ΧΛΩΡΙΔΑ1lyk-dramas.dra.sch.gr/new/images/images/activities/2005...ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ...

ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ ΠΑΝΙΔΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣFLORA-FAUNA OF DRAMA

1ο Ενιαίο Λύκειο 1st Lyceum

1

ΕΙΣΑΓΩΓΗΣΧΟΛΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ-COMENIUS 1 2006

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΔΡΑΜΑΣ

Χ Λ Ω Ρ Ι Δ Α – Π Α Ν Ι Δ ΑΓ Α Σ Τ Ρ Ο Ν Ο Μ Ι Α

Υπεύθυνη καθηγήτρια: κ. Παυλίδου ΠαυλίναΣυμμετείχαν οι καθηγητές : Λίαρου Βαΐα, Βασιλειάδης Ηλίας, Παπαδόπουλος

Ανέστης, Τσιγγελίδης Χαράλαμπος Εργάστηκαν οι μαθητές: Αθανασίου Σοφία, Αβραμίδου Ελισάβετ, Γερμαντζίδου

Μαρία, Αλεξανδρίδης Αναστάσιος, Ανυσιάδης Γεώργιος, Γλάβας Ραφαήλ.

Πηγές πληροφοριών και φωτογραφιών:Εκδόσεις ΝΕΠΟΤΑ Ν. Δράμας, ΔΕΚΠΟΤΑ Δ. Δράμας

INTRODUCTION SCHOOL PROJECT-COMENIUS 1 2006 1ST-ENIAIO LYKEIO DRAMA

F L O R A – F A U N A

GASTRONOMIAResponsible teacher: Pavlidou Pavlina

Participating teachers: Liarou Vaia, Vasiliadis Ilias, Papadopoulos Anestis, Tsiggelidis Charalampos.

Participating students: Athanasiou Sofia, Avramidou Elisavet, Germantzidou Maria, Alexandridis Anastasios, Anisiadis George, Glavas Rafael.

Reference: Publications of NEPOTA P. Drama, DEKPOTA P.Drama



2

Φυσικό Περιβάλλον

Στο νομό Δράμας κυρίαρχο στοιχείο στη φυσιογνωμία της περιοχής είναι το φυσικό περιβάλλον με τους μοναδικούς βιότοπους και τα εντυπωσιακά δασικά τοπία, τα οποία και αποτελούν σημεία αναφοράς για κάθε δραστηριότητα σε αυτόν.Διασχίζεται και διαχωρίζεται από τον ποταμό Νέστο και τις λίμνες του σε δυο τμήματα. Το βόρειο τμήμα αποτελείται από την οροσειρά της Κεντρικής Ροδόπης με ψηλότερη κορυφή αυτήν του Παρθένου Δάσους με 1.953 μ. (η ψηλότερη της Ροδόπης είναι η Μουσάλα με υψόμετρο 2.925 μ. σε βουλγαρικό έδαφος). H oροσειρά της Ροδόπης πήρε το όνομά της από τη Ροδόπη, κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος, που μαζί με τον αδελφό της Αίμο οι θεοί τούς μεταμόρφωσαν σε βουνά. Στο νότιο τμήμα και στο κέντρο του νομού βρίσκεται το όρος Φαλακρό με ψηλότερη κορυφή τον "Προφήτη Ηλία", σε υψόμετρο 2.232 μ., και άλλες ψηλές κορυφές τη "Βάρδενα" σε υψόμετρο 2.194 μ. και τη "Χιονότρυπα" σε υψόμετρο 2.111 μ.



3

Νότια και δυτικά βρίσκονται τα όρη Μενοίκιο και Όρβηλος, των οποίων οι υδροκρίτες αποτελούν τα ανατολικά σύνορα του νομού. Η ψηλότερη κορυφή του Μενοικίου είναι η "Μαυρομάτα" στο ν. Σερρών με υψόμετρο 1.963 μ., ενώ η ψηλότερη κορυφή του εντός του ν. Δράμας το "Θαμνοτόπι" με υψόμετρο 1.952μ. Η ψηλότερη κορυφή του Όρβηλου με υψόμετρο 2.212 μ. είναι το κοινό σύνορο Βουλγαρίας και των νομών Σερρών-Δράμας.Το υδάτινο στοιχείο έχει έντονη παρουσία στο νομό, με τον ποταμό Νέστο και τις λίμνες του να κυριαρχούν στο βόρειο και κεντρικό τμήμα. Στο νότιο και πεδινό



4

τμήμα υπάρχει ο Αγγίτης ποταμός και οι πηγές Βοϊράνης, Δράμας, Μυλοπόταμου. Τα νερά αυτά εμπλέκονται στο αρδευτικό δίκτυο της πεδιάδας της Δράμας και χύνονται στον Στρυμόνα. Στο οροπέδιο Κάτω Νευροκοπίου και δίπλα στον οικισμό των Λευκογείων έχει δημιουργηθεί τεχνητή λίμνη με σκοπό την άρδευση του οροπεδίου.

Οι ορεινές περιοχές χαρακτηρίζονται από υγρό ηπειρωτικό κλίμα, ενώ οι πεδινές από μεσογειακό με τους μήνες Ιούνιο ως Σεπτέμβριο ξηρούς και τους υπόλοιπους εύκρατους. Στις πεδινές περιοχές η μέση μηνιαία θερμοκρασία αέρος των θερμότερων μηνών του έτους δεν υπερβαίνει τους 28°C, ενώ η μέση ημερήσια είναι συχνά μεγαλύτερη των 30°C, με ακραίες τιμές τους 35°C και 40°C κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η μέση μηνιαία θερμοκρασία του αέρα για τους ψυχρούς μήνες βρίσκεται πάνω από τους 0°C, με ακραίες τιμές που φθάνουν τους -14° C ή και χαμηλότερα στους -20°C στο Κάτω Νευροκόπι, διότι δημιουργούνται θύλακες από ψυχρές μάζες που κινούνται από τα βουνά.

Οι περισσότερες βροχοπτώσεις εμφανίζονται τους χειμερινούς μήνες, ενώ κατά τους θερινούς παρατηρούνται θερμικές καταιγίδες που είναι χαρακτηριστικό του βαλκανικού χώρου. Το μέσο ετήσιο ύψος βροχής κυμαίνεται ανάλογα του υπερθαλάσσιου υψόμετρου.



5

Στα πεδινά φθάνει τα 587 mm και στα ημιορεινά τα 778 mm, ενώ στα ορεινά -όπου δεν έχουμε μετρήσεις - από εκτιμήσεις υπολογίζεται πως ξεπερνάει τα 1000 mm. Το υπέδαφος του νομού Δράμας περικλείει αξιόλογο ορυκτό πλούτο σε βιομηχανικά ορυκτά, κοιτάσματα και κυρίως μάρμαρα. Στο νότιο πεδινό τμήμα του νομού υπάρχουν λιγνιτικά κοιτάσματα και τύρφη.



6

Βλάστηση

Ο νομός Δράμας, από άποψη φυσικού περιβάλλοντος, αποτελεί μια ιδιαίτερη γωνιά της Ελλάδας. Αυτό υποστηρίζεται γιατί περιλαμβάνει όλες σχεδόν τις ζώνες βλάστησης που μπορούν να συναντηθούν στην Ελλάδα, αλλά και γιατί η χλωρίδα της περιοχής είναι πολύ πλούσια σε φυτικά είδη (πάνω από 1000), περιλαμβάνοντας και μοναδικά για την Ελλάδα είδη. Η ποικιλία της βλάστησης οφείλεται στη θέση και γεωμορφολογία της περιοχής, στο κλίμα και έδαφος, αλλά και στη γεωϊστορία του τόπου. Κατά την περίοδο των παγετώνων, λόγω της έντονης αλλαγής του κλίματος, τα περισσότερα φυτά της μεσευρώπης "μετανάστευσαν" προς τις θερμότερες μεσογειακές περιοχές. Μετά τους παγετώνες "επέστρεψαν" στον αρχικό τους τόπο, εκτός από τις περιπτώσεις στις οποίες φυσικά εμπόδια, όπως οι Βαλκανικές οροσειρές και η Ροδόπη, δυσκόλεψαν την "επιστροφή" τους. Έτσι, όπου βρήκαν κατάλληλες συνθήκες παρέμειναν και αποτέλεσαν ενδημικά είδη, εμπλουτίζοντας τη χλωρίδα της περιοχής.



7

Η βλάστηση του νομού μπορεί να περιγραφεί ως εξής: Ξεκινώντας από την πόλη της Δράμας προς τις τρεις κατευθύνσεις δυτικά, βόρεια και ανατολικά, και ανερχόμενοι υψομετρικά συναντάμε τους πρινώνες ή τις δασικές εκτάσεις με το πουρνάρι που φθάνουν περίπου μέχρι το υψόμετρο των 400 μέτρων. Άλλα είδη που υπάρχουν στα δάση αυτά είναι ο γαύρος, το παλιούρι, η κρανιά, η πτελέα (καραγάτσι), ο βάτος κ.ά.



8

Ψηλότερα (μέχρι υψόμετρου 800 μ.) και στις ημιορεινές και ορεινές πλέον περιοχές, συναντάμε τα δάση φυλλοβόλων δρυών, όπου ενδιάμεσα και σε υγρές θέσεις υπάρχουν δάση καστανιάς και φλαμουριάς. Σε αυτά εμφανίζονται σποραδικά ή κατά ομάδες και τα είδη σκλήθρο, λεπτοκαρυά, καρυδιά, οστρυά, φράξος, άρκευθος (κέδρος) κ.ά. Βρίσκονται σε όλα τα βουνά του νομού και βόρεια φθάνουν μέχρι τον οικισμό Σκαλωτή.Ο ρόλος τους είναι σπουδαίος, γιατί με τους καρπούς των δρυών (βελανίδια), της



9

καστανιάς, της λεπτοκαρυάς κ.ά. τρέφονται τα άγρια ζώα.Σε μεγαλύτερο υψόμετρο απαντώνται τα δάση της οξιάς και των παραμεσογείων κωνοφόρων, που φθάνουν μέχρι τα 1.800 μ. Στη ζώνη αυτή, εκτός από τα δάση της οξιάς, υπάρχουν και τα δάση της μαύρης πεύκης. Η ζώνη περιλαμβάνει υψηλά παραγωγικά δάση, που μας δίνουν πολύτιμο ξύλο (τεχνική ξυλεία οξιάς, στύλους Δ.Ε.Η. - Ο.Τ.Ε., τεχνική ξυλεία μαύρης πεύκης).

Άλλα είδη που υπάρχουν είναι: ελάτη, άρκευθος, λεύκη τρέμουσα, σημύδα, ιτιές, βάτος των ιδαίων, αδριανός, σορβιές, σφενδάμια, μύρτιλλα κ.ά.Παράλληλα με τα δάση της οξιάς και σε υψόμετρα 1000 -1950 μ. υπάρχουν τα δάση των ψυχροβίων κωνοφόρων, σπουδαίας και ιστορικής σημασίας, γιατί αποτελούνται από είδη που χάθηκαν οριστικά από την περιοχή. Σε αυτά κυριαρχούν τα κωνοφόρα με την ερυθρελάτη και τη δασική πεύκη, ενώ υπάρχουν και τα είδη των δασών της οξιάς.



