευτή Αττικοβοιωτίας και Υπουρ-γού Παιδείας, ∆ικαιοσύνης και Εσωτερικών και της Λουκίας Μπαλάνου, απογόνου της γνωστής γιαννιώτικης οικογένειας. Σπού-δασε και αρίστευσε στις νομικές επιστήμες. Αμέσως μετά τις σπουδές του υπηρέτησε τη στρατιωτική θητεία του ασκώντας, συν τοις άλλοις, καθήκοντα διερμηνέα. Από μι-κρή ηλικία μιλούσε απταίστως τρεις ξένες γλώσσες. Ενώ είχε εκπληρώσει τη στρα-τιωτική του θητεία άρχισε ο Βαλκανικός Πόλεμος του 1912-13. Εθελοντής, πλέ-

ον, φόρεσε και πάλι τη στρατιωτική στολή και κατατάχτηκε στο 2ο Σύνταγμα Πεδινού

Πυροβολικού. Έφυγε, αμέσως, για την πρώ-τη γραμμή του μετώπου προς απελευθέρωση

των υπόδουλων ελληνικών εδαφών. Στην αρ-χή βρέθηκε στη Μακεδονία. Γρήγορα, όμως, ήλθε

στην Ήπειρο, τόπο καταγωγής της μητέρας του. Ζήτη-σε μάλιστα να σταλεί στο Μπιζάνι, όπου ήταν το βασι-κό μέτωπο με τον εχθρό. Ο ηρωισμός του αφήνει έκ-

πληκτους τους ανωτέρους του. Εκεί του δόθηκε «επ’ ανδραγαθεία» ο βαθμός του ανθυπολοχαγού. Στην τελική επίθεση είναι αυτός που με την ομάδα του κα-ταλαμβάνει το ύψωμα του Μπιζανίου. Του παραδίδε-ται «τιμής ένεκεν» η κομματιασμένη τουρκική σημαία, η οποία μαζί με τα όπλα του, τις στολές του και τα λά-φυρα εκτίθενται στο Μουσείο Ζυγομαλά, στον Αυλώ-να Αττικής.Όταν τελείωσε ο νικηφόρος πόλεμος του 1912-13 ο Ανδρέας Ζυγομαλάς έστειλε τα παράσημα στους γονείς του και έμεινε για να συνεχίσει, τη φορά αυ-τή, τον αγώνα αυτονομίας της Βορείου Ηπείρου. Με γράμμα προς τη μητέρα του τής ανήγγειλε την από-φαση να οργανώσει δική του ομάδα, υποβάλλοντας ταυτοχρόνως στον πατέρα του την παράκληση να στρατολογήσει παλληκάρια και να του στείλει χρήμα-τα. Ενώ ο Αντώνιος Ζυγομαλάς είχε αρχίσει τις ενέρ-γειες για την αποστολή ανδρών στη Βόρειο Ήπειρο, φτάνει το θλιβερό μήνυμα του θανάτου του παιδιού του. Το τηλεγράφημα έγραφε: «Ο Ανδρέας Ζυγομα-λάς έπεσε σε ενέδρα του εχθρού και βρέθηκε αποκε-φαλισμένος στη Νίβιτσα της Βορ. Ηπείρου». Ήταν η 31η Ιουλίου 1914.

Η επιστολή προς τους γονείς του, το τοπογραφικό σκαρίφημα, η τουρκική σημαία των οχυρών του Μπιζανίου και η αίτηση της Ηπει-ρωτικής Αδελφότητας προς το «1ον ∆ημοτικόν Συμβούλιον Αθη-ναίων» στη σελίδα 22

Το γραφείο, η στολή, η σέλα του αλόγου του, το όπλο, τα ξί-φη και η σημαία που σκέπασε τη σορό του στο Αργυρόκαστρο (31/7/1914), όπως εκτίθενται στο «Μου-σείο Ζυγομαλά» στον Αυλώνα Αττικής

� H¦EIP¿TIKOª A¡¿NΣΑΒΒΑΤΟ 20-ΚΥΡΙΑΚΗ 21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2010ΑΦΙΕΡΩΜΑ20

Του ΑΛΕΚΟΥ ΡΑΠΤΗalekosrr@yahoo.gr

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912 – 1913 δεν αποτελούν ένα μονοσήμαντο περιστατικό της Ελληνικής Ιστορίας,

αλλά το σημείο συνάντησης των Βαλκανι-κών Ιστοριών, στο «Βαλκανικό γεγονός», το οποίο υφίσταται ως τις μέρες μας.

Τον Οκτώβριο του 1912, τα Βαλκανικά κράτη Σερβία, Μαυροβούνιο, Βουλγαρία και Ελλάδα αποφάσισαν την κήρυξη του πολέ-μου ενάντια την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Την επόμενη χρονιά 1913 ο «Μεγάλος Ασθε-νής» βρισκόταν πλέον στα πρόθυρα της κα-τάρρευσης, καθώς από αυτή την στρατιωτική αναμέτρηση, έβγαινε τραυματισμένος, με την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους των ευρω-παϊκών εδαφών, που κατείχε μέχρι πρότινος.

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι σίγουρα επηρέα-σαν γενικότερα την πορεία της Ευρώπης, με τις ευρύτερες ανακατατάξεις στην γεωπολιτι-κή σφαίρα. Είναι η διαμάχη της απολυταρ-χίας και του συντηρητισμού, ενάντια στην «νέα Ευρώπη» που μιλούσε για κατοχύρω-ση των αρχών της λαϊκής κυριαρχίας και της αυτοδιάθεσης των Ευρωπαϊκών λαών.

