ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - PROJECT3lyk-ymitt.att.sch.gr/Project/PAPADO/NERO.pdf ·...

3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΥΜΗΤΤΟΥ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - PROJECT:

ΤΟ ΝΕΡΟ, ΕΝΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΑΓΑΘΟ

ΥΜΗΤΤΟΣ 2013

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΉ ΕΡΓΑΣΙΑ – PROJECT


ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ

Υπεύθυνος καθηγητής: Δημήτρης Παπαδόπουλος

Μαθητές που συμμετείχαν:

Γαρουφάλης Θεόδωρος

Γρίλλιας Γιώργος

Καραμάνου Ελένη

Λοΐζου Ελεάνα

Μαγκινοπούλου Γεωργία

Μανίκα Αριστέα

Μιχαήλ Αργυρή

Μουσελίμη Μαριάννα

Μουσουράκη Μαρίνα

Ξενόπουλος Αλέξανδρος

Παπανδρέου Κώστας

Σκομβούλης Ιωάννης

Σχοινά Βενέτα

Φούκας Στέφανος

Χίλιος Ανδρέας

Περιεχόμενα

I

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Η δομή του νερού. ...............................................................................................1

Ο χημικός τύπος του νερού. ................................................................................1

Οι φυσικές ιδιότητες του νερού. ...........................................................................1

Οι χημικές ιδιότητες του νερού. ............................................................................2

Το νερό ως διαλύτης. ...........................................................................................2

Ο κύκλος του νερού στη φύση. ............................................................................2

Ποσότητες θαλασσινού και γλυκού νερού στη γη. ...............................................3

Επίδραση του κύκλου του νερού στο κλίμα της γης. ............................................4

Παρεμβάσεις του ανθρώπου στον κύκλο του νερού. ...........................................5

Τρόποι συγκέντρωσης πόσιμου νερού. ...............................................................8

Η επεξεργασία του πόσιμου νερού. .....................................................................8

Μονάδες επεξεργασίας νερού. ............................................................................8

Στάδια επεξεργασίας ύδατος. ..............................................................................8

Ταμιευτήρες ύδρευσης νερού. .............................................................................9

Αποθέματα νερού. .............................................................................................. 10

Οι χρήσεις του πόσιμου νερού............................................................................ 10

Πηγές παραγωγής εμφιαλωμένου νερού. ........................................................... 11

Φίλτρα πόσιμου νερού. ....................................................................................... 12

Η ποσότητα του νερού στους οργανισμούς – τρόφιμα. ...................................... 13

Η ρύπανση του νερού. ........................................................................................ 16

Λειψυδρία και πόλεμος. ...................................................................................... 20

Αίτια που οδηγούν στη λειψυδρία. ...................................................................... 21

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου. ......................................................................... 22

Κατανομή του νερού σε διάφορες χώρες. ........................................................... 24

Η διαθεσιμότητα και η ζήτηση του νερού στην Ελλάδα. ...................................... 25

Αντιμετώπιση της λειψυδρίας. ............................................................................ 27

Πόλεμοι για το νερό. ........................................................................................... 28

Η σημασία του νερού στις θρησκείες. ................................................................. 29

Το νερό στο Χριστιανισμό. .................................................................................. 29

Το νερό στις αρχαιοελληνικές θρησκείες. ........................................................... 32

Το νερό στον Ισλαμισμό. .................................................................................... 32

Το νερό στον Ινδουισμό. ..................................................................................... 32

Περιεχόμενα

II

Το νερό στις Αφρικανικές θρησκείες. ................................................................. 32

Το νερό στον Ιουδαϊσμό. .................................................................................... 33

Νερό και φιλοσοφία. ........................................................................................... 33

Η σημασία του νερού για τον Αριστοτέλη. .......................................................... 34

Η σημασία του νερού για τον Θαλή. ................................................................... 34

Η σημασία του νερού για τον Μιλήσιο. ............................................................... 34

Η σημασία του νερού για τον Αναξιμένη. ............................................................ 34

Η σημασία του νερού για τον Αρχιμήδη. ............................................................. 34

Η σημασία του νερού για τον Εμπεδοκλή. .......................................................... 35

Η σημασία του νερού για τον Ηράκλειτο. ............................................................ 35

Το νερό στα όνειρα. ............................................................................................ 35

Το νερό στην ποίηση. ......................................................................................... 40

Το νερό σε διάφορες γλώσσες............................................................................ 41

Εκφράσεις σχετικά με το νερό. ........................................................................... 42

Παροιμίες οι οποίες αναφέρουν τη λέξη νερό. .................................................... 43

Βιβλιογραφία. ...................................................................................................... 44

3ο ΓΕΛ Υμηττού project: Το νερό, ένα πολύτιμο αγαθό

1


Η δομή του νερού. Το μόριο του νερού δεν είναι γραμμικό, δηλαδή οι δεσμοί Ο-Η δεν βρίσκονται

πάνω στην ίδια ευθεία, αλλά σχηματίζουν γωνία 104,5°. Το μήκος του δεσμού Ο-Η είναι 0,96 Å. Λόγω της γωνιακής διάταξης του δεσμού Ο-Η, το μόριο του νερού είναι ασύμμετρο και έχει υψηλή διπολική ροπή. Το κέντρο του θετικού φορτίου βρίσκεται προς την πλευρά του υδρογόνου και του αρνητικού προς την πλευρά του οξυγόνου. Ο υψηλός πολικός χαρακτήρας του μορίου εξηγεί τη μεγάλη του διηλεκτρική σταθερά και άλλες ιδιότητες αυτού, όπως είναι η διάλυση ιοντικών ενώσεων, ιδιότητα που το καθιστά το καλύτερο διαλυτικό μέσο.

Το νερό παρουσιάζει έντονα το φαινόμενο της σύζευξης, με τη δημιουργία μεταξύ των μορίων του δεσμών υδρογόνου. Τα μόρια δηλαδή του νερού σχηματίζουν γέφυρες υδρογόνου μεταξύ του υδρογόνου ενός μορίου και του οξυγόνου γειτονικού μορίου. Δεσμοί υδρογόνου μεταξύ των μορίων του νερού εξακολουθούν να υπάρχουν και σε υψηλή σχετικά θερμοκρασία, όπως το μόλις λιωμένο νερό στο οποίο έχουν σπάσει το 15% των δεσμών υδρογόνου. Ο χημικός τύπος του νερού.

Χημικός τύπος είναι η αναπαράσταση ενός μορίου χημικής ένωσης η οποία περιέχει πληροφορίες για τη σύσταση, δομή και τη σχέση των ατόμων στο μόριο της ουσίας. Οι πληροφορίες που όλοι οι χημικοί τύποι περιέχουν είναι ο προσδιορισμός των ατόμων που συμμετέχουν στο πλέγμα ή το μόριο και τις αναλογίες στις οποίες βρίσκονται, οι οποίες είναι ακριβείς και προσδιορίζονται με κλάσματα φυσικών αριθμών. Άλλες πληροφορίες που μπορεί να περιέχει ένας χημικός τύπος είναι ο ακριβής αριθμός ατόμων του κάθε στοιχείου συμμετοχής σε ένα μόριο, ποια άτομα συνδέονται με ενδομοριακό δεσμό στο μόριο, το είδος του ενδομοριακού δεσμού που αναπτύσσεται σε κάθε άτομο στο μόριο, την κατανομή των ηλεκτρονίων σε κάθε άτομο ή μέσα στο πλέγμα, τη διάταξη των ατόμων στο χώρο και τις δυνάμεις που αναπτύσσονται στο πλέγμα ( συνήθως τους δεσμούς υδρογόνου ).

Ο χημικός τύπος του νερού είναι Η2Ο σχηματίζεται δηλαδή από την ένωση δύο ατόμων υδρογόνου με ένα άτομο οξυγόνου. Ανάμεσα στα άτομα οξυγόνου και υδρογόνου σχηματίζεται απλός ομοιοπολικός δεσμός ( κάθε άτομο προσφέρει ένα ηλεκτρόνιο, σχηματίζοντας ένα κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων ). Το άτομο του οξυγόνου έλκει περισσότερο το ζεύγος ηλεκτρονίων από το άτομο υδρογόνου και έτσι ο δεσμός H-O και κατ' επέκταση τα μόρια του νερού σχηματίζουν ηλεκτρικά δίπολα. Οι φυσικές ιδιότητες του νερού.

Το νερό είναι υγρό, άχρωμο σε λεπτά στρώματα. Η καθαρή ουσία είναι άγευστη, ενώ το καλό πόσιμο νερό έχει ευχάριστη γεύση, που οφείλεται στα διαλυμένα άλατα και αέρια. Η πυκνότητα του νερού είναι διαφορετική σε διάφορες θερμοκρασίες, με μέγιστη στους 4°C. Ο όγκος μιας συγκεκριμένης ποσότητας νερού αυξάνεται κατά την ψύξη, γιατί η μοριακή δομή του πάγου στηρίζεται στους δεσμούς υδρογόνου, οι οποίοι συγκρατούν τα μόρια σε θέσεις με αρκετά κενά μεταξύ τους Αυτό έχει μεγάλη σημασία για τη ζωή στον πλανήτη μας: Οι πάγοι επιπλέουν στο


2

νερό και δρουν ως μονωτικά, εμποδίζοντας το νερό που βρίσκεται από κάτω να παγώσει, με όλες τις ευεργετικές συνέπειες στη ζωή του υδρόβιου κόσμου. Η ιδιορρυθμία της πυκνότητας του νερού είναι επίσης και η αιτία της αποσάθρωσης των βράχων. Το νερό που εισέρχεται στις ρωγμές των βράχων στερεοποιείται κατά τη διάρκεια του χειμώνα και προκαλεί την αποσάθρωσή τους. Ακόμα, το σπάσιμο των σωλήνων διανομής του νερού κατά το χειμώνα οφείλεται στην αύξηση του όγκου του νερού κατά τη μετάβαση από την υγρή στη στερεή κατάσταση. Το νερό έχει πολύ μεγάλη ειδική θερμότητα και αυτός είναι ο λόγος που χρησιμοποιείται ευρύτατα ως ψυκτικό μέσο και ως φορέας θερμότητας στα καλοριφέρ. Οι χημικές ιδιότητες του νερού.

Το νερό έχει ποικίλη χημική δράση. Σχηματίζει ενώσεις διά προσθήκης με πολλά άλατα, καθώς και με πολλά μόρια άλλων ουσιών. Οι ενώσεις αυτές ονομάζονται ένυδρες ενώσεις. Οι δυνάμεις που ενώνουν τα μόρια των ουσιών και του νερού μπορεί να είναι:

1. Ελκτικές δυνάμεις μεταξύ του θετικού ιόντος του μετάλλου και του αρνητικού οξυγόνου του πολωμένου μορίου του νερού.

2. Σχηματισμός ημιπολικού δεσμού μεταξύ του ατόμου του οξυγόνου και του ιόντος του μετάλλου με ένα ζεύγος ηλεκτρονίων.

3. Σχηματισμός γέφυρας υδρογόνου μεταξύ του μορίου του νερού και της ουσίας. Άλλος σημαντικός τύπος αντίδρασης του νερού είναι η διάσπαση ενώσεων με

την βοήθεια του νερού. Το νερό επιτελεί αντιδράσεις οξειδοαναγωγής, όπου δρα άλλοτε ως οξειδωτικό και άλλοτε ως αναγωγικό μέσο. Το νερό ως διαλύτης.

Κάθε διάλυμα αποτελείται από δύο ή περισσότερα συστατικά. Ένα από τα συστατικά αυτά ονομάζεται διαλύτης ενώ τα υπόλοιπα ονομάζονται διαλυμένες ουσίες. Διαλύτη θεωρούμε το συστατικό που έχει την ίδια φυσική κατάσταση με το διάλυμα. Στα υγρά διαλύματα ο διαλύτης βρίσκεται συνήθως σε μεγαλύτερη αναλογία. Σε μια ορισμένη ποσότητα διαλύτη δεν μπορούμε να διαλύσουμε απεριόριστη ποσότητα διαλυμένης ουσίας. Η μέγιστη ποσότητα της ουσίας που μπορεί να διαλυθεί σε ορισμένη ποσότητα διαλύτη εξαρτάται από το διαλύτη, από την ουσία και από τη θερμοκρασία. Το θαλασσινό νερό, αλλά και το νερό της βρύσης, το κρασί, ο ιδρώτας, τα δάκρυα είναι διαλύματα. Σε όλα αυτά διαλύτης είναι το νερό. Τα διαλύματα στα οποία διαλύτης είναι το νερό ονομάζονται υδατικά. Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι το νερό είναι ένας πολύ καλός διαλύτης. Είναι ο πιο διαδεδομένος, διότι μπορεί να διαλύει πάρα πολλές ουσίες και είναι φτηνός. Για αυτό το λόγο χαρακτηρίζεται και ως παγκόσμιος διαλύτης. O κύκλος του νερού στη φύση.

Το νερό κινείται σε ένα κύκλο μεταξύ της θάλασσας του αέρα και του εδάφους γνωστό ως κύκλος του νερού. Όταν ο ήλιος θερμαίνει τα ποτάμια, τις λίμνες και τους ωκεανούς κάποια ποσότητα νερού μετατρέπεται σε ατμό. Το φαινόμενο αυτό καλείται


3

εξάτμιση. Ο ατμός αυτός του νερού κρυώνει καθώς ανεβαίνει προς τα ανώτερα ατμοσφαιρικά στρώματα ( φαινόμενο της συμπύκνωσης ) και σχηματίζει σταγόνες οι οποίες συνενώνονται και σχηματίζουν σύννεφα. Καθώς τα σύννεφα κρυώνουν περισσότερο οι σταγόνες του νερού γίνονται μεγάλες και βαριές και πέφτουν ως βροχή, χαλάζι, χιόνι. Το φαινόμενο αυτό καλείται κατακρήμνιση. Η βροχή πέφτει στο έδαφος και στα ποτάμια και καταλήγει στις λίμνες και στις θάλασσες. Στη συνέχεια ο κύκλος του νερού ξαναρχίζει. Στην πραγματικότητα το νερό που χρησιμοποιούμε και πίνουμε σήμερα είναι το ίδιο που χρησιμοποιούσαν και οι δεινόσαυροι.

Σημαντικές διαφορές θερμοκρασίας παρατηρούνται στις αέριες μάζες στο τέλος της ημέρας, καθώς και στην αλλαγή των εποχών. Όταν η θερμοκρασία είναι υψηλή κατά την διάρκεια της ημέρας, το έδαφος ζεσταίνεται. Εκλύει ατμούς, που ανεβαίνουν και φτάνουν σε πιο ψυχρές περιοχές της ατμόσφαιρας, όπου και συμπυκνώνονται, σχηματίζοντας σύννεφα. Ένα σύννεφο έχει στη βάση του σταγονίδια πιο θερμά και πιο ελαφριά, τα οποία έχουν την τάση να ανεβαίνουν πιο ψηλά. Καθώς ο ήλιος πλησιάζει τον ορίζοντα, τα ανώτερα στρώματα του σύννεφου ψύχονται, ενώ το έδαφος συνεχίζει να εκλύει θερμότητα που έχει αποθηκεύσει κατά την διάρκεια της ημέρας. Το σύννεφο διογκώνεται μέχρι να γίνει τεράστιο που είναι ικανό να φτάσει σε ύψος 8 έως 15 χιλιόμετρα. Σε αυτό το ύψος τα σταγονίδια συσσωρεύονται και μερικές φορές παγώνουν. Τέλος, καθώς το βάρος τους αυξάνει, πέφτουν, διασχίζοντας την μάζα του σύννεφου. Ποσότητες θαλασσινού και γλυκού νερού στη γη.

Ο πλανήτης μας διαθέτει τις θάλασσες οι οποίες είναι απέραντες δεξαμενές αλμυρού νερού. Όσο για το γλυκό νερό, αυτό υπάρχει σε πολύ μικρότερες ποσότητες: στην υδρόγειο. Το 97% w/w του νερού περιέχεται στις θάλασσες, το 2% w/w είναι στερεοποιημένο στους πάγους και μόλις το 1% w/w εμφανίζεται με τη μορφή γλυκού νερού. Από την ποσότητα του γλυκού νερού μόνο το 1/4 μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο.

Το πόσιμο νερό μπορεί να είναι επιφανειακό ( ταμιευτήρες, λίμνες, ποτάμια ) ή υπόγειας προέλευσης. Το υπόγειο νερό προέρχεται από τους υδροφορείς που είναι υπόγειοι γεωλογικοί σχηματισμοί που έχουν τη δυνατότητα να κατακρατούν τα νερά της βροχής ( ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις ).Το νερό συχνά το αντιμετωπίζουμε σαν κάτι το δεδομένο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε φορά που χρησιμοποιούμε το νερό το ρυπαίνουμε. Η σωστή χρήση του νερού εξοικονομεί ενέργεια και βοηθάει στο να παραδώσουμε ένα καλό περιβάλλον στα παιδιά μας.

Τα ποτάμια δεν είναι σημαντικά μόνο για τους ανθρώπους, αλλά και για τη ζωή παντού. Δεν είναι μόνο θαυμάσιοι τόποι αναψυχής, αλλά μπορούν να

Ο κύκλος του νερού


4

χρησιμοποιηθούν επίσης ως πηγή πόσιμου νερού και νερού για άρδευση, για τη παραγωγή ηλεκτρισμού, τη μετακίνηση εμπορευμάτων αλλά και ως πηγή τροφής. Χρησιμοποιούνται μερικές φορές αναγκαστικά και για την απόρριψη λυμάτων, τα οποία θα πρέπει να είναι επεξεργασμένα για την αποφυγή ρύπανσης και καταστροφής των πολλών ειδών οργανισμών, φυτών και ζώων, που ζουν στα ποτάμια. Τα ποτάμια βοηθούν στην τροφοδοσία των υπόγειων υδροφορέων μέσω της διήθησης νερού από τη κοίτη τους προς τα κατώτερα υπεδάφια στρώματα. Και φυσικά επιστρέφουν στη θάλασσα το μεγαλύτερο τμήμα του νερό που εισέρχεται σε αυτά.

Για την κατανόηση της λειτουργίας του υδρολογικού κύκλου είναι σημαντική η έννοια των λεκανών απορροής των ποταμιών. Η λεκάνη απορροής είναι εδαφική έκταση που φιλοξενεί το ποτάμι και όλους τους παραποτάμους του, ακόμη και τα μικρά ρυάκια που καταλήγουν σε αυτό. Ακριβέστερα, λεκάνη απορροής σε μια δεδομένη θέση ενός υδατορεύματος είναι η γεωγραφική περιοχή που τα νερά της συνεισφέρουν στην απορροή που περνά από τη θέση αυτή του υδατορεύματος. Οι λεκάνες απορροής μπορεί να είναι από τόσο μικρές όσο μια πατημασιά στη λάσπη, μέχρι τόσο μεγάλες όσο όλη η έκταση που στραγγίζει στον ποταμό Αμαζόνιο στο σημείο που εκβάλλει στον Ατλαντικό Ωκεανό. Η τελευταία, που είναι και η μεγαλύτερη από τις λεκάνες όλων των ποταμών της υφηλίου, φτάνει τα 7.180.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Κάθε μεγάλη λεκάνη απορροής μπορεί να χωριστεί σε μικρότερες επιμέρους υπο-λεκάνες (π.χ. μια για κάθε παραπόταμο). Οι λεκάνες απορροής είναι πολύ σημαντικές διότι η ποσότητα και η ποιότητα του νερού στα ποτάμια εξαρτώνται από ότι συμβαίνει μέσα στις λεκάνες, είτε το έχει προκαλέσει ο άνθρωπος είτε όχι.

Ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς της βαλκανικής χερσονήσου είναι και ο ποταμός Αξιός. Οι πηγές του είναι από το όρος Κάρδος ( στην πρώην Γιουγκοσλαβία ) έδαφος που βρίσκεται το μεγάλο τμήμα του. Το συνολικό μήκος του είναι 380 χιλιόμετρα από τα οποία τα 80 χιλιόμετρα διασχίζουν την Ελλάδα. Η λεκάνη απορροής του ποταμού Αξιού έχει συνολική έκταση 23,7 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το 91% της λεκάνης απορροής του ποταμού κατανέμεται στη ΠΓΔΜ, το 5% στη Θεσσαλονίκη και το 4% στο νομό Φλώρινας.

Στη σύνθεση νερού συμμετέχει ένα αέριο που με τον παραμικρό σπινθήρα, αναφλέγεται και σχηματίζει ατμό νερού, το υδρογόνο. Από την αντίδραση δύο μορίων υδρογόνου (Η2) και ενός μορίου οξυγόνου (Ο2) παράγονται δύο μόρια νερού (Η2Ο). Άρα, το νερό δεν είναι, όπως εθεωρείτο παλιά μια αδιάσπαστη χημική ουσία. Η ποιότητα του νερού είναι, από χημική άποψη, ικανοποιητική, διαφαίνεται όμως κίνδυνος μόλυνσης των υπόγειων αποθεμάτων, που οφείλεται στην διείσδυση της θάλασσας λόγω υπεράντλησης. Η κατανάλωση εμφιαλωμένου πόσιμου νερού είναι γενικευμένη και παρατηρείται κυρίως σε νησιά που δεν υπάρχουν πηγές πόσιμου νερού.

