Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ε λ ί δ α | 1

Μ. Μιχάλη

3η Ενότητα: Είμαστε όλοι ίδιοι. Είμαστε όλοι διαφορετικοί Ερωτηματικές προτάσεις

ευθείες ερωτήσεις πλάγιες ερωτήσεις

κύριες ανεξάρτητες προτάσεις δευτερεύουσες προτάσεις

Ευθείες ερωτήσεις

Ανάλογα με τη σκοπιμότητά του ομιλητή διακρίνονται σε:

γνήσιες ερωτήσεις (με τις οποίες ζητούμε πληροφορίες),

π.χ. Θα συναντηθούμε απόψε;

ρητορικές ερωτήσεις (ουσιαστικά δεν είναι ερωτήσειςδιατυπώνουν με

έμφαση μια κρίση), π.χ. Μα, γιατί είναι τόσο αγενής;

ερωτήσεις προσταγής (διατυπώνουμε με ευγένεια κάποια προσταγή ή

παράκληση), π.χ. Μου φέρνεις το απουσιολόγιο;

Ανάλογα με το είδος των απαντήσεων που επιδέχονται διακρίνονται σε:

ολικής άγνοιας (όταν η ζητούμενη πληροφορία σχετίζεται με ολόκληρη

την πρόταση. Η απάντηση είναι ένα ναι ή ένα όχι (ή λέξεις με παρόμοια

σημασία: καθόλου, φυσικά, βέβαια κ.ά.) ή κάποιο ρήμα ή και τα δύο

μαζί, π.χ. Θέλεις να πάμε θέατρο; Ναι, θέλω/Φυσικά/Όχι κ.λπ.

μερικής άγνοιας (όταν η ζητούμενη πληροφορία αφορά ένα από τα

συστατικά της πρότασης. Οι ερωτήσεις αυτές εισάγονται με

ερωτηματικές αντωνυμίες ή ερωτηματικά επιρρήματα. Η απάντηση δεν

μπορεί να είναι ένα ναι ή ένα όχι, π.χ. Πότε θα γράψουμε το διαγώνισμα

των αρχαίων;

Ανάλογα με την απάντηση που επιδέχονται διακρίνονται σε:

ανοιχτές (ζητούν μια γνώμη, επιχειρήματα, συναισθήματα και η

απάντηση είναι σε συνεχή λόγο) π.χ. Γιατί πολλοί υποστηρίζουν ότι

κινδυνεύει η ελληνική γλώσσα;

κλειστές (επιδέχονται απάντηση μονολεκτική ή πολύ σύντομη),

π.χ. Είσαι ρατσιστής;

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Στα παρακάτω αποσπάσματα:

α. Να εντοπίσετε τις ευθείες ερωτήσεις.

β. Να βρείτε τις γνήσιες ερωτήσεις και τις ρητορικές ερωτήσεις και να γράψετε αν

είναι ολικής ή μερικής άγνοιας.

…..Η απελπισία μου έφτανε στο κατακόρυφο. Σήκωνα τα μάτια μου γεμάτα τρόμο και ικεσία προς την

έδρα. Τι συλλογιζότανε; Πού ταξίδευαν τα διαφανή μενεξεδένια μάτια κάτω από τα μαυρισμένα βλέφαρα;

Γιατί αναστενάζει; Μήπως είναι άρρωστη; Γιατί δε μας κοιτάζει; Μας ξέχασε;

Μιχάλης Καραγάτσης, «Η κυρία Νίτσα» (διασκευή)

…..Νομίζει το χαϊβάνι πως δεν το θυμάμαι πια ή ότι έχω ψυχή επιπόλαια σαν τη δικιά του; Ξεχνάει όμως ή

συγχωρεί ποτέ ένας άνθρωπος με σώες τις φρένες τα βασανιστήρια που του κάναμε; Πώς λοιπόν να

ξεχάσω κι εγώ αυτά που τράβηξα απ’ την πρώτη ακόμα τάξη του δημοτικού σχολείου;

Γ. Ιωάννου, «Τα παρατσούκλια».

Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ε λ ί δ α | 2

Μ. Μιχάλη

Ρητορικές ερωτήσεις Γνήσιες ερωτήσεις

Ολικής

άγνοιας

Μερικής

άγνοιας

2. Να χαρακτηρίσετε τις πιο κάτω προτάσεις ανάλογα με τη σκοπιμότητα του

ομιλητή (γνήσιες ερωτήσεις, ρητορικές ερωτήσεις, ερωτήσεις προσταγής)

α. Γιατί άραγε υπάρχει τόση αδικία στον κόσμο;-------------------------------------

β. Μου δανείζεις σε παρακαλώ το μολύβι σου;-------------------------------------

γ. Θέλεις να πάμε θέατρο την Κυριακή;---------------------------------------------

δ. Υπάρχει άνθρωπος που δεν είναι θνητός;---------------------------------------

3. Να χαρακτηρίσετε τις πιο κάτω προτάσεις ανάλογα με το είδος της απάντησης

που επιδέχονται (ολικής άγνοιας, μερικής άγνοιας).

α. Θέλεις να πάμε ένα ταξίδι τα Χριστούγεννα;-------------------------------------

β. Πού θα πάμε διακοπές τα Χριστούγεννα;----------------------------------------

γ. Θέλεις καφέ;--------------------------------------------------------------------

δ. Πότε θα γράψετε διαγώνισμα στα αρχαία ελληνικά;-----------------------------

Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ε λ ί δ α | 3

Μ. Μιχάλη

Πλάγιες ερωτήσεις

(πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις)

Είναι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις με τις οποίες ο ομιλητής μεταφέρει μια

ερώτηση σε κάποιον άλλον.