Τον Μάρτιο του 1878 η συνθήκη του Αγί-ου Στεφάνου, έθετε ουσιαστικά τέλος στον Β΄Ρωσοτουρκικό πόλεμο (Απρίλιος 1877 – Ιανουάριος 1878), οδηγώντας έτσι τη Ρωσία σε αναγκαστικές συμμαχίες με τους πρώην πολιτικούς ανταγωνιστές της, Άγγλους και Αυστριακούς.

Στις 13 Ιουνίου 1878 πραγματοποιήθη-κε το ευρωπαϊκό συνέδριο στο Βερολίνο το οποίο ουσιαστικά αναθεώρησε την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Η Ελληνική Αντιπροσω-πεία, που συμμετείχε σ΄αυτό το συνέδριο,

κατέθεσε συνολικές θέσεις για το ζήτημα της Ηπειροθεσσαλίας και ζήτησε να ενσωματω-θεί η Θεσσαλία και το μεγαλύτερο τμήμα της Ηπείρου στην Ελλάδα.

Στο τελικό κείμενο της Συνθήκης, η Σερ-βία και η Ρουμανία ανακηρυσσόταν ανεξάρ-τητα κράτη, ιδρυόταν αυτόνομη βουλγαρι-κή Ηγεμονία, του κράτους της Βουλγαρίας, ενώ στα νότια, η Ανατολική Ρωμυλία, απο-τελούσε πλέον αυτόνομη επαρχία της Οθω-μανικής Αυτοκρατορίας με βούλγαρο Γενικό ∆ιοικητή. Ολόκληρη η Μακεδονία, η Θράκη νότια της Ροδόπης, θα παρέμειναν στην άμε-ση κατοχή των Οθωμανών, με πληθυσμιακή ενότητα που αποτελείτο από πολυάριθμο μη τουρκικό πληθυσμό. Η Βοσνία και η Ερζεγο-βίνη θα αποτελούσε κατεχόμενο τμήμα της

Αυστροουγγαρίας, ενώ η Μεγάλη Βρετανία, θα κατείχε την Κύπρο, που είχε αποσπάσει από τους Οθωμανούς.

Σιγισμούνδος Μινέικο

Για τα Ελληνικά συμφέροντα δεν υπήρ-ξε κάτι το ουσιαστικό καθώς δεν δόθηκε

λύση στο Ζήτημα της Ηπειροθεσσαλίας και δεν εφαρμόστηκε το 13ο Πρωτόκολλο της Συνθήκης γιατί περιείχε πολλές ασάφειες και αρκετές εκκρεμότητες στο θέμα της τακτο-ποίησης των συνόρων.

Ο άνθρωπος που συναντήθηκε με την Ηπει-ρωτικές αξίες και συνέδεσε το πεπρωμένο του με την κρισιμότητα της Συνθήκης του Βερο-

λίνου για την Ήπειρο, είναι ο Σιγισμούνδος Μινέικο (Ζygmunt Mineyko), από την Πο-ygmunt Mineyko), από την Πο- Mineyko), από την Πο-Mineyko), από την Πο-), από την Πο-λωνία. Ο Μινέικο αξιοποίησε τα τελικά κεί-μενα της Συνθήκης του Βερολίνου προς όφε-λος της Ελλάδος ώστε η χώρα να αποκτήσει ισχυρή γεωπολιτική παρουσία στον Βαλκανι-κό χώρο. Ο Σιγισμούνδος Μινέικο (Ζygmunt Mineyko), είναι ο προπάππους του σημερι-), είναι ο προπάππους του σημερι-νού Πρωθυπουργού της Ελλάδος κ. Γεωργίου Α. Παπανδρέου, ήταν αυτός ο άνθρωπος που πέρασε και έζησε όλες τις μεγάλες πολιτικές και κοινωνικές ανακατατάξεις της παλαιάς Ευρώπης και συμμετείχε σε επαναστατικά κι-νήματα για την αυτοδιάθεση και την ελευθε-ρία των λαών της Ευρώπης.

Η ευγενής αυτή προσωπικότητα που αγά-πησε την Ελλάδα και την έκανε δεύτερη πα-τρίδα του, γεννήθηκε το 1840 στην Βίλνα της Πολωνίας, και προήρχετο από φημισμένη οι-κογένεια η οποία το 1858 τον έστειλε σε ηλι-κία 18 ετών να σπουδάσει στην Αγία Πετρού-πολη (St. Petersburg), σημ. Λένινγκραντ.

Οι ρίζες της οικογένειας του Σιγισμούν-δου Μινέικο (Ζygmunt Mineyko) προερχό-ygmunt Mineyko) προερχό- Mineyko) προερχό-Mineyko) προερχό-) προερχό-ταν από την παλιά οικογένεια των Todtleben, ένας από τους οποίους, ο Franz- Edward- Iwanowitz Todtleben, είχε συμμετάσχει στον Πόλεμο της Κριμαίας 1853 – 1856, στην μά-χη της Σεβαστούπολης, όταν η Αγγλία, η Γαλ-λία, και η Τουρκία πολεμούσαν εναντίων της Ρωσίας.

Ο Franz- Edward- Iwanowitz Todtleben, βοήθησε τον τότε 18 χρονο Σιγισμούνδο Μι-νέικο (Ζygmunt Mineyko), να εισέλθει και να φοιτήσει στην φημισμένη Ρωσική Στρατιω-τική Ακαδημία, διοικητής της οποίας ήταν ο ίδιος ο Τσάρος Αλέξανδρος ο ΙI και από την οποία Σχολή, έλαβε την καλύτερη πρότυπη στρατιωτική εκπαίδευση.