Επίδραση του κύκλου του νερού στο κλίμα της γης. Kλίμα ονομάζεται η μέση καιρική κατάσταση ή καλύτερα ο μέσος καιρός μιας

περιοχής, που προκύπτει από τις μακροχρόνιες παρατηρήσεις των διάφορων μετεωρολογικών στοιχείων. Το κλίμα επομένως είναι κάτι διαφορετικό από τον καιρό, που χαρακτηρίζεται σαν μια φυσική κατάσταση της ατμόσφαιρας κατά τη διάρκεια μιας μικρής χρονικής περιόδου. Το κλίμα παίζει σπουδαιότατο ρόλο, τόσο στο φυτικό όσο και στο ζωικό βασίλειο. Από το κλίμα ορίζονται οι ζώνες της βλάστησης. Ένας παράγοντας που συντελεί στη μεταβολή του κλίματος από τόπο σε τόπο είναι η


5

απόσταση από την θάλασσα. Γενικά οι περιοχές που βρίσκονται κοντά στην θάλασσα έχουν πιο ήπιο κλίμα απ’ αυτές που βρίσκονται στο εσωτερικό των ηπείρων.

Το μεσογειακό κλίμα χαρακτηρίζεται από υγρούς, ήπιους χειμώνες και μεγάλα, θερμά, ξηρά καλοκαίρια. Το μεγαλύτερο μέρος των ετήσιων βροχοπτώσεων σημειώνεται το χειμώνα και οι μήνες ξηρασίας μπορεί να είναι πολλοί, με την εξαίρεση θερινών καταιγίδων. Λόγω της παρατεταμένης καλοκαιρινής ξηρασίας οι πυρκαγιές είναι, επίσης, χαρακτηριστικό φαινόμενο του μεσογειακού κλίματος. Κύριοι παράγοντες που καθορίζουν τη διαμόρφωση των μεσογειακών κλιματικών συνθηκών, είναι η ατμοσφαιρική κυκλοφορία, το γεωγραφικό πλάτος, το ανάγλυφο και οι θερμοκρασίες επιφανειακών υδάτων των γύρω θαλάσσιων όγκων.

Η συχνότητα των βροχοπτώσεων στα μεσογειακά κλίματα κατά τον καινοζωικό αιώνα, οδήγησε, παρ’ όλα αυτά, σε ανάλογες διαδικασίες διαμόρφωσης του εδάφους, οδηγώντας σε πολλές ομοιότητες μεταξύ των περιοχών αυτών. Η λεκάνη της Μεσογείου υπέστει έντονες αλλαγές σχετικά πρόσφατα, με αλλαγή του ανάγλυφου, τεκτονικές διαδικασίες και παγετώνες. Λόγω της επαναλαμβανόμενης μετανάστευσης της βλάστησης κατά τις παγετώδεις και μεσοπαγετώδεις περιόδους, στη χλωρίδα των περιοχών περιλαμβάνονται: Είδη που ανέπτυξαν εξελικτικούς μηχανισμούς μετά τη διαμόρφωση του

μεσογειακού κλίματος προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις ιδιαιτερότητές του. Υφιστάμενα είδη που είχαν νωρίτερα εξελιχθεί κατά τέτοιο τρόπο που τους

επέτρεψε να επιβιώσουν στις συνθήκες του νέου κλίματος. Είδη από γύρω περιοχές που μετανάστευσαν, λόγω της αλλαγής των κλιματικών

συνθηκών που έκαναν το προηγούμενο σημείο όπου ζούσαν πολύ ψυχρό ή υπερβολικά ξηρό.

Παρεμβάσεις του ανθρώπου στον κύκλο του νερού.

Ύδρευση λέγεται η άντληση ή προμήθεια νερού. Επίσης με τον όρο αυτό εννοείται το σύνολο των υδρευτικών έργων και μέσων με τα οποία πετυχαίνεται η παροχή του απαραίτητου νερού σε πόλη ή συνοικισμό. Στις πρωτόγονες κοινωνίες πολύ μικρή προσοχή δινόταν στην ύδρευση κι αυτό γιατί οι άνθρωποι τότε ενδιαφέρονταν περισσότερο για την αφθονία του νερού και την εύκολη προμήθειά του, παρά για την ποιότητά του.

Για αυτό το λόγο παρατηρούμε ότι οι μεγαλύτεροι συνοικισμοί ιδρύονταν κοντά σε λίμνες, στις όχθες μεγάλων ποταμών και γενικά όπου υπήρχε νερό που μπορούσαν να το χρησιμοποιούν με διάφορους τρόπους. Οι άνθρωποι αυτοί αγνοούσαν τους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς που αναπτύσσονται μέσα στα φυσικά νερά τη μόλυνση και τις αρρώστιες που μπορούσαν να προέλθουν από τέτοια νερά, όπως και τη δυνατότητα χρήσης του νερού σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις.

Στη σύγχρονη εποχή τα μεγάλα συστήματα ύδρευσης αποτελούνται από σύνολο τεχνικών έργων που εξασφαλίζουν τη συλλογή του νερού από διάφορες

Μεσογειακό κλίμα


6

πηγές, (ποτάμια, λίμνες, υπόγεια νερά ), την επεξεργασία του νερού, τη μεταφορά και αποθήκευση του νερού και την παροχή και κατανομή του στους διάφορους καταναλωτές.

Η συλλογή του νερού από τις διάφορες δεξαμενές πραγματοποιείται με ολόκληρο δίκτυο αγωγών και υδραγωγείων είτε επιφανειακών ή υπόγειων. Στις κεντρικές ειδικές εγκαταστάσεις θα γίνεται ο πλήρης και ολοκληρωτικός καθαρισμός του νερού. Σε αυτές, ανάμεσα σε άλλους χώρους, περιλαμβάνονται θάλαμοι χλωρίωσης, θάλαμοι προσθήκης αμμωνίας για τη σταθεροποίηση της χλωρίωσης και ειδικές εγκαταστάσεις για το μαλάκωμα του νερού.

Για τη διοχέτευση του νερού στο υδρευτικό δίκτυο κάτω από την απαραίτητη πίεση, υπάρχουν τα τεχνικά έργα ρύθμισης της πίεσης. Το δίκτυο ύδρευσης χρησιμεύει για την κατανομή του νερού και την άμεση παροχή του στους τόπους κατανάλωσης. Μεγάλη διάδοση και ανάπτυξη της συγκεντρωτικής ύδρευσης παρουσιάστηκε όταν άρχισε η ανάπτυξη των πόλεων και της οικονομίας. Στη συνέχεια η ανάπτυξή της επιστήμης και της τεχνολογίας επέτρεψε τη δημιουργία των σύγχρονων, από κάθε άποψη, μεγάλων συστημάτων ύδρευσης.

Άρδευση είναι η τεχνητή παροχή νερού σε καλλιεργούμενο έδαφος για να υποβοηθηθεί η ανάπτυξη των σπαρτών. Στην αγροτική παραγωγή συνήθως χρησιμοποιείται σε ξηρές περιοχές ή και σε περιόδους περιορισμένης βροχόπτωσης, αλλά επίσης και για την προστασία των φυτών από τον παγετό. Επιπλέον, το πλημμύρισμα των χωραφιών εμποδίζει την ανάπτυξη ζιζανίων σε ορυζώνες. Συχνά η άρδευση μελετάται σε συνάρτηση με την αποστράγγιση, που έχει τον αντίθετο σκοπό, δηλαδή την απομάκρυνση του πλεονάζοντος ύδατος από το καλλιεργούμενο έδαφος.

Σχετικά με την κατασκευή υποδομών άρδευσης χρησιμοποιείται και ο όρος έγγειες βελτιώσεις, που σημαίνει βελτιώσεις του εδάφους. Σημαντικά έργα άρδευσης είναι η κατασκευή φραγμάτων, η κατασκευή λιμνοδεξαμενών, η κατασκευή αρδευτικών δικτύων διανομής και οι γεωτρήσεις. Οι εγγειοβελτιωτικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν, εκτός από τα έργα άρδευσης, τα αντιπλημμυρικά έργα, τα αποξηραντικά έργα, τις αναδασώσεις και τις ισοπεδώσεις εδαφών.

Οι παράκτιες περιοχές αποτελούν ένα ιδιαίτερα ελκυστικό περιβάλλον, που προσφέρεται για την ανθρώπινη διαβίωση. Δεν αποτελεί επομένως παράδοξο το γεγονός, ότι συνήθως πρόκειται για πυκνοκατοικημένες περιοχές στις οποίες ο πληθυσμός ασχολείται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία, τη βιομηχανία, ενώ ακμάζει επίσης το εμπόριο και ο τουρισμός. Όλοι οι παραπάνω τομείς της παραγωγής καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες γλυκού νερού, το οποίο συνήθως

Ύδρευση

Άρδευση


7

προέρχεται από τους υπόγειους υδροφορείς. Σημαντικός είναι και ο συνολικός όγκος του νερού που χρησιμοποιείται για την ύδρευση των κατοίκων, ένα μέγεθος που, ειδικά το καλοκαίρι εξαιτίας του τουρισμού, αυξάνεται δραματικά. Η κατανάλωση των υδατικών πόρων όταν γίνεται χωρίς ορθολογική διαχείριση των αποθεμάτων οδηγεί σε υπεράντληση του νερού και υποβάθμιση της ποιότητάς του.

Η υπεράντληση των υδάτων στις παράκτιες περιοχές συνδέεται με τη διείσδυση της θάλασσας στους υπόγειους υδροφορείς, με αποτέλεσμα τη μετατροπή του γλυκού νερού σε υφάλμυρο. Η θαλάσσια αυτή διείσδυση αποτελεί ένα φυσικό φαινόμενο που ονομάζεται υφαλμύρωση και πρόκειται στην πραγματικότητα για μία μορφή ρύπανσης των υπόγειων νερών. Η υφαλμύρωση είναι ένα ιδιαίτερα σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα, καθώς το υφάλμυρο νερό δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο. Ταυτόχρονα η απορρύπανσή του είναι μία διαδικασία εξαιρετικά χρονοβόρα, μιας και μπορεί να διαρκέσει ως και εκατοντάδες χρόνια. Το φαινόμενο αυτό έχει σοβαρό κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των κατοίκων που ζουν σε παραθαλάσσιες περιοχές.

Το πρόβλημα της υφαλμύρωσης είναι ιδιαίτερα έντονο στις περισσότερες ακτές της Ελλάδας, ηπειρωτικές και νησιωτικές, μιας και πρόκειται για μία χώρα με συνολικό μήκος ακτογραμμής που ξεπερνά τα 15.000 χιλιόμετρα. Άλλοι παράγοντες που συντελούν στην αύξηση του φαινομένου είναι οι πυκνοκατοικημένες παράκτιες περιοχές, που το καλοκαίρι ειδικά αποτελούν πόλο έλξης χιλιάδων τουριστών με αποτέλεσμα την κατακόρυφη αύξηση του πληθυσμού και των υδατικών αναγκών του. Ταυτόχρονα οι υπόλοιπες ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπως η εντατική καλλιέργεια της γης και η ανάπτυξη των βιομηχανιών, όχι μόνο σχετίζονται με την υπεράντληση των υδάτων, αλλά αποτελούν και εστία μόλυνσης για τους υπάρχοντες υδατικούς πόρους. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την άναρχη διαχείριση των υδατικών πόρων στην Ελλάδα καθιστούν επιτακτική ανάγκη τη διαμόρφωση ενός σχεδίου δράσης για σωστή και ορθολογική διαχείριση των υδάτων, υπό το πρίσμα της αειφόρου ανάπτυξης. Ίσως με τον τρόπο αυτό να διαφυλαχθεί το μέλλον των επόμενων γενεών, ώστε να ζήσουν σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον.

Τα φράγματα είναι ένα τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επεμβαίνουν στον κύκλο του νερού. Το φράγμα είναι τεχνικό έργο που κατασκευάζεται κάθετα στην κοίτη ενός φυσικού ρεύματος ( π.χ. ποταμού ) για την αποκοπή της ροής, με σκοπό την αποθήκευση, παρωχέτευση ή ανάσχεση της πλημμυρικής παροχής του ρεύματος. Με την κατασκευή των φραγμάτων το νερό δεσμεύεται και χρησιμοποιείται για άρδευση, ύδρευση ή χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Εκτός όμως από τις πιέσεις, οι μεγάλες ποσότητες του νερού δημιουργούν προβλήματα διαβρώσεων, διαρροών ή ακόμα και κατολισθήσεων στην περιοχή του φράγματος που αν δεν προβλεφθούν

Πηγάδι

Κατασκευή φράγματος.


8

για να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα μπορεί να οδηγήσουν στην καταστροφή του. Τρόποι συγκέντρωσης πόσιμου νερού.

Το πηγάδι είναι μια μεγάλη τρύπα σκαμμένη κάτω στη γη. Είναι στρογγυλό και πετρόχτιστο. Έχει μέσα ωραίο νερό και το χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να ποτίζουν τα περιβόλια τους, για να το πίνουμε και για ότι άλλο θέλουμε. Το πηγάδι είναι χρήσιμο για τον άνθρωπο. Στέρνα είναι ο τόπος όπου αποθηκεύουμε νερό αλλά δεν μπορεί να ανανεωθεί. Δηλαδή όταν το αρχικό νερό που υπάρχει ήδη στην στέρνα έχει τελειώσει, δεν υπάρχει δυνατότητα να αντληθεί καινούριο. Επομένως δεν πηγάζει νέο νερό από αυτήν. Το γέμισμα της στέρνας γίνεται με την συλλογή βρόχινου νερού, το οποίο χρησιμοποιείται στο πότισμα του κήπου (άρδευση), στο νερό για το καζανάκι της τουαλέτας ή ακόμα και στο πλύσιμο των ρούχων με κάποιες προϋποθέσεις. Η χρήση της στέρνας έχει ακόλουθα οφέλη για τον άνθρωπο: Εξοικονομείται σημαντική ποσότητα πόσιμου νερού. Επιβαρύνεται λιγότερο το αποχετευτικό σύστημα

όμβριων υδάτων και μειώνονται οι πιθανότητες για πλημμύρες.

Διαφορά στέρνας και πηγαδιού: Στο πηγάδι αντλείται συνεχώς νερό, δηλαδή ανανεώνεται και δεν τελειώνει ποτέ. Η μόνη ενέργεια που ασκείται από τον άνθρωπο στο πηγάδι είναι το να πάρει νερό και όχι να βάλει. Επιπλέον στην κατασκευή του πηγαδιού συμβάλλει και ο άνθρωπος αλλά και η φύση. Η στέρνα όμως είναι αποκλειστικά ανθρώπινη κατασκευή και χρειάζεται περιοδική ανανέωση νερού από τον άνθρωπο, καθώς δεν είναι ανεξάρτητο. Η επεξεργασία του πόσιμου νερού. Μονάδες επεξεργασίας νερού.

Το νερό, αφού συλλεχθεί στους ταμιευτήρες φτάνει μέσω των υδραγωγείων στις μονάδες επεξεργασίας νερού. Εκεί υποβάλλεται σε επεξεργασία που το καθιστά πόσιμο. Οι μονάδες επεξεργασίας νερού (ΜΕΝ) στο λεκανοπέδιο της Αττικής είναι τέσσερις: 1) ΜΕΝ Γαλατσίου. 2) ΜΕΝ Αχαρνών. 3) ΜΕΝ Πολυδενδρίου. 4) ΜΕΝ Μάνδρας (Ασπροπύργου). Στάδια επεξεργασίας ύδατος.

Το νερό που φτάνει στις ΜΕΝ είναι ακατέργαστο. Περιέχει διάφορα στερεά (κλαδιά, χώμα, λάσπη ) που έχει παρασύρει κατά το πέρασμά του, όπως επίσης μικρόβια και μικροοργανισμούς που δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι. Το νερό με την επεξεργασία στην οποία υποβάλλεται ( εσχάρωση, κροκίδωση, καθίζηση, διύλιση, απολύμανση ), απαλλάσσεται από τα παραπάνω στοιχεία. Οι τέσσερις ΜΕΝ έχουν αθροιστικά διυλιστική ικανότητα 1,9 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ημερησίως. Στις ΜΕΝ ακολουθείται η παρακάτω αλληλουχία σταδίων για την επεξεργασία του νερού:

Στέρνα


9

1ο στάδιο: Προσθήκη χλωρίου ( απολύμανση ). Με την προχλωρίωση θανατώνονται τα μικρόβια που υπάρχουν στο νερό και διευκολύνεται η μετέπειτα επεξεργασία του.

2ο στάδιο: Προσθήκη θειικού αργιλίου ( κροκίδωση ).Το διάλυμα του θειικού αργιλίου βοηθάει τα στερεά σωματίδια που υπάρχουν μέσα στο νερό να συσσωματωθούν μεταξύ τους και, αφού αποκτήσουν μεγαλύτερο βάρος, να κατακαθίσουν. Η όλη διαδικασία ονομάζεται κροκίδωση. Η κροκίδωση συντελείται σε δύο στάδια που διαφέρουν μεταξύ τους στη σφοδρότητα της ανάμειξης του νερού που προκαλείται είτε με μηχανικά μέσα ( αναδευτήρες ) είτε με υδραυλικά μέσα ( με το στροβιλισμό του νερού από την πρόσκρουσή του στα τοιχώματα των ειδικών δεξαμενών ).

3ο στάδιο: Καθίζηση. Μετά την κροκίδωση τα συσσωματωμένα στερεά (κροκίδες ) καθιζάνουν στον πυθμένα της δεξαμενής καθίζησης. Με αυτόν τον τρόπο το νερό καθαρίζεται σε ποσοστό 80%.

4ο στάδιο: Φιλτράρισμα. Τα πολύ ελαφρά σωματίδια που δεν καθιζάνουν (20%), κατακρατούνται σε ειδικά αμμόφιλτρα από τα οποία το νερό βγαίνει πια καθαρό για να δοθεί στην κατανάλωση.

5ο στάδιο: Μεταχλωρίωση. Εφόσον η προχλωρίωση δεν είναι ικανοποιητική, προσθέτουμε συμπληρωματικά χλώριο κατά την είσοδο του νερού στις κλειστές δεξαμενές αποθήκευσης και πριν την είσοδό του στο δίκτυο ύδρευσης. Ταμιευτήρες ύδρευσης νερού.

Η μεταφορά του ακατέργαστου νερού από τις πηγές του ( ταμιευτήρες, γεωτρήσεις ) στις μονάδες επεξεργασίας νερού (ΜΕΝ) της ΕΥΔΑΠ γίνεται μέσω ενός εκτενούς συστήματος εξωτερικών υδραγωγείων συνολικού μήκους 485 χιλιομέτρων. Τα υδραγωγεία αυτά διακρίνονται σε: 1) Κύρια υδραγωγεία ( Μόρνου, Υλίκης ), συνολικού μήκους 310 χιλιομέτρων. 2) Ενωτικά υδραγωγεία ( Μόρνου - Υλίκης, Μαραθώνα - Γαλατσίου, Διστόμου ), συνολικού μήκους 105 χιλιομέτρων. 3) Βοηθητικά υδραγωγεία, συνολικού μήκους 80 χιλιομέτρων.

Τα υδραγωγεία του Μόρνου και της Υλίκης επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω των ενωτικών υδραγωγείων. Η ύπαρξη των ενωτικών υδραγωγείων επιτρέπει τον έλεγχο, τη συντήρηση και την επισκευή των δύο υδραγωγείων, με τη δυνατότητα παύσης της λειτουργίας του ενός από τα δύο. Επιπλέον παρέχουν τη δυνατότητα εναλλακτικών τρόπων εκμετάλλευσης των πηγών υδροληψίας, επιφανειακών και υπόγειων, ανάλογα με τις υδρολογικές συνθήκες και τις ανάγκες της κατανάλωσης. Τέλος, παρά τη μεγάλη απόσταση των κυρίων υδροδοτών ( Μόρνου, Υλίκης ) από την Αττική, η μεγαλύτερη ποσότητα του νερού μεταφέρεται μέσω των υδραγωγείων με βαρύτητα χωρίς την οικονομική αλλά και την περιβαλλοντική επιβάρυνση ενεργοβόρων αντλήσεων, που μόνο σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης


10

ενεργοποιούνται. Αυτό είχε συμβεί από τα τέλη του 2007 έως τα μέσα περίπου του 2009 με άντληση υδάτων από την Υλίκη. Με βάση τα σημερινά αποθέματα νερού και με εκτίμηση των μελλοντικών βροχοπτώσεων έστω και χαμηλών, εντός όμως των αναμενομένων στατιστικών ορίων, εκτιμάται ότι δεν θα χρειαστεί συστηματική άντληση από τη λίμνη της Υλίκης, παρά μόνο συγκυριακή, ως εναλλακτικό σενάριο λειτουργίας για λόγους συντήρησης ή και επισκευής του υδραγωγείου του Μόρνου. Αποθέματα νερού. Τα αποθέματα νερού στους ταμιευτήρες της ΕΥΔΑΠ αυξομειώνονται ανάλογα με τις βροχοπτώσεις και την κατανάλωση νερού για τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Στους τέσσερις ταμιευτήρες της EYΔAΠ το 2008 υπήρχαν 442.718.313 κυβικά μέτρα (m3) νερό, ενώ το 2007 τα αποθέματα ήταν 752.568.099 κυβικά μέτρα (m3) νερό. Δηλαδή μέσα σε ένα χρόνο καταναλώθηκαν χωρίς ουσιαστική αναπλήρωση περίπου 310 εκατομμύρια m3 νερό. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 2006, τα αποθέματα ήταν 1.142.388.316 m3. Aπό τα τέλη του 2006 ξεκίνησε και η σταδιακή πτώση των αποθεμάτων και μέχρι σήμερα έχουν καταναλωθεί περίπου 700 εκατομμύρια m3 νερό. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι καθημερινά τα αποθέματα μειώνονται κατά 1,4 εκατομμύρια m3 νερό κατά μέσο όρο, δηλαδή περισσότερα από την μέση ημερήσια κατανάλωση, γεγονός που αποδεικνύει και τις σημαντικές διαρροές που υπάρχουν στο δίκτυο. Οι χρήσεις του πόσιμου νερού.

