ΕΞΕΛΙΣΣΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΡΓΩΝ: ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ PRiSM™ – PROJECTS INTEGRATING SUSTAINABLE

METHODS

Τριαντάφυλλος Κατσαρέλης

Διπλ. Πολ. Μηχανικός ΕΜΠ – MBA – IPMA C, Σύμβουλος Αριστείας Οργανισμών και Έργων, Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΜΠ

E-mail: baikats@hotmail.com

Ηλιάνα Αδαμοπούλου

Διπλ. Πολ. Μηχανικός ΕΜΠ – IPMA D, Υ.Δ. Σχολής Πολ. Μηχανικών ΕΜΠ

E-mail: ili.adamopoulou@gmail.com

Περίληψη

Η προσέγγιση της Κοινωνικής Υπευθυνότητας, την οποία καλούνται πλέον όλοι οι Οργανισμοί να ακολουθήσουν, που παρουσιάζεται στο παρόν άρθρο βασίζεται σε πέντε (5) βασικά πεδία: την περιβαλλοντική πλευρά, την κοινωνική πλευρά, την οικονομική πλευρά, την πλευρά της διακυβέρνησης και την τεχνική πλευρά. Το μοντέλο PRiSM™ (Projects integrating Sustainable Methods) παρέχει μια δομημένη μεθοδολογία που ενσωματώνει τη βιωσιμότητα στη διοίκηση έργων, δημιουργώντας ένα αποτελεσματικό μείγμα από βέλτιστες πρακτικές από τις Οικογένειες Προτύπων για την Ποιότητα ISO 9000 και για το Περιβάλλον ISO 14000, από τα Πρότυπα για την Ενέργεια ISO 50001, για τη Διοίκηση Έργων ISO 21500, για την Κοινωνική Υπευθυνότητα ISO 26000 και το Πρότυπο International Competence Baseline του International Project Management Association. Ακολουθώντας το παραπάνω μοντέλο και τα προτεινόμενα σε αυτό εργαλεία και μεθόδους, επιτυγχάνεται η ισορροπία μεταξύ πεπερασμένων πόρων, Κοινωνικής Υπευθυνότητας και βιώσιμων αποτελεσμάτων στα έργα.

Λέξεις Κλειδιά: Διοίκηση Έργων, Βιωσιμότητα, PRiSM™, UN Global Compact, ISO 21500, ISO 26000, ISO 14001, ISO 50001, ISO 9001, GPM®, ΙΡΜΑ

Abstract

Evolving Project Management: The PRiSM™ Framework – Projects Integrating Sustainable Methods

Triantafyllos Katsarelis, Dipl. Civil Engineer NTUA – MBA, Project Manager IPMA C, Organization & Project Management Excellence Consulting

Professional, E-mail: baikats@hotmail.com

Iliana Adamopoulou, Dipl. Civil Engineer NTUA, Project Management Associate IPMA D, PhD Candidate NTUA, E-mail: ili.adamopoulou@gmail.com

The approach of Social Responsibility, which all Organizations are urged to adopt, that is proposed in this paper is based on five (5) key areas: The environmental aspect, the social aspect, the economic aspect, the governance aspect and the technical aspect. The PRiSM™ framework (Projects integrating Sustainable Methods) provides a comprehensive methodology who integrates sustainability in project management, by an effective fusion of best practices from the Standards Families for Quality ISO 9000 for the Environment ISO 14000, from the Standards for Energy ISO 50001, for Project Management ISO 21500, for Social Responsibility ISO 26000 and from the International Competence Baseline of the International Project Management Association. By adopting this framework and its proposed tools and methods, organizations can achieve balance between scarce resources, Social Responsibility and sustainable results in their projects.

Key Words: Project Management, Sustainability, PRiSM™, UN Global Compact, ISO 21500, ISO 26000, ISO 14001, ISO 50001, ISO 9001, GPM®, ΙΡΜΑ

1. Εισαγωγή

Ο Οργανισμός Green Project Management – GPM® Global έχει ενστερνισθεί την παγκόσμια ανάγκη για βιωσιμότητα και δραστηριοποιείται διεθνώς διαπιστεύοντας επαγγελματικά εκπαιδευτικά προγράμματα και εκπαιδευτές και προσφέροντας ένα σχήμα τριών επιπέδων για πιστοποίηση στελεχών στη βιώσιμη διοίκηση έργων (green project managers) [1]. Έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο Ειδικών στη διοίκηση έργων και τη βιωσιμότητα, Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων και Φορέων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, οι οποίοι προωθούν την εφαρμογή στην πράξη των μεθόδων της βιώσιμης προσέγγισης.

Ο Οργανισμός επεξεργάστηκε, δημοσίευσε στις αρχές του 2013 και προτείνει την προσέγγιση στη βιωσιμότητα μέσω του μοντέλου PRiSM™: "Projects integrating Sustainable Methods" [2]. Πρόκειται για μια συγκροτημένη μεθοδολογία για τη βιώσιμη – «πράσινη» Διοίκηση Έργων, η οποία αξιοποιεί μια σειρά προτύπων και ενσωματώνει τη χρήση τους στο πρότυπο ISO 21500:2012 "Guidance on Project Management".

Η γνώση και εφαρμογή στην πράξη του μοντέλου PRiSM είναι δυνατό να οδηγήσει και σε προσωπική πιστοποίηση τριών επιπέδων: Green Project Manager Level b (GPM-b®), Green Project Manager (GPM®) και Master Green Project Manager Level m (GPM-m®).

2. Βιωσιμότητα Οργανισμών και Έργων

Τα ζητήματα Κοινωνικής και Περιβαλλοντικής Υπευθυνότητας – Εταιρικής Ανάπτυξης Οργανισμών σχετίζονται με την ολιστική θεώρηση «Αειφόρου

Ανάπτυξης» και αποτελούν πεδίο αιχμής θεωρητικής και εφαρμοσμένης έρευνας. Ιστορικά οι οργανισμοί – επιχειρήσεις στον ιδιωτικό τομέα ανεπτύχθησαν ή «απλώς επιβίωσαν», εστιάζοντας στη μεγιστοποίηση των οικονομικών τους αποτελεσμάτων, στην παραγωγή και διανομή κερδών στους εταίρους – μετόχους. Σήμερα οι οργανισμοί οιασδήποτε φύσης, προσανατολισμού, μεγέθους και ιδιοκτησιακής μορφής, ανεξαρτήτως αντικειμένου παροχής προϊόντων ή υπηρεσιών και ανεξαρτήτως στόχων και τοποθέτησης στην αγορά, οφείλουν να κερδίσουν και να διατηρήσουν τη σύμφωνη γνώμη ή τουλάχιστον την ανοχή της ευρύτερης κοινωνίας για τη συνέχιση της λειτουργίας τους. Δραστηριοποιούνται με «προσωρινή άδεια λειτουργίας» και οφείλουν να αποδεικνύουν συνεχώς, με πειστικό και τεκμηριωμένο τρόπο ότι παράγουν επίσης θετικά κοινωνικά και περιβαλλοντικά αποτελέσματα.

Βιωσιμότητα είναι η προσήλωση στην αρμονική επίτευξη του «Τριπλού Στόχου»: Κέρδος – Κοινωνία – Κόσμος (Profit – People – Planet), η οποία αποτυπώνεται στο Σχήμα 1. Επί μέρους χαρακτηριστικά της βιωσιμότητας είναι η εξισορρόπηση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, ο προσανατολισμός στην ανάλωση «εισοδήματος» και όχι «κεφαλαίου» (οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού), η διαφάνεια και υποχρέωση απολογισμού και η δραστηριοποίηση με βάση συλλογικές και ατομικές αξίες και αρχές. Εδώ και χρόνια έχει αναγνωριστεί ότι η οικονομική επίδοση ενός οργανισμού συσχετίζεται ανταποδοτικά με την Κοινωνική και Περιβαλλοντική του Υπευθυνότητα. Προσφάτως τεκμηριώθηκε από στοιχεία σε παγκόσμια κλίμακα ότι η προσήλωση των οργανισμών (κερδοσκοπικών ή όχι) στον Τριπλό στόχο είναι αναγκαία συνθήκη για τη μεσοπρόθεσμη επιβίωσή τους. Τεκμηριώνεται δηλαδή ότι: Η ευαισθητοποίηση και προσήλωση ενός οργανισμού στη βιωσιμότητα αποτελεί αναγκαία συνθήκη για τη δική του λειτουργική βιωσιμότητα!

Σχήμα 1: Επιχειρηματική στρατηγική του Τριπλού Στόχου

Η Διοίκηση Έργων είναι στην ουσία «Διοίκηση της Αλλαγής», όσοι Οργανισμοί επιλέγουν την Κοινωνικά Υπεύθυνη – Βιώσιμη προσέγγιση αλλάζουν υιοθετώντας νέα μοντέλα και πρότυπα για τη λειτουργία τους. Επιλέγοντας ένα ολοκληρωμένο αλλά απλό μοντέλο, όπως είναι το PRiSM™, έχουν την ευκαιρία να παράγουν μεγαλύτερη αξία στο μακροπρόθεσμο επίπεδο, χωρίς να στερήσουν τις μελλοντικές γενεές να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Η μελλοντική βιωσιμότητα θεμελιώνεται από σήμερα στη βιώσιμη διοίκηση έργων.

3. Το μοντέλο PRiSM "Projects integrating Sustainable Methods"

Το μοντέλο εδραιώνεται σε μια σειρά από πρότυπα του οργανισμού ISO, πιστοποιούμενα και μη, καθώς και σε πρότυπα άλλων οργανισμών, τα οποία αξιοποιούνται και ολοκληρώνουν το πρότυπο ISO 21500 “Guidance on Project Management”, όπως αποτυπώνεται στο Σχήμα 2. Σημειώνεται ότι το ISO 31000 δεν περιλαμβάνεται ρητώς στο μοντέλο, αλλά κατά την άποψη των συγγραφέων συμμετέχει ουσιαστικώς.

Σχήμα 2: Ολοκλήρωση του προτύπου ISO 21500 στο μοντέλο PRiSM

Τέσσερα (4) από τα παραπάνω πρότυπα είναι δυνατό να οδηγήσουν σε πιστοποίηση του οργανισμού (normative standards). Κοινά χαρακτηριστικά των πιστοποιούμενων προτύπων, κατά την άποψη των συγγραφέων, είναι γενικώς η αντιμετώπιση ενός «εχθρού» και η φροντίδα πρωτίστως για ένα Ενδιαφερόμενο Μέρος (Stakeholder). Τα πρότυπα αυτά είναι:

ISO 9001:2008 «Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας» (Quality Management Systems – Requirements) [3]

ISO 14001:2004 «Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» (Environmental Management Systems – Requirements with guidance for use) [4]

ISO 50001:2011 «Συστήματα Διαχείρισης Ενέργειας» (Energy Management Systems – Requirements with guidance for use) [5]

OHSAS 18001:2007 «Συστήματα Διαχείρισης Υγείας και Ασφάλειας στο χώρο εργασίας» (Occupational Health and Safety Management Systems) [6].

Τα χαρακτηριστικά τους «εχθρός» / Ενδιαφερόμενο Μέρος απεικονίζονται στο Σχήμα 3.

Τα δύο (2) μη πιστοποιούμενα πρότυπα (non-normative standards) προτείνουν Κατευθυντήριες Οδηγίες (Guidelines – Guidance). Δεν αντιμετωπίζουν κάποιο «εχθρό» και φροντίζουν για όλα τα Ενδιαφερόμενα Μέρη. Τα πρότυπα αυτά είναι:

ISO 26000:2010 «Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Κοινωνική Υπευθυνότητα» (Guidance on Social Responsibility) [7]

ISO 31000:2009 «Διαχείριση της Διακινδύνευσης» (Risk Management – Principles and guidelines) [8].

Τονίζεται ότι το ISO 31000 δεν αντιμετωπίζει κάποιον «εχθρό», διότι η επικινδυνότητα (risk) στο πρότυπο έχει δύο όψεις: Την απειλή (hazard) – αρνητική διακινδύνευση και την ευκαιρία (opportunity) – θετική διακινδύνευση.

Το πλαίσιο συμπληρώνεται από δύο επίσης μη πιστοποιούμενα πρότυπα:

United Nations Global Compact [9]

Global Reporting Initiative [10].

Σχήμα 3: Πιστοποιούμενα πρότυπα: «εχθροί» και Ενδιαφερόμενα Μέρη

Κεντρικό ρόλο παίζει το επίσης μη πιστοποιούμενο πρότυπο ISO 21500:2012, το οποίο, βεβαίως, δεν αντιμετωπίζει κανένα «εχθρό» και εμπλέκει όλα τα Ενδιαφερόμενα Μέρη. Το πρότυπο προτείνει ένα σύνολο από πέντε (5) ομάδες διεργασιών (process groups), οι οποίες απεικονίζονται στο Σχήμα 4, και ένα

σύνολο από δέκα (10) ομάδες θεματικών ενοτήτων (subject groups), οι οποίες φαίνονται στο Σχήμα 5.

Σχήμα 4: ISO 21500: Οι ομάδες Διεργασιών (Process groups)

Σχήμα 5: ISO 21500: Οι ομάδες Θεματικών Ενοτήτων (Subject groups)

Η κεντρική ιδέα είναι η αξιοποίηση των διεργασιών για το χειρισμό των επιμέρους ζητημάτων που περιλαμβάνονται σε κάθε θεματική ενότητα. Σε κάθε διεργασία, εξετάζουμε ποια ζητήματα από κάθε θεματική ενότητα πρέπει να διαχειριστούμε. Με το συνδυασμό των δύο συνόλων δημιουργείται, επομένως, ένα μητρώο με πενήντα (50) κελιά. Κάποια από αυτά είναι κενά, επειδή δεν έχει αξία η επανάληψη μίας ή περισσοτέρων διεργασιών για το συγκεκριμένο υποκείμενο. Κατά τη γνώμη των συγγραφέων, στο Πρότυπο έχει παραλειφθεί η διαχείριση κάποιων ζητημάτων, επομένως τα κενά κελιά θα έπρεπε να είναι λιγότερα. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα θεματικών ενοτήτων, συγκεκριμένα η Διακινδύνευση (Risk) και τα Ενδιαφερόμενα Μέρη (Stakeholders), φαίνονται στο Σχήμα 6. Στην περίπτωση της θεματικής ενότητας «Ενδιαφερόμενα Μέρη», οι συγγραφείς θεωρούν ότι θα έπρεπε να συμπεριληφθεί και στη διεργασία ελέγχου (Controlling) ως έλεγχος της

εμπλοκής τους και στη διεργασία κλεισίματος (Closing) ως αποτίμηση της ικανοποίησής τους.

Σχήμα 6: Παραδείγματα συνδυασμού διεργασιών και θεματικών ενοτήτων

Το μοντέλο PRiSM προτείνει τη διεύρυνση της προσέγγισης του Τριπλού Στόχου, η οποία αποτυπώνεται στο Σχήμα 1, εισάγοντας δύο επιπλέον παραμέτρους. Οι παράμετροι αυτοί είναι η Διεργασία (Process), η οποία αφορά στη διακυβέρνηση, και το Προϊόν (Product), η οποία αφορά στις τεχνικές πλευρές. Με τον τρόπο αυτό προκύπτει η γενικότερη θεώρηση 5P™ concept (People – Κοινωνία, Planet – Κόσμος, Profit – Κέρδος, Process – Διεργασία, Product – Προϊόν) για έργα, η οποία απεικονίζεται στο Σχήμα 7.

Σχήμα 7: Η θεώρηση 5Ps

Σε κάθε έργο, το μοντέλο προτείνει να εξετάζονται και αξιολογούνται οι Στόχοι (Objectives) και οι Επιπτώσεις (Impacts) του ως προς τη βιωσιμότητα της Οικονομικής, Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής πλευράς τους στην αρχική διεργασία «Έναρξης» Initiating (βλ. Σχήμα 4). Συνδυάζοντας τις επιμέρους αξιολογήσεις, προκύπτει μια αρχική συνολική αξιολόγηση του βαθμού βιωσιμότητας του έργου, η οποία μεταβάλλεται με διαδοχικές προσεγγίσεις, ώστε ο τελικός βαθμός βιωσιμότητας του έργου να είναι βέλτιστος. Ένα τμήμα του Πίνακα ολοκλήρωσης (P5 Integration Matrix) παρουσιάζεται στο Σχήμα 8.

Στο σχήμα έχει παραλειφθεί η τελευταία στήλη με τα τριάντα τέσσερα (34) στοιχεία, στα οποία υποδιαιρούνται οι δέκα (10) υποκατηγορίες της δεξιάς στήλης.

Σχήμα 8: Πίνακας ολοκλήρωσης 5Ρs (απόσπασμα)

Συγκρίνοντας την προσέγγιση και τα εργαλεία του μοντέλου PRiSM με το μοντέλο του Διεθνούς Βραβείου Αριστείας Έργων (International Project Excellence Award) του International Project Management Association – IPMA [11], το οποίο απεικονίζεται στο Σχήμα 9, διακρίνεται η συμβατότητα των δύο μοντέλων και η ευκαιρία να διακριθεί μια Ομάδα Έργου στο θεσμό του ως άνω Βραβείου αξιοποιώντας το μοντέλο PRiSM.

Σχήμα 9: Το μοντέλο του Διεθνούς Βραβείου Αριστείας Έργων

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. www.greenprojectmanagement.org 2. GPM (2013), PRiSM Projects integrating Sustainable Methods, Version 1 3. ISO (2008), ISO 9001:2008 Quality Management Systems – Requirements 4. ISO (2004), ISO 14001:2004 Environmental Management Systems – Requirements with

guidance for use 5. ISO (2011), ISO 50001:2011 Energy Management Systems – Requirements with guidance for

use 6. OHSAS (2007), OHSAS 18001:2007 Occupational Health and Safety Management Systems 7. ISO (2010), ISO 26000:2010 Guidance on Social Responsibility 8. ISO (2009), ISO 31000:2009 Risk Management – Principles and guidelines 9. UN, Global Compact 10. GRI, Global Reporting Initiative G3 11. http://ipma.ch/awards/project-excellence/the-pe-model

_________________________________

Τριαντάφυλλος Κατσαρέλης, Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ – ΜΒΑ - IPMA C , Σύμβουλος Αριστείας Οργανισμών και Έργων, Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΜΠ, Χίου 40, Χολαργός 15562, Αττική, Τηλ: 210 6532107, E-mail: baikats@hotmail.com

Ηλιάνα Αδαμοπούλου, Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ – IPMA D, Υ.Δ. Σχολής Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ, Ροδόπης 20, Χαλάνδρι, 15234, Αττική, Τηλ: 6973983855, E-mail: ili.adamopoulou@gmail.com