Δο#$%και%λογικ$%ακολουθ-α του%/#νου%του%Λ2γου%στο%Ιω.%1,1918%

%%

Στην%ερ#ηνε-α%του%κατ?% Ιω?ννην%Ευαγγελ-ου%Aχει% επικρατ$σει% ευρAως%η%γνEση,% β?σει% της% οπο-ας% στο% υπ2βαθρο% του% προλ2γου% Ιω.% 1,1918% υπ?ρχει% Aνας%αρχικ?%ανεξ?ρτητος% /#νος,% τον% οπο-ο% ο% τAταρτος% ευαγγελιστ$ς% ε#πλο/τισε% #ε%υπο#νη#ατιστικAς%προσθ$κες%και%τον%τοποθAτησε%Aτσι%στην%αρχ$%του%Aργου%του.%Ωστ2σο%στην%Aρευνα%τα%ερωτ$#ατα%σχετικ?%#ε%την%οριοθAτηση%και%τη%δ2#ηση,%το%περιεχ2#ενο%και%την%προAλευση%αυτο/%του%/#νου,%ε-ναι%Aντονα%α#φιλεγ2#ενα1.%Τα% αποτελAσ#ατα% της% διαρκEς% αυξαν2#ενης% βιβλιογραφ-ας2%διαφοροποιο/νται%σε%ασυν$θιστα%#εγ?λο%βαθ#2%#εταξ/%τους%και%δεν%λε-πουν%αν?#εσα%σε%αυτ?%και%ακρα-ες% υποθAσεις,% παρ?τολ#α% οικοδο#$#ατα% και% περιπετειEδεις% συνδυασ#ο-.%Mχι%?δικα,% για% τον%λ2γο%αυτ2ν,% Aχει%παρατηρηθε-% σχετικ?%#ε% τις% εργασ-ες%που%Aχουν% αφιερωθε-% στο% κατ?% Ιω?ννην% ΕυαγγAλιο% τα% τελευτα-α% 20% χρ2νια:% «Και%#2νο% 2,τι% Aχει% γραφε-% επ-% του%προλ2γου% σε% αυτ2% το% δι?στη#α%θα%#πορο/σε% να%προσφAρει%σε%Aναν%κακ2πιστο%κριτικ2%αρκετ2%υλικ2,%προκει#Aνου%να%αποδε-ξει%το%#?ταιο% της% ιστορικοκριτικ$ς% #εθ2δου,% αφο/% #ε% τη% βο$θει?% της% #πορε-% να%συναχθε-% κ?θε% αποτAλεσ#α% κατ?% το% δοκο/ν»3.% Εν% 2ψει% αυτο/% του% δεδο#Aνου%#πορε-% φυσικ?% να% τεθε-% το% ερEτη#α% ε?ν% Aχει% ν2η#α% να% αυξ$σου#ε% τη%βιβλιογραφ-α%επ-%του%ιωαννε-ου%προλ2γου%$%επ-%του%/#νου,%που%βρ-σκεται%#Aσα%σε%αυτ2ν%σε%επεξεργασ#Aνη%#ορφ$,%και%#ε%περαιτAρω%συνεισφορAς.%Ωστ2σο%Aνα%τ2σο% #εγαλειEδες% και% συγχρ2νως% απαιτητικ2% κε-#ενο,% 2πως% ε-ναι% ο% πρ2λογος,%αξ-ζει%να%ασχολε-ται%κανε-ς%συνεχEς%εκ%νAου%#ε%την%αποκωδικοπο-ησ$%του.%Vτσι%θα%παρουσι?σω%εδE%το%αποτAλεσ#α%των%δικEν%#ου%ερευνEν%σχετικ?%#ε%τη%δο#$%και%τη%λογικ$%ακολουθ-α%του%/#νου%του%Λ2γου%και%θα%το%θAσω%προς%συζ$τηση4.%%

Ι%%

1%Βλ.% σχετικ?% τις%ανασκοπ$σεις% της% Aρευνας:%H.% Thyen,% ThR.%NF% 39% (1974),% 1969:% 53969h% 2229252h% J.%Becker,%ThR.%NF%47%(1982),%3059347:%3179321h%ThR.%NF%51%(1986),%1978:%12913.%32.%64.%69970. 2%Για%βιβλιογραφ-α%βλ.% εκτ2ς%απ2%τις%πληροφορ-ες%στις%αναφερθε-σες%στη%ση#.% 1%ανασκοπ$σεις%της%Aρευνας:%R.%Schnackenburg,%Das%Johannesevangelium%I:%Einleitung%und%Kommentar%zu%Kap.%194%(HThK% IV/1),% Freiburg% –% Basel% –% Wien% 1965,% 197εξ.h% του% ιδ-ου,% Das% Johannesevangelium% IV:%Ergänzende%Auslegungen%und%Exkurse% (HThK% IV/4),%Freiburg%–%Basel%–%Wien%1984,%190εξ.%201εξ.h% J.%Becker,%Das%Evangelium%nach%Johannes.%Kapitel%1910%(ÖTK%4/1),%Gütersloh%$%Würzburg%1979,%66967h%E.%Haenchen,%Das%Johannesevangelium,%εκδ.%U.%Busse,%Tübingen%1980,%112εξ.%145εξ.%Συ#πληρω#ατικ?%ση#ειEνω%ακ2#η:%E.%Ruckstuhl,%Kritische%Arbeit%am%Johannesprolog,%στο:%The%New%Testament%Age.%Essays%in%Honor%of%Β.%Reicke,%εκδ.%W.C.%Weinrich,%τ2#ος%2,%Macon,%Ga.%1984,%4439454. 3%W.%Klaiber,%Die%Aufgabe%einer%theologischen%Interpretation%des%4.%Evangeliums,%ZThK%82%(1985),%3009324:%300. 4%Κα-ρια% ερεθ-σ#ατα% οφε-λω% –% ακ2#η% και% εκε-% που% αναπτ/σσω% τις% δικAς% #ου% θAσεις% –% στη%ση#αντικ$% #ελAτη% του% H.% Gese,% Der% Johannesprolog,% στο:% του% ιδ-ου,% Zur% biblischen% Theologie.%Alttestamentliche%Vorträge%(BEvTh%78),%München%1977%(2η%Aκδ.%Tübingen%1983),%1529201.

Σε% 2,τι% αφορ?% καταρχ?ς% στη% δια-ρεση% #εταξ/% παρ?δοσης% και% σ/νταξης,%πρAπει%κατ?%τη%γνE#η%#ου%–%αντ-στοιχα%προς%#ια%σχετικ?%ευρε-α%συ#φων-α%της%Aρευνας% –% οι% στ-χοι% 698,% 12δ+135,% 15% και% 17+18% να% κριθο/ν% ως% δευτερε/ουσες%προσθ$κες%στον%/#νο%του%Λ2γου6.%

Για%τους%στ-χους%698%και%15%αυτ2%ε-ναι%ε#φανAς:%Οι%φρ?σεις%σχετικ?%#ε%τον%Ιω?ννη% τον% Βαπτιστ$,% που% προδ-δουν% σαφEς% πεζ2% /φος% και% διακ2πτουν% την%κει#ενικ$%συν?φεια%#ε%ε#φαν$%τρ2πο,%ε-ναι%κατ?%τη%#ορφ$%και%το%περιεχ2#εν2%τους%συνδεδε#Aνες%#ε%τα%δ/ο%αποσπ?σ#ατα%περ-%του%Ιω?ννη%του%Βαπτιστ$%1,19934% και% 3,22εξ.h% στρAφονται,% 2πως% και% εκε-να% τα% αποσπ?σ#ατα,% εναντ-ον% #ιας%υπερεκτ-#ησης% του% προσEπου% και% του% Aργου% του% Βαπτιστ$,% #ε% το% να% τον-ζουν%ε#φατικ?%2τι%ο%Ιω?ννης%υπ$ρξε%#2νον%«ο%#?ρτυρας»%κ?ποιου%?λλου,%δηλαδ$%του%Λ2γου7.%Καθαρ?%πεζ2%κε-#ενο%ε-ναι,% 2πως%δε-χνει%η%ακολουθ-α%«οὐκ%…%οὐδA%…%οὐδA%…%ἀλλ?%…»,%και%η%αναφορικ$%πρ2ταση%του%στ.%13,%η%οπο-α%σχολι?ζει%#αζ-%#ε%την% τυπικ?% ιω?ννεια% διατ/πωση% του% στ.% 12δ8 %τις% σειρAς% του% στ.% 12α9γ,% που%αν$κουν%στον%-διο%τον%/#νο.%Μ?λιστα%ο%στ.%12δ%(«τοῖς%πιστε/ουσιν%εἰς%τὸ%ὄνο#α%αὐτοῦ»)%αποσαφην-ζει%τη%φρ?ση%«ὅσοι%δὲ%ἔλαβον%αὐτ2ν»%του%στ.%12α,%ενE%ο%στ.%13%(«οἳ%οὐκ%ἐξ%αἱ#?των%οὐδὲ%ἐκ%θελ$#ατος%σαρκὸς%οὐδὲ%ἐκ%θελ$#ατος%ἀνδρὸς%ἀλλ᾽%ἐκ% θεοῦ% ἐγενν$θησαν»)% εξηγε-% τη%φρ?ση% «ἔδωκεν%αὐτοῖς% ἐξουσ-αν% τAκνα%Θεοῦ%γενAσθαι»% του% στ.% 12β.γ.% Το% «λα#β?νειν»% τον% Λ2γο% (στ.% 12α)% ση#α-νει% –% 2πως%εξηγε-% ο% ευαγγελιστ$ς% –% το% «πιστε/ειν% εἰς% τὸ% ὄνο#α% αὐτοῦ»9,% δηλαδ$% το% να%καταφ?σκει% κανε-ς% «πλ$ρως% στην% αυτοκαποκ?λυψ$% του»% και% να% την%αναγνωρ-ζει%(στ.%12δ)10.%Και%η%δωρε?%προς%τους%πιστο/ς%του%να%ε-ναι%τAκνα%Θεο/%(στ.% 12β.γ)% οφε-λεται% –% Aτσι% συ#πληρEνει% ο% ευαγγελιστ$ς% –% 2χι% σε% ανθρEπινη%βο/ληση%και%απ2φαση,%αλλ?%αποκλειστικ?%στο%θα/#α%της%γενν$σεως%απ2%τον%Θε2%(στ.%13)11.%

Εκτ2ς%απ2%τις%δ/ο%αναφορAς%στον%Βαπτιστ$%των%στ.%698%και%15%και%απ2%τους%στ-χους% 12δ+13% πρAπει% τελικ?% να% αποδοθο/ν% στη% σ/νταξη% –% παρ?% την% υψηλο/%επιπAδου%γλEσσα%τους%–%και%οι%στ-χοι%17+1812.%ΑναφAρου#ε%τους%κα-ριας%ση#ασ-ας%λ2γους% γι᾽% αυτ2:% 1.% Ο% σε% πρEτο% πληθυντικ2% πρ2σωπο% ο#ολογEν% λ2γος% των%στ-χων%14+16,%ο%οπο-ος%αποτελε-%το%χαρακτηριστικ2%της%τελευτα-ας%στροφ$ς%του%/#νου,% δεν% συνεχ-ζεται% στους% στ.% 17+18h% και% οι% δ/ο% αυτο-% στ-χοι% #ιλο/ν% πολ/%περισσ2τερο%τη%γλEσσα%της%αυστηρ$ς%θεολογικ$ς%σκAψης.%2.%Η%αντ-θεση%στους%

5%Ως%στ.%12δ%χαρακτηρ-ζω%τις%λAξεις%«τοῖς%πιστε/ουσιν%εἰς%τὸ%ὄνο#α%αὐτοῦ». 6%Βαρ/νοντα% γλωσσικ?% και% ουσιαστικ?% επιχειρ$#ατα% βρ-σκονται% $δη% στον% R.% Bultmann,% Das%Evangelium%des%Johannes%(KEK%2),%Göttingen%141956,%29%(στους%στ.%698)h%37938%(στους%στ.%12δ+13)h%50%(στον%στ.%15)h%53954%(στους%στ.%17+18). 7%Σχετικ?%#ε%το%ερEτη#α%γιατ-%οι%στ.%698%τοποθετ$θηκαν%π-σω%απ2%τον%στ.%5%και%ο%στ.%15%π-σω%απ2%τον%στ.%14,%βλ.%παρακ?τω%ση#.%114. 8%Βλ.%σχετικ?%2,23h%3,18%(πβλ.%20,31)h%Α´%Ιω.%3,23h%5,13. 9%Πβλ.%5,43944:%«λα#β?νειν»%τον%Ιησο/%(στ.%43)%=%«πιστε/ειν»%(στ.%44). 10%Schnackenburg,%Das%Johannesevangelium%I%(βλ.%ση#.%2),%238. 11%Η%δι$γηση%του%Νικοδ$#ου%3,1εξ.%θα%αναπτ/ξει%περισσ2τερο%αυτAς%τις%σκAψεις%(πβλ.%για%το%1,13%κυρ-ως%3,596). 12%Και%οι%δ/ο%στ-χοι%δη#ιουργο/ν%#ια%γλωσσικ$%και%νοη#ατικ$%εν2τητα,%και%το%ασ/νδετο%προσδ-δει%στον%στ.%18%τον%χαρακτ$ρα%#ιας%θε#ελ-ωσης%για%τη%ρ$ση%του%στ.%17β.

στ.% 17918% #εταξ/% #ωσαϊκο/% ν2#ου% αφεν2ς,% και% «χ?ριτος% καὶ% ἀληθε-ας»% που%πραγ#ατοποιο/νται%αποκλειστικ?%εν%ΧριστE%αφετAρου,%«απAχει%πολ/»%απ2%τους%στ.% 14+1613%και% «δεν%αναφAρεται%ποτA% στον% /#νο»14.% 3.%Η%αναφορ?% του%Μωυσ$% –%δηλαδ$%εν2ς%ανθρEπινου%προσEπου%–%σε%Aναν%πρωτοχριστιανικ2%/#νο%θα%$ταν%Aνα% εντελEς% #οναδικ2% φαιν2#ενο.% 4.% Μ2λις% στον% στ.% 17% ε#φαν-ζεται% το% 2νο#α%«Ἰησοῦς%Χριστ2ς»,%ενE%ο%/#νος%ο#ολογε-%τον%Υι2%του%Θεο/%ακριβEς%#ε%την%Aννοια%του%«Λ2γου».%5.%Η%υπονοο/#ενη%πρ2σληψη%στον%στ.% 18β%του%υποκει#Aνου%#Aσω%της% αντωνυ#-ας% «ἐκεῖνος»% αποτελε-% τυπικ2% /φος% του% ευαγγελιστ$15.% 6.% Και% οι%φρ?σεις%των%στ.%17918%Aχουν%σαφε-ς%αντιστοιχ-ες%#Aσα%στο%-διο%το%ευαγγAλιο16.%7.%Και%οι%δ/ο%στ-χοι%17+18%πρAπει%να%κριθο/ν%κατ?%τη%#ορφ$%(«ὅτι»%στ.%17α)%και%το%περιεχ2#εν2% τους% ως% #ια% ση#ε-ωση% στους% στ.% 14+16.% Αναπτ/σσοντας% τα% 2σα%λAγονται% εκε-% τον-ζουν%2τι%η%πληρ2τητα%της%σωτηρ-ας%που%προAρχεται%απ2%τον%Θε2% («ἡ% χ?ρις% καὶ% ἡ% ἀλ$θεια»)% δεν% περιλα#β?νεται% στην% Τορ?% του% Σιν?,% αλλ?%αποκλειστικ,-και-./νο%στον%ενανθρωπ$σαντα%Λ2γο%(στ.%17)17,%δι2τι%αποκλειστικ,%ο%Ιησο/ς%Χριστ2ς%στο%πρ2σωπ2%του%και%στο%Aργο%του%ε-ναι%η%σEζουσα%αποκ?λυψη%του% Θεο/% (στ.% 18).% Με% αυτ2% απηχε-ται% $δη% στους% στ-χους% 17+18% η% οξε-α%αντιπαρ?θεση%του%ευαγγελιστ$%#ε%τον% Ιουδαϊσ#2%της%εποχ$ς,%που%ε#φαν-ζεται%ως%κεντρικ2%θA#α%αργ2τερα,%στα%κεφ?λαια%5912%του%ευαγγελ-ου.%

ΕνE% οι% στ-χοι% 698,% 12δ+13,% 15% και% 17+18% πρAπει% για% #ορφολογικο/ς% και%ουσιαστικο/ς% λ2γους% να% θεωρηθο/ν% ως% προερχ2#ενοι% απ2% τη% σ/νταξη,% δεν%υπ?ρχει% κατ?% τη% γνE#η% #ου% κα#-α% 2ντως% θε#ελιω#Aνη% αφορ#$,% Eστε% να%θεωρ$σου#ε%2τι%και%?λλα%#Aρη%του%προλ2γου%δεν%αν$κουν%στον%/#νο%που%Aχει%προσληφθε-%στο%Ιω.%1,1918.%Vτσι%π.χ.%ο%στ.%2%σε%κα#-α%περ-πτωση%δεν%αποτελε-%#ια%δευτερε/ουσα% επαν?ληψη% που% υπογρα##-ζει% για% ?λλη% #-α% φορ?% αυτ2% που%ελAχθη% στον% στ.% 118,% αλλ?% ο% στ-χος% αυτ2ς% ε-ναι% τ2σο% υφολογικ?,% 2σο% και% απ2%πλευρ?ς%περιεχο#Aνου,%εντελEς%απαρα-τητος%ως%κατακλε-δα%του%στ.%119.%Ο#ο-ως%–% για% να% αναφAρου#ε% Aνα% ακ2#η% παρ?δειγ#α% –% οι% στ.% 9910% δεν% αποτελο/ν%επαν?ληψη% των% στ.% 495,% Eστε% να% Aπρεπε% να% θεωρηθο/ν% 2τι% αν$κουν% στη%

13%Bultmann,%Das%Evangelium%des%Johannes%(βλ.%ση#.%6),%53. 14%Becker,%ThR%1982%(βλ.%ση#.%1),%320. 15%Πβλ.%1,33h%5,11.37h%9,37h%10,1h%12,48h%14,21.26h%15,26. 16%Πβλ.% για% τον% στ.% 17α:% 7,19h% για% τον% στ.% 18:% 5,37βh% 6,46h% 12,45h% 14,9h% για% την% αντ-θεση% Μωυσ$9Χριστο/%στ.%17:%6,32933. 17%Mπως%ο%στ.%18,%Aτσι%και%ο%στ.%17%ε-ναι%ανα#φ-βολα%Aνας%αντιθετικ2ς%παραλληλισ#2ς%των%#ελEν%(αντ-θετα% προς% τους% J.% Jeremias,% ThWNT% IV% [1942],% 877,9εξ.h% Schnackenburg,% Das%Johannesevangelium% I% [βλ.% ση#.% 2],% 253% ση#.% 1).% Ο% στ-χος% διατυπEνει% #ια% «ριζικ$% αντ-θεση»% (J.%Schneider,% Das% Evangelium% nach% Johannes,% Berlin% 21978,% 63),% η% οπο-α% αρνε-ται% οποιαδ$ποτε%σωτηριολογικ$% ση#ασ-α% στον% Μωυσ$% και% στην% Τορ?% του% Σιν?% που% δ2θηκε% #Aσω% του% Μωυσ$.%Ε/στοχα% εξηγε-% για% τον% λ2γο% αυτ2ν% ο% J.A.% Bengel,% Gnomon% Novi% Testamenti.% Editio% octava%stereotypa%εκδ.%P.%Steudel%(=%ανατ/πωση%της%Aκδοσης%Tübingen%31773),%Berlin%1891,%324%σχετικ?%#ε%τον%στ.%17β:%«Antea%mundus%nec%scierat%nec%habuerat%gratiam.» 18%Vτσι%π.χ.%η%υπ2θεση%του%Becker,%Das%Evangelium%nach%Johannes.%Kapitel%1910%(βλ.%ση#.%2),%69h%πβλ.%Schnackenburg,%Das%Johannesevangelium%I%(βλ.%ση#.%2),%212. 19 %Πειστικ?:% Gese,% Der% Johannesprolog% (βλ.% ση#.% 4),% 1619162.% Πβλ.% αυτ2% που% παρατηρο/#ε%παρακ?τω%σχετικ?%#ε%τη%#ορφ$%και%#ε%το%περιεχ2#ενο%των%στ.%192.

