D. D.

DE

INDIFFERENTISMO THEOLOGICO-DOGMATICOOBSERVATIONES.

D1S S ER T A TIO ACADEMICA.

QUAM

EX SPECIALI S:JE REG. MAJ:TIS GRATIA

ET

VEN. MAX, VEN. FAC. THEOL. UPSALIENS.

P. P.

MAG. JACOBUS BORELIUSPHILOS. THEOR. ET PRACT. ADJUNCTUS

ET

GUSTAVUS SANDAHLSMOLANDUS.

IN AUD. GUSTAV. DIE IV JUNI1 MDCCCXIII.

Η. A. M. S.

UPSALIiE

SXCUDEBANT STENHAMMAR ET PALMBLAD

REGIME ACADEMI^E TYPOGRAP1II.

VfRO MAXIME REVERENDO ATQUE CELEBERRIMO

S, S. THE9L. DOCTORI } ECCLES. RYDAHOLM ET GALLARYD

PASTORI,

DISTRICTUS ADJACENTIS PRiEFOSlTO

DOMINO MAGlSTRO

PETB.O STARCKi

PATRONO OPTIMO

VENERABUNDA ANIMI PIETATE

S A C R υ Μ

velult debuit

GUST. SAIiDAHL.

DE INDIFFERENT ISMO THEOLOGICÜ-

DOGMATICO

OBSERVATION E S.

(s^uaridoquidem, pofl labores bene tnulros, inftitutioniJuveututis Academicae iropenfos, iingulari quddam fati in«duftria ad facras litter as tra&andas animum adpellere η ο¬ίο ts jam licet; obfervationes quasdam de IndifferentismoTheoiogico Dogmatico publici facere juris nobis propo-fuimus. Nobih huic srgumenro pertra£lando decorn band,defiüsfe ingenia probe novimus, Kechtium enim & Werns-dorfium quis ignorat? Ted digoum tarnen nobis eil: vifum,quod denuo fub examen revocaretur, noflris potisiimumtemporibus, quibus ratio humana, propriis viribus nimiumfidens & fuo quaii exfultans imperio, juftos transgresfalimites, facta profanis, hurnanis divina mifcere & ipfumcaelum, more gigantum facile dixeris, invadere libi reli¬gio η i non ducir» Neque vero id nobis asfumimus, ut inre gravisfima novi quidpiam, five ingenio perfe&i, feilinduftria elaborati praeftare valeamus; Ted quae circa prae-fentem materiam fuimus meditati, eo tantum confilio inmedium voluirnus prolata, ut, ex qua videndi itationefan&isfimam Religionem Chriftianam dijudicandam cen-femusj quodammodo parerer. Sententia noftra fine ullodubio haud paucis, qui fe meliora fapere fibi libenterblandiuntur, jamdudum explofa videbirur; Ted neque illisumquam nos placituros fperavimus, nec, fi sequi aeftima-tores & judices esfe voluerint, eandem, quam iibimet ipfispofcunt, cogitandi fentiendique libertatem nobis denega-

A bunt.

) 2 C

bunt. Qiii vero do£lrinam cseleflem, qualem in ScripturaSacra divinitus nobis traditam veneramur, fartam tedlam-que optant; eos certe, fi vires, quod quidem ingenui fa¬remur, non volunrafem in nobis deiideraturös, fperareaudemus. Quoniam vero omnis de aliqua re inflitutiodebet a definitione proficifci & a ratione fufcipi, ut &incelligatur, quid fit id, de quo disputetur, & prioribusfequentia recle anne£lantur; ante, quid fit ifte, de quodispurabimus, Indifrerentismus, definire, ejusdem deindeoftendere fontes & causfas, tum, quibus fuperilrui asfo-let, argumenta exhibere atque examinare ipiumque & vera:pietafis indoli & evidentisfimis Scripturae Sacrae diftis pla¬ne contrarium filtere conabimur. Quum vero adeo vailasfic rnoiis argumentum, ut ne volumen quidem recufaret;non nifi, per fumma eundo, prsecipua ejusdem momentaattingere licer.