Καθένας από εμάς χρησιμοποιεί το νερό στην καθημερινή του ζωή είτε άμεσα (μαγείρεμα, καθαριότητα ) είτε έμμεσα ( με την κατανάλωση τροφών και άλλων προϊόντων, για την παραγωγή των οποίων απαιτείται νερό ). Η χρήση του νερού διακρίνεται σε: Αστική χρήση, όταν το νερό καταναλώνετε στα σπίτια ( οικιακή χρήση ) ή στην

πόλη ( πχ. πότισμα κήπων ,πάρκων κτλ. ). Το 5 – 20 % του νερού που καταναλώνετε καθημερινά χρησιμοποιείτε από τα νοικοκυριά σε αντίθεση με παλαιότερες χρονικές περιόδους, όπου κάθε νοικοκυριό αναλάμβανε από μόνο του την εξασφάλιση νερού μέσο της μεταφοράς του από πηγές και πηγάδια. Τώρα το νερό προσφέρετε με ένα απλό άνοιγμα της βρύσης. Η εύκολη πρόσβαση και η αυξημένη χρήση του, κυρίως στον τομέα της προσωπικής υγιεινής έχει σαν αποτέλεσμα να αυξάνετε χρόνο με το χρόνο η κατανάλωση του. Το νερό, που τρέχει από την βρύση του σπιτιού μας είναι καθαρό και πόσιμο νερό, που όμως χρησιμοποιείτε και για χρήσεις που δεν απαιτείται η τροφοδότηση με καθαρό πόσιμο νερό. Το 40% του νερού απορρίπτεται στην τουαλέτα. Η υπόλοιπη ποσότητα χρησιμοποιείτε ως εξής: το 25% χρησιμοποιείτε στο ντους και στο μπάνιο, το 20% στο πλύσιμο ρούχων και πιάτων, το 10% στην κουζίνα και το 5% στο καθάρισμα. Στη σημερινή εποχή


11

πίνουμε ή χρησιμοποιούμε καθημερινά για μαγείρεμα δύο έως τρία λίτρα νερού, κατά άτομο. Περίπου 145 λίτρα καταναλώνονται καθημερινά στην τουαλέτα, το μπάνιο, την περιποίηση του σώματος, το πλύσιμο ρούχων ή πιάτων, την καθαριότητα του σπιτιού και το πότισμα των λουλουδιών.

Βιομηχανική χρήση όταν το νερό χρησιμοποιείτε σε εργοστάσια και βιοτεχνίες. Μερικές από τις χρήσεις του νερού στα εργοστάσια είναι οι ακόλουθες:

Α) Ως ψυκτικό υγρό ( σε βιομηχανίες παρασκευής τροφίμων, ποτών φαρμάκων ). Β) Για το πλύσιμο μηχανημάτων, σκευών, ( άδειων μπουκαλιών συσκευασίας ) και πρώτων υλών ( φρούτων και λαχανικών ). Γ) Ως συστατικό πολλών προϊόντων ( τροφίμων, καλλυντικών, χρωμάτων ). Δ) Για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας.

Γεωργική χρήση, όταν το νερό χρησιμοποιείτε για άρδευση των καλλιεργειών, κυρίως κατά τους θερινούς μήνες.

Η ζήτηση του νερού από την ανθρωπότητα αυξάνεται συνεχώς. Εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό κυρίως σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Πηγές παραγωγής εμφιαλωμένου νερού.

Στην Ελλάδα κυκλοφορούν αρκετές μάρκες εμφιαλωμένων νερών για οικιακή χρήση. Μερικές ονομασίες εμφιαλωμένου νερού είναι οι ακόλουθες: Το νερό με την ονομασία «Ζαγόρι». Το νερό «Ζαγόρι» είναι επίσημα

αναγνωρισμένο από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως φυσικό μεταλλικό νερό. Παράγεται στην παρθένα περιοχή των Ζαγοροχωριών. Χαρακτηρίζεται ως φυσικό μεταλλικό νερό χαμηλής περιεκτικότητας σε άλατα και είναι κατάλληλο για δίαιτα φτωχή σε νάτριο. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί της περιοχής προσδίδουν τη συγκεκριμένη περιεκτικότητα του νερού σε μέταλλα και αμέταλλα στοιχεία και διαμορφώνουν την ισορροπημένη γεύση του, ενώ λειτουργώντας και σαν φυσικά φίλτρα το απαλλάσσουν από την παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών. Το νερό «Ζαγόρι» εμφιαλώνεται στην πηγή, στους πρόποδες του ορεινού όγκου Μιτσικέλι - Ζαγοροχωρίων και χωρίς καμία επεξεργασία, προσφέρεται στον καταναλωτή, μέσα από αυστηρά τηρούμενες διαδικασίες και ελέγχους. Η εμφιάλωση του νερού γίνεται με μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας και δεν μεσολαβεί σε κανένα στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας ανθρώπινος παράγοντας.

Το φυσικό μεταλλικό νερό με την ονομασία «Κορπή». Το νερό «Κορπή» είναι ονομαστό νερό από τις αρχές του 20ου αιώνα για τις ιαματικές και θεραπευτικές του ιδιότητες. Η περιοχή από την οποία πηγάζει το φυσικό μεταλλικό νερό «Κορπή» βρίσκεται στην ομώνυμη περιοχή Κορπή, στα Ακαρνανικά βουνά. Τα Ακαρνανικά βουνά είναι ένα περιβάλλον ολότελα φυσικό και προστατευμένο χωρίς ίχνη βιομηχανικής δραστηριότητας. Το φυσικό μεταλλικό νερό «Κορπή» εμφιαλώνεται στην πηγή του χωρίς την παρέμβαση ανθρώπινου χεριού.


12

Το φυσικό μεταλλικό νερό «Ήβη Λουτράκι». Το νερό «Ήβη Λουτράκι» είναι το φυσικό μεταλλικό νερό που φτάνει στους καταναλωτές αγνό, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, όπως το γέννησε η φύση. Κατά τη διαδρομή του από τα Γεράνια Όρη συναντά πετρώματα που το εμπλουτίζουν με πολύτιμα ιχνοστοιχεία και του δίνουν υψηλή περιεκτικότητα σε μαγνήσιο. Έτσι, αναζωογονεί τον ανθρώπινο οργανισμό και γίνεται πηγή ζωής. Το φυσικό μεταλλικό νερό «Ήβη Λουτράκι» υποβάλλεται σε όλα τα στάδια εμφιάλωσής του σε συνεχείς, αυστηρούς ελέγχους.

Φίλτρα ποσίμου νερού. Τα φίλτρα νερού, ανάλογα με τον τύπο τους και τη διατομή τους,

χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά στην αφαίρεση πλήθους στερεών στοιχείων, οργανικών ενώσεων, τοξικών ουσιών, βακτηριδίων και μολυσματικών παραγόντων από το νερό. Υπάρχουν οι ακόλουθοι τύποι φίλτρων νερού:

A) Φίλτρα στερεών. Τα φίλτρα στερεών (Sediment filters ) αποτελούν την απλούστερη, φθηνότερη και πιο διαδεδομένη διαδικασία φιλτραρίσματος του νερού. Χρησιμοποιούνται σε ένα μεγάλο φάσμα οικιακών – επαγγελματικών – βιομηχανικών εφαρμογών, αφαιρώντας αποτελεσματικά αιωρούμενα σωματίδια, λάσπη, άμμο, σκουριές, κύστες, βρωμιές και άλλα αδιάλυτα στοιχεία ανάλογα με τον τύπο τους και τη διαπερατότητά τους.

B) Φίλτρα ενεργού άνθρακα. Τα φίλτρα ενεργού άνθρακα ( GAC filters ) είναι αποτελεσματικά στην αφαίρεση του χλωρίου, καθώς και πλήθους οργανικών ενώσεων και καρκινογόνων στοιχείων, όπως ΤΗΜ’s, benzine, pesticides, herbicides, insecticides, VOC’s, PCB’s, MTB’s. Αφαιρούν επίσης και διάφορες άλλες οργανικές ενώσεις οι οποίες συνδέονται με τη δυσάρεστη γεύση και οσμή. Χρησιμοποιούνται ευρέως σε οικιακές και βιομηχανικές εφαρμογές ανάλογα με τον τύπο και τη διαπερατότητά τους.

Γ) Φίλτρα στερεού άνθρακα. Τα φίλτρα στερεού άνθρακα ( Carbon block filters ) αφαιρούν σειρά από επικίνδυνα βαρέα μέταλλα, όπως ο υδράργυρος και ο μόλυβδος. Επίσης, αφαιρούν πλήθος οργανικών ενώσεων, υπολείμματα εντομοκτόνων και παρασιτοκτόνων, ραδιενεργά στοιχεία όπως το ραδόνιο, καθώς και κύστες όπως το κρυπτοσπορίδιο και η Giardia. Αποτρέπουν την ανάπτυξη βακτηριδίων μέσα στο σύστημα και προσφέρουν καθαρό και διαυγές νερό.

Δ) Φίλτρα ΚDF 55. Τα φίλτρα KDF-55 είναι κατασκευασμένα από στρώματα χαλκού και ψευδαργύρου και αφαιρούν το χλώριο σε ποσοστό 99%, και στη συνέχεια παρακρατούν τα βαρέα μέταλλα, όπως χρώμιο, σίδηρο, μόλυβδο, υδράργυρο, χαλκό, νικέλιο, κάδμιο, αλουμίνιο και άλλα. Μειώνουν αρκετά τη σκληρότητα του νερού, ενώ παράλληλα αποτρέπουν την ανάπτυξη των βακτηριδίων στα συστήματα φιλτραρίσματος νερού.

Ε) Φίλτρα ρητίνης. Τα φίλτρα ρητίνης είναι σχεδιασμένα για αποσκλήρυνση και μερική απονίτρωση του νερού. Χρησιμοποιούνται κυρίως για αφαίρεση αλάτων ασβεστίου και μαγνησίου, καθώς και αφαίρεση νιτρικών.

Στ) Φίλτρα ρύθμισης pH – (alkaline filters). Τα φίλτρα ρύθμισης pH μετατρέπουν το όξινο πόσιμο νερό σε αλκαλικό, έχοντας όλα τα απαραίτητα μεταλλικά στοιχεία. Το αλκαλικό νερό μετά το αλκαλικό φίλτρο έχει ισορροπήσει τέλεια με τα ποσοστά των μεταλλευμάτων τα οποία είναι απαραίτητα για την υγιή ανάπτυξη του ανθρώπινου σώματος. Το αλκαλικό φίλτρο αλλάζει το όξινο νερό σε ένα τέλειο φυσικό αλκαλικό


13

νερό, μειώνοντας την οξύτητα στο σώμα μας, προσθέτοντας παράλληλα τα φυσικά ιόντα ασβεστίου, μαγνησίου, νατρίου και καλίου που μπορούν να απορροφηθούν 100% στο ανθρώπινο σώμα. Τοποθετούνται στο τελευταίο στάδιο των οσμώσεων, καθώς και σε πλήθος εφαρμογών, όπως ψυγεία, μηχανήματα καφέ, αυτόματοι πωλητές ροφημάτων, παγομηχανές κλπ.

Ζ) Φίλτρα προσθήκης μεταλλικών στοιχείων – ( mineral filters). Τα φίλτρα προσθήκης μεταλλικών στοιχείων βελτιώνουν τις ιδιότητες του καθαρού επεξεργασμένου νερού από την αντίστροφη όσμωση, με την προσθήκη των απαραίτητων για τη σωστή και υγιή ανάπτυξη του ανθρώπινου οργανισμού ανόργανων ουσιών, όπως το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το νάτριο, το κάλιο και άλλα που υπάρχουν σε πολλά φυσικά μεταλλικά νερά. Τοποθετούνται κυρίως στο τελευταίο στάδιο των οσμώσεων, καθώς και σε πλήθος άλλων εφαρμογών.

Η) Φίλτρα FIR ( Infra-red ). Τα FIR ( Infra-red ) φίλτρα ενεργοποιούν τα μόρια νερού στον οργανισμό μας, βελτιώνουν το επίπεδο οξυγόνου στο σώμα μας και προκαλούν θέρμανση και εξάλειψη των λιπών, των χημικών ουσιών και των τοξινών από το αίμα μας, με αποτέλεσμα την διευκόλυνση της ροής του αίματος. Τοποθετούνται κυρίως στο τελευταίο στάδιο των οσμώσεων, καθώς και σε πλήθος άλλων εφαρμογών.

Θ) Φίλτρα απιονισμού. Τα φίλτρα απιονισμού (deionization (Di)) είναι ειδικά προηγμένα φίλτρα νερού εργαστηριακών κυρίως εφαρμογών, τα οποία ταξινομούνται και προσαρμόζονται στα συστήματα αντίστροφης ώσμωσης υψηλής απόδοσης. Είναι φίλτρα σχεδιασμένα για να επεξεργάζονται υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης συνολικών διαλυμένων στερεών (TDS) στις παροχές του δικτύου ύδρευσης. Προσαρμόζονται στο τελικό στάδιο επεξεργασίας των συστημάτων αντίστροφης όσμωσης, εξασφαλίζοντας ακόμη μεγαλύτερη προστασία ( 99,99% αφαίρεση TDS ), και ακόμη καλύτερη ποιότητα πόσιμου νερού.

Η ποσότητα του νερού στους οργανισμούς – τρόφιμα. Οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν το νερό, «ύδωρ». Η λέξη νερό δεν απαντάται σε

κανένα ελληνικό κείμενο μέχρι και το 17ο αιώνα. Από που προέρχεται λοιπόν η λέξη νερό; Μήπως ήταν λέξη της καθομιλουμένης, λαϊκής ελληνικής για αυτό και δεν υπάρχει σε κανένα κείμενο ή μήπως πρόκειται για λέξη άγνωστης ετυμολογίας, δανεισμένη από κάποια ξένη γλώσσα;

«Νηρόν ύδωρ μη ειπής, αλλά πρόσφατον, ακραιφνές»,συμβούλευε ο Φρύνιχος ο Βιθύνιος ( 2ο αιώνα μ.Χ. ) στο έργο του Φρυνίχου «εκλογή». Η λέξη «νηρόν» εδώ είναι επιθετικός προσδιορισμός της λέξης «ύδωρ» και σημαίνει φρέσκο. Αν λάβουμε υπόψη ότι η αρχαία προφορά του «η» ήταν σαν μακρό «ε» τότε δικαιολογείται και ο τύπος «νερό». Μάλιστα τα ποντιακά έχουν διατηρήσει


14

αυτή την προφορά: «πεγάδι» αντί «πηγάδι». Επίσης στον Όμηρο και τον Ισίοδο ο Νηρέας είναι ο θεός της θάλασσας και οι

κόρες του είναι οι Νηριήδες και οι Ναϊάδες, όλες λέξεις με ρίζα το ναιάω, κολυμπώ, (σανσκριτικά: snau ). Δηλαδή η ελληνική λέξη «νερό» από πολύ παλιά ξεκίνησε ως επίθετο το οποίο μετατράπηκε σε ουσιαστικό.

Από τα έντομα αρκετά είδη είναι υδρόβια για ένα μόνο μέρος της ζωής τους ενώ λίγα είναι σχετικά εκείνα τα είδη που είναι υδρόβια σε όλη την ζωή τους. π.χ. ημίπτερα ( υδροβάτες, geris, notonecta, hydrometra κλπ.), κολεόπτερα ( pytiscidae hydrophilidae σκαθάρια νερού ), ανισόπτερα και ζυγόπτερα ( ελικοπτεράκια, λιβελούλες ), υδρόβιες νύμφες σαρκοφάγες. Όσο αφορά τα αμφίβια ( π.χ. λιμνοβάτραχος ( rana, ridibundha ), σβελτοβάτραχος ( rana delmatina ), βαλτοχελώνα ( emys orbicularis ), στο δέλτα του Έβρου ζουν 7 είδη αμφιβίων και 21 είδη ερπετών. Στο δέλτα Αξιού ζουν 7 είδη αμφιβίων και 15 είδη ερπετών.

Η σημασία του βιολογικού ρόλου του νερού καθίσταται εμφανής αν υπολογίσει κανείς ότι στο εσωτερικό περιβάλλον των κυττάρων το νερό καταλαμβάνει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της κατά βάρος σύστασής των, που μπορεί να μην είναι το ίδιο σε όλα τα κύτταρα και που κυμαίνεται μεταξύ 70% w/w και 90% w/w. Aκόμη το μεσοκυττάριο υγρό αποτελεί το υδατικό περιβάλλον που αναπτύσσονται τα κύτταρα των πολυκυττάρων οργανισμών.

Οι περισσότερες χημικές ουσίες που παρατηρούνται στο εσωτερικό των κυττάρων είναι «ευδιάλυτες» στο νερό. Το γεγονός αυτό επιτρέπει στις διαλυμένες ουσίες την εύκολη μετακίνησή τους από το ένα σημείο του κυττάρου σε ένα άλλο και κατά συνέπεια την επαφή τους και την εξ’ αυτής πραγματοποίηση των χημικών αντιδράσεων μέσα στο κύτταρο. Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η υδρόλυση των μακρομορίων κατά την οποία μάλιστα το νερό συμμετέχει ως αντιδρών σώμα.

Σημαντικότεροι λόγοι που καθιστούν το νερό τόσο απαραίτητο στοιχείο της ζωής είναι ακριβώς οι φυσικοχημικές του ιδιότητες που αποτελούν απόρροια της πολικότητας και της ικανότητας των μορίων του να συνδέονται μεταξύ τους με δεσμούς υδρογόνου.

Το νερό στον άνθρωπο όταν γεννιόμαστε είναι το 75% w/w του βάρους μας. Όσο μεγαλώνουμε ανάλογα με το φύλο και την ηλικία το νερό μειώνεται μέχρι περίπου στο 60% w/w. Αν και το ανθρώπινο σώμα παράγει καθημερινά ορισμένη ποσότητα νερού, αυτή δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες του. Για αυτό είναι απαραίτητη η επιπλέον πρόσληψη υγρών μέσω της διατροφής. Οι καθημερινές ανάγκες ενός ατόμου σε νερό ποικίλουν και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις συνθήκες ζωής του, αλλά και από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του οργανισμού του. Σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις, η πρόσληψη νερού πρέπει να κυμαίνεται περίπου στο 1 mL ανά θερμίδα ενεργειακής κατανάλωσης για άτομα που ζουν σε περιβάλλοντα με κανονική θερμοκρασία. Σε έναν άνδρα που καταναλώνει κατά μέσον όρο 3.000 θερμίδες ( Kcal) την ημέρα, συνιστάται η καθημερινή πρόσληψη 3 λίτρων υγρών. Η περιεκτικότητα του αίματος σε νερό είναι 90%w/w.

Η περιεκτικότητα του ανθρώπινου οργανισμού σε νερό και μεταλλικά άλατα εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο και τη σωματική διάπλαση. Γενικά, ένα παχύσαρκο

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B7%CF%81%CE%AD%CE%B1%CF%82_%28%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%29

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B7%CF%81%CE%B7%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B1%CF%8A%CE%AC%CE%B4%CE%B5%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CF%81%CE%BF%CE%BC%CF%8C%CF%81%CE%B9%CE%BF


15

άτομο έχει λιγότερο νερό στον οργανισμό του σε σύγκριση με ένα λιπόσαρκο άτομο. Για τον ίδιο λόγο οι άνδρες έχουν μεγαλύτερη ποσότητα νερού στο σώμα τους σε σύγκριση με τις γυναίκες, αφού έχουν μικρότερη περιεκτικότητα σε λίπος. Φυσιολογικά η ποσότητα του νερού που προσλαμβάνεται από τον οργανισμό πρέπει να είναι ίση με τη ποσότητα που αποβάλλεται. Η πρόσληψη νερού επιτυγχάνεται με τους εξής τρόπους: Με την πρόσληψη νερού στη φυσική του μορφή. Με την πρόσληψη τροφών ( το κρέας περιέχει κατά 70% w/w νερό, ενώ τα φρούτα

και τα λαχανικά κατά 95% w/w ). Με τη «καύση» των θρεπτικών συστατικών των τροφών ( π.χ. από την διάσπαση

ενός γραμμαρίου λίπους παράγεται 1 mL νερού ). Η έντονη εφίδρωση μετά από έντονη άσκηση, ο εμετός και η διάρροια

αποτελούν συνήθεις αιτίες αφυδάτωσης. Η αφυδάτωση μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη, κυρίως για τα μωρά και τους ηλικιωμένους. Μερικά από τα συμπτώματα μπορεί να είναι: ήπια έως έντονη δίψα, κόπωση, πονοκέφαλος, ξερό στόμα, περιορισμένη ή ανύπαρκτη διούρηση, μυϊκή αδυναμία, ζάλη και ίλιγγος.