σ/νταξη20h% δι2τι% οι% στ-χοι% 495% και% 9% αφεν2ς,% και% ο% στ-χος% 10%αφετAρου,% αν$κουν,%2πως% εν% συνεχε-α% θα% καταστε-% σαφAς,% σε% εντελEς% διαφορετικAς% ρη#ατικAς%συν?φειες.%Ε?ν%2#ως%#2νον%οι%στ-χοι%698,%12δ+13,%15%και%17+18%ε-ναι%συντακτικAς%προσθ$κες,%ενE%οι%στ-χοι%195,%9912γ,%14%και%16%πρAπει%να%αποδοθο/ν%στον%-διο%τον%/#νο% που% περιλα#β?νεται% στον% πρ2λογο,% αυτ2% ση#α-νει% 2τι% ο% ευαγγελιστ$ς%σχολ-ασε% τον% προϋπ?ρχοντα% /#νο% σε% αρκετ?% ση#ε-α% #Aσω% προσθηκEν,% χωρ3ς%2#ως%να%παρA#βει%στις%διατυπEσεις%του%καθεαυτAς.%%

ΙΙ%%

Προτο/%#πορAσου#ε%να%αποσαφην-σου#ε%τη%δο#$%και%την%οικοδ2#ηση%του%/#νου%Ιω.%1,195.9912γ.14.16,%πρAπει%να%συζητ$σου#ε%πρEτα%δ/ο%2χι%ασ$#αντα%επ-%#Aρους% προβλ$#ατα% ως% προς% την% αν?λυση% του% κει#Aνου.% Πρ2κειται% για% το%ερEτη#α% σχετικ?% #ε% τη% γρα##ατικ$9συντακτικ$% σχAση% (1.)% της% αναφορικ$ς%πρ2τασης%«ὃ%γAγονεν»%στον%στ.%3%και%(2.)%της%#ετοχικ$ς%Aκφρασης%«ἐρχ2#ενον%εἰς%τὸν%κ2σ#ον»%στον%στ.%9.%

1.%Το%ερEτη#α%ε?ν%οι%λAξεις%«ὃ%γAγονεν»%αν$κουν%στο%«οὐδὲ%ἕν»21%$%πρAπει%να% συνδεθο/ν% #ε% το% ακολουθο/ν% «ἐν% αὐτῷ% ζωὴ% ἦν»% του% στ.% 4α22,% αν% δηλαδ$% η%τελε-α%πρAπει%να%τεθε-%#ετ?%το%«γAγονεν»23%$%#ετ?%το%«οὐδὲ%ἕν»24,%απαντ?ται%και%τEρα% 2πως% και% παλαι2τερα% #ε% αντιλεγ2#ενες% απ2ψεις.% Το% 2τι% εγE% προσωπικ?%αποφασ-ζω%υπAρ%της%πρEτης%απ2%τις%δ/ο%δυνατ2τητες%οφε-λεται%στο%2τι%αφεν2ς%κανAνα% απ2% τα% επιχειρ$#ατα% που% Aχουν% προβληθε-% κατ?% της% σ/νδεσης% του% «ὃ%γAγονεν»%#ε%το%«οὐδὲ%ἕν»%δεν%αποδεικν/εται%πραγ#ατικ?%αναγκαστικ2%και%δι2τι%αφετAρου% η% σ/νδεση% του% «ὃ% γAγονεν»%#ε% τον% στ.% 4α%παρ?γει% #ια% διατ/πωση,% η%οπο-α%δεν%επιτρAπει%κα#-α%ικανοποιητικ$%$%πειστικ$%ερ#ηνε-α.%

Καταρχ?ς% πρAπει% να% αναφερθο/ν% και% να% σχολιασθο/ν% περιληπτικ?% οι%σοβαρ?%συζητ$σι#οι%λ2γοι%που%#πορο/ν%να%προβληθο/ν%κατ,%της%σ/νδεσης%του%«ὃ%γAγονεν»%#ε%το%«οὐδὲ%ἕν»25:%α)%Η%σχAση%του%«ὃ%γAγονεν»%#ε%τα%προηγηθAντα% 20%Vτσι%π.χ.%ο%Becker,%Das%Evangelium%nach%Johannes.%Kapitel%1910%(βλ.%ση#.%2),%69970. 21%Vτσι% π.χ.% οι% Schnackenburg,% Das% Johannesevangelium% I% (βλ.% ση#.% 2),% 215εξ.h% Haenchen,% Das%Johannesevangelium% (βλ.% ση#.% 2),% 1219122h% C.K.% Barrett,% The% Gospel% according% to% St% John,% London%21978%=%1982,%1569157. 22%Vτσι%π.χ.% οι% Bultmann,%Das% Evangelium%des% Johannes% (βλ.% ση#.% 6),% 19.% 21% (#ε% ση#.% 2)h%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%1629163h%και%κυρ-ως:%K.%Aland,%Eine%Untersuchung%zu%Joh%1,3.4.%Über%die%Bedeutung%eines%Punktes,%ZNW%59%(1968),%1749209. 23%Novum%Testamentum%Graece%251963,%στο%συγκεκρι#Aνο%ση#ε-ο. 24%Novum%Testamentum%Graece%261979,%271993,%στο%συγκεκρι#Aνο%ση#ε-οh%Greek%New%Testament%1966,%31975,% 41983,% στο% συγκεκρι#Aνο% ση#ε-ο% (βλ.% 2#ως% την% ιδια-τερη% θAση% του% B.M.% Metzger% στο:% A%Textual%Commentary%on%the%Greek%New%Testament,%Stuttgart%1971,%1959196%$%21994,%1679168). 25%Ως%παρ?ξενο%εκλα#β?νω%τον%ισχυρισ#2%του%Aland,%Eine%Untersuchung%zu%Joh%1,3.4%(βλ.%ση#.%22),%205,% 2τι% η% γρα##$% στ.% 4α% στην% περ-πτωση% της% απλ$ς% διατ/πωσης% «ἐν% αὐτῷ% ζωὴ% ἦν»% βρ-σκεται%«κ?τω% απ2% το% επ-πεδο% των% ιωαννε-ων% ρ$σεων% σχετικ?% #ε% τον% Ιησο/»,% 2τι% ε-ναι% «πολ/% χλω#$»%«και%#?λιστα%κακ2γουστη».%Πρ2κειται%απλEς%για%#ια%κακ2πιστη%ερ#ηνε-α,%2ταν%ο%Aland%βρ-σκει%2τι% #ε% αυτ$ν% τη% διατ/πωση% λAγεται% για% τον% Λ2γο% «2τι% η% ζω$% απλEς% βρ-σκεται%.5σα% του»,% και%χρησι#οποιε-% εναντ-ον% της% εν% συνεχε-α% τη% #αρτυρ-α% του% ευαγγελ-ου% κατ?% την% οπο-α% ο% Ιησο/ς%ε3ναι%η%ζω$.

«βρ-σκεται%σε%αντ-θεση%#ε%τον%ρυθ#2%των%στ-χων»26:%Το%επιχε-ρη#α%του%ρυθ#ο/%#πορε-% να% χρησι#οποιηθε-% #ε% το% -διο% β?ρος% και% υπAρ% της% σ/νδεσης% «οὐδὲ% ἓν% ὃ%γAγονεν»h%δι2τι%και%Aτσι%«προκ/πτει%Aνας%καλ2ς%ρυθ#2ς,%δηλαδ$%Aνα%τρ-στιχο%#ε%το%-διο%τAλος%σε%κ?θε%σειρ?»27.%–%β)%Ε?ν%κανε-ς%τοποθετ$σει%το%«ὃ%γAγονεν»%στην%αρχ$% του% στ.% 4,% προκ/πτει% το% χαρακτηριστικ2% για% τον% /#νο% σχ$#α% της%αναδ-πλωσης28:% Αυτ2% το% επιχε-ρη#α% ακυρEνεται% απ2% την% παρατ$ρηση% 2τι% στη%σ/νδεση% του% «ὃ%γAγονεν»%#ε% το% «οὐδὲ% ἕν»% το% τρ-στιχο% του%στ.% 3%παρουσι?ζει% το%σχ$#α%της%επιφορ?ς%και%οι%τρεις%πρEτες%στροφAς%του%/#νου%αρχ-ζουν%2λες%#ε%το%«ἐν»29.% –% γ)% Η% Aκφραση% «οὐδὲ% ἕν»% ($% «οὐδὲ% εἷς»)% ε#φαν-ζεται% στην% ελληνικ$%γρα##ατε-α% 2χι% σπ?νια% ως% Aνα% «αγαπητ2% κλε-σι#ο% πρ2τασης% λ2γω% της%εντ/πωσης%που%προκαλε-»30:%Αυτ2%ε-ναι%ανα#φ-βολα%σωστ2,%δεν%λAει%2#ως%τ-ποτε%για% το% Ιω.% 1,3,% αφο/% #πορο/ν% να% προσαχθο/ν% αρκετAς% #αρτυρ-ες% για% την%τοποθAτηση%του%«οὐδὲ%ἕν»% ($%του%«οὐδὲ%εἷς»)%.5σα%στην%πρ2ταση%$%.5σα%σε%#ια%ο#?δα%προτ?σεων31.%–%δ)%Στη%σχAση%του%«ὃ%γAγονεν»%#ε%το%προηγηθAν%«οὐδὲ%ἕν»%θα% Aπρεπε% κανε-ς%#?λλον% να%ανα#Aνει% τις% λAξεις% «ὧν%γAγονεν»32:%Η% υποθετικ$%διατ/πωση%«οὐδὲ%ἓν%ὧν%γAγονεν»%θα%$ταν%#2νο%τ2τε%ανα#εν2#ενη,%αν%θα%Aπρεπε%να% διατυπωθε-% το% εξ$ς:% «ο/τε% Aνα% απ2% 2λα% 2σα% υπ?ρχουν% (2σα%δη#ιουργ$θηκαν)33»h%ε?ν%ωστ2σο%αντ-θετα%πρAπει%να%λεχθε-:%«κανAνα%απολ/τως%[πρ?γ#α%$%ον],%που%υπ?ρχει%(που%δη#ιουργ$θηκε)»,%τ2τε%η%διατ/πωση%«οὐδὲ%ἓν%ὃ%

26%Bultmann,% Das% Evangelium% des% Johannes% (βλ.% ση#.% 6),% 21% ση#.% 2.% Πβλ.% επ-σης% W.% Bauer,% Das%Johannesevangelium%(HNT%6),%Tübingen%31933,%12. 27%Schnackenburg,%Das% Johannesevangelium% I% (βλ.% ση#.% 2),% 216.% –%Πβλ.%πιο% κ?τω% την%απ2δοση% του%/#νου. 28%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%162h%επ-%της%ουσ-ας%ο#ο-ως:%Bultmann,%Das%Evangelium%des%Johannes%(βλ.%ση#.%6),%21%ση#.%2. 29%Βλ.%πιο%κ?τω%την%παρ?θεση%του%κει#Aνου. 30 %Bultmann,% Das% Evangelium% des% Johannes% (βλ.% ση#.% 6),% 20% ση#.% 1h% ο#ο-ως% ο% Bauer,% Das%Johannesevangelium%(βλ.%ση#.%26),%12.%Οι%#αρτυρ-ες%που%αναφAρονται%απ2%τους%Bultmann%και%Bauer%επεκτε-νουν%το%υλικ2%του%E.%Schwartz,%Aporien% im%vierten%Evangelium% IV,%NGWG%(1908),% 4979560:%534%ση#.%3. 31%Μαρτυρ-ες%για%το%«οὐδὲ%ἕν»:%Ξενοφῶντος,%Ἑλληνικ?%II%3,39h%Ἀριστοφ?νους,%Πλοῦτος%138.%1115h%ΔιογAνους%Ἀπολλων-ου,%Απ2σπ.%5%(H.%Diels%/%W.%Kranz,%Die%Fragmente%der%Vorsokratiker%II,%Dublin%–%Zürich%131969,%61,8.9)h%Μεν?νδρου,%ἘπιτρAποντες%316.%410h%Περικειρο#Aνη%179h%Fabula%incerta%15.%58h%Ιησ.% 11,14% Ο΄h% Α΄% Μακ.% 11,36h% Λ2γγου,% Δ?φνις% καὶ% Χλ2η% II% 19,2.% –% Μαρτυρ-ες% για% το% «οὐδὲ% εἷς»:%Ἀριστοφ?νους,%Πλοῦτος%1182h%Μεν?νδρου,%Μισου#Aνου%αποσπ?σ#ατα%2h%Αποσπ?σ#ατα%(εκδ.%A.%Körte% /%A.% Thierfelder)% 6,2h% 59,9h% 118,1h% 795,1h% Ιησ.% 10,30%Ο΄h%Α΄%Μακ.% 8,14h% 11,70h%Σειρ.% 49,14%Bh% Ελλ.%ΕνEχ%19,3h%Φ-λωνος,%Περὶ%#Aθης%165h%Περὶ%ὧν%ν$ψας%ὁ%Νῶε%εὔχεται%καὶ%καταρᾶται,%17h%Περὶ%τῆς%πρὸς%τὰ%προπαιδε/#ατα%συν2δου%142h%Περὶ%ἀρετῶν%6h%Περὶ%τοῦ%π?ντα%σπουδαῖον%ἐλε/θερον%εἶναι%79h%Πρεσβε-α%πρὸς%Γ?ιον%336h%στην%ΚΔ:%Πρ.%4,32. 32%Vτσι% π.χ.% οι% Bultmann,% Das% Evangelium% des% Johannes% (βλ.% ση#.% 6),% 21% ση#.% 2h% Bauer,% Das%Johannesevangelium% (βλ.% ση#.% 26),% 12h% Gese,% Der% Johannesprolog% (βλ.% ση#.% 4),% 162h% F.% Blass% /% A.%Debrunner%/%F.%Rehkopf,%Grammatik%des%neutestamentlichen%Griechisch,%Göttingen%171990,%§%342,%ση#.%1. 33%Οι%Blass% /%Debrunner% /%Rehkopf,% Aνθ.%αν.,%προτε-νουν%για%το%«ὃ%γAγονεν»%τη%#ετ?φραση%«αυτ?%που% υπ?ρχουν».% Δυνατ$% και% κατ?% τη% γνE#η% #ου% προτι#ητAα% ε-ναι% επ-σης% η% ση#ειωθε-σα% σε%παρAνθεση%απ2δοση.%Βλ.%σχετικ?%κατωτAρω%ση#.%98.

γAγονεν»% ε-ναι% απολ/τως% σωστ$34.% ΑκριβEς% αυτ2% το% τελευτα-ο% ν2η#α% #πορε-%2#ως% ε/λογα% να% υποτεθε-% για% τον% στ.% 3.% Ο% στ-χος% αναφAρεται% καταρχ?ς% σε%ολ2κληρη% τη% δη#ιουργ-α% στην% απροσ#Aτρητη% πληρ2τητ?% της% και% στη%δυσθεEρητη% ποικιλ2τητ?% της35%και% συνεπEς% σε% κ?θε% επ-% #Aρους% δη#ιουργικ2%Aργο36,%Aτσι%Eστε%ο%αντιθετικ2ς%παραλληλισ#2ς%να%ε-ναι%δο#η#Aνος%καθ᾽%εαυτ2ν%χιαστ-:%«(α)%π?ντα%[ενν.%ὅσα%γAγονεν]%(β)%δι᾽%αὐτοῦ%ἐγAνετο,%καὶ%(β´)%χωρὶς%αὐτοῦ%ἐγAνετο%(α´)%οὐδὲ%ἓν%ὃ%γAγονεν».%–%ε)%Απ2%πλευρ?ς%κριτικ$ς%του%κει#Aνου%η%τελε-α%#ετ?%το%«οὐδὲ%ἕν»%πρAπει%να%θεωρηθε-%ως%η%αρχαι2τερη%γραφ$,%αφο/%?λλωστε%και% οι% ΠατAρες% της% Εκκλησ-ας% #Aχρι% και% το% δε/τερο% #ισ2% του% 4ου% αιEνα% στη%#εγ?λη%πλειον2τητ?%τους%τοποθετο/ν%το%«ὃ%γAγονεν»%στον%στ.%4α37:%Αυτ$%η%ορθ$%διαπ-στωση% λAει% κ?τι% #2νο% σχετικ?%#ε% την% καταν2ηση% του% κει#Aνου% εκ% #Aρους%αυτEν% που% παρAδωσαν% το% κε-#ενο% $% των%ΠατAρων,% τ-ποτε% 2#ως% για% το% -διο% το%κε-#ενο.%Η%αρχαι2τερη%γραφ$% δεν% χρει?ζεται%απαραιτ$τως% να%αντιπροσωπε/ει%το%αρχικ2%κε-#ενο38h% #πορε-% σε%αυτ$ν%κ?λλιστα%να% εκδηλEνεται%#ια% «αρχAγονη%παραν2ηση»39.%

Λα#β?νοντας%υπ2ψη%#ας%την%πρ2ταση%να%συνδεθε-%το%«ὃ%γAγονεν»%#ε%τον%στ.%4α%πρAπει%καταρχ?ς%να%αποκλε-σου#ε%για%λ2γους%περιεχο#Aνου%τη%στ-ξη%«ὃ%γAγονεν%ἐν%αὐτῷ,%ζωὴ%ἦν»%(δηλαδ$%τη%σ/νδεση%του%«ἐν%αὐτῷ»%#ε%το%«ὃ%γAγονεν»)h%δι2τι% αυτ2% το% κε-#ενο% δεν% επιτρAπει% κα#-α% ερ#ηνε-α,% κατ?% την% οπο-α% Aστω% και%κατ?%προσAγγιση%θα%#ποορ/σε%να%παραχθε-%#ια%λογικ$%ακολουθ-α%#ε%τη%ρ$ση%που%ακολουθε-%στον%στ.%4β40.%Ε?ν%θAλει%κανε-ς%να%συνδAσει%το%«ὃ%γAγονεν»%#ε%τον%

34%Μπορε-%κανε-ς%να%συγκρ-νει%τη%διαφορετικ$%χροι?%των%δ/ο%ρ$σεων%«τῶν%…%ἀληθῶν%λAγοντες%οὐδὲ% ἕν»% (Λ2γγου,% Δ?φνις% καὶ% Χλ2η% II% 19,2)% και% «οὐ% π?νυ% εἴωθ᾽% ἀληθὲς% οὐδὲ% ἓν% λAγειν% γυν$»%(Μεν?νδρου,%Αποσπ.%591).%Στην%πρEτη%περ-πτωση%εννοε-ται%2τι%οι%Μεθ/#νιοι%δεν%λAνε%«ο/τε%Aναν%λ2γο%για%την%αλ$θεια% (δηλαδ$%γι᾽%αυτ2%που%2ντως%συνAβη)»,% ενE%στη%δε/τερη%περ-πτωση%2τι%η%γυνα-κα%«δεν%λAει%κανAναν%αληθιν2%λ2γο».%–%Πβλ.%επ-σης%#εταξ/%?λλων%αφεν/ς:% «οὐδὲ%εἷς%τῶν%φα/λων»% =% «κανAνας% απ2% τους% φα/λους»% Φ-λωνος,%Περὶ% φυτουργ-ας%Νῶε% 164h% «ὧν% οὐδὲ% εἷς»% =%«κανAνας% απ2% αυτο/ς% (ενν.% τους% φιλοσ2φους)»% Φ-λωνος,% Περὶ% τῆς% πρὸς% τὰ% προπαιδε/#ατα%συν2δου% 142h% αφετ5ρου:% «οὐδὲ% εἷς% λ2γος»% =% «κανAνας% λ2γος»% Σειρ.% 42,20h% «οὐδὲ% ἓν% ρῆ#α»%παρο#ο-ως%Μτ.%27,14h% «π2λε#ος%οὐδὲ%εἷς»%=%«ο/τε%Aνας%π2λε#ος»%Φ-λωνος,%Περὶ%γενAσεως%Ἄβελ%25. 35%Αυτ2%ε-ναι%το%ν2η#α%του%«π?ντα»%?νευ%?ρθρου! 36%Σε%αυτ$ν%την%περ-πτωση%η%προσθ$κη%του%«ὃ%γAγονεν»%στο%«οὐδὲ%ἕν»%δεν%ε-ναι%καθ2λου%περιττ$,%δι2τι% υπογρα##-ζει% ε#φατικ?%2τι% «τ-ποτε,% απολ/τως% τ-ποτε»% δεν% εξαιρε-ται%απ2%2σα% «δι᾽% αὐτοῦ%AγAνετο»% (J.% Calvin,% CR% LXXV,% 4% στο% συγκεκρι#Aνο% χωρ-ο:% «nihil% penitus% excipi»).% Σχετικ?% #ε% το%ιδια-τερα% εκφραστικ2% /φος% σε% υ#νικAς% ρ$σεις% περ-% δη#ιουργ-ας% πβλ.% κατ?% τα% λοιπ?% #εταξ/%?λλων%Κολ.%1,16h%Απ.%4,11β. 37%Βλ.%σχετικ?%τη%διεξοδικ$%απ2δειξη%στον%Aland,%Eine%Untersuchung%zu%Joh%1,3.4%(βλ.%ση#.%22),%και%πβλ.%τις%πληροφορ-ες%στον%κριτικ2%#ηχανισ#2%του%Greek%New%Testament%επ-%του%συγκεκρι#Aνου%χωρ-ου. 38 %Πβλ.% Schnackenburg,% Das% Johannesevangelium% I% (βλ.% ση#.% 2),% 216h% Haenchen,% Das%Johannesevangelium%(βλ.%ση#.%2),%1219122. 39%Vτσι%ο%K.%Barth,%Erklärung%des%Johannes9Evangeliums%(Kapitel%198),%Zürich%1976,%37. 40%Βλ.%σχετικ?%Bultmann,%Das%Evangelium%des%Johannes%(βλ.%ση#.%6),%21%ση#.%4.%–%Σε%σ/νδεση%#ε%τον%F.9M.%Lacan,%L᾽Œuvre%du%Verbe%Incarné:%le%Don%de%la%Vie%(Jo%I,4),%RSR%45%(1957),%61978,%ο%Thyen,%ThR%1974%(βλ.%ση#.%1),%61962%ση#.%3,%θAλει%να%ερ#ηνε/σει%τον%στ.%4α%β?σει%της%δωρε?ς%της%«ζω$ς»%του%ιστορικο8% Αποκαλ/πτοντος:% «ΠρAπει% …% να% #εταφρ?σου#ε:% ‹Αυτ2% που% γενν$θηκε% σε% αυτ2ν›% –%

στ.%4α,%πρAπει%σε%κ?θε%περ-πτωση%να%υποτεθε-%#εταξ/%αυτEν%των%λAξεων%και%της%

ε#πρ2θετης% Aκφρασης% «ἐν% αὐτῷ»% #ια% το#$,% και% επο#Aνως% να% διαβαστε-:% «ὃ%

γAγονεν,% ἐν% αὐτῷ% ζωὴ% ἦν».% Ωστ2σο% και% κατ?% αυτ$ς% της% εκδοχ$ς% του% κει#Aνου%

εγε-ρονται%κα-ριες%επιφυλ?ξεις.%Θα%το%δε-ξου#ε%αυτ2%–%π?λι%σε%αδρAς%γρα##Aς%–%

σε% τρεις% ερ#ηνε-ες% που% Aχουν% εξετασθε-% στην% Aρευνα41:% α)% «M,τι% Aγινε,% $ταν% σε%

αυτ2ν% (στον%Λ2γο)% ζω$»42.%Αυτ$%η% ερ#ηνε-α,% η% οπο-α%βλAπει% το% «ὃ%γAγονεν»%ως%

υποκε-#ενο% του% στ.% 4α,% αποδεικν/εται% αδ/νατη% β?σει% λογικ$ς% αν?λυσης% του%

περιεχο#Aνου.% Αφο/% δηλαδ$% στον% στ.% 4α% ε-χε% διατυπωθε-% 2τι% το% κτιστ2% –% 2χι%

βAβαια% αφ᾽% εαυτο/,% αλλ?% 2#ως% «ἐν»% τω%Λ2γω% –% ε3ναι% «ζω$»,% στον% στ.% 4β% αυτ$%ακριβEς% η% «ζω$»% θα% χαρακτηριζ2ταν% ως% το% «φως% των% ανθρEπων» 43 .% Μια%

θεολογικ?%εντελEς%αδ/νατη%σκAψη!%–%β)%«M,τι%Aγινε,%–% [γι᾽%αυτ2]%$ταν%σε%αυτ2ν%

(στον%Λ2γο)%η%ζω$»44.%Ε?ν%δει%κανε-ς%στη%λAξη%«ζω$»%το%υποκε-#ενο%του%στ.% 4α,%

2πως% συ#βα-νει% εδE,% τ2τε% πρAπει% να% προστεθο/ν% οι% αποφασιστικ$ς% ση#ασ-ας%

λAξεις%(«γι᾽%αυτ2»),%Eστε%να%κατανοηθε-%η%πρ2ταση.%Αυτ2%2#ως%αποδεικν/ει%«2τι%

το% -διο% το% κε-#ενο% δεν% παρ?γει% αυτ2,% το% οπο-ο% οι% ερ#ηνευτAς% αναζητο/ν% εντ2ς%

αυτο/»45.% –% γ)% «M,τι% Aγινε,% –% σε% αυτ2% $ταν% αυτ2ς% (ο% Λ2γος)% η% ζω$»46.% Αυτ$% η%

ερ#ηνε-α% αφορ#?ται% απ2% το% 2τι% το% υποκε-#ενο% του% στ.% 4α% ενυπ?ρχει% στο%

κατηγ2ρη#α% «ἦν»% και% οι% λεξεις% «ἐν% αὐτῷ»% ε-ναι% πρ2σληψη% της% εκκρε#ο/ς%

πτEσεως% (casus%pendens)%«ὃ%γAγονεν».%ΕδE%ωστ2σο%εγε-ρεται%το%ερEτη#α%ε?ν%η%

αναφορ?%του%«ἐν%αὐτῷ»%στο%«ὃ%γAγονεν»%#πορε-%να%υποστηριχθε-%απ2%πλευρ?ς%

ουσ-ας%και%περιεχο#Aνου.%Mπου%δηλαδ$%αλλο/%στον%/#νο%η%αντωνυ#-α%«αὐτ2ς»%

ε-ναι%συνδεδε#Aνη%#ε%#ια%πρ2θεση,%εκε-%υπ?ρχει%αναφορ?%στον%Λ/γο%(«δι᾽%αὐτοῦ»%στ.%3α%και%στ.%10βh%«χωρὶς%αὐτοῦ»%στ.%3β)h%και%2#οια%ισχ/ουν%για%το%αντικε-#ενο%σε%

αιτιατικ$% «αὐτ2ν»% στους% στ.% 10γ,% 11β% και% 12α,% καθEς% επ-σης% και% για% τη% γενικ$%

δηλαδ$% στη% συν?ντηση% #ε% αυτ2ν,% που% ε-ναι% και% δ-νει% #2νο% τη% ζω$% –% αυτ2% $ταν% ζω$›».% Αυτ$% η%

ερ#ηνε-α% ωστ2σο% καταπ-πτει% $δη% στη% γλωσσικ$% αν?λυση.% Ε?ν% δηλαδ$% κανε-ς% προϋποθAσει%

καταρχ?ς%2τι%οι%λAξεις% «ὃ%γAγονεν»%αποτελο/ν%την%αρχ$%του%στ.% 4,% τ2τε%προσλα#β?νουν%χωρ-ς%

α#φιβολ-α%το%διπλ2%«ἐγAνετο»%του%στ.%3,%Aτσι%Eστε%το%«γ-νεσθαι»%και%εδE%(2πως%εν%συνεχε-α%και%

στον%στ.%10β)%να%χαρακτηρ-ζει%το%«γ-νεσθαι»%της%δη.ιουργ3ας.%Εκτ2ς%αυτο/%για%το%«γεννιA#αι»%#ε%#εταφορικ$%Aννοια%δεν%θα%περι#Aνα#ε%το%ρ$#α%«γ-νεσθαι»,%αλλ?%το%ρ$#α%«γεννᾶσθαι»h%βλ.% Ιω.%

1,13h%Α´%Ιω.%2,29h%3,9h%4,7h%5,1.4.18. 41%Η%#ετ?φραση%«2,τι%Aγινε,%–%σε%αυτ2%υπ$ρχε%ζω$»%καταπ-πτει%φυσικ?%για%λ2γους%περιεχο#Aνουh%

βλ.%σχετικ?%Bultmann,%Das%Evangelium%des%Johannes%(βλ.%ση#.%6),%21%ση#.%4. 42%Το% συνAλαβε%ως% θεωρ-α,% αλλ?%ωστ2σο% «επιβαρυ#Aνη% #ε% α#φιβολ-ες% και% δε/τερες% σκAψεις»% ο%

Aland,% Eine%Untersuchung% zu% Joh% 1,3.4% (βλ.% ση#.% 22),% 209.%Ως% εναλλακτικ$%πρ2ταση%προσφAρει% ο%

Aland,% Aνθ.% αν.:% «Σε% σχAση%#ε%αυτ2%που% Aγινε% (‹ὃ% γAγονεν›% =% acc.% lim.% [περιοριστικ$%αιτιατικ$]),%

υπ$ρχε% σε% αυτ2ν% ζω$».% Αυτ$ν% τη% #ετ?φραση% δεν% την% επιτρAπει% το% ελληνικ2% κε-#ενοh% δι2τι% σε%

σχAση% #ε% την% καταν2ηση% που% επιδιEκεται% εδE% το% «ὃ% γAγονεν»% δεν% αντιστοιχε-% σε% κα#-α%

περ-πτωση%προς%αυτ2%που%κατ?%τους%καν2νες%της%ελληνικ$ς%γρα##ατικ$ς%θα%Aπρεπε%να% ισχ/ει%

ως%#ια%«περιοριστικ$%αιτιατικ$»%$%#ια%αιτιατικ$%της%αναφορ?ς. 43%To% ?ρθρο% στη% «ζω$»% του% στ.% 4β% Aχει% σε% κ?θε% περ-πτωση% αναφορικ$,% -σως% #?λιστα% –% 2πως%

υποθAτει%ο%Bauer,%Das%Johannesevangelium%(βλ.%ση#.%26),%13%–%«δεικτικ$»%ση#ασ-α. 44%Vτσι%π.χ.%ο%Bultmann,%Das%Evangelium%des%Johannes%(βλ.%ση#.%6),%21. 45%Haenchen,%Das%Johannesevangelium%(βλ.%ση#.%2),%122. 46%Vτσι%π.χ.%οι%Bultmann,%Das%Evangelium%des%Johannes%(βλ.%ση#.%6),%21%(ως%εναλλακτικ$%προς%την%

ανωτAρω% αναφερθε-σα% ερ#ηνε-α)h% Gese,% Der% Johannesprolog% (βλ.% ση#.% 4),% 163% (ως% «#2νη% δυνατ$%

καταν2ηση»%του%στ.%4α).

υποκει#ενικ$%«αὐτοῦ»%στους%στ.%14γ%και%16α.%Καθ2τι%στις%υπ2λοιπες%περιπτEσεις%ο% ενικ2ς% της% αντωνυ#-ας% «αὐτ2ς»% στον% /#νο% αναφAρεται% σταθερ,% στον%Λ/γο47,%δεν%#πορε-%να%α#φισβητηθε-%2τι%το%-διο%ακριβEς%ισχ/ει%και%στον%στ.%4α.%

Β?σει%των%ανωτAρω%απουσι?ζει%η%πειστικ$%συνAπεια%απ2%τα%επιχειρ$#ατα%που%προβ?λλονται%κατ?%του%2τι%το%«ὃ%γAγονεν»%αν$κει%στο%«οὐδὲ%ἕν»,%και%ε-ναι%προφανAς% 2τι% η% σ/νδεση% του% «ὃ% γAγονεν»% #ε% τον% στ.% 4% επιβαρ/νεται% #ε% 2χι%α#ελητAα% γλωσσικ?% $% νοη#ατικ?% προβλ$#ατα.% Το% γεγον2ς% αυτ2% #ας% οδηγε-%κατ?%τη%γνE#η%#ου%#2νο%σε%5να%δυνατ2%συ#πAρασ#α:%συνιστ?ται%να%διαβ?σου#ε%στον% στ.% 3% «οὐδὲ% ἓν% ὃ% γAγονεν»% και,% συνεπEς,% να% θAσου#ε% την% τελε-α% .ετ,% το%«γAγονεν».%

2.% Οι% λAξεις% «ἐρχ2#ενον% εἰς% τὸν% κ2σ#ον»% που% κατακλε-ουν% τον% στ.% 9%εγε-ρουν%το%ερEτη#α%σχετικ?%#ε%το%πο/%αναφAρεται%η%#ετοχ$%«ἐρχ2#ενον».%Με%αυτ2% το% ερEτη#α% συνδAεται% Aνα% ?λλο% ερEτη#α,% πEς% δηλαδ$% πρAπει% να%καθορισθε-%το%υποκε-#ενο%ολ2κληρης%της%πρ2τασης%του%στ.%9.%

Ε?ν% κανε-ς% εκλ?βει% τις% λAξεις% «τὸ% φῶς% τὸ% ἀληθιν2ν»% ως% υποκε-#ενο,% η%#ετοχ$%«ἐρχ2#ενον»%#αζ-%#ε%το%βοηθητικ2%ρ$#α%«ἦν»,%που%βρ-σκεται%στην%αρχ$%του% στ.% 9,% αποτελε-% το% κατηγ2ρη#α% της% πρ2τασης% (=% περιφραστικ$% κλ-ση%[coniugatio% periphrastica]):% «Το% αληθιν2% φως,% το% οπο-ο% φωτ-ζει% κ?θε% ?νθρωπο,%$λθε%στον%κ2σ#ο»48.%Αυτ$%η%ερ#ηνε-α%του%στ.%9%ωστ2σο%καταρρ-πτεται%λ2γω%του%2τι% η% περιφραστικ$% κλ-ση% #?λλον% ε-ναι% αδ/νατη49%ως% επεκτειν2#ενη% πAρα% απ2%#ια% ολ2κληρη% αναφορικ$% πρ2ταση 50 .% Το% υποκε-#ενο% του% στ.% 9% #πορε-% να%υπονοε-ται%#2νο%στο%κατηγ2ρη#α%«ἦν»,%που%αναφAρεται%στον%Λ2γο,%και%«τὸ%φῶς%τὸ%ἀληθιν2ν»%πρAπει%αντιστο-χως%να%ε-ναι%κατηγορο/#ενο.%Υπ2%την%προϋπ2θεση%αυτ$ς% της% συντακτικ$ς% αν?λυσης% Aχουν% δοθε-% τρεις% απαντ$σεις% στο% ερEτη#α%σχετικ?% #ε% τη% λAξη% στην% οπο-α% αναφAρεται% η% #ετοχ$% «ἐρχ2#ενον»:% Η% πρEτη%απ?ντηση% αντιλα#β?νεται% το% «ἐρχ2#ενον»% ως% επιθετικ2% προσδιορισ#2% στο%«φῶς»51:%«Αυτ2ς%(ο%Λ2γος)%$ταν%το%αληθιν2%φως,%που%φωτ-ζει%κ?θε%?νθρωπο,%(το%φως)%που%$λθε%στον%κ2σ#ο».%Η%δε/τερη%απ?ντηση%κρ-νει%το%«ἐρχ2#ενον»%ως%#ια%τροπικ$%συνδε2#ενη%#ετοχ$%(participium%coniunctum):%«÷ταν%το%αληθιν2%φως,%το%οπο-ο%φωτ-ζει%κ?θε%?νθρωπο,%#ε%το%να%Aλθει%στον%κ2σ#ο»52.%Η%τρ-τη%απ?ντηση,%τAλος,% αναφAρει% το% «ἐρχ2#ενον»% στο% «ἄνθρωπον»53:% «÷ταν% το% αληθιν2%φως,% το%

47%Αυτ2%ισχ/ει%ε##Aσως%και%για%το%ουδAτερο%«αὐτ2»%του%στ.%5β%που%αναφAρεται%στο%«φῶς»%στον%στ.%5α. 48%Με% αυτ$ν% την% Aννοια% ερ#ηνε/ουν% π.χ.% οι% Bauer,% Das% Johannesevangelium% (βλ.% ση#.% 26),% 18h% J.%Jeremias,%Der%Prolog%des%Johannesevangeliums%(CwH%88),%Stuttgart%1967,%19. 49Σχετικ?%#ε%το%ευρ/τερο%πρ2βλη#α%2τι%το%κατηγ2ρη#α%του%στ.%9%Aχει%ση#ασ-α%παρατατικο8,%ε?ν%υποτεθε-% #ια% περιφραστικ$% κλ-ση% (coniugatio% periphrastica),% βλ.% Schnackenburg,% Das%Johannesevangelium%I%(βλ.%ση#.%2),%230. 50%Επο#Aνως%εντελEς%διαφορετικ,%απ2%2,τι%στα%1,28h%2,6h%3,23h%10,40h%11,1h%13,23h%18,18.25. 51%Vτσι%π.χ.%οι%Blass%/%Debrunner%/%Rehkopf,%Grammatik%(βλ.%ση#.%32),%§%353,%ση#.%7h%Schnackenburg,%Das%Johannesevangelium%I%(βλ.%ση#.%2),%231%(η%ακολουθο/σα%#ετ?φραση%εκε-%208). 52%Vτσι%π.χ.%ο%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%157%(#ετ?φραση).%1649165%(θε#ελ-ωση). 53%Vτσι% $δη% η% Βουλγ?τα% και% η% ΠεσιττEh% απ2% τους% νε2τερους% ερ#ηνευτAς% π.χ.% οι% Schneider,% Das%Evangelium%nach%Johannes%(βλ.%ση#.%17),%50.%58h%Becker,%Das%Evangelium%nach%Johannes.%Kapitel%1910%(βλ.%ση#.%2),%65.%82983h%Haenchen,%Das%Johannesevangelium%(βλ.%ση#.%2),%112.%126.

οπο-ο%φωτ-ζει%κ?θε%?νθρωπο,%ο%οπο-ος%Aρχεται%στον%κ2σ#ο».%Απ2%αυτAς%τις%τρεις%προτ?σεις% η% πρEτη% απορρ-πτεται% για% γλωσσικο/ς% λ2γους.% Θα% Aπρεπε% δηλαδ$,%προκει#Aνου%το%«ἐρχ2#ενον»%να%αναφAρεται%ως%επ-θετο%στο%«φῶς»,%πριν%απ2%τη%#ετοχ$%να%βρ-σκεται%το%?ρθρο54h%εκτ2ς%αυτο/%#πορε-%κανε-ς%να%α#φιβ?λλει%για%το%2τι%#ια%τAτοια%σχAση%#πορε-%να%ε-ναι%δυνατ$%πAρα%απ2%#ια%αναφορικ$%πρ2ταση.%Γρα##ατικ?%αναντ-ρρητες%ε-ναι%#2νο%οι%δ/ο%τελευτα-ες%προτ?σεις.%Απ2%αυτAς%η%τρ-τη% ερ#ηνε-α% Aχει% προτεραι2τητα,% δι2τι% ε-ναι% απ2% γλωσσικ$ς9συντακτικ$ς%πλευρ?ς% πιθαν2τερο% η% #ετοχ$% «ἐρχ2#ενον»% να% αναφAρεται% στο% α#Aσως%προηγο/#ενο%ουσιαστικ2%«ἄνθρωπον»55.%Αυτ$%η%ερ#ηνε-α%θα%αποκλει2ταν%#2νον,%αν% #Aσω% της% αναφορ?ς% του% «ἐρχ2#ενον% εἰς% τὸν% κ2σ#ον»% στο% «ἄνθρωπον»%προAκυπτε% Aνας% συνδυασ#2ς% της% ?#εσης% Aννοιας% «ἄνθρωπος»% #ε% την% –%χρησι#οποιο/#ενη% για% τον% γενικ2% χαρακτηρισ#2% του% ανθρEπου% –% ραββινικ$%Aκφραση%«(2λοι)%αυτο-%που%Aρχονται%στον%κ2σ#ο»56.%Αυτ2%ωστ2σο%κατ?%τη%γνE#η%#ου%δεν%ε-ναι%επ᾽%ουδεν-%η%περ-πτωσ$%#ας.%Η%ραββινικ$%Aκφραση57%ε-ναι%π,ντοτε%η%εξ$ς:%kål-bā᾽ê-(hā)῾ôlām58%$%bā᾽ê-(hā)῾ôlām59,%ε#φαν-ζεται%δηλαδ$%αποκλειστικ,%στον%πληθυντικ2%αριθ#260.%Στο%υπ2βαθρο%της%διατ/πωσης%ενικο8-αριθ.ο8% του% Ιω.% 1,9%δεν%υπ?ρχει%αυτ$%η%Aκφραση,%αλλ?%η%εκε-%ε#φανιζ2#ενη%Aκφραση%«ἔρχεσθαι%εἰς%τὸν%κ2σ#ον»%αντιστοιχε-%προς%τη%ραββινικ$%Aκφραση%bô᾽- le῾ôlām% =%«Aρχο#αι%στην%/παρξη»,%«Aρχο#αι%στη%ζω$»,%«γεννιA#αι»61.%Αυτ2%ση#α-νει%2τι%στον%στ.%9%ο%Λ2γος%

54%Αυτ2%τον-ζεται%απ2%τον% -διο%τον%Schnackenburg,%Das% Johannesevangelium%I% (βλ.%ση#.%2),%231% (#ε%παραπο#π$%στα%6,14%και%11,27). 55 %Η% πραγ#ατικ2τητα% 2τι% το% «ἔρχεσθαι% εἰς% τὸν% κ2σ#ον»% αναφAρεται% εντ2ς% του% -διου% του%ευαγγελ-ου%αποκλειστικ?%στον%Ιησο/%(3,19h%6,14h%9,39h%11,27h%12,46h%16,28h%18,37),%δεν%#ας%αναγκ?ζει%σε% κα#-α%περ-πτωση% να% συναγ?γου#ε% το% συ#πAρασ#α% 2τι% θα% ἔπρεπε% το% -διο% να% συ#βα-νει% και%στον% /#νο.% Η% Aκφραση% «Aρχο#αι% στον% κ2σ#ο»% ε-ναι% #ια% διατ/πωση% που% κατ?γεται% απ2% τον%αρχα-ο%Ιουδαϊσ#2%και%χρησι#οποιε-ται%εκε-%κυρ-ως%σε%αναφορ?%προς%τον%?νθρωποh%βλ.%παρακ?τω%ση#.%61. 56%Αυτ$ν%την%?ποψη%εκπροσωπε-%ο%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%164. 57%Βλ.%σχετικ?%A.%Schlatter,%Die%Sprache%und%Heimat%des%vierten%Evangelisten%(BFChTh%6/4),%Gütersloh%1902,% 18919h% του% ιδ-ου,% Der% Evangelist% Johannes,% Stuttgart% 31960,% 15h% P.% Billerbeck,% Kommentar% zum%Neuen%Testament%aus%Talmud%und%Midrasch%II,%München%21956,%358. 58%RH%l,2h %TosBer%1,15h%jChagh%II%1%77c,48.55.58h%jSanh%VII%19%25d,58h%VIII%8%26c,9910h%jKeth%IV%4%28c,798h%MekhEx%στο%14,24h%14,29h%15,2h%15,3h%18,12h%23,17h%SifreNum%§%119%στο%18,20h%TanchB%Νum,%bmdbr%§%8h%LevR%31,1.6%στο%24,2h%και%?λλα%πολλ?. 59%Vτσι%π.χ.%Pesiq%26%§%8%(=%εκδ.%S.%Buber%27%[172b])h%TanchB%Gen,%wjr᾽-§%32. 60%Γι᾽%αυτ2ν%τον%λ2γο%δεν%ε-ναι%σωστ2,%2ταν%ο%Bultmann,%Das%Evangelium%des%Johannes%(βλ.%ση#.%6),%31932% ση#.% 6,% εξηγε-% 2τι% το% «πᾶς% ἐρχ2#ενος% εἰς% τὸν% κ2σ#ον»% ε-ναι% «#ια% συχν$% στις% ση#ιτικAς%γλEσσες% Aκφραση% που% ση#α-νει% τον% ‹κ?θε% ?νθρωπο›»,% $% 2ταν% ο% Schnackenburg,% Das%Johannesevangelium%I%(βλ.%ση#.%2),%230,%κ?νει%λ2γο%για%τη%«ραββινικ$%Aκφραση%‹Aνας%που%Aρχεται%στον% κ2σ#ο›% ως% ση#α-νουσα% τον% ‹?νθρωπο›».% Ο#ο-ως% εσφαλ#Aνα% π.χ.% ο% Haenchen,% Das%Johannesevangelium%(βλ.%ση#.%2),%126. 61%Βλ.%σχετικ?%#εταξ/%?λλων%τις%#αρτυρ-ες%Chagh%2,1h%TosChagh%2,7%(234,22)h%SifreDtn%§%311%στο%32,8h%§%312%στο%32,9h%§%313%στο%32,10h%TanchB%Ex,%pqwdj-§%8h%QohR%3%§%4%στο%3,2h%Pesiq,%Zus.%I%§%11%(=%εκδ.%S.%Buber% 32% [198b.% 199a])h% SER%19% (εκδ.%M.%Friedmann,% 1109111.% [πολλAς%φορAς])h%πβλ.%στα%αρα#αϊκ?:%᾽āthā᾽- le῾almā᾽- TargJer% 1,5h% TargQoh% 5,15% (και% στα% συριακ?:% Συρ.% Βαρ.% 3,1).% –% Στο% κατ?% Ιω?ννην%ΕυαγγAλιο% το% 18,37% ε-ναι% διαφωτιστικ2:% το% «γεγAννη#αι»%βρ-σκεται% δ-πλα%στο% «ἐλ$λυθα% εἰς% τὸν%κ2σ#ον».% Οι% ιω?ννειες% ρ$σεις% σχετικ?% #ε% την% «Aλευση»% του% Ιησο/% «στον% κ2σ#ο»% εκφε/γουν%

χαρακτηρ-ζεται%ως%το%«αληθιν2%φως»,%«το%οπο-ο%φωτ-ζει%κ?θε%?νθρωπο,%ο%οπο-ος%Aρχεται%στην%/παρξη».%%

ΙΙΙ%%

Μετ?% την% αποσαφ$νιση% των% συντακτικEν% δεδο#Aνων% στους% στ.% 3% και% 9%#πορο/#ε%πλAον%να%ασχοληθο/#ε%#ε%τη%δο#$%και%την%οικοδ2#ηση%του%/#νου%του%Λ2γου%Ιω.%1,195.9912γ.14.16.%Ο%/#νος%ε#φαν-ζει%σε%2λη%την%Aκτασ$%του%τη%γνωστ$%απ2%την%παλαιοδιαθηκικ$%πο-ηση%#ορφοποιητικ$%αρχ$%του%παραλληλισ#ο/%των%#ελEν62.%ΕδE%δ-πλα%στη%θε#ελιακ$%διπλ$%δο#$%α%+%β%βρ-σκονται%και%επεκτ?σεις%προς% την% τριπλ$% δο#$%α% +% (β1% +% β2)% $% (α1% +% α2)% +% β.% Σε% 2,τι% αφορ?%στη%συνολικ$%δ2#ηση%του%/#νου,%αυτ2ς%διαιρε-ται%σε%τAσσερις%στροφAς%(Ι:%στ.%193h% II:%στ.%4+5+9h%III:%στ.%10912γh%IV:%στ.%14+16),%εκ%των%οπο-ων%η%κ?θε%#-α%ε-ναι%καθ᾽%εαυτ$ν%δι#ερ$ς%(Α%+%B).%Προκ/πτει%λοιπ2ν%η%ακ2λουθη%εικ2να63:%%Ι% Α% 1α% Ἐν%ἀρχῇ%ἦν%ὁ%Λ2γος% α%% % %%β% καὶ%ὁ%Λ2γος%ἦν%πρὸς%τὸν%Θε2ν,% β%% % %%γ% καὶ%Θεὸς%ἦν%ὁ%Λ2γος,% α%% % 2%% οὗτος%ἦν%ἐν%ἀρχῇ%πρὸς%τὸν%Θε2ν.% β%

% Β% 3α% π?ντα%δι᾽%αὐτοῦ%ἐγAνετο,% α%% % %%β% καὶ%χωρὶς%αὐτοῦ%ἐγAνετο% β1%% % %%γ% % οὐδὲ%ἓν%ὃ%γAγονεν.% β2%%ΙΙ% Α% 4α% Ἐν%αὐτῷ%ζωὴ%ἦν,% α%% % %%β% καὶ%ἡ%ζωὴ%ἦν%τὸ%φῶς%τῶν%ἀνθρEπωνh% β%% % 5α% καὶ%τὸ%φῶς%ἐν%τῇ%σκοτ-ᾳ%φα-νει,% α%% % %%β% καὶ%ἡ%σκοτ-α%αὐτὸ%οὐ%κατAλαβεν.% β%

% Β% 9α% ἦν%τὸ%φῶς%τὸ%ἀληθιν2ν,% α%% % %%β% ὃ%φωτ-ζει%π?ντα%ἄνθρωπον% β1%% % %%γ% % ἐρχ2#ενον%εἰς%τὸν%κ2σ#ον.% β2%%ΙΙΙ% Α% 10α% Ἐν%τῷ%κ2σ#ῳ%ἦν,% α1%% % %%%%β% % καὶ%ὁ%κ2σ#ος%δι᾽%αὐτοῦ%ἐγAνετο,% α2%% % %%%%γ% καὶ%ὁ%κ2σ#ος%αὐτὸν%οὐκ%ἔγνωh% β%% % 11α% εἰς%τὰ%ἴδια%ἦλθεν,% α%

φυσικ?% λ2γω% του% χριστολογικο/% και% σωτηριολογικο/% περιεχο#Aνου% τους% πAρα% απ2% την% αρχικ$%ση#ασ-α%της%Aκφρασηςh%πβλ.%σχετικ?%Α´%Τι#.%1,15%(επ-σης%Εβρ.%10,5). 62%Βλ.%σχετικ?%ιδια-τερα%τις%εργασ-ες%των%Jeremias,%Der%Prolog%des%Johannesevangeliums%(βλ.%ση#.%48)%και%Gese,%Der% Johannesprolog% (βλ.%ση#.% 4).%ΠαραπA#πω%#ε% ιδια-τερη%A#φαση%στις%σ/ντο#ες,%αλλ?%ση#αντικAς%παρατηρ$σεις%σχετικ?%#ε%τον%παραλληλισ#2%των%#ελEν%στον%Gese,%Aνθ.%αν.,%1609161. 63%Αριστερ?%δ-πλα%στο%κε-#ενο%που%παρατ-θεται%κατ?%κῶλα%ση#ειEνω%την%αρ-θ#ηση%των%στροφEν%συ#περιλα#βανο#Aνης%και% της% επ-%#Aρους%δια-ρεσης,% καθEς% επ-σης%και% τη%βιβλικ$%αρ-θ#ηση%των%στ-χων%(#ε%τη%δικ$%#ου%υποδια-ρεση)h%δεξι?%ση#ειEνω%τα%δ-στιχα%$%τρ-στιχα.

% % %%%%β% καὶ%οἱ%ἴδιοι%αὐτὸν%οὐ%παρAλαβον.% β%

% Β% 12α% ὅσοι%δὲ%ἔλαβον%αὐτ2ν,% α%% % %%%%β% ἔδωκεν%αὐτοῖς%ἐξουσ-αν% β1%% % %%%%γ% % τAκνα%Θεοῦ%γενAσθαι.% β2%%IV% Α% 14α% Καὶ%ὁ%Λ2γος%σὰρξ%ἐγAνετο% α1%% % %%%%β% % καὶ%ἐσκ$νωσεν%ἐν%ἡ#ῖν,% α2%% % %%%%γ% καὶ%ἐθεασ?#εθα%τὴν%δ2ξαν%αὐτοῦ%–% β%% % %%%%δ% δ2ξαν%ὡς%#ονογενοῦς%παρὰ%Πατρ2ς,% α%% % %%%%ε% πλ$ρης%χ?ριτος%καὶ%ἀληθε-ας.% β%

% Β% 16α% ὅτι%ἐκ%τοῦ%πληρE#ατος%αὐτοῦ% α%% % %%%%β% ἡ#εῖς%π?ντες%ἐλ?βο#εν% β1%% % %%%%γ% % καὶ%χ?ριν%ἀντὶ%χ?ριτος.% β2%

%Σε% σ/νδεση% #ε% την% δι?ταξη% του% κει#Aνου% ση#ειEνου#ε% #ερικAς%

παρατηρ$σεις% επ-% της% δο#$ς% του% /#νου,% οι% οπο-ες% συγχρ2νως%αποσκοπο/ν%στη%θε#ελ-ωση%της%αν?λυσ$ς%#ας.%

1.% Ο% /#νος% αφ$νει% να% φανε-% #ια% εντυπωσιακ$% συ.περ3ληψη% (inclusio):%Μ2νο%στην%πρEτη%και%στην%τελευτα-α%στροφ$%ε#φαν-ζεται%η%Aκφραση%«ὁ%Λ2γος»%(στ.% 1α9γ,% στ.% 14α),% και% α#φ2τερες% οι% στροφAς% #ιλο/ν% για% τη% σχAση% του% Λ2γου%προς%τον%Θε2%$%προς%τον%«ΠατAρα»%(στ.%192,%στ.%14δ).%Το%2τι%Aνας%τAτοιος%?ξονας%εκτε-νεται% απ2% την% πρEτη% στην% τελευτα-α% στροφ$% του% /#νου% επιβεβαιEνεται%απ2%το%«insigne%antitheton»%(σαφAς%αντ-θετο),%το%οπο-ο%πολ/%ωρα-α%παρατ$ρησε%ο%J.A.%Bengel64:%%

Verbum%

erat%in%principio% % factum%est%Deus%% % % caro%apud%Deum%% % et%habitavit%in%nobis%

%2.% Μεταξ/% των% στροφEν% Ι% και% ΙΙ% αφεν2ς,% και% των% στροφEν% ΙΙΙ% και% IV%

αφετAρου,% υπ?ρχει%#ια%παρ,λληλη%δο.T:% α)%Οι%στροφAς% Ι% και% ΙΙ%περιλα#β?νουν%στο% #Aρος% Α% κ?θε% φορ?% τAσσερις% στ-χους,% δηλαδ$% δ/ο% δ-στιχα% #ε% τον%παραλληλισ#2%α%+%β,%και%στο%#Aρος%Β%κ?θε%φορ?%τρεις%στ-χους,%δηλαδ$%Aναν%και%#2νο%παραλληλισ#2%κατ?%το%σχ$#α%α%+%(β1%+%β2)65.%Οι%τAσσερις%στ-χοι%του%#Aρους%Α%παρατ-θενται% κατ?% σειρ?ν% και% στις% δ/ο% στροφAς% #ε% #ια% απλ$% παρ?ταξη66 h%συγχρ2νως% παρουσι?ζουν% σε% πλ$ρη% παραλληλισ#2% #ια% τριπλ$% προοδευτικ$%

64%Bengel,%Gnomon%Novi%Testamenti%(βλ.%ση#.%17),%318%στο%Ιω.%1,2. 65%Σε%αυτ2%το%σχ$#α%πβλ.%Ψ.%19(18),5b.6h%22(21),12%καθEς%επ-σης%τις%#αρτυρ-ες%που%αναφAρονται%πιο%κ?τω%στη%ση#.%69. 66%Ο%τAταρτος%στ-χος%ε-ναι%ασ/νδετος%στη%στροφ$%Ι,%ενE%αντ-θετα%στη%στροφ$%ΙΙ%συνδAεται%#ε%το%«κα-».%Αυτ$%η%διαφορ?%οφε-λεται%στο%ιδια-τερο%περιεχ2#ενο%του%στ.%2%(βλ.%κατωτAρω).

αναδ-πλωση67,% Aτσι%Eστε% να%προκ/πτει% και% στις% δ/ο% περιπτEσεις% το% σχ$#α% της%

«κλ3.ακος»68.%Το%τρ-στιχο%του%#Aρους%Β%ε-ναι%δια#ορφω#Aνο%και%στις%δ/ο%στροφAς%

κατ?% τρ2πον,% Eστε% ο% δε/τερος% και% ο% τρ-τος% στ-χος% (β1% +% β2)% να% οικοδο#ο/ν% #ια%

εν2τητα%σε%επ-πεδο%προτ?σεως%και%περιεχο#Aνου%(Enjambement)69.%Στην%επιφορ?%

στο%I/B%(«ἐγAνετο»%στ.%3α,%στ.%3βh%«γAγονεν»%στ.%3γ)70%αντιστοιχε-%το%ο#οιοτAλευτο%

στο%ΙΙ/Β%(«ἀληθιν2ν»%στ.%9αh%«ἄνθρωπον»%στ.%9βh%«κ2σ#ον»%στ.%9γ).%–%β)%Οι%στροφAς%

ΙΙΙ% και% ΙV% αποτελο/νται% στο% #Aρος% Α% κ?θε% φορ?% απ2% πAντε% στ-χους,% οι% οπο-οι%

περιλα#β?νουν%Aνα%τρ-στιχο%του%σχ$#ατος%(α1%+%α2)%+%β71%και%Aνα%δ-στιχο%α%+%β,%και%

στο% #Aρος% Β% κ?θε% φορ?% απ2% τρε-ς% στ-χους,% οι% οπο-οι% –% 2πως% στο% Ι/Β% και% ΙΙ/Β% –%

οικοδο#ο/ν%Aναν%παραλληλισ#2%κατ?%το%σχ$#α%α%+%(β1%+%β2).%Α#φ2τεροι%οι%πρEτοι%

στ-χοι% του% τριστ-χου% του% #Aρους% Α% οικοδο#ο/ν% συνδε2#ενοι% #ε% το% «κα-»% #ια%

εν2τητα%νο$#ατος%(στ.%10α.β72,%στ.%14α.β).%Στο%τρ-στιχο%του%#Aρους%Β%Aχου#ε%κ?θε%

φορ?%#ια%εν2τητα%σε%επ-πεδο%προτ?σεως%και%ρ$σεως,%που%περιλα#β?νει%και%τους%

τρεις%στ-χους%(Enjambement)73.%

3.%Η%παραλληλ3α%των%στροφEν%ΙΙΙ%και%IV%φα-νεται%επ-σης%και%σε%δ/ο%?λλα%ση#ε-α:%α)%Και%στις% δ/ο%στροφAς%υπ?ρχει%σ/νδεση%λAξεων9κλειδιEν%#εταξ/%του%

τελευτα-ου% στ-χου% του% #Aρους% Α% και% του% πρEτου% στ-χου% του% #Aρους% Β% (ΙΙΙ:%

«παρAλαβον»%στ.% 11β% /% «ἔλαβον»%στ.% 12αh% IV:% «πλ$ρης»%στ.% 14ε% /% «πλ$ρω#α»%στ.%

16α).% β)%Υπ?ρχει% #ια%αντιθετικ$%αντιστοιχ-α%#εταξ/% του% III/A% και% του% IV/A% και%

#ια% ουσιαστικ$% αντιστοιχ-α% #εταξ/% των% δ/ο% τελευτα-ων% στ-χων% των% #ερEν% Β%

(«ἔδωκεν»%στ.%12β%/%«ἐλ?βο#εν»%στ.%16βh%«τAκνα%Θεοῦ%γενAσθαι»%στ.%12γ%/%«χ?ρις%

ἀντὶ%χ?ριτος»%στ.%16γ).%

4.%Απ2%την%παραλληλ-α%που%περιγρ?ψα#ε%στην%υπ᾽%αριθ#2ν%2%παρ?γραφο%

προκ/πτει% 2τι% οι% στροφAς% Ι% και% ΙΙ,% και% οι% στροφAς% ΙΙΙ% και% IV% οικοδο#ο/ν% δ/ο%

#εγαλ/τερες% εν2τητες74.% Ο% /#νος% του% Λ2γου% επο#Aνως% Aχει% συντεθε-% ως% Aνα%

δ3πτυχο.% Αυτ2% δεν% επιβεβαιEνεται% απλEς,% 2πως%ακ2#η%πρAπει% να% καταδειχθε-,%απ2% το% περιεχ2#ενο% του% /#νουh% αντικατοπτρ-ζεται% και% σε% #ια% περαιτAρω%

παρατ$ρηση% επ-% της% δο#$ς,% η% οπο-α% ωστ2σο% αποκαλ/πτεται% #2νο% απ2% την%

αν?λυση%του%περιεχο#Aνου%του%/#νου:%Mπως%η%στροφ$%ΙΙ%συνεχ-ζει%τη%ρ$ση%της%

στροφ$ς%Ι/Β,%Aτσι%και%η%στροφ$%IV%προσλα#β?νει%τη%ρ$ση%της%στροφ$ς%ΙΙΙ/Β.%

67%Στο%Ι:%«Λ2γος»%στ.%lα,%στ.%lβh%«Θε2ς»%στ.%lβ,%στ.%lγh%«Λ2γος»%$%«οὗτος»%στ.%1γ,%στ.%2.%Στο%II:%«ζω$»%

στ.%4α,%στ.%4βh%«φῶς»%στ.%4β,%στ.%5αh%«σκοτ-α»%στ.%5α,%στ.%5β. 68%Για%την%κλ3.ακα% (gradatio)%βλ.%E.W.%Bullinger,%Figures%of%Speech%Used% in% the%Bible,%London%1898% (=%

Grand%Rapids%1982),%256εξ.h%Η.%Lausberg,%Handbuch%der%literarischen%Rhetorik,%München%21973,%I%§%6239

624. 69%Για% το% τρ-στιχο% α% +% (β1% +% β2)% #ε% υπAρβαση% της% γρα##$ς% (Enjambement)% στα% (β1% +% β2)% πβλ.% στους%

Ψαλ#ο/ς:%Ψ.%66(65),20h%67(66),8h%80(79),5.10h%83(82),13h%91(90),2h%119(118),104h%124(123),6. 70%ΕδE%υπ?ρχει%χαλ?ρωση%της%ισ2τητας%#Aσω%πολ/πτωτου. 71%Πβλ.%σχετικ?%π.χ.%Ψ.%19(18),7h%30(29),3h%61(60),3α9γh%88(87),19h%119(118),39.112h%121(120),5h%130(129),5. 72%Στον%στ.%10α.β%υπ?ρχει%γρα##ατικ$%παρ?ταξη%σε%λογικ$%υπ2ταξηh%βλ.%κατωτAρω%ση#.%117. 73%Για%#ια% υπAρβαση%γρα##$ς% (Enjambement)%που%περιλα#β?νει% Aνα% ολ2κληρο% τρ-στιχο%πβλ.%Ψ.%

78(77),6α9γh%91(90),3h%119(118),63.75h%121(120),4.8. 74%Και%οι%δ/ο%εν2τητες%συνδAονται%#εταξ/%τους%#Aσω%της%λAξης9κλειδιο/%«κ2σ#ος»%των%στ.%9γ%/%10a%

(=%αναδ-πλωσις).

5.%Το%#Aρος%Β%κ?θε%#-ας%στροφ$ς%Aχει%ως%χαρακτηριστικ2%του%2τι%εκφρ?ζει%#ια%ρ$ση%περιεκτικ$ς%ισχ/ος%(Ι:%«π?ντα»%στ.%3α,%ΙΙ:%«π?ντα%ἄνθρωπον»%στ.%9βh%ΙΙΙ:%«ὅσοι»% =% «2λοι% 2σοι»75%στ.% 12αh% IV:% «ἡ#εῖς% π?ντες»% στ.% 16β).% Η% εν2τητα% των%στροφEν%Ι%και%ΙΙ%αφεν2ς,%και%ΙΙΙ%και%IV%αφετAρου,%καθ-σταται%ορατ$%λ2γω%του%2τι%στον%στ.%3%και%στον%στ.%9%υπ?ρχει%#ια%κοσ#ολογικ$%$%ανθρωπολογικ$%ρ$ση,%ενE%αντ-θετα%στον%στ.%12%και%στον%στ.%16%#ια%εκκλησιολογικ$%ρ$ση.%

6.%Οι%στροφAς%Ι,%ΙΙ%και%ΙΙΙ%#ιλο/ν%στη%γλEσσα%της%υ#νικ$ς%διTγησης,%ενE%στη%στροφ$% IV% απηχε-ται% η% γλEσσα% της% υ#νικ$ς% ο.ολογ3ας% (/φος9«ἡ#εῖς»).% Αυτ$% η%#ετ?βαση% απ2% περιγραφικAς% $% αφηγη#ατικAς% ρ$σεις% σε% ο#ολογο/σα% ο#ιλ-α%πρEτου% πληθυντικο/% Aχει% παρ?λληλα% σε% παλαιοδιαθηκικο/ς% ψαλ#ο/ς.% Ο%ψαλ#2ς%19(18),%που%πρAπει%να%κρ-νεται%ως%εν2τητα,%αποτελε-ται%απ2%τις%τAσσερις%στροφAς% στ.% 295α,% στ.% 5β97,% στ.% 8911% και% στ.% 12914,% εκ% των% οπο-ων% οι% δ/ο% πρEτες%πραγ#ατε/ονται% τον% δη#ιουργικ2% λ2γο% και% οι% δ/ο% τελευτα-ες% τον%αποκαλυφθAντα% ν2#ο 76 .% Εν% προκει#Aνω% #ετ?% τα% λ2για% των% τριEν% πρEτων%στροφEν%που%λAγονται%σε%περιγραφικ2%/φος%ακολουθε-%η%ο#ολογο/σα%#αρτυρ-α%του%προσευχο#Aνου%στην%τAταρτη%στροφ$% («ο%δο/λος%σου»%στ.% 12h% «εγE»%στ.% 13914).%Στον%/#νο%Ψ.%33(32)%α#Aσως%#ετ?%τον%περιγραφικ2%και%αφηγη#ατικ2%α-νο%του%Θεο/% των% στ.% 4919% ακολουθε-% η% υ#νικ$% ο#ολογ-α% των% στ-χων% 20922% σε% πρEτο%πληθυντικ2.%Επ-σης%#πορο/#ε%να%παραπA#ψου#ε%και%στο%υ#νικ2%κε-#ενο%του%Ψ.%36(35),6910:% Αφο/% οι% στ-χοι% 699% #-λησαν% αρχικ?% σε% περιγραφικ2% /φος% δε/τερου%ενικο/%προσEπου%για%τη%σωτηριEδη%παρουσ-α%του%Θεο/%στη%γη,%ακολουθε-%στον%στ.%10%η%#ετ?βαση%στο%/φος%της%ο#ολογ-ας%σε%πρEτο%πληθυντικ2:%«Ναι,%σε%σAνα%ε-ναι%η%πηγ$%της%ζω$ςh%στο%φως%σου%ε.ε3ς%βλAπου#ε%το%φως»77.%Mπως%#αρτυρο/ν%τα% αναφερθAντα% κε-#ενα,% η% #ετ?βαση% που% καταγρ?φεται% στο% Ιω.% 1,14% απ2% το%περιγραφικ2%$%αφηγη#ατικ2%/φος%στην%ο#ολογο/σα%δοξολογ-α%ε-ναι%$δη%εκ%των%προτAρων%δια#ορφω#Aνη%στην%παλαιοδιαθηκικ$%ψαλ#ικ$%πο-ηση.%Γι᾽%αυτ2ν%τον%λ2γο%η%#ετ?βαση%αυτ$%δεν%δικαιολογε-%σε%κα#-α%περ-πτωση%την%αφα-ρεση%των%στ-χων%14%και%16%απ2%τον%/#νο%του%Λ2γου.%M#ως%η%#εταβολ$%του%/φους%δε-χνει%$δη%αυτ2%το%οπο-ο%εν%συνεχε-α%αποκαλ/πτεται%πλ$ρως%β?σει%του%περιεχο#Aνου:%2τι% η% τAταρτη% στροφ$% φAρει% Aναν% ιδια-τερο% χαρακτ$ρα% και% αποτελε-% την%κορ/φωση%ολ2κληρου%του%/#νου78.%Vνα%#ορφολογικ2%χαρακτηριστικ2%αυτ$ς%της%

75%Πβλ.%W.%Bauer,%Griechisch9deutsches%Wörterbuch%zu%den%Schriften%des%Neuen%Testaments%und%der%übrigen%urchristlichen%Literatur,%Berlin% 51958,%1162%στο%λ$##α%«ὅσος»%2:%«Και%χωρ-ς%το%‹π?ντες›%το%‹ὅσοι›%Aχει%τη%ση#ασ-α%/λοι,-/σοι»%(εκε-%και%η%παραπο#π$%στον%στ-χο%#ας).%Βλ.%π.χ.%Μτ.%14,36h%Ρω#.%2,12h%6,3h%8,14h%Γαλ.%3,27%(πβλ.%«π?ντες»%στ.%26)h%6,16. 76%Τις% επ-% #Aρους%#αρτυρ-ες% βλ.% στον%H.%Gese,%Die% Einheit% von% Psalm% 19,% στο:%Verifikationen.% Τι#.%τ2#ος%G.%Ebeling,%εκδ.%E.%Jüngel%/%J.%Wallmann%/%W.%Werbeck,%Tübingen%1982,%1910. 77%Το%εβραϊκ2%nir᾽äh%πρAπει%#αζ-%#ε%τους%Μασωρ-τες%και%τις%αρχα-ες%#εταφρ?σεις%να%διαβαστε-%ως%qal-και%2χι%ως%nifal. 78 %Η% θAση% που% Aχει% διατυπωθε-% απ2% δι?φορους% ερ#ηνευτAς% #ε% διαφορετικAς% αιτιολογ$σεις,%σ/#φωνα%#ε%την%οπο-α%οι%στ-χοι%14%και%16%δεν%αν$κουν%στον%/#νο%του%Λ2γου%δεν%κατ?φερε%να%#ε%πε-σει.%Βλ.%σχετικ?%#ε%τη%θAση%αυτ$ν%κυρ-ως%τις%εξ$ς%εργασ-ες:%E.%Käsemann,%Aufbau%und%Anliegen%des%johanneischen%Prologs,%στο:%του%ιδ-ου,%Exegetische%Versuche%und%Besinnungen%II,%Göttingen%1964,%1559181%(κυρ-ως%162εξ.)h%Chr.%Demke,%Der%sogenannte%Logos9Hymnus%im%johanneischen%Prolog,%ZNW%

#εταβολ$ς%αποτελε-%και%το%2τι%η%τAταρτη%στροφ$,%σε%αντ-θεση%προς%τις%στροφAς%Ι9ΙΙΙ,%δεν%αρχ-ζει%#ε%την%πρ2θεση%«ἐν»,%αλλ?%#ε%Aνα%καταφατικ2%«κα-»79.%

7.% Το% #Aρος% Α% της% στροφ$ς% Ι% αποδεικν/εται% 2τι% ε-ναι% δια#ορφω#Aνο% #ε%ιδια-τερη% τAχνη.% Δ-πλα% στην% συ#περ-ληψη% «ἐν% ἀρχῇ»% (στ.% 1α,% στ.% 2)% και% στην%2#οια%απ$χηση%των%καταλ$ξεων%των%στ-χων%(στ.%1α%παρ.%στ.%1γ:%«ἦν%ὁ%Λ2γος»h%στ.% 1β% παρ.% στ.% 2:% «πρὸς% τὸν% Θε2ν»)% πρAπει% ιδια-τερα% να% αναφAρου#ε% τη%συ##ετρικ$% δο#$% των% τεσσ?ρων% στ-χων80.% Τα% δ-στιχα% στ.% 1α.β% και% στ.% 1γ+2%περιAχουν% α#φ2τερα% το% σχ$#α% κατηγ2ρη#α% 9% υποκε-#ενο% /% υποκε-#ενο% 9%κατηγ2ρη#α.% Με% αυτ2ν% τον% τρ2πο% δεν% ε-ναι% απλEς% δο#η#Aνα% καθ᾽% εαυτ?% σε%χιαστ2%σχ$#α,%αλλ?%βρ-σκονται,%σε%2,τι%αφορ?%στην%ταξιν2#ηση%των%#ελEν%των%προτ?σεων,%συγχρ2νως%και%σε%#ια%συ##ετρικ$%σχAση%το%Aνα%προς%το%?λλο81.%

8.%ΤAλος%ση#ειEνου#ε%#ερικAς%ακ2#η%#ορφολογικAς%παρατηρ$σεις%επ-%των%στροφEν%ΙΙΙ%και%IV:%α)%Στο%τρ-στιχο%στ.%10%και%στο%παρ?λληλο%#ε%αυτ2%δ-στιχο%στ.%11%συναντ?ται%κ?θε%φορ?%το%σχ$#α%της%αναφορ?ς,% –%και%στις% δ/ο%περιπτEσεις%συνδεδε#Aνο% #ε% το% φαιν2#ενο% του% πολυπτEτου82.% β)% Συναντο/#ε% εκ% νAου% το%σχ$#α%της%αναδ-πλωσης,%η%οπο-α%κυριαρχε-%στις%στροφAς%Ι/A%και%II/A,%στο%#Aρος%Α% της% στροφ$ς% IV:%Αφεν2ς% η% επαναπρ2σληψη% της% λAξης% «δ2ξα»%πλαισιEνει% το%τρ-στιχο% στ.% 14α9γ% #ε% το% δ-στιχο% στ.% 14δ.εh% αφετAρου% παρατηρε-ται% #ια% χαλαρ$%αναδ-πλωση% στο% 2τι% το% πρEτο% πληθυντικ2% πρ2σωπο% «ἐν% ἡ#ῖν»% του% στ.% 14β%προσλα#β?νεται%στον%στ.%14γ%#Aσω%της%κατ?ληξης%του%ρ$#ατος%(«ἐθεασ?#εθα»).%γ)% Στον% τελευτα-ο% στ-χο% των% δ/ο% #ερEν% της% στροφ$ς% IV% ε#φαν-ζεται% η% λAξη%«χ?ρις»% (στ.%14ε,%στ.%16γ),%στη%δε/τερη%περ-πτωση%υπ2%την%#ορφ$%της%Aκφρασης%«χ?ρις% ἀντὶ% χ?ριτος»,% που% χαρακτηρ-ζει% την% ανεξ?ντλητη% πλησ#ον$.% Vτσι%εκφρ?ζεται%και%γλωσσικ?%το%2τι%η%πιστε/ουσα%κοιν2τητα%οφε-λει%την%πλησ#ον$%της%σωτηρ-ας%σε%αυτ2ν,%στον%οπο-ο%αποκλειστικ?%ε#περικλε-εται%2λη%η%σωτηρ-α.%%

IV%%

Θα%υπερAβαινε%το%πλα-σιο%εν2ς%?ρθρου,%ε?ν%θα%Aπρεπε%να%παρουσι?σου#ε%#ια% λεπτο#ερειακ$% ερ#ηνε-α% του% /#νου% του% Λ2γου,% που% να% φωτ-ζει% και% τις%συν?φειAς%του%απ2%πλευρ?ς%ιστορ-ας%της%παρ?δοσης%και%ιστορ-ας%της%θρησκε-ας.%Για% τον% λ2γο% αυτ2ν% σε% Aνα% τελευτα-ο% β$#α% της%παρο/σας% εξAτασης%πρAπει% να%περιοριστE%στο%να%παρουσι?σω%συνοπτικ?%τη%λογικ$%ακολουθ-α%του%/#νου%και%να%θε#ελιEσω%τουλ?χιστον%τις%ση#αντικ2τερες%εξηγητικAς%αποφ?σεις%#ου.%Στην%προσπ?θεια% αυτ$ν% προϋποθAτω% #αζ-% #ε% τη% συντριπτικ$% πλειον2τητα% των%

58%(1967),%45968h%G.%Richter,%Die%Fleischwerdung%des%Logos%im%Johannesevangelium,%NT%13%(1971),%819126:%93εξ.h%14%(1972),%2579276. 79%Βλ.%σχετικ?%κατωτAρω%ση#.%127. 80%Πβλ.%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%162. 81%Η%συ##ετρικ$%δο#$%επαναλα#β?νεται%στον%$δη%αναφερθAντα%χιασ#2%του%στ.%3. 82%Στον%στ.%10%το%«ἐν%τῷ%κ2σ#ῳ»%βρ-σκεται%δ-πλα%στο%διπλ2%«ὁ%κ2σ#ος»,%ενE%στον%στ.%11%«τὰ%ἴδια»%δ-πλα%στο%«οἱ%ἴδιοι».

ερ#ηνευτEν%2τι%ο%/#νος%του%Λ2γου%ε-ναι%χριστιανικTς%προελε/σεως83.%Αν$κει%$δη%απ2%τη%δη#ιουργ-α%του%σε%εκε-νους%τους%«ψαλ#ο/ς%και%/#νους»,%για%τους%οπο-ους%ο%ΕυσAβιος%λAει%2τι%«υ#νο/ν%τον%Χριστ2,%τον%Λ2γο%του%Θεο/,%#ε%το%να%κηρ/ττουν%τη%θε2τητ?%του»%(«τὸν%Λ2γον%τοῦ%Θεοῦ%τὸν%Χριστὸν%ὑ#νοῦσιν%θεολογοῦντες»)84.%

%1.-Η-πρ]τη-στροφT-

Η%πρEτη%στροφ$%του%/#νου%(Ι)%αρχ-ζει,%2πως%$δη%ε-δα#ε,%στο%#Aρος%Α%#ε%τAσσερις% στ-χους% δια#ορφω#Aνους% #ε% ιδια-τερη% τAχνη.% Η% καθ᾽% εαυτ$ν% κλειστ$%ποιητικ$%#ορφ$%αντιστοιχε-% εδE%προς% τη%θεολογικ$% ρ$ση,% η% οπο-α% εκφρ?ζει% το%ε-ναι% που% κατAχει% ο% Λ2γος% απ2% την% αιωνι2τητα% στην% αιωνι2τητα85.% Ο% πρEτος%στ-χος%(στ.%1α),%στον%οπο-ο%το%β?ρος%πAφτει%στις%λAξεις%«ἐν%ἀρχῇ»86,%εξα-ρει%#ε%τη%«χρονικ$»%του%ρ$ση%το%ε-ναι%του%Λ2γου%πριν%απ2%τη%δη#ιουργ-α87.%Υπογρα##-ζει%λοιπ2ν%την%αιEνια%προκοσ#ικ$%/παρξη%του%Λ2γου%και%καθιστ?%Aτσι%σαφAς%2τι%ο%Λ2γος% δεν% αν$κει% στον% δη#ιουργηθAντα% κ2σ#ο,% –% 2τι% δεν% ε-ναι% δη#ιο/ργη#α%(creatura).%H% «τοπικ$»%ρ$ση% του% δε/τερου%στ-χου% (στ.% 1β)%συνεχ-ζει% τη%ρ$ση% «ἐν%ἀρχῇ»%κλι#ακωτ?%αναφAροντας%το%«πρὸς%τὸν%Θεὸν%εἶναι»%του%Λ2γου.%Στις%λAξεις%«ὁ% Λ2γος% ἦν% πρὸς% τὸν% Θε2ν»% συνδAονται% ?ρρηκτα% #εταξ/% τους% δ/ο% Aννοιες.%Αφεν2ς%τον-ζεται%η%αχEριστη%εν2τητα%και%προσωπικ$%σ/νδεση%του%Θεο/%και%του%Λ2γου:%ο%Λ2γος%βρ-σκεται%σε%στεν2τατη%κοινων-α%#ε%τον%Θε2,%αν$κει%πλ$ρως%στη%θε-α% σφα-ρα.% ΑφετAρου% 2#ως% δεικν/εται% η% διαφορετικ2τητα% του% Θεο/% και% του%Λ2γου:%ο%Λ2γος%δεν%ε-ναι%το%-διο%πρ2σωπο%#ε%αυτ2ν,%ο%οπο-ος%εν%συνεχε-α%στον%στ.%14δ%ονο#?ζεται%ο%«ΠατAρας».%Το%δ-στιχο%στ.%1γ+2,%που%περιλα#β?νει%τον%τρ-το%και% τον% τAταρτο% στ-χο,% «#εταβα-νει% απ2% τη% χρονικ$9τοπικ$% στην% οντολογικ$%

83%Σε%αναφορ?%προς%το%/φος%και%το%περιεχ2#ενο%θα%$θελα%#αζ-%#ε%τον%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%171,%(και%?λλους%ερ#ηνευτAς)%να%υποθAσω,%2τι%ο%/#νος%προAρχεται%απ2%τον%κ/κλο%της%παραδ2σεως% του% τAταρτου% ευαγγελιστ$.% –% Εξ?λλου% κατ?% της% χριστιανικ$ς% προελε/σεως% του%/#νου%του%Λ2γου%δεν%αποτελε-% επιχε-ρη#α%το%2τι% δεν%αναφAρεται% το%2νο#α%του% Ιησο/%Χριστο/h%δι2τι%το%-διο%ισχ/ει%π.χ.%για%τον%/#νο%του%Χριστο/%στον%Ιγν?τιο,%Εφ.%19,293,%αλλ?%και%για%πολλο/ς%/#νους%του%Χριστο/%της%#εταγενAστερης%υ#νολογ-ας%της%Ανατολικ$ς%Εκκλησ-ας. 84%Ευσεβ-ου,% Εκκλησιαστικ$% ιστορ-α%V% 28,5.% –%Σχετικ?%#ε% το% ερEτη#α%περ-% της%προελε/σεως% της%αρχAγονης%χριστιανικ$ς%υ#νικ$ς%ποι$σεως%βλ.%M.%Hengel,%Hymnus%und%Christologie,%στο:%Wort%in%der%Zeit.%Τι#.%τ2#ος%K.H.%Rengstorf,%εκδ.%W.%Haubeck%/%M.%Bachmann,%Leiden%1980,%1923. 85%Αυτ2% ε-ναι% το% ν2η#α% του% «ἦν»% των% στ.% 192,% 4α% και% 9α,% το% οπο-ο% ο% H.9J.% Iwand,% Predigt9Meditationen,%Göttingen%1963,%50%χαρακτηρ-ζει%πολ/%ωρα-α%ως%«Aναν%‹χρ2νο›%που%υπερβα-νει%κ?θε%χρονικ2τητα»,% ο% οπο-ος% περιλα#β?νει% «το% ε-ναι% του% Λ2γου% απ2% αιωνι2τητα% σε% αιωνι2τητα».% –%Κατ?% την% L.% Schottroff,% Der% Glaubende% und% die% feindliche%Welt% (WMANT% 37),% Neukirchen9Vluyn%1970,%229εξ.,%γ-νεται%λ2γος%$δη%απ2%το%1,1%για%τον%5νσαρκο%Λ2γο%–%για%την%ιστορικ$%ε#φ?νιση%του%Αποκαλ/πτοντος.%Σε%αντ-θεση%προς%τον%Thyen,%ThR%1974%(βλ.%ση#.%11),%62963,%#εταξ/%?λλων,%δεν%#πορE%να%θεωρ$σω%αυτ$ν%τη%θAση%ως%ορθ$%ο/τε%για%τον%/#νο%ο/τε%για%τον%πρ2λογο%στο%σ/νολ2%του. 86%Η% αναστροφ$% (εδE:% η% πρ2ταξη% της% ε#πρ2θετης% Aκφρασης)% χρησι#ε/ει% στο% να% δοθε-% A#φαση.%Σχετικ?%#ε%τις%ερ#ηνευτικAς%συνAπειες%πβλ.%Barth,%Erklärung%des%Johannes9Evangeliums%(βλ.%ση#.%39),% 22:% «Mχι% αυτ2% που% υπ$ρχε% στην- αρχT:% το% 2τι% δηλαδ$% στην% αρχ$% υπ$ρχε% ο% Λ2γος% και% 2χι%οτιδ$ποτε%?λλο%δεν%ε-ναι%που%πρAπει%να%ειπωθε-,%αλλ?:%αυτ2%που%Aχει%σχAση%#ε%τον%Λ2γο:%το%2τι%αυτ2ς%υπ$ρχε%$δη%στην-αρχT%και%δεν%δη#ιουργ$θηκε%ο/τε%ε#φαν-στηκε%αργ2τερα». 87%Βλ.%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%161.

ρ$ση»88.%Ο%στ-χος%1γ%εξηγε-%καταρχ?ς%2τι%το%«ἐν%ἀρχῇ%εἶναι»%και%το%προϋπ?ρχον%«πρὸς% τὸν% Θε2ν% εἶναι»% του% Λ2γου% θε#ελιEνονται% στο% 2τι% ε-ναι% Θε2ς.% Απ2%γλωσσικ$ς%πλευρ?ς%#πορο/#ε% να%παρατηρ$σου#ε%στον%στ.% 1γ% τρ-α% τιν?:% 1.% «Ὁ%Λ2γος»%ε-ναι%υποκε-#ενο,%ο%«Θε2ς»%κατηγορο/#ενοh%2.%επειδ$%το%κατηγορο/#ενο%σε% αυτ2% το% ση#ε-ο% ο/τε% «παραπA#πει% σε% γνωστ?% $% αναφερθAντα»% ο/τε% και%χαρακτηρ-ζει%«το%#οναδικ2%$%υποθετικ?%#οναδικ2%ον%του%ε-δους%του»,%πρ2κειται%πολ/%περισσ2τερο% για% την% αφηρη#Aνη% Aννοια% #ιας% «ιδι2τητας»%που% αποδ-δεται%στο%υποκε-#ενο,%και%για% τον%λ2γο%αυτ2ν%πρAπει%σ/#φωνα%#ε% τους%καν2νες% της%ελληνικ$ς% σ/νταξης% να% παραλειφθε-% το% ?ρθρο89h% 3.% Η% τοποθAτηση% του% «Θε2ς»%στην% αρχ$% της% πρ2τασης% προσδ-δει% στο% κατηγορο/#ενο% «Θε2ς»% ιδια-τερη%A#φαση90.%Εξαιτ-ας%αυτο/%του%γλωσσικο/%ευρ$#ατος%ο%στ.%1γ%#πορε-%να%ση#α-νει%#2νο% 2τι% ο% Λ2γος% ε-ναι% Θε/ς,% αληθιν2ς% και% πραγ#ατικ2ς.% Αντ-θετα,% απ2%φιλολογικ$ς%πλευρ?ς%ε-ναι%ατεκ#ηρ-ωτο%το%να%συν?γεται%το%συ#πAρασ#α%απ2%το%?ναρθρο% «Θε2ς»% 2τι% ο%Λ2γος% κατ?% τη% γνE#η% του% /#νου% δεν% ε-ναι%Θε2ς%#ε% την%πραγ#ατικ$%ση#ασ-α%του%2ρου,%αλλ?%#2νο%«θεϊκο/%ε-δους»%και%επο#Aνως%Aνα%2ν,%το% οπο-ο% «σε% σχAση% #ε% τον% #οναδικ2,% αληθιν2% Θε2% …% βρ-σκεται% σε% κατEτερο%επ-πεδο»91.% Η% ρ$ση% «Θεὸς% ἦν% ὁ% Λ2γος»% πρAπει% να% κατανοηθε-% ως% «τα8τιση% της%8παρξης%δ/ο%προσEπων%που-πρ5πει-να-διαφοροποιηθο8ν-.εταξ8-τους»92h%και%στον%Λ2γο,% που% βρ-σκεται% σε% στεν2τατη% προσωπικ$% σ/νδεση% #ε% τον% ΠατAρα%αποδ-δεται%η%«θε2της»%του%«χωρ-ς%κανAναν%ενδοιασ#2»93.%Vτσι%ο%στ.%1γ%καταλ$γει%σε%#ια%ρ$ση,%η%οπο-α%«δεν%#πορε-%να%κλι#ακωθε-%περαιτAρω»94.%Ο%παραλληλισ#2ς%του% στ.% 2% για% τον% λ2γο% αυτ2ν% προσλα#β?νει% κατ᾽% επαν?ληψιν% «ολ2κληρο% το%περιεχ2#ενο»%του%στ.%1α.β95%και%το%συνδAει%#ε%τη%ρ$ση%του%στ.%1γ:%«Hic%Logos,%qui%erat%Deus,%erat% in%principio%et%erat%apud%Deum»%(«εκε-νος%ο%Λ2γος,%ο%οπο-ος%$ταν%Θε2ς,%υπ$ρχε%στην%αρχ$%και%$ταν%#αζ-%#ε%τον%Θε2»)96.%Αυτ$%η%πρ2ταση,%η%οπο-α%

88%Gese,%Aνθ.%αν. 89%Blass%/%Debrunner%/%Rehkopf,%Grammatik%(βλ.%ση#.%32),%§%273.%–%Ε?ν%υπ$ρχε%το%?ρθρο%πριν%απ2%το%«Θε2ς»,%τ2τε%θα%προAκυπταν%δ/ο%ο#ο-ως%αν2ητες%ρ$σεις:%$%το%2τι%ο%Λ2γος%ε-ναι%το%-διο%πρ2σωπο%#ε%τον%«Θε2»%που%αναφAρεται%στον%στ.%1βh%$%2τι%εκτ2ς%απ2%τον%Λ2γο%δεν%υπ?ρχει%κανAνας%Θε2ς. 90%Mπως%στον%στ.%lα%υπ?ρχει%εδE%#ια%αναστροφ$.%Πβλ.%4,24:%«πνεῦ#α%ὁ%Θε2ς». 91%Vτσι% π.χ.% ο% Becker,%Das% Evangelium%nach% Johannes.% Kapitel% 1910% (βλ.% ση#.% 2),% 72.%Αντ-θετα% Aχει%ορθEς%παρατηρ$σει%και%απ2%φιλολογικ$ς%πλευρ?ς%ο%Bengel,%Gnomon%Novi%Testamenti% (βλ.%ση#.%17),%316%στο%συγκεκρι#Aνο%χωρ-ο:%«Absentia%articuli%graeci,% in%praedicato%praesertim,%non% imminuit%significationem%Dei%veri»%(#ε%παραπο#π$%στο%Γ´%Βασ.%18,24%Ο´).%Με%τη%διαφοροπο-ηση%του%«ὁ%Θε2ς»%(=%Θε2ς)%και%«Θε2ς»%(=%ο%Λ2γος)%στον%Φ-λωνα,%Περὶ%τοῦ%θεοπA#πτους%εἶναι%τοὺς%ὀνε-ρους%I%228εξ.,%το%Ιω.%l,l92%δεν%Aχει%την%παρα#ικρ$%σχAση! 92%Vτσι%ε/στοχα,%2χι%#2νο%απ2%δογ#ατικ$ς,%αλλ?%και%απ2%ερ#ηνευτικ$ς%πλευρ?ς:%Barth,%Erklärung%des%Johannes9Evangeliums%(βλ.%ση#.%39),%35%(A#φαση%απ2%τον%Barth). 93%Vνθ.%αν.,%25. 94%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%161. 95%Vνθ.%αν. 96%Vτσι%–%#ε%ορθ$%ερ#ηνε-α%της%αναδιπλEσεως%«ὁ%Λ2γος»%στ.%lγ%/%«οὗτος»%στ.%2%–%Bengel,%Gnomon%Novi%Testamenti%(βλ.%ση#.%17),%318%στο%συγκεκρι#Aνο%χωρ-ο.

δεν%#πορε-%και%#2νο%για%υφολογικο/ς%λ2γους%να%#η%συνδεθε-%#ε%τον%/#νο97,%ε-ναι%εκ% των% ων% ουκ% ?νευ% και% απ2% πλευρ?ς% ουσ-ας% και% περιεχο#Aνου.% Δι2τι% ως%κατακλε-δα%του%πρEτου%#Aρους%της%πρEτης%στροφ$ς%του%/#νου%καθιστ?%σαφAς%#ε%τρ2πο%που%δεν%επιδAχεται%οποιαδ$ποτε%παραν2ηση%2τι%η%αιEνια%/παρξη%του%Λ2γου%ε-ναι%αιEνια%/παρξη%στην%προσωπικ$%εν2τητα%#ε%τον%Θε2%και%στην%πλ$ρη%ταυτ2τητα%ουσ-ας%#ε%τον%Θε2.%

Στο%δε/τερο%#Aρος%της%στροφ$ς%(Ι/Β)%η%θεEρηση%προχωρ?ει%πιο%πAρα%απ2%το%2τι%ο%Λ2γος%ε-ναι%Θε2ς%στο%2τι%ο%Λ2γος%ε-ναι-δη.ιουργ/ς%(στ.%3)98.%Σε%2,τι%αφορ?%στην%καταν2ηση%του%«δι᾽%αὐτοῦ»%στον%στ.%3α,%δεν%#πορε-%σ/#φωνα%#ε%αυτ2%που%λAγεται% στους% στ.% 192% να% αποτελε-% αντικε-#ενο% α#φιβολ-ας% 2τι% ο% Λ2γος% δεν%πρAπει%να%χαρακτηρισθε-%απλEς%ως%«2ργανο»%της%δη#ιουργ-ας%του%κ2σ#ου,%αλλ?%–%2πως%και%στα%Κολ.%1,16%και%Εβρ.%1,2%–%ως%ο%ενεργητικ?%συνεργαζ2#ενος%#ε%τον%Θε2% και% πρ?ττων.% Στη% συνολικ$% συν?φεια% του% /#νου% η% ρ$ση% σχετικ?% #ε% τη%#εσιτε-α%της%δη#ιουργ-ας%Aχει%επ-σης%και%το%ν2η#α%να%εκφρ?σει%την%αξ-ωση%του%Λ2γου% για% κυριαρχ-α:% Ολ2κληρη% η% κτ-ση% –% και% #αζ-% #ε% αυτ$ν% και% ο% κ?θε%?νθρωπος% –% ε-ναι% ιδιοκτησ-α% του%Λ2γου% και% χρωστ?ει% σε% αυτ2ν%ως% τον% ν2#ι#ο%κ/ρι2% της% την% υπ?κουη% αναγνEριση.% Vτσι,% οι% τρεις% σειρAς% του% στ.% 3% ε-ναι%προετοι#ασ-α%αυτο/,% το%οπο-ο%θα%ειπωθε-%αργ2τερα%στους%στ.% 10+11,% –%2πως%το%και%δε-χνει%ο%στ.%10β,%ο%οπο-ος%παραπA#πει%ρητ?%προς%τα%π-σω%στον%στ.%3.%

%2.-Η-δε8τερη-στροφT%

Τον%,σαρκο%Λ2γο%πραγ#ατε/εται%επ-σης%και%η%δε/τερη%στροφ$%του%/#νου%(ΙΙ),%η%οπο-α%–%συνδε2#ενη%#ε%τη%στροφ$%Ι/B%και%επεκτε-νοντας%αυτ2%που%λAγεται%εκε-% –% περιγρ?φει% την% ενAργεια% του% αιEνιου% Λ2γου% στη% δη#ιουργ-α99.% Αυτ2%συ#βα-νει%καταρχ?ς%στο%πρEτο%#Aρος%της%στροφ$ς% (ΙΙ/A)%υπ2%κοσ#ολογικ2,%και%συνεπEς% στο% δε/τερο% #Aρος% (ΙΙ/B)% και% υπ2% ανθρωπολογικ2% πρ-σ#α 100 .% Η%ανθρωπολογικ$% σκοποθAτηση% καθ-σταται% ορατ$% $δη% στις% λAξεις% «τὸ% φῶς% τῶν%ἀνθρEπων»%(στ.%4β).%

Το%πρEτο%δ-στιχο%της%στροφ$ς% ΙΙ/Α%χαρακτηρ-ζει% τον%Λ2γο%ως%την%«αρχ$%της% ζω$ς»% της% δη#ιουργ-ας101.% Απ2% αυτ2ν,% ο% οπο-ος% ε-ναι% η% «αυτοζω$»% (στ.% 4α),%

97%Η%διαγραφ$%του%στ.%2%θα%παρα#Aριζε%τη%συ#περ-ληψη%«ἐν%ἀρχῇ»,%κυρ-ως%2#ως%θα%κατAστρεφε%το%κοιν2%απ$χη#α%των%καταλ$ξεων%των%στ-χων%και%τη%συ##ετρικ$%δο#$%των%στ-χων.%Πβλ.%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%162. 98%Σχετικ?%#ε%το%«γ-νεσθαι»%#ε%τη%ση#ασ-α%του%«δη#ιουργο/#αι»%βλ.%στους%Ο´%Ψ.%32,9h%148,5h%Ιουδ.%16,14h%περαιτAρω:%Εβρ.%11,3h%Φ-λωνος,%Περὶ%τῶν%Χερουβ-#%127.%Πβλ.%επ-σης%Ησ.%66,2%α´%σ´%θ´. 99%Στη% δε/τερη% στροφ$% ε#φαν-ζονται% #ε% τη% «ζω$»% και% το% «φως»% δ/ο% Aννοιες,% οι% οπο-ες% στο%ευαγγAλιο% Aχουν% κατ?% τα% λοιπ?% σωτηριολογικ$% ση#ασ-α.% Αυτ2% ωστ2σο% δεν% #ας% αναγκ?ζει% να%υποθAσου#ε%αυτ$ν% τη%ση#ασ-α% και% για% τους%στ-χους% 495% και% 9.%Μαζ-%#ε% τον%Barrett,% The%Gospel%according% to% St% John% (βλ.% ση#.% 21),% 157,% πρAπει% αντ-θετα% να% πο/#ε:% «Ο% πρ2λογος% …% τοποθετε-%πρEτα%υπ2%κοσ.ολογικ/%πρ-σ#α%αυτ2%που%αργ2τερα%θα%ε#φανισθε-%υπ2%σωτηριολογικ2%πρ-σ#α»%(η%A#φαση%δικ$%#ου). 100%Πβλ.%Gese,%Der% Johannesprolog% (βλ.%ση#.% 4),% 1939194.% –%Ο%κοσ#ολογικ2ς%προσανατολισ#2ς% του%πρEτου%#Aρους%της%στροφ$ς%προκ/πτει%απ2%τον%στ.%5. 101%Gese,%Aνθ.%αν.,%163.

προAρχεται%2λη%η%ζω$%και%συνεπEς%και%«το%φως%των%ανθρEπων»%(στ.%4β)102.%Ε?ν%

εδE% –% στην% κοσ#ολογικ$% ρ$ση% του% πρEτου% #Aρους% της% στροφ$ς% –% συγχρ2νως%

Aρχονται% στο% επ-κεντρο% της% προσοχ$ς% #ε% ιδια-τερη% A#φαση% και% οι% ?νθρωποι,%

υπονοε-ται%οπωσδ$ποτε%στο%γεγον2ς%αυτ2%αφεν2ς%η%παλαιοδιαθηκικ$%#αρτυρ-α,%

κατ?%την%οπο-α%η%δη#ιουργ-α%Aχει%ως%σκοπ2%της%την%κτ-ση%του%ανθρEπου%και%ο%

?νθρωπος%Aχει%κατ?%#οναδικ2%τρ2πο%την%ε/νοια%του%Δη#ιουργο/%(Γεν.%192h%Ψ.%8).%

Απ2% την% ?λλη% πλευρ?% 2#ως% ο% /#νος% Aχει% προ% οφθαλ#Eν% $δη% απ2% την% πρEτη%

στροφ$% (στ.% 3!)% το% αν$κουστο% και% αναφερ2#ενο% εν% συνεχε-α% στη% στροφ$% ΙΙΙ/Α%

γεγον2ς%2τι%το%ανθρEπινο%πλ?σ#α%απο#ακρ/νεται%απ2%αυτ/ν%στον%οπο-ο%ως%τον%δη#ιουργ2%του%οφε-λει%τη%ζω$,%και%τον%αρνε-ται.%Η%«ζω$»,%για%την%οπο-α%γ-νεται%

λ2γος%στον%στ.%4,%ση#α-νει%την%κτιστ$%ζω$,%η%οπο-α%–%ως%δοθε-σα%απ2%τον%Θε2%–%

ε-ναι% «σωτηριEδης»% ζω$103.%Αυτ$ν% τη% ζω$%δεν% την% Aχει% η%κτ-ση%καθ᾽% εαυτ$ν%και%

αφ᾽%εαυτ$ς,%αλλ?%αποκλειστικ?%και%#2νο%απ2%αυτ2ν,%του%οπο-ου%αυτ$%ε-ναι%Aργο.%

Η%δη#ιουργ-α%και%εντ2ς%αυτ$ς%ο%?νθρωπος%οφε-λει%–%Aτσι%λAει%ο%στ.%4%–%στον%Λ2γο%

2χι%απλEς%την%/παρξ$%της,%αλλ?%προσλα#β?νει%σταθερ?%απ2%αυτ2ν%τη%ζω$%και%

θα%διατηρε-ται%συνεχEς%στην%/παρξη%#Aσω%της%ζωοπαρ2χου%κιν$σεEς%του%προς%

αυτ$ν104 .% Το% δ-στιχο% στ.% 5% εκφρ?ζει% το% 2τι% αυτ$% η% συνεχ$ς% διατ$ρηση% του%

δη#ιουργηθAντος% «ε-ναι»% πρAπει% να% θεωρηθε-% στο% υπ2βαθρο% #ιας% απειλ$ς% και%

εν2ς% κινδ/νου.% Οι% δ/ο% στ-χοι% αναφAρονται% σαφEς% στο% πρEτο% στ?διο% της%

δη#ιουργ-ας%στο%Γεν.%1,395:%«Το%φως%δεν%χ?νεται%#Aσα%στο%χαοτικ2%σκοτ?δι,%δεν%

ανα#ιγν/εται%#ε%αυτ2%#Aσα%στην%ο#-χλη,%αλλ?%ακτινοβολε-%στην%κοσ#ικ$%ν-κη%

του%περιορ-ζοντας%το%σκοτ?δι»105.%Η%«σκοτ-α»%ως%η%απειλ$%κατ?%της%δη#ιουργ-ας%

τοποθετε-ται%?παξ%δι?%παντ2ς106%στα%2ρι?%της%#Aσω%του%Λ2γου,%ο%οπο-ος%#ον-#ως%

κρατ?ει%και%διατηρε-%2λα%τα%δη#ιουργ$#ατα%στην%/παρξη107,%–%αφο/%η%σκοτ-α%δεν%

#π2ρεσε% να% «υπερνικ$σει»% αυτ2ν,% ο% οπο-ος% απ2% τη% δη#ιουργ-α% του% κ2σ#ου% και%

εξ$ς%ε-ναι%η%αρχ$%της%ζω$ς%της%δη#ιουργ-ας108.%

102%Το% δ-στιχο% στον% στ.% 4% λAει% απ2% πλευρ?ς% θεολογ-ας% της% δη#ιουργ-ας% αυτ2% που% ο%Ψ.% 36(35),10%

ο#ολογε-% σε% αναφορ?% προς% τη% σωτηριEδη% παρουσ-α% του% αποκαλυφθAντος% Θεο/% στο% Ιερ2:% «Σε%

σAνα%ε-ναι%η%πηγ$%της%ζωTςh%στο%φως%σου%βλAπου#ε%το%φως.»%Στο%υπ2βαθρο%του%στ.%4%βρ-σκεται%η%παλαιοδιαθηκικ$% σ/νδεση% και% συνωνυ#-α% «φωτ2ς»% και% «ζω$ς».% Βλ.% σχετικ?% εκτ2ς% απ2% την%

Aκφραση%«φως%της%ζω$ς»% (Ψ.%56[55],14h% ΙEβ%33,30)%και%τις%εκφρ?σεις%nāthan- ᾽ôr%=%«δ-νω%ζω$»% (ΙEβ%3,20)%και%rā᾽āh-᾽ôr%=%«ζω»%(Ψ.%36(35),10h%49(48),20h%ΙEβ%3,16h%33,28h%πβλ.%Ησ.%53,11%Qa.b).%–%Πβλ.%για%τον%

στ.%4%και%Ιωσ.%Ασ.%12,2. 103%Πβλ.%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%191.%194. 104%Η%ρ$ση%του%στ.%4%αντιστοιχε-%επο#Aνως%επ-%της%ουσ-ας%προς%τις%υ#νικAς%προτ?σεις%των%Κολ.%στ.%

1,17β% («τὰ% π?ντα% ἐν% αὐτῷ% συνAστηκεν»)% και% Εβρ.% στ.% 1,3β% («φAρων%…% τὰ% π?ντα% τῷ% ῥ$#ατι% τῆς%

δυν?#εως%αὐτοῦ»). 105%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%163. 106%Αυτ$%η%χροι?%βρ-σκεται%στον%αποτελεσ#ατικ2%α2ριστο%«κατAλαβεν»%του%στ.%5β. 107%Τη%δι?σταση%της%#ονι#2τητας%εκφρ?ζει%ο%ενεστEτας%«φα-νει»%του%στ.%5α. 108%Αυτ$%η%καταν2ηση%του%«καταλα#β?νειν»%ε-ναι%φιλολογικ?%αδια#φισβ$τητη.%Δηλαδ$%για%το%

ρ$#α%αυτ2%#αρτυρο/νται%οι%ακ2λουθες%ση#ασ-ες:% «υπερνικE»% (Ο#$ρου,% Ιλι?ς% 5,82983h%Οδ/σσεια%

17,326h% Λ2γγου,% Δ?φνις% καὶ% Χλ2η% II% 23,1)h% «επικρατE»% (Ηρ2δοτος% V% 71,1h% Θουκυδ-δης% I% 126,4.5h%

Πλ?τωνος,% Πολιτε-α% 560β)h% «κερδ-ζω% δ/να#η% επ-»% (Θουκυδ-δης% IV% 20,1)h% «γ-νο#αι% κ/ριος% επ-»%

(Ηρ2δοτος% Ι% 87,1% [εδE%συνEνυ#ο%στο% «ἐπικρατεῖν»% =% «κερδ-ζω%το%π?νω%χAρι»,% «κατατροπEνω»% I%

86,6!]).

Το%δε/τερο%#Aρος%της%δε/τερης%στροφ$ς%(ΙΙ/Β)%συνεχ-ζει%τις%ρ$σεις%σχετικ?%#ε%την%ενAργεια%του%?σαρκου%Λ2γου%στη%δη#ιουργ-α,%προσδιορ-ζοντας%–%αυτ$ν%τη%φορ?%#ε%τονισ#Aνη%ανθρωπολογικ$%A#φαση%–%τον%Λ2γο%ως%αυτ2ν%που%χαρ-ζει%και%διατηρε-%στην%/παρξη%2λη%την%ανθρEπινη%ζω$:%ως%το%«αληθιν2»%φως,%«το%οπο-ο%φωτ-ζει% κ?θε% ?νθρωπο% που% Aρχεται% στην% /παρξη»% (στ.% 9).% Η% αναφορ?% του%πολυα#φισβητο/#ενου% «φωτ-ζειν»% στη% χορ$γηση% και% στη% διατ$ρηση% της% ζω$ς%της%δη#ιουργ-ας%υποστηρ-ζεται%απ2%ραββινικ?%κε-#ενα,%τα%οπο-α%χρησι#οποιο/ν%το%εβραϊκ2%αντ-στοιχο%hê᾽îr%(«φωτ-ζω»%=%«δ-νω%φως»)%#ε%ακριβEς%το%-διο%ν2η#α109.%Ο%Θε2ς%ε-ναι%–%Aτσι%ακο/#ε%–%«το%φως%του%κ2σ#ου»%(᾽wrw-šl-῾wlm)%και%ως%αυτ2%το%φως% ε-ναι% αυτ2ς,% «ο% οπο-ος% φωτ-ζει% 2λους% ($:% 2λα)»% (šhw᾽- m᾽jr- lkl)110.% Γι᾽% αυτ2ν%#πορε-% να% ειπωθε-:% «Φωτ-ζεις% τα% υψηλ?% και% τα% χα#ηλ?,% φωτ-ζεις% 2λους% 2σοι%Aρχονται%στον%κ2σ#ο% (=% 2λους% τους%ανθρEπους)»% (᾽th-m᾽jr- lkl- b᾽j- ῾wlm)111.%Και%στα%δ/ο% κε-#ενα% το% «φωτ-ζειν»% ση#α-νει% την% ζωοποι2% και% συνεκτικ$% ενAργεια% του%Θεο/112.%Αντιστο-χως%στον%/#νο%ο%Λ2γος%αινε-ται%ως%το%φως%που%«λ?#πει»%#Aσα%στο%σκοτ?δι%και%που%«φωτ-ζει»%τους%ανθρEπους113.%Αυτ2ς%ε-ναι%στον%οπο-ο%ο%κ?θε%?νθρωπος%οφε-λει%σταθερ?%την%/παρξη%και%τη%ζω$%του114.%

109%Το%υλικ2%προσφAρει%$δη%ο%Schlatter,%Der%Evangelist%Johannes%(βλ.%ση#.%57),%14915. 110%TanchB%Νum,%bh῾lwtk-§%5.%Παρ?λληλα:%Tanch%Num,%bh῾lwtk-§%4h%NumR%15,4%στο%8,2% (εδE:%«αυτ2ς%που%φωτ-ζει%ολ2κληρο%τον%κ2σ#ο»)h%ExR%36,2%στο%27,20%(#2νο%η%δε/τερη%ρ$ση). 111%LevR%31,l%στο%24,2h%ο#ο-ως%Aνθ.%αν.%31,6%στο%24,2. 112%Πβλ.% σχετικ?% #ε% την% Aννοια% της% λAξης% και% τη% ρ$ση% του% SifreDtn% §% 306% στο% 32,1,% 2τι% ο% $λιος%«φωτ-ζει%ολ2κληρο%τον%κ2σ#ο». 113%Σχετικ?%#ε%την%εγγ/τητα%και%τη%σχAση%των%«φα-νειν»%του%στ.%5α%και%«φωτ-ζειν»%του%στ.%9β%πβλ.%την%ενδιαφAρουσα%#ετ?φραση%του%Γεν.%1,293%στο%αποσπασ#ατικ2%Ταργκο/#%(Χειρ2γραφο%Vatican%Ebr.% 440)% στο% Εξ.% 12,42:% «Ο% κ2σ#ος% $ταν% Aρη#ος% και% ?δειος,% και% σκοτ?δι% $ταν% απλω#Aνο% π?νω%στην% αρχAγονη% θ?λασσα% και% ο% λ2γος% του% Κυρ-ου% Aλα#ψε% και% φEτισε»% (hwh- nhjr- wmnhr).% Πβλ.%ακ2#η%Ταργκο/#%Νεοφ/του%στο%συγκεκρι#Aνο%χωρ-ο. 114%Μεταξ/%των%δ/ο%#ερEν%Α%και%Β%της%δε/τερης%στροφ$ς%του%/#νου%ο%ευαγγελιστ$ς%προσAθεσε%τους% στ-χους% 698.% Ε-ναι% #ια% ση#ε-ωση%στη% λAξη9κλειδ-% «φῶς»% και% απευθ/νονται%πολε#ικ?% κατ?%βαπτιστικEν%κ/κλων,%που% τ-#ησαν% τον%Βαπτιστ$%ως%#ια%#εσσιανικ$%σωτηριEδη%#ορφ$%και% τον%χαρακτ$ρισαν%προφανEς%ως% το% «φως»% (πβλ.% γι᾽% αυτ2ν% τον%#εσσιανικ2% χαρακτηρισ#2%TJes% 42,6h%Λκ.%l,78979h%2,32).%Ο%ευαγγελιστ$ς%Aχει%προσθAσει%τη%ση#ε-ωση%αυτ$ν%στη%#οναδικ$%δυνατ$%θAση.%Παρ?%την%2χι%εντελEς%ο#αλ$%#ετ?βαση%του%στ.%8%στον%στ.%9%ε-ναι%ωστ2σο%και%γλωσσικ?%σαφAς%2τι%οι% λAξεις% του% στ.% 9α% #πορο/ν% να% αναφAρονται% #2νο% σε% αυτ/ν,% ο% οπο-ος% στους% στ.% 798% #ε% κ?θε%σαφ$νεια% χαρακτηρ-σθηκε% ως% το% «φως».% Ε?ν% αντ-θετα% ο% ευαγγελιστ$ς% ε-χε% προσθAσει% τη%ση#ε-ωσ$%του%#2λις%#ετ?%τον%στ.%9%–%δηλαδ$%στο%τAλος%της%δε/τερης%στροφ$ς%–%η%#ετ?βαση%στον%στ.%10%θα%#πορο/σε%να%γ-νει%κατανοητ$%απ2%γλωσσικTς%πλευρ?ς%#2νο%σαν%να%$ταν%ο%Βαπτιστ$ς%υποκε-#ενο% των% ρ$σεων% των% στ.% l0911.% –% Απ2% την% προσθ$κη% των% στ-χων% 698% #ετ?% τον% στ.% 5%συ#περα-νουν% 2χι% λ-γοι% ερ#ηνευτAς% 2τι% τουλ?χιστον% ο% ευαγγελιστ$ς% ανAφερε% τον% στ.% 5% στον%5νσαρκο% Λ2γο.% Αυτ2% κατ?% τη% γνE#η% #ου% ε-ναι% Aνα% πραγ#ατικ?% βιαστικ2% συ#πAρασ#α.% Η%προσθ$κη%της%παραγρ?φου%των%στ.%698%δεν%Aγινε,%επειδ$%ο%Βαπτιστ$ς%Aπρεπε%να%αναφερθε-%υπ2%χρονολογικ2%πρ-σ#α%στο%νωρ-τερο%δυνατ2%ση#ε-ο,%αλλ?%Aγινε%για%θεολογικο8ς%λ2γους%#αζ-%#ε%τη%λAξη%«φῶς»,%Eστε%να%καταστε-%σαφAς%απ2%την%αρχ$%2τι%ο%Βαπτιστ$ς%υπ$ρξε%#2νον%ο%«#?ρτυρας»%του% αληθινο/% «φωτ2ς»,% 2χι% 2#ως% το% -διο% το% «φως».% Η% προσθ$κη% π-σω% απ2% τον% στ.% 5% παρ?γει%ακριβEς% στη% συν?φεια% #ιας% στροφ$ς,% η% οπο-α% κ?νει% λ2γο% για% τον% ,σαρκο% Λ2γο,% Aνα% ?ριστο%ν2η#α.%Καθιστ?%δηλαδ$%εκ%των%προτAρων%απολ/τως%σαφAς%ποιος%ε-ναι%ο%Βαπτιστ$ς%σε%σχAση%#ε%τον%Ιησο/%Χριστ2:%Ο%,νθρωπος-Ιω?ννης%(«ἐγAνετο%ἄνθρωπος%…%»%στ.%6!)%ε-ναι%Aνας%απ2%εκε-νους%τους% «ἀνθρEπους»,% οι% οπο-οι% οφε-λουν% στον% Λ2γο% ως% αυτ2ν% που% τους% δη#ιο/ργησε% και% τους%

%3.-Η-τρ3τη-στροφT-

Με%την%τρ-τη%στροφ$%(ΙΙΙ)%ο%/#νος%στρAφεται%στην%Aλευση%του%Λ2γου%στον%κ2σ#ο%και%στην%παρουσ-α%του%#Aσα%στον%κ2σ#ο.%Αυτ2%ση#α-νει%2τι%απ2%τον%στ.%10%και% εξ$ς% γ-νεται% αναφορ?% στον% 5νσαρκο% Λ2γο115.% Το% πρEτο% #Aρος% της% τρ-της%στροφ$ς% πραγ#ατε/εται% την% απ2ρριψη% του% Aνσαρκου% Λ2γου% απ2% τον% ?πιστο%κ2σ#ο,% ενE% το% δε/τερο% #Aρος% την% πρ2σληψη% του% Aνσαρκου% Λ2γου% απ2% την%πιστε/ουσα%κοιν2τητα.%

Η% λAξη% «κ2σ#ος»% που% προσλα#β?νεται% απ2% τον% στ.% 9γ% και% συναντ?ται%τρεις%φορAς%στο%τρ-στιχο%στ.%10%χαρακτηρ-ζει%καταρχ?ς%στους%στ.%10α%και%10β%τον%κ2σ#ο%ως%πλ$ρη%και%επο#Aνως%στον%στ.%10γ%#ε%στεν2τερη%Aννοια%ως%τον%κ2σ#ο%των%ανθρEπων.%Ο%πρEτος%στ-χος%στ.% 10α%εξα-ρει%#ε% A#φαση%την%παρουσ-α%του%Λ2γου%στον%κ2σ#ο:%«ἐν%τῷ%κ2σ#ῳ%ἦν»116.%Ο%δε/τερος%στ-χος%που%συντον-ζεται%#ε%την% πρ2ταση% αυτ$ν% γρα##ατικ?,% αλλ?% υποτ?σσεται% σε% αυτ$ν% λογικ?,%παραπA#πει%προς%τα%π-σω%στον%στ.%3%και%αποσκοπε-%στο%να%θυ#-σει%2τι%ο%κ2σ#ος%ε-ναι%ιδιοκτησ-α%του%Λ2γου117.%Σε%αυτ2%το%υπ2βαθρο%η%ρ$ση%του%τρ-του%στ-χου%στ.%10γ% καθ-σταται% απολ/τως% εναργ$ς:% Ο% ανθρEπινος% κ2σ#ος% αρνε-ται% την%αναγνEριση% στον% Λ2γο,% στον% οπο-ο% ωστ2σο% χρωστ?ει% την% /παρξ$% του% και% ο%οπο-ος% ε-ναι% ο% ν2#ι#ος% κ/ρι2ς% τουh% «δεν% θAλησε% να% τον% γνωρ-σει»% («αὐτὸν% οὐκ%ἔγνω»)118.% Α#φ2τερες% οι% σειρAς% του% στ.% 11,% που% ακολουθο/ν% #ετ?% το% τρ-στιχο,%ερ#ηνε/ονται%2χι%σπ?νια%ως%αναφερ2#ενες%στον%Ισρα$λ%ως%«τον%περιο/σιο%λα2»%του%Θεο/.%Αυτ$%η%ερ#ηνε-α%ωστ2σο%δεν%ε-ναι%σε%κα#-α%περ-πτωση%αναγκαστικ$,%και% #?λιστα% δεν% ε-ναι% ο/τε% καν% πιθαν$ 119 .% Πολ/% πιο% ε/λογο% ε-ναι% το% να%

διατηρε-%την%/παρξη%και%τη%ζω$%τους%(στ.%4,%στ.%9).%Αυτ$%η%πρ2θεση%ρ$σης%αντιστοιχε-%προς%την%προσθ$κη%του%στ.%15%#ετ?%τον%στ.%14:%Ο%-διος%ο%Βαπτιστ$ς%#αρτυρε-%στη%«#αρτυρ-α»%του%ρητ?%την%προΰπαρξη%και%#αζ-%#ε%αυτ$ν%την%αληθιν$%θε2τητα%του%Ιησο/%Χριστο/%(για%το%«πρῶτ2ς%#ου%ἦν»%πβλ.%8,58). 115 %ΥπAρ% της% ερ#ηνε-ας% των% στ.% 10912γ% ως% αναφερ2#ενων% στη% δρ?ση% του% 5νσαρκου% Λ2γου%συνηγορε-% επ-σης% το% γεγον2ς% 2τι% η% Aκφραση% «ε-#αι% στον% κ2σ#ο»% του% στ.% 10α% ε#φαν-ζεται% στη%ραββινικ$% γρα##ατε-α% ως% #ια% σταθερ$% Aκφραση% για% την% ιστορικT- 8παρξηh% βλ.% #εταξ/% ?λλων%SifreDtn%§%38%στο%11,10h%TanchB%Gen,%wjšb-§%1h%bGit%73bh%GenR%2,6%στο%1,3.%Στο%-διο%το%κατ?%Ιω?ννην%ΕυαγγAλιο%πβλ.%9,5%και%17,11912! 116%Το%«ἦν»%Aχει%τEρα%Aνα%?λλο%νοη#ατικ2%περιεχ2#ενο%απ2%2,τι%στους%στ.%l92,%4%και%9.%Βρ-σκεται%σε%παραλληλ-α%προς%το%«ἦλθεν»%του%στ.%11α%και%ση#α-νει%το% ιστορικ2%«ε-ναι»%του%Aνσαρκου%Λ2γου%στον%κ2σ#ο%(πβλ.%«ἤ#ην»%17,12). 117 %Η% γρα##ατικ$% παρ?ταξη% σε% λογικ$% υπ2ταξη% ε-ναι% Aνα% διαδεδο#Aνο% φαιν2#ενο% στα%καινοδιαθηκικ?% ελληνικ?,% το% οπο-ο% αν?γεται% στην% επ-δραση% των% εβραϊκEν% $% των% αρα#αϊκEν.%Στον%στ.%10α.β%το%ν2η#α%ε-ναι:%«÷ταν%στον%κ2σ#ο,%ο%οπο-ος%δη#ιουργ$θηκε%#Aσω%αυτο/». 118%Για%το%«γινEσκειν»%πβλ.-jādha῾-Α´%Βασ.%2,12h%Ιερ.%2,8h%4,22h%Ωσ.%5,4h%ΙEβ%18,21%και%συχν2τερα. 119%Κατ?%της%ερ#ηνε-ας%σε%αναφορ?%προς%τον% Ισρα$λ%υπ?ρχουν%κατ?%τη%γνE#η%#ου%βαρ/νοντα%επιχειρ$#ατα:%1.%Πουθεν?%αλλο/%στον%/#νο%δεν%γ-νεται%λ2γος%για%τον%Ισρα$λh%αντ-θετα%γ-νεται%λ2γος%γενικ?%για%τους%ανθρEπους.%Η%ε#φανιζ2#ενη%στο%κατ?%Ιω?ννην%ΕυαγγAλιο%αντιπαρ?θεση%#ε% τον% Ιουδαϊσ#2% που% αρνε-ται% τον% Χριστ2% δεν% επιτρAπεται% να% #εταφερθε-% στον% /#νο.% –% 2.% Ο%συσχετισ#2ς% «περιουσ-α»% («τὰ% ἴδια»,% «οἱ% ἴδιοι»)% /% «περιο/σιος% λα2ς»% Ισρα$λ% δεν% Aχει% κα#-α%γλωσσικ$% β?ση,% αφο/% στους% Ο´% ε#φαν-ζονται% οι% εκφρ?σεις% «λαὸς% περιο/σιος»% (Εξ.% 19,5h% 23,22h%Δευτ.%7,6h%14,2h%26,18)%$%«περιουσιασ#2ς»%(Ψ.%134,4).%–%3.%Στη%συν?φεια%του%στ.%10%που%παραπA#πει%

υποθAσου#ε%2τι%«τὰ%ἴδια»%του%στ.%11α%χαρακτηρ-ζουν%τὸν%κ2σ#ο%στο%σ/νολ2%του,%που%αν$κει%στον%Λ2γο%ως%τον%δη#ιουργ2%(=%«ὁ%κ2σ#ος»%στ.%10α.β),%και%«οἱ% ἴδιοι»%του% στ.% 11β% τους% ανθρEπους% που% αν$κουν% σε% αυτ2ν% ως% τον% δη#ιουργ2% (=% «ὁ%κ2σ#ος»%στ.%10γ),%Aτσι%Eστε%οι%δ/ο%στ-χοι%10%και%11%να%ε-ναι%παρ?λληλοι%#εταξ/%τους%και%να%φωτ-ζουν%ο%Aνας%τον%?λλον120.%Mπως%ο%στ.%10,%Aτσι%και%ο%στ.%11%λAει%2τι%ο%κ2σ#ος%των%ανθρEπων%Aχει%κλειστε-%απAναντι%στον%Λ2γο,%που%ε-ναι%ο%ν2#ι#ος%κ/ρι2ς%του,%και%2τι%δεν%τον%«προσAλαβε».%

Το% δε/τερο% #Aρος% της% στροφ$ς% (ΙΙΙ/Β),% το% οπο-ο% ε-ναι% συνδεδε#Aνο% #ε% το%ΙΙΙ/Α% #Aσω% σ/νδεσης% λAξεων9κλειδιEν121%και% αναφAρεται% αντιθετικ?% στο% ΙΙΙ/Α%#Aσω% του% «δA»% του% στ.% 12α,% κ?νει% λ2γο% για% «2λους% εκε-νους»,% οι% οπο-οι%«προσAλαβαν»%τον%Λ2γο%και%Aλαβαν%απ2%αυτ2ν%τη%δωρε?%της%υι2τητας%σε%σχAση%#ε% τον% Θε2.% Αυτο-% οι% «ὅσοι»% ε-ναι% εκε-νοι% οι% «ἡ#εῖς»,% οι% οπο-οι% εκφρ?ζονται% εν%συνεχε-α% στην% τAταρτη% στροφ$% –% στην% υ#νικ$% ο#ολογ-α% της% πιστε/ουσας%κοιν2τητας.%ΠρAπει%να%εκληφθε-%ως%παρ?δοξο%το%2τι%#ετ?%την%κατηγορη#ατικ$%?ρνηση% που% διατυπEνεται% στον% στ.% 11β% ακολουθε-% #ε% τον% στ.% 12% #ια% θετικ$%διατ/πωση.% Δεν% #πορε-% κανε-ς% απλEς% να% εξηγ$σει% αυτ2% το% φαιν2#ενο% #ε% την%Aννοια% της% «διαλεκτικ$ς»% και% δεν% επιτρAπεται% καθ2λου% να% το% θεωρ$σει% υπ2% το%πρ-σ#α%του%«καν2να»%(στ.%10911)%και%της%«εξα-ρεσης»%(στ.%12).%Πολ/%περισσ2τερο,%στην%τρ-τη%στροφ$%του%/#νου%Aρχονται%σε%οξ/τατη%αντιπαρ?θεση%δ/ο%το#ε-ς:%ο%το#Aας%του%ανθρEπου%και%του%δυνατο/%για%τα%ανθρEπινα%δεδο#Aνα%αφεν2ς,%και%ο% το#Aας% του% Θεο/% και% του% δυνατο/% (και% αυτο/% που% τελικ?% συ#βα-νει)% για% τα%δεδο#Aνα%του%Θεο/%αφετAρου.%Αυτ2%ση#α-νει%2τι%οι%«ὅσοι»%του%στ.%12%υπ?ρχουν,%2χι% επειδ$% –% διαχωριζ2#ενοι% θετικ?% απ2% τον% «κ2σ#ον»% του% στ.% 10γ% $% απ2% τους%«ἰδ-ους»% του% στ.% 11β% –% προσAλαβαν% τον% Λ2γο% #ε% ελε/θερη% απ2φασ$% τους% και%εξαιτ-ας%αυτ$ς% της%συ#περιφορ?ς% τους%αποτελο/ν% την% ευχ?ριστη% εξα-ρεση% του%καν2να% που% περιγρ?φεται% στους% στ.% 10911h% αλλ?% υπ?ρχουν% αποκλειστικ?% και%#2νο,% επειδ$% –% «καθEς% υπ2κεινται% στον% -διο% καν2να% 2πως% 2λοι% οι% ?λλοι% που%αν$κουν%καθ᾽%εαυτο/ς%πλ$ρως%στην%massa%perditionis»122%–%Aλαβαν%απ2%τον%Λ/γο%τη%δωρε?%της%υι2τητας%ως%προς%τον%Θε2123.%Το%2τι%υπ?ρχουν%?νθρωποι,%οι%οπο-οι% τονισ#Aνα%προς%τα%π-σω%στον%στ.%3,%ο%χαρακτηρισ#2ς%ως%«τὰ%ἴδια»%$%«οἱ%ἴδιοι»%του%στ.%11%#πορε-%να%θε#ελιωθε-% #2νο% β?σει% του% 2τι% αναφAρεται% στη% δη#ιουργ-α.% Για% τη% σκAψη% 2τι% 2λα% τα%δη#ιουργ$#ατα%«αν$κουν»%στον%δη#ιουργ2%πβλ.%Ψ.%24(23),l92h%89(88),12h%95(94),495h%Α´%Χρον.%29,11h%Σοφ.%11,26h%Pirqe%Abhoth%4,22h%MekhEx%στο%15,13.%–%4.%Το%«οἱ%ἴδιοι»%του%στ.%11β%πολ/%δ/σκολα%#πορε-%να% κατανοηθε-% σε% αναλογ-α% προς% το% 13,1% (πβλ.% 10,394).% Δι2τι% εκε-% το% θA#α% ε-ναι% το% να% αν$κει%κανε-ς%πραγ#ατικ?%στον%Χριστ2%υπ2%την%Aννοια%της%#ετοχ$ς%στη%σωτηρ-α% (πβλ.%10,14.27h% 17,6.9910),% ενE% αντ-θετα% στο% 1,11% γ-νεται% λ2γος% για% την% «περιουσ-α»% #ε% την% Aννοια% της% ιδιοκτησ-ας%(#αρτυρ-ες%γι᾽%αυτ$ν%τη%ση#ασ-α%στον%Bauer,%Wörterbuch%[βλ.%ση#.%75],%732%στο%λ$##α%«ἴδιος»%3.b). 120%Πβλ.% Bultmann,% Das% Evangelium% des% Johannes% (βλ.% ση#.% 6),% 34935,% ο% οπο-ος% παρατηρε-% ορθEς:%«Ενυπ?ρχει%…%στην%Aννοια%του% ‹ἴδιον›%η% -δια%σκAψη,%την%οπο-α%εξAφρασε%η%φρ?ση%του%στ.% 10% ‹ὁ%κ2σ#ος%δι᾽%αὐτοῦ%ἐγAνετο›.» 121%Χρ$ζει% προσοχ$ς% ο% χιασ#2ς% στην% τοποθAτηση% των% λAξεων:% «αὐτὸν% οὐ% παρAλαβον»% στ.% 11β% /%«ἔλαβον%αὐτ2ν»%στ.%12α. 122%Barth,%Erklärung%des%Johannes9Evangeliums%(βλ.%ση#.%39),%232. 123%Οι% στ-χοι% 12β.γ% δεν% #ιλο/ν% για% το% ?νοιγ#α% #ιας% απλ$ς% δυνατ2τητας,% η% οπο-α% θα% Aπρεπε% να%πραγ#ατωθε-% απ2% τον% ?νθρωποh% πολ/% περισσ2τερο% γ-νεται% εδE% αναφορ?% για% #ια%πραγ#ατικ2τητα,%την%οπο-α%ο%-διος%ο%Λ2γος%θAτει%και%δη#ιουργε-.

«προσλα#β?νουν»%τον%Λ2γο,%αυτ2%ε-ναι%αποκλειστικ?%το%Aργο%και%η%πρ?ξη%του%-διου% του% Λ2γου 124 .% Αυτ/ς% ε-ναι% το% ενεργο/ν% υποκε-#ενο% στο% γεγον2ς% που%περιγρ?φεται%στον%στ.%12α9γ125.%

%4.-Η-τ5ταρτη-στροφT-

Με%την%τAταρτη%και%τελευτα-α%στροφ$%(IV)%ο%/#νος%του%Λ2γου%φθ?νει%στο%αποκορ/φω#?%του.%Στη%θAση%της%υ#νικ$ς%αφ$γησης%Aρχεται%τEρα%η%ο#ολογο/σα%ο#ιλ-α% σε% πρEτο% πληθυντικ2% σχετικ?% #ε% τους% «ὅσους»% των% στ.% 12α9γ),% δηλαδ$%σχετικ?%#ε%την%πιστε/ουσα%κοιν2τητα126.%Το%«κα-»%που%εισ?γει%τη%στροφ$%δεν%Aχει%τη%λειτουργ-α%της%συνεχιζ2#ενης%και%καταδεικν/ουσας%την% ιστορικ$%ακολουθ-α%σ/νδεσης,%αλλ?%ε-ναι%Aνα%ε#φατικ2%και%καταφατικ2%«κα-»%(«ναι»,%«ναι,%2ντως»),%2πως%2χι%σπ?νια%απαντ?%στους%Ψαλ#ο/ς%της%Παλαι?ς%Διαθ$κης127.%ΕδE%φα-νεται%το% εξ$ς:% Αυτ2% που% Aχει% $δη% παρουσι?σει% η% τρ-τη% στροφ$% στη% γλEσσα% της%δι$γησης% (στ.% 10α.11α.12α9γ)% προσλα#β?νεται% τEρα%#ε% τη% #ορφ$% της% αινο/σας%ο#ολογ-ας,% υπογρα##-ζεται,% επεξηγε-ται% και% –% πρωτ-στως!% –% ε.βαθ8νεται% #ε%εντυπωσιακ2% τρ2πο.% Δι2τι% πAρα% της% #αρτυρ-ας% της% τρ-της% στροφ$ς% εκφρ?ζεται%στην%τAταρτη%στροφ$%κ?τι%καινο8ργιο,%το%οπο-ο%#Aχρι%τEρα%δεν%ε-χε%λεχθε-,%Aτσι%Eστε%το%περιεχ2#ενο%να%φθ?νει%σε%#ια%ε#φαν$%κορ/φωση.%ΕνE%δηλαδ$%η%τρ-τη%στροφ$%Aθιξε%απλEς%το%γεγον/ς%2τι%ο%αιEνιος%Λ2γος%$λθε%στον%κ2σ#ο%και%$ταν%στον%κ2σ#ο,%τEρα%–%και%#2νο%τEρα!%–%καθ-σταται%γνωστ2ς%ο%αν$κουστος%τρ/πος%αυτο/% του% γεγον2τος% #ε% Aναν% α-νο:% «ὁ% Λ2γος% σὰρξ% ἐγAνετο»128.% Το% 2τι% εδE% για%πρEτη%φορ?%#ετ?%τον%στ.%1%ε#φαν-ζεται%π?λι%η%Aννοια%του%«Λ2γου»%δεν%πρAπει%να%παραθεωρηθε-.%Οι%ρ$σεις%των%στ.%192%θAλουν%να%ακουστο/ν%απ2%κοινο/%#ε%τον%στ.%14:%ΑκριβEς%εκε-νος%ο%Λ2γος,%ο%οπο-ος%υπ$ρχε%«ἐν%ἀρχῇ»,%ο%οπο-ος%$ταν%«#αζ-%#ε% τον% Θε2»,% ο% οπο-ος% #?λιστα% $ταν,% ε-ναι% και% παρα#Aνει% ο% -διος% «Θε2ς»,% –%ακριβEς%αυτ2ς%Aγινε%«σ?ρξ»129.%

124%Πβλ.% την% ωρα-α% και% εισχωρο/σα% σε% θεολογικ2% β?θος% ερ#ηνε-α% στον% Barth,% Erklärung% des%Johannes9Evangeliums%(βλ.%ση#.%39),%84εξ.%(ιδια-τερα%89εξ.). 125%Η% αναφορικ$% πρ2ταση% στ.% 12α% προηγε-ται% ε#φατικ?% της% κ/ριας% πρ2τασης% του% στ.% 12β.γ%απ/-ρητορικTς-πλευρ,ςh%ωστ2σο%ε-ναι%ο%στ.%12β.γ%«και%ουσιαστικ,%η%κ/ρια%πρ2ταση%…,%που%αποτελε-%το%θε#Aλιο%του%συν2λου»%(Barth,%Aνθ.%αν.,%89%[η%A#φαση%δικ$%#ου]). 126%Κατ?%τη%γνE#η%#ου%δεν%πρAπει%να%διαχωρ-σου#ε%#εταξ/%εν2ς%αποστολικο8-πληθυντικο8%στον%στ.% 14% και% εν2ς% εκκλησιαστικο8- πληθυντικο8- στον% στ.% 16.% Και% οι% δ/ο% στ-χοι% αναφAρονται% στο%«ε#ε-ς»% των% πιστEν% και% της% κοιν2τητας% που% θε#ελιEνεται% στην% αποστολικ$% #αρτυρ-α% για% τον%Χριστ2.%Βλ.%σχετικ?%–%καθEς%επ-σης%και%για%το%ερEτη#α%περ-% της%«#αρτυρ-ας%των%αυτοπτEν»%–%Bultmann,%Das%Evangelium%des%Johannes%(βλ.%ση#.%6),%45946. 127%Βλ.%#εταξ/%?λλων%ως%αρχ$%στροφ$ς:%Ψ.%51,8h%71,8.15h%περαιτAρω%π.χ.:%Ψ.%21,32h%22,6h%36,10h%37,15h%58,6h% 68,37h% 71,11h% 72,11h% 77,5h% 88,24.30h% 89,16h% 108,17.25h% 144,6% (2λες% οι% παραπο#πAς% κατ?% την%αρ-θ#ηση% των%Ο´)h% πβλ.% επ-σης% το% αν?λογο%φαιν2#ενο% στις%ΩδAς%Σολο#Eντος:% 5,11h% 8,15h% 11,10h%16,12h%19,10βh%31,3β. 128%Πβλ.%Barth,%Erklärung%des%Johannes9Evangeliums%(βλ.%ση#.%39),%107. 129%Πβλ.% Bengel,% Gnomon% Novi% Testamenti% (βλ.% ση#.% 17),% 322% ση#.% 1% στο% συγκεκρι#Aνο% χωρ-ο:%„Repetit%h.l.%Johannes%priorem%denominationem,%hoc%sensu:%Idem%ille,%qui%antehac%Verbum,%qui%Vita,%qui%Lux%erat,%idem%Caro%jam%factus%est.%Quod%prius%fuerat,%id%esse%non%desiit:%at%factus%est,%quod%non%fuerat%prius.»

Το% πρEτο% #Aρος% της% τAταρτης% στροφ$ς% (IV/A)% ο#ιλε-% για% το% θα/#α% της%«ἐνσαρκEσεως»% του% αιEνιου% θεϊκο/% Λ2γου% ως% το% θα/#α% της% σωτηριEδους%παρουσ-ας% του%Θεο/% «αν?#εσ?% #ας»130.% Εν% 2ψει% του% πρEτου% στ-χου% –% «ὁ% λ2γος%σὰρξ% ἐγAνετο»% στ.% 14α% –% πρAπει% να% σκεφτο/#ε% 2τι% η% λAξη% bāśār% /% «σ?ρξ»% στην%Παλαι?%Διαθ$κη%χαρακτηρ-ζει%τον%?νθρωπο%στην%ασθAνεια%και%στην%αδυνα#-α%του,% στην% ευθραυστ2τητα% και% στη% φθαρτ2τητ?% του131.% Ε?ν% σ/#φωνα% #ε% αυτ?% ο%πρEτος%στ-χος%λAει%2τι%ο%Λ2γος%Aγινε%θνητ2ς%?νθρωπος,%υπ?ρχει%εδE%#ια%σαφ$ς%παραπο#π$% στον% θ?νατο,% τον% οπο-ο% θα% υποστε-% ο% «σὰρξ% γεν2#ενος».% Στο%υπ2βαθρο% του% δε/τερου% στ-χου% 14β,% ο% οπο-ος% αποτελε-% #αζ-% #ε% τον% πρEτο% #ια%εν2τητα% απ2% πλευρ?ς% περιεχο#Aνου,% βρ-σκεται% το% παλαιοδιαθηκικ2%θεολογο/#ενο% της% «ενοικ$σεως»% του%Θεο/% στον% Ισρα$λ% $% στο% Ιερ2132.% Σε% αυτ$ν%την%«ενο-κηση»%του%Θεο/%αν$κει%η%λ?#ψη%του%kebhôdh-jhwh,%της%«δ2ξης%Κυρ-ου»133,%και%επο#Aνως%η%σν?ντηση%του% Ισρα$λ%#ε%την%αποκ?λυψη%της%θεϊκ$ς%υπ?ρξεως%και%της%θεϊκ$ς%δυν?#εως.%ΕντελEς%αντ-στοιχα%γ-νεται%λ2γος%στον%τρ-το%στ-χο%14γ%για%τη%γνωρ-ζουσα%«θAαση»%της%θεϊκ$ς%«δ2ξας»%του%Aνσαρκου%Λ2γου.%Οι%λAξεις%«ἐθεασ?#εθα% τὴν% δ2ξαν% αὐτοῦ»% ση#α-νουν% ανα#φ-βολα:% «ε-δα#ε% τη% θε/τητ,%του»134.% Αυτ2% υπογρα##-ζει% ο% τAταρτος% στ-χος% 14δ,% #ε% το% να% ορ-σει% τη% δ2ξα% του%Λ2γου%ως%«την%αληθιν$%και%πλ$ρη%πατρικ$%δ2ξα»135,%την%οπο-α%ο%Λ2γος%κατAχει,%δι2τι% ε-ναι% ο% 5νας% και% .οναδικ/ς% «Υι2ς»% του% «Πατρ2ς»136.% Τις% σωτηριολογικAς%συνAπειες% εκφρ?ζει% ο% τελευτα-ος% στ-χος% στ.% 14ε,% ο% οπο-ος% δεν% αναφAρεται% στη%

130%ΘεωρE%αξεπAραστη%την%ερ#ηνε-α,%που%αφιAρωσε%ο%Barth%στον%στ.%14:%Erklärung%des% Johannes9Evangeliums%(βλ.%ση#.%39),%104εξ.h% (πβλ.%και%του%ιδ-ου,%Die%Kirchliche%Dogmatik%I/2:%Die%Lehre%vom%Wort%Gottes,%Zollikon9Zürich%51960,%1459187).%Β?σει%αυτ$ς%της%ερ#ηνε-ας%θα%Aπρεπε%κατ?%τη%γνE#η%#ου%να%εξετ?σου#ε%εκε-να%τα%ερωτ$#ατα,%τα%οπο-α%Aχουν%τεθε-%σε%σχAση%#ε%την%ερ#ηνε-α%του%στ.%14%στον%Bultmann,%Das%Evangelium%des% Johannes% (βλ.%ση#.% 6),% 38εξ.,%αφεν2ς,%και%στον%Käsemann,%Aufbau%und%Anliegen%des% johanneischen%Prologs% (βλ.%ση#.%78),% 168εξ.,%αφετAρου.% (Για%τη%θεEρηση%του%Käsemann%βλ.%επ-σης:%του%ιδ-ου,%Jesu%letzter%Wille%nach%Johannes%17,%Tübingen%41980,%ιδ-ως%16εξ.). 131%Βλ.%#εταξ/%?λλων%Γεν.%6,3h%Ησ.%31,3h%40,6h%Ιερ.%17,5h%Ψ.%56(55),5h%78(77),39h%ΙEβ%10,4h%Σειρ.%14,17918h%πβλ.%επ-σης%1QH%4,29%(καινο/ργια%αρ-θ#ηση:%12,29). 132%Εξ.%25,8h%29,45h%Λευ.%26,11912.h%Αρ.%35,34h%Γ΄%Βασ.%6,12913h%Ψ.%78(77),60h%Ιεζ.%37,26εξ.h%43,7.9h%Ζαχ.%2,14%#εταξ/% ?λλων.% Πβλ.% για% το% θA#α% Gese,% Der% Johannesprolog% (βλ.% ση#.% 4),% 168.% 181εξ.% –% Το% ρ$#α%«σκηνοῦν»% δεν% ση#α-νει% στο% 1,14β% «κατασκηνEνω»,% αλλ?% «κατοικE»% (2πως% στον% ΞενοφEντα,%Κ/ρου% Ἀν?βασις% IV% 5,23h% V% 5,11% και% συχν2τεραh% Γ´% Βασ.% 8,12h% Απ.% 7,15h% 12,12h% 13,6h% 21,3),% και% ο%α2ριστος% πρAπει% να% κατανοηθε-% ως% εναρκτ$ριος:% ο% Λ2γος% «Aστησε% την% κατοικ-α% του% αν?#εσ?%#ας».% Τ2σο% η% σκAψη% του% ξAνου,% 2σο% και% εκε-νη% #ιας% #2νο% προσωριν$ς% και% επεισοδιακ$ς%παρα#ον$ς%του%Λ2γου%στον%κ2σ#ο%ε-ναι%πολ/%#ακρι?%απ2%το%ν2η#α%του%στ.%14β. 133%Εξ.%29,43h%40,34935h%Γ΄%Βασ.%8,11h%πβλ.%Gese,%Aνθ.%αν.,%1859186. 134%Barth,% Erklärung% des% Johannes9Evangeliums% (βλ.% ση#.% 39),% 121h% πβλ.% Bengel,% Gnomon% Novi%Testamenti%(βλ.%ση#.%17),%322%στο%συγκεκρι#Aνο%χωρ-ο:%δ2ξα%=%θε2τητα. 135%Gese,%Der%Johannesprolog%(βλ.%ση#.%4),%168. 136%Ως% προς% τα% γλωσσικ?:% 1.% Το% #2ριο% «ὡς»% δεν% Aχει% συγκριτικ$,% αλλ?% επεξηγη#ατικ$% και%αιτιολογικ$% λειτουργ-α.% 2.% Στο% «#ονογενοῦς»% δεν% υπ?ρχει% κανAνα% ?ρθρο,% δι2τι% η% λAξη% Aχει% τον%χαρακτ$ρα% εν2ς%κατηγορου#Aνου% (πρAπει% να%συ#πληρωθε-:% «ὄντος»).% 3.%Η% ε#πρ2θετη% Aκφραση%«παρὰ% Πατρ2ς»% αντικαθιστ?% τη% γενικ$% (για% την% αποφυγ$% του% εξαιρετικ?% παρεξηγ$σι#ου% «ὡς%#ονογενοῦς%Πατρ2ς»).

«δ2ξα»% του% στ.% 14δ,% αλλ?% χαρακτηρ-ζει% τον% -διο% τον% Aνσαρκο% Λ2γο137:% Επειδ$% ο%ενανθρωπ$σας%Λ2γος% κατAχει% τη% δ2ξα% του%ΠατAρα,% ε#περικλε-εται% σε%αυτ2ν%η%πληρ2τητα%της%θεϊκ$ς%σωτηρ-ας138.%

Το% δε/τερο%#Aρος% της% τAταρτης%στροφ$ς% (IV/B)% επεξηγε-% τη% ρ$ση% των%στ.%14γ9ε:% Απ2% το% πλ$ρω#α% της% σωτηρ-ας% του% Aνσαρκου% Λ2γου% Aλαβαν% οι%πιστε/οντες%«χ?ριν%ἀντὶ%χ?ριτος»%–%δηλαδ$%υπερπλο/σια%και%ανεξ?ντλητη%χ?ρη.%Αυτ2% που% εδE% στον% /#νο% λAγεται% «χ?ρις% ἀντὶ% χ?ριτος»,% θα% το% ονο#?σει% εν%συνεχε-α% ο% τAταρτος% ευαγγελιστ$ς% στο% ευαγγAλιο% «ζω$ν»% $% «ζωὴν% αἰEνιον»139.%Την%«αιEνια%ζω$»%2#ως%–%2πως%υπογρ?##ισε%εντυπωσιακ?%ο%Μ.%Λο/θηρος%στη%#εγαλειEδη%σειρ?%κηρυγ#?των%του%στο%Ιω.%17%–%δεν%#πορε-%να%τη%δEσει%κανAνας%«purus%homo»%(κανAνας%«που%ε-ναι%#2νο%?νθρωπος»)%και%κα#-α%«mera%creatura»%(κανAνας%«που%ε-ναι% εκ%φ/σεως%δη#ιο/ργη#α»),% –% «quia%vitam%aeternam%dare% est%opus%divinitatis%aeternae»%(«δι2τι%η%δωρε?%της%αιEνιας%ζω$ς%ε-ναι%Aργο%της%αιEνιας%θε2τητας»)140.%Ως% εκ% το/του% ε-ναι%θεολογικ?%συνεπAς% το% 2τι% ο% /#νος% του%Λ2γου%τον-ζει%2τι%στον%«σ?ρκα%γεν2#ενον»%ε-ναι%παρEν%ο-3διος-ο-Θε/ς%εν%τη%δ2ξη%του.%%

*%%

ΘεωρEντας,%εν%κατακλε-δι,%προς%τα%π-σω%τη%λογικ$%ακολουθ-α%του%/#νου%του% Λ2γου,% πρAπει% να% συγκρατ$σου#ε% ως% συ#πAρασ#α% 2τι% οι% στροφAς% Ι% και% ΙΙ%#ιλο/ν%για%τον%,σαρκο%Λ2γο%και%οι%στροφAς%ΙΙΙ%και%IV%για%τον%5νσαρκο%Λ2γο.%Αυτ2%το% ε/ρη#α% επιβεβαιEνει% τη% γνEση% που% προAκυψε% απ2% τη% #ορφολογικ$% δο#$,%β?σει% της% οπο-ας% ο% /#νος% ε-ναι% συντεθει#Aνος% ως% Aνα% δ-πτυχο,% εκ% του% οπο-ου%καθAνα% απ2% τα% δ/ο% #Aρη% περιλα#β?νει% δ/ο% παρ?λληλα% δια#ορφωθε-σες%στροφAς.% Μεταξ/% ?λλων,% η% συ#φων-α% που% καθ-σταται% εδE% ε#φαν$ς% #εταξ/%#ορφ$ς%και%περιεχο#Aνου%προβ?λλει%τον%/#νο%του%Λ2γου%ως%Aνα%αριστο/ργη#α%υψηλ$ς%στ?θ#ης.%

137%Ο%Schlatter,%Die%Sprache%und%Heimat%des%vierten%Evangelisten%(βλ.%ση#.%57),%22,%παραπA#πει%στον%χαρακτηρισ#2%του%Θεο/%ως%mālē᾽-rachamîm% («γε#?του%Aλεος»)%στο%MekhEx%επ-%των%15,3h%20,2.%–%Οι%δ/ο%στ-χοι%στ.%14δ.ε%θα%Aπρεπε%λοιπ2ν%να%#εταφραστο/ν:%«…%#ια%δ2ξα,%την%οπο-α%αυτ2ς%κατAχει%ως%ο%#ονογεν$ς%Υι2ς%του%ΠατAρα,%–%αυτ2ς,%ο%οπο-ος%ε-ναι%γε#?τος%απ2%χ?ρη%και%αλ$θεια.» 138%Ως% προς% τις% λAξεις% «χ?ρις% καὶ% ἀλ$θεια»%ως% απ2δοση% της% παλαιοδιαθηκικ$ς% Aννοιας% για% την%πλ$ρη% θεϊκ$% σωτηρ-α% βλ.% Gese,% Der% Johannesprolog% (βλ.% ση#.% 4),% 186εξ.% Κυρ-ως% πρAπει% να%προσεχθε-%ο%Ψ.%85(84),10911. 139%3,15916.36h%5,26h%6,33.35.48h%10,10.28h%17,2%#εταξ/%?λλων. 140%Luthers% Werke% in% Auswahl% VII:% Predigten,% εκδ.% E.% Hirsch,% Berlin% 31962,% 216,9εξ.h% 217,19εξ.% (τα%παραθA#ατα:%216,10h%217,28h%216,25926).