Εκπαίδευση Εκπαιδευτών για τα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης

Πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση και Γενική Εκπαίδευση Ενηλίκων

Εκπαιδευτικό υλικό για τους εκπαιδευτές των Κέντρων Διά Βίου Μάθησης

2

Το παρόν δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του υποέργου 10 με τίτλο «Εκπαίδευση Εκπαιδευτών» των Πράξεων «Κέντρα Δια

Βίου Μάθησης-Προγράμματα Εθνικής Εμβέλειας & Προγράμματα Τοπικής Εμβέλειας ΑΠ7» και «Κέντρα Δια Βίου Μάθησης-

Προγράμματα Εθνικής Εμβέλειας & Προγράμματα Τοπικής Εμβέλειας ΑΠ8» οι οποίες έχουν ενταχθεί στο Επιχειρησιακό

Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» (ΕΠΕΔΒΜ) του ΕΣΠΑ (2007-2013), Άξονας Προτεραιότητας 7: «Ενίσχυση

της Δια Βίου Εκπαίδευσης Ενήλικων στις 8 Περιφέρειες Σύγκλισης» με κωδικό MIS 375686 και Άξονας Προτεραιότητας 8:

«Ενίσχυση της δια βίου εκπαίδευσης ενηλίκων στις 3 Περιφέρειες σταδιακής εξόδου» με κωδικό MIS 3756876 και οι οποίες

συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο - ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους, μέσω του

Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.

3

Η Γενική Εκπαίδευση Ενηλίκων στην Ελλάδα

Στη διεθνή βιβλιογραφία διακρίνονται δύο πεδία της Εκπαίδευσης Ενηλίκων: η Συνεχιζόμενη

Επαγγελματική Κατάρτιση (δηλαδή εκείνες οι δραστηριότητες που συνδέονται με την αγορά εργασίας

και το επάγγελμα) και η Γενική Εκπαίδευση Ενηλίκων – που περιλαμβάνει ένα ευρύτατο φάσμα

δραστηριοτήτων, όπως για παράδειγμα την εκπαίδευση γονέων, τα προγράμματα ελεύθερού χρόνου,

αντικείμενα που συνδέονται με την ιδιότητα του πολίτη, προγράμματα προληπτικής ιατρικής, κ.ά.

Στη χώρα μας η εκπαίδευση ενηλίκων, αναπτύχθηκε από τη δεκαετία του 1980 και μετά, μάλιστα στα

μέσα της δεκαετίας το δίκτυο της Λαϊκής Επιμόρφωσης παρουσίασε μια εξαιρετικά σημαντική

δραστηριότητα. Οι ΝΕΛΕ (Νομαρχιακές Επιτροπές Λαϊκής Επιμόρφωσης), κατά τη περίοδο από την

είσοδο της χώρας στη τότε ΕΟΚ έως και την έναρξη της υλοποίησης των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης,

λειτούργησαν σε ολόκληρη τη χώρα 95.059 τμήματα μάθησης στα οποία συμμετείχαν 1.468.470

εκπαιδευόμενοι. Τα τμήματα μάθησης της Λαϊκής Επιμόρφωσης χαρακτηρίζονταν από ισόρροπη

κατανομή μεταξύ της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης και της γενικής εκπαίδευσης

ενηλίκων1. Στη συνέχεια και κατά την υλοποίηση των δύο πρώτων Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης, η

έμφαση δόθηκε στην συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση, ενώ τα προγράμματα και οι φορείς

γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων περιορίστηκαν σημαντικά.

Κατά το Τρίτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, λειτούργησαν και πάλι δομές και φορείς που εντάσσονταν

στην Γενική Εκπαίδευση ενηλίκων (Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων, Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, κ.α.),

ωστόσο και πάλι η συνολική προσφορά προγραμμάτων αυτού του τύπου παρέμεινε εξαιρετικά

περιορισμένη.

Η συμμετοχή των πολιτών στη εκπαίδευση ενηλίκων, παραμένει ακόμη και σήμερα στη χώρα μας σε

χαμηλά επίπεδα έναντι άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, σε όλες τις σχετικές

έρευνες η Ελλάδα κατατάσσεται στις τρεις τελευταίες θέσεις στην ΕΕ-27 ως προς τα ποσοστά

συμμετοχής των πολιτών σε προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων. Με βάση τα στοιχεία της πλέον

1 Βλ. σχετικά: Καραλής, Θ., (2010). Η εξέλιξη της εκπαίδευσης ενηλίκων στην Ελλάδα, στο Δ. Βεργίδης, & Α. Κόκκος (επιμ.), Εκπαίδευση

Ενηλίκων: διεθνείς προσεγγίσεις και ελληνικές διαδρομές. Αθήνα: Μεταίχμιο, σσ. 17-42.

4

πρόσφατης έρευνας, η οποία διενεργήθηκε από το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ και το Ινστιτούτο

Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΕ, σε αντιπροσωπευτικό δείγμα εργαζομένων, ανέργων και

αυτοαπασχολούμενων2:

Ποσοστό 15,9% των ερωτηθέντων αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια του 2011 συμμετείχε σε

πρόγραμμα συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης.

Ακόμη χαμηλότερο είναι το ποσοστό συμμετοχής σε προγράμματα γενικής εκπαίδευσης

ενηλίκων (9,2%).

Σε μικρότερο βαθμό συμμετέχουν οι πολίτες με σχετικά χαμηλό επίπεδο τυπικής εκπαίδευσης,

οι χαμηλότερες εισοδηματικές κατηγορίες και οι εκτός της αγοράς εργασίας.

Όπως αναφέρεται στα συμπεράσματα της έρευνας, είναι ανάγκη αφενός να διευρυνθεί η συμμετοχή

των πολιτών (ειδικά στα προγράμματα γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων) και αφετέρου να αυξηθεί η

διείσδυση της εκπαίδευσης ενηλίκων σε όλες τις ομάδες των πολιτών.

2 Καραλής, Θ. (2013). Κίνητρα και εμπόδια για τη συμμετοχή των ενηλίκων στη διά βίου εκπαίδευση. Αθήνα: ΙΝΕ ΓΣΕΕ & ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ.

(http://www.imegsevee.gr/attachments/article/662/MELETH%20INEGSEE-IMEGSEVEE.pdf).

5

Τα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης

Τα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης (εφεξής: ΚΔΒΜ) αποτελούν τον νέο τύπο φορέων για την αποκέντρωση

της διά βίου μάθησης στους Δήμους της χώρας, σύμφωνα με τις προβλέψεις του νόμου 3879/2010.

Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Διά Βίου Μάθησης (ΓΓΔΒΜ)3, τα Κέντρα

Διά Βίου Μάθησης (Κ.Δ.Β.Μ.) συστήνονται και λειτουργούν, σύμφωνα με το Ν. 3879/2010, σε όσους

Δήμους το επιθυμούν. Συγκεκριμένα, οι υπηρεσιακές μονάδες που ασκούν αρμοδιότητες δια βίου

μάθησης των Δήμων ιδρύουν ΚΔΒΜ, στα οποία θα υλοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα Γενικής

Εκπαίδευσης Ενηλίκων.

Για την υποστήριξη των νέων πολιτικών και την άμεση εκπαιδευτική παρέμβαση σε τοπικό επίπεδο η

ΓΓΔΒΜ, ως φορέας πρότασης, ενέταξε, τον Απρίλιο του 2012, στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

«Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση», στους Άξονες Προτεραιότητας 7 και 8, τις Πράξεις με τίτλο

«Κέντρα Διά Βίου Μάθησης – Προγράμματα Εθνικής Εμβέλειας και Προγράμματα Τοπικής Εμβέλειας

ΑΠ7 & ΑΠ8», με φορέα υλοποίησης το ΙΝΕΔΙΒΙΜ (Ινστιτούτο Νεολαίας και Διά Βίου Μάθησης) και

συνεργαζόμενους εταίρους τους: Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), Ελληνική Εταιρία Τοπικής

Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ), Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ), Εθνικό Συμβούλιο

Νεολαίας (ΕΣΥΝ) και όλους τους ενδιαφερομένους Δήμους.

Τα ΚΔΒΜ, ως μονάδες εκπαίδευσης ενηλίκων και υποσύστημα της δια βίου μάθησης, στοχεύουν -ως

προς τους εκπαιδευομένους τους - στα εξής:

1. Δημιουργία θετικής στάσης ως προς τη μάθηση και ενίσχυση των ίσων ευκαιριών πρόσβασης

στην εκπαίδευση.

2. Ενίσχυση της ικανότητας προσαρμογής στις γνωστικές απαιτήσεις ενός συνεχώς εξελισσόμενου

κοινωνικο-οικονομικού χώρου δράσης των ενηλίκων πολιτών

3. Σύνδεση ή επανασύνδεση με την εκπαιδευτική διαδικασία ενηλίκων, οι οποίοι για

οποιονδήποτε λόγο δεν ολοκλήρωσαν την υποχρεωτική εκπαίδευση.

3 Οι πληροφορίες αυτής της ενότητας έχουν αντληθεί από την ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Διά Βίου Μάθησης (

(http://www.gsae.edu.gr/el/geniki-ekpaidefsi-enilikon).

6

4. Ενίσχυση των δυνατοτήτων πρόσβασης στην αγορά εργασίας, καθώς και της διατήρησης της

θέσης εργασίας ή της επαγγελματικής εξέλιξης.

5. Συμμετοχή στην «κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας» και πρόσβαση στις νέες

εργασιακές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ευκαιρίες.

6. Αναβάθμιση των συνθηκών εκπαίδευσης, εργασίας και κοινωνικής κατάστασης ευάλωτων

κοινωνικά ομάδων του πληθυσμού.

7. Ανάπτυξη της ενεργού ιδιότητας του πολίτη.

8. Δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου στο πεδίο του πολιτισμού.

9. Ενίσχυση της ισότητας των δύο φύλων.

10. Μείωση του «ψηφιακού χάσματος».

11. Δυνατότητα εκπαίδευσης/επιμόρφωσης με ευελιξία ως προς τον χώρο και τον χρόνο.

12. Ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση ενηλίκων.

Τα προγράμματα Γενικής Εκπαίδευσης Ενηλίκων, που θα υλοποιηθούν στα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης

διακρίνονται σε Προγράμματα Εθνικής Εμβέλειας και Προγράμματα Τοπικής Εμβέλειας.

Προγράμματα Εθνικής Εμβέλειας που οι Δήμοι επιλέγουν από διαθέσιμο πίνακα προγραμμάτων, και ο

οποίος εκφράζει τις Εθνικές και Ευρωπαϊκές Πολιτικές σε θέματα Διά Βίου Μάθησης Ενηλίκων στα

θεματικά πεδία:

1. Οικονομία - Επιχειρηματικότητα

2. Ποιότητα ζωής – Περιβάλλον

3. Νέες Τεχνολογίες

4. Γλώσσα και Επικοινωνία

5. Κοινωνικές Δεξιότητες και Δράσεις

6. Πολιτισμός και Τέχνη

7. Προγράμματα Ευάλωτων Κοινωνικά Ομάδων

7

Προγράμματα Τοπικής Εμβέλειας που προτείνουν οι Δήμοι και τα οποία ανταποκρίνονται στις τοπικές

ανάγκες υποστήριξης και την προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και προσωπικής

ανάπτυξης των δημοτών τους.

Στο πλαίσιο του Έργου, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) αναπτύσσει ήδη εκπαιδευτικά υλικά

για την υποστήριξη των προγραμμάτων εθνικής εμβέλειας, ενώ οργανώνει την εκπαίδευση των

εκπαιδευτών που θα εργαστούν στα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης των Δήμων.

Όπως προκύπτει από τα όσα αναφέρθηκαν, το έργο της λειτουργίας των ΚΔΒΜ αποτελεί μια

συντονισμένη προσπάθεια σε εθνικό επίπεδο, με τη συμμετοχή ενός μεγάλου αριθμού επιτελικών

φορέων, αλλά και των οργανισμών πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης, προκειμένου να αναπτυχθεί

η γενική εκπαίδευση ενηλίκων, να αυξηθεί η συμμετοχή των πολιτών σε ενέργειες διά βίου μάθησης

και κυρίως να συναντήσει η εκπαίδευση ενηλίκων τα ενδιαφέροντα και τα προβλήματα των πολιτών.

8

Το εκπαιδευτικό υλικό των προγραμμάτων

Στο εκπαιδευτικό υλικό του προγράμματος υπάρχουν πολλές αναφορές στο ρόλο των εκπαιδευτών και

στη συνεισφορά τους στην αποτελεσματική υλοποίηση και την ποιοτική αναβάθμιση των

προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων. Ωστόσο, όπως ήδη αναφέρθηκε, στο πλαίσιο αυτού του Έργου

αναπτύσσεται εκπαιδευτικό υλικό για ένα μεγάλο αριθμό προγραμμάτων εθνικής εμβέλειας.

Αυτό το εκπαιδευτικό υλικό έχει διαμορφωθεί με βάση τις αρχές ανάπτυξης υλικού της εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης, προορίζεται δηλαδή να λειτουργήσει ως υλικό που θα υποστηρίζει την προσπάθεια των

εκπαιδευομένων να κατανοήσουν βασικές πτυχές του περιεχομένου των προγραμμάτων που

παρακολουθούν. Συγκεκριμένα, το εκπαιδευτικό υλικό περιλαμβάνει (πέραν του κυρίως κειμένου) τα

παρακάτω ένθετα υλικά:

Στην αρχή κάθε διδακτικής ενότητας αναφέρεται ο Σκοπός, δηλαδή μια σύντομη αναφορά στο

περιεχόμενο της ενότητας.

Τα Προσδοκώμενα Αποτελέσματα, που ακολουθούν τον σκοπό, ουσιαστικά αποτελούν τους

επιδιωκόμενους στόχους της μελέτης, δηλαδή τι ακριβώς θα είναι σε θέση να γνωρίζει και να

κάνει ο εκπαιδευόμενος μετά τη μελέτη.

Οι Έννοιες – Κλειδιά, είναι λέξεις και όροι (συνήθως νέοι για τους εκπαιδευόμενους) που έχουν

ιδιαίτερη βαρύτητα στην κατανόηση του υλικού και που προσανατολίζουν τους

εκπαιδευόμενους στα βασικά σημεία του κυρίως κειμένου.

Μετά τις έννοιες-κλειδιά, ακολουθούν οι Εισαγωγικές Παρατηρήσεις (με έκταση συνήθως λίγο

μικρότερη της μιας σελίδας), που περιλαμβάνουν οδηγίες για τη μελέτη του υλικού και την

«πλοήγηση» του εκπαιδευόμενου σε αυτό, επισημαίνουν πιθανές δυσκολίες κατά τη μελέτη,

και συνδέουν τη συγκεκριμένη ενότητα με τις προηγούμενες και τις επόμενες.

Ασκήσεις και Μελέτες Περίπτωσης, που έχουν ως στόχο την ενεργό εμπλοκή εκπαιδευόμενου

με το κυρίως κείμενο, τη σύνδεση στοιχείων του κειμένου με τις εμπειρίες του, με την πράξη και

τις πιθανές εφαρμογές του υλικού.

Οι ενότητες ολοκληρώνονται με τη Σύνοψη, δηλαδή την περίληψη των βασικών σημείων που

αναφέρθηκαν στη ενότητα.

9

Όπως αναφέρθηκε, το εκπαιδευτικό υλικό των προγραμμάτων των ΚΔΒΜ, είναι διαμορφωμένο με

τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σε θέση να το μελετούν κατ’ ιδίαν οι εκπαιδευόμενοι. Επομένως, δεν

πρόκειται για υλικό που προορίζεται να λειτουργήσει μονοδιάστατα ως εργαλείο αναφοράς για τα όσα

επεξεργάστηκαν οι εκπαιδευόμενοι με τον εκπαιδευτή στο τμήμα, αλλά, αντίθετα αποτελεί προέκταση

για διεξοδικότερη κατανόηση του αντικειμένου του προγράμματος. Στην κατεύθυνση αυτή είναι

σημαντικό οι εκπαιδευτές των προγραμμάτων να:

Τονίζουν τη σημασία της μελέτης του υλικού από τους εκπαιδευόμενους.

Επεξηγούν στους εκπαιδευόμενους τη σημασία και τη λειτουργία των στοιχείων του υλικού που

αναφέρθηκαν προηγουμένως.

Συνδέουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα του υλικού με τους στόχους της διδακτικής τους

παρέμβασης.

Δίνουν παραδείγματα μελέτης του υλικού.

Παραπέμπουν στις ασκήσεις και εφαρμογές, καθώς επίσης και να τις αξιοποιούν κατά την

παρέμβασή τους (λ.χ. αξιοποίηση μιας άσκησης για εργασία σε ομάδες ή μιας μελέτης

περίπτωσης για παίξιμο ρόλο, κ.ο.κ.).

Συνδέουν τις εμπειρίες των εκπαιδευομένων με το περιεχόμενο του υλικού, κυρίως με τις

ασκήσεις και τις εφαρμογές που αυτό περιλαμβάνει.

Αξιοποιούν στοιχεία του υλικού ως αφόρμηση για δραστηριότητες στο τμήμα, ή αντίστροφα να

αξιοποιούν δραστηριότητες που έγιναν με την ομάδα των εκπαιδευομένων ως αφόρμηση για τη

μελέτη συγκεκριμένων στοιχείων του υλικού.