Από τα θηλαστικά, η καμήλα παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αντοχή στις συνθήκες που επικρατούν στις ερήμους. Το νερό που χρειάζεται το παίρνει από το λίπος που έχει αποθηκευμένο στις καμπούρες της. Το λίπος καίγεται μέσα στον οργανισμό της και της δίνει το νερό που έχει ανάγκη. Από την καύση 100 γραμμαρίων λίπους εξοικονομεί 107 γραμμάρια νερού. Υπάρχουν δύο είδη καμήλων: η Βακτριανή και η Δρομάς. Η Βακτριανή ( Ασιατική ) έχει δύο ύβους ( καμπούρες ), ενώ η Δρομάς ( Αραβική ) έχει έναν. Τα πόδια και ο λαιμός είναι μακριά. Οι βλεφαρίδες των ματιών είναι πυκνές. Τα αυτιά είναι κοντά και τριχωτά και τα ρουθούνια ανοιγοκλείνουν με ειδικούς μυς. Ο εξοπλισμός αυτός προστατεύει το ζώο από την άμμο της ερήμου. Για να τη φορτώσουν γονατίζει πρώτα. Επίσης οσμίζεται το νερό από μακριά ( πηγάδι - όαση ) και ολόκληρο το καραβάνι κατευθύνεται σε εκείνο το μέρος. Οι θηλυκές γεννούν ένα ή δύο μικρά ύστερα από κυοφορία ενός χρόνου περίπου.

Οι άνθρωποι και τα ζώα έχουν στο σώμα τους 55 - 78% w/w νερό, ενώ φθάνει μέχρι και το 90% w/w μέσα στα κύτταρα. Το νερό στις περισσότερες τροφές υπάρχει σε μεγάλο ποσοστό. Για παράδειγμα το γάλα περιέχει 87% w/w, οι πατάτες 78% w/w, τα αβγά 74% w/w, τα λαχανικά και τα φρούτα μέχρι 93% w/w νερό. Παρακάτω δίνεται ένας πίνακας με τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό.

Μερικές φορές το νερό προσκολλάται σε διάφορες χημικές ουσίες και σχηματίζει με αυτές ένυδρες ενώσεις, συνήθως κρυσταλλικές, όπως είναι ο ένυδρος θειικός χαλκός, ο γύψος, το θειικό ασβέστιο κ.α. Άλλοτε πάλι το νερό ενώνεται σταθερά με τα μόρια των χημικών ενώσεων και σχηματίζεται νέα χημική ένωση. Έτσι π.χ. το τριοξείδιο του θείου ( SO3 ) και το πεντοξείδιο του φωσφόρου ( P2O5 ) ενώνονται με το νερό και δίνουν νέες χημικές ενώσεις, το θειικό οξύ ( H2SO4 ) και το φωσφορικό οξύ ( H3PO4 ), αντίστοιχα. Το νερό αυτό ονομάζεται «χημικό» και δεν είναι δυνατό να απομακρυνθεί με απλή θέρμανση όπως το κρυσταλλικό νερό.

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%96%CF%8E%CE%B1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%AC%CE%BB%CE%B1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%84%CE%B1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B2%CE%B3%CE%AC

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B1%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%81%CE%BF%CF%8D%CF%84%CE%B1

http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%88%CE%BD%CF%85%CE%B4%CF%81%CE%B5%CF%82_%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%B5%CE%BD%CF%8E%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82&action=edit&redlink=1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CE%B9%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%87%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CF%8C%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%8D%CF%88%CE%BF%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CE%B9%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B1%CF%83%CE%B2%CE%AD%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BF

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CF%8C%CF%81%CE%B9%CE%BF

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%AD%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7

http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A4%CF%81%CE%B9%CE%BF%CE%BE%CE%B5%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%B8%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85&action=edit&redlink=1

http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A0%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BE%CE%B5%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CF%86%CF%89%CF%83%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%85&action=edit&redlink=1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CE%B9%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%BF%CE%BE%CF%8D

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%89%CF%83%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%BF%CE%BE%CF%8D


16

Πίνακας: Περιεκτικότητα τροφίμων σε νερό.

Τρόφιμο Περιεκτικότητα σε νερό % w/w

Αγγούρι 95,0

Ντομάτα 93,5

Καρπούζι 92,6

Μελιτζάνες, πιπεριές 92,0

Μανιτάρια 91,4

Πεπόνι 90,5

Κολοκυθάκια, φράουλες 90,0

Φασολάκια, μπάμιες, ροδάκινα

89,0

Γιαούρτι ημίπαχο 89,0

Το ασφαλές πόσιμο νερό είναι ζωτικής σημασίας για τους ανθρώπους και τις άλλες μορφές ζωής. Η πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό έχει βελτιωθεί τις τελευταίες δεκαετίες σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά 1.000.000.000 άνθρωποι ακόμη δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό και πάνω από 2.500.000.000 έχουν ανεπαρκή πρόσβαση σε αποχέτευση..Υπάρχει μια καθαρή σχέση μεταξύ της πρόσβασης σε ασφαλές πόσιμο νερό και στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ( ΑΕΠ ) ανά κάτοικο και ανά χώρας. Ωστόσο, κάποιοι παρατηρητές έχουν εκτιμήσει ότι ως το 2025 περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού θα είναι αντιμέτωπο με προβλήματα που τους κάνουν ευάλωτους εξαιτίας της ποιότητας του νερού στο οποίο έχουν πρόσβαση. Το 70% του γλυκού νερού που χρησιμοποιείται από τους ανθρώπους πηγαίνει στην αγροτική παραγωγή.

Η ρύπανση του νερού. Με τον όρο ρύπανση υδάτων εννοούμε την οποιαδήποτε ανεπιθύμητη αλλαγή

στα φυσικά, χημικά και βιολογικά χαρακτηριστικά του νερού των θαλασσών, λιμνών ή ποταμών, η οποία είναι ή μπορεί υπό προϋποθέσεις να γίνει ζημιογόνος για τον άνθρωπο, τους υπόλοιπους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς αλλά και τις βιομηχανικές διαδικασίες και τις συνθήκες ζωής.

Η ρύπανση των υδάτων δημιουργείται με την απελευθέρωση σε λίμνες, ποτάμια και θάλασσες ουσιών οι οποίες είτε διαλύονται, είτε κατακάθονται στον πυθμένα. Οι ρύποι αυτοί είναι πάρα πολύ και αυτό γιατί στον υδάτινο ορίζοντα καταλήγουν και οι ρύποι από την ρύπανση της ατμόσφαιρας και του εδάφους μέσω των βροχών και της απορροής.

http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%91%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AD%CF%84%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7&action=edit&redlink=1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%95%CE%A0

http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=2025&action=edit&redlink=1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1


17

Με την απελευθέρωση στο νερό ενέργειας υπό την μορφή θερμότητας δημιουργείται η θερμική ρύπανση των υδάτων η οποία προκαλεί άνοδο στην θερμοκρασία του νερού. Ρύπανση των υδάτων είναι δυνατόν να δημιουργηθεί από μικροοργανισμούς των οικιακών αποβλήτων, από οργανικές ουσίες όπως το πετρέλαιο και τα προϊόντα του και από τοξικά μέταλλα.

Ο άνθρωπος χρειάζεται πόσιμο γλυκό νερό για να επιβιώσει, για αυτό και σε όλη την περίοδο της εξέλιξής του ζούσε κοντά σε ποταμούς και λίμνες. Το νερό σαν τροφή και σαν πρώτη ύλη είναι τόσο στενά συνδεδεμένο με τη ζωή, ώστε να μπορεί να περιγράψει την ανθρώπινη πολιτιστική εξέλιξη.

Η βιομηχανική ανάπτυξη άρχισε με όλο και μεγαλύτερη απαίτηση για ενέργεια, πηγή της οποίας υπήρξε και το νερό. Βιομηχανικές διεργασίες, όπως η ψύξη και η πλύση, απαιτούσαν συνεχώς μεγαλύτερες ποσότητες νερού, ενώ ο αυξανόμενος πληθυσμός, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις, χρειαζόταν άφθονο, καθαρό και υγιεινό νερό. Η βιομηχανική χρήση του νερού για ψύξη καταλήγει στη θερμική ρύπανση του νερού. Κατά τη θερμική ρύπανση, μειώνεται το διαλυμένο οξυγόνο στο νερό, αυξάνεται η τοξικότητα των χημικών ρυπαντών, επιταχύνεται ο ρυθμός των φυσιολογικών λειτουργιών στους οργανισμούς και συχνά καταλήγουν στο θάνατο. Σοβαρότερη όμως υπήρξε η χημική ρύπανση του νερού από βιομηχανικά απόβλητα, αστικά λύματα και γεωργικές απορροές.

Οι σπουδαιότερες πηγές ρύπανσης του νερού, οι οποίες επιβαρύνουν αρχικά τα επιφανειακά νερά και στη συνέχεια τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, μπορεί να ταξινομηθούν στις εξής κατηγορίες: Αστικά λύματα, τα οποία είναι τα ακάθαρτα νερά πόλεων και οικισμών που

προέρχονται από τις κατοικίες και διάφορες άλλες δραστηριότητες και μεταφέρονται μέσω των υπονόμων και του δικτύου αποχέτευσης σε χώρους απόθεσης που είναι επιφανειακοί ή υπόγειοι.

Βιομηχανικά υγρά απόβλητα, που μπορεί να είναι παρόμοια με τα αστικά λύματα ή να περιέχουν και επικίνδυνες - τοξικές ουσίες.

Αέριοι ρύποι, οι οποίοι προσκολλώνται σε αιωρούμενα σωματίδια και μεταφέρονται σε μεγάλες αποστάσεις και καταλήγουν στην ατμόσφαιρα, στο έδαφος και στο νερό.

Κτηνοτροφικά υγρά απόβλητα, τα υγρά απόβλητα που προέρχονται από μεγάλες ή μικρότερες μονάδες εκτροφής ζώων.

Διείσδυση θαλασσινού νερού λόγω υπεράντλησης των υπόγειων νερών ή λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας εξαιτίας της αλλαγής του παγκόσμιου κλίματος.

Όξινη βροχή εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ή κατακρήμνισης των αέριων ρύπων με τη βροχή, το χιόνι, τον άνεμο ή λόγω βαρύτητας.

Μια άλλη μορφή επιβάρυνσης των επιφανειακών και των υπόγειων νερών είναι η μόλυνσή τους, δηλαδή η παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών στα νερά. Αυτή οφείλεται κατά κανόνα σε αστικά ή κτηνοτροφικά λύματα. Η ανίχνευση των παθογόνων μικροοργανισμών στο νερό μπορεί να γίνει και έμμεσα, μέσω της μέτρησης, για παράδειγμα, των κολοβακτηριδίων, τα οποία όταν βρίσκονται σε μεγαλύτερες ποσότητες αποτελούν ένδειξη της πιθανής μόλυνσης των νερών.

Κάθε ουσία που εμποδίζει την κανονική χρήση του ύδατος θεωρείται ότι το


18

ρυπαίνει. Εδώ παρατηρούνται αντιφάσεις διότι μια ουσία που το εμποδίζει από μια χρήση μπορεί να είναι απαραίτητη από μια άλλη χρήση. Σαν παράδειγμα αναφέρεται το χλωριούχο νάτριο. Το νερό υπάρχει παντού γύρω μας στη θάλασσα, στην ατμόσφαιρα υπό μορφή υδρατμών, στο έδαφος, στις λίμνες, στα ποτάμια κ.α.

Πλέον χαρακτηρίζεται αρκετά κρίσιμη η κατάσταση των θαλασσών. Η γεωργία με τα λιπάσματα, η βιομηχανία με τα απόβλητα και οι κατοικίες με τα λύματα, τα φυτοφάρμακα και τα ζιζανιοκτόνα έχουν μολύνει τα υπόγεια υδροφόρα κοιτάσματα, με αποτέλεσμα να έχει μειωθεί η ποσότητα του πόσιμου νερού και να καθίστανται οι θάλασσες λιγότερο κατάλληλες για την υδρόβια ζωή. Το πρόβλημα επιδεινώνεται από την υπερεντατική αλιεία.

Λέγεται πως ο όγκος των παραγόμενων στις ανθρώπινες κοινωνίες αποβλήτων θα μπορούσε να γεμίσει σήμερα 28 εκατομμύρια βαγόνια τρένου. Ο αριθμός αυτός ολοένα και αυξάνεται. Τριακόσιες περιοχές στην Ευρώπη και την Αμερική, όπου απορρίπτονται τοξικά και πυρηνικά απόβλητα εμφανίζουν δείκτες υψηλής επικινδυνότητας. Στις περισσότερες χωματερές δεν τηρούνται ούτε οι στοιχειώδεις προδιαγραφές υγειονομικής ταφής. Τα απόβλητα επομένως συνιστούν έναν πολύ σημαντικό παράγοντα της περιβαλλοντικής ρύπανσης.

Τα χρησιμοποιημένα, βρώμικα νερά από τα σπίτια μας ονομάζονται λύματα. Είναι ένα βρώμικο μείγμα νερών από την τουαλέτα και την κουζίνα, καθώς και σαπουνόνερων από το μπάνιο. Τα λύματα πρέπει να καθαρίζονται πριν να διοχετευθούν στα ποτάμια ή τη θάλασσα. Όλο και περισσότερα λύματα στη Δυτική Ευρώπη καθαρίζονται. Έτσι το νερό μας είναι πιο καθαρό. Παρόλα αυτά, στην Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια λιγότερα λύματα καθαρίζονται και έτσι το πόσιμο νερό ακόμα είναι μολυσμένο. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούν οι αγρότες για να σκοτώνουν τα έντομα που καταστρέφουν τις σοδειές τους, τα εντομοκτόνα, μπορούν επίσης να περάσουν στο πόσιμο νερό. Αυτές οι χημικές ουσίες μπορούν να μεταδώσουν ασθένειες στα παιδιά.

Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή / και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην ευζωία, την ποιότητα ζωής και την υγεία των ανθρώπων και των άλλων ειδών του πλανήτη. Η ρύπανση μπορεί να επηρεάζει, επίσης, την υλική και πολιτιστική βάση της ζωής, τους φυσικούς πόρους, τις ανθρώπινες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης και της αναψυχής. Η ρύπανση μπορεί να είναι χημική, με την εισαγωγή επικίνδυνων, βλαβερών ή και τοξικών ουσιών, ενεργειακή ( θερμική, ραδιενεργή ), βιολογική, αισθητική, ηχητική, γενετική (με την εισαγωγή π.χ. γενετικά μεταλλαγμένων ειδών).

Άμεση ρύπανση είναι αυτή που μπορεί να αντιληφθούμε άμεσα. Ένα παράδειγμα άμεσης ρύπανσης είναι η περίπτωση ενός ποταμού ή μιας λίμνης, όπου καταλήγουν τοξικά απόβλητα και προκαλείται άμεσος και αιφνίδιος θάνατος ψαριών.

Έμμεση ρύπανση είναι η μορφή ρύπανσης, που δεν αντιλαμβανόμαστε εύκολα, επειδή δεν είναι ορατή. Για παράδειγμα, όταν καταλήγουν σε ένα ποτάμι ή σε μια λίμνη ή στη θάλασσα λύματα ή απόβλητα, σε ποσότητες που δεν μπορούν τα υδατικά οικοσυστήματα να καθαρίσουν, είναι πολύ πιθανό να προκληθούν σταδιακά αλλαγές στα είδη που υπάρχουν σε αυτό. Ορισμένα είδη αναπτύσσονται υπερβολικά, ενώ άλλα περιορίζονται ή εξαφανίζονται ( ευτροφισμός ). Σε πιο προχωρημένο επίπεδο ρύπανσης, μπορεί το διαλυμένο στο νερό οξυγόνο να μειωθεί και να αρχίσει η παραγωγή άλλων αερίων, επικίνδυνων για τις μορφές ζωής ( υδρόθειο, αμμωνία ).

Συχνά αέριοι ρύποι προσκολλώνται στη σκόνη και σε αιωρούμενα σωματίδια και μεταφέρονται σε μεγάλες αποστάσεις και καταλήγουν στην ατμόσφαιρα, το έδαφος ή στα νερά μακρινών περιοχών. Εξάλλου, τα πλαστικά και άλλα


19

απορρίμματα στη θάλασσα φαίνεται να απορροφούν διάφορες τοξικές ουσίες από άλλες πηγές ρύπανσης και γίνονται ακόμα πιο επικίνδυνα για το περιβάλλον και την υγεία των διαφόρων ειδών της θάλασσας, αλλά και για τον άνθρωπο.

Η εντατική άντληση των υπόγειων νερών με ρυθμό, που δεν επιτρέπει την ανανέωση τους, προκαλεί την εισβολή αλμυρού νερού από τη θάλασσα στον υδροφόρο ορίζοντα. ΄Οταν η στάθμη του υπόγειου νερού υποχωρήσει κάτω από την στάθμη του θαλάσσιου νερού με το οποίο συνδέεται, τότε αντί να έχουμε ροή από τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα στη θάλασσα, έχουμε αντιστροφή του φαινομένου και νερό από την θάλασσα εισέρχεται στο υπόγειο πόσιμο νερό. Αλμυρό νερό αναμένεται να εισβάλλει σε μεγαλύτερη έκταση σε παράκτιες περιοχές, εξαιτίας της ανόδου της στάθμης της θάλασσας ( έως και 70 cm μέσα στις επόμενες δεκαετίες ) λόγω της κλιματικής αλλαγής ή της μείωσης των βροχοπτώσεων.

Το πόσιμο νερό είναι και θα έπρεπε να είναι το καλύτερα ελεγχόμενο μέσο διατροφής. Η νομοθεσία προσδιορίζει τις συγκεντρώσεις διαφόρων ουσιών, που επιτρέπεται να υπάρχουν μέσα στο πόσιμο νερό, ώστε να ανταποκρίνεται στις υψηλές ποιοτικές προδιαγραφές, που απαιτούνται σε σχέση με το σημαντικό για τη ζωή μας αγαθό. Η τεχνολογία που διατίθεται σε αρκετές χώρες είναι σε θέση να ανιχνεύει στο νερό ιχνοστοιχεία, που βρίσκονται σε συγκεντρώσεις του δισεκατομμυριοστού του γραμμαρίου ανά λίτρο.

Αν και τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες, περίπου 1200 χημικά σκευάσματα, που περιέχουν 230 δραστικές ουσίες κυκλοφορούν στο εμπόριο και χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες ως φυτοφάρμακα, λιπάσματα ή ζιζανιοκτόνα. Πολλά από τα φυτοφάρμακα είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά στο χρόνο και για αυτό εξαιρετικά επικίνδυνα, όταν καταλήγουν στο νερό. Το όριο που έχει υιοθετηθεί για την περιεκτικότητα σε φυτοφάρμακα είναι 0,5 μικρογραμμάρια (εκατομμυριοστό του γραμμαρίου ) ανά λίτρο συνολικά, και ειδικά για ορισμένα οργανο-χημικά ( τα ίδια ή τα προϊόντα αποικοδόμησής τους είναι ιδιαίτερα τοξικά ) το όριο είναι το 0,1 μικρογραμμάριο ανά λίτρο.

Η νομοθεσία ορίζει, επίσης ότι το πόσιμο νερό δεν πρέπει να περιέχει περισσότερα από 50 mg ( χιλιοστά του γραμμαρίου ) ανά λίτρο νιτρικών. Οι νιτρικές ενώσεις στα νερά προέρχονται, συνήθως, από τη χρήση λιπασμάτων και την απόρριψη λυμάτων και ιλύος. Οι νιτρικές ενώσεις είναι ουσίες, που υπάρχουν στη φύση, αλλά αυτό που προκαλεί ανησυχία είναι οι ουσίες, στις οποίες μετασχηματίζονται: τα νιτρώδη και οι νιτροζαμίνες. Η μακροχρόνια κατανάλωση αυτών των ουσιών μέσω της τροφικής αλυσίδας μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην ανθρώπινη υγεία.

Πλέον χαρακτηρίζεται αρκετά κρίσιμη η κατάσταση των θαλασσών. Η γεωργία με τα λιπάσματα, η βιομηχανία με τα απόβλητα και οι κατοικίες με τα λύματα, τα φυτοφάρμακα και τα ζιζανιοκτόνα έχουν μολύνει τα υπόγεια υδροφόρα κοιτάσματα, με αποτέλεσμα να έχει μειωθεί η ποσότητα του πόσιμου νερού και να καθίστανται οι


20

θάλασσες λιγότερο κατάλληλες για την υδρόβια ζωή. Το πρόβλημα επιδεινώνεται από την υπερεντατική αλιεία.