IndifFerentismus in genere & quidem vi vocis eil earem quandam coniiderandi ratio, qua, fi finem iilius re-fpexeris, ftatuitur» nihil difFerre, quae de eadem judice-mus aut fentiamus. Ejusdem plures concipi posfe fpeciespro ipfa rcrum, de quibus judicarur, diveriitate, ipfumvero non nifi refpe£lu gravisfimarum adhiberi ac enun-riari, vel nobis non monentibus, per fe facile intelligitur.Hinc, qui vel religionem vel honcftatem, praecipuas mor-taiium curas, fusque deque habent &, quid de illis fenti¬amus, perinde esfe judicant, in primis Indifferentiftarumnomine infigniri folent eorumque videndi ratio IndifFe¬rentismus appellari. Nos itaque, reliquis Indifferentismidivifionibus prsetermisfis, ad eam tantum adtendimus,quain dogmatisum & moralem commode difpefci posfe nobisvidetur, quorurn ille credendorum, hic agendorum difFe-rentiam omnem negat. Ex ipfa vero inftituti noftri ratio¬ne heic non nifi de Theologico-dogmatico quacrerur, quam»

quam

) 3 ί

quam & hunc cum morali ar&isfimo nexu coba^rere con-ilac a). indifferentisrnus Theologico-dogmaticus eil, exfolira fubdiviiione, vel universalis vel panicularis. Quiilli addicli funt, & inde univerfalißce appellati, finguntDeurn qualibet rite coli posfe religione, qui huic,~ &itaqus particularißa■, non quidem omnes, fed eas tarnen,quce a Chrifto nomen habent, religiones eodem locoponunt b). Cum iis, fi qui fuerint, non conrendimus,qui religionem quamlibct aut ex metu derivant aut ut in-llrumentum imperii tantummodo confiderant vel etiamnon esfe nifi farraginem opinionum fuperflitiofarum, ru-di plebi a callidis hominibus commodorum gratiå propi-naiam, asfeverare haud erubefcunt c), Neque illos mo-ramur, qui, praecifa fpe vitae futurte, omnia hominis inrramortalis includunt cancellos d). Hujusmodi hominum ge-neri, fint licet profesii religionis conremtores, Atheismipotius, quam Indifferentismi notam merito inusferis. Nilfine Numine agi ejusque fenfurn quendam pe&ori huma-no esfe ingeneraturn, quem fi furca expellas, tarnen usquerecurret, hominemque ad altiores fpes vocatum, quamquae hujus vitae terminis finiuntur, quemque, nifi turpis-fimum, ultro nobis daturum arbitramur. Illos foium ad-gredi & pro modulo virium erroris convincere eil ani-mus, qui, etfi Deum & viram pofl hanc futuram admit-tant, dele£lum ramen omnem difcrimenque religionumaut omnium aut quarundam removere, & hinc religionis,

A 2 quam

λ) Atque hie quidem Indifferentismus dogmaticus prseeipue adtenditur;etfi prafticus non excludatur, cum ratio morum naturam dogmatumimitetur, nec fieri posfit, ut hi fan&e vivant, qui de Deo rebusquedivinis non rtttt Jentiunt. Wernsdorfii Disfert. Acad. vol. II. ρ. 1116.b) Cel. Almquift Comment. p. 33.

e) Ibidem.ä) Cel. Almquift Comment. p. 79. obf. IV & not. Dcederleinii IoftifcTheol. cbriil. pars II. pag, 129 & jgo.

> 4 C

quam docuit Chriilus, praeilantiam tollere divinairnqueconvellere adriituntur oiiginem.

Quoniam vero jtm in eo fumus, ur ipfos IndifF ren-tismi Fontes videamus*; ex noftra ille fenrentia .Forumqüättuor oritur ex aliquo. Qui en im in hoc deisbunturVitium', am hu jus vitae deliciis curisque tenentur tor i ^ rcccåco 8 cpPcv8vT?<r, aut, qtwe de Deo rebusque divinis cre-dänt, dubii haerenr, nihil certi heic adfirmari posfe pu-tantes, aur etiam di vina de noilra falute coniilia ad huma-ni captus exigunt menfuram, η il admittentes, nifi, quodmanu quafi quear prehendi, aut denique omnem religionisvim in iniito quodam lumine ac myilica eaque exrra-ordinaria, nefeio qua, cum Deo unione ponunt, nos ne¬que vsrbo externo neque facramentis opus habere, fomni-arires. Sententiam vero noilram paullo fufius explicaree re haud erit alienum. Fieri nequit, quin hämo, ad fuiconicientiam ubi excitatus, haec problemata* quid? ecctir?unde? reTpectu fui fibi iolvenda proponat, quoniam sbillortim foiutione omnem fuam dignitatem fpemque fururipendere facile intelligir. Sub ipfo vero eadem iolvendinifu necesfitetem religionis, ferius, dcyus, intime peifen-tiet, unde enam, teile Cicerone ej, nulla gens , neque tamimmanfveta, neque tam fera* qudb non, etfi ignoret, qualemDeum habere deceat, tamen habendum fciat. Pone veroplures ei offerri easque inter fe magis rninusve difcrepan-tes religiones, quarum quaeliber quamdam, necesie eil,alla-tarum problem a tum Fohitionem contineat, ipfurn verosk T8 κοσμκ T8T8 stsoq 'y επηνωσιν rr\s ccTvfåsiocs I Thimoih.II, 4. parum curat, Sc quum ramen omni religione carerenequit, illam ore eultuque externo profitetur,, in qua a

tene-

0 Liber IL De Legibus»

v

) s C

reneris fuir inftirutas aar, quam iibi commodlsiimam ju.dicar, de cujusrnodi hominum genere Deus per Prophe-tarn queritur: Efai. XXIX. 13. von rnrr Qvn νήο -»Spr*>^■2ό pm Sffv "qpnsä ιιϊΐΒψϊι. Primiim" huncce eumqueubernnium Indifferéntismi fontem Evdccmonismum haud.inepte dici posfe credimus. Sed vero accidere etiam por-eft, ur homo, quamqusm ra ava. ζητών, eadem tarnen,deficientibus certis atque indubiis vericatis Cieleilts princi-piis, fe ulla rarione cognoicere Se adfequi posie defperet,Sc fic, refpe£Ui rerum cadeffium, in dubitationem addu-catur, in IndiiierenrisrrfUm facile defituraru, quem fecun-dum fndifferentfsmi fontem Scepticismum re&e vocsveris.cO; oe ufi=;a<rctv. Math. < XXVill, 17. Ea porro efl indolesac natura talionis hiunömg, ut ejusrooöi judiciorum fuo-rum quoerét prihcipia, quibus tuto adquicicere posiit, Scin eo quoque fapienti&rn Crearoris pia admiratione gratiagnoflimus, quoniam hac unice via errorss colli vel prae-caveri posfunt· fed fieri poreft, Sc muitis etiam accidisienovrmns, ut in reiigioms veritatibus dijudicandis, id?quod eil; inftnitum, ae tern um, divinum, inträ iphacraminrelle&us humani cogere allaborent, hinc omnia religio-nis myileria rejiciant Sc non η iß re'igioni, ur ajunt,. na¬tural! feie profiteantur add:£tos, Hie fons Indifferentis-mi dici poceft Naturalismus, qui quidem nulio non tem¬pore fub fpecie multiform! apparuit Sc eccLefiam Chiifttinfeilavir. Ήμειε κηξυσσομεν Χξι^ον εςαυςαμενον, 1%denοφμεν σκανόαλβν, Ελληα $ε μοοξίαν. i Cor. Ι, 23. Quartumdenique Indifferentismi fontem Myßicismum conftituimus,Stulti mortales dum vitia vitant, quam facile, in contra¬ria currunt ] fic fcopulos jam memoratos Sc in primis Na-turalismum evitaturi, in Myfricisrnum feepenuraero in ei¬tlere folent. !>ivina ejusdem fernina , quamvis in venenunafaepe converfa, in mente humana agnofeimus. Scilicet riiloffert heee brevi peritura rerum feena* quo tuto adquie-

feere

fcere poteft" animüs immortaüs, hinc unionem cum De©fectatur, fed non femper ea, qua voiuit Deus, rarione,non per fidem in Chriftum, de Se Ipfo proficenrem: Eycaειμι jι oüos κχι ή otXrjSstcc κχι γ\ ζωη, &éειε εξχετχι 7ics revττχτεξχ, ει μη όι εμ8. Joh. XIV, 6. verum per commer¬cium quoddam cum Deo immediarum vel etiam animi adreminifeentiam quandam idearum revocationem, quibusnon tantum necesfitatem revelationis divinae, in ScripturaSacra nobis traditse, verum etiam omnem ufum fanas Ta¬lionis in iis, quae ad falutem feitu Tunt necesfaria, tolli &campum nuliis circumfcriptum limitibus phancafias infani·enti apperiri conftat. Quos jam indieavimus Indifferen-tismi Fontes, in Novo Teftamento ad unum eundemquereferuntur, qui ibidem fub nomine ctni^ixs venit fj. AdIndifferentismum vero, particularem praefertirn, excitan-dum alendumque plures quoque externas caus fas haud pa-rum contulére. Sic ex. gr. quunr, poft coeptam a Luthe-ro reformationem, non folum cum Romano-Catholicis ve¬rum etiam inter fe de praeeipuis fidei chriftianas momen-tis difeeptare oeeeperant iic dicti Proteflantes; in ipfo fer·vore disputationis, qiii tarnen in ifto rerum articulo aii-quid habet exeufationis, illius moderationis obliti, qua:veritatis, cseleftis praeeipue propugnatorem apprime decer,Sc cujus fummum exemplum dedir ipfe ChriiUis, tantoanimi impetu ac vehementia contenderunt haud pauci,ut quemque a fe disienrientem, haereticum aeternis ma-ftandum fupplieiis pronuntiaverint &, Orthodoxiam de-feniuri, in ejusmodi abrepti fuerint fententias, quae Sc fa-nae rationi Sc indoli Religionis Chriftianae aperte repu-gnant, quid? quod ex ipfo facro fuggeftu theologicae pas-

fim

f) Videfis Math. XIII, 58. XVII, 20. Marc. VI, 6. IX, 24, XVI,14, Rom. III, 3. IV, 20. XI, 20. 23» Hebr. III, 12. 19.

) 7 (

fim controverfiae refonabant, haur exiguo acerbitatis virointerdum adrnifto. Ejusraodi praepoftera ftudia non po-tuére, quin multis taedium ac naufeam crearent eorumqueanimos ab ea avertereni dodrina, quas η.ηγνωσιν Τ8 0e<?kcu Irjtrx τ8 Kυξ/8 ημών 2 Petr. I, 2. continet & id qui-dem tanto facilius, quanro certius conftat, ingenium hu¬manuni ad ipfam rem cum eandem defendendi modo re?jiciendam, esfe pronum.

Quamquam, quo valeanr, quibus indifferentiftae fenten-tiam fuatn fuperftruere folent, argumenta, ipfius IndifFe-rentismi fontibus indicaris, quodammodo patet, ad eademtarnen generatim recenfenda & propius infpicienda gres-fum järn promovemus. Praecipuam vero, quam fure opi-nioni obtendunt, rationem in eo iitam conftat, quod o-mnera reiigionis vim in pectoris morumque fanditate po-iiram contendant, hinc, non quaeri, colligant, quid deDeo rebusque divinis cogitemus, fed tantum,quoin Deumaliosque affedi fimus animo, plura quoque Scripturse Sa-cree loca, e. g. Ad. X, 34. 35. Joh. XIII, 35. 1Cor. XIII, i. 2., in rei iuse defeniionem detorquen-tes. Quum vero hocce argumentum, quod ut ipfam In-difterentismi quaii ar cem & praciidium, neque ideo fatisfirmum, rede confideraveris, tanta veritatis fpecie fefecommendar, ut multis imponere queat, & fine ullo du-bio revera impofuerir; ut idem primum inquiramus, ipfarei ratio poftulat. Heic vero & cum Univerfaliftis & Par-ticulariftis nobis esfe agendum per fe paret; cum illis ta¬rnen haud gravem pugnam nobis futuram fperamus. Ve¬ra religio, G quid nos videmus, ex his dignofcitur crite-riis: ii notiones de Deo, Enre perfedisiimo dignas, con-tineat: ii viam perfedionibus divinis confentaneam mon·ftrer, qua inftnitae Dei juftitiae ab homine peccatore fatis-fieri posiit: ii cum principiis rationis amice confpirantia

tra-

) 8 (

tradat honefli praecepta : fi denique imbecill« humanas na¬tur« apta praebeat iancbitatis adminicula arque fubiidia. Sivero haec principia vera funt, Univerfalismurn nominas-fe, eih refutasiej quis enirn umquam, ad eadern diveriaopiniontim religiofarum fyftemata exigens, haec eodemioco habere 6c iic omne inter religionen) oc fuperftirio-nena discrimen negare fuftineat? Illa vero pectoris ino-rumque fanclitas, quam tantopere pr« fe ferunt Indiffe-rentiitée 6c quam nos quoque vehementer urgemus, o ya%καρπός τα πνεύματος εν πάση αγαΒωσυνη και οικαιοσυνη καιαλήθεια Epheh V, 9· a noftris de Deo notionibus ma-ximam partem utique pendet, Cui hoc ftatim ex ipfa reiindole non liquet, experientiam, velimus, adeat morura·que conferat habitum ante 6t poil pera£tam a Lutheroreformationem vel etiam apud Protcftantes 6c Romavo-Caiho-licos g). Et denique haec, qua fe Indifferentift« invol-vunt, virtus qualis eft? quales esfe nos oportet? 6c qna-les fumus? quis coram Sanclisiimo Numine, propria i'ub-nixus virtute, confiftere poterit? quis non cum Prophetaconfiteatur? Jef. LXIV, 5. nrns» tniii)3Unpix~t?D, 6c cum Apoftolo? Ta expoovia της αμαξτιας^Βανατος' το δε χαξίσμα τα &εα, ζωη αιώνιος εν Χξίςω Iησα τωKtΐξιω ημών, Rom. VI, 23. cV εγενηΒη ημιν σοφία απο0ε&, δικαιοσύνη τε και αγιασμός και απο?\υτςωσις. I Cor, I,30. De fingulis & cun&is, hinc etiam de optimoquoque valet illud Apoftoli: Πάντες ημαξτον και νϊεςανταιτης δόξης τα ®εα, δικαιαμενοι' δωςεαν τη αυτα χαξίτι, δια τηςαπολυτξωσεως της εν Χςιζω Ιησα. Rom. III: 23* 24· Nul-la igitur Deo placens mentis vitaeque fan&itas niii δια

πι^εως

g) Schroecks Utk. t. ehr. Rel. o. Forf. Hift. ofverf. af Dokt. S. Ödmarr.p, 2gi — 4g. 2go — 96. Mosb. Inft. Hift. Chriftian. recent. CharlesVillers Forf. öfver Luth. Reform, nat. o. verkn. i äff. på det polit.tillft. o. uplysn. fortgång i Europa, of?» ef Joh. Åftröm. ,

) 9 C

Ήι^εως Ivj(Tö λ' wycLTiys ενεξγΒμενης. Galat. V, 6, h).Si vero fides, h. e. univerfa doctrina chrUtiana, firma pla¬que perfvaiione comprehenfa i), unicum coniiituit veraevirtutis & hinc quoque falutis fundamentum, quare etiamin novo Teflamento dicitur επηνωσις ty\s αλήθειας τν\ςκ&Β" ευσεβειαν Tit. ι, ι. & γνκσις της σωτηςιας Luc. ι,77ίejusdem notitiam omnino esfe necesfariam, adeoque, quidde Deo rebusque divinis cogitemus, nequaquam perirideesfe, dilucide apparet: Πλ^ ουν εστιχαλεσονται εις ον αχ επι-ςευσαν, Πως de πιςευσχσιν ύ ουκ ηκ&σαν; Πίοί de ακβσΰσι χωξιεκηρύσσοντος; Rom. Χ, Ι4·

Sed vero opponunt Indifferentiilae: quot non fuéregentiles, ii quis aiius, iapientes, fan&i atque feveri, e. g,Socates, Cicero, quid igitur? illine aeternis condemnandiiuppliciis^ hoc cum juititia & bonitare divina conciiiarinequit. TEternae itaque falutis participes; quo vero quidaliud efficitur, quam ut Deus voluntatis, non intelligen¬tia: refpiciat indolem? Quseftionem de falute gentihumDeo juftisfimo refervandam credimus: T; yaq μοι και τ8ςεξωκξίνειν, T8s de εξω c Θεος χξίνει I Cor. V, 12. 13. Con-cedimus quoque illa S. S. loca,quae fidem falutis conditio-netn llatuunt, eos tantum fpedtare, quibus innotuit; indevero pro Indifferentismo petere argumentum & capiti-bus religionis theoreticis omne derogare velie pretium,id quidem in mirutn revelationis beneficium adeo contu-meliofum nobis videtur, ut nihil magis. Άυτ»i de εςιν rjαιώνιος ζωη, ίνα yινωσχωσι σε τον μονον αληΒινον Θεον και οναπε^ειλας Ιησ&ν Χξ&ον. Joh. XVII, 3» & qui ita ratiod-nantur, fi libi conientanei funt, omnem , necesfe elf fci-entiam humanam ut futilem & iiipervacaneani refpuant

B & pro

h) Comment. Cel. Almquift p. 34, obf. 4»i) Doederl. lnft. Theol. Clirift. pars II, pag. 502 & lequ,

5 .o C

& pro nihilo purem. Sed neque fic vi£tas dant manusIndifFerentiftae. Quaelibet fcilicet religio poiitiva fua ha¬bet dogmaca, fua tnyfteriai, in his quid verum, quid fal-fum, difcerni non poteft, illorum icaque refpe&u alrerareligio al ter i non praeftat: non ni ii unus fidei articulustenendus, nimirum, esfe Deurn , mali moralis vindicembopique remuneiatorem, honefte vivenduni, reliqua cun-£la onofa k). Hac argumentandi ratione ipfam divinamoriginem, au£toritatem ac praeitantiam religionis chriftia-nae ρ ti, darum. Aft non eft, quod ir.yfteriis ofFenda-mur, quum , ut re&e obfervarunt veteres, non Tunt con¬tra , licet fupra. rationem, &, ut optimi hac in re judi-cis verbis utamur, quum daniur quoque natura myfleriaplarirna, qua exercent ingenia neque tamen ojfendunt, Of inquibus ftuhus & ridiculus reäe habeatur ille, qui rem auri-bus Juls perceptam vel aliorum jenfu cognitam, propterea infi-t ietur, quod modum Qf eausfam ejus ignoret omninoque aliquidincredibile in illa reperire fibi videatur Of quum alienum noneß a religione, cujus fumma fidem Deo debiiam commendat &exercet, 'traderc notitias rerum, qua nec Jub afpeffium cadantnec intelligentia noflra in his infamia angußiis posftnt Com-prehendi IJ. Ceterum Ψυχικός 3e αν^ξωπος a οεχεται τα ταπνεύματος ra ®εα, μχξΐχ yxg ctvrx ε=;ι, και ου Αιναται yvoovcci,οτι πνευματικές ανακξινεται I Cor. II, >4 Haee deniquemyller i a quum in S. S. nobis rraduntur, quas divina? fuaeorminis tot afFert teftimonia finnisfima, gravisfima mj;° eadem

k) Oeuvres de Voltaire MDCCLVII, Torne IV. p, 248 — 49· Emilepar Rouifeau Leipfic 1799 Tome III. p. 67. Ibid. Tome IV.p. 93 — 97. Theod. Ludv. Law Medit. Philof. de Deo, Mur do,Homine, p, 7, 14, 16, 17. Spinoza Traft. Theol. Polit. C. XIV.p. 164.

i) Dcederl. Tr i>. Theol. Chrift. pars I. p. 54. obf. 3.tn) Videfis Almqu. Comment. p. 30. Dcederl. Inft. Th. Chr. pars. I.

Proleg. Cap. 11,

) II (

eadern potius revereri ac grato animo firjnaque perfva-iione arnpkcfi, quam fpernere 8i rejicere nos decer:Ταύτα dg γεγξαπται, Iva πιςευσητε ort o ir^Hs εςtv c Χςιςοσ oύοε T8 ®S8 και Iva 7>ιςευονres ζωην εχητε εν τω ονοματι αυτ&.JoX XX, ;t, credere autem nequimus, quorum nnllanihabemus cognitioném.

Sed vero, ut ad Indifferentiilas parriculares ros quo-que vertamus: Myfferia religionis eujuslibqt & hinc etiamchriitianae a diverfis hominibus dlverfisiime, necesfe eft,intelligmrur, & quis verum fenfuui adfecutus fuerir, diri-mi noi poreft, ncque, utcunque i η t e 11 e a fucrint, in pie-tatem & mores influunt, de Ulis iraque non anxie disqui-rendum aut disputaadum, άίξετικοποιι#,, cujus funeftos effe-£lus trifiis omniurn rernporum abunde joquitur experien-tia, cane pejus & angve iugienda, pauciifima fidei chrl-ftianae capita ad falutem icitu crediruque necesfaria n). Admomenta hujus argumenri quod attinet, primum experi-enria firmatum, & hinc diverfarum, quae a Chrifto nomenfortitae funt, religionum difcrimina orta facilss concedi-musj fed inde tarnen non fequirur, ut S. S., quam uni-cam credendorurn & agendorum normam ifatuimus, eul-lum firmum fibique conftantem admitrat fenfum, contrainter fummi nominis Theologos de ejusdem perfpicuitatefatis fuperque convenit, praecipue in iis, quae fidei mo-rumque rationem cognofcendam fpe&ant, licet etiam plu-rima δυσνόητα ocurrere fateantur o). Qui vero inter fideichrißianae myfteria & veram pietatem nexum omnem ne-

gantj obliti nobis videntur χωξις ττιςεως αδύνατον ευαξεςψαιΒ 2 τω

η) Emile par Rousfeau Tome III. psg. 183 — 87* Wtrnsdorfli D;sp.Acad, Vol. II. p. 1116. Oeuvres de Voltaire, Laufanne 1780. Tom.I. p. 302.

0) Dcederl. Inft. Theol. Chr. Pars I. pag. 156— 59. Almquift Cor»,ρäg. 42, 43,

) I* (

τω 0?w Hebr. XI. 6. ocyvosvrss yaq την Τ8 Θε8 δικαιοσυνην,και την ι$ιαν §ικαιοσυνην ζητ8ντες ςησαι, τη δικαιοσύνη τ8 Θ?&8χ ύττεταγησαν. Rom. Χ, §. ούτοι δε εν δις αγνο8σι βλασφη-μ8ντεσ, εν τη φΒοξα αυτών καταφΒαξησονται, κομι8μενοι μισΒοναδικίας 11 Peil". Ii, 12. 13. εαν ya^ μη Ύΐι^ευσητε δτι εyωειμι, ατίοΒανεισΒε εν ταις άμαςτιαις υμών. joh, VIII, 24. Ne-que posfumus animo concipere, quid valeat magis ad ίιη-cerum & numquam interruptum virtutis iludium excitan-dum, alendum fovendumque, quam religio, quae fiftitDeum genens humani parentem, ούτω αγαπησαντα τον κοσ-μον, ώςε τον ύον αυτ8 τον μονογενή εδωκεν, ha Tias ο τίι^ευωνεις αυτόν, μη αποληται, αλλ' εχη ζωην αιωνιον joh. Iii, i6jquae ex mera Dei gratia nobis offert αφεσιν των αμαρτιών,ii modo hane ipfam religionem firma perfvaiione ample-£lamur vitåque exprimere ftudeamus; quse divinum inhoe ftudio nobis pollicetur auxilium: ωσαύτως δε και το

σίνευμα συναντιλαμβάνεται tuis ασΒενειαις ημων. Rom. VIII,26; quee nobis adfert pacem & tranquillitatem confcien-tiae: ΑικαιωΒεντες ουν εκ πιςεως, εΐξψην εχομεν 7τξος τον ®εονδια Τ8 Κυξΐ8 ημων Iησ8 Xqis8· Rom. V, ij & quae deniquenobis fpem facit cerrisiimam aeternae cum Chriilo felici-tatis : οταν δ Χξΐ^ος φανεξωΒη ■, η ζωη ημων,τοτε και ύμεις συναυτω φανεξωΒησεσΒε εν δοξη. Collosf. III, 4· Nos quo-que eam intolera-ntiam, quae odia Sc finiulrates in ahterde Deo rebusque divinis fenrientes, ut indoli religionischriiiianae Sc Chriiti ejusque difeipulorum exemplis planecontrariam, vehementer vituperamus: Δ8λον δε Κυςΐ8 ου δειμαχεσΒαι, αλλ' ηπιον είναι τΐξος τιαντας, διδακτικον, ανεζικα-κον, εν πξαοτητι 7ταιόευοντα T8s αντιδιατιΒεμεν8σ' Il Timoth. II,24» 2Sj i deο vero rejicere omnem fere Sacrarum Littera-rum disquifitionem, id qukffm nihil aliud eil, quam ini-quisiime judicare Sc de benefkio ufuque rationis Sc deitudiis eorum, qui doffrinam caeleftem ex facro fuo föntepuram ad nos derivare eamdemque Sc νηπιοις εν Χςιςω &

7(νευ·

) O C

πνευματικοί I Cor. III, i. koj τελειοις Hebr. V, 14. ad-commodatam proponere laudåbili adnitunrur coniilio p).Ερευνάτε Tas yραφας, οτι ύμεις ΰοκειτε εν αυταις ζωην αιωνιονεγειν' και εκειναι εισιν cli μαρτυξασαι περί εμ.8. Joh. V, 39·Quum denique de eo quaeftio moverur, quid & quantumChriiiiano cuique fcitu credituque fit necesiarium, ld velledefinire difficile nedum temerarium esfe ftatuimus, aucto-ritate fubnixi Dcederleinii aft iniimul cum eodem con-

tendimus, esfe fidei chriftianae momenta, quorum qui ul-lum negat vel ignorat, fruftra iibi vindicec nomen μα$ητ8Χξΐ$8ι unde confiitutivos redte appelles r). De eerero no-itrum non fuit coniilium certum quoddarn definire μετρονπαιίειας, quae pro Errate, ingenio Sl conditione diverfos,necesfe eil, gradus admittat: πασα γραφή ^εοπνευ^ος, καιωφέλιμος προς Μ,'ασκαλιαν , προς ελεγγγον, προς επανορ$ωσιν,πρχς παιζειαν την εν όικαιοσυνη. Ii Tbimth. III, 165 id tan-tum oitendere voluimus Indifferentismo Theologico-do-gmatico nihil magis a vera pierate abhorrere. Μετα φο@8και τρομ8 την εαυτών σατηριαν κατεργάζεστε' Philipp. II, 12.omni contra virium contentione in id cuique esfe eniten«dum, ut indies fcientia rerum divinarum augeatur /),quae fola poteft σοφισαι εις σωτηριαν ζια πιςεως της εν Χριςω

\ησ8\

φ) Bättre är det åndå, att disputera ofver Religionen, ån att i fredkomma ofverens att icke hafva någon; bättre att tvifta om fåttet,att dyrka Gud, ån att alldeles icke tro på honom och makligt of-verlemna lig åt likgiltighet och ljumhet angående det, fom rorer.vå¬ra förhållanden till Gudomligheten. Foriok ofver Luth. Reform,natur och verkningar i affeende på det Ρo 1 i t i Oc a tillfiåndet och upp-lysningens fortgång i Europa af Charles Villers. ofverfåttning afJoh. Åftroro. Pag. 243.

q) Doederl Infi:. Theol. Chr. Pars I. pag. 53, Obf. 6,1r) Ibidem pag. 5r./) Ibidem Pars II. pag. 512. Obf. 2.

Ιησ·8' II Thimorh. ΠΙ, 15. cO Λoyca τα Χζΐτ& ενοικειτω ενυμιν πλασιχς, sv πάση σοφία, Colosi. Iii, 16 ΑKr^svcvrss åssv aya7!Y\, αυξησωμεν eis αυτόν τα παντα, os ετιν rj κεφαλή, cΧ<μςοε· EpheE IV, 15. Quae a nobis jarn non niii leviterdisputata funr, quemque in genese i'ed Eccleiise Do&ores& MiaiiltOS fpeciatirn fpe&are nemo non videt: 'Gurojs,crvi χλιας-os ει, και ατε \pu%gos ars {s-ros, μέλλω σε εμεσαι εκτα τοματοs μα' Apoc. HI, 16. Ύμε is ετε το dhas της yfls· εαν3ε το αλα5 μωξαν^η, εν τινι αλισΒασεται; sis αόεν ισ-χυει ετι ειμη βλη^ψαι εζω και καταπατεισ&αι ύτΐο τοον αν^ζωπων Μ ar h.V, 13. Sunt quoque muita aiia, quibus adaroatar fuae upi-nionis commentum tegere itudenr indifferentiihr, e. g.fidem coniiilere in mutatione cordis, in dominio affeciuurn,non niii Εcde ii& minillris, S. S. lirreram esfe reoituam,

quae vero ad jasn allata redeunt Sc ex iisdem facile re-futantur. Nos non fugit quod γ^αμμα αποκτεινει, το σεπνεύμα ζωοποιέι: Ii Cor. III, C, Sc quod Deus fit colendusεν πνευματι; verendum vero nobis maxi me videtur, γη:,contemto <γξαμματε, etiam ipiurn πνεύμα amittamus, eoquetandem, ut nuUa fuperiit religio, deveniatur. Ku^/e, 7tqcsriva απελενσομε^α; ξγ\ματα ζωηε αιωνία εχειε, Joh. VI, 6β.