Ο Αλέκος Ράπτης γράφει για τον Σιγισμούνδο Μινέικο, τον άνθρωπο που αγωνίστηκε για την απελευθέρωση της Ηπείρου και της πόλης των Ιωαννίνων από την Οθωμανική κυριαρχία. Στο κείμενο του γίνεται εκτενής αναφορά στη ζωή και την προσφορά της χαρισματικής αυτής προσωπικότητας

Ο Μινέικο

σημαδεύει μια πόλη κι έναν πόλεμο

Zygmunt Mineyko

Σιγισμούνδος Μινέικο

Ο Σιγισμούνδος Μινέικο το 1861

Από αριστερά προς τα δεξιά: Γεώργιος Παπανδρέου, Kazimi-erz Mineyko, Ευφροσύνη Μανάρη, Stan-islaw Mineyko, Σιγισμούνδος Μινέικο (Zygmunt Mineyko), Σοφία Παπανδρέου

� H¦EIP¿TIKOª A¡¿NΣΑΒΒΑΤΟ 20-ΚΥΡΙΑΚΗ 21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2010 ΑΦΙΕΡΩΜΑ 21

Στα επόμενα χρόνια ο Σιγισμούνδος Μινέ-ικο (Ζygmunt Mineyko),επέστρεψε στην Λι-ygmunt Mineyko),επέστρεψε στην Λι- Mineyko),επέστρεψε στην Λι-Mineyko),επέστρεψε στην Λι-),επέστρεψε στην Λι-θουανία και έλαβε την γενναία απόφαση να συμμετάσχει στο κίνημα ενάντια στην Τσα-ρική Ρωσία.

Η καταστροφή της εξέγερσης και η καταστο-λή του κινήματος τον οδηγούν στην Ιταλία.

Στην Πολωνία επιστρέφει το 1863 και συμμετέχει στην πρώτη μάχη εναντίων των Ρωσικών δυνάμεων στο Marian Langewitz στην Γαλικία. Στις 18 Μαρτίου 1863 επικε-φαλής στρατιωτικής ομάδας 28 ανδρών χά-νει τη μάχη στο χωριό Rozoliszki, συλλαμ-Rozoliszki, συλλαμ-, συλλαμ-βάνεται από τις Ρωσικές αρχές και στέλνεται για να δικαστεί στην Βίλνα (Wilno).To δικα-Wilno).To δικα-).To δικα-To δικα- δικα-στήριο τον καταδικάζει στην ποινή του θανά-του απαγχονισμού.

Την τελευταία στιγμή δεν πραγματοποι-είται ο απαγχονισμός, χάρις στην δυναμι-κή παρέμβαση της μητέρας του Cecylia και καταδικάζεται σε 12 χρόνια καταναγκαστικά έργα στην Σιβηρία, σε ορυχείο.

Στον τόπο της εξορίας, γνωρίζεται με Γάλ-λους επαναστάτες και αποφασίζει να δραπε-τεύσει με τελικό προορισμό το Παρίσι.

Η γνωριμία του με τον Αυτοκράτορα Να-πολέων τον ΙΙΙ, του δίνει την ευκαιρία να φοιτήσει δωρεάν στην καλύτερη Γαλλική Στρατιωτική Ακαδημία, από την οποία και αποφοιτά με τον τίτλο του πολιτικού Μηχα-νικού και την ειδίκευση στις κατασκευές γε-φυρών, δρόμων, και σιδηροδρομικών γραμ-μών.

Στην Ήπειρο

Ταξιδεύει στην Τουρκία και αργότερα στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Το 1871 ο Σι-γισμούνδος Μινέικο (Ζygmunt Mineyko), φτάνει στα Γιάννενα και σε ηλικία 31 χρο-νών διορίζεται Νομομηχανικός Ηπειροθεσ-σαλίας και αρχιμηχανικός στο Βιλαέτι των Ιωαννίνων.

Την εποχή εκείνη η Ήπειρος στο πριν της Συνθήκης του Βερολίνου δημογραφικά δεν διέθετε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως συνέβαι-νε στην Μακεδονία και τη Θράκη αλλά συ-γκέντρωνε μικρές κωμοπόλεις και ήταν μια μελαγχολική εικόνα μιας επαρχίας των Βαλ-κανίων σε πλήρη οικονομική εξαθλίωση που είχε συντελεσθεί από την τουρκική διοίκηση και τα διοικητικά της όργανα αλλά και εξαι-τίας του ληστρικού φαινομένου μάστιζε την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο Σιγισμούν-δος Μινέικο (Ζygmunt Mineyko), με την ιδι-ygmunt Mineyko), με την ιδι- Mineyko), με την ιδι-Mineyko), με την ιδι-), με την ιδι-ότητα του Νομομηχανικού Ηπειροθεσσαλίας του Οθωμανικού κράτους, και σαν αρχιμη-χανικός στο Βιλαέτι των Ιωαννίνων, οργώνει απ΄άκρου εις άκρου όλη την Ηπειροθεσσα-λία, αποκτά γνώσεις για την γεωμορφολο-γία του Ηπειρωτικού χώρου αλλά και γνωρί-ζει το πληθυσμιακό δυναμικό των Ελλήνων στην Ηπειροθεσσαλική επικράτεια, που ου-σιαστικά αποτελεί την Ελληνική πραγματικό-τητα στην Τουρκοκρατούμενη Ήπειρο.

Ήδη από το 1869 το Οθωμανικό κράτος εί-χε λάβει την απόφαση να χαράξει μια σειρά από σημαντικούς δρόμους στα κατεχόμενα εδάφη της.

Ο Σιγισμούνδος Μινέικο (Ζygmunt Mineyko), σαν αρχιμηχανικός στο Βιλαέτι Ιωαννίνων το 1873 γεφυρώνει τον ποταμό Γορμό στη θέση «Αγυιούς», κοντά στο Καλ-πάκι, με γέφυρα, η υπερκατασκευή της οποί-ας αποτελείται από σιδηροδοκούς και ξύλα. Είναι ένα έργο πνοής, για την εποχή εκείνη, γιατί αποτελεί την πραγμάτωση της χάρα-ξης του δρόμου που θα ένωνε τότε, τα Γιάν-νενα με το λιμάνι των Αγίων Σαράντα στην Αλβανία. Το έργο αυτό αποπερατώθηκε και αποτέλεσε τον μετέπειτα παλιό Εθνικό δρό-μο πάνω στον οποίο χαράχτηκε ο σημερινός οδικός άξονας της Ιόνιας οδού που συνδέει τα Γιάννενα με Καλπάκι και με κατεύθυνση προς την Κακαβιά.