Σημασία δεν έχει μόνο η ποιότητα του νερού αλλά και η ποσότητα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι. Όλο και πιο συχνά υπάρχουν προβλήματα από την έλλειψη νερού στις μεγάλες πόλεις και στη Νότια Ευρώπη. Αν δεν υπάρχει αρκετό νερό, είναι δύσκολο να τηρηθούν οι κανόνες υγιεινής με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να αρρωστήσουν οι άνθρωποι από μικρόβια. Επίσης, το κολύμπι σε μολυσμένα νερά μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας.

Το καθαρό γλυκό νερό είναι πάρα πολύ σημαντικό για όλες τις μορφές ζωής. Δυστυχώς, από τότε που αρχίσαμε να κατασκευάζουμε μηχανές και εμφανίστηκαν τα μεγάλα εργοστάσια, τα περισσότερα ποτάμια, λίμνες και θάλασσες της Ευρώπης έχουν γίνει ένας εύκολος τρόπος να ξεφορτωνόμαστε τα σκουπίδια μας. Αυτό έχει βλάψει πολλά φυτά και ζώα σε χιλιάδες χιλιόμετρα ποταμών, απειλώντας την υγεία του ανθρώπου και ρυπαίνοντας τα νερά κοντά στις ακτές. Στην τηλεόραση κατά καιρούς παρουσιάζονται ντοκιμαντέρ όπου βρώμικα, μολυσμένα νερά πέφτουν μέσα σε καθαρό γλυκό νερό και το καθιστούν ακατάλληλο προς χρήση.

Λειψυδρία και πόλεμος. Η λειψυδρία στις μέρες μας είναι ένα μεγάλο

πρόβλημα από το οποίο υποφέρουν πολλές χώρες, όπως για παράδειγμα κάποιες περιοχές της Αφρικής. Το νερό και όχι το πετρέλαιο θα σπανίζει τις επόμενες δεκαετίες στη Γη, καθώς η αύξηση του πληθυσμού, η επέκταση των πόλεων και η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσουν τη διαθεσιμότητα των υδάτινων πόρων και την επάρκεια των αποθεμάτων πόσιμου νερού.

Η λειψυδρία θα γίνει το πλέον επιτακτικό πρόβλημα για την ανθρωπότητα την επόμενη δεκαετία και θα διογκώνεται συνεχώς, προέβλεψε ο κορυφαίος επιστημονικός σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης σερ Τζον Μπέντινγκτον. Μεταξύ άλλων ανέφερε ότι: «Η διαθεσιμότητα γλυκού νερού θα είναι πιθανόν το πρώτο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Η γεωργική δραστηριότητα συνδέεται στενά με το νερό, για αυτό η λειψυδρία θα είναι η μεγαλύτερη πηγή ανησυχίας τα επόμενα δέκα χρόνια». Ειδικός στα οικονομικά της διαχείρισης φυσικών πόρων, ο Μπέντιγκτον είπε ότι ο συνδυασμός μιας σειράς παραγόντων κάνει άμεσα ορατό τον κίνδυνο της λειψυδρίας στον πλανήτη, όπως η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, η αύξηση του πλούτου, η αστικοποίηση και η κλιματική αλλαγή. Ο


21

πληθυσμός του πλανήτη, που ανέρχεται σήμερα σε 7 δισεκατομμύρια, αναμένεται να αυξηθεί κατά 2,5 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050, ενώ η αύξηση του πλούτου και η αστικοποίηση θα ενισχύουν μεσοπρόθεσμα τη ζήτηση για νερό. Η διακυβερνητική επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή εκτιμά ότι 90 έως 220 εκατομμύρια άνθρωποι στην Αφρική κινδυνεύουν να βρεθούν έως το 2020 αντιμέτωποι με τη λειψυδρία λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Ο Μπέντινγκτον προειδοποίησε ότι η επιστημονική έρευνα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας που πυροδοτεί την αντίδραση της φύσης, η οποία με τη σειρά της ενισχύει την κλιματική αλλαγή ( όπως η άνοδος της θερμοκρασίας στον Αρκτικό Κύκλο προκαλεί την τήξη και σήψη της παγωμένης βλάστησης, απελευθερώνοντας μεθάνιο και επιταχύνοντας με αυτό τον τρόπο την αλλαγή του κλίματος). Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι οι φόβοι για την επάρκεια των υδάτινων αποθεμάτων, η αυξανόμενη ζήτηση για τρόφιμα και η προσπάθεια για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου δημιουργούν «επιχειρηματικές ευκαιρίες». Αναφορικά με τις τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα, οι χώρες πρέπει να εστιάσουν τη δραστηριότητά τους στα ιδιαίτερα πλεονεκτήματά τους, τόσο στις φυσικούς πόρους τους όσο και στον μεταποιητικό τομέα, είπε ο Βρετανός επιστήμονας. Αίτια που οδηγούν στην λειψυδρία.

Ας μην ξεχνάμε ότι το νερό δεν είναι μόνο απαραίτητο για τη συντήρηση της ίδιας της ζωής, αλλά και πρωταρχικής σημασίας για πλήθος εξόχως σημαντικών δραστηριοτήτων του ανθρώπου, ξεκινώντας από τη γεωργία και φθάνοντας στη βιομηχανική ανάπτυξη, στον τουρισμό και την παραγωγή ενέργειας. Η αύξηση λοιπόν του πληθυσμού της Γης, η αλλαγή των συνηθειών διαβίωσης και η τεχνολογική ανάπτυξη, σε συνδυασμό με την παραδοχή της έστω σταθερής στο χρόνο, αν όχι φθίνουσας εν τέλει, διαθέσιμης ποσότητας νερού, δημιουργούν δύο αντιφατικές τάσεις: Συνεχή μείωση των κατά κεφαλήν

διαθεσίμων υδατικών πόρων εξαιτίας της αύξησης του πληθυσμού.

Διαρκή αύξηση των κατά κεφαλήν απαιτήσεων, από την άλλη, αποτέλεσμα της αλλαγής των συνθηκών διαβίωσης, της εντατικοποίησης των ρυθμών της ανάπτυξης αλλά και της εφαρμογής σύγχρονων υδροβόρων τεχνολογικών μέσων και μεθόδων.

Η επέκταση και η εντατικοποίηση των αρδεύσεων στην διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, με την εισαγωγή των σύγχρονων υδροβόρων καλλιεργειών και την εφαρμογή σπάταλων σε νερό αρδευτικών μεθόδων στον αγροτικό τομέα έχει αυξήσει τις ανάγκες σε πόσιμο νερό. Επίσης παρατηρούνται αυξημένες σε νερό απαιτήσεις επεξεργασίας των προϊόντων στο βιομηχανικό τομέα, ο οποίος αν και δεν συμμετέχει σημαντικά στην κατανάλωση, εν τούτοις συμβάλλει καθοριστικά στην ρύπανση του νερού. Άλλωστε η ρύπανση είναι και αυτή μια μορφή υποβάθμισης και άρα καταστροφής των υδατικών αποθεμάτων. Εκτιμάται ότι οι απαιτήσεις σε νερό κατά μέσον όρο περίπου δεκαπλασιάστηκαν τα τελευταία χρόνια, γεγονός που σημαίνει ότι η αύξηση της ζήτησης νερού ήταν κατά μέσον όρο τρείς φορές πιο γρήγορη από την αντίστοιχη αύξηση του πληθυσμού. Συνοπτικά τα αίτια της λειψυδρίας είναι τα ακόλουθα: • Το φαινόμενο του θερμοκηπίου.


22

• Οι κλιματικές αλλαγές. • Η τρόπος χρήσης του νερού στη γεωργία. • Η ανυπαρξία έργων για την εξοικονόμηση και τη διασφάλιση της ποιότητας του

νερού. • Τα νησιά και ο τουρισμός. • Τα παλαιά δίκτυα ύδρευσης με τις σημαντικές απώλειες νερού που έχουν. • Οι πυρκαγιές των δασών. • Η έλλειψη σχεδιασμού για την αντιμετώπιση του φαινομένου της λειψυδρίας.

Όσο και αν εξοικονομούμε νερό στο σπίτι, αν δεν ληφθούν μέτρα για τη σπατάλη νερού στη γεωργία, η διαφορά θα είναι ασήμαντη. Η αστική χρήση του νερού απορροφά μόλις το 11% των διαθέσιμων πόρων και η βιομηχανία το 3%. Η γεωργία κυριολεκτικά «ρουφάει νερό» χρησιμοποιώντας το 86% των διαθέσιμων πόρων όταν το αντίστοιχο ποσοστό παγκοσμίως είναι 70%. Είναι φανερό ότι πρέπει να γίνουν σημαντικές παρεμβάσεις στη γεωργία.

Τα νησιά στην Ελλάδα κατακλύζονται από εκατομμύρια τουρίστες κάθε καλοκαίρι. Η κατανάλωση νερού είναι τεράστια και δεν αφήνει περιθώρια για ορθολογική διαχείριση, και μάλιστα σε νησιά με φτωχά υδατικά αποθέματα υπόγειων υδάτων μολυσμένα από φυτοφάρμακα. Οι γεωτρήσεις έχουν εξαντλήσει τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα και αντλείται πλέον υφάλμυρο νερό. Όσο συνεχίζεται η αλόγιστη ανάπτυξη, η έλλειψη νερού δύσκολα θα αντιμετωπισθεί.

Η παλαιότητα των αστικών δικτύων είναι μία από τις βασικές αιτίες απώλειας μεγάλων ποιοτήτων νερού. Σύμφωνα με μετρήσεις οργανισμών ύδρευσης μεγάλων αστικών κέντρων χάνεται λόγω παλαιότητας των δικτύων και ελλιπούς συντήρησης το 40% - 60% της ποσότητας του διακινούμενου νερού. Σε πολλές πόλεις η ποιότητα επίσης των αγωγών είναι ακατάλληλη ( αμίαντος ) και χρήζουν άμεσης αντικατάστασης.

Κατά τη διάρκεια μιας πυρκαγιάς, ανάλογα με τις θερμοκρασίες που αναπτύσσονται, τα δέντρα και τα φυτά καίγονται και μετατρέπονται σε τέφρα και απανθρακωμένα υλικά. Το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο που παράγουν συμβάλλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, τα οξείδια του αζώτου και το διοξείδιο του θείου στην οξύτητα της βροχής, ενώ τα σωματίδια καπνού και οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες επηρεάζουν δυσμενώς την ανθρώπινη υγεία. Επίσης, οι φωτοχημικές αντιδράσεις των αρχικών εκπομπών από την καύση της βιομάζας μπορούν να οδηγήσουν στην παραγωγή δευτερογενών ρύπων, όπως το όζον. Αν η φωτιά επεκταθεί σε χώρο υγειονομικής ταφής απορριμμάτων ( ΧΥΤΑ ) ή χώρο ανεξέλεγκτης ταφής απορριμμάτων ( ΧΑΤΑ ), τότε από την καύση πλαστικών παράγονται διοξίνες χημικές ουσίες που βιοσυσσωρεύονται στον οργανισμό ζώων, στις ελιές, στο λάδι και στον ανθρώπινο οργανισμό.

Ελάχιστα έργα γίνονται προκειμένου να αξιοποιηθούν με σύστημα οι υδάτινοι πόροι της χώρας και να λυθούν τα προβλήματα της ανισομερούς κατανομής των υδάτινων πόρων. Τα επιφανειακά νερά δεν αξιοποιούνται, γιατί τα υπόγεια νερά αξιοποιούνται πιο εύκολα μέσω νόμιμων ή παράνομων γεωτρήσεων. Για την εκμετάλλευση των επιφανειακών υδάτων χρειάζονται να γίνουν μεγάλα έργα υποδομής με σχεδιασμό, ώστε να συγκρατείται μέρος του νερού που χύνεται στην θάλασσα. To φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Η γήινη ατμόσφαιρα λειτουργεί όπως το γυαλί σε ένα θερμοκήπιο, που επιτρέπει στις ηλιακές ακτίνες να θερμάνουν το εσωτερικό του. Η υψηλή


23

συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα, που παράγεται κυρίως από την καύση των ορυκτών καυσίμων, παγιδεύει περίπου το 70% της θερμότητας που εκπέμπεται από την επιφάνεια της Γης.

Μερικά από τα αέρια που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα, όπως το νερό ( Η2Ο ), το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4), το μονοξείδιο του αζώτου (NO) και οι χλωροφθοράνθρακες (CFCς), είναι διαφανή στην προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία. Απορροφούν όμως μέρος της ανακλούμενης ακτινοβολίας από τη Γη και την επιστρέφουν, θερμαίνοντας έτσι το σύστημα Γη – κατώτερη ατμόσφαιρα. Αν δεν υπήρχε αυτό το προστατευτικό κάλυμμα των αερίων της ατμόσφαιρας, που λειτουργεί όπως η κάλυψη από το γυαλί του θερμοκηπίου, η ανακλούμενη από τη Γη ακτινοβολία θα διέφευγε στο διάστημα και η μέση επιφανειακή θερμοκρασία του πλανήτη μας θα ήταν – 15οC.

Βλέπουμε δηλαδή , ότι το αποτέλεσμα αυτής της δράσης κάτω από αυτές τις συνθήκες και χωρίς την έκλυση των αερίων ανθρώπινης προέλευσης είναι πολύ ευεργετικό. Σήμερα όμως, με την αύξηση των συγκεντρώσεων διαφόρων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, το φαινόμενο του θερμοκηπίου έχει ενισχυθεί και δημιουργεί πολλά προβλήματα.

Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι η παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων στη ατμόσφαιρα προέρχεται από την καύση διαφόρων ορυκτών καυσίμων και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες και προκαλεί τη δέσμευση περισσότερης θερμότητας, ανεβάζοντας τη θερμοκρασία στη γήινη επιφάνεια. Αν είναι αλήθεια, αυτό μπορεί να έχει τεράστιο αντίκτυπο στον πλανήτη, προκαλώντας άνοδο της επιφάνειας της θάλασσας, αλλαγή του κλίματος και διατάραξη της γεωργικής παραγωγής. Οι επιπτώσεις από την αύξηση του φαινομένου του θερμοκηπίου είναι οι ακόλουθες : Μείωση στα αποθέματα νερού. Απότομες μεταβολές στη θερμοκρασία του αέρα. Υψηλές θερμοκρασίες στη θερινή περίοδο. Είσοδος των θαλάσσιων υδάτων στον παράκτιο υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα και

η υποβάθμισή του. Σημαντικές μετακινήσεις πληθυσμού και αγαθών.

Ο κόσμος δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον καιρό, κάτι που μάλλον δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη, αν αναλογιστούμε την επίδραση που έχει ο καιρός στη διάθεσή μας, στον τρόπο που ντυνόμαστε και στο τι τρώμε. Με τη λέξη «κλίμα», δεν εννοούμε τον καιρό. Πρόκειται για το μέσο όρο των καιρικών συνθηκών που επικρατούν σε μια ορισμένη περιοχή μια μεγάλη χρονική περίοδο. Το κλίμα παρουσίαζε, και θα παρουσιάζει για πάντα, αποκλίσεις που οφείλονται σε φυσικά αίτια. Οι φυσικές αυτές αιτίες συμπεριλαμβάνουν τις ανεπαίσθητες μεταβολές της ηλιακής ακτινοβολίας, τις ηφαιστειακές εκρήξεις, οι οποίες μπορούν να καλύψουν τη γη με σκόνη που αντανακλά την ηλιακή θερμότητα στο διάστημα, καθώς και τις φυσικές αποκλίσεις του ίδιου του κλιματικού συστήματος.


24

Κατανομή του νερού σε διάφορες χώρες. Χάρτης 1: Επίπεδο κάλυψης των αναγκών σε πόσιμο νερό των χωρών του πλανήτη.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ( WHO ) και η UNICEF υπολογίζουν ότι 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν χωρίς πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό, 1,8 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που συνδέονται με τη διάρροια, ενώ 3.900 παιδιά πεθαίνουν καθημερινά από ασθένειες που προέρχονται από το νερό. Στη Βόρεια Αμερική και στην Ιαπωνία ο μέσος κάτοικος των αστικών περιοχών χρησιμοποιεί 350 λίτρα νερού σε καθημερινή βάση, ο μέσος κάτοικος των χωρών της υποσαχάριας Αφρικής χρησιμοποιεί μόλις 10 - 20 λίτρα. Να σημειώσουμε όμως ότι έχει υπολογιστεί πως ένας άνθρωπος χρειάζεται περίπου 20 - 50 λίτρα καθαρού νερού κάθε μέρα. Στο χάρτη 1 παρουσιάζεται το επίπεδο κάλυψης των αναγκών σε πόσιμο νερό των χωρών του πλανήτη. Είναι φανερό ότι οι χώρες της υποσαχάριας Αφρικής καθώς και μερικές ασιατικές χώρες ( όπως το Αφγανιστάν, η Μογγολία και η Παπούα Νέα Γουινέα ) μαστίζονται από το έλλειμμα πόσιμου νερού, καθώς το επίπεδο κάλυψης των αναγκών σε ορισμένες περιπτώσεις είναι χαμηλότερο και του 50%.

Το νερό που αντιστοιχεί στο μέσο άνθρωπο μιας γεωργικής κοινωνίας π.χ. στο Ιράν, είναι 900 κυβικά μέτρα (m3) το χρόνο. Σε μία πολύ αναπτυγμένη βιομηχανική κοινωνία όπως οι Η.Π.Α, είναι 2.700 κυβικά μέτρα (m3) το χρόνο. Από τα 2.700 m3 τα 0,5 m3 χρησιμοποιούνται, κατά το άτομο το χρόνο, για πόση, τα 200 m3 για τις ανάγκες του σπιτιού και τα υπόλοιπα κατευθύνονται στη βιομηχανία και τη γεωργία.

Στην Αφρική, λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας, οι περισσότερες υπόγειες δεξαμενές νερού γεμίζουν όλο και πιο σπάνια. 14 χώρες βιώνουν ήδη παντελή έλλειψη νερού. Στην Αυστραλία αρκετές λίμνες έχουν αποξηρανθεί, περιοχές έχουν μετατραπεί σε αλυκές, ενώ οι κυβερνήσεις λαμβάνουν αυστηρά μέτρα, ακόμα και για το πότισμα οικιακών φυτών.

Στην Ευρώπη το πρόβλημα παρουσιάζεται εντονότερο στο Δούναβη. Τα τελευταία χρόνια, οι ελλείψεις νερού και η ξηρασία αυξάνονται και στις ευρωπαϊκές χώρες και έχει σημάνει συναγερμός σε πολλές περιοχές. Η Ρουμανία υπέφερε πρόσφατα τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων εξήντα χρόνων. Η Ελλάδα πλήγηκε το 2007 από τον πιο θερμό καύσωνα των 110 τελευταίων χρόνων, ενώ η μείωση των βροχοπτώσεων σε πολλές περιοχές της χώρας έφτασε το 60%. Η τεράστια καταστροφή των δασών από τις πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2007 αναμένεται να επιδεινώσει το πρόβλημα τα επόμενα χρόνια. Στην Ολλανδία τον Απρίλη του 2007 οι βροχοπτώσεις έφτασαν μετά βίας το 1 χιλιοστό, όταν ο μέσος όρος βροχοπτώσεων


25

τον Απρίλιο ήταν 44 χιλιοστά ( mm ) βροχής. Ισπανία και Πορτογαλία βίωσαν κι αυτές μια από τις χειρότερες ξηρασίες.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( ΕΕ ), έχει καταγραφεί αξιοσημείωτη αύξηση τις τελευταίες 3 δεκαετίες σε εκτάσεις και πληθυσμό, που επηρεάζονται από την ξηρασία στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Το ποσοστό του πληθυσμού που πλήττεται έχει αυξηθεί από το 6% στο 13%, με εκτιμώμενο κόστος για την ευρωπαϊκή οικονομία της τάξης των 100 τουλάχιστον δισεκατομμυρίων ευρώ. Η ανάλυση των τάσεων δείχνει ότι η λειψυδρία θα γίνει μόνιμη κατάσταση στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια. Μια από τις χειρότερες ξηρασίες που έχουν πλήξει την Ευρώπη ήταν το 2003, που επηρέασε πάνω από 100.000.000 Ευρωπαίους και πάνω από το 1/3 των ευρωπαϊκών εδαφών, προκαλώντας κόστος 8,7 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Η ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων θα καταστεί κρίσιμη για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας. Σημαντική προσπάθεια πρέπει να καταβληθεί και για την προστασία των υπαρχόντων υδατικών πόρων από τη ρύπανση. Σημαντική είναι και η διεθνής συνεργασία, αφού διαφορετικές χώρες στον κόσμο μοιράζονται πολλά από τα ποτάμια και τους υδροφόρους ορίζοντες.

Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει χρηματοδοτήσει πολλά ερευνητικά προγράμματα, σχέδια καλών πρακτικών, προγράμματα επίδειξης και δράσεις ενημέρωσης, επικεντρωμένες στην ποιότητα των νερών και στη διερεύνηση των επιδράσεων της ξηρασίας όχι μόνο στο πόσιμο νερό, αλλά και στα δάση, στη γεωργία και στα δίκτυα μεταφοράς νερού. Επίσης, προωθεί μια σειρά πολιτικών επιλογών, που στοχεύουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μέσα από τη βιώσιμη διαχείριση των νερών, την πιο αποτελεσματική ως προς το νερό οικονομία και τις πρακτικές εξοικονόμησης του νερού.