Εισάγονται:

α. Με τα ερωτηματικά μόρια αν, μήπως, μη, μην τυχόν ολικής άγνοιας.

β. Με ερωτηματικές αντωνυμίες και ερωτηματικά επιρρήματα μερικής άγνοιας.

(βλ. ΝΕΓ παρ. 200)

Εξαρτώνται από:

Ρήματα και περιφράσεις που δηλώνουν ερώτηση, απορία, αμφιβολία, γνώση κ.λπ. (ρωτώ,

απορώ, δεν είμαι βέβαιος, αμφιβάλω κ.ά.)

Συντακτικός ρόλος:

αντικείμενο (χωρίς κόμμα)

υποκείμενο (χωρίς κόμμα)

(σε απρόσωπες εκφράσεις: είναι αμφίβολο, δεν είναι βέβαιο, είναι

ανεξήγητο κ.ά.)

επεξήγηση (με κόμμα)

(σε ουσιαστικά: απορία, ερώτηση, σκέψη, αμφιβολία, κ.ά.) και

αντωνυμίες δεικτικές ή αόριστες ουδετέρου γένους).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Στις παρακάτω περιόδους να βρείτε τις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις και να

προσδιορίσετε το συντακτικό τους ρόλο.

Συντακτικός ρόλος

α. Δεν είναι σίγουρο πότε θα πάω Θεσσαλονίκη.

β. Πες μου τώρα αμέσως τι συμβαίνει.

γ. Αναρωτιέμαι γιατί μου συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο.

δ. Δεν καταλαβαίνω τι ρωτάς

ε. Δε γνωρίζω γιατί έφυγε τόσο βιαστικά.

στ. Ρωτούσε τι ήθελα

ζ. Αυτό δεν καταλαβαίνω, ποια είναι η διαφορά μας.

η. Είναι ζήτημα αν δούλεψε μια ώρα.

θ. Τον έτρωγε η αμφιβολία, αν θα κατάφερνε να ολοκληρώσει την

αποστολή του.

ι. Με ρώτησε αν θα βγω έξω .

κ. Ο καθηγητής τον ρώτησε ποιος τον βοήθησε στην έκθεση.

λ. Τη ρώτησε πόσο είχε αγοράσει το φόρεμα.

α._____________________

β._____________________

γ._____________________

δ._____________________

ε._____________________

στ.________________

ζ._________________

η. ________________

θ._________________

ι._________________

κ._________________

λ._________________

2. Στις παρακάτω περιόδους να υπογραμμίσετε τις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις

και να προσδιορίσετε αν είναι ολικής ή μερικής άγνοιας.

α. Αμφιβάλλω αν κατάλαβες τις προθέσεις μου. _______________________

β. Καταλαβαίνω πώς νιώθεις.______________________________

γ. Είναι άγνωστο πώς κατάφερε να ξεφύγει από την αστυνομία._______________

δ. Πρόσεχε μην τυχόν κάνεις κάποιο λάθος._______________________

ε. Δε θυμάμαι τι ώρα είναι η συνάντηση.________________________

στ. Δε γνωρίζω ποιος θα παραλάβει το δέμα._________________________

ζ. Δεν έχω ιδέα τι θέλεις να κάνεις επιτέλους στη ζωή σου._______________

η. Αναρωτιέμαι μήπως πρέπει να φύγουμε αμέσως από εδώ.

θ. Είχα πάντα την απορία πού βρήκες τόσα χρήματα.______________________

ι. Τον ρώτησε αν πήρε το μήνυμα που του έστειλε.________________________

κ. Εξήγησέ μου γιατί έφυγες από τη συνέλευση.__________________________

Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ ε λ ί δ α | 4

Μ. Μιχάλη

Από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο και αντίστροφα

3. Να μετατρέψετε τις παρακάτω ευθείες ερωτήσεις σε πλάγιες αφού τις εξαρτήσετε

από τα ρήματα που σας δίνονται.

α. Θα διαβάσεις ή θα παίξεις;

Με ρώτησε___________________________________________________

β. Έχεις διαβάσει για το διαγώνισμα;

Ο καθηγητής τον ρώτησε__________________________________________

γ. Γιατί έφυγες τόσο βιαστικά;

Αναρωτιέμαι___________________________________________________

δ. Έχεις τη δυνατότητα να μας βοηθήσεις;

Αμφιβάλλω____________________________________________________

4.Να βρείτε τις πλάγιες ερωτήσεις και να τις μετατρέψετε σε ευθείες.

α. Με ρώτησε αν θα πάω ταξίδι.

-----------------------------------------------------------------------------------------

β. Όλοι σκέφτονταν πώς να μας βοηθήσουν.

-----------------------------------------------------------------------------------------

γ. Αναρωτιέμαι ποιος σε έστειλε εδώ.

----------------------------------------------------------------------------------------

δ. Με ρώτησε πού μπορώ να τον βρω.

----------------------------------------------------------------------------------------

ε. Αναρωτιόταν πόσο θα κοστίσει το καινούριο αυτοκίνητο.

------------------------------------------------------------------------------------------

5. Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο.

α. Να μου τηλεφωνήσεις σύντομα.

Ο Νίκος μου είπε-----------------------------------------------------------------------

β. Μη βιαστείτε να απαντήσετε γιατί μπορεί να κάνετε λάθος.

Μας συμβούλεψε------------------------------------------------------------------------

γ. Γράφε πιο καθαρά γράμματα.

Η καθηγήτρια μού είπε-----------------------------------------------------------------