Στα Γιάννενα συνεχίζει να εργάζεται σαν Νομομηχανικός Ηπειροθεσσαλίας και αρχι-μηχανικός στο Βιλαέτι των Ιωαννίνων, πα-ράλληλα δε μαθαίνει την Ελληνική γλώσσα και συναναστρέφεται με Γιαννιώτες λόγιους και διανοούμενους της εποχής θεμελιώνο-ντας έτσι την ισχυρή του φιλία, με το Ελλη-νικό στοιχείο στα Τουρκοκρατούμενα Γιάν-νενα.

Η προσωρινή παραμονή του θα γίνει βρα-χύβια και θα παραμείνει τουλάχιστον για 17 χρόνια στα Γιάννενα. Το 1880 ο 40χρονος Σι-γισμούνδος Μινέικο (Ζygmunt Mineyko),θα γνωρίσει και θα παντρευτεί την Ευφροσύνη Μανάρη κόρη του Γιαννιώτη Γυμνασιάρχη στη Ζωσιμαία Σχολή, Σπυρίδωνα Μανάρη ο οποίος είναι καθηγητής των Μαθηματικών Επιστημών.

Έτσι λοιπόν ο Σιγισμούνδος Μινέικο (Ζygmunt Mineyko), γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της Γιαννιώτικης κοινωνίας δια μέ-σου του πεθερού του που είναι ένας από τους

διανοητές της εποχής, με πλούσιο συγγραφι-κό έργο το οποίο εστιάζεται στην Επιστήμη των Μαθηματικών. Το 1847 είχε εκδώσει το βιβλίο με τον τίτλο «Πραγματεία Άλγεβρας», το 1862 την «Στοιχειώδη Άλγεβρα» και το 1879 τα «Στοιχεία Αριθμητικής Θεωρητι-κής και Πρακτικής», ενώ παράλληλα είναι μέλος του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου της Κωνσταντινούπολης και Πρόεδρος στην Γιαννιώτικη Φιλολογική και Εμπορική Λέ-σχη «Η Πρόοδος».

Τον Φεβρουάριο του 1881 έπειτα από μα-κροχρόνιες διπλωματικές επαφές των Με-γάλων ∆υνάμεων με την Οθωμανική Αυ-τοκρατορία συνήλθαν οι Πρεσβευτές στην Κωνσταντινούπολη για να υλοποιήσουν τις αποφάσεις της Συνθήκης του Βερολίνου του 1878.

Αποφασίζεται έτσι η παραχώρηση της Θεσ-σαλίας και ενός τμήματος της Άρτας στην Ελ-λάδα. Είναι η νέα συνοριακή γραμμή που θα αρχίζει από το στενό Καραλή ∆ερβέν μετα-ξύ των εκβολών του Πηνειού και του Πλατα-μώνα, θα διασχίζει τις κορυφές του Ολύμπου, τα υψώματα του Ζάρκου και τις κορυφές του Ζυγού και θα καταλήγει στην Άρτα, στον πο-ταμό Αχελώο.

Η χάραξη των συνόρων

Ο Σιγισμούνδος Μινέικο (Ζygmunt Mineyko), με την ιδιότητα του Νομομη-), με την ιδιότητα του Νομομη-

χανικού Ηπειροθεσσαλίας και σαν αρχιμη-χανικός στο Βιλαέτι των Ιωαννίνων, αναλαμ-βάνει να υλοποιήσει και να θέσει σε τεχνική εφαρμογή τις αποφάσεις της Συνθήκης του Βερολίνου, κάτι το οποίο φέρνει εις πέρας, παρά τις δυσκολίες που απαιτεί η δύσκολη εφαρμογή της χάραξης των συνόρων.

Την εποχή εκείνη η Ιταλία ασκεί αυστηρή πολιτική παρέμβαση ούτως ώστε να εδραιω-θεί ο Ιταλικός παράγοντας στην περιοχή της Ηπείρου. Πολιτικός εκφραστής αυτής της θέ-σης είναι ο Ιταλός πρόξενος στην Κέρκυρα ο E.De Gubernatis ο οποίος μαζί με τον Ιτα-E.De Gubernatis ο οποίος μαζί με τον Ιτα-.De Gubernatis ο οποίος μαζί με τον Ιτα-De Gubernatis ο οποίος μαζί με τον Ιτα- Gubernatis ο οποίος μαζί με τον Ιτα-Gubernatis ο οποίος μαζί με τον Ιτα- ο οποίος μαζί με τον Ιτα-λό πρόξενο στα Γιάννενα Millelire, διακρί-Millelire, διακρί-, διακρί-νονται για τα ανθελληνικά τους αισθήματα. Παράλληλα δε, έχουν καταφέρει να ιδρύσουν δύο Ιταλικά σχολεία, μία επαγγελματική σχο-λή και ένα εμπορικό επιμελητήριο.

Στις 8 ∆εκεμβρίου 1876 το Ιταλικό προ-ξενείο εκδίδει ένα χάρτη της Ηπείρου στον οποίο καταγράφονται εσκεμμένα μια σειρά από πληθυσμιακές και εθνολογικές ανακρί-βειες εις βάρος του Ελληνικού πληθυσμού της Ηπείρου.

Η Ελληνική κοινότητα στα Γιάννενα, αντέ-δρασε ταχύτατα και αναθέτει μυστικά, στον Σιγισμούνδο Μινέικο (Ζygmunt Mineyko), την μελέτη ενός Εθνολογικού Χάρτη της Ηπείρου στον οποίο καταγραφόταν η έντονη Ελληνική παρουσία στην Ηπειρωτική γή.

Είναι ο κατάλληλος άνθρωπος που απο-λαμβάνει της εκτίμησης και την εμπιστοσύ-νης της Γιαννιώτικης κοινωνίας ενώ πα-ράλληλα διαθέτει επιστημονική κατάρτιση και τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις σε θέ-ματα χαρτογράφησης. Το 1880 ο Σιγισμούν-δος Μινέικο (Ζygmunt Mineyko), συντάσσει και παραδίδει στην Ελληνική κοινότητα, το Εθνολογικό χάρτη, ούτως ώστε να καταρρι-φτούν οι εθνολογικές ανακρίβειες του Ιταλι-κού προξενείου.

Ο χάρτης αυτός παραδίδεται με πλήρη μυστικότητα στα στελέχη της «Ηπειρωτικής Εταιρείας» στα Γιάννενα που το εκτυπώνει σε αντίγραφα και τον διανέμει «προς διά-δοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων ως έργον ενός Ηπειρώτου». Στην πραγματικότητα η «Ηπειρωτική Εταιρεία» είναι το Ελληνικό δί-κτυο κατασκοπείας που λειτουργεί στα τουρ-κοκρατούμενα Γιάννενα και καταγράφει τις όποιες στρατιωτικές κινήσεις του Τουρκικού στοιχείου στην Τουρκοκρατούμενη Ήπειρο, ενώ αναλύει την πολιτική θέση που κρατούν τα ευρωπαϊκά προξενεία στα Γιάννενα απέ-ναντι στο Ηπειρωτικό Ζήτημα.

Ο επίμαχος χάρτης έφερε δύο ψευδώνυμα, το ένα ήταν του τότε Γενικού Προξένου της Ελλάδος στα Γιάννενα, Φουντούλη και το άλ-λο του συγγενή του Σιγισμούνδου Μινέικο (Ζygmunt Mineyko), από την γυναίκα του, Ιωάννη Σακελλαρίου. Ο κίνδυνος να αποκα-λυφθεί ο χαρτογράφος ήταν πάρα πολύ μεγά-λος και γι΄αυτό το λόγο τα πάντα είχαν γίνει

με μεγάλη μυστικότητα.∆υστυχώς όμως στην τουρκική στρατιωτι-

κή διοίκηση διέρρευσε η πληροφορία ότι ο πραγματικός συντάκτης που χαρτογράφησε τον Εθνολογικό Χάρτη της Ηπείρου ήταν ο Μινέικο, με αποτέλεσμα ο Πασάς των Ιωαν-νίνων μετά από σύσκεψη με την στρατιωτι-κή διοίκηση να διατάξει άμεσα την σύλλη-ψή του.

Την τελευταία στιγμή ο θαρραλέος Μινέι-κο, ειδοποιήθηκε από ένα φίλο του που συμ-μετείχε στην σύσκεψη της τουρκικής στρατι-ωτικής διοίκησης της πόλης των Ιωαννίνων και έτσι κατόρθωσε να σωθεί εγκαταλείπο-ντας τα Γιάννενα μέσα στο βαθύ σκοτάδι της Ηπειρωτική νύχτας.

Από τα Γιάννενα διέφυγε το 1888 και στα επόμενα χρόνια εγκαθίσταται στην Αθήνα, το 1891.

Η καθοριστική συμβολή

Ο ακούραστος όμως αυτός Φιλέλληνας, ο ασυμβίβαστος επαναστάτης, δεν σταμά-

τησε ούτε μια στιγμή να θυμάται την αγαπη-μένη του πόλη, τα Γιάννενα και έτσι λοιπόν με το ξέσπασμα των Βαλκανικών πολέμων 1912 – 1913, συναντάται με τον ∆ιάδοχο Κωνσταντίνο στην Θεσσαλονίκη και τον ενη-μερώνει για την υφιστάμενη κατάσταση που επικρατεί στην Τουρκοκρατούμενη Ήπει-ρο, με την ιδιότητα που κατείχε, ως πρώην Νομομηχανικός Ηπειροθεσσαλίας και αρχι-μηχανικός στο Βιλαέτι των Ιωαννίνων.

Ο τότε ∆ιάδοχος Κωνσταντίνος άκουσε προσεχτικά τις θέσεις, που του καταθέτει ο Σιγισμούνδος Μινέικο (Ζygmunt Mineyko) και την επόμενη χρονιά το 1913 αποστέλλε-ται στην Άρτα ως στρατιωτικός σύμβουλος στο Ελληνικό Επιτελείο Στρατού που επε-ξεργαζόταν τα σχέδια στρατηγικής, που θα προετοίμαζαν την πτώση της πόλης των Ιω-αννίνων. Η αποστολή του είχε τρείς κατευ-θύνσεις: η πρώτη αφορούσε την κατάθεση θέσεων στο τρόπο διεξαγωγής του ορεινού πολέμου που θα διεξαγόταν στην Ήπειρο, όντας άριστος γνώστης της γεωμορφολογίας του Ηπειρωτικού χώρου, η δεύτερη είχε να κάνει με τον τρόπο προσβολής των τουρκι-κών οχυρώσεων στα οχυρωματικά του Μπι-ζανίου και η τρίτη αφορούσε τα πλήρη στρα-τιωτικά εχέγγυα που διέθετε, με το δεδομένο του ότι, είχε φοιτήσει σε τρείς τουλάχιστον φημισμένες στρατιωτικές Ακαδημίες Ευρω-παϊκών κρατών.