Γενικά η κατανάλωση του νερού για οικιακή χρήση, είναι ανάλογη με το βιοτικό επίπεδο μιας χώρας. Υψηλότερο βιοτικό επίπεδο συνεπάγεται και μεγαλύτερη κατανάλωση νερού ( μεγαλύτερα σπίτια, καλύτερες συνθήκες καθαριότητας και υγιεινής, αλλαγή τρόπου ζωής ). Αυτό όμως δεν ισχύει πάντα. Στα σύγχρονα κράτη όπου η Πολιτεία και οι κοινωνίες έχουν συνειδητοποιήσει τη σημασία εξοικονόμησης αυτού του φυσικού πόρου, γίνονται σοβαρές προσπάθειες περιορισμού της χρήσης του ακόμα και σε επίπεδο οικιακής χρήσης. Αυτό προκύπτει και από τους σχετικούς υπολογισμούς διεθνών οργανισμών. Οι ΗΠΑ καταναλώνουν μακράν το περισσότερο νερό σε οικιακές χρήσεις ( 210 m3 ανά άτομο το χρόνο ). Όμως το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί εξαίρεση και καταναλώνει 35 m3 ανά άτομο το χρόνο. Ο μέσος Έλληνας αποτελεί έναν από τους πιο σπάταλους πολίτες του κόσμου σε νερό οικιακής χρήσης, χρησιμοποιώντας περίπου 115 m3 το χρόνο.

Σύμφωνα με τον οργανισμό FAO, το 2007 στην Αφρική το 84% και στην Ασία το 79% του καταναλισκόμενου νερού αφορούσε αγροτικές χρήσεις ενώ στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μικρότερο του 40%. Η διαθεσιμότητα και η ζήτηση του νερού στην Ελλάδα.

Οι εκτιμήσεις για το συνολικό ετήσιο υδατικό δυναμικό της Ελλάδος ποικίλουν. Στο εθνικό σχέδιο διαχείρισης υδάτων του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. εκτιμάται ότι το δυναμικό αυτό προσεγγίζει τα 57,1 δισεκατομμύρια m3, στα οποία περιλαμβάνονται τα νερά που εισρέουν από γειτονικές χώρες. Η εκτίμηση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ανεβάζει το ετήσιο δυναμικό σε 65,3 δισεκατομμύρια m3, ενώ το Υπουργείο Ανάπτυξης το υπολογίζει σε 69 δισεκατομμύρια m3. Η βάση δεδομένων AQUASTAT του FAO ( 2007 ) υπολογίζει τους υδατικούς πόρους της Ελλάδος στα 74,2 δισεκατομμύρια m3. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου


26

Ανάπτυξης το 85,1% του συνολικού υδατικού δυναμικού αποτελείται από επιφανειακά νερά, το 10,6 % είναι υπόγεια νερά ενώ το 4,3% είναι μικροδιεισδυτικά νερά.

Η γεωγραφική κατανομή των υδατικών πόρων βασίζεται στο ετήσιο ανανεώσιμο υδατικό δυναμικό, με εξαίρεση τις υδρολογικές περιοχές οι οποίες δέχονται νερά από άλλες χώρες. Από αυτές τις υδρολογικές περιοχές η Αττική, η οποία παρουσιάζει την υψηλότερη συγκέντρωση πληθυσμού, είναι ιδιαίτερα φτωχή σε υδατικούς πόρους. Το ίδιο συμβαίνει και με πολλά από τα νησιά του Αιγαίου όπου το μέσο ετήσιο ύψος βροχής είναι μικρότερο της αντίστοιχης μέσης τιμής του ελλαδικού χώρου. Με την αύξηση του τουρισμού κατά τις ξηρές εποχές, η διαθεσιμότητα νερού πέφτει σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Οι Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα και η ανατολική κυρίως Κρήτη αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Οι αυξημένες ανάγκες του νερού, που οφείλονται κυρίως στις τουριστικές απαιτήσεις, αναγκάζει τα τελευταία χρόνια το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής να σπαταλά περίπου 5,5 εκατομμύρια ευρώ για τη μεταφορά νερού σε άνυδρα νησιά. Ακραία παραδείγματα ανορθολογικής χρήσης του νερού που συνδέονται με τον τουρισμό στα νησιά είναι η δημιουργία ιδιαίτερα υδροβόρων εγκαταστάσεων όπως οι πισίνες και τα γήπεδα γκολφ.

Σύμφωνα με την AQUASTAT, η ετήσια κατανάλωση νερού το 2000 στη Ελλάδα υπολογίστηκε σε 7.760 εκατομμύρια m3. Το 80,5 % διατέθηκε για άρδευση καλλιεργειών, το 16,4 % για οικιακή κατανάλωση και το 3,2 % για βιομηχανικούς σκοπούς. Όμως το 2008, σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων του ΥΠΕΧΩΔΕ, η ετήσια κατανάλωση νερού ανήλθε στα 8.243 εκατομμύρια m3, από τα οποία το 84 % διατέθηκε στην άρδευση, το 1 % στην κτηνοτροφία, το 12 % στην ύδρευση και το 3 % στη βιομηχανία και την παραγωγή ενέργειας. Το νερό το οποίο διατίθεται για αρδευτικούς σκοπούς συνήθως προέρχεται από ποταμούς μέσω των εκτροπών ( Αξιός, Αλιάκμονας ), από φράγματα και ταμιευτήρες ή από λίμνες και πηγές. Πρόσθετες ποσότητες παρέχονται με άντληση των υδροφόρων οριζόντων.

Σύμφωνα με υπολογισμούς οι επιφανειακοί υδάτινοι πόροι συνεισφέρουν στο 65% της άρδευσης ενώ το υπόλοιπο προέρχεται από υπόγεια νερά. Κάθε χρόνο η συνολική αρδευόμενη έκταση αυξάνεται και η ζήτηση για νερό γίνεται ολοένα και πιο πιεστική. Οι νέες μορφές τεχνολογίας επιτρέπουν την άντληση νερού από υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες σε μεγάλα βάθη. Η έλλειψη επιφανειακών υδάτων αυξάνει τη ζήτηση για υπόγεια ύδατα, γεγονός το οποίο συχνά οδηγεί σε υπεράντληση σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Σε πολλές περιπτώσεις οι γεωτρήσεις για νερό είναι παράνομες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των τοπικών υπηρεσιών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, στη Θεσσαλία υπήρχαν περίπου 20.000 παράνομα πηγάδια στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Η παροχή νερού στην ευρύτερη περιοχή των Αθηνών γίνεται πρωτίστως μέσω των ποταμών Μόρνου και Εύηνου και δευτερευόντως μέσω των λιμνών Παραλίμνη και Υλίκη, του ταμιευτήρα του Μαραθώνα και των υπογείων υδάτων ( Κηφισός, Υλίκη). Οι κλιματολογικές αλλαγές, η υπερσυγκέντρωση πληθυσμού και η υπερκατανάλωση προκαλούν έντονη λειψυδρία. Διάφορα μέτρα ανακοινώνονται κατά καιρούς με στόχο τον έλεγχο της ζήτησης όπως η ανατίμηση του νερού, η επιβολή ορίων στην κατανάλωση με χρηματικά πρόστιμα και η μείωση των απωλειών νερού


27

από το δίκτυο παροχής. Επιπροσθέτως, έχουν πραγματοποιηθεί εκστρατείες ευαισθητοποίησης σχετικά με τη λειψυδρία. Αντιμετώπιση της λειψυδρίας.

Για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας έχουν αναπτυχθεί μια σειρά από τεχνολογίες – λύσεις μεταξύ των οποίων οι σημαντικότερες είναι: Η αφαλάτωση. Η μεταφορά νερού με πλοία υδροφόρες.

Αφαλάτωση είναι η διεργασία αφαίρεσης αλάτων από αλατούχα ύδατα (θαλασσινό νερό ). Έτσι η αφαλάτωση είναι μια μέθοδος ανάκτησης πόσιμου νερού από θαλασσινό νερό, υφάλμυρα ποτάμια και λίμνες. Εφαρμόζεται κυρίως σε περιοχές με ξηρό κλίμα, φτωχές σε πόσιμο νερό και με πρόσβαση όμως σε θαλασσινό νερό ( π.χ. Σαουδική Αραβία ). Η αφαλάτωση άρχισε να αναπτύσσεται κατά τον 20ο αιώνα με την εμφάνιση λειψυδρίας σε πολλές περιοχές της γης. Όπως είναι γνωστό το 97,3 % περίπου των παγκόσμιων αποθεμάτων νερού βρίσκεται στη θάλασσα αναμεμιγμένο σε μεγάλες αναλογίες με διάφορα διαλυμένα άλατα σε τέτοια μορφή που η χρήση του, είτε ως πόσιμο, είτε ακόμα και για βιομηχανικές διεργασίες καθίσταται αδύνατη.

Η διαδικασία της αφαλάτωσης θαλασσινού νερού συνήθως γίνεται με την αξιοποίηση του φαινομένου της αντίστροφης ώσμωσης. Αντίστροφη ώσμωση έχουμε όταν ασκούμε πίεση σε διάλυμα που διαχωρίζεται με ημιπέρατη μεμβράνη από το καθαρό διαλύτη του, μεγαλύτερη από την ωσμωτική του πίεση. Με την εφαρμογή πίεσης τα μόρια νερού περνάνε από την ημιπερατή μεμβράνη ενώ τα άλατα όχι. Η αντίστροφη ώσμωση καταναλώνει μεγάλα ποσά ενέργειας.

Για την δημιουργία 1 m3 γλυκού νερού απαιτείται άντληση 3 m3 περίπου θαλασσινού ή υφάλμυρου νερού. Το υπολειπόμενο από την επεξεργασία νερό απορρίπτεται πάλι στη θάλασσα με τη μορφή του αλμόλοιπου. Αυτό το νερό είναι αυξημένης αλατότητας και επιβαρυμένο με σημαντικές ποσότητες χλωρίνης και χημικών. Ίσως δεν είναι ευρέως γνωστό πως το αντλούμενο νερό χλωριώνεται για την προστασία των μεμβρανών που χρησιμοποιούνται ως φίλτρα. Τα νερά από τον καθαρισμό των μεμβρανών των συστημάτων αφαλάτωσης απορρίπτονται και αυτά στη θάλασσα μαζί με το αλμόλοιπο. Μονάδες αφαλάτωσης που θα λειτουργούν με ενέργεια από τον αέρα ή τον ήλιο και αποτελεσματικότερη διαχείριση των αποβλήτων των εγκαταστάσεων θα ήταν η καλύτερη λύση για να χρησιμοποιηθούν στα νησιά της Ελλάδος.

Ένας άλλος τρόπος αντιμετώπισης της λειψυδρίας είναι η χρήση για τη μεταφορά νερού πλοίων - υδροφόρων. Με την ονομασία «υδροφόρο» χαρακτηρίζονται γενικά μικρά δεξαμενόπλοια τα οποία προβαίνουν σε ανεφοδιασμούς πλοίων με νερό ( ύδωρ ). Στη δημώδη ναυτική γλώσσα λέγονται και «νερουλάδες». Τα σκάφη αυτά εκτός του ανεφοδιασμού εμπορικών και πολεμικών πλοίων συχνά μεταφέρουν νερό και σε νησιά που αντιμετωπίζουν έντονη λειψυδρία.

Ειδικότερα, υδροφόρα σκάφη διαθέτουν οι πολεμικοί στόλοι και πολλοί εμπορικοί λιμένες για τον εφοδιασμό των εμπορικών πλοίων με νερό. Τέτοια υδροφόρα σκάφη διαθέτει και ο λιμένας του Πειραιά. Τα πλοία διακρίνονται σε υδροφόρες λιμένος και σε υδροφόρες ανοικτής θάλασσας. Στους πολεμικούς


28

στόλους τα πλοία αυτά αποτελούν γενικά βοηθητικές μονάδες και εντάσσονται στις Διοικήσεις Διοικητικής Μέριμνας, ( Διοικήσεις Ναυστάθμων ). Πόλεμοι για το νερό.

Στις μέρες μας γίνονται πολλές διαμάχες μεταξύ χωρών ή περιοχών για την εκμετάλλευση του νερού από τα ποτάμια και τις λίμνες. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η διαμάχη μεταξύ Αιθιοπίας, Σουδάν και Αίγυπτου για την πρόσβαση στα νερά της λεκάνης του Νείλου η οποία κλιμακώνεται ταχύτατα. Η Αιθιοπία, η οποία ελέγχει περίπου το 80% των υδάτων που τροφοδοτούν τη ροή του Νείλου, προγραμματίζει να δεσμεύσει μεγαλύτερο μέρος του νερού. Το ίδιο και το Σουδάν. Μια τέτοια ενέργεια θα μείωνε την ποσότητα νερού που διατίθεται στην Αίγυπτο, που ήδη αντιμετωπίζει προβλήματα έλλειψης νερού και είναι απόλυτα εξαρτημένη από τον ποταμό. Ο πληθυσμός της Αιγύπτου αυξάνεται κατά 1 εκατομμύριο περίπου κάθε εννέα μήνες και μέχρι το 2025 προβλέπεται να φτάσει τα 98 εκατομμύρια, πράγμα που θα αυξήσει σημαντικά τη ζήτηση νερού σε αυτή την περιοχή.

Ένα άλλο παράδειγμα διαμάχης μεταξύ περιοχών είναι ένα περιστατικό που συνέβη σε μία περιοχή στην Ελλάδα. Το νερό της θάλασσας είχε κατεύθυνση προς τον ποταμό αντί το νερό του ποταμού να έχει κατεύθυνση προς τη θάλασσα. Επειδή αυτό μπορεί να είχε άσχημες επιπτώσεις κάποιοι πήραν την πρωτοβουλία να κατεβάσουν τους διακόπτες στο αντλιοστάσιο της περιοχής και να μείνει απροειδοποίητα όλη η πόλη χωρίς νερό. Αυτή η ενέργεια δημιούργησε ένταση μεταξύ δύο δήμων. Από τη μία πλευρά ο δήμος Λέρνας, στα διοικητικά όρια του οποίου βρίσκεται η πηγή, και από την άλλη πλευρά ο δήμος του Ναυπλίου και ο δήμος του Άργους που αντλούν από εκεί το πόσιμο νερό για τους κατοίκους τους. Οι κάτοικοι και οι φορείς του Δήμου Λέρνας φοβούνται ότι αν συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς να αντλείται το νερό των πηγών, θα εισχωρήσει η θάλασσα και θα σημειωθούν καταστροφές στις καλλιέργειες.

Ένα βασικό σηµείο της διαµάχης µεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων αφορά τη διαχείριση των αποθεµάτων νερού. Το νερό, το οποίο καλύπτει τις ανάγκες και των δύο πλευρών προέρχεται από τον Ιορδάνη ποταµό, ο οποίος περνά από την περιοχή της Γαλιλαίας, στην οποία είναι εγκατεστημένοι οι Παλαιστίνιοι. Στη δυτική όχθη της Γαλιλαίας, το Ισραήλ έχει εγκαταστήσει αντλίες για τη διοχέτευση νερού για άρδευση και ύδρευση των κατοίκων του. Οι Παλαιστίνιοι θεωρούν ότι δικαιούνται τον έλεγχο των αποθεμάτων νερού µε το σκεπτικό ότι πηγάζουν από περιοχές δικής τους κληρονομιάς. Οι Ισραηλινοί θεωρούν ότι δικαιούνται πλήρη πρόσβαση στα αποθέµατα νερού και φτάνουν στο σηµείο να καταναλώνουν τρεις φορές περισσότερο νερό από τους Παλαιστινίους. Η άντληση των νερών του Ιορδάνη από το Ισραήλ είναι τόσο µεγάλη, που ο ποταµός έχει µετατραπεί σε ένα απλό ρυάκι. Η γειτονική Ιορδανία στερείται, επίσης, τα αποθέµατα νερού που θα ανακούφιζαν τις ανάγκες του πληθυσµού της, ενώ το φράγµα που κατασκεύασε σε παραπόταµο του Ιορδάνη καταστράφηκε στους βοµβαρδισµούς του 1967.

Άλλη αντιπαράθεση για τους φυσικούς και υδάτινους πόρους καθώς και τους δρόμους της μεταφοράς τους έχει ήδη ξεκινήσει στα εδάφη της Κεντρικής Ασίας. Μάλιστα υπάρχουν προβλέψεις που αναφέρουν πως μέσα στα επόμενα 20 - 25 χρόνια το πρόβλημα του γλυκού νερού θα οξυνθεί σε παγκόσμιο επίπεδο, με αποτέλεσμα η περιοχή της Κεντρικής Ασίας να βρεθεί σε μια πολύ κρίσιμη


29

κατάσταση, όπου οι διενέξεις για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο θα δώσουν τη θέση τους στους πολέμους - συγκρούσεις για το νερό.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το ζήτημα της διαχείρισης του νερού ολοένα και απασχολεί τις διαπεριφερειακές κρατικές οργανώσεις που έχουν δημιουργηθεί στην περιοχή με την ενεργή πρωτοβουλία της Ρωσίας και της Κίνας, όπως είναι η «Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης», η «Ευρωασιατική Οικονομική Ένωση» και η «Οργάνωση του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας». Η Κιργιζία, το Τατζικιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Καζακστάν είναι χώρες όπου συχνά σημειώνονται διάφορες διαμάχες και ενώνονται με δύο βασικά ποτάμια, τον Σιρ Ντάρια, που έχει μήκος 2.337 χιλιόμετρα και έχει ετησίως 36,6 κυβικά χιλιόμετρα (km3) νερού και τον Αμού Ντάρια, με μήκος 2.540 χιλιόμετρα και όγκο νερού ετησίως 79,4 κυβικά χιλιόμετρα (km3). Η σημασία του νερού στις θρησκείες. Το νερό στο Χριστιανισμό.

Το καθαρό και διάφανο νερό συνδέθηκε στενά με τη λατρεία του χριστιανισμού. Το νερό παίζει καθοριστικό ρόλο στην βάπτιση. Όλοι οι χριστιανοί βαφτίζονται ή στην κολυμπήθρα ή στο ποτάμι ή στη θάλασσα. Ο ιερέας λέει «Βαφτίζεται ο δούλος ή η δούλη του Θεού … εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν.» Καθώς ο ιερέας λέει αυτά τα λόγια, βουτάει το βαπτιζόμενο τρεις φορές, είτε μεγάλος είτε είναι μικρός, μέσα στο νερό, στο όνομα της Αγίας Τριάδας. Το νερό είναι αυτό με το οποίο καθαρίζεται η αμαρτία από το παιδί, την οποία κουβαλάει από το προπατορικό αμάρτημα. Ο αγιασμός που φυλάμε δίπλα στο εικονοστάσι. Με αυτό μας ραντίζει ο ιερέας στην αρχή κάθε μήνα, στην αρχή της σχολικής χρονιάς και σε κάθε καινούριο ξεκίνημα στη ζωή μας. Ακόμα είναι το νερό του Ιορδάνη, όπου βαπτίστηκε ο Χριστός από τον Ιωάννη το Βαπτιστή, αλλά και το νερό της κολυμπήθρας, που ξεπλένει κάθε νέο χριστιανό από το προπατορικό αμάρτημα.

Αναφορά στο βάπτισμα έχει ακόμα και το Σύμβολο της Πίστεως στο οποίο αναφέρετε «Ομολογώ εν βάπτισμα είς άφεσιν αμαρτιών» δηλαδή ομολογώ την πίστη μου με το βάπτισμα για να συγχωρηθούν οι αμαρτίες μου. Στην ορθόδοξη εκκλησία, στη γιορτή των Φώτων, το νερό παίζει τον πρωταρχικό ρόλο στην τελετή αγιασμού των υδάτων που γίνεται σε όλους τους ναούς. Επίσης μετά την ταφή του νεκρού, όσοι παρευρίσκονται πλένουν τα χέρια τους σε ένδειξη εξαγνισμού. Στο βιβλίο της Γένεσης, στους στίχους 8 – 14, λέει πως ο Θεός τοποθετεί τον άνθρωπο σε έναν κήπο ( τον παράδεισο), που τον διασχίζουν τέσσερις ποταμοί: ο Τίγρης, ο Ευφράτης, ο Γηών ( Νείλος ) και ο Φισών ( ο Γάγγης ο Ινδικός κατά τον Ι. Δαμασκηνό ). Το αναφέρουμε αυτό για να δείξουμε πως ακόμα και για να προσδιορίσει, θα λέγαμε, τη θέση του παραδείσου, ο Θεός δίνει ως σημεία τέσσερις ποταμούς.