10

Η ιστορική ανθρώπινη διαδρομή στην περιοχή έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στη σημερινή μορφή των εκτάσεων της Κεντρικής Ροδόπης. Παλαιότερα υπήρχαν διάσπαρτοι οικισμοί με μουσουλμανικό πληθυσμό, καθώς και με νομάδες Σαρακατσαναίους. Μετά την απελευθέρωση και τη συνθήκη της Λωζάνης (1923) έγινε ανταλλαγή του μουσουλμανικού πληθυσμού με Έλληνες από τον Πόντο. Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στους νότιους και μεγαλύτερους οικισμούς, όπου και παρέμειναν μέχρι τον εμφύλιο πόλεμο. Οι Σαρακατσαναίοι συνεχίζουν και στο μεσοπόλεμο με εντονότερη παρουσία και δημιουργούν στην περιοχή "τσελιγκάτα". Η έντονη κτηνοτροφία στον τόπο είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία εκτεταμένων λιβαδιών και μόνο κατά θέσεις υπήρχαν υψηλά δάση. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι περιοχές όπως ο χώρος του κατάφυτου σήμερα δασικού χωριού Ελατιάς ήταν λιβάδι. Από το 1946 οι Σαρακατσαναίοι εγκατέλειψαν οριστικά την περιοχή και λίγο αργότερα σχεδόν όλη η Κεντρική Ροδόπη αποτέλεσε "Απαγορευμένη Ζώνη" εξαιτίας των συνθηκών ψυχρού πολέμου στην Ευρώπη. Η απομάκρυνση της κτηνοτροφίας αλλά και των έντονων ανθρώπινων δραστηριοτήτων είχαν ως αποτέλεσμα τη φυσική αναδάσωση και δάσωση της περιοχής, η οποία συνεχίζεται ακόμη και σήμερα.



11

Πανίδα

Η πανίδα του νομού Δράμας είναι ιδιαίτερα προικισμένη σε είδη και σε πληθυσμούς. Στο βόρειο τμήμα όπου εκτείνεται ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά ορεινά οικοσυστήματα, αυτό της Κεντρικής Ροδόπης, απαντώνται, αν όχι όλα, σίγουρα τα περισσότερα από τα είδη της άγριας πανίδας των ελληνικών βουνών.Το μεγάλο υψομετρικό εύρος, που από τα 100 μέτρα καταλήγει κοντά στα 2000 μέτρα στις κορυφές του Φαλακρού, του Μενοικίου, του Ορβήλου και της Κεντρικής Ροδόπης, καθώς και η ύπαρξη χαραδρών, ορθοπλαγιών και χορτολίβαδων, σε συνδυασμό με την ποικιλία της βλάστησης, δημιουργούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη συνύπαρξη πολυάριθμων ειδών πανίδας. Στο νομό απαντώνται περισσότερα από 150 είδη πουλιών, πολλά από τα οποία περιλαμβάνονται σε κοινοτική οδηγία για είδη που χρειάζονται ειδικά μέτρα προστασίας. Επίσης, στον ευρύτερο χώρο του νομού ζουν τουλάχιστον 32 είδη θηλαστικών, τα περισσότερα από τα σπάνια είδη της Ελλάδας και της Ευρώπης. Πολλά από τα είδη της άγριας πανίδας, όπως επίσης και οι βιότοποί τους, προστατεύονται από την κοινοτική οδηγία 92/43.

Ελάφι (Cervus elaphus): Οι φυσικοί πληθυσμοί του ελαφιού που υπήρχαν στη χώρα μας δυστυχώς έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Ο μοναδικός πληθυσμός που επιβιώνει ακόμα είναι αυτός της Κεντρικής Ροδόπης. Οι υπόλοιποι δυο-τρεις που απαντώνται σήμερα στην Ελλάδα σχηματίστηκαν τεχνητά με τη σταδιακή απελευθέρωση ατόμων προερχόμενων από εκτροφεία της Κεντρικής Ευρώπης. Κατά κανόνα διαβιεί στα δάση απ' όπου εξέρχεται για να βοσκήσει στα όρια ή σε γειτονικές λιβαδικές εκτάσεις.

Ζαρκάδι (Capreolus capreolus): Το ζαρκάδι, σε αντίθεση με το ελάφι, υπάρχει σε διάφορες περιοχές του νομού. Προτιμά δασώδεις εκτάσεις με πολλά διάκενα και συχνάζει στα όρια αλλά και σε γειτονικές καλλιέργειες όπου δεν χρησιμοποιούνται εντατικές μέθοδοι γεωργίας, όταν φυσικά το κυνήγι είναι περιορισμένο. Το μικρότερο μέγεθος - συγκριτικά με το ελάφι - και η προσαρμοστικότητα σε οποιοδήποτε δασικό περιβάλλον είναι δύο σημαντικοί παράγοντες, που του επιτρέπουν να έχει μια σχετικά ευρεία κατανομή στην



12

Ελλάδα.

Αγριόγιδο (Rupicarpa rupicarpa): Προτιμά τις πιο απόκρημνες και απρόσιτες πλαγιές των βουνών. Πραγματοποιεί εποχιακά κάθετες μετακινήσεις ανάλογα με τη διαθεσιμότητα της τροφής και τις καιρικές συνθήκες. Στο Παρθένο Δάσος και στο δάσος του Φρακτού γενικότερα απαντάται ένας από τους πιο αξιόλογους πληθυσμούς του είδους στη χώρα μας. Ο πληθυσμός αυτός είναι και ο μόνος που συναντάται στην Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, ενώ υπάρχουν ορισμένοι μικροί και απομονωμένοι πληθυσμοί στην οροσειρά της Πίνδου και στον Όλυμπο.

Αρκούδα (Ursus arctos): Πρόκειται για το μεγαλύτερο και επιβλητικότερο θηλαστικό. Στην Ελλάδα απαντάται μόνο στην Πίνδο και τη Ροδόπη. Τρεις ακόμα μικροί πληθυσμοί υπάρχουν στα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ισπανία, Ιταλία). Γεννά συνήθως ένα με δύο μικρά και μόνο αφού συμπληρώσει το τέταρτο έτος της ηλικίας της. Διανύει μεγάλες αποστάσεις προκειμένου να τραφεί. Είναι είδος παμφάγο. Κατά την άνοιξη τρέφεται με χόρτα στις ανοικτές ορεινές λιβαδικές εκτάσεις, ενώ τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες με καρπούς οπωροφόρων δέντρων και θάμνων (βατόμουρα, κορόμηλα, κράνα κλπ.). Τους χειμερινούς μήνες αποτραβιέται σε απόμερες περιοχές για να ξεχειμωνιάσει (πέφτει σε χειμέριο ύπνο). Στην Κεντρική Ροδόπη επιβιώνει ένας μικρός πληθυσμός (περίπου 20-30 άτομα). Κινδυνεύει με εξαφάνιση, γι' αυτό και προστατεύεται



13

αυστηρά από την ελληνική και κοινοτική νομοθεσία. Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια από τον "Αρκτούρο" για τη μελέτη και προστασία της.

Χρυσαετός (Aquila chrysaetos):Από τους πιο χαρακτηριστικούς αετούς της Ελλάδας. Φωλιάζει σε απόκρημνες βραχώδεις τοποθεσίες. Δε μεταναστεύει και τρέφεται κυρίως με λαγούς, πέρδικες και χελώνες, τις οποίες πετά από μεγάλα ύψη για να σπάσει το καβούκι τους. Οι πληθυσμοί του, όπως και των περισσότερων αρπακτικών, έχουν μειωθεί, γι' αυτό και προστατεύονται από τη νομοθεσία.

Υπόλοιπα είδη

Από τα πουλιά πρέπει να επισημανθεί η παρουσία του λειροπετεινού, που έχει παρατηρηθεί στη χώρα μας μόνο στο Παρθένο Δάσος Φρακτού, καθώς και του αγριόκουρκου και της αγριόκοτας, τα οποία διατηρούν στην Κεντρική Ροδόπη τους σημαντικότερους πληθυσμούς στη χώρα μας. Επίσης αξιόλογη είναι η παρουσία όλων των δρυοκολαπτών της Ελλάδας (οκτώ) αλλά και του τριδάκτυλου δρυοκολάπτη, που έχει καταγραφεί στη χώρα μας στο δάσος του Φρακτού και στον Όλυμπο.

Από τα υπόλοιπα είδη, θα άξιζε να αναφερθεί η παρουσία σαρκοφάγων και αρπακτικών, με σπουδαίο ρόλο στην αυτορρύθμιση των πληθυσμών της πανίδας, όπως: ο λύκος, η αλεπού, ο κραυγαετός, ο φιδαετός κ.ά. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στα πουλιά μπεκάτσα και σπουργιτόγλαυκα, για τα οποία ο νομός Δράμας ίσως είναι η μοναδική περιοχή αναπαραγωγής τους στην Ελλάδα, και στον



14

ελατόμπουφο, ο οποίος φωλιάζει σε ελάχιστα ορεινά δάση της Ελλάδας, διατηρώντας στην περιοχή έναν αξιόλογο πληθυσμό.

Ακολουθούν κατάλογοι με τα είδη θηλαστικών, καθώς και με τα σπουδαιότερα πουλιά, ερπετά και αμφίβια που απαντώνται στο νομό Δράμας:

Θηλαστικά: Αγριόγατα (Felis silvestris), Αγριόγιδο (Rupicapra rupicapra), Αγριογούρουνο (Sus scrofa ), Αλεπού (Vulpes vulpes), Αρκούδα (Ursus arctos), Αρουραίος (Microtus arvalis ), Ασβός (Meles meles ), Ασπάλακας (Talpa europaea), Βαλτομυγαλίδα (Neomys fodiens ), Βίδρα (Lutra lutra ), Δασομυωξός (Glis glis ), Δασοποντικός (Apodemus sylvaticus ), Δασοσκαπτοποντικός (Clethrionomys glareolus), Δεντρομυωξός (Dryomys nitedula), Ελάφι ( Cervus elaphus ), Ζαρκάδι (Capreolus capreolus), Θαμνοποντικός (Apodemus agrarius), Κοινή Μυγαλίδα (Sorex araneus), Kρικοποντικός (Apodemus flavicollis), Λαγός (Lepus europaeus), Λύκος (Canis lupus), Μικροτυφλοποντικός (Spalax leucodon), Νανομυγαλίδα (Sorex minutus), Νυφίτσα (Mustela nivalis), Πετροκούναβο (Martes foina), Σκαντζόχοιρος (Erinaceus concolor), Σκαπτοποντικός (Pitymys subterraneus), Σκίουρος (Sciurus vulgaris), Στικτοϊκτίδα (Vormela peregusna), Χιονοπόντικος (Microtus nivalis).

Xλωρίδα

Η χλωρίδα που συνθέτει τη βλάστηση του νομού Δράμας είναι πολύ πλούσια με είδη σπάνια έως και μοναδικά για τον ελλαδικό χώρο. Ο αριθμός των φυτών ξεπερνάει τα 1000 είδη, ενώ πολλά απ' αυτά σχηματίζουν δάση μόνο στο νομό μας. Ενδεικτικά παραθέτονται αντιπροσωπευτικά είδη ξυλώδους και άλλα σπάνια της ποώδους βλάστησης:

Κράταιγος Μύρτιλλο, με εδώδιμους και φαρμακευτικούς καρπούς

Ξυλώδη:Ελάτη (Abies alba), Ελάτη υβριδογενής (Αbies borisii regis ), Ερυθρελάτη (Picea excelsa, syn. Picea abies), Πεύκη μαύρη (Pinus nigra), Πεύκη δασική (Pinus sylvestris), Πεύκη βαλκανική (Pinus peuce), Πεύκη λευκόδερμη (Pinus leucodermis)Τάξος (Taxus baccata), Άρκευθος ή Κέδρος (Juniperus communis, J. oxycedrus), Ιτιές (Salix fragilis, S. alba, S. triandra, S. elaeagnos, S. purpurea, S. amplexicaulis, S. caprea, S. cinerea), Λεύκες (Populus tremula, P. nigra), Σημύδα (Betula verrucosa syn. B. pendula), Σκλήθρα (Alnus glutinosa, A. incana), Γαύρος (Carpinus betulus, C.



15

Ερυθρελάτη η υψηλή.