Στα επόμενα χρόνια, το Ελληνικό κράτος δια του Βασιλέως Κωνσταντίνου του απένει-με, τον Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος, ως ύψιστη τιμή της Ελλάδας, στον μεγάλο αυ-τό Φιλέλληνα και είναι αυτή η τιμητική διά-κριση, που απονέμεται σε εξέχουσες προσω-πικότητες που διακρίθηκαν στην προάσπιση των συμφερόντων της Πατρίδας μας καθώς και στην προσφορά τους για εξαίρετες υπη-ρεσίες εντός ή εκτός της Ελλάδος.

Ανάλογες ήταν και οι τιμητικές διακρίσεις που έλαβε ο Μινέικο και από την Πολωνία, καθώς το Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας σε μια επίσημη εκδήλωση παρουσία των επι-σήμων αρχών του κράτους τον αναγόρευσε επίτιμο ∆ιδάκτορα στην Φιλολογία. Στο ση-μείο δε που το 1863 επρόκειτο να απαγχο-νιστεί, η Πολωνική Στρατιωτική ∆ιοίκηση, παρέταξε τιμητική φρουρά επικεφαλής της οποίας ήταν ανώτερος αξιωματικός, ο οποί-ος και του απένειμε το Virtuti Militari Grand Cross,το ανώτερο Πολωνικό παράσημο, , ενώ του απενεμήθει και ο βαθμός του εφέ-δρου Συνταγματάρχη του Πολωνικού Στρα-τού.

Ο γενναίος αυτός Φιλέλληνας ο ακούρα-στος επαναστάτης των καταπιεσμένων λαών της παλαιάς Ευρώπης με την ταραχώδη ζωή του άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλι-κία 86 χρονών και κηδεύτηκε με την στολή του Συνταγματάρχη του Πολωνικού Στρατού, στην Αθήνα, το 1925.

Τα Γιάννενα η πόλη που τόσο αγάπησε θα πρέπει έστω και σήμερα, να του αποδώσει την πρέπουσα τιμή, σ΄αυτήν την τόσο σημα-ντική προσωπικότητα, της νεώτερης Ελληνι-κής Ιστορίας, στον άνθρωπο που αγωνίστη-κε για την απελευθέρωση της Ηπείρου και της πόλης των Ιωαννίνων από την Οθωμα-νική κυριαρχία.

Το Βιλαέτι των Ιωαννίνων, σε καρτ-ποστάλ, το 1900

Όταν, τέλος, ο ιστορικός Ρούσος παρου-σίασε από την εφημερίδα «Το Βήμα»

την ιστορική του πραγματεία «Ο Ελευθέ-ριος Βενιζέλος και η εποχή του», κάνει την εμφάνισή της η κόρη του Σιγισμούνδου Μινέικο, Σοφία, η σύζυγος του Γεωργίου Παπανδρέου. Η κα Παπανδρέου στην προ-σπάθειά της να διαφωτίσει τον συγγραφέα για το όνομα του μηχανικού, που έδωσε τα σχέδια των οχυρών του Μπιζανίου στον ελ-ληνικό στρατό, απευθύνει στο «Βήμα» την παρακάτω επιστολή, που αναδημοσιεύτηκε και στις τοπικές εφημερίδες «Ηπειρωτικός Αγών» και «Πρωινός Λόγος»:«Με πολύ ενδιαφέρον -γράφει η κ. Πα-πανδρέου- παρακολουθώ εις την έγκριτον υμών εφημερίδα «Το Βήμα», τα γραφέντα υπό του κ. Ρούσου «Ελευθέριος Βενιζέλος και η εποχή του». Εις το φύλλον της 29ης Απριλίου όμως δεν απεδόθη καλώς το όνο-μα και η προέλευσις του μηχανικού, εις τα σχέδια του οποίου οφείλεται η πτώσις του Μπιζανίου. Ούτος ήτο ο πατήρ μου Σιγι-σμόνδος Μινέικο, όστις εγεννήθη εις Βίλ-ναν της Πολωνίας. Εσπούδασεν εις την με-γάλην σχολήν του πολέμου εις Παρισίους κληθείς υπό της τότε Τουρκικής Κυβερνή-σεως, διωρίσθη Νομομηχανικός Ηπειρο-θεσσαλίας με έδραν τα Ιωάννινα, όπου επί δωδεκαετίαν προσέφερε τας υπηρεσίας του. Φιλέλλην εις μέγαν βαθμόν, εξεπόνη-σεν ανωνύμως τον χάρτην, επί τη βάσει του οποίου εχαράχθη η Βερολίνειος γραμμή, που εξυπηρέτει τα ελληνικά συμφέροντα. Ακολούθως εγκατεστάθη εις Αθήνας οικο-γενειακώς και διωρίσθη επί κυ βερνήσεως Χ. Τρικούπη, μηχανικός εις το Υπουργείον ∆ημοσίων Έργων. Ότε ο ∆ιάδοχος Κων-σταντίνος ευρίσκετο εις Θεσσαλονίκην το 1912, έσπευσε να τον συναντήση και θέση υπ’ όψιν του τα σχέδια δια την πτώσιν του Μπιζανίου. Λαβών υπό σοβαράν άποψιν ταύτα ο ∆ιάδοχος ανέθεσεν εις τον Μινέϊ-κο να μεταβή εις Άρταν και συνεργασθή με-τά των επιτελών, είς τους οποίους επέδειξε τα σχέδια και ωδήγησεν εις την εξεύρεσιν της οδού προς επίθεσιν κατά του εχθρού εκ των νώτων. Η πατρίς Ελλάς τιμώσα αυτόν, τω απένειμε δια της πολωνικής πρεσβείας τον Σταυρόν του Σωτήρος.

Βλ. εφημερίδα Ηπειρωτικός Αγών, φύλλο 9245/22-2-1963

ΑΦΙΕΡΩΜΑ22� H¦EIP¿TIKOª A¡¿N

ΣΑΒΒΑΤΟ 20-ΚΥΡΙΑΚΗ 21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2010

ΤΙ ΣΥΖΗΤΗΣΕ ΤΟ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΣΤΙΣ 23-2-1913

Η πρώτη απόφαση της πόλης μετά την απελευθέρωσηΤου ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΣΑΝΤΙΚΟΥ

Η πρώτη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου Ιωαννίνων στην ελληνική επικράτεια, έγινε στις 23 Φεβρουαρίου του 1913, δύο μέρες μετά την απελευθέρωση. Το συμβούλιο απο-

τελείται από επτά μόλις συμβούλους και το δήμαρχο, τον Γιάγια Βέη και οι αποφάσεις του είναι απλές: Πρώτα, τα ευχαριστήρια τηλεγρα-φήματα στον βασιλιά Κωνσταντίνο που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην Αθήνα. Έπειτα, τα ευχαριστήρια στη γειτονική Άρτα που έχει ήδη σπεύσει να συγχαρεί τα Γιάννενα για την απελευθέρωση. Τέλος, τα αιτήματα. Ο δήμος Ιωαννιτών ζητάει από το ελληνικό κράτος και το Γενικό ∆ιοικητή Ιωαννίνων να καταβάλλει προς ενίσχυση της πόλης 10.000 φράγκα και οχήματα για να καθα-ριστεί η πόλη ενόψει των εορτασμών για την απελευθέρωση , αλλά και πετρέλαιο για να φωταγωγηθεί η πόλη. ∆ύο εκ των συμβούλων, οι ∆ημήτριος Κούτζικος και Περικλής Κίγκος συμμετέχουν ένα χρόνο μετά στην Πανηπειρωτική Συνέλευση στο Αργυρόκαστρο, ο μεν πρώ-τος ως πληρεξούσιος της Παραμυθιάς, ο δε δεύτερος των Ιωαννίνων. Ακολουθεί το κείμενο των πρακτικών του πρώτου δημοτικού συμβου-λίου των, ελληνικών και κατά σύνορα πλέον, Ιωαννίνων.

«Συνεδρία 1η του ∆ημοτικού Συμβουλίου ΙωαννίνωνΤης 23ης Φεβρουαρίου 1913Πρόεδρος ο ∆ήμαρχος Γιάγια ΒέηςΜέλη οι κ. Σιέχη Φραζής, Ματαθιούλης Λέβης, ∆ημήτριος Κούτζι-

κος, Αθανάσιος Στούπης , Χαΐμ Λεβή, Νικόλαος Καζαντζής και Περι-κλής Κίγκος.

Αποφασίζεται η αποστολή τηλεγραφήματος προς την Α.Μ. τον Βασιλέα των Ελλήνων εις Θεσσαλονίκην, ως εξής: «Α.Μ. τον Βα-

σιλέα των Ελλήνων Θεσσαλονίκην Πόλις Ιωαννίνων αγαλλόμενη επί απελευθερώσει αυτής υπό γενναίου Ελληνικού στρατού διοικού-μενου παρά του ενδόξου Σρατηλάτου και ευκλέ-ους Βλαστού υμετέρας Μεγαλειότητος υποβάλ-λει ευλαβώς ένθερμα συγχαρητήρια ευχο-μένη όπως ο Ύψιστος κρατύνη υμετέραν Βασιλείαν επ’ αγαθώ Ελληνικού Έθνους Ο ∆ήμαρχος Ιωαννί-νων Γιαγιάς».

Επίσης, η αποστο-λή τηλεγραφήματος προς τον πρόεδρον της Κυβερνήσεως κ. Ελ. Βενιζέλον ως εξής: «Α.Ε. Πρόε-δρον της Κυβερ-νήσεως κ. Ελευ-θέριον Βενιζέλον Αθήνας Εν ονό-ματι πόλεως Ιωαννίνων εν αγαλιάσει επί απελευθερώσει αυτής υπό νικηφόρου Ελληνικού στρα-τού υποβάλλω ένθερμα συγχαρητήρια Ο ∆ημ. Ιωαννίνων Για-γιά».

Ανεγνώσθη το τηλεγράφημα του ∆ημάρχου Αρταίων και του Προ-έδρου του ∆ημ. Συμβουλίου και του Προέδρου του Φιλανθρωπικού Συλλόγου Άρτης και απεφασίσθη προς αυτούς απάντησις ως εξής: «Κυρίους ∆ημάρχους Αρταίων και Πρόεδρον ∆ημοτικού Συμβουλίου Άρταν ευχαριστών θερμώς εν ονόματι συμπολιτών μου επί συμμε-τοχή υμών εις την κατέχουσαν ημάς χαράν δια το μέγα και ένδοξον γεγονός της απελευθερώσεως πόλεως Ιωαννίνων αδελφικώς ασπά-ζομαι υμάς και υμετέρους αγαπητούς συνδημότας ο ∆. Ιωαννίνων Γιαγιάς». Πρόεδρον Φιλανθρωπικού Συλλόγου Άρτης κ. Σερβετήν Συ-μπολίται μου πανηγυρίζοντες επί απελευθερώσει πόλεως Ιωαννίνων ευχαριστούσι υμάς δι υμέτερα συγχαρητήρια Ο ∆. Ιωαννίνων Για-γιάς».

Επίσης ανεγνώσθη η υπ. Αριθ. 5 και χρονολ. 23ης Φεβρουαρίου 1913 εντολή του Γενικού ∆ιοικητού Ιωαννίνων περί καθαριότητος της πόλεως . Συνεπεία της εντολής ταύτης απεφασίσθη να διαβιβα-σθεί έγγραφον προς τον Γενικόν ∆ιοικητήν, δι ού αιτείται όπως το ∆ημόσιον Ταμείον επέλθη αρωγόν εις τον ∆ήμον κατά 10 χιλ. φρά-γκα τουλάχιστον. Προς δε να χορηγηθώσι και φορτηγαί άμαξαι , ίνα επιτευχθή η καθαριότης της πόλεως. ∆ιά δε τον φωτισμόν της πόλε-ως να χορηγηθή πετρέλαιον εκ μέρους του ∆ημοσίου.

Ο ∆ήμαρχος Τα μέλη (ακολουθούν υπογραφές)».

Ήπειροςκαι πάλιν Μανωλιάσσα

16 . 12 . 12

Αγαπητοί μου γονείςΕξακολουθεί η ίδια κατάστασις. Τα πράγματα όμως

είναι πολύ καλύτερα τώρα...Ο περισσότερος κόσμος νομίζει ότι σήμερον το μέτω-

πον του πολέμου εν Ηπείρω εκτείνεται από Μανωλιάσ-σης μέχρι Μπιζάν - Αετορράχης.

Πραγματικώς όμως εκτός του κυρίως μετώπου υπάρ-χει και αμυντικόν μέτωπον από Πρεβέζης μέχρι Σουλί-ου. Λάβετε τον χάρτην και μετρήσατε χιλιόμετρα.

Και όλη αυτή η φασαρία με 12 - 15.000 Στρατού!...

Από όλους τους αιχμαλώτους πληροφορούμεθα ότι το ηθικόν του Τουρκικού Στρατού είναι αισχρόν.

Οι Τουρκαλβανοί μετά την υπό της Ευρώπης αποφα-σισθείσαν κήρυξιν της Αλβανικής αυτονομίας απεσύρ-θησαν. Ο Εσσάτ Πασάς Αρχιστράτηγος του Στρατού Ιω-αννίνων ηναγκάσθη να κρεμάση 40 Τουρκαλβανούς και τους λοιπούς ετοποθέτησε εις τα Μεταγωγικά.

Αφηρέθη τοιουτοτρόπως το μόνον ακμαίον και πραγ-ματικώς μυθικώς ανδρείον στοιχείον του πολιορκουμέ-νου Στρατού...

Ο πανικόβλητος αυτός στρατός λυμόττει φοβερά.Οι στρατιώται αναφανδόν ζητούν την παράδοσιν των

Ιωαννίνων.Είναι άλλωστε φανερόν ότι αι υπό των αιχμαλώτων

διδόμεναι πληροφορίαι δεν στερούνται ακρίβειας εκ του ότι τας πρώτας ημέρας οι Τούρκοι επετίθεντο λυσσωδώς μετά θάρρους αξιοθαύμαστου και εκπληκτικού ηρωι-σμού.

Μετά την απόκρουσιν των δύο πρώτων Τουρκικών επιθέσεων παρετηρήθη μεγίστη ύφεσις εις το πολεμικόν μένος των Τούρκων.

Αι νυκτεριναί επιθέσεις σχεδόν εσταμάτησαν, ιδίως κατόπιν της θαυμαστής τοποθετήσεως του πυροβολι-κού...

Το πυροβολικόν μας μετά πολλού κόπου κατόρθωσε να παραταχθή. Παρετάχθη έναντι του Μπιζάν εις από-στασιν 4.500μ.

Σήμερον δε το πρωί ήρχισαν αι ομοβροντίαι......................................................................................

Αχ! Αυτός ο ορίζων!Εμπρός το δάσος με τις βελανιδιές. Ολίγον πάρα πίσω

το χωρίον Κοπάνι και πάρα πίσω ακόμη το χιονισμένο βουνό. ∆εξιά τα βουνά της Μανωλιάσσας, το Καστράκι. Απέναντι άλλο δάσος με μικρές βελανιδιές και αριστερά τα Πεστά και το περιώνυμον πλέον Χάνι Εμίν Αγά...

Η ημέρα περνά εν μεγίστη μονοτονία.

Το πρωί έγερσις 7½ . 8½ ένας περίπατος κατάλληλος. 12 επάνοδος εις τον καταυλισμόν. Πρόγευμα συνήθως μία καραβάνα καφές και ½ κουραμάνα. 12½ - 6 διά-φοραι μικραί ασχολίαι π.χ. Ψείριασμα, αφόδευσις και διάφοραι άλλαι επίσης ασχολίαι. 7μ.μ. - 7½π.μ. ύπνος υπό αντισκήνου εν μέσω διαφόρων κοριών και δεσποι-νίδων ψειρών...

Τώρα ευρήκα μίαν άλλην διασκέδασιν... Κάθε βράδυ το σκάω και από τας 6μ.μ. έως τας 12 και κάθημαι εις το Χάνι Εμίν με διασκεδαστικήν συντροφιά...

Μόνον σεις δεν δικαιούσθε να είσθε δυσαρεστημένοι από αυτήν την ευχάριστον κατάστασιν... Η μαύρη αλή-θεια είναι ότι άγαν επεθύμησα το υποστεφές Άστυ και ιδίως τους κατοικούντας ή μάλλον τας κατοικούσας αυ-τό. Αλλά τι να γίνη; Και αυτό θα περάση... Μην ξεχάσετε τα ρούχα και τα χρήματα.

Το παιδί σας Ανδρέας Ζυγομαλάς

Η τουρκική σημαία των οχυρών του Μπιζανίου (Μουσείο Ζυγομαλά)

Τοπογραφικό σκαρίφημα του Ανδρέα Ζυγομαλά με τη διάταξη των ελλη-νικών δυνάμεων από Χάνι Τερόβου (Χάνι Σεφήμ Βέη) έως Χάνι Κανέτας (Μουσείο Ζυγομαλά)

Αίτηση της Ηπειρωτικής Αδελφότη-τας προς το «1ον ∆ημοτικόν Συμ-βούλιον Αθηναίων» της 11/8/1914 (Μουσείο Ζυγομαλά)