Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

1

Τηλεόραση – Εφηβεία και Παχυσαρκία

Τα παιδιά που έχουν τηλεόραση στο υπνοδωμάτιό τους βρίσκονται σε σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο παχυσαρκίας και μεγαλύτερη περίμετρο μέσης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες τα παιδιά ηλικίας μεταξύ 8-18 χρονών παρακολουθούν κατά μέσον όρο 4,5 ώρες τηλεόραση κάθε μέρα. Επίσης το 70% των παιδιών έχουν τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο τους. Για τη Κύπρο και την Ελλάδα δεν υπάρχουν δεδομένα που να έχουν πέσει στην αντίληψη μας αλλά εκτιμάται ότι τα ποσοστά αυτά θα είναι ακόμα πιο ψηλά. Υπάρχουν όμως πάρα πολλές μελέτες και στην Κύπρο και την Ελλάδα που καταδεικνύουν ότι το μέγεθος της παχυσαρκίας στις χώρες μας είναι τεράστιο. Μελέτες επίσης έχουν αποδείξει ότι η παιδική παχυσαρκία μπορεί να προληφθεί αν καθόμαστε πιο συχνά όλοι μαζί (όλα τα μέλη της οικογένειας) σε δείπνο συχνότερα και αν μειωθεί ο χρόνος παρακολούθησης της τηλεόρασης.

Επίσης ο χρόνος παρακολούθησης της τηλεόρασης στην εφηβεία σχετίζεται άμεσα με το χρόνο παρακολούθησης αργότερα στην ενηλικίωση, με αποτέλεσμα να έχουμε παχύσαρκους ενήλικες με υψηλή χοληστερόλη.

Μια μελέτη έδειξε ότι όταν τα παιδιά είχαν τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο, είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρακολουθούν και περισσότερη ώρα τηλεόραση. Σε αντίθεση με τα παιδιά που δεν έχουν τηλεόραση στο δωμάτιό τους, τα παιδιά με μια τηλεόραση στο υπνοδωμάτιό τους είχαν μεγαλύτερη περίμετρο μέσης, περισσότερο λίπος και περισσότερο υποδόριο λιπώδη μάζα ιστού. Τα παιδιά που είχαν τηλεόραση στο υπνοδωμάτιό τους και τα οποία επίσης παρακολουθούσαν πάνω από 2 ώρες τηλεόραση την ημέρα, φάνηκε να έχουν 2,5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν υψηλότερα επίπεδα λιπώδους μάζας σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά.

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

2

Η τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο του παιδιού σχετίζεται με τρεις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα για τα ακόλουθα: • Μεγάλη περίμετρο μέσης • Υψηλό καρδιομεταβολικό κίνδυνο • Αυξημένα τριγλυκερίδια Γι α όλους τους πιο πάνω λόγους αλλά και για πολλούς άλλους, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι το παιδί στο υπνοδωμάτιο μπορεί να παρακολουθεί ανεξέλεγκτα ότι προγράμματα θέλει, προτρέπονται οι γονείς να μην έχουν στο δωμάτιο το παιδιών τους τηλεόραση.

Η Ελλάδα, σύμφωνα με την Διεθνή Ομάδα Εργασίας για την Παχυσαρκία, κατατάσσεται μεταξύ των τριών πρώτων κρατών της Ευρώπης όσο αφορά την συχνότητα του φαινομένου. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της παχυσαρκίας είναι σημαντικές: Χαμηλή αυτοεκτίμηση, αρνητική εικόνα εαυτού, απομόνωση, στιγματισμός και διάκριση από τους συνομήλικους. Αντίστοιχα σοβαρές είναι και οι συνέπειες στην υγεία, καθώς η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη, υπέρταση, αρτηριοσκλήρυνση και γενικά για κακή ποιότητα ζωής. Ένας από τους παράγοντες που συμβάλλουν καθοριστικά στην εκδήλωση της παχυσαρκίας είναι και η τηλεόραση.

Όλο και περισσότεροι Έλληνες, έχοντας αναπτύξει ένα δυτικοφανή τρόπο ζωής, γευματίζουν ή (κυρίως) δειπνούν συνοδεία τηλεόρασης. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής και οι διαφορετικές ώρες εργασίας κάθε μέλους της δε διευκολύνουν την οικογένεια να φάει μαζί, γύρω από το ίδιο τραπέζι. Το κοινό πρωινό σε τραπεζαρία αποτελεί σήμερα μια φαντασίωση που παρακολουθούμε αποκλειστικά και μόνο στις διαφημίσεις, ενώ το μεσημεριανό γεύμα είναι εξατομικευμένο και συνήθως junk food, προσαρμοσμένο στο ωράριο εργαζόμενων γονέων και διδασκόμενων τέκνων. Το δείπνο, θεωρητικά τουλάχιστον, θα μπορούσε να συγκεντρώσει και να ενώσει την οικογένεια, λειτουργώντας ως κοινός τόπος συνάντησης, συζήτησης,

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

3

ανταλλαγής απόψεων και ενίσχυσης των δεσμών μεταξύ γονέων και παιδιών, συζύγων, αδελφών.

Όμως, όπως καταδεικνύουν τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα, ακόμα κι αν η οικογένεια μοιράζεται το ίδιο τραπέζι, συνήθως αδυνατεί να επικοινωνήσει ουσιαστικά, τόσο λεκτικά όσο και συναισθηματικά, εξαιτίας της αναμμένης τηλεόρασης απέναντι από το τραπέζι.

Μια εικόνα που σχεδόν όλοι έχουμε βιώσει λιγότερες ή περισσότερες φορές: Μαχαιροπίρουνα χτυπούν μηχανικά στα πιάτα, στόματα μασούν αδιάκοπα, αλλά εξίσου μηχανικά, βλέμματα υπνωτισμένα ακολουθούν την τηλεοπτική εικόνα, κανείς δεν μιλάει, κανείς δεν ασχολείται με το τι και πόσο τρώει… Έτσι, η ώρα του φαγητού και η ευχαρίστηση που θα έπρεπε να πηγάζει από την οικογενειακή σύναξη δεν συνδυάζεται με την επιθυμία να βρεθούμε όλοι μαζί για να φάμε και να μιλήσουμε, αλλά ταυτίζεται με το τηλεοπτικό πρόγραμμα. Ωστόσο, οι σύγχρονες ψυχολογικές και διατροφικές μελέτες επισημαίνουν, ιδιαίτερα για τα παιδιά, την αναγκαιότητα επιστροφής σε παραδοσιακές συμπεριφορές και αξίες, στις οποίες δεν έχει θέση η τηλεόραση.

Όταν η τηλεόραση είναι αναμμένη, η προσοχή μας επικεντρώνεται στα όσα παρακολουθούμε, επομένως η διάθεση για άμεση επικοινωνία με τους συνδαιτυμόνες μας χάνεται. Τα δε παιδιά, μιμούμενα τα πρότυπα συμπεριφοράς των γονιών τους, διδάσκονται να τρώνε -είτε με την οικογένεια είτε μόνα τους- μπροστά στην τηλεόραση και γίνονται πιο επιρρεπή σε μοναχικές συνήθειες που δεν επιτρέπουν την ομαλή κοινωνικοποίηση τους και την ορθή ψυχοσυναισθηματική τους ανάπτυξη. Το ίδιο μάλιστα ισχύει στην περίπτωση που οι γονείς τούς επιτρέπουν να τρώνε, παίζοντας video games ή σερφάροντας στον υπολογιστή.

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

4

Ερευνητές από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια πραγματοποίησαν μελέτη με είκοσι τέσσερα παιδιά προσχολικής ηλικίας και διαπίστωσαν ότι όσα είχαν συνηθίσει να τρώνε παρακολουθώντας κινούμενα σχέδια, κατανάλωναν 33% περισσότερη τροφή απ’ όση φυσιολογικά θα έτρωγαν αν δεν έβλεπαν καρτούν. Όσα παιδάκια μάλιστα δεν είχαν αυτήν τη συνήθεια εκ των προτέρων, αλλά μπήκαν στη διαδικασία του να βλέπουν κινούμενα σχέδια εν ώρα φαγητού για τους σκοπούς της μελέτης, «χάζευαν» τόσο πολύ με την τηλεόραση ώστε… ξεχνούσαν να φάνε!

Τα ευρήματα της παραπάνω έρευνας υποδηλώνουν ότι, όπως ακριβώς συμβαίνει στους ενήλικες, έτσι και στα παιδιά, η συστηματική κατανάλωση τροφής μπροστά στην τηλεόραση έχει ως συνέπεια να αποσπάται η προσοχή από τα μηνύματα που δίνει ο οργανισμός για τον κορεσμό της πείνας, επομένως οι τηλεθεατές τείνουν να καταναλώνουν περισσότερη τροφή. Επιπλέον, η συσχέτιση φαγητού – τηλεόρασης σταδιακά δημιουργεί στο θεατή την ψυχολογική ανάγκη λήψης τροφής κάθε φορά που παρακολουθεί τηλεόραση.

Στο συμπέρασμα ότι οι αυξημένες ώρες παρακολούθησης τηλεόρασης οδηγούν στην αύξηση του σωματικού βάρους κατέληξε και μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2003 στο εξειδικευμένο για την παχυσαρκία διεθνές περιοδικό “Obesity”. Τα παιδιά ηλικίας 4 ετών που βλέπουν 2,4 ώρες την ημέρα τηλεόραση προσλαμβάνουν 1600 θερμίδες, ενώ αυτά που βλέπουν 1,1 ώρες την ημέρα παίρνουν 1480. Με άλλα λόγια τα πιο “τηλεορασιόπληκτα” παιδιά θα ζυγίζουν 5-6 κιλά περισσότερο από τα άλλα μέσα σε ένα χρόνο.

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

5

Άλλωστε, οι διαφημιστές γνωρίζουν ότι οι μικροί καταναλωτές

είναι πολύ επιρρεπείς σε κατανάλωση προϊόντων χαμηλής θρεπτικής και υψηλής θερμιδικής αξίας (και φυσικά ότι οι γονείς είναι πολύ επιρρεπείς στις “απαιτήσεις” των παιδιών τους). Έτσι, στα διαφημιστικά διαλείμματα των παιδικών εκπομπών παρουσιάζονται κατά κόρον προϊόντα πρόχειρου φαγητού και σνακ -γαριδάκια, πατατάκια, σοκολάτες, αναψυκτικά, παγωτά, μπισκότα, καραμέλες, τσίχλες- που καλούν με ιδιαίτερα ελκυστικούς τρόπους τα παιδιά να τα δοκιμάσουν και τους γονείς να τους τα αγοράσουν.

Πέραν αυτού, είναι προφανές ότι κατά τη διάρκεια της τηλεθέασης, ο άνθρωπος παραμένει αδρανής σωματικά καθηλωμένος σε μια πολυθρόνα, σε έναν καναπέ, σε ένα κρεβάτι, χωρίς να κινείται, και χωρίς καμιά φυσική δραστηριότητα. Ο (ήδη περιορισμένος λόγω συνθηκών ζωής) ελεύθερος χρόνος παιδιών και ενηλίκων καταναλώνεται, λοιπόν, σε μιαν απόλυτα καθιστική, αλλά και καθόλου δημιουργική ή πνευματική δραστηριότητα.

Τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς για να αλλάξει άμεσα η νοοτροπία μας και οι συνήθειές μας σε σχέση με το φαγητό; Ας φροντίσουμε να παίρνουμε τα γεύματά μας σε ήρεμο περιβάλλον σε όμορφα στρωμένο τραπέζι και όχι στον καναπέ ή στο πάτωμα. Ας διδάξουμε στα παιδιά μας την υγιεινή διατροφή. Αν εμείς τρώμε σωστά, θα μας μιμηθούν. Ας φροντίσουμε να είναι παρόντα όλα τα μέλη της οικογένειας σε τουλάχιστον ένα γεύμα της ημέρας, κατά τη διάρκεια του οποίου ας δώσουμε χώρο σε ευχάριστες συζητήσεις, ας ανταλλάξουμε απόψεις, ας μοιραστούμε τα νέα της ημέρας μας, ας γελάσουμε, ας τραγουδήσουμε. Ας κατανοήσουμε ότι το φαγητό στο τραπέζι μαζί με την οικογένεια δεν είναι απλά μια διαδικασία λήψης τροφής, αλλά μια ιεροτελεστία και μια διαδικασία κοινωνικοποίησης τόσο για εμάς όσο και για τα παιδιά μας. Και φυσικά, ας κρατήσουμε κλειστή την τηλεόραση την ώρα που τρώμε επικοινωνώντας ή, αν προτιμάτε, επικοινωνούμε τρώγοντας.

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

6

Ε ρ ω τ η μ α τ ο λ ό γ ι ο

Παρουσίαση Αποτελεσμάτων από την 6η έως την 11η ερώτηση

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

7

Ερώτηση 6η

Ποιες τηλεοπτικές ζώνες προτιμάς να παρακολουθείς;

Απάντησαν %

Άντρες Γυναίκες

Πρωινή 0% 3%

Μεσημεριανή 10% 8%

Απογευματινή 10% 15%

Βραδινή 79% 74%

Σχόλια:

Μεγάλη εντύπωση κάνει το γεγονός ότι υψηλά ποσοστά, όπως 79% και 74% αντρών και γυναικών αντίστοιχα παρακολουθούν τηλεόραση την βραδινή ζώνη. Ενώ το 0% και 3% αντρών και γυναικών παρακολουθούν τηλεόραση την πρωινή ζώνη.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Πρωϊνή Μεσημεριανή Απογευματινή Βραδινή

Άντρες

Γυναίκες

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

8

Ερώτηση 7η

Τι είδους προγράμματα παρακολουθείς;

Απάντησαν %

Άντρες Γυναίκες

Ενημερωτικά 23% 15%

Ψυχαγωγικά 38% 67%

Αθλητικά 21% 10%

Παιδικά 8% 0%

Κοινωνικά 10% 8%

Σχόλια:

Στην ερώτηση τι είδους προγράμματα παρακολουθείς το 67% των

γυναικών και 38% των αντρών απάντησαν ψυχαγωγικά προγράμματα.

Απ’ την άλλη μόνο το 10% και 8% αντρών και γυναικών αντίστοιχα

απάντησαν κοινωνικά.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Ενημερωτικά Ψυχαγωγικά Αθλητικά Παιδικά Κοινωνικά

Άντρες

Γυναίκες

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

9

Ερώτηση 8η

Τι είδους ταινίες παρακολουθείς; Απάντησαν %

Άντρες Γυναίκες

Τρόμου 21% 13%

Αισθηματικές 5% 15%

Κωμωδίες 33% 33%

Κινούμ. Σχέδια 10% 3%

Άλλο 31% 31%

Σχόλια:

Όπως φαίνεται και στο παραπάνω διάγραμμα ίσο ποσοστό 33%

αντρών και γυναικών προτιμούν να παρακολουθούν κωμωδίες. Ομοίως,

το 31% αντρών και γυναικών απάντησαν πως προτιμούν κάτι

διαφορετικό από τα προαναφερόμενα.

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

Τρόμου Αισθηματικές Κωμωδίες Κινούμ. Σχέδια Άλλο

Άντρες

Γυναίκες

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

10

Ερώτηση 9η

Ποιό κανάλι προτιμάς να παρακολουθείς περισσότερο; Απάντησαν %

Άντρες Γυναίκες

Mega 26% 44%

Ant1 10% 18%

Star 15% 8%

Παιδικά 13% 8%

ΣΚΑΪ 13% 8%

Alpha 5% 5%

Κρατικά 3% 3%

Άλλο 10% 8%

Σχόλια:

Αξίζει να τονιστεί πως μόνο το 3% αντρών και γυναικών

παρακολουθούν κρατικά κανάλια. Ενώ το 26% των αντρών και 44%

των γυναικών παρακολουθούν Mega.

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

Mega Ant1 Star Παιδικά ΣΚΑΪ Alpha Κρατικά Άλλο

Άντρες

Γυναίκες

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

11

Ερώτηση 10η

Για πόσο χρονικό διάστημα θα ‘’άντεχες’’ χωρίς τηλεόραση; Απάντησαν %

Άντρες Γυναίκες

Καθόλου 0% 5%

Μερικές ώρες 5% 3%

Μία μέρα 8% 18%

1 Εβδομάδα 31% 36%

Περισσότερο 56% 38%

Σχόλια:

Επίσης μεγάλη εντύπωση κάνει το γεγονός ότι ελάχιστο ποσοστό όπως

0% και 5% αντρών και γυναικών αντίστοιχα δεν θα άντεχε καθόλου

χωρίς τηλεόραση. Ενώ το 56% και 38% των αντρών και γυναικών θα

άντεχε περισσότερο από μία εβδομάδα.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Καθόλου Μερικές ώρες Μία μέρα 1 Εβδομάδα Περισσότερο

Άντρες

Γυναίκες

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

12

Ερώτηση 11η

Συνηθίζεις την ώρα που παρακολουθείς τηλεόραση να καταναλώνεις τρόφιμα; Απάντησαν %

Άντρες Γυναίκες

Πάντα 10% 8%

Σπάνια 36% 18%

Μερικές φορές 54% 74%

Σχόλια:

Σύμφωνα με την παραπάνω ερώτηση, το 8% των αντρών και 10% των

γυναικών απάντησαν πως καταναλώνουν πάντα τρόφιμα κατά την ώρα

που παρακολουθούν τηλεόραση. Απ’ την άλλη το 54% των αντρών και

74% των γυναικών αναφέρουν πως καταναλώνουν τρόφιμα μερικές

φορές.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Πάντα Σπάνια Μερικές φορές

Άντρες

Γυναίκες

Η τηλεόραση και οι επιπτώσεις της Μέρος ΙΙ

13