Δακτυλιόριζες

orientalis), Όστρια (Ostrya carpinifolia), Λεπτοκαρυά (Corylus avellana), Οξιές (Fagus sylvatica, F. moesiaca), Δρύες (Quercus conferta syn. Q. frainetto, Q. petraea, syn. Q. sessiliflora, Q. pubescens syn. Q. lanuginosa, Q. cerris, Q. dalehampii), Βάτοι (Rubus saxatilis, R. ulmifolius, R. canenscens, R. hirtus, R.caesius), Σμέουρο (Rubus idaeus), Αγριοτριανταφυλλιές (Rosa canina, R. arvensis, R. pendulina, R. nitidula, R. corymbifera, R. turcica, R. pimpinellifolia), Αγριομηλιές (Malus silvestris, M. domestica), Σορβιές (Sorbus aucuparia S. torminalis, S. umbelata, S. graeca, S. aria), Κράταιγος (Crataegus monogyna, C. orientalis, C. laciniata), Αγριοκερασιά (Prunus avium), Αγριοκορομηλιά (Prunus cerasifera), Φράξος (Fraxinus ornus), Καρυδιά(Juglans regia), Σφενδάμια (Acer heldreichii, A. hyrcanum, A. pseudoplatanus, A. platanoides), Ιξός ή γκυ (Viscum album), Λόρανθος, (Loranthus europaeus), Δάφνημεζέρεος (Daphne mezereum), Αγράμπελη (Clematis flamula, C. vitalba), Κρανιά(Cornus mas), Αγιόκλημα (Lonicera xylosteum), Κουφοξυλιά (Sambucus nigra), Ανδριανός (Sambucus racemosa), Πασχαλιά (Syringa vulgaris), Φιλύρα (Tilia tomentosa), Πτελιά (Ulmus montana syn. U. glabra ), Αμπέλι (Vitis sylvestris), Μύρτιλλα (Vaccinium myrtillus, V. vitis idaea) κ.ά.

Σημύδα και αγριοφράουλα Κενταυρέες



16

Δασική πεύκη, με χαραγμένη την πορεία κεραυνού στον κορμό της.

Λείριο της Ροδόπης, ενδημικό της Κεντρικής Ροδόπης.

Σορβιά των πτηνών, τροφή για τα πουλιά, όταν υπάρχει χιόνι.

Αγριοπανσές

Ποώδη:Λείριο της Ροδόπης (Lilium rhodopaeum), Λείριο το μάρταγο (Lilium martagon), Κρόκοι (Crocus veluchensis, C. pulchellus. C. chtysanthus), Κολχικό (Colchicum autumnale), Ίριδα (Iris reichenbachii), Ορχιδέες (Orchis ustulata, O. purpurea, O. mascula, O. trindentata), Δακτυλιόριζες (Dactylorhiza sambucina, D. cordigera, D. saccifera), Ερυθρόνιο (Etythronium dens-canis), Αγριοπανσέδες (Viola tricolor, V. rhodopeia, V. stojanowii, V. delphinantha, V. perinensis), Καμπανούλες (Campanula moesiaca, C. rapunculoides), Ανεμώνες (Anemone ranunculoides, A. nemorosa), Τελέκια (Telekia speciosa), Αγριογαρύφαλλο (Dianthus pinifolius), Αγιούγκα (Ajuga pyramidalis), Ίνουλες (Inula bifrons, I. hirta, I. ensifolia), Ρανούγκουλα (Ranunculus fontanus, R. acris, R. serbicus), Παιωνία (Paeonia officinalis), Αγριοφράουλα (Fragaria vesca), Γέο (Geum rivale, G. rhodopeum), Κενταυρέες (Centaurea stenolepis, C. parilica), Χαμπερλαία (Haberlea rhodopensis) κ.ά.



17

Λίμνες Νέστου

Ο ποταμός Νέστος πηγάζει από την οροσειρά της Ρίλας στην κεντρική Βουλγαρία, εισέρχεται στην Ελλάδα από το νομό Δράμας και χύνεται στο Θρακικό πέλαγος. Λατρευόταν ως ιερό ποτάμι από τους Θράκες και αναφέρεται από πολλούς αρχαίους συγγραφείς όπως τον Ηρόδοτο, τον Θουκυδίδη, τον Πτολεμαίο κ.ά. Έχει συνολικό μήκος 234 χλμ., από τα οποία τα 130 χλμ. διατρέχουν σε ελληνικό έδαφος ακολουθώντας γενικά ΝΑ κατεύθυνση. Στο ελληνικό έδαφος εισέρχεται από το βορειοκεντρικό τμήμα του νομού Δράμας με υψόμετρο κοίτης 400 μ. και εξέρχεται από το Παρανέστι. Στη συνέχεια αποτελεί κοινό σύνορο των νομών Ξάνθης και Καβάλας και εκβάλλει απέναντι από τη Θάσο, σχηματίζοντας το Δέλτα του Νέστου.Πολλοί οι παραπόταμοι και τα ρέματα που συλλέγουν τα νερά στο έδαφος του νομού και χύνονται στο Νέστο. Από το νότιο τμήμα, ποταμός συνεχούς ροής είναι μόνο το ρέμα Πολυκάρπου. Από την οροσειρά της Κεντρικής Ροδόπης και από δυτικά χύνονται ο Δεσπάτης, ο Μουσδέλης, το Μεγάλο Ρέμα, το Διαβολόρεμα και το Αρκουδόρεμα.



18

Οι ποταμοί αυτοί που συλλέγουν τα νερά τους από το ελληνικό έδαφος αποτέλεσαν αφορμή να αξιοποιηθούν τα νερά του Νέστου με σκοπό την ενεργειακή, αρδευτική και τουριστική αξιοποίηση της περιοχής. Τα τρία φράγματα είναι στη σειρά εκείνα του Τεμένους - της Πλατανόβρυσης - του Θησαυρού. Και τα τρία είναι υδροηλεκτρικά, ενώ το φράγμα Τεμένους θα είναι συγχρόνως ταμιευτήρας για αρδευτικούς σκοπούς και εκείνο της Πλατανόβρυσης αποτελεί συγχρόνως "αποθήκη", απ' όπου αντλεί νερό η μονάδα του Θησαυρού. Σήμερα έχουν κατασκευασθεί και λειτουργούν τα δύο, αυτά του Θησαυρού και της Πλατανόβρυσης, και έχουν δημιουργηθεί στα ανάντη τους οι δύο αντίστοιχες λίμνες. Το Υ/Η φράγμα Θησαυρού: υπερθαλάσσιο υψόμετρο φράγματος 390 μ., ύψος φράγματος 175 μ., υψόμετρο στάθμης λίμνης 320-380 μ., επιφάνεια λίμνης 18 τετρ. χλμ., παραγόμενη ενέργεια 426 GWh.Το Υ/Η φράγμα Πλατανόβρυσης: υπερθαλάσσιο υψόμετρο φράγματος 230,5 μ., ύψος φράγματος 95 μ., υψόμετρο στάθμης λίμνης 223,5-227,5 μ., επιφάνεια λίμνης 3,25 τετρ. χλμ., παραγόμενη ενέργεια 248 GWh.



19

Τα πρανή του ποταμού Νέστου και των λιμνών του καλύπτονται κυρίως με δρυοδάση, ενώ η παρόχθια βλάστηση των λιμνών και των ρεμάτων αποτελείται από περισσότερο υδροχαρή φυτά. Εκτός από τις δρύες, τα είδη που συνθέτουν την παραλίμνια βλάστηση είναι: γαύρος, οστρυά, φράξος, ιτιές, φιλύρα ή φλαμουριά, σφενδάμι, σκλήθρο, αγράμπελη, κρανιά, λεπτοκαρυά, κισσός, κέδρος, παλιούρι πλατάνι, λεύκη, τσαπουρνιά, ακακία, αγριοτριανταφυλλιές, βάτος, κουφοξυλιά, σορβιά κ.ά. Η ποώδης βλάστηση περιλαμβάνει κοινά αγριολούλουδα των δρυδασών, αλλά και υδροχαρή, όπως: μαργαρίτα, καμπανούλα, σαξιφράγα, δακτυλίδα, γαλατσίδες, αγριοφράουλα, γεράνι, λυχνίς, αγριοπανσές, αγγελική, αψιθιά, βραχυπόδιο, πεντάνευρο, πόα, πολυκόμπι, ρανούγκουλο, πικροράδικο κ.ά.Η πανίδα στην παραλίμνια περιοχή περιλαμβάνει κυρίως τη βίδρα, αλλά και τα ζώα που μετακινούνται σε όλη την ευρύτερη περιοχή, όπως: λύκος, αλεπού, αγριόγατος, ζαρκάδι, σκαντζόχοιρος, νυφίτσα, αγριογούρουνο. Επίσης, στην έκταση των λιμνών συναντώνται αμφίβια, όπως σαλαμάνδρα, βάτραχοι, καθώς και ερπετά όπως: νεροφίδα, οχιά, σαύρες, χελώνες κ.ά.Η ιχθυοπανίδα των λιμνών είναι πλούσια σε ποσότητες και περιλαμβάνει κέφαλους (Leuciscus cefalus, Otthrias brandti), μπριάνες (Barbus meridionalis, B. plebejus), σύρτες (Chondrostoma varbarensis), ενώ στα ρέματα υπάρχουν οι πέστροφες (Salmo trutta macrostigma, S. trutta fario).

Πηγές - Σπήλαιο Πηγών Αγγίτη (Μααρά)

Ο ποταμός Αγγίτης αποτελεί το κύριο στοιχείο του υδρογραφικού δικτύου της πεδιάδας της Δράμας. Αρχίζει από τις πηγές Μααρά, διασχίζει τη δυτική πλευρά της πεδιάδας και αφού συλλέξει τα νερά της τάφρου των Φιλίππων χύνεται στον Στρυμόνα ποταμό. Η μέση ετήσια παροχή των πηγών υπολογίζεται σε τρία κυβ. μέτρα/δευτερόλεπτο και η μέση ετήσια παροχή του ποταμού Αγγίτη, αφού συλλέξει όλα τα νερά, είναι 8 κυβ. μέτρα/δευτερόλεπτο.



20

Οι πηγές Αγγίτη (Μααρά), σε υψόμετρο 123 μ., αποτελούν την έξοδο και εμφάνιση του υπόγειου ποταμού που διασχίζει το σπήλαιο Μααρά. Το σπήλαιο είναι ένας σωληνοειδής αγωγός (καρστικό φαινόμενο), ο οποίος συνδέεται άμεσα με τις καταβόθρες του Οχυρού στο οροπέδιο Κάτω Νευροκοπίου και σε υψόμετρο 535 μ. Η τροφοδοσία του υπόγειου ποταμού γίνεται από τα νερά των χειμάρρων του οροπέδιου Κάτω Νευροκοπίου, τα οποία αποστραγγίζονται στις καταβόθρες Οχυρού και διοχετεύονται στο υπόγειο (καρστικό) σύστημα.

Πριν από την έξοδο υπάρχει υδροτροχός, που λειτουργούσε από την τουρκοκρατία, για την ανύψωση νερού του ποταμού και στη συνέχεια ύδρευση των γύρω οικισμών.Σήμερα το σπήλαιο έχει εξερευνηθεί σε μήκος 4,5 χλμ., είναι προσπελάσιμο στα 2,5 χλμ. και επισκέψιμο στα πρώτα 500 μ., ενώ εκτιμάται το μήκος του σε περισσότερα από 12 χλμ. Μέσα στο σπήλαιο η μέση θερμοκρασία του νερού είναι 11,5°C και του αέρα 12,5°C. Κατά μήκος του υπάρχουν πλατώματα και αίθουσες πλάτους μέχρι 25 μ., σε εναλλαγή με στενώματα πλάτους μέχρι 1 μ. Χαρακτηριστικό του σπηλαίου είναι το υπόγειο ποτάμι και οι σταλακτίτες με ποικιλία χρωμάτων, σχημάτων και μεγεθών (υπάρχουν και ελάχιστοι σταλαγμίτες).



21

Η περιοχή βρίσκεται στο κεντρικό και βόρειο τμήμα του νομού και εκτείνεται κατά μήκος της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου. Χαρακτηρίζεται από τα συμπαγή δάση που την καλύπτουν σε ποσοστό 90% και την ύπαρξη του δασικού χωριού Ελατιάς.Στη θέση "Κούτρα" και σε απόσταση 72 χλμ. από τη Δράμα υπάρχει το δασικό χωριό Ελατιάς, ιδιοκτησία της δασικής υπηρεσίας, που είναι το διοικητικό και λειτουργικό κέντρο των δασών της Ελατιάς. Αποτελείται από εντυπωσιακά πέτρινα κτίρια, τα οποία η δασική υπηρεσία χρησιμοποιεί εκτός των άλλων και για φιλοξενία επισκεπτών. Το δασικό χωριό έχει υδροδότηση, ηλεκτρικό ρεύμα και τηλεφωνικές γραμμές.



22

Στην Ελατιά βρίσκεται το μοναδικό στη χώρα μας δάσος ερυθρελάτης, όπου το τοπίο παραπέμπει σε αντίστοιχα της μέσης και βόρειας Ευρώπης. Επίσης στην ευρύτερη περιοχή της Ελατιάς και στη θέση "Μαγούλα" υπάρχει το μοναδικό στην Ελλάδα δάσος σημύδας. Άλλα είδη δένδρων και θάμνων που απαντώνται είναι η υβρυδογενής ελάτη (προσομοιάζει με την λευκή της Ευρώπης), δασική πεύκη, κέδρα, οξιά, σημύδα, λεύκες, ιτιές, σορβιές, σφενδάμια, δρύες, φράξος, σκλήθρα, κρανιά, γαύρος, οστρυά αδριανός, κουφοξυλιά, αγριοτριανταφυλλιές, μύρτιλλα κ.ά., ενώ υπάρχει και πλήθος ποωδών φυτών. Γενικά η χλωρίδα της Ελατιάς είναι πλούσια σε είδη (πάνω από 700), με πολλά ενδημικά (τοπικά) της βαλκανικής περιοχής, καθώς και με πολλά σπάνια για τη χώρα μας. Επίσης, συναντάται ποικιλία μανιταριών με πολλά εδώδιμα (βωλίτες, κοπρίνοι, αμανίτης καίσαρος κ.ά.). Η πανίδα της περιοχής είναι και αυτή πλούσια, με είδη όπως την καφετιά αρκούδα, αγριογούρουνο, ελάφι, ζαρκάδι, λαγό, λύκο, αγριόγατο, φάσσα, αετούς, γεράκια, δρυοκολάπτες κ.ά.



23

Βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο του νομού Δράμας, κάτω από την ψηλότερη κορυφή της Κεντρικής Ροδόπης στα 1.953 μ. Χαρακτηριστικό του αποτελεί η ύπαρξη του Παρθένου Δάσους που είναι το μοναδικό της χώρας και θεωρείται το σπουδαιότερο στο είδος του στην Ευρώπη. Καταγράφηκε ως παρθένο (έκταση 11.000 στρέμ.) το 1979 και αμέσως το 1980 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης, λόγω της μεγάλης φυτογεωγραφικής, οικολογικής και ιστορικής του αξίας.



24

Από τότε μέχρι σήμερα βρίσκεται σε καθεστώς απόλυτης προστασίας, αφού δεν επιτρέπεται καμιά ανθρώπινη δραστηριότητα παρά μόνο η επιστημονική έρευνα. Είναι παρθένο, γιατί η εξέλιξή του ακολούθησε τους κανόνες της φύσης και δε διαταράχθηκε από τον άνθρωπο εδώ και τουλάχιστον 500 χρόνια. Βέβαια με την λέξη παρθένο δεν εννοούμε ότι δεν υπήρξε καμία ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα, αλλά ότι οι μέχρι τώρα ήπιες ανθρώπινες επιδράσεις δεν επηρέασαν το χαρακτήρα του αδιατάρακτου δασικού οικοσυστήματος. Η μορφή του παρθένου διαφέρει από τα κοινά δάση, επειδή σε αυτό συνυπάρχουν διάφορα είδη πλατύφυλλων και κωνοφόρων από μικρές ηλικίες και ύψη μέχρι και γηρασμένα ή ξερά δένδρα μεγάλου ύψους. Η ορατότητα είναι μικρή εξαιτίας της πυκνής βλάστησης, ενώ είναι αδιάβατο λόγω και των κατακείμενων δένδρων. Στο παρθένο η πιθανότητα συνάντησης με κάποιο άγριο ζώο είναι μεγάλη, γιατί αυτά βρίσκονται σε μεγάλους πληθυσμούς και δε φοβούνται την παρουσία μας, αφού δεν έχουν συνηθίσει σε ανθρώπινες οχλήσεις.Περιφερειακά του παρθένου υπάρχει μια ευρύτερη προστατευτική ζώνη που μαζί με αυτό ονομάζεται δάσος Φρακτού. Στην περιφερειακή ζώνη το δάσος προσομοιάζει με τα δάση της Κεντρικής Ροδόπης και βρίσκεται σε καθεστώς μερικής προστασίας, καθώς απαγορεύονται η βοσκή και η θήρα, ενώ επιτρέπονται η ξυλοπαραγωγή και η δασική αναψυχή. Λειτουργικό κέντρο του δάσους είναι το δασικό εργοτάξιο Φρακτού που βρίσκεται 8,5 χλμ. πριν από το παρθένο.Η πανίδα που εμφανίζεται στο Παρθένο Δάσος είναι πολύ πλούσια σε είδη και σε αριθμούς. Η περιοχή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά ορεινά οικοσυστήματα, με την εμφάνιση όλων σχεδόν των ειδών που ζουν στα ελληνικά βουνά. Είναι προφανές ότι η πανίδα αυτή ζει και μετακινείται σε ολόκληρο το δάσος Φρακτού.



25

Το μεγάλο υψομετρικό εύρος του δάσους, που από τα 780 μ. διαμέσου πυκνοδασωμένων πλαγιών καταλήγει στο Παρθένο Δάσος στα 1953 μ., σε συνδυασμό με την εμφάνιση χαραδρών, ορθοπλαγιών και λιβαδικών εκτάσεων (ανώτερη υψομετρική ζώνη), δημιουργούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη συνύπαρξη πολυάριθμων ειδών. Στο σύμπλεγμα Φρακτού αναπαράγονται περισσότερα από 100 είδη πουλιών, ανάμεσα στα οποία αρκετά περιλαμβάνονται σε κοινοτική οδηγία για είδη που χρειάζονται ειδικά μέτρα προστασίας. Παράλληλα, το ίδιο πλούσια εμφανίζονται και τα θηλαστικά. Στην ευρύτερη περιοχή του συμπλέγματος ζουν τουλάχιστον 32 είδη θηλαστικών, ανάμεσα τους όλα τα σπάνια είδη της Ελλάδας και Ευρώπης. H έκταση του Παρθένου Δάσους είναι πολύ σημαντική για την ύπαρξη των περισσότερων από τα παραπάνω είδη.

Από αισθητική άποψη το δάσοςΦρακτού διακρίνεται για τη χαρακτηριστική και μοναδική ομορφιά του. Οι έντονοι γεωλογικοί σχηματισμοί στο κεντρικό τμήμα της περιοχής μαζί με τις πολλές σάρες δίνουν μια τραχύτητα και αγριάδα στο χώρο που ξεφεύγει από τα συνηθισμένα δασικά τοπία. Το "Αχλαδόρεμα", που μαζί με τα ρέματά του διασχίζει το Φρακτό, σχηματίζει έξι εντυπωσιακούς καταρράκτες και προσθέτει το απαραίτητο αισθητικό στοιχείο, το νερό.

Το τοπίο της περιοχής αγκαλιάζει η πλούσια βλάστηση που με τη μεγάλη ποικιλίαχρωματισμοί.Επίσης, η ύπαρξη άγριων καρποφόρων δένδρων και θάμνων, καθώς και το πλήθος



26

των αγριολούλουδων συμπληρώνουν το τοπίο με την ανάλογη αισθητική. Στο Παρθένο Δάσος, βέβαια, το τοπίο χαρακτηρίζεται από την παρθένα βλάστηση. Το ύψος των δένδρων, η δομή του δάσους και η πυκνότητα της βλάστησης παρουσιάζουν στον επισκέπτη ένα πρωτόγνωρο τοπίο.

Γενικά το δάσος Φρακτού και από αισθητική άποψη αποτελεί ένα μοναδικό μνημείο της φύσης, τουλάχιστον για την οροσειρά της Ροδόπης. Η ύπαρξη του Παρθένου Δάσους, ο συνδυασμός των γεωλογικών και υδάτινων σχηματισμών με την πλούσια βλάστηση και πανίδα αποτελούν ένα πλήρες δασικό τοπίο που θεωρείται από τα ομορφότερα της χώρας μας.



27

Φαλακρό όρος

Ορθώνεται επιβλητικό στο κέντρο του νομού Δράμας και συγκαταλέγεται στα ψηλότερα βουνά της χώρας. Το βουνό συγκροτείται από ένα σύμπλεγμα τριών όγκων: το βορειοδυτικό με ψηλότερη κορυφή το "Άγιο Πνεύμα" και υψόμετρο 1629 μ., το νοτιοδυτικό με ψηλότερη κορυφή τον "Άγιο Παύλο" στα 1768 μ. και το ανατολικό με ψηλότερη κορυφή τον "Προφήτη Ηλία" στα 2232 μ., που περιβάλλεται και από τις κορυφές "Βάρδενα" και "Χιονότρυπα". Το γεωλογικό υπόστρωμα αποτελείται από γρανίτες, αλλά κυρίως από μάρμαρα (κρυσταλλικούς ασβεστόλιθους) με την ιδιαιτερότητα της παρουσίας καρστικών φαινομένων (ύπαρξη υπόγειων αγωγών και άμεση απομάκρυνση του νερού της βροχής). Ως συνέπεια των καρστικών φαινομένων έχουμε αφενός την τροφοδοσία των πηγών Μυλοπόταμου και Δράμας και αφετέρου την αδυναμία δημιουργίας εδάφους και ψηλής βλάστησης, γι' αυτό και η ονομασία "Φαλακρό". Σήμερα η κάλυψη του Φαλακρού είναι κατά 45% με λιβάδια, 35% με δάση και 20% με θάμνους, φρύγανα, βράχους και γυμνά εδάφη.



28

Τα άλογα στα λιβάδια του Φαλακρού πάνω από το χωριό Πύργοι.

Πουλσατίλα της Ροδόπης, ενδημικό των βουνών της Δράμας.

Το ιδιαίτερο γεωλογικό υπόστρωμα, σε συνδυασμό με τις κλιματικές, εδαφικές και τοπογραφικές συνθήκες, δημιούργησαν μια σημαντική ποικιλία βιότοπων με ιδιαίτερο βοτανικό ενδιαφέρον. Έτσι το Φαλακρό συγκεντρώνει πολλά, σπάνια για την Ελλάδα, ποώδη φυτά, που σχηματίζουν αξιόλογους οικότοπους στις κορυφές, στα λιβάδια και στις βραχώδεις εξάρσεις του βουνού. Η πανίδα είναι και αυτή ανάλογη με το βοτανικό ενδιαφέρον. Εκτός των κοινών θηλαστικών και πτηνών της ευρύτερης περιοχής,



29

συναντιώνται σπάνια ασπόνδυλα που χαρακτηρίζουν την αξία της πανίδας. Η σημασία της χλωρίδας και της πανίδας του Φαλακρού επέβαλαν την ένταξη και προστασία του στο δίκτυο "ΦΥΣΗ 2000", με το όνομα "Κορυφές Όρους Φαλακρού".



30

Vegetation

The prefecture of Drama in terms of its natural environment is a special corner of Greece. We can safely say this because it contains nearly all vegetation zones which can be encountered in Greece but also because the flora of the area is rich in plant species (more than 1000), these species including some which are unique to Greece. The variety of vegetation is due to the location and geo-morphology of the area, the climate and the soil as well as the geo-history of the area. During the ice age due to the pronounced changes in climates most plants from middle Europe "migrated" towards warmer Mediterranean areas. Afterwards the glaciers returned to their original home apart from cases where there were physical barriers such the Balkan mountain ranges and Rhodopi that made it more difficult for the glaciers to retreat. Thus, where they found suitable conditions species remained and became endemic enriching the flora of the area.



31

Spruce forests remind one of forests in central and northern Europe.

The vegetation in the prefecture can be described as follows: starting from the city of Drama and moving out in three directions, west, north and east and increasing in altitude one comes across forests of holly which go up to about 400m in altitude. Other species existing in these forests are hornbeam, dogwood, elm and briars.



32

The large variety of vegetation in combination with favourable climate conditions and human factors have created valuable forests and afforested areas which cover 70% of the territory of the prefecture.

The common dandelion, a plant which pharmaceutical properties.



33

The trunk of a birch tree with its characteristic while bark which can easily be pealed off.

The forest village of Elatia.

Central Rhodopi is the most forested mountain in Greece with rich vegetation and a variety of landscapes which have things in common with Greece and with other unfamiliar landscapes which remind one of central and northern Europe. It is, in general, an excellent place to visit to unwind and walk and engage in outdoor activities.

Higher up (up to an altitude of 800m) and in areas which are now mountainous or semi-mountainous, one comes across forests of deciduous oaks which contain forests of chestnuts and lindens in moister locations. Here too one can find sporadic lone trees or groups of alder, hazels, walnuts, ostyra, ash, and cedars. These are to be found on all the mountains in the prefecture and in the north the reach as far as the village of Skaloti. Their role is important because the fruit of the oaks (acorns), chestnuts and hazels are a source of food for wild animals.At higher altitudes one comes across forests of beech and Para Mediterranean conifers that reach up to an altitude of 1,800m.In this zone, apart from the beech forests also contains forests of black pine. This zone includes highly productive forests providing valuable timber (beech timber, poles for the national electricity and telecommunications companies, black pine timber).

Other species that exist are firs, cedars, white poplars, birch, willow, rubus ideaus, sambucus racemosa, sorbus, maple and whortleberry trees.In parallel with the beech forests and at an altitude from 1,000-1,950m there are forests of conifers able to survive low temperatures that are important and of historical significance since they consist of species that have been lost for good in the rest of the area. In these forests the main dominant species are spruce and pinus sylvestris while the species to be found among the beech forests can also be found here.



34

Human intervention in the area has played a significant role in the present day form of the forests on Central Rhodopi. In older times there were scattered villages in the area as well as nomadic Sarakatsans. Following liberation and the Treaty of Lausanne (1923) there was an exchange of Muslim population with the Greek population in Pontus. The refugees settled in the southern and larger villages where they remained until the civil war. During the inter-war period the Sarakatsans continued to exert a strong presence and to create grazing meadows for sheep in the area. Intensive livestock rearing in the area led to the creation of extensive meadows and only in limited areas were there high forests. Evidence tells us that the verdant area around the forest village of Elatia was meadowland. From 1946 onwards the Sarakatsans began abandoning the area for good and soon the whole of Central Rhodopi became a "forbidden zone" due to the Cold War conditions in Europe. The removal of livestock rearing and intensive human activity resulted in natural reforestation and the forestation of the area that continues even today.



35



36

THE NATURAL ENVIRONMENT

Flora

The flora making up the vegetation in the prefecture of Drama is rich in rare species that are unique to Greece. The number of species exceeds 1,000, while forests consisting of these species are only to be found in the Prefecture of Drama. Below are tables setting out representative species of woody and rare softwood vegetation :

Hawthorn Bilberry with edible fruits which have pharmaceutical properties

Woody species:Silver Fir (Abies alba), King Boris's Fir (?bies borisii regis ), Norway Spruce (Picea excelsa, syn. Picea abies), Austrian Pine (Pinus nigra), Scots Pine (Pinus sylvestris), Macedonian Pine (Pinus peuce), Bosnian Pine (Pinus leucodermis), Yew (Taxus baccata), Juniper (Juniperus communis, J. oxycedrus), Willow (Salix fragilis, S. alba, S. triandra, S. elaeagnos, S. purpurea, S. amplexicaulis, S. caprea, S. cinerea), Poplar (Populus tremula, P. nigra), Silver Birch (Betula verrucosa syn. B. pendula), Alder (Alnus glutinosa, A. incana), Hornbeam (Carpinus betulus, C. orientalis), Hop Hornbean (Ostrya carpinifolia), Hazel (Corylus avellana), Beech (Fagus sylvatica, F. moesiaca), Oak (Quercus conferta syn. Q. frainetto, Q. petraea, syn. Q. sessiliflora, Q. pubescens syn. Q. lanuginosa, Q. cerris, Q. dalehampii), Bramble (Rubus saxatilis, R. ulmifolius, R. canenscens, R. hirtus, R.caesius), Wild Raspberry (Rubus idaeus), Wild Rose (Rosa canina, R. arvensis, R. pendulina, R. nitidula, R. corymbifera, R. turcica, R. pimpinellifolia), Crab Apple (Malus silvestris, M. domestica), Service-tree (Sorbus aucuparia S. torminalis, S. umbelata, S. graeca, S. aria), Hawthorn (Crataegus monogyna, C. orientalis, C. laciniata), Wild Cherry (Prunus avium), Wild Sour Cherry (Prunus cerasifera), Ash (Fraxinus ornus), Common Walnut (Juglans regia), Maple (Acer heldreichii, A. hyrcanum, A. pseudoplatanus, A. platanoides), Mistletoe (Viscum album), Ock mistletoe (Loranthus europaeus), Mezereon (Daphne mezereum), Clematis (Clematis flamula, C. vitalba), Cornelian Cherry (Cornus mas), Fly Honeysuckle (Lonicera xylosteum), Elder (Sambucus nigra), Red-berried Elder (Sambucus racemosa), Silver Lime (Tilia tomentosa), Wych Elm (Ulmus montana syn. U. glabra ), Wild Vine (Vitis sylvestris), Common Bilberry and Cowberry (Vaccinium myrtillus, V. vitis idaea) and so on.



37

Silver Birch and Wild Strawberry Knapweed

Wild violets

Softwood Species:Rhodopi Lily (Lilium rhodopaeum), Martagon or Turk's Cap Lily (Lilium martagon), Crocus (Crocus veluchensis, C. pulchellus. C. chtysanthus), Meadow Saffron (Colchicum autumnale), Iris (Iris reichenbachii), Orchids (Orchis ustulata, O. purpurea, O. mascula, O. trindentata), Marsh Orchids (Dactylorhiza sambucina,D. cordigera, D. saccifera), Dog's tooth Violet (Etythronium dens-canis), Violets (Viola tricolor, V. rhodopeia, V. stojanowii, V. delphinantha, V. perinensis), Bellflowers (Campanula moesiaca, C. rapunculoides), Anemone (Anemone ranunculoides, A. nemorosa), Telekia (Telekia speciosa), Pink (Dianthus pinifolius), Pyramidal Bugle (Ajuga pyramidalis), Elecampane (Inula bifrons, I. hirta, I. ensifolia), Buttercup (Ranunculus fontanus, R. acris, R. serbicus), Peony



38

(Paeonia officinalis), Wild Strawberry (Fragaria vesca), Avens (Geum rivale, G. rhodopeum), Knapweed (Centaurea stenolepis, C. parilica), Rhodope Haberlea (Haberlea rhodopensis) and so on.

Fauna

The fauna in the prefecture of Drama is particularly endowed in terms both of species and species populations. One of the most significant Greek mountainous ecosystems, that of Central Rhodopi, extends across the northern part of the prefecture where if not all, then surely most, of the species which live on the Greek mountains can be found.The large variation in altitude from 100m to 2000m on the peaks of Mounts Falakro, Menikio and Orvilos and Central Rhodopi, as well as the existence of ravines, slopes and grazing meadows, combined with the wealth of vegetation here, have created the necessary conditions for the co-existence of many species of birds and animals. More than 150 species of birds can be found in the prefecture, many of which are listed in the European Community Directive on species needing special protective measures. Moreover, in the wider area of the prefecture at least 32 species of mammals can be found living, most of which are rare in Greece and in Europe. EC Directive 92/43 protects many of these species and their habitats.

The Deer (Cervus elaphus). The natural populations of deer that exist in Greece have unfortunately almost disappeared. The only population surviving is that on Central Rhodopi. The remaining two or three populations which can be seen today in Greece were formed artificially with the gradual return to the wild of individuals raised in captivation in Central Europe. As a rule the deer lives in forests from where comes out in order to graze either around the edge of the forest or in meadows.



39

The Roe Deer (Capreolus capreolus). The roe deer, in contrast with the deer, is to be found in various locations throughout the prefecture. It prefers forests with many clearings and is often to be seen at the edge of forests and in neighbouring fields where intensive farming methods are not used, when, of course, there are restrictions on hunting. The smaller size of the roe deer compared to the deer and its adaptability to any forest environment are two significant factors which have contributed to its relatively wide spread throughout Greece.

The Chamois (Rupicarpa rupicarpa). The wild goat prefers the steep and inaccessible slopes of mountains. Depending on the availability of food and on weather conditions it moves up and down the slopes in various seasons. In the Virgin Forest and the forest of Frakto one can see one of the most noteworthy populations of this species in Greece. This population is the only one to be found in Eastern Macedonia-Thrace while there are certain other smaller isolated populations in the Pindhos and Olympus mountain ranges.



40

The Brown Bear (Ursus arctos). The is the largest and most majestic mammal found in Greece and here it can only be encountered on Pindhos and Rhodopi. There are still three small populations within the borders of the Europe Union (the other two being in Italy and Spain). It usually bears one or two cubs and then only once it has completed the fourth year of its life. In order to find food it crosses large distances. It is an omnivore. During the spring it feeds on wild plants in the open mountain meadows while in summer and autumn it feeds on the fruit of trees and shrubs such as blackberries, greengages and the fruit of the dogwood. During winter it seeks refuge in isolated areas in order to hibernate. There is one small population on Central Rhodopi with 20-30 individuals. The bear in Greece faces extinction and for this reason it is strictly protected by both Community and Greek legislation. Over the last few years the "Arcturus" Association has been trying to study and protect the bear.

The Golden Eagle (Aquila chrysaetos).This is one of the most characteristic eagles of Greece. It nests in steep rocky sites. It does not migrate and feeds mainly on hares, partridges and tortoises which it drops from great heights in order to break their shells. The populations of golden eagle, as with all birds of prey, have decreased and for this reason it is protected by legislation.



41

Norway Spruce.

Flora

The flora making up the vegetation in the prefecture of Drama is rich in rare species that are unique to Greece. The number of species exceeds 1,000, while forests consisting of these species are only to be found in the Prefecture of Drama. Below are tables setting out representative species of woody and rare softwood vegetation :

HawthornBilberry with edible fruits which have pharmaceutical properties

Woody species:Silver Fir (Abies alba), King Boris's Fir (?bies borisii regis ), Norway Spruce (Picea excelsa, syn. Picea abies), Austrian Pine (Pinus nigra), Scots Pine (Pinus sylvestris), Macedonian Pine (Pinus peuce), Bosnian Pine (Pinus leucodermis), Yew (Taxus baccata), Juniper (Juniperus communis, J. oxycedrus), Willow (Salix fragilis, S. alba, S. triandra, S. elaeagnos, S. purpurea, S. amplexicaulis, S. caprea, S. cinerea), Poplar (Populus tremula, P. nigra), Silver Birch (Betula verrucosa syn. B. pendula), Alder (Alnus glutinosa, A. incana), Hornbeam (Carpinus betulus, C. orientalis), Hop Hornbean (Ostrya carpinifolia), Hazel (Corylus avellana), Beech (Fagus sylvatica, F. moesiaca), Oak (Quercus conferta syn. Q. frainetto, Q. petraea, syn. Q. sessiliflora, Q. pubescens syn. Q. lanuginosa, Q. cerris, Q. dalehampii), Bramble (Rubus saxatilis, R. ulmifolius, R. canenscens, R. hirtus, R.caesius), Wild Raspberry (Rubus idaeus), Wild Rose (Rosa canina, R. arvensis, R. pendulina, R. nitidula, R. corymbifera, R. turcica, R. pimpinellifolia), Crab Apple (Malus silvestris, M. domestica), Service-tree (Sorbus aucuparia S. torminalis, S. umbelata, S. graeca, S. aria), Hawthorn (Crataegus monogyna, C. orientalis, C. laciniata), Wild Cherry (Prunus avium), Wild Sour Cherry (Prunus cerasifera), Ash (Fraxinus ornus), Common Walnut (Juglans regia), Maple (Acer heldreichii, A. hyrcanum, A. pseudoplatanus, A. platanoides), Mistletoe (Viscum album), Ock mistletoe (Loranthus europaeus), Mezereon (Daphne mezereum), Clematis (Clematis flamula, C. vitalba), Cornelian Cherry (Cornus mas), Fly Honeysuckle (Lonicera xylosteum), Elder (Sambucus nigra), Red-berried Elder (Sambucus racemosa), Silver Lime (Tilia tomentosa), Wych Elm (Ulmus montana syn. U. glabra ), Wild Vine (Vitis sylvestris), Common Bilberry and Cowberry (Vaccinium myrtillus, V. vitis idaea) and so on.



42

Marsh Orchids.

Scots Pine, bearing the mark of lightning bolt on its trunk.

Rhodopi Lily, endemic to Central Rhodopi.

Silver Birch and Wild Strawberry Knapweed

Wild violets

Softwood Species:Rhodopi Lily (Lilium rhodopaeum), Martagon or Turk's Cap Lily (Lilium martagon), Crocus (Crocus veluchensis, C. pulchellus. C. chtysanthus), Meadow Saffron (Colchicum autumnale), Iris (Iris reichenbachii), Orchids (Orchis ustulata, O. purpurea, O. mascula, O. trindentata), Marsh Orchids (Dactylorhiza sambucina, D. cordigera, D. saccifera), Dog's tooth Violet (Etythronium dens-canis), Violets (Viola tricolor, V. rhodopeia, V. stojanowii, V. delphinantha, V. perinensis), Bellflowers (Campanula moesiaca, C. rapunculoides), Anemone (Anemone ranunculoides, A. nemorosa), Telekia (Telekia speciosa), Pink (Dianthus pinifolius), Pyramidal Bugle (Ajuga pyramidalis), Elecampane (Inula bifrons, I. hirta, I. ensifolia), Buttercup



43

Mountain Ash or Rowan, with it bright red berries, food for birds when the ground is covered in snow.

(Ranunculus fontanus, R. acris, R. serbicus), Peony (Paeonia officinalis), Wild Strawberry (Fragaria vesca), Avens (Geum rivale, G. rhodopeum), Knapweed (Centaurea stenolepis, C. parilica), Rhodope Haberlea (Haberlea rhodopensis) and so on.

Fauna

The fauna in the prefecture of Drama is particularly endowed in terms both of species and species populations. One of the most significant Greek mountainous ecosystems, that of Central Rhodopi, extends across the northern part of the prefecture where if not all, then surely most, of the species which live on the Greek mountains can be found.The large variation in altitude from 100m to 2000m on the peaks of Mounts Falakro, Menikio and Orvilos and Central Rhodopi, as well as the existence of ravines, slopes and grazing meadows, combined with the wealth of vegetation here, have created the necessary conditions for the co-existence of many species of birds and animals. More than 150 species of birds can be found in the prefecture, many of which are listed in the European Community Directive on species needing special protective measures. Moreover, in the wider area of the prefecture at least 32 species of mammals can be found living, most of which are rare in Greece and in Europe. EC Directive 92/43 protects many of these species and their habitats.

The Deer (Cervus elaphus). The natural populations of deer that exist in Greece have unfortunately almost disappeared. The only population surviving is that on Central Rhodopi. The remaining two or three populations which can be seen today in Greece were formed artificially with the gradual return to the wild of individuals raised in captivation in Central Europe. As a rule the deer lives in forests from where comes out in order to graze either around the edge of the forest or in meadows.



44

The Roe Deer (Capreolus capreolus). The roe deer, in contrast with the deer, is to be found in various locations throughout the prefecture. It prefers forests with many clearings and is often to be seen at the edge of forests and in neighbouring fields where intensive farming methods are not used, when, of course, there are restrictions on hunting. The smaller size of the roe deer compared to the deer and its adaptability to any forest environment are two significant factors which have contributed to its relatively wide spread throughout Greece.

The Chamois (Rupicarpa rupicarpa). The wild goat prefers the steep and inaccessible slopes of mountains. Depending on the availability of food and on weather conditions it moves up and down the slopes in various seasons. In the Virgin Forest and the forest of Frakto one can see one of the most noteworthy populations of this species in Greece. This population is the only one to be found in Eastern Macedonia-Thrace while there are certain other smaller isolated populations in the Pindhos and Olympus mountain ranges.



45

The Brown Bear (Ursus arctos). The is the largest and most majestic mammal found in Greece and here it can only be encountered on Pindhos and Rhodopi. There are still three small populations within the borders of the Europe Union (the other two being in Italy and Spain). It usually bears one or two cubs and then only once it has completed the fourth year of its life. In order to find food it crosses large distances. It is an omnivore. During the spring it feeds on wild plants in the open mountain meadows while in summer and autumn it feeds on the fruit of trees and shrubs such as blackberries, greengages and the fruit of the dogwood. During winter it seeks refuge in isolated areas in order to hibernate. There is one small population on Central Rhodopi with 20-30 individuals. The bear in Greece faces extinction and for this reason it is strictly protected by both Community and Greek legislation. Over the last few years the "Arcturus" Association has been trying to study and protect the bear.

The Golden Eagle (Aquila chrysaetos).This is one of the most characteristic eagles of Greece. It nests in steep rocky sites. It does not migrate and feeds mainly on hares, partridges and tortoises which it drops from great heights in order to break their shells. The populations of golden eagle, as with all birds of prey, have decreased and for this reason it is protected by legislation.



46

Remaining Species

Among the bird species of Greece the presence of black grouse that has been seen only in the Virgin Forest of Frakto should be noted as should the significant populations of Capercaillie and Hazel Grouse that can be found on Central Rhodopi. Moreover all Greece's eight species of woodpecker are to be found in large numbers as is the species Picoides tridactylus that has been recorded in the forest of Frakto and on Mount Olympus.

Other species worth mentioning are the carnivorous animals and birds of prey that play an important role in the regulating the populations of other animal species. Of particular interest in this category are the Wolf, the Red fox, the lesser-spotted Eagle, and the Short-toed Eagle etc. Particular mention must be made of the bird species Woodcock and Pygmy Owl for which the Prefecture of Drama is perhaps their only mating site in Greece and the species Tengmalm’s owl which nests in a very few mountain forests in Greece and which in Drama has a noteworthy population.

Below follow lists of the species of mammals as well as the most important bird, amphibian and reptile species that can be found in the Prefecture of Drama

Wild Cat (Felis silvestris), Chamois (Rupicapra rupicapra), Wild Boar (Sus scrofa), Red Fox (Vulpes vulpes), Brown Bear (Ursus arctos), Common Vole (Microtus arvalis), Common Badger (Meles meles), Common Mole (Talpa europaea), European Water Shrew (Neomys fodiens), Common Otter (Lutra lutra), Fat Dormouse (Glis glis), Bank Vole (Clethrionomys glareolus), Tree Dormouse (Dryomys nitedula), Red Deer (Cervus elaphus ), Roe Deer (Capreolus capreolus), Striped Field Mouse (Apodemus agrarius), Common Shrew (Sorex araneus), Yellow-necked Field Mouse (Apodemus flavicollis), European Hare (Lepus europaeus), Wolf (Canis lupus), Mole (Spalax leucodon), Eurasian Pygmy Shrew (Sorex minutus), Weasel (Mustela nivalis), Stone (Martes foina), Hedgehog (Erinaceus concolor), European Pine Mole (Pitymys subterraneus), Red Squirrel (Sciurus vulgaris), Marbled Polecat (Vormela peregusna),



47

Vole (Microtus nivalis), Bicoloured White-toothed Shrew (Crocidura leucodon), House Mouse (Mus abboti ). There are also quite a few species of bat but scientific studies on their populations are sadly lacking but the presence of the following species should not be excluded: Northern Lynx (Lynx lynx), Pine Marten (Martes martes), European Polecat (Mustela putorius), without there being any confirmed reports for them.

Amphibians: Yellow-bellied Toad (Bombina variegata), Common Toad ((Bufo bufo), Green Toad (Bufo viridis), Fire Salamander (Salamandra salamandra).

Reptiles: a) tortoises, Spur-thiger Tortoise (Testudo graeca), Mediterranean Tortoise (T. hermanni).b) snakes: Large Whip Snake (Coluber jucularis), Leopard Ratsnake (Elaphe situla), Four Lined Snake (Elaphe quatuorlineata), Nose-Horned Viper (Vipera ammodytes), Common Viper (Vipera berus).c) Lizards: Sand Lizard (Lacerta agilis), Green Lizard (L. viridis), Wall Lizard (Podarcis muralis), and Greek Legless Skink (Ophiomorus punctatissimus).

Birds: Levant sparrowhawk (Accipiter brevipes), Rock Partridge (Alectoris graeca), Teal (Anas grecca), White-fronted Goose (Anser albifrons), Greylag Goose (Anser anser), Golden eagle (Aquila chrysaetos), Lesser Spotted Eagle (Aquila pomarina), Grey Heron (Ardea cinerea), Pochard (Aythya ferina), Long-legged Buzzard (Buteo rufinus), White Stork (Ciconia ciconia), Black Stork (Ciconia nigera), Dipper (Cinclus cinclus), Short-toed Eagle (Circaetus gallicus), Rock Dove (Columba livia), Stock Dove (Columpa oenas), Corncrake (Crex crex), Whooper Swan (Cygnus cygnus), Mute Swan (Cygnus olor), White-backed Woodpecker (Dendrocopus leucotos), Great Spotted Woodpecker (Dendrocopus major), Middle Spotted Woodpecker (Dendrocopus medius), Black Woodpecker (Dyocopus martius), Great White Egret (Egretta alba), Little Egret (Ergetta garzetta), Eleonora's Falcon (Falco eleonorae), Lesser Kestrel (Falco naumanni), Peregrine (Falco peregrinus), Kestrel (Falco tinnunculus), Snipe (Gallinago gallinago), Great Snipe (Gallinago media), Red-backed Shrike (Lanius collurio), Jack Snipe (Lymnocryptes minimus), Bee-eater (Merops apiaster), Red-crested Pochard (Netta rufina), Nutcracker (Nucifraga caryocatactes), Golden Oriole (Oriolus oriolus), Partridge (Perdix perdix), Three-toed Woodpecker (Picoides tridactylus), Grey-headed Woodpecker (Picus canus), Glossy Ibis (Plegadis falcinellus), Water Rail (Rallus aquaticus), Woodcock (Scolopax rusticola), Capercaillie (Tetrao urogallus), Ring Ouzel (Turdus torquatus), Lapwing (Vanellus vanellus).



48

Map prepared by Nikos Mentis

The Lakes of Nestos

The river Nestos springs up in the Rila Mountain range in central Bulgaria enters Greece via the prefecture of Drama and spills out into the Gulf of Thrace. Worshipped as a sacred river in ancient times by the Thracians it was referred to by many ancient writers such as Herodotus, Thucydides and Ptolemy. In total it is 234 km long, 130km of which pass through Greek territory following a southeast direction in general. It enters Greece in the north-central part of the prefecture of Drama at an altitude of 400m and leaves the prefecture at Paranesti. From there it constitutes the common border between the prefectures of Xanthi and Kavala and flows into the sea opposite the island of Thassos forming the Nestos delta. Many tributaries and streams flow into the Nestos as it courses through the prefecture. In the southern part of the prefecture the only river with a continuous flow of water is the Polykarpos. The Despatis, the Mousdelis, the Megalo Rema, the Diavolorema and the Arkoudorema all flow down from Central Rhodopi.



49

The hydroelectricdam at Platanovrysi.

These rivers whose water is collected completely within Greek territory were the pretext for exploiting the waters of the Nestos for the purpose of providing energy and irrigation in the area and for creating tourism. Three dams are being built one after the other - the Temenos, the Platanovrysi and the Thisavros dams. All three are hydroelectric dams while the Temenos dam will be a modern reservoir for irrigation purposes while that at Platanovrysi is a modern "store" from where the water in the Thisavros dam is pumped. To date two dams have already been constructed and are in operation, those at Thisavros and Platanovrysi and upstream from them two reservoirs have been created.The Hydroelectric Dam at Thisavros - 230.5m above sea level, dam height 95m, altitude of reservoir level 223.5-227.5, reservoir surface area 3.25 km2, energy produced 426 GWh.The Hydroelectric Dam at Platanovrysi - 390m above sea level, dam height 175m, altitude of reservoir level 320-380m, reservoir surface area 18 km2, energy produced 248 GWh.



50

The banks of the river Nestos and its lakes are mainly covered in oak forest while the riparian vegetation of the lakes and streams mostly consists of moisture-loving plants. Apart from oaks the species to be found along the banks and lakesides are hornbeam, ostrya, ash, willow, linden or lime, maple, alder, clematis, dogwood, birch, ivy, cedar, plane, and poplar, blackthorn, acacia, wild roses, briars, bourtrees, sorbus and so on. The softwood vegetation includes common wild flowers found in oak forests as well as moisture-loving plants such as daisies, campanulas, saxifraga, orchard-grass, milkweed, wild strawberries, cranesbill geraniums, lychnis, wild pansies, angelica, woodworm, plantain, moss, field-horsetail, ranunculus and the common dandelion and many other species of wildflowers.The fauna in the lakeside areas include otters but also other animals which move throughout the whole area such as wolves, foxes, wild cats, roe deer, hedgehogs, weasels and wild boars.Moreover, in the lakes themselves one can find amphibians such as salamanders and frogs and reptiles such as water snakes, adders, lizards and turtles.The lakes contain large numbers of fish-life mainly mullet (Leuciscus cefalus, Otthrias brandti), Barbus meridionalis and B. plebejus and Chondrostoma varbarensis while in streams one can find trout (Salmo trutta macrostigma, S. trutta fario).



51



52


The wild boar is hunted in groups, the so-called "paganes" in Greek, with the main centres for such hunts being in the villages of Paranesti, Prasinada, Skaloti, Sidironero, Mikromilia. Potami, Mikrokleisoura, Dasoto, Vathitopo, Kato Bronti, Mikropoli, Livadero and Makriplayio.

Hunting

Due to its rich fauna, both in terms of species and population numbers, the prefecture of Drama is one of the most well known hunting areas in Greece. For residents of the area hunting is a traditional activity with deep social roots in the past, from a time when hunted animals were a necessary part of the diet of populations living in and around forests.

The hairy hunted animals are mainly the wild boar and the hare while hunting of foxes and rock badgers is also permitted. The most commonly hunted species of game are mistle thrushs, song thrushs, blackbirds, Rock partridges, turtledoves, and wood-pigeons, while the following species are also hunted: rock doves, lapwings, jays, jack snipes, common snipes, sky larks, and wigeons. All species of duck can be hunted during the winter period: waterhens, coots, mallards, garganeys, tufted ducks, shovelers and pintails.The large variety of habitats in the prefecture contain an animal wealth suitable to attract hunters from other areas of Greece, these hunters taking between 20-30% of mean daily catches in the prefecture. In all cases placing restrictions on hunting in strictly defined zones ensures the protection of the balance of the ecosystem.



53

Springs - The Maara Cave at the source of the Angitis

The river Angitis is a main element in the hydrographical network of the lowlands of Drama. It starts at the Maara springs, crosses the western side of the lowlands and having collected its waters at Philippi pours into the Strymon river. The mean annual amount of water supplied by the springs has been calculated at 3 cubic metres per second and the mean annual amount of water supplied by the Angitis, having collected all its waters, is 8 cubic metres per second.

The Maara springs at an altitude of 123m are the outlet of an underground river that crosses the Maara cave. The cave is a pipeline conduit (karst phenomenon) that is directly connected with the sinkholes of Ochyro on the Kato Nevrokopi plateau at an altitude of 535m. The underwater river is fed by waters from streams of the Kato Nevrokopi plateau which drain through the Ochyro sinkholes and are channelled through the underground (karst) system.



54

Just in front of the outlet of the water there is a waterwheel that has been there since the Turkish occupation, which was used to raise water from the river and then irrigate the surrounding villages.Today the cave has been explored for 8.5 km of its length and is accessible for 2.5 km, of which the first 500m are open to the public for visits while it is estimated that the real length of the cave is 12 km. Inside the cave the temperature of the water is 13°C and the air temperature is 17°C. Along the length of the cave there are flat area and chambers up to 25m in width alternating with narrower areas up to 1m wide. A characteristic feature of the cave is the underground river and the stalactites in a variety of colours, shapes and sizes (there are hardly any stalagmites in the cave).



55

The Forest of Elatia (or Kara Dere)


The area is located in the central and northern parts of the prefecture and extends along the Greek-Bulgarian border area. It is characterised by dense forests that cover 90% of the area and by the existence of the forest village of Elatia.At the location known as "Koutra" which lies 72km from Drama lies the forest village of Elatia, owned by the Forest Service, the village being the administrative



56

and operational centre for the Forest of Elatia.The village consists of impressive stone buildings that are used by the Forest Service to put up visitors, among other things. The village is fully equipped with running water, electricity and telephones.

The only forest of spruce trees in the country is to be found at Elatia where the landscape brings to mind similar landscapes in central and northern Europe. Moreover there is also another unique forest nearby at the location known as "Magoula" consisting of birch trees.Other species of trees and bushes which can be encountered are Abies borisii regis (which resembles the European poplar), pinus sylvestris, cedars, beech, birch, poplar, willow, sorbus, maple, oak, ash, alder, dogwood, hornbeam, ostrya, elder, bourtree, wild roses, whortleberries and so on while there is a whole range of softwood plants to be seen. Generally speaking there is a great wealth of plant species in Elatia (more than 700) many of which are endemic (local) to the Balkans, and many of which are rare in Greece. Moreover, a wide variety of mushrooms are to be seen many of which are edible (Boletus, Shaggymane and Amanita caesarean). The fauna in the area is also rich with species such as the brown bear, the wild boar, the deer, the roe deer, the hare, the wolf, the wild cat, the wood pigeon, eagles, hawks and woodpeckers, among others.



57


The forest is located on the northeastern edge of the prefecture of Drama below the highest peak of Central Rhodopi at 1,953m. It has been characterized as a



58

virgin forest and is the only such forest in the country and considered one of the most important of its kind in Europe. 11 million square metres were recorded as virgin forest in 1979 and in 1980 it was immediately declared a natural monument worthy of protection due to its large phyto-geographical, ecological and historical value.

Since then the area has been under a framework of absolute protection since no human activity apart from scientific research is permitted in the forest. It is described as virgin forest because it followed natural processes in its development and has not been disturbed by humans for at least 500 years. By the term "virgin" we do not imply that there has never been any human presence or activity but rather that human influences havebeen mild and have not affected the character of the undisturbed forest ecosystem. The form of virgin forest differs from that of common forest because in virgin forest various species of broad-leaved trees and conifers of different ages and heights co-exist with aged and dried out trees of great height. Visibility is low due to the dense vegetation and passage is difficult due to fallen trees. In virgin forest there is a high possibility of meeting some wild animal since their populations here are large and they are not afraid to show themselves since they have not become used to human interference.Around this particular forest there is a protective band of forest known as Frakto forest. In this band the forest resembles that on Central Rhodopi and is partially protected since herding sheep and hunting are both prohibited while timber production and forest relaxation activities are permitted. The operational centre of the forest is the Frakto forest worksite that is located some 8.5km from the border of the virgin forest. The fauna that is to be seen in the virgin forest includes a great many species with large populations of these species. The area is one of the most important Greek mountainous ecosystems with almost all species of animals living on Greek mountains being found here. The fauna that lives here has free range throughout the whole of the forest of Frakto.



59

The forest is located at relatively high altitudes, commencing at 780m, covering densely forested slopes and ending with the virgin forest at an altitude of 1,953m. There are many gorges, flat areas and meadows (at the upper altitudes) and these create the necessary conditions for the co-existence of many species. In Frakto more than 100 species of birds nest and reproduce including quite a few species which are listed in the European Community Directive on species requiring special measures of protection. The forest is equally rich in mammal species. In the wider area of the forest there are at least 32 species of mammal to be found, including all the rare species to be found in Greece and Europe. The Virgin Forest is essential for the continued survival of most of the aforementioned species.

From an aesthetic point of view what makes the forest of Frakto stand out is its characteristic and unique beauty. Strong geological formations in the central section of the area together with many rough, slopes give an air of harshness and wilderness to the area that is something that normal forest landscapes do not have. The stream "Achladorema" together with the other streams in the forest form six impressive waterfalls and add that other necessary aesthetic element, water.



60

The landscape of the area contains a wealth of vegetation which with a large variety of evergreens and deciduous trees, broad-leaves and conifers provides the eye with many shades of green to enjoy while in the autumn the tones of the changing leaves are impressive. Moreover, the existence of wild fruit-bearing trees and bushes as well as the large number of wild flowers combine to make this a truly beautiful landscape. The virgin forest is needless to say, characterized by its virgin vegetation. The height of the tress, the structure of the forest and the density of plants create the sense of an unfamiliar landscape for the visitor.

In general and from an aesthetic point of view, the forest of Frakto is a unique natural monument, at least for the Rhodopi mountain range. The existence of the virgin forest here, the combination of geological and hydrological formations with the rich flora and fauna make this a complete forest landscape that is considered to be one of the most beautiful in Greece.



61

Horses in the meadows on Mount Falakro above the village Pyrgi.

Mount Falakro

Rising majestically in the centre of the prefecture of Drama and numbering among one of the highest mountains in the country, Mount Falakro consists of a group of three massifs: the north-western one known as "Ayio Pnevma" with the highest peak rising to 1,629m, the south-western one known as "Agios Pavlos" whose highest peak stands at 1,768m and the eastern one known as "Profitis Ilias" whose highest peak rises to 2,232m. There are also two other peaks known as "Vardena" and "Hionotripa".The geological substratum mainly consists of marble (crystalline limestone) but also of granite with a special characteristic being the presence of karst phenomena (the existence of underground conduits which immediately remove rainwater from the area). As a consequence of these karst phenomena the springs at Mylopotamos and Drama are fed but it is difficult for soil and high altitude vegetation to form here and for this reason the mountain takes the name "Bald" which in Greek is "falakro". Today Mount Falakro is 45% covered in meadows, 35% in forests and 20% with shrubs, bush, rocks and exposed land.



62

Erythronium, the dog-tooth violet, a rare wild flower found on Rhodopi.

The peculiar geological substratum in combination with climatic, ground and topographical conditions has created a significant variety of habitats that are of particular botanical interest. Thus on Falakro one can find many rare species of softwood plants that form valuable ecosystems on the peaks, in the meadows and on the rocky outcrops of the mountain. The mountain also plays home to many interesting species of animal. Apart from common mammals and birds to be found in



63

the wider area one can come across rare invertebrates that underlines just how important the fauna here is. The importance of the flora and fauna on the mountain led to its inclusion in and protection under the network Natura 2000 with the name the Mount Falakro Peaks.




64

G A S T R O N O M I A

Tzatzikiredients for 6 persons1 kilo strained yoghourt

1-6 cloves of garlicI fresh cucumbers

\ small bunch of dill

5 dessertspoons oil

1-3 dessertspoons vinegarfait, pepper

Put the yoghourt in a bowl. Grate the cucumber and leave to drain very well in a colander. Grate the garlic and chop the dill finely. Mix the ingredients together and slowly, alternately, add the oil and vinegar. Add the salt and pepper, taste to correct the seasoning, and serve cool.

Pork with leeks and celeryredients for 4 persons1 kl pork meat , 800 grams thick celery sticks, 4 leeks, 3-4 spring onions, 200 ml olive oil, 3 lemons (juice), flour, dill, salt, pepperPREPARATIONWash, clean and cut into small pieces the pork fillet and then blanch it in a pan for about 5 minutes. Next saut6 the meat with olive oil in a casserole with the chopped spring onions but take care not to colour. Dust with a little flour, add half the lemon juice, the proportionate water, season and let them boil for about 1 hour.

Meanwhile, wash and clean the celery and leeks, cut them into thick pieces and blanch them for about 5 minutes. Add them in the casserole about 20 minutes before the meat boiling finishes. Add the chopped dill and the rest of the lemon juice and check the seasoning.



65

Sarmadakia with pickled cabbage leavesIngredients for 4 persons

400 grams lamb mincemeat, 120ml olive oil, 200 grams rice, a cabbage, an egg, 200 grams spring onions, fennel, 2 lemons (juice), parsley, spearmint, salt, pepperPREPARATION

Cut and blanch the whole cabbage and then store it in a wooden containerwith brine for at least 2 days (pickling cabbage preparation) adding vinegar, tomake the process faster.

Wash and finely chop the fennel, the parsley, the spearmint and the onions.Put them in a bowl with the mincemeat the rice, the salt, the pepper, the egg,the lemon juice, the olive oil and stir all the ingredients very well until wellincorporated.

Next, lay on a working surface the cabbage leaves discarding their hard stalks. Put some stuffing mixture into each leaf and wrap. Put all the wrapped balls (sarmades) in a line in a wide bottomed casserole and add as much water, as needed. Cover with a greaseproof paper and a lid and boil in medium heat for about 1 hour making sure that there is enough water to boil.

Serve hot or cold as appetizers.

Melitzanes papoutsakia Stuffed aubergines ("Little shoes")

Ingredients for 6 persons3 aubergines, 300 gr. minced beef, 2-3 ripe tomatoes, 1 onions, fryinoil, 1 teacup oil, I bay leaf, I clove garlic, I small bunch of parsley, grated cheese, salt, pepper

CreamIngredients: 4 tablespoons flour, 3 tablespoons butter, 350 gr. Milk, 2 eggs, 1 teacup grated cheese, nutmeg, salt, pepper

Cut the aubergines in half lengthwise, remove a little of the inside, sprinkle them with salt and leave in water for a while to remove the bitterness. Drain and fry the aubergines. Fry the onions, add the minced beef, the tomatoes (with the seeds removed), parsley, garlic, bay leaf, salt and pepper, and cook until the liquid has been reduced. Place the aubergines in an oiled baking pan and stuff with the meat. Pour the sauce on top and sprinkle with the grated cheese. Bake in the oven at 200° C until they become golden brown on top.Prepare the cream by stirring the milk, flour and butter until it thickens. Add the beaten eggs,

salt, pepper, nutmeg and grated cheese.



66

Ravani, Ingredients for 6 persons2 teacups Hour 6 eggs, 1 teacup sugar I '/2 teacups butter, teacup semolina, teaspoons, baking powder, I teacup orange juice and grated peel '/z teacup grated almonds.FOR SYRUP: 2 teacups sugar, 2 teacups water, 2 tablespoons brandyBeat the egg whites stiffly and add half the sugar and the grated almonds. Beat the remaining sugar with the butter and the egg yolks. Add the orange juice and grated peel, semolina, baking powder and flour. Add the egg whites and fold in. Butter a baking pan and sprinkle with some flour. Place the mixture in the pan and cook on a medium oven for 40-45 minutes.SYRUP: To prepare the syrup, boil the sugar, water, lemon juice and grated peel, cinnamon stick for about 10 minutes.



67

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ

ΤζατζίκιΣυστατικά για 6 άτομα1 κιλό στραγγιστό γιαούρτι 4-6 σκελίδες σκόρδο2 αγγουράκια1 ματσάκι άνιθο5 κουταλάκια λάδι2-3 κουταλάκια ξύδιαλάτι, πιπέρι

Βάζουμε το γιαούρτι σε μια κούπα. Τρίβουμε τα αγγουράκια στον τρίφτη και τα αφήνουμε να στραγγίσουν καλά σ’ένα τρυπητό. Τρίβουμε το σκόρδο και ψιλοκόβουμε το μαϊδανό. Ανακατώνουμε τα συστατικά μαζί και αργά, εναλλάσσοντας, προσθέτουμε το λάδι και το ξύδι. Τέλος, προσθέτουμε το λάδι και το πιπέρι, το γευόμαστε για να διορθώσουμε τα μπαχαρικά και το σερβίρουμε δροσερό.

Μελιτζάνες ΠαπουτσάκιαΣυστατικά για 6 άτομα3 μελιτζάνες300γρ κιμάς2-3 ώριμες ντομάτες2 ξερά κρεμμύδιαλάδι τηγανίσματος1 φλυτζάνι ελαιόλαδο1 δαφνόφυλλο 1 σκελίδα σκόρδο1 μικρό ματσάκι μαϊδανός τριμμένο τυρίαλάτι, πιπέρι Κρέμα Μπεσαμέλ4 κουταλιές αλεύρι3 κουταλιές βούτυρο350 γρ γάλα2 αυγά1 φλυτζάνι τριμμένο τυρίμοσχοκάρυδο αλάτι, πιπέριΚόβετε τις μελιτζάνες στη μέση και κατά μήκος, αδειάζοντας λιγάκι το εσωτερικό και τις αφήνετε στο νερό για λίγο να φύγει η πικρίλα. Τις στραγγίζετε και τις τηγανίζετε. Σωτάρετε τα κρεμμύδια, προσθέστε τον κιμά, τις ντομάτες(αφού βγάλετε



68

τους σπόρους), μαϊντανό, σκόρδο, δαφνόφυλλο, αλάτι, πιπέρι και ψήστε τα μέχρι να τραβήξει το νερό.Τοποθετήστε τις μελιτζάνες σε λαδωμένο ταψί και γεμίστε τες με τον κιμά.Ρίξτε την κρέμα μπεσαμέλ από επάνω και πασπαλίστε τες με τριμμένο τυρί.Ψήστε στο φούρνο στους 200ο βαθμούς μέχρι να ροδίσουν.Για την μπεσαμέλ ανακατέψτε το γάλα, το αλεύρι και το βούτυρο μέχρι να πήξει.

ΡεβανίΣυστατικά για 6 άτομα2 φλυτζάνια αλεύρι6 αυγά 1 φλυτζάνι ζάχαρη1, 1/2φλυτζάνι βούτυρο1 φλυτζάνι σιμιγδάλι1 κουταλάκια σκόνη μπέκιν 1 φλυτζάνι πορτοκάλι χυμό και τριμμένη φλούδα πορτοκαλιού½ φλυτζάνι αμύγδαλαΣιρόπι2 φλυτζάνια ζάχαρη2 φλυτζάνια νερό2 κουταλιές κονιάκΤριμμένη φλούδα λεμόνι1 λεμόνι

Χτυπήστε τα ασπράδια των αυγών και προσθέστε την μισή ζάχαρη και τα αμύγδαλα. Χτυπήστε την υπόλοιπη ζάχαρη με το βούτυρο και τους κρόκους των αυγών. Προσθέστε τον χυμό πορτοκάλι και την τριμμένη φλούδα, το σιμιγδάλι, το μπέκιν και το αλεύρι.Προσθέστε τα ασπράδια και ανακατέψτε τα. Βουτυρώστε το ταψί και ραντίστε το με αλεύρι. Βάλτε το μίγμα στο ταψί και ψήστε το σε μέτριο για 40-45 λεπτά. Μόλις κρυώσει, ρίξτε το σιρόπι λίγο-λίγο.ΣιρόπιΒράσε την ζάχαρη , νερό, το λεμόνι, την τριμμένη φλούδα και τον χυμό και βράστε για 10 λεπτά.

Xοιρινό με πρασοσέλιναΥΛΙΚΑ ΓΙΑ 4 ΑΤΟΜΑ1κ. χοιρινό κρέας800γρ. χοντρά σέλινα4τεμ. πράσα3-4τεμ. φρέσκα κρεμμυδάκια200χλ. ελαιόλαδο3τεμ. λεμόνια(χυμός)κ.π. αλεύρι



69

κ.π. άνηθοςκ.π. αλάτικ.π. πιπέριΤρόπος παρασκευήςΚαθαρίζουμε, πλένουμε, κόβουμε το κρέας σε μικρά κομμάτια και το ζεματίζουμε σε ζεστό νερό για 5 λεπτά περίπου. Στη συνέχεια το τσιγαρίζουμε με ελαιόλαδο σε μια κατσαρόλα μαζί με τα φρέσκα ψιλοκομμένα κρεμμύδια, προσέχοντας να μην πάρουν χρώμα. Πασπαλίζουμε με λίγο αλεύρι, προσθέτουμε το μισό χυμό λεμονιού, το ανάλογο νερό, αλατοπιπερώνουμε και το αφήνουμε να βράσει για 1 ώρα περίπου.Στο μεταξύ πλένουμε και καθαρίζουμε τα σέλινα και τα πράσα, τα κόβουμε σε χοντρά κομμάτια και τα ζεματίζουμε για 5 λεπτά περίπου. Τα προσθέτουμε στην κατσαρόλα με το κρέας, περίπου 20 λεπτά πριν το τέλος της παρασκευής. Προσθέτουμε άνηθο ψιλοκομμένο και τον υπόλοιπο χυμό λεμονιού, ελέγχοντας τα καρυκεύματα.

Σαρμαδάκια με ξινολάχανο Υλικά για 4 άτομα400γρ. αρνίσιο κιμά120χλ. ελαιόλαδο200γρ. ρύζι1τεμ. λάχανο1τεμ. αβγό200γρ. φρέσκα κρεμμυδάκια2τεμ. λεμόνι(χυμός)κ.π. μάραθοςκ.π. μαϊντανόςκ.π. δυόσμοςκ.π. αλάτικ.π. πιπέριΤρόπος ΠαρασκευήςΚαθαρίζουμε και ζεματίζουμε το λάχανο ολόκληρο και στη συνέχεια το παστώνουμε με αλάτι σε ξύλινο σκεύος για 2 ημέρες τουλάχιστον(παρασκευή ξινολάχανου), προσθέτοντας για πιο γρήγορα, και ξύδι.Στη συνέχεια πλένουμε και ψιλοκόβουμε τον μάραθο, τον μαϊντανό, το δυόσμο και τα κρεμμυδάκια. Τα βάζουμε σε μια λεκάνη μαζί με τον κιμά, το ρύζι, το αλάτι, το πιπέρι, το αβγό, το χυμό λεμονιού και το ελαιόλαδο και ανακατεύουμε όλα τα υλικά πολύ καλά μέχρι να ενσωματωθούν.Κατόπιν, στρώνουμε σε ένα πάγκο τα φύλλα του ξινολάχανου και αφαιρούμε το κοτσανάκι τους. Βάζουμε λίγη γέμιση σε κάθε φύλλο και τα τυλίγουμε όπως τους σαρμάδες. Έπειτα τα τοποθετούμε με τη σειρά σε μια πλατιά κατσαρόλα και συμπληρώνουμε με τα ανάλογα υγρά. Τα σκεπάζουμε με μια λαδόκολλα και ένα καπάκι και τα βράζουμε σε μέτρια φωτιά για 1 ώρα περίπου, ελέγχοντας κατά διαστήματα τα υγρά τους.Σερβίρονται ζεστά ή κρύα σαν ορεκτικά.



70

ΧΛΩΡΙΔΑ1lyk-dramas.dra.sch.gr/new/images/images/activities/2005...ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ...

Documents

Transcript of ΧΛΩΡΙΔΑ1lyk-dramas.dra.sch.gr/new/images/images/activities/2005...ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ...