Ερευνητική εργασία στους αγώνες τις αρχαίας Ελλάδας

Αλεξόπουλος ΑριστείδηςΖολώτας ΒασίληςΓεωργαντόπουλος ΒησσαρίωνΔημητρόπουλος Χαράλαμπος

Οι Αγώνες στην αρχαία Ελλάδα

Η λέξη αγώνας για τους αρχαίους Έλληνες σήμαινε αρχικά, συγκέντρωση πολλών ανθρώπων. Αργότερα σήμαινε και τον τόπο συγκέντρωσης, κι έπειτα κάθε αγώνισμα που τελούνταν στους χώρους αυτούς. Οι Αγώνες παρά το γεγονός ότι ήταν γνωστοί από τα προϊστορικά χρόνια σε όλους τους λαούς, είναι δημιούργημα του ελληνικού πνεύματος. Θεωρούνταν θεσμός καθαρά ελληνικός. Διαμορφώθηκαν και καθιερώθηκαν από τα ΄΄ηρωικά χρόνια΄΄. Οι αγώνες συνδέονταν στενά με τις γιορτές των αρχαίων, που έκαναν για να θυσιάσουν στους θεούς τους και να τιμήσουν τους μεγάλους νεκρούς και τους ξένους τους. Δεν τους θεωρούσαν ως επάγγελμα αλλά μέσο για να αναπτύξουν αρμονικά το σώμα και το πνεύμα τους. Οι αγώνες διακρίνονταν σε γυμνικούς, αθλητικούς, μουσικούς, ποιητικούς, δραματικούς ή σκηνικούς. Οι γυμνικοί αγώνες γίνονταν στα στάδια, τα γυμναστήρια και στις παλαίστρες. Οι αθλητές λέγονταν και αγωνιστές. Κάθε αγωνιστής είχε τον αντίπαλο του, τον ανταγωνιστή. Καθένας απ’ αυτούς διεκδικούσε πάντοτε τη νίκη και στηριζόταν στις δικές του δυνάμεις και τη βοήθεια των θεών. Η τελετή των αγώνων γινόταν κάθε χρόνο ή μετά από δύο ή και περισσότερα χρόνια. Όσοι είχαν αναλάβει την εποπτεία και την αθλοθέτηση των αγώνων λέγονταν Ελλανοδίκες. Οι αγώνες διακρίνονταν σε μικρούς τοπικούς και σε σπουδαίους πανελλήνιους. Οι τοπικοί αγώνες συγκέντρωναν τοπικό ενδιαφέρον. Τέτοιοι ήταν τα Παναθήναια, τα Ελευσίνια, τα Ηράκλεια, τα Πανιώνια, τα Ελλοπία, τα Ηραία, τα Ελευθέρια, τα Ασκληπιεία, τα Λύκαια κ.α. Στους Πανελλήνιους Αγώνες, που ήταν πολύ σπουδαίοι, έπαιρναν μέρος αθλητές απ’ όλη την Ελλάδα. Γίνονταν μ’ επισημότητα, θεωρούνταν ιεροί και κατά τη διάρκεια τους σταματούσαν οι εχθροπραξίες ανάμεσά τους και τις Ελληνικές πόλεις. Οι πιο σημαντικοί από αυτούς ήταν: τα Ίσθμια, τα Νέμεα, τα Πύθια και τα Ολύμπια. Οι Πανελλήνιοι αγώνες ήταν δεμένοι με τη θρησκευτική ζωή των αρχαίων Ελλήνων. Έτσι, στους ιερούς χώρους συναγμένοι, οι Έλληνες από διάφορες περιοχές θα δείξουν την τιμή και τον σεβασμό τους στους θεούς με την επίδειξη της σωματικής τους ρώμης, με τα’ αγωνίσματα, αυτοσχέδια στην αρχή, οργανωμένα και επίσημα αργότερα. Οι συναγμένοι άνθρωποι νιώθουν ευχαρίστηση και ψυχαγωγούνται με τα αγωνίσματα, γιατί να μην χαίρονται και οι θεοί, που για τιμή τους γίνονται; Ήταν δηλαδή οι αγώνες κάτι σαν προσφορά προς τους θεούς, κάποια άλλη μορφή προσευχής. Και δεν ήταν οι αγώνες μόνο γυμνικοί. Μαζί με αυτούς έκαναν επίδειξη και σε πνευματικά δημιουργήματα. Εκφωνούνται λόγοι πανηγυρικοί, διαβάζονται συγγράμματα, απαγγέλλονται ποιήματα, ψάλλονται τραγούδια, εκτελούνται χορευτικές επιδείξεις. Το λέει και ο ομηρικός ύμνος:΄΄όπου στη Δήλο σύναξη οι

Ίωνες κάνουν, για να σε τιμήσουν αυτοί, οι γυναίκες και τα παιδιά τους. Σε κάθε τους αγώνα σένα τέρπουν, Φοίβε Απόλλωνα, με πυγμαχία, χορούς και τραγούδια΄΄. Ήταν οι αγώνες και μια ευκαιρία και ψυχική ανάγκη των σκόρπιων Ελλήνων σ’ όλες τις ακτές της Μεσογείου. Μπορούσαν έτσι να συναντιούνται, μα πιο πολύ δυναμώνονταν στον αγώνα τους να κρατηθούν και να μην απορροφηθούν απ’ τους λαούς που τους τριγύριζαν. Η συνάντηση στους Πανελλήνιους αγώνες τόνιζε την κοινή καταγωγή των Ελλήνων, ψήλωνε την περηφάνια της φυλής, ανανέωνε ψυχικούς και πνευματικούς δεσμούς και τους όπλιζε στους κινδύνους της φθοράς. Πολλοί ήταν οι αγώνες κυρίως οι τοπικοί, που διατηρούνται ως σήμερα σε πανηγύρια των χωριών. Με πάλεμα, τρέξιμο, πήδημα, λιθάρι, ιππασία. Τοπικοί αγώνες ήταν και τα Δήλια προς τιμή του Απόλλωνα , τα ποία γίνονταν στην Δήλο από τους Ίωνες. Τοπικοί επίσης αγώνες τελούνται και στο Δίο της Πιερίας κάτω από τον Όλυμπο, για τιμή του Δία. Έπαιρναν μέρος Μακεδόνες και Θεσσαλοί.

Μικροί τοπικοί αγώνες

Οι μικροί τοπικοί αγώνες-γιορτές διακρίνονταν στους εξής

Ηραία

Γυναικείοι αγώνες ,προς τιμή της Ήρας.Γίνονταν κάθε 49-50 μήνες στην Ολυμπία.Στην νικήτρια το βραβείο ήταν στεφάνι ελίας και ένα κομμάτι κρέας από την αγελάδα που είχαν θυσιάσει στην Ήρα.Πιστεύεται ότι τα Ήραια γίνονταν κάθε άνοιξη και ότι η νικήτρια των αγώνων ,βασίλισσα της βλάστησης ,παντρεύοταν από τους ανδρικούς αγώνες ,τον νικήτη Ολυμπιονίκη του σταδίου,το βασιλιά της βλάστησης.

Ελευσίνια

Τα Ελευσίνια ήταν γιορτή και μυστηριακή τελετή που πραγματοποιούνταν στην Ελευσίνα τηςΑττικής προς τιμήν της θεάς Δήμητρας και της Περσεφόνης. Κατά κοινή παραδοχή, επρόκειτο για την ιερότερη και πιο σεβαστή τελετή από όλες τις γιορτές της αρχαίας Ελλάδας[1]: έχοντας ξεκινήσει από τη Σαμοθράκη και τα Καβείρια Μυστήρια μεταφέρθηκαν στην Ελευσίνα από Θράκες αποίκους. Άρχισαν να αποκτούν μεγάλη φήμη κατά τον καιρό του Πεισίστρατου και έφτασαν στο απόγειο της ακμής τους κατά το χρυσό Αιώνα του Περικλή.

Λύκαια

Τα αρχαία Λύκαια ήταν αθλητικοί αγώνες προς τιμήν του Λυκαίου Διός τελούμενοι στο Λύκαιο όρος της Αρκαδίας, όπου σύμφωνα με τη μυθολογία θεωρείται ότι γεννήθηκε ο θεός Στράβωναςκαι ανατράφηκε από τις νύμφες Θεισόα, Νέδα και Αγνώ .Σύμφωνα με τον Παυσανία , οι αγώνες καθιερώθηκαν από το μυθικό ήρωα και βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάονα, γιο τουΠελασγού. Η πρώτη μνεία περί των αγώνων εντοπίζεται στον Πίνδαρο, ο οποίος χαρακτηρίζει τα Λύκαια ως τη σημαντικότερη γιορτή των Ελλήνων μετά τα «Ελευσίνια» και αρχαιότερη των Παναθηναίων. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Λυκάονας θυσίασε στο βωμό του Λυκαίου Διός ένα ανθρώπινο βρέφος , καθιστώντας πιθανή την εκδοχή ότι προς τιμή του Λυκαίου Διός τελούνταν ανθρωποθυσίες οι οποίες ωστόσο γίνονταν κρυφά από το λαό . Σύμφωνα με νεώτερους ερευνητές, τα Λύκαια ερμηνεύονται ως μία γιορτή ενός θεού-λύκου, ο οποίος αργότερα ταυτίστηκε με το Δία και του έδωσε ως επίθετο το όνομά του. Ο λύκος έγινε το ιερό ζώο του Λυκαίου Διός και, επειδή ο λύκος αποτελεί το σύμβολο της άνοιξης, οι γιορτές τελούνταν το Μάιο.Τα αρχαία Λύκαια χωρίζονταν σε δύο μέρη: τη γιορτή, ήτοι το θρησκευτικό μέρος, με τη θυσία στο βωμό του Λυκαίου Διός, και τους αθλητικούς αγώνες. Αρχικά, φαίνεται πως τόπος τέλεσης της γιορτής ήταν το ιερό του Πανός στο Λύκαιον όρος. Αργότερα, στα χρόνια του Παυσανία, η λατρεία τελούταν στη Μεγαλόπολη, όπου υπήρχε το «άβατον» ιερό του Λυκαίου Διός . Ο χαρακτηρισμός του τεμένους ως «αβάτου» συνδέεται με την πίστη ότι αν κάποιος εισχωρούσε στον ιερό χώρο του τεμένους, δεν ζούσε περισσότερο από ένα χρόνο. Ο βωμός κατά τον Παυσανία ήταν μάλλον από στάχτη και χώμα, ύψους 1,5 μέτρου περίπου. Μπροστά από το βωμό υπήρχαν δύο

κίονες στραμμένοι προς την Ανατολή, επί των οποίων στηρίζονταν δύο επίχρυσοι αετοί. Εκτός από θυσίες ζώων, πιθανότατα να γίνονταν και ανθρωποθυσίες, καθιστώντας ευρέως γνωστή τη γιορτή των Λυκαίων στην αρχαιότητα. Οι αγώνες διεξάγονταν στον ιππόδρομο και στο αρχαίο στάδιο του Λυκαίου όρους, σε υψόμετρο 1200 μέτρων περίπου.Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα , τα αρχαία Λύκαια πρέπει να τελούνταν την άνοιξη και, το αργότερο, κατά τα μέσα Μαΐου. Ωστόσο, διατυπώνονται διαφωνίες για τον ακριβή χρόνο τέλεσης των αγώνων καθώς η συγκεκριμένη ορεινή περιοχή χαρακτηρίζεται από κρύο και ασταθείς καιρικές συνθήκες τους μήνες της άνοιξης και άρα θα ήταν λογικότερο οι αγώνες να τελούνταν στο χρονικό διάστημα μεταξύ Ιουνίου και τέλη Αυγούστου . Επίσης, δεν είναι εξακριβωμένο αν τελούνταν κάθε χρόνο ή σε αραιότερα χρονικά διαστήματα.

Ηράκλεια

Τα Ηράκλεια εν κυνοσαργεί ήταν γιορταστικοί εκδήλωση στην Αρχαία Αθήνα .Διοργανώνονταν στην περιοχή κυνόσαργες.Η γιορτή των Ηρακλείων ήταν εύθυμο έθιμο που συνδύαζε την λατρεία του Ηρακλή ,του Απόλλωνα ,του Δία και της Αθηνάς..Διοργανώνονταν το μήνα Μεταγειτνύωνα.

Ελευθέρια

Γιορτή της Ελευθέριας .η οποία ιδρύθηκε μετά την μάχη των πλαταιών το 479 π.χ. Σκοπός της γιορτής και των αγώνων ήταν η απόδειξη της ευγνωμοσύνης των Ελλήνων προς τον θεό Δία , που αυτός συνέβαλλε στην νίκη κατά των βαρβάρων.

Παναθήναια

Τα Παναθήναια ήταν αρχαία ελληνική γιορτή των Αθηνών αφιερωμένη στη θεά Αθηνά η οποία λάμβανε χώρα στην πόλη κάθε τέσσερα χρόνια. Για τους πολίτες της Αθήνας ήταν το σημαντικότερο γεγονός του χρόνου, αλλά δε θεωρούνταν τόσο σημαντικό όσο αυτό των ολυμπιακών αγώνων. Χωριζόταν στα Μικρά και στα Μεγάλα Παναθήναια.Η λέξη Παναθήναια σημαίνει «γιορτή για όλους τους Αθηναίους», δηλαδή για όλους τους κατοιικους της Αττικής. Στους αρχαιότερους χρόνους, οι κάτοικοι της Αθήνας, δηλαδή οι κάτοικοι της περιοχής γύρω από την Ακρόπολη γιόρταζαν τα «Αθήναια». Όταν ο Θησέας ένωσε τους δήμους της Αττικής και όρισε την Αθήνα ως πρωτεύουσα, η γιορτή αυτή επεκτάθηκε έτσι ώστε να ταιριάζει στον τώρα μεγαλύτερο ρόλο της Αθήνας, και ονομάστηκε «Παναθήναια», δηλαδή για όλους τους κατοίκους της νεοσύστατης διοικητικής περιοχής.Ο θεσμός των Αθήναιων χάνεται στην προϊστορία και αρχικά ήταν μηνιαία θυσία που γινόταν στα τέλη του κάθε μήνα προς τιμή της Αθηνάς και του Εριχθόνιου που μετατράπηκε αργότερα σε τελετή με εορταστικό χαρακτήρα και γινόταν δύο φορές το χρόνο. Μία στα τέλη του Εκατομβαιώνα (τα Αθήναια) και μία στα τέλη του Πυανεψιώνα. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι μικρές μηνιαίες θυσίες γίνονταν προς τιμή του φιδιού της Ακρόπολης, του Ερεχθέα. Μυθικός ιδρυτής των Αθήναιων ήταν σύμφωνα με την παράδοση ο Εριχθόνιος.Στις αρχαιότερες πηγές η εορτή αναφέρεται με το όνομα «Παναθήναια» και «Παναθήναια τα μεγάλα», ενώ στους μεταχριστιανικούς αιώνες συνηθίζεται το όνομα «τα μεγάλα Παναθήναια». Μόνο πολύ λίγες αναφορές έχουμε και για «μικρά Παναθήναια». Ιδρυτής των μεγάλων Παναθηναίων είναι ο Πεισίστρατος.Σε ένα έγγραφο της εποχής του Λυκούργου τα Παναθήναια ονομάζονται «Παναθήναια τα κατ' ενιαυτόν», ενώ αλλού συναντάμε τον χαρακτηρισμό «Πεντετερίς».Τα Παναθήναια γιορτάζονταν λοιπόν κάθε χρόνο, ενώ κάθε τέσσερα χρόνια γίνονταν τα «Παναθήναια τα μεγάλα». Επειδή και οι ιέρειες του ναού της Αθηνάς ονομάζονταν έτσι, δηλαδή «πεντετερίδες», υποθέτουμε ότι η εκλογή τους ήταν μέρος της τελετής των μεγάλων Παναθηναίων.Από επιγραφές που έχουν διασωθεί ξέρουμε ότι τα μεγάλα Παναθήναια γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια και συγκεκριμένα έχουμε αναφορές για τα έτη 410/9 π.Χ. (έτος του Γλαύκιπου, 346/5 π.Χ. (το έτος

του Αρχία και 338/7 π.Χ. (έτος του Χαίροντα. Ακολουθούσαν λοιπόν την τετραετή περίοδο των Ολυμπιακών αγώνων και συγκεκριμένα γίνονταν το τρίτο έτος.Λίγο πριν από την ανατολή του ήλιου γινόταν η «Πομπή των πέπλων».Επίσης στα μεγάλα Παναθήναια γίνονταν αθλητικοί και μουσικοί αγώνες με απονομή βραβείων.Το πρώτο βραβείο τραγουδιού με συνοδεία κιθάρας ήταν ένα χρυσό στεφάνι με σχήμα φύλων δάφνης αξίας 1000 δραχμών που συνοδευόταν με αμοιβή 500 δραχμών σε μετρητά. Τα υπόλοιπα βραβεία ήταν αξίας 1200, 600, 400 και 300 δραχμών αντιστοίχως.Τα δύο πρώτα βραβεία για τραγούδι με συνοδεία αυλού ήταν 300 και 100 δραχμές αντίστοιχα.Το πρώτο βραβείο για μουσική κιθάρας (χωρίς τραγούδι) ήταν χρυσό στεφάνι αξίας 500 δρχ. και 300 δρχ. μετρητά. Το είδος και η αξία του δεύτερου βραβείου δεν διασώζεται. Το τρίτο βραβείο ήταν 100 δρχ. μετρητά.Για μουσική αυλού (χωρίς τραγούδι) υπήρχαν επίσης δύο βραβεία. Το πρώτο ήταν ένα στεφάνι.Είναι φανερό ότι στον διαγωνισμό τραγουδιού και μουσικής μεγαλύτερη σημασία δίνονταν στο τραγούδι και την κιθάρα. Οι καλλιτέχνες που παρουσίαζαν την τέχνη τους ήταν σολίστες που παρουσίαζαν αποσπάσματα αποκλειστικά από τα έργα του Ομήρου, ενώ μια μοναδική εξαίρεση αποτελούσε το κομμάτι «Περσείς» του Χοιρίλου στο οποίο εξυμνείτο η νίκη των Αθηναίων κατά των Περσών. Άλλα κείμενα δεν επιτρεπόταν.Εκτός από τον μουσικό διαγωνισμό γινόταν και μουσική «συναυλία», η οποία ήταν μουσική παράσταση χωρίς διαγωνισμό και στην οποία παίρναν μέρος δύο αυλιστές. Η συναυλία ήταν καινοτομία και ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των Παναθηναίων.Περί των γυμναστικών αγώνων έχουμε μια επιγραφή του 4ου αι. π.Χ. που αναφέρει τα αγωνίσματα και τα έπαθλα, τα οποία τα μετρούσαν σε αμφορείς ελαιόλαδου. Πρόκειται για τους αγώνες της νεολαίας. Μέχρι την εποχή του Πινδάρου η νεολαία αγωνίζονταν σε μία ομάδα, τους «παίδες». Αργότερα όμως χωρίστηκε στους νεαρότερους «παίδες» και τους μεγαλύτερους «αγένειους». Για τους ενήλικες δεν αναφέρει τίποτα η επιγραφή αυτή. Ίσως το τμήμα της επιγραφής που αναφερόταν στους ενήλικες να καταστράφηκε με την πάροδο των αιώνων. Ως προς την αξία των επάθλων ξέρουμε από άλλες πηγές, ότι ένας αμφορέας λάδι κόστιζε 12 δραχμές. Το υψηλότερο βραβείο (60 αμφορείς) ισοδυναμούσε λοιπόν με 720 δρχ, το χαμηλότερο (6 αμφορείς) ισοδυναμούσε με 72 δραχμές της εποχής εκείνης. Εκτός αυτού, το λάδι προέρχονταν από τα ιερά ελαιόδεντρα, και δεν ήταν στην διάθεση των κοινών ανθρώπων. Οι αμφορείς έφεραν την επιγραφή, για ποιο βραβείο είχαν απονεμηθεί, π.χ. «στάδιον ανδρών νίνη», δηλαδή στον νικητή του σταδίου ανδρών.Μια άλλη επιγραφή του 2ου αι. π.Χ. αναφέρει τους αγώνες έτσι όπως γίνονταν τον 3ο και τον 2ο αι. π.Χ. Οι αγώνες γυμναστικής διεξάγονταν μέχρι τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. στις Εχελίδες, έναν δήμο της Αττικής κοντά στον Πειραιά. Τον 4ο αι. π.Χ. μεταφέρθηκαν στον Ιλισό, όπου την εποχή του Λυκούργου κτίστηκε ένα στάδιον με κερκίδες για τους θεατές.Άλλοι, οι λεγόμενοι μικροί αγώνες διοργανώνονταν κάθε χρόνο και είχαν τελετουργικό χαρακτήρα. Αυτοί ήταν τα Πυρρίχια, τα ευάνδρια,ευόπλια και τα λάμπια.Τα πυρρίχια έγιναν μέρος των Παναθηναίων από τον 6ο αι. π.Χ. Ήταν αφιερωμένα στην Αθηνά και την νίκη των Ολυμπίων Θεών ενάντια στους Τιτάνες και τους Γίγαντες. Στην τελετή αυτή χορευόταν ο πυρρίχιος χορός που συνοδευόταν από τους ήχους του αυλού που έπαιζε το τραγούδι «ενόπλιος νόμος».Τα ευάνδρια και ευόπλια είχαν μεν πολεμική καταγωγή, ήταν όμως ένα είδος καλλιστείων στο οποίο έπαιρναν μέρος άνδρες με πολεμική στολή.Τα λάμπια ήταν γυμναστικοί αγώνες με χρήση δαυλού προς τιμή του Εριχθόνιου και του μύθου της γέννησής του.Μέρος των τελετών ήταν επίσης χορωδίες εφήβων και ανδρών που τραγουδούσαν το τραγούδι της Αθηνάς 

Ιεροί –Πανελλήνιοι Αγώνες

Ίσθμια

Σύμφωνα με τον μύθο, ιδρυτής του θεσμού των Ισθμίων ήταν ο Ποσειδώνας, κατά άλλους ο Θησέας. Η ιστορία τους αρχίζει το 582 π.Χ. όταν διοργανώθηκαν για πρώτη φορά. Ξέρουμε ότι ήταν σημαντικά αγωνίσματα, αν και όχι τόσο όσο οι Ολυμπιακοί Αγώνεςκαι τα Πύθια, αφού ο Σόλων είχε τάξει σε κάθε Αθηναίο πρωταθλητή των Ισθμίων βραβείο 100 δραχμών.Διοργανώνονταν κάθε δύο χρόνια, στα μέσα του καλοκαιριού και κρατήθηκαν μέχρι τον καιρό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Κάθε δύο χρόνια συνέπιπταν με τους Ολυμπιακούς αγώνες.Η διεξαγωγή των αγώνων γίνονταν από την πόλη της Κορίνθου, μέχρι το 146 π.Χ., όταν η Κόρινθος καταστράφηκε και η διεξαγωγή πέρασε στα χέρια της Σικυώνας μέχρι που να ξανακτιστεί η Κόρινθος. Τόπος διοργάνωσης ήταν το ιερό δάσος με τα έλατα στον Ισθμό της Κορίνθου. Εκεί βρίσκονταν ο ναός του Ποσειδώνα και ο αγωνιστικόςιππόδρομος, το στάδιο, το θέατρο και ένα γυμναστήριο, το «Κράνειο». Περιελάμβαναν αγώνες γυμναστικής, δρόμου, πάλης, πυγμαχίας, παγκράτιο και πένταθλο. Αργότερα το πρόγραμμα επεκτάθηκε έτσι ώστε να συμπεριλαμβάνει και αγώνες ιππασίας και αρματοδρομίες. Αργότερα το πρόγραμμα συμπληρώθηκε έτσι ώστε να περιλαμβάνει και διαγωνισμό μουσικής, ποίησης και ρητορικής.Η τιμητική απονομή γίνονταν με κλαδί Sambucus, και φοίνικα, αργότερα με κλαδί ελάτου.

Νέμεα

Τα Νέμεα ή Νέμεια ήταν αθλητικοί αγώνες που διεξάγονταν στην Νεμέα κατά την αρχαιότητα. Οι αγώνες αυτοί καθιερώθηκαν το 573 π.Χ. προς τιμήν του Δία, ιερό του οποίου υπήρχε στη Νεμέα και λάμβαναν μέρος στο στάδιο μήκους 178 μέτρων και χωρητικότητας 40.000 θεατών. Τα Νέμεα με γυμνικούς και ιππικούς αγώνες ήταν από τις πιο σημαντικές αθλητικές διοργανώσεις της αρχαίας Ελλάδας μετά τα Πύθια,

ταΟλύμπια και τα Ίσθμια. Με την ίδια ονομασία διεξάγονται από το 1996 στο αρχαίο στάδιο της Νεμέας διεθνείς αθλητικοί αγώνες. Τα Νέμεα καθιερώθηκαν το 573 π.Χ. σε μια εποχή που η πόλη της Νεμέας αποτελούσε τμήμα της πόλης-κράτους των Κλεωνών(σημερινός οικισμός βλέπε Αρχαίες Κλεωνές). Αργότερα η Νεμέα και οι αγώνες πέρασαν στην κατοχή του Άργους και από το 270 π.Χ. διεξάγονταν εκεί.Στη Νεμέα υπήρχε το ιερό του Δία, ένα από τα σημαντικότερα ιερά των Ελλήνων και οι αθλητικοί αγώνες διοργανώνονταν ως μέρος του κύκλου των εορτών προς τιμήν του Δία. Τα Νέμεα, μαζί με τα Ολύμπια, τα Ίσθμια και τα Πύθια, ήταν οι σπουδαιότεροι αθλητικοί αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα. Στη διάρκειά τους μια ιερή εκεχειρία σταματούσε κάθε εχθροπραξία ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις.Η Νεμέα δεν ήταν πόλη ούτε καν οικισμός. Διέμεναν εκεί μόνο λίγοι ιερείς ενώ συνέρρεε πλήθος προσκυνητών. Το έπαθλο των αγώνων ήταν ένα στεφάνι από άγριο σέλινο. Η διάρκεια των αγώνων εικάζεται ότι ήταν πέντε μέρες και την ευθύνη της διεξαγωγής τους είχαν οιΕλλανοδίκες. Διεξάγονταν κάθε δύο έτη. Ήταν ταφικοί αγώνες προς τιμήν των Επτά επί Θήβας αλλά και προς τιμήν του οφέλτη Δία Για αυτόν το λόγο οι ελλανοδίκες φορούσαν πένθιμο ένδυμα.Το στάδιο της Νεμέας κατασκευάστηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Είχε χωρητικότητα 40.000 θεατών και ο στίβος είχε μήκος 178 μέτρα.

Πύθια

Τα Πύθια ήταν εορταστικά αγωνίσματα της αρχαίας Ελλάδας που γίνονταν στουςΔελφούς και εν μέρει στο Χρισσό Φωκίδας προς τιμή του θεού Απόλλωνα. Ήταν Πανελλήνια η πιο σημαντική εκδήλωση μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Σύμφωνα με τον μυθολογία, ο θεσμός των Πυθίων ιδρύθηκε από τον ίδιο τον Απόλλωνα, όταν αυτός νίκησε τον δράκο Πύθωνα. Η ιστορία τους αρχίζει το 586 π.Χ. όταν διοργανώθηκαν για πρώτη φορά. Την διεύθυνση των εκδηλώσεων είχε η Αμφικτυονία της Κεντρικής Ελλάδας. Αρχικά διοργανώνονταν κάθε οκτώ, αργότερα κάθε τέσσερα χρόνια, όπως ακριβώς και οι ολυμπιακοί αγώνες. Η ημέρα της διοργάνωσης εξακριβωνόταν με τον εξής τρόπο: Οι Ολυμπιακοί αγώνες διοργανώνονταν με την πρώτη πανσέληνο του θερινού ηλιοστασίου, ενώ τα Πύθια ακολουθούσαν το καλοκαίρι μετά από την πάροδο τριών ετών. Ο θεσμός των Πυθίων ήταν σεβαστός σε όλη την Ελλάδα, αφού από όλες τις πόλεις έφταναν αθλητές που εκπροσωπούσαν την πατρίδα τους, και θεατές που ήθελαν να θαυμάσουν τους αγώνες. Στα πλαίσια των διοργανώσεων αυτών γίνονταν και «Αγορά», δηλαδή

εμπορική έκθεση.Οι πρώτες εκδηλώσεις είχαν καθαρά μουσικό χαρακτήρα, και ήταν κυρίως αγώνες κιθαρωδίας (τραγούδι με συνοδεία κιθάρας). Το πρόγραμμα διευρύνθηκε αργότερα το αγώνισμα της αυλωδίας (τραγούδι με συνοδεία αυλού) και της αύλησης (σόλο αυλού). Σταδιακά διευρύνθηκε το πρόγραμμα και με αθλητικούς αγώνες, ιπποδρομίες και αρματοδρομίες.Δικαίωμα συμμετοχής είχε κάθε Έλληνας που είχε γεννηθεί ελεύθερος, ενώ οι Βάρβαροι και αυτοί που είχαν πέσει σε σοβαρό αμάρτημα, ή είχαν χάσει τα πολιτικά τους δικαιώματα αποκλείονταν από τους αγώνες.Κατά την διάρκεια των εορτών επικρατούσε η ιερή Δελφική εκεχειρία, δηλαδή έπαυαν οι τυχόν πολεμικές διαμάχες μεταξύ των Ελλήνων.Το τέλος των Πυθίων ήρθε το 394 μ.Χ., όταν ο Θεοδόσιος Α' τα απαγόρευσε. Δυστυχώς οι πηγές που περιέγραφαν την εορτή καταστράφηκαν ή χάθηκαν με την πάροδο των αιώνων. Από τα λίγα που μας διασώθηκαν ξέρουμε ότι πρόκειται για λαμπρές εορταστικές εκδηλώσεις. Ο Αριστοτέλης μας δίνει μια εντύπωση του προγράμματος. Το πρόγραμμα διαρκούσε έξι έως οκτώ ημέρες. Την πρώτη μέρα γινόταν μια εορταστική θεατρική παράσταση με περιεχόμενο την νίκη του Απόλλωνα κατά του Πύθωνα. Ακολουθούσε εορταστική περιφορά, ενώ στον ναό γινόταν θυσία. Κατόπιν ακολουθούσε ένα γλέντι που κρατούσε μέχρι την τέταρτη ημέρα, όπου και άρχιζαν οι αγώνες.Οι μουσικοί αγώνες λάμβαναν χώρα στο θέατρο, ενώ οι αθλητικοί αγώνες διεξάγονταν στο στάδιο. Οι Ιππικοί αγώνες και οι αγώνες αρματοδρομίας πιθανολογείται πως γίνονταν στο κοντινό Χρισσό που είχε μεγαλύτερο άνοιγμα από τους Δελφούς ή, σύμφωνα με την νεώτερη έρευνα και τεκμηρίωση του καθηγητή Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Πάνου Βαλαβάνη, στη θέση "Gωνιά" της κτηματικής περιφέρειας του Δ. Δ Ιτέας του Δ. Δελφών.Οι μουσικοί αγώνες περιλάμβαναν:* Ύμνο στον θεό Απόλλωνα* Τραγούδι με συνοδεία αυλού ή κιθάρας* θεατρικές παραστάσεις και όρχηση* ΖωγραφικήΤα βραβεία ήταν τιμητικά, και συγκεκριμένα ένα δάφνινο στεφάνι. Σε μερικές παραστάσεις βλέπουμε το βραβείο να είναι ένα μήλο και κλαδιά φοινικιάς. Ο μεγαλύτερος φόρος τιμής όμως ήταν ένα άγαλμα του νικητή.

Ολύμπια

Τα Ολύμπια, οι Ολυμπιακοί αγώνες στην αρχαιότητα, ήταν η πιο σημαντική διοργάνωση της αρχαίας Ελλάδας και διεξάγονταν στην Αρχαία Ολυμπία κάθε τέσσερα χρόνια μετά το 776 π.Χ.. Στα Ολύμπια έπαιρναν μέρος αθλητές από όλη την Ελλάδα (και αργότερα από άλλα μέρη) και σταδιακά απέκτησαν ιδιαίτερη αίγλη. Η διοργάνωσή τους γινόταν μέχρι το 393 όταν ο αυτοκράτοραςΘεοδόσιος απαγόρευσε την διεξαγωγή τους. Από το 1896, αναβίωσαν με την ονομασία Ολυμπιακοί Αγώνες και διεξάγονται ως διεθνείς αγώνες, γνωστοί και ως Θερινοί Ολυμπιακοί. Στην ιστορική εποχή οι Ολυμπιακοί αγώνες διεξάγονταν μετά το θερινό ηλιοστάσιο κάθε τέσσερα χρόνια. Η τετραετία αυτή ονομαζόταν «πενθετηρίς» επειδή οι αρχαίοι συμπεριλάμβαναν και τα δύο έτη της διοργάνωσης, που σημάδευαν την αρχή και το τέλος της περιόδου. Οι πενθετηρίες ονομάζονταν με τον αύξοντα αριθμό της εκάστοτε Ολυμπιάδας και χρησίμευαν ως χρονική αναφορά. Ο πρώτος καταγραμμένος εορτασμός των Ολυμπιακών Αγώνων στην αρχαιότητα ήταν στην Ολυμπία, το 776 π.Χ., δηλαδή η πρώτη πενθετηρία ξεκινά το καλοκαίρι του 775 π.Χ., σύμφωνα με το σημερινό ημερολόγιο. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι αυτή δεν ήταν και η πρώτη φορά που γίνονταν οι Αγώνες. Τότε οι Αγώνες ήταν μόνο τοπικοί και διεξαγόταν μόνο ένα αγώνισμα, η κούρσα του σταδίου. Ο Παυσανίαςμνημονεύει τους κατοίκους της Ήλιδας, οι οποίοι από τα πανάρχαια χρόνια είχαν κτίσει ναό προς τιμή

του Κρόνου. Όταν γεννήθηκε ο Δίας, οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ήρθαν από την Κρήτη στην Ήλιδα και έκαναν αγώνα δρόμου για να διασκεδάσει λίγο ο βρεφικός Δίας. Ο μεγαλύτερος από αυτούς, ο Ηρακλής (όχι ο συνώνυμος ήρωας), έβαλε τους άλλους αδερφούς του, τον Παιωναίο, τον Επιμήδη, τον Ιάσιο και τον Ίδα να τρέξουν, και μετά τη λήξη των αγώνων, ο Ιδαίος Ηρακλής στεφάνωσε τους νικητές με κλαδί άγριας ελιάς, ένα δέντρο που είχε φέρει από την χώρα των Υπερβορείων. Ο αγώνας αυτός θεωρείται έτι είναι η μυθική παράδοση των Ολυμπιακών αγώνων και χρονολογείται στα τέλη της 2ης χιλιετίας π.Χ..[1]Σύμφωνα με το ίδιο μύθο, ο Ιδαίος Ηρακλής ήταν εκείνος που έδωσε το όνομα Ολύμπια στους αγώνες αυτούς. Σύμφωνα με έναν άλλο μύθο, στην τοποθεσία αυτή πάλεψε ο ίδιος ο Δίας με τον Κρόνο για την εξουσία της Γης, ενώ ένας τρίτος μύθος συμπληρώνει ότι μετά την μάχη αυτή, διεξάχθηκαν οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες προς τιμήν και εορτασμό της έκβασης της μάχης και της νίκης του Ολύμπιου Δία. Στους αγώνες αυτούς πήραν μέρος οι Ολύμπιοι θεοί, και μάλιστα ο Απόλλων νίκησε τον Ερμή και τον Άρη στο τρέξιμο και την πυγμαχία αντίστοιχα. Αυτά σύμφωνα με τον Παυσανία. Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια, ώσπου ο Κλύμενος, απόγονος τους Ιδαίου Ηρακλή, πενήντα χρόνια μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα εγκαταστάθηκε στην Ολυμπία. Ο Κλύμενος έγινε βασιλιάς και επανίδρυσε τους Ολυμπιακούς αγώνες. Νικήθηκε όμως από τον Ενδυμίωνα γιό του Αέθλιου, ο οποίος με την σειρά του ανέβηκε στον θρόνο. Ο γιος του Ενδυμίωνα έκανε με την Σελήνη πενήντα κόρες, οι οποίες από τότε αντιπροσωπεύουν τους πενήντα μήνες (πενήντα σελήνες, ή φεγγάρια) που σχηματίζουν την εορταστική πενθετηρίδα, και γιαυτό οι Ολυμπιακοί αγώνες διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Ο Ενδυμίων όρισε έναν αγώνα δρόμου με βραβείο τον θρόνο. Στον αγώνα αυτό πήραν μέρος οι τρεις γιοί του, ο Παίων, ο Επειός και ο Αιτωλός. Νίκησε ο Επειός, ο οποίος παραχώρησε το βραβείο στον γιο του και ονοματοδότη της περιοχής της Ήλιδας, τον Ηλείο. Την ίδια εποχή, στην κοντινή Πίσα κυβερνούσε ο Αιτωλικής καταγωγής βασιλιάς Οινόμαος. Πιθανώς οι Ολυμπιακοί αγώνες της εποχής αυτής να διοργανώνονταν βάση της Ολυμπιακής εκεχειρίας, μιας συμφωνίας ειρήνης που είχαν κλείσει ο Ίφιτος από την Ήλιδα, ο Λυκούργος από την Σπάρτη και ο Κλεοσθένης από την Πίσα, αφού σύμφωνα με τον Παυσανία, η συμφωνία αυτή φυλασσόταν στον ναό της Ήρας στην Ολυμπία. Η ιερή εκεχειρία όριζε σε όλες τις ελληνικές πολιτείες τη μη κατάκτηση της Ολυμπίας αλλά και τη διακοπή κάθε πολεμικής εχθροπραξίας όταν άρχιζε η περίοδος των αγώνων. Μόλις έμπαινε ο μήνας των αγώνων, την εκεχειρία αυτή τη διαλαλούσαν σε όλους τους ελληνικούς δήμους ειδικοί κήρυκες που τους όριζαν οι επιμελητές του ιερού της Ηλείας. Με την πάροδο του χρόνου, ο θεσμός της Ολυμπιακής εκεχειρίας και των Ολυμπιακών αγώνων έγιναν όλο και πιο δημοφιλής σε όλο τον Ελλαδικό χώρο. Ενώ αρχικά στους αγώνες έπαιρναν μέρος μόνο κάτοικοι της Ήλιδας, σταδιακά διευρύνθηκε ο κανονισμός, ώστε να επιτρέπονται αθλητές από την Αρκαδία, την Λακεδαίμονα και την Μεσσηνία, ακόμα και από όλη την Πελοπόννησο και τα Μέγαρα. Ακολούθησαν οι εκτός Πελοποννήσου πόλεις των Αθηνών και της Ιωνίας. Μέχρι τον 4ο αι. π.Χ. όπου και σημειώνεται το τέλος των Ολυμπιακών αγώνων, η συρροή των αθλητών από όλα τα μέρη ήταν μεγάλη. Από τις Αποικίες στην Σικελία και την Μικρά Ασία, την Ρόδο, από την Αίγυπτο (ιδίως την Αλεξάνδρεια), την Κυρήνη και την Φοινίκη, αλλά και από την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία έρχονταν αθλητές για να αγωνιστούν στην Ολυμπία. Τελευταίος Ολυμπιονίκης ήταν ο Αρμένιος Αρσακιάδης Artavazd (ή Varaztad).Από την 37η Ολυμπιάδα (632 π.Χ.) αρχίζουν να παίρνουν μέρος έφηβοι. Ο έφηβος Δαμίσκος από την Μεσσηνία κερδίζει στην 103η Ολυμπιάδα (368 π.Χ.) τον αγώνα δρόμου σε ηλικία δώδεκα ετών.Η παρακολούθηση των αγώνων επιτρεπόταν σε όλους, ελεύθερους και δούλους, ακόμα και βάρβαρους.

Μονάχα απαγορευόταν αυστηρά στις γυναίκες, ίσως γιατί ορισμένοι αθλητές αγωνίζονταν γυμνοί. Για όποια μάλιστα τολμούσε να παραβεί τη διαταγή αυτή, υπήρχε η ποινή του θανάτου. Ωστόσο, μία γυναίκα που ανήκε σε σπουδαία αθλητική οικογένεια και λαχταρούσε να καμαρώσει νικητές μέσα στο στάδιο τους δικούς της, δε δίστασε να ντυθεί άντρας και να περάσει μέσα στους θεατές των αγώνων. Ήταν η Καλλιπάτειρα, κόρη του περίφημου Ρόδιου Ολυμπιονίκη Διαγόρα, αδελφή και μητέρα επίσης νικητών στις Ολυμπιάδες. Αυτή ακριβώς η συγγένειά της με ξεχωριστούς αθλητές έκανε ίσως τους Ελλανοδίκες να της συγχωρήσουνε την παράβαση και να της επιτρέψουνε τιμητικά να παρακολουθήσει τους αγώνες.Επίσης σημειώνεται μεμονωμένα και τίμηση γυναικών, πράγμα που δεν ήταν σύνηθες φαινόμενο, αφού η συμμετοχή ήταν καθαρά ανδρικό προνόμιο. Στα ιππικά αθλήματα της αρματοδρομίας και της ιππασίας όμως το βραβείο πήγαινε στον ιδιοκτήτη του αλόγου, που δεν ήταν αναγκαστικά ο ίδιος ο ιππέας που έπαιρνε μέρος. Έτσι έχουμε την Σπαρτιάτιδα Κυνίσκα, θυγατέρα του Αρχίδαμου και αδερφή του Αγησίλαου, που τιμήθηκε με το κλαδί ελιάς και στην οποία έκτισαν ηρώο και αφιέρωσαν ανδριάντες.Συχνά μπορούσε κάποιος ν' ανακηρυχθεί Ολυμπιονίκης χωρίς να αγωνιστεί έγκαιρα στο στάδιο ή δίσταζε να λάβει μέρος από φόβο μη νικηθεί. Τέλος, σε περίπτωση που ο αριθμός των αγωνιστών σε κάποιο άθλημα ήτανε περιττός, απόμενε μετά την κλήρωση των ζευγαριών ένας αθλητής που λεγόταν έφεδρος. Αυτός περίμενε με ακμαίες τις σωματικές του δυνάμεις να συναγωνιστεί μ' εκείνον που ύστερα από αλλεπάλληλους αγώνες θα είχε καταβάλει τους άριστους από κάθε ζεύγος αθλητών. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες διατηρήσανε την αίγλη τους σε όλη την ελληνική αρχαιότητα και όσοι νικούσαν σε αυτούς δοξάστηκαν από λαμπρούς ποιητές, όπως ο Πίνδαρος, ο Σιμωνίδης ο Κείος και ο Βακχυλίδης. Όταν όμως επικράτησαν οι Ρωμαίοι, το ευγενικό πνεύμα των αγώνων άρχισε να νοθεύεται με βίαια θεάματα και σιγά-σιγά οι Έλληνες αθλητές αποσύρθηκαν και δεν έπαιρναν μέρος στους αγώνες. Έτσι, ο θεσμός των Ολυμπιακών Αγώνων έχασε τη σημασία του. Όταν ο Χριστιανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, οι Ολυμπιακοί θεωρούνταν πια σαν μία παγανιστική γιορτή, και το 393, ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος απαγόρευσε τη διεξαγωγή τους. Με αυτό τον τρόπο τελείωσε μιά περίοδος χιλίων χρόνων κατά την οποία οι Ολυμπιακοί διεξάγονταν συνέχεια κάθε τέσσερα χρόνια. Αρχικά, το αγωνιστικό πρόγραμμα περιελάμβανε μόνο το «στάδιο», τον αγώνα δρόμου, και περιοριζόταν σε μια μόνο ημέρα. Στη 14η Ολυμπιάδα (724 π.Χ.) προστέθηκε ο «δίαυλος» (διπλός αγώνας δρόμου). Στη 15η Ολυμπιάδα (720 π.Χ.) καθιερώθηκε ο «δόλιχος» (αγώνας δρόμου μεγάλου μήκους), ενώ οι 18οι Ολυμπιακοί αγώνες (708 π.Χ.) διευρύνονται με το «Πένταθλο» και την πάλη. Είκοσι χρόνια αργότερα (23η Ολυμπιάδα, 688 π.Χ.) προστέθηκε η «πυγμή», και αργότερα (25η Ολυμπιάδα, 680 π.Χ.) η αρματοδρομία του τέθριππου (ζυγός τεσσάρων ίππων). Τριάντα δύο χρόνια αργότερα (33η Ολυμπιάδα, 648 π.Χ.) προστέθηκαν οι ιπποδρομίες και το «Παγκράτιο» που συνδυάζει πάλη και πυγμαχία. Τα αγωνίσματα εφήβων περιορίζονταν στον αγώνα δρόμου, το Πένταθλο και την πάλη.Στην 65η Ολυμπιάδα (520 π.Χ.) καθιερώνονται ο «οπλιτόδρομος» (αγώνας δρόμου ανδρών με πολεμική στολή) και στην 66η Ολυμπιάδα (516 π.Χ.) ο δρόμος και η πάλη παίδων. Στην 93η Ολυμπιάδα (408 π.Χ.) καθιερώθηκε και η αρματοδρομία με ζυγό δύο αλόγων. Για μια μικρή περίοδο (70ή - 71η Ολυμπιάδα) έγινε πειραματικά καθιέρωση αρματοδρομίας με φοράδες και μουλάρια, ενώ την 99η Ολυμπιάδα (384 π.Χ.) εμφανίζονται αρματοδρομίες τεσσάρων και αργότερα (128η Ολυμπιάδα, 268 π.Χ.) δύο πουλαριών, και δώδεκα έτη αργότερα (256 π.Χ.) ιππασία σε πουλάρι.Οι Ολυμπιακοί ήταν καθαρά αθλητικοί αγώνες χωρίς μουσικό διαγωνισμό όπως συνηθιζόταν στις άλλες παρόμοιες εορτές. Μια μοναδική εξαίρεση είχε γίνει επί

Νέρωνα, καθώς και στην 96η Ολυμπιάδα όπου έγινε διαγωνισμός τρομπέτας, χωρίς όμως μουσικό κριτήριο.Οι Ολυμπιάδες πέρασαν τις δύο, τις τρεις ημέρες και τελικά έφτασαν να διαρκούν πέντε ημέρες. Αρχικά οι Ολυμπιακοί αγώνες διαρκούσαν μια ημέρα μόνο. Αργότερα, το πρόγραμμα διευρύνθηκε και εμπλουτίστηκε με πλήθος αθλημάτων και πανηγυρικών εκδηλώσεων που συνόδευαν την εορτή, διαρκείας πέντε ημερών, στην οποία συνέρρεε πλήθος αθλητών και θεατών. Ο Παυσανίας αναφέρει ως αιτία την διεξαγωγή των 77ών Ολυμπιακών αγώνων (472 π.Χ.), όταν η αρματοδρομία και το πένταθλο είχαν αργοπορήσει τόσο πολύ, που το παγκράτιο άρχισε καθυστερημένα και διήρκεσε μέχρι τις νυκτερινές ώρες, με αποτέλεσμα να νικήσει ο Αθηναίος Καλλίας. Τότε αποφασίστηκε η πολυήμερη διεξαγωγή των αγώνων και καθιερώθηκε το πενθήμερο πρόγραμμα ως εξής. Οι τελετές άρχιζαν την 11η ημέρα του μήνα και διαρκούσαν μέχρι την 15η ημέρα, έτσι ώστε η νύχτα της τέταρτης μέρας των αγώνων να λούζεται στο φως της πανσέληνου. Σύμφωνα με το σημερινό ημερολόγιο η έναρξη των αγώνων γίνονταν περίπου στα τέλη Ιουνίου, αρχές Ιουλίου. Η πρώτη ημέρα ήταν αφιερωμένη στους θεούς. Η σημαντικότερη εναρκτήρια σπονδή ήταν προς τιμή του Ολυμπίου Διός, και γινόταν από εκπροσώπους της πόλης της Ήλιδας. Ακολουθούσε ο όρκος των αθλητών, προπονητών και ελλανοδικών (δηλαδή των διαιτητών που θα έκριναν τα αποτελέσματα των αγώνων), κατά τον οποίο γινόταν θυσία, ενώ οι διαιτητές έβγαζαν λόγο απευθυνόμενοι στους αγωνιστές. Όσο για τους ανήλικους νέους που έπαιρναν μέρος, ορκίζονταν οι πατέρες ή οι πιο μεγάλοι αδελφοί τους. Επίσης, οι αθλητές και τα άλογα εξετάζονταν για να κριθεί η συμμετοχή τους και για να κληρωθούν στις ομάδες που θα έπαιρναν μέρος. Το πρόγραμμα της πρώτης ημέρας κατέληγε σε γενική φαγοπότι γνωριμίας ενώ την ίδια μέρα γινότανε και η ευγενική άμιλλα για την ανάδειξη των καλύτερων κηρύκων και σαλπιγκτών. Αυτοί που κέρδιζαν, λάβαιναν το τιμητικό προνόμιο ν' αναγγέλουν και να εκφωνούνε τα ονόματα των Ολυμπιονικών την ώρα των βραβείων. Την πρώτη μέρα των αγωνισμάτων, πριν από τα χαράματα γέμιζαν οι κερκίδες, αφού με τις πρώτες ηλιαχτίδες ξεκινούσαν τα πρώτα αγωνίσματα. Τη δεύτερη, τρίτη και τέταρτη μέρα των αγώνων διεξάγονταν τα αγωνίσματα, ενώ η τελευταία μέρα ήταν αφιερωμένη στις τελετές, πομπές και στις θυσίες στους θεούς. Την τελευταία μέρα των Ολυμπιακών αγώνων γινόταν η απονομή των στεφάνων. Ένας νεανίας έκοβε με χρυσό ψαλίδι τα κλαδιά της ελιάς από το ιερό δέντρο. Με την απονομή του στεφανιού αναγκέλονταν το όνομα του αθλητή, μαζί με αυτό του πατέρα του και της πατρίδας του και γινόταν αθάνατο σε όλες τις τότε Ελληνικές πόλεις. Οι νικητές έδιναν δώρα στους θεούς, καθένας με τις δυνατότητές του για να τους ευχαριστήσουν για την υψηλοτέρα των τιμών. Ακολουθούσαν πομπές και γενικό φαγοπότι, συνοδευόμενο από τραγούδι και μουσική, τα «επινίκια».

Άλλοί αγώνες

Αγώνες των ΘερμοπυλώνΙεροί-Πανελλήνιοι αγώνες που δημιουργήθηκαν αμέσως μετά τη μάχη των Θερμοπυλών , το 480 π.χ. προς σεβασμό των φονευθέντων και προς τιμή των Ελληνικών Θεσπιτών.

Έρμαια

Τα Έρμαια ή Ερμαία ήταν εορτή στην αρχαιότητα προς τιμή του θεού Ερμή, που τελούταν σε πολλά μέρη του ελλαδικού χώρου. Κατά την εορτή αυτή τα παιδιά στην αρχαία Αθήνα τελούσαν ιδιαίτερα αγωνίσματα, πιο ελεύθερα από τα συνηθισμένα ένεκα των οποίων απαγορεύονταν η είσοδος μεγαλυτέρων ανδρών στο χώρο άθλησής τους, σύμφωνα με νόμο του Σόλωνα. Στην εποχή όμως του Πλάτωναφαίνεται πως δεν ίσχυε αυτός ο νόμος, όπου κατά τα Ερμαία η άθληση των παιδιών γινόταν σε παλέστρες ενώπιον ανδρών κάθε ηλικίας.Εκτός των Αθηνών τα Ερμαία ως αθλητικοί αγώνες τελούνταν επίσης στη Κρήτη, την Αρκαδία και όπου ο Ερμής λατρεύονταν ιδιαίτερα ως κύρια θεότητα ή θεότητα ταχύτητας (παριστάνοντάς τον ως δρομέα). Σε πολλές πόλεις που συνέβαινε αυτό έφεραν παράσταση του Ερμή στα νομίσματά τους όπως η αρχαία Παλλήνη, η αρχαία Τανάγρα στη Βοιωτία κ.λπ

Διόκλεια

Εκτός από την αρχαία πόλη Διόκλεια Φρυγίας, στην αρχαία Ελλάδα με την ονομασία Διόκλεια φέρονταν αγώνες που γίνονταν σταΜέγαρα κατά την αρχή κάθε άνοιξης, προς τιμή του μυθικού ήρωα Διοκλή, που είχε σύμφωνα με μία παράδοση σκοτωθεί σε μάχη για να σώσει τον φίλο του. Την ημέρα των αγώνων, εκτός των αθλητικών γεγονότων, οι νέοι της πόλεως συναγωνίζονταν γύρω από τον τάφο του Διοκλή ποιος θα δώσει το γλυκύτερο φιλί, και «ο καταφιλήσας αυτών ήδιστα» στεφόταν νικητής .Σύμφωνα με τον αιτιολογικό μύθο της αυτοθυσίας του Διοκλή που υπερασπιζόμενος τον ερωμένο του σε μάχη "εκείνον μεν έσωσεν, αυτός δ' ετελεύτησεν" απώτερος σκοπός του αγώνα αυτού ήταν η ανάπτυξη ιδιαίτερης φιλίας μεταξύ των νέων πολιτών και της αγαστής συνεργασίας τους, υπερασπιζόμενοι έτσι ο ένας των άλλων επί παντός κινδύνου.