Ο Νώε με μεγάλη προθυμία και υπακοή στο Θεό άρχισε αμέσως να κατασκευάζει την κιβωτό. Κι ενώ αυτός συμμορφωνόταν με την εντολή του Θεού, οι άλλοι άνθρωποι εξακολουθούσαν να μένουν αμετανόητοι και να κάνουν κακές


30

πράξεις. Τέλος, ο Νώε μπήκε στην κιβωτό, παίρνοντας μαζί και τροφές για όλα τα πλάσματα, πού είχε μέσα. Ο κατακλυσμός άρχισε όταν ο Νώε ήταν 60 ετών ( Γέννηση 7, 6 ) και συνεχίστηκε για 40 ημέρες. Ο Θεός άνοιξε τους καταρράκτες του ουρανού κι άρχισε να βρέχει βροχή ραγδαία. Σαράντα μερόνυχτα έβρεχε αδιάκοπα. Το νερό σηκώθηκε πάνω στη γη κι έπνιξε ανθρώπους και ζώα και σκέπασε ως και τα ψηλότερα βουνά. Η κιβωτός όμως κολυμπούσε στην επιφάνεια, σώζοντας τον καλό Νώε με την οικογένεια του. Τα νερά κρατούνταν στη γη για 150 ημέρες ( Γέννηση 7, 24 ) και μετά από ακόμα 150 ημέρες όταν σταμάτησε ο κατακλυσμός, η κιβωτός στάθηκε πάνω στην κορυφή του ψηλού βουνού Αραράτ, στην Αρμενία. Ύστερα από 120 ημέρες ο Νώε θέλησε να βεβαιωθεί αν μαζεύτηκαν πια τα νερά και αν μπορούσε να βγει, για αυτό άφησε ελεύθερο έναν κόρακα. Ο κόρακας δεν ξαναγύρισε. Έπειτα από λίγες ημέρες άφησε ένα περιστέρι το οποίο επειδή δεν μπορούσε να καθίσει ξαναγύρισε πίσω. Μετά από εφτά ημέρες το ξαναέστειλε κι αυτό γύρισε κατά το βράδυ κρατώντας ένα φύλλο από ελιά ( Γέννηση 8, 6-12 ). Τότε ο Νώε κατάλαβε πώς τα νερά είχαν αποτραβηχτεί ολοσχερώς και τα δέντρα είχαν ξεσκεπαστεί. Μετά την παραμονή ενός έτους στην κιβωτό ο Νώε άνοιξε την κιβωτό και βγήκε με την οικογένεια του και όλα τα πλάσματα πού είχε μαζί του. Αμέσως έκαμε θυσία στο Θεό, ευχαριστώντας τον για τη σωτηρία του ( Γέννηση. 8, 4-19 ).

Το νερό το συναντάμε επίσης στη διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας αλλά και στην πορεία των Ισραηλιτών μέσα στην έρημο. Όταν δίψασαν, ο Μωυσής χτύπησε ένα βράχο με το ραβδί του και εκείνος έβγαλε νερό. Στην Καινή Διαθήκη έχουμε τον Ιωάννη τον Πρόδρομο να βαφτίζει τον Ιησού Χριστό στον Ιορδάνη ποταμό. Έχουμε επίσης την κολυμπήθρα του Σιλωάμ που την αναφέρει πολλές φορές το Ευαγγέλιο. Ήταν μια κολυμπήθρα που είχε ιαματικό νερό. Μια φορά το χρόνο κατέβαινε ένα άγγελος, ανακάτευε το νερό και όποιος έμπαινε πρώτος γινόταν καλά, όποια αρρώστια και αν είχε.

Στο γάμο της Κανά ο Χριστός έκανε το πρώτο του θαύμα. Είχε τελειώσει το κρασί και ρώτησαν τον Ιησού «Τι θα γίνει». Εκείνος τους είπε να γεμίσουν τις υδρίες με νερό και να τις φέρουν. Προσευχήθηκε και έγινε το νερό κρασί. Μια φορά ο Χριστός και οι μαθητές του μπήκανε σε μια βάρκα, για να περάσουν τη λίμνη Τιβεριάδα. Για μια στιγμή κατέβηκαν με ορμή οι άνεμοι και σήκωσαν ξαφνική τρικυμία. Με μια κίνηση ο Ιησούς πρόσταξε τους ανέμους να καταλαγιάσουν και να κοπάσουν. Κι ευθύς μια απέραντη γαλήνη απλώθηκε στην Τιβεριάδα. Έπειτα έχουμε τους αγιασμούς που γίνονται στην Εκκλησία. Τα Θεοφάνια είναι ο Μέγας Αγιασμός. Ο ιερέας λέει: «Και αγίασον το ύδωρ τούτο». Επίσης λέει και διάφορες ευχές. Την 1η κάθε μήνα γίνεται πάλι αγιασμός. Αλλά και οι χριστιανοί κάνουν αγιασμό στα σπίτια τους. Αγιασμό κάνουμε και στο σχολείο. Ο ιερέας κρατώντας το κλωνάρι το βασιλικό ραντίζει όλους


31

με το νερό του αγιασμού και δίνει στον καθένα μια ευχή. Στη Θεία Κοινωνία δε βάζουμε μόνο κρασί και άρτο βάζουμε και νερό. Το κρασί συμβολίζει το αίμα του Χριστού και το ψωμί το σώμα του. Αλλά το σώμα του ανθρώπου αποτελείται και από νερό. Όταν τρύπησαν το Χριστό πάνω στο σταυρό, από την πληγή έτρεξε αίμα και νερό. Για αυτό ο ιερέας βάζει στο δισκοπότηρο και νερό. Η Εκκλησία κάνει λιτανείες, όταν υπάρχει ανομβρία. Ο ιερέας διαβάζει ειδικές ευχές, για να βρέξει. Στη λιτανεία συμμετέχουν οι ιερείς των γύρω περιοχών στις οποίες υπάρχει ανομβρία και ο λαός κρατώντας εικόνες ψέλνει.

Τα Θεοφάνια, κοινώς γιορτή των Φώτων, είναι και κατά την αντίληψη του λαού « μεγάλη γιορτή, θεότρομη », διότι τότε αγιάζονται τα νερά και φεύγουν τα παγανά. Ο αγιασμός των υδάτων γίνεται κατά πρώτο την παραμονή των Θεοφανίων στην εκκλησία και λέγεται « πρωτάγιαση ή φώτιση ». Ο παπάς κατόπιν με σταυρό και την πρωτάγιαση γυρίζει όλα τα σπίτια και αγιάζει ή φωτίζει, δηλαδή ραντίζει με ένα κλωνάρι βασιλικού και νερό όλους τους χώρους του σπιτιού. Την πρωτάγιαση τη ρίχνουν και στα κτήματά τους και στις βρύσες. είναι το ασφαλές μέσον, με το οποίο διώκονται οι Καλικάντζαροι. Σε πολλά μέρη η νοικοκυρά χύνει το βράδυ της παραμονής το νερό από λαγήνια, για να πάρει το πρωί καινούριο, αγιασμένο νερό. Με την κατάδυση του Σταυρού η καθαρτική δύναμη, που έχει κατά τη λαϊκή πίστη το νερό της θάλασσας, ενισχύεται ακόμη περισσότερο. Για αυτό οι κάτοικοι παραθαλάσσιων περιοχών της Ελλάδας την ημέρα των Φώτων κατεβάζουν τα γεωργικά τους εργαλεία και αυτές τι άγιες εικόνες του εικονοστασίου τους στη θάλασσα και τα πλένουν εκεί με θαλασσινό νερό. Αλλά οι σημερινές γυναίκες, ενώ πλένουν τις εικόνες στα αγιασμένα νερά της θάλασσας, όπως συνηθίζονταν και στα βυζαντινά χρόνια, δεν παραλείπουν και πράξεις στις οποίες είναι συνηθισμένες από παλιά μαγεία. Έτσι στην Πλάκα της Λήμνου «Τ’ Αλόφωτα» οι γυναίκες παίρνουν τις εικόνες από το σπίτι και πάνε στην εκκλησία και μετά στη θάλασσα. Και όταν ρίξει ο παπάς το σταυρό, κολυμπούν οι άνθρωποι να τον πιάσουν. και αναμεταξύ οι γυναίκες, όσο να πιάσουν το σταυρό από τη θάλασσα, παίρνουν με μια κρατούνα (νεροκολόκυθο) νερό από 40 κύματα και έπειτα βουτούν βαμβάκι μέσα στο νερό και πλένουν τις εικόνες. Δε λαλάνε ( άλαλο νερό ). Ύστερα το νερό εκείνο το πηγαίνουν στην εκκλησία και το χύνουν σε μέρος που δεν «πατιέται».

Στην Μεσσηνία οι γυναίκες κατέβαζαν των Φώτων τα εικονίσματα. Κατέβαζαν και υνί και τσάπα, όποιος τι επάγγελμα είχε, και τα έπλεναν στο γιαλό, τα αρμυρό νερό. Αγιασμός γινόταν η θάλασσα. Έπαιρναν και νερό, για να ρίξουνε μεσα στο σπίτι. «Φωτίστικαν τα νερά, έλεγαμ’,δεν εχ’ ζούδια ‘ποτώρα». Άγιασμα από το Μέγα Αγιασμό φέρνουν και στα σπίτια τους και πίνουν από αυτό όλοι οι ένοικοι. Ακόμα ραντίζουν, σε πολλά μέρη, με ένα κλαδί ελιάς όλους τους χώρους του σπιτιού, ως και τα δέντρα του κήπου, για να καρπίζουν και να μην πιάνουν σκουλήκι, καθώς και τα χωράφια και τα αμπέλια τους, για να τα προφυλάξουν από τις ασθένειες. Ραντίζουν ακόμη το στάβλο και τα ζώα, ως και αυτά τα βαρέλια του κατωγείου τους. Υπάρχει μάλιστα σε πολλά μέρη και η συνήθεια, τότε να γίνεται το άνοιγμα των κρασιών και να ασημώνουν στην οικογενειακή συγκέντρωση το βαρέλι για το καλό. Να οι συνήθειες μερικών τόπων:

Στην Κάρπαθο οι ζευγάδες αγιάζουν τα βόδια με τον αγιασμό και λένε: «Αγιασμός, φωτισμός, / Φώτα τσάι καλός τσαιρός». Επίσης ρίχνουν λίγο από το


32

μεγάλο αγιασμό στα απανωπίθια ( πιθάρια ) του κρασιού στο αμπελόσπιτο και λένε τα ίδια. Στη Φθιώτιδα παίρνουν αγίασμα από το μεγάλο αγιασμό, ρίχνουν μέσα στάχτη από τη βραδιά των Χριστουγέννων, που είναι ακατούρηγη από τα Καλικατζούρια και ραντίζουν τα αμπέλια τους και λένε: «Φεύγα, κάλαβρε απ’ τ’ αμπέλια. Έχω παγανήσια στάχτη και μεγάλο αγιασμό». Στην Κορώνη το άνοιγμα των κρασιών γίνεται των Φώτων. Μετά τον αγιασμό πάνε στα βαρέλια, τους και ρίχνουνε αγιασμό και ύστερα τα ανοίγουνε. Μαζεύονται όλοι οι συγγενείς, γαμπροί, ξαδέλφια και ασημώνουνε το βαρέλι που θα ανοίξουν. Πρώτος το ασημώνει ο νοικοκύρης. Παίρνει ένα δεκάρικο ή εικοσάρι και με μαστίχα το κολλάει απάνω στο βαρέλι. Ύστερα το ασημώνουνε όλοι οι δικοί του. Ο νοικοκύρης θα τους βγάλει ένα μεζέ, και πίνουνε και γλεντάνε.

Αναφέρουμε ένα παράδειγμα από τα τελούμενα κατά τα Θεοφάνια στο χωριό της Βόρειας Θράκης, το Σιναπλί. Εκεί «άμα τελείωνε ο αγιασμός, κάθε χριστιανός της συνοικίας πήγαινε στου παπά του το σπίτι και έβαναν τον παπά πάνω στο αμάξι και τον πήγαιναν σε βρύση έξω από το χωριό να τον λούσουν. Ήταν «για ντη γεια και το μπερεκέτ’»..Σημείον που βαφτίστηκεν ο Χριστός και έλουζαν τον παπά. Ένας από αυτούς φορούσε ένα ράσο του παπά παλιό, γινόταν ψευτοπαπάς και οι άλλοι τραβούσαν το αμάξι μοναχοί τους, και τον πήγαιναν σε μακρινή βρύση, από χιλιόμετρο περισσότερο, και τον έβρεχαν, τον έλουζαν..Του έριχναν ένα δύο κακάβια νερό στο κεφάλι και όταν τον γύριζαν, τους έκανε τραπέζι ο παπάς και τους μεθούσε και χόρευαν. Το νερό στις αρχαιοελληνικές θρησκείες.

Στην αρχαιότητα πίστευαν πως οι ψυχές των νεκρών πήγαιναν στον Άδη περνώντας από τον ποταμό Αχέροντα του οποίου το όνομα βγαίνει απ’ τη λέξη «αχός» που σημαίνει θλίψη για την απώλεια, για το θάνατο. Η κάθε ψυχή περνώντας από το πορθμείο του Χάροντα έπρεπε να αφήσει τον οβολό του. Το νερό στον Ισλαμισμό.

Οι μουσουλμάνοι προσεύχονται 5 φορές την ημέρα στραμμένοι προς τη Μέκκα. Πριν από κάθε προσευχή, πλένουν τα χέρια, τα πόδια, τα αυτιά και το στόμα τους και βγάζουν τα παπούτσια τους πριν μπουν στο τζαμί για προσευχή. Το νερό στον Ινδουισμό.

Οι ινδουιστές θεωρούν τα νερά του Γάγγη ιερά και μπαίνουν σε αυτά για να θεραπευτούν, επίσης αποδίδονται εξαιρετικές καθαρτήριες ιδιότητες στα νερά του. Έτσι αναρίθμητοι προσκυνητές συγκεντρώνονται κάθε φορά στο Βαρανάσι για να λουστούν στα νερά του και να εξαγνιστούν. Στις όχθες του υπάρχουν ιερές πόλεις όπου οι πιστοί πάνε να προσκυνήσουν. Οι προσκυνητές χύνουν επίσης νερό μέσα στο Γάγγη ως προσφορά στους θεούς τους. Οι ινδουιστές το μήνα Φεβρουάριο ή Μάρτιο γιορτάζουν την επιστροφή της άνοιξης. Τότε βγαίνουν στους δρόμους, ανάβουν φωτιές και ραντίζουν ο ένας τον άλλο με σκόνες ή χρωματισμένο νερό. Το νερό στις Αφρικανικές θρησκείες.

Η θρησκεία των Αφρικανών συνίσταται σε πνεύματα τα οποία κατοικούν σε φυσικά όντα ή αντικείμενα όπως δέντρα, ζώα, λίμνες, ποτάμια, βουνά, εδαφικές περιοχές και σε φυσικά φαινόμενα όπως ο άνεμος και η βροχή. Η λατρεία τους γίνεται συνήθως κοντά στους τόπους όπου τα πνεύματα κατοικούν, για παράδειγμα δίπλα σε ένα ποτάμι όταν πρόκειται για το θεό που κατοικεί στο ποτάμι. Κάποιος στίχος από ένα λατρευτικό τους τραγούδι είναι ο εξής: «Εκείνοι που πέθαναν ποτέ


33

δεν έφυγαν. Υπάρχουν στο νερό που τρέχει, υπάρχουν στο νερό που κοιμάται». (Ninian Smart, The religious experience of mankind, 1980 (1969), σ. 60). Το νερό στον Ιουδαϊσμό.

Η μεγαλύτερη γιορτή των Εβραίων είναι το Πάσχα. «Πεσάχ» στα εβραϊκά σημαίνει «η Έξοδος», δηλαδή γιορτάζουν την έξοδο των Εβραίων με τον Μωυσή από την Αίγυπτο. Η ιστορική και χρονολογική τοποθέτηση των γεγονότων που περιγράφει «η Έξοδος» δεν μπορεί να γίνει με μεγάλη ακρίβεια. Όσον αφορά το βασικότερο γεγονός του βιβλίου που είναι η έξοδος από την Αίγυπτο, η θαυματουργική διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας, κατά την οποία τα νερά της Ερυθράς θάλασσας υποχώρησαν, και το ταξίδι των Ισραηλιτών μέχρι το Σίνα, επικρατέστερη σήμερα χρονολογία θεωρείται τα μέσα του 13ου αιώνα π.Χ. Μάλλον στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Φαραώ Μερνεπτά, διαδόχου του Ραμσή Β΄, ο οποίος θα πρέπει να ήταν ο Φαραώ που καταδυνάστευσε τους Εβραίους, οι οποίοι ζούσαν ως δούλοι στην Αίγυπτο. Οι ισραηλίτες φεύγουν τελικά από την Αίγυπτο υπό την ηγεσία του Μωυσή που ήταν και ο πνευματικός οδηγός του λαού. Η ιστορία «της Εξόδου» δεν αφορά πλέον μεμονωμένα άτομα ή οικογένειες ( όπως στη Γένεση ) αλλά ολόκληρο λαό, του οποίου οι τύχες περιγράφονται στο βιβλίο αυτό.

Η επίσημη ανάδειξη του λαού αυτού σε «λαών περιούσιων», πραγματοποιείται κατά τη συναφθείσα διαθήκη μεταξύ Θεού και Ισραήλ στο Σινά. Η συγκεκριμένη διαθήκη αποτελεί προάγγελο της μελλοντικής Καινής Διαθήκης. Στις διηγήσεις «της Εξόδου» ο Θεός αποκαλύπτει για πρώτη φορά το όνομα Του ( Γιαχβέ ή «ο Ων» σύμφωνα με την ελληνική μετάφραση των Εβδομήκοντα ) αλλά και το σκοπό των ενεργειών του στον κόσμο, που δεν είναι άλλος από τη σωτηρία της ανθρωπότητας, με τη συναίνεση όμως και τη συνεργασία των ίδιων των ανθρώπων. Ο λαός του Ισραήλ μετά από σαράντα χρόνια περιπλανήσεως φτάνει στη Χαναάν, τη Γη της επαγγελίας χωρίς να εγκατασταθεί ακόμη σε αυτή. Το βιβλίο «της Εξόδου» τελειώνει με την ολοκλήρωση της σκηνής του μαρτυρίου, δηλαδή του φορητού ναού των Εβραίων, που κατασκευάσθηκε στην έρημο από το Μωϋσή για τη λατρεία του νερού. Νερό και φιλοσοφία.

Το νερό συνδέεται αναπόσπαστα με τη φιλοσοφία των λαών και ιδιαίτερα αυτών της ανατολικής Μεσογείου. Αναφορές στο νερό διακρίνουμε στην αρχαία ελληνική μυθολογία. Το νερό των ποταμών συμβόλιζε την αρχή της ζωής και αυτό των θαλασσών το τέλος της. Επίσης κύριο ρόλο έπαιξε στις θεωρίες αρχαίων φιλοσόφων. Ο Θαλής ο Μιλήσιος υποστήριζε ότι το νερό είναι η αρχή του κόσμου, δηλαδή ότι όλα προέρχονται από αυτό και καταλήγουν πάλι σε αυτό. Ένας άλλος φιλόσοφος που πίστευε στο νερό ως γενεσιουργό στοιχείο, ήταν ο Αναξιμένης , που ήταν υπέρ της γνώμης ότι πηγή του κόσμου είναι το νερό καθώς και ότι όλα τα όντα αποτελούν συμπύκνωση αυτού. Περιγραφές τοποθετούν το νερό ως ένα από τα τέσσερα στοιχεία του κόσμου, όπως αυτές του Εμπεδοκλή του Ακραγαντινού, του Φιλοτή και του Νίκου ή ένα από τα τέσσερα στοιχεία του σώματος, όπως αυτή του Πλάτωνα. Ο Ηράκλειτος υποστήριζε: «Τα πάντα ρεί, πάντα χωρεί και ουδέν μένει». Ο δε Αριστοτέλης έλεγε «Ζωτικότερων γης, ύδωρ».


34

Η σημασία του νερού για τον Αριστοτέλη. Το νερό είναι η αρχή όλων των πραγμάτων, εφόσον όλα

τα στοιχεία αποτελούνται από νερό. Το νερό είναι ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία του κόσμου, της δημιουργίας και της ζωής. Από όλες τις φυσικές πηγές ζωής το νερό θεωρείται η πιο πολύτιμη. Είναι συστατικό απαραίτητο για τη ζωή των οργανισμών και υπάρχει μέσα σε αυτούς σε μεγάλες ποσότητες. Όμως, ο ανεκτίμητος αυτός ανανεώσιμος φυσικός πόρος μπορεί να προκαλέσει πλημμύρες και καταστροφές, όταν ο άνθρωπος επεμβαίνει χωρίς σύνεση και διακόπτει την κυκλοφορία του και τη φυσική του ροή. Η σημασία του νερού για τον Θαλή.

Σύμφωνα με το Θαλή η γη αποτελεί έναν επίπεδο δίσκο που επιπλέει στο νερό και ότι την αρχή του κόσμου αποτελεί το νερό. Όλα προέρχονται από το νερό και όλα καταλήγουν στο νερό. Αυτή η θεώρηση σημαίνει ότι το νερό αποτελεί το πρωταρχικό στοιχείο ύπαρξης και επομένως οτιδήποτε άλλο στο σύμπαν είναι απλά μια τροποποίηση του ύδατος. Το νερό επικρατεί λοιπόν έναντι των άλλων δομικών φυσικών στοιχείων της γης, της φωτιάς και του αέρα. Επίσης ο Θαλής είπε πως στην φύση το στοιχείο το οποίο εμφανώς πλεονάζει και πλεονεκτεί έναντι των άλλων ήταν το «ύδωρ». Λόγω αυτού του γεγονότος, υπέθεσε ότι το νερό έπρεπε να ήταν το βασικό στοιχείο της αρχής του κόσμου, το ουσιώδες συστατικό όλων των πραγμάτων. Η σημασία του νερού για τον Μιλήσιο.

Το ύδωρ πέρα από τις οποιεσδήποτε θεϊκές παρεμβάσεις, ήταν για τον μεγάλο φιλόσοφο Μιλήσιο το ουσιώδες συστατικό όλων των πραγμάτων και όλα τα φυσικά όντα ήταν μεταλλαγές αυτής της αρχικής ύλης. Άρα το ύδωρ συμβόλιζε για τον Μιλήσιο σοφό την πρωταρχική ουσία από την οποία αναδύονταν όλες οι μορφές της ύλης και στην οποία πάλι αενάως επέστρεφαν. Η σημασία του νερού για τον Αναξιμένη.

Ο Αναξιμένης θεωρεί σαν την πηγή του κόσμου το νερό, διδάσκοντας ότι όλα τα όντα και τα πράγματα στη γη, υλικά η μη, αποτελούν συμπυκνώσεις του πρωταρχικού ύδατος. Αντιλαμβάνεται το υγρό στοιχείο όχι ως το φυσικό νερό, αλλά ως μια μορφή ενέργειας, και κατάσταση της φύσης. Η σημασία του νερού για τον Αρχιμήδη.

Ο Αρχιμήδης επινόησε το σύστημα να παίρνει το ειδικό βάρος των στερεών σωμάτων. Ζύγιζε πρώτα το στερεό στον αέρα και έπειτα το ζύγιζε μέσα στο νερό. Και αφού το στερεό ζύγιζε λιγότερο μέσα στο νερό, αφαιρούσε το βάρος που είχε μέσα στο νερό από το βάρος που είχε στον αέρα. Τέλος, διαιρούσε το βάρος του στερεού σώματος στον αέρα με την απώλεια βάρους που είχε το σώμα μέσα στο νερό.


35

H σημασία του νερού για τον Εμπεδοκλή. Ο Εμπεδοκλής θεωρούσε το νερό ένα από τα τέσσερα απλά

στοιχεία της φύσης από τα οποία προήλθε ο κόσμος ( τα ριζώματα). Το νερό για τον Εμπεδοκλή συμβολίζεται από τη Νήστη, μια σικελική θεότητα, που χύνοντας τα δάκρυα της δημιουργεί την πηγή της ζωής των θνητών. Η σημασία του νερού για τον Ηράκλειτο. Ο Ηράκλειτός είπε: «Ή φωτιά ζει με το θάνατο του αέρα, και ο αέρας ζει με το θάνατο της φωτιάς. Το νερό ζει με το θάνατο της γης και η γη με το θάνατο του νερού». Επίσης είπε πως : «ποταμοίσι τοίσιν αυτοίσιν εμβαίνουσιν έτερα καί έτερα ύδατα επιρρεί» το οποίο σημαίνει «σε όσους μπαίνουν μέσα στα ίδια ποτάμια τρέχουν συνεχώς από πάνω διαφορετικά νερά». Εξέφρασε δε, την αντίληψη ότι τα νερά «σκοτώνουν τον νεκρό» καταργώντας την ανθρώπινη φύση του. Για τις ψυχές η μεταβολή σε νερό σημαίνει θάνατο. Την ίδια παράδοση ακολούθησε και ο φιλόσοφος του 5ου αιώνα, ο Ίππων ο Σάμιος, που υποστήριξε πως από το νερό προήλθε η φωτιά και από την κυριαρχία της φωτιάς στο νερό προέκυψε ο κόσμος. Το νερό στα όνειρα

Η ερμηνεία των ονείρων που βλέπουμε απασχόλησε από παλιά τον άνθρωπο. Παρακάτω καταγράφονται πώς ερμηνεύονται διάφορες παραστάσεις για το νερό που βλέπουμε στα όνειρά μας. Αν στον ύπνο σας δείτε θάλασσα, σημαίνει πως θα σας συμβούν γεγονότα που μπορεί να είναι «σημαδιακά» για μια ολόκληρη ζωή. Η θάλασσα είναι ένα σημάδι που έχει νόημα βαθύ και θα πρέπει να σημειώσετε καλά τις ανάλογες ερμηνείες στο μυαλό σας. Αν δείτε θάλασσα γαλήνια, ήρεμη, αυτό σημαίνει υγεία, ευτυχία και ήσυχη ζωή. Αν είστε αρραβωνιασμένοι αυτό σημαίνει πως αν δείτε αυτό το όνειρο πριν το γάμο σας, σημαίνει πως έτσι θα είναι και η ζωή σας με τον σύντροφο που διαλέξατε. Αν δείτε θάλασσα φουρτουνιασμένη, σημαίνει πως θα περάσετε δυσκολίες οικονομικές, στενοχώριες και ανακατώματα μεγάλα. Αν έχει μεγάλα κύματα και είναι θολή, σημαίνει πως θα σας βρουν πολλές στενοχώριες και η ζωή σας θα ταραχθεί από αναπάντεχα γεγονότα και θα έχετε απρόβλεπτες περιπέτειες.

Αν την δείτε πως δεν κινείται καθόλου αυτό σημαίνει πως θα περάσετε από μεγάλες στενοχώριες γιατί θα ζημιωθείτε εξαιτίας της αδράνειάς σας και της τεμπελιάς σας. Αν δείτε πως πέσατε μέσα στη θάλασσα και δεν πάθατε τίποτα, αυτό σημαίνει πως θα γλιτώσετε από μεγάλους κινδύνους που σας απειλούν. Αν σας έσπρωξαν άλλοι και γλιτώσατε, αυτό σημαίνει πως άνθρωποι τον κύκλου σας θέλουν το κακό σας, αλλά δεν θα καταφέρουν τίποτα.

Αν δείτε πως πέσατε στη θάλασσα και πνιγήκατε, αυτό σημαίνει πως σας περιμένουν συμφορές μεγάλες, γιατί πήρατε δρόμο άσχημο χωρίς καμιά υπευθυνότητα και σοβαρότητα. Αν δείτε πως κάνετε μπάνιο σε καθαρή, δροσερή και ήρεμη θάλασσα, αυτό σημαίνει πως σας περιμένει μεγάλη ευτυχία στην οικογένειά


36

σας, επιτυχία στις δουλειές σας. Για τους ανύπαντρους σημαίνει σοβαρή ερωτική κατάκτηση .Αν δείτε πως κολυμπάτε σε φουρτουνιασμένη θάλασσα αυτό σημαίνει πως έτσι θα είναι η ζωή σας αυτόν τον καιρό, κούραση, βάσανα και στενοχώριες από αναπάντεχα γεγονότα. Αν δείτε πως πέσατε στη θάλασσα και αφού κινδυνεύατε να πνιγείτε σας βοήθησε κάποιος ή κάποιοι, αυτό σημαίνει πως σε μια δύσκολη στιγμή σας θα σας δώσουν την ανάλογη βοήθεια για να ξεπεράσετε τις δυσκολίες που θα σας παρουσιαστούν. Αν δείτε πως περπατάτε επάνω στη θάλασσα και δεν βουλιάζετε, αυτό σημαίνει πως θα σημειώσετε μεγάλες επιτυχίες στη ζωή σας, αν είστε εμπορευόμενος θα σημειώσετε μεγάλη εμπορική επιτυχία και πολλά κέρδη. Για τους ανύπαντρους σημαίνει καλό και ευτυχισμένο γάμο. Αν δείτε πως ταξιδεύετε μέσα σε μια απέραντη και ήρεμη θάλασσα, αυτό σημαίνει πως σας περιμένουν χρήματα που δεν τα είχατε υπολογίσει.

Αν δείτε πως είστε σε βάρκα και διασχίζετε τη θάλασσα, αυτό σημαίνει πως θα πετύχετε στα σχέδιά σας τόσo πολύ που δεν το περιμένατε. Γενικά θα πρέπει σημειώσετε πως αν σχεδιάζετε μια δουλειά ή ένα γάμο και δείτε θάλασσα, ανάλογα με το πώς θα δείτε την θάλασσα θα πάνε και οι δουλειές που σχεδιάζετε ή ο γάμος που θα κάνετε. Αν δείτε θάλασσα να είναι ήσυχη χωρίς κύμα θα έχετε επιτυχία σε ότι σκέφτεστε να κάνετε. Αν είναι ταραγμένη και θολή προσέξτε γιατί θα έχετε οικονομικές στεναχώριες. Αν περπατάτε επάνω στη θάλασσα, και είστε ανύπαντρος θα κάνετε καλό γάμο, αν είστε ήδη παντρεμένος θα κερδίσετε μια δίκη ή λεφτά. Αν δείτε ότι κινδυνεύετε να πνιγείτε θα πάθετε μικρό ατύχημα. Αν σωθείτε από τον πνιγμό θα σωθείτε από μεγάλο κίνδυνο. Αν πνιγείτε και πεθάνετε προσέξτε γιατί η συμπεριφορά σας θα σας οδηγήσει στην καταστροφή. Αν πέφτετε στη θάλασσα για να κολυμπήσετε θα μπλέξετε σε μια άσχημη υπόθεση χωρίς να υπάρχει λόγος. Αν κοιτάτε τη θάλασσα και είναι καθαρά τα νερά της θα ακούσετε κάτι ευχάριστο για εσάς, αν είναι βρώμικη όμως και με διάφορα αντικείμενα τότε είναι δυσάρεστα. Αν δείτε ότι πίνετε θαλασσινό νερό θα αρρωστήσετε με το στομάχι σας. Αν είστε στη θάλασσα με βάρκα μπορεί να κερδίσετε κάποιο λαχείο. Αν ψαρεύετε στη θάλασσα θα έχετε πρόταση γάμου.

Αν δείτε στα όνειρά σας λίμνη με καθαρά νερά ανέλπιστη χαρά θα έχετε μέσα στην οικογένεια σας. Αν είναι θολά και μαύρα τα νερά προσέξτε γιατί θα σας εξαπατήσουν και θα πάθετε πολύ μεγάλη ζημιά. Αν μέσα στην λίμνη βλέπετε φως ήλιου ή φεγγαριού η δουλεία σας θα πετύχει. Αν είναι ήρεμη και ωραία η λίμνη σε αγαπά μια γυναίκα η οποία είναι επικίνδυνη. Αν είστε ανύπαντρη σας αγαπά κάποιος νέος ο οποίος και θα σας κάνει ευτυχισμένη. Αν βλέπετε λίμνη ξερή ή χωρίς νερά ή λάσπες θα έχετε οικονομικές στεναχώριες και θα προσπαθήσετε να δανειστείτε λεφτά από παντού. Αν κάνετε βαρκάδα μέσα στην λίμνη τα πράγματα θα σας έρθουν ευνοϊκά. Αν πέφτετε στην λίμνη και τρομάζετε θα μάθετε κάτι πολύ δυσάρεστο.


37

Αν βλέπετε ότι κολυμπάτε τα σχέδια σας δεν θα πετύχουν. Αν μέσα στην λίμνη είναι άνθρωποι νεκροί ή ζωντανοί προσέχετε γιατί θα σας κλέψουν. Αν απλώς κοιτάζετε τη λίμνη οι ελπίδες σας θα υλοποιηθούν. Αν στην λίμνη είναι νερά με αίμα κάποιος φίλος ή συγγενής σας θα πεθάνει. Για τη νέα κοπέλα που θα ονειρευτεί ότι είναι μόνη της σε μια ταραγμένη και θολή λάσπη, προβλέπονται περιπέτειες εξαιτίας παρακοής και προηγούμενης υπερβολικής σπατάλης. Αν τα νερά μπουν στο πλεούμενο της και φτάσει με μεγάλο αγώνα στην ακτή, σημαίνει πως παρ όλη τη σφαλερή καθοδήγηση από τρίτους, τελικά θα ξεπεράσει κάθε δυσκολία και θα δρέψει τιμητικές διακρίσεις. Ακόμη, μπορεί να είναι προειδοποίηση ασθένειας κοντινού προσώπου. Για ένα νεαρό ζευγάρι που κατάφερε να σωθεί, σημαίνει ότι κάποιος φίλος που έχει φερθεί αδιάκριτα στο παρελθόν τελικά θα τους φερθεί καλά.

Αν κάποιος ονειρευτεί ότι πλέει σε καθαρή και ήσυχη λίμνη με ευχάριστη συντροφιά, σημαίνει ευτυχία, πλούτο, ικανοποίηση. Λασπώδης λίμνη, περιτριγυρισμένη με βράχους και γυμνά δέντρα, σημαίνει άσχημη εξέλιξη επιχείρησης και σχέσεων. Λασπώδης λίμνη, περιτριγυρισμένη με πράσινα δένδρα, σημαίνει ότι το ηθικό μέρος του χαρακτήρα σας θα υπερισχύσει και θα σας οδηγήσει σε ασφαλή και προσοδοφόρο τομέα. Το να δείτε πως καθρεφτίζεστε σε καθαρά νερά λίμνης, σημαίνει ευχαρίστηση και πολλούς ένθερμους φίλους. Αν δείτε στον ύπνο σας και σας έκανε εντύπωση μια ήρεμη λίμνη με ολοκάθαρα νερά και ήρεμα, καθώς και μια βλάστηση ωραία και φανταχτερή, αυτό σημαίνει πως σας περιμένουν ευτυχισμένες μέρες τόσο σε σας όσο και στην οικoγένειά σας. Η ευτυχία και η χαρά θα σας συντροφεύουν αυτόν τον καιρό γιατί θα σας βρουν ευτυχισμένα και αναπάντεχα γεγονότα. Αν δείτε πως τα νερά της λίμνης ήταν θολά ή μελανά, αυτό σημαίνει πως θα σας βρουν στενοχώριες, ζημιές και λύπες. Αν δείτε τη λίμνη θολή και πως τα νερά της ήταν ταραγμένα, αυτό σημαίνει πως θα περάσετε στενοχώριες περαστικές από πρόσωπα που δεν τα περιμένατε, μην στενοχωρηθείτε όμως γιατί δεν θα κρατήσει για πολύ. Αν δείτε να έχει πολλές λάσπες, αυτό σημαίνει πως σας περιμένουν οικονομικές στενοχώριες και οικογενειακές δυσάρεστες καταστάσεις. Αν δείτε πως κολυμπάτε σε μια λίμνη, σημαίνει πως θα περάσετε στενοχώριες από δυσάρεστες ειδήσεις που θα πάρετε αυτές τις μέρες, και πως δυσάρεστες εξελίξεις θα έχετε αυτόν τον καιρό στην δουλειά σας και στα αισθηματικά σας. Αν είσαστε σε μια βάρκα και γυρίζετε την λίμνη, αυτό σημαίνει πολλές ευχάριστες καταστάσεις σας περιμένουν αυτές τις μέρες στην ζωή σας. Αν είδατε μια λίμνη και ήταν γεμάτη ψάρια, αυτό σημαίνει πως θα σημειώσετε μεγάλα κέρδη στις δουλειές σας ή θα πάρετε αναπάντεχα χρήματα. Αν είστε νέα ανύπαντρη και δείτε μια πεντακάθαρη λίμνη, αυτό σημαίνει πως θα έχετε επιτυχία στον έρωτα και πως μια καλή γνωριμία θα καταλήξει σε έναν ευτυχισμένο γάμο.

Αν δείτε πως είσαστε μέσα στο λουτρό του σπιτιού σας και πλένεστε, αυτό σημαίνει πως θα απαλλαγείτε από πολλές σκοτούρες και στενοχώριες που είχατε αυτόν τον καιρό. Αν όμως δείτε τον εαυτό σας σε δημόσια λουτρά ή σε ιαματικά δημόσια λουτρά, αυτό σημαίνει πως θα περάσετε δύσκολες μέρες και πολλές λύπες και στενοχώριες θα σας βρουν αυτόν τον καιρό. Αν όμως δείτε να μπαίνετε σε αυτά τα λουτρά ή να βγαίνετε από αυτά, αυτό σημαίνει πως δεν θα σας αγγίξουν στενοχώριες ή θα απαλλαγείτε από αυτές .Αν όμως δείτε να είσαστε μαζί με άλλα


38

άτομα μέσα σε τέτοια λουτρά, αυτό σημαίνει πως θα πέσετε θύμα μεγάλης απάτης και θα στεναχωρηθείτε πολύ.

Αν δείτε την γυναίκα σας ή την φίλη σας να παίρνει μέρος σε τίποτε λουτρά, αυτό σημαίνει πως σας απατά σε τέτοιο βαθμό που θα γίνετε ρεζίλι στο περιβάλλον σας. Αν δείτε γυναίκες να κάνουν το λουτρό τους σ' αυτά τα μέρη, αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να παρακολουθήσετε την γυναίκα σας ή την ερωμένη σας γιατί δεν φέρετε καλά απέναντί σας. Αν είστε γυναίκα και δείτε αυτό το όνειρο σημαίνει και για σας το ίδιο αν δείτε τον άντρα σας ή τον εραστή σας να κάνει λουτρό σ' αυτά τα μέρη. Αν σαν γυναίκα δείτε να κάνετε εσείς το λουτρό σας, όπως αναφέραμε πιο πάνω, αυτό σημαίνει πως δώσατε το δικαίωμα να σας φερθούν άσχημα με τον τρόπο σας και την συμπεριφορά σας. Για ένα νεαρό άτομο που θα δει στο όνειρο του ότι κάνει μπάνιο, σημαίνει μεγάλη ανησυχία για κάποιον του αντίθετου φύλου, από φόβο μήπως χάσει την καλή του γνώμη εξαιτίας της επιρροής άλλων. Για μια έγκυο γυναίκα, αυτό το όνειρο σημαίνει αποβολή ή ατύχημα. Για έναν άντρα, σημαίνει μοιχεία. Διακριτικές δοσοληψίες κάθε λογής θα πρέπει να αναμένονται ύστερα από αυτό το όνειρο. Αν το νερό ήταν λασπερό, το κακό, ο θάνατος και οι εχθροί είναι πολύ κοντά σας. Για μια χήρα που θα δει στο όνειρο της το λουτρό της, σημαίνει ότι λησμόνησε τους προηγούμενους δεσμούς και σπεύδει σε επίγειες αγάπες. Τα κορίτσια θα πρέπει να αποφύγουν τις αντρικές συντροφιές. Ένα ζεστό μπάνιο σημαίνει συνήθως κακό. Ένα κρύο, καθαρό μπάνιο είναι προάγγελος υγείας. Μπάνιο σε καθαρή θάλασσα, σημαίνει επέκταση επιχειρήσεων και επιτυχείς έρευνες στον τομέα της γνώσης. Αν δείτε λευκά τριαντάφυλλα μέσα σε λουτρό, και κίτρινα σε δοχείο, σημαίνει ότι στην ευχαρίστηση θα αναμιχθεί η αρρώστια τελικά όμως από αυτήν την απογοήτευση θα προκύψει μια χαρά με μεγάλη διάρκεια.

Αν ονειρευτείτε μια καθαρή λίμνη με ψάρια, σημαίνει πως θα κάνετε επικερδείς επιχειρήσεις και θα λάβετε μέρος σε διασκεδάσεις. Αν το νερό της λίμνης ήταν βρώμικο, προβλέπεται πως θα αρρωστήσετε. Αν η λίμνη ήταν άδεια, προβλέπεται ότι θα σας πλησιάσουν άνθρωποι που θέλουν το κακό σας. Για μια νέα γυναίκα που θα ονειρευτεί πως πέφτει σε καθαρή λίμνη, προβλέπεται καλή τύχη και αγάπη που πλησιάζει. Αν η λίμνη που είδε ήταν βρώμικη, τα αποτελέσματα θα είναι τα αντίθετα. Αν ονειρευτείτε λιμνοθάλασσα, σημαίνει ότι θα παρασυρθείτε σε μια δίνη αμφιβολίας και παραζάλης εξαιτίας της απερισκεψίας σας.

Αν διψάτε στο όνειρό σας σημαίνει ότι διψάτε πραγματικά για μάθηση, για αγάπη, για συμπαράσταση. Αν διψάτε και αντί να σας δώσουν νερό γελάνε μαζί σας θα αποτύχετε στη δουλειά ή στα μαθήματα. Αν βρείτε μόνος σας άφθονο και κρύο νερό, θα πετύχετε με τις δυνάμεις σας και μόνο. Αν σας δώσουν οι άλλοι νερό, θα πετύχετε με τη βοήθεια φίλων σας. Αν το νερό που θα βρείτε δεν πίνεται θα νιώσετε μεγάλη απογοήτευση. Αν δείτε ότι πίνετε οινοπνευματώδη (όχι κρασί) να φυλάγεστε από ατύχημα. Αν πίνετε κρασί θα συναντήσετε σεβαστό πρόσωπο.

Αν δείτε ότι φτάνετε σε λιμάνι με πλοίο, θα ανταποκριθείτε με επιτυχία σε υποχρεώσεις που έχετε αναλάβει στη δουλειά ή τα


39

μαθήματα. Αν δείτε ότι φεύγετε με πλοίο από λιμάνι, θα κάνετε μακρινό ταξίδι. