Σελ. 26 -32

α. Ψυχολογική συνείδηση καιΗθική συνείδηση

Η λέξη συνείδηση προέρχεται από το ρήμα σύνοιδα (συν = μαζί + οίδα = γνωρίζω), που σημαίνει γνωρίζω καλά, συναισθάνομαι.

Ψυχολογική συνείδηση ονομάζεται η ικανότητα του ανθρώπου να έχει επίγνωση της ύπαρξής του, αλλά και του κόσμου που τον περιβάλλει.

Με την έννοια αυτή χρησιμοποιείται η φράση «ο ασθενής έχει επίγνωση της κατάστασής του».

Ηθική συνείδηση είναι η δυνατότητα που έχει ο άνθρωπος να διακρίνει το καλό από το κακό και να κρίνει τις πράξεις και τις προθέσεις του.

Τύψεις ονομάζουμε τον έλεγχο που ασκεί η ηθική συνείδηση στις πράξεις του ανθρώπου.

Η ηθική συνείδηση προτρέπει τον άνθρωπο στην τέλεση σωστών πράξεων και όταν δεν

συμμορφώνεται, τον αποδοκιμάζει ή τον ελέγχει. Ο έλεγχος αυτός εκφράζεται με τις τύψεις.

«Το βασανιστήριο της τύψης είναι η κόλαση των ζωντανών». (Καλβίνος)

«Πράγματι, δεν υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους κανένας δικαστής τόσο άγρυπνος όσο η συνείδησή μας».

Ιωάννης Χρυσόστομος

Η συνείδηση

Επηρεάζεται από τον πολιτισμό, το κοινωνικό περιβάλλον και κυρίως από την καλλιέργεια και την αυτογνωσία του ίδιου του ανθρώπου.

Την αμφιταλάντευση (διελκυστίνδα) ανάμεσα στην ηθική συνείδηση και στο κοινωνικό περιβάλλον αποδίδει πολύ εύστοχα το εξής παράδειγμα:

Ο στρατιώτης της ναζιστικής Γερμανίας όταν συλλαμβάνει το πεινασμένο παιδί να κλέβει ένα καρβέλι ψωμί, πράξη παράνομη ομολογουμένως, έχει το δικαίωμα να σπάσει το χέρι του μικρού χρησιμοποιώντας ως σημείο στήριξης (υπομόχλιο) το γόνατό του;

Και άλλοι Γερμανοί υπέστησαν τη ναζιστικήπροπαγάνδα, αλλά αντέδρασαν διαφορετικάπράγμα που δείχνει πως ο άνθρωπος όταν

καλλιεργεί την αυτογνωσία του, αναπτύσσει την ηθική συνείδησή του και διασώζει το

πρόσωπό του.

Η ηθική συνείδηση συνδέεται με την αυτογνωσία, δηλαδή με τη γνώση του ίδιου του εαυτού μας.

β. Αυτογνωσία και υποσυνείδητο

Η Ψυχολογική συνείδηση αποτελείται:

Το υποσυνείδητο μπορεί να εξερευνηθεί αν ο άνθρωπος καταβάλει κάποια προσπάθεια.

Αυτή η προσπάθεια συνδέεται οργανικά με τον αγώνα και το βαθμό αυτογνωσίας.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας:

Τόνισαν την ανάγκη να κάνει διάλογο ο άνθρωπος με τον εαυτό του και αφού νιώσει τα αδιέξοδά του, να μετανοήσει, δηλαδή να μεταβάλει ριζικά τον τρόπο σκέψης και ζωής.

Αυτή την πορεία υπηρετεί (διακονεί) το μυστήριο της Εξομολόγησης.

Στην Εξομολόγηση ο άνθρωπος δεν απολογείται, αλλά κάνει διάλογο με τον εαυτό του.

Το αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής είναι η συγχώρηση, δηλαδή ότι κατόρθωσε να απαλλαγεί – έστω και προσωρινά – από τον εγωισμό του και συμφιλιώθηκε με τους συνανθρώπους του.

Για την Εκκλησία η προσπάθεια αυτογνωσίας είναι σημαντική αλλά ανεπαρκής, αν δε συνδυαστεί με την επιστροφή του ανθρώπου στο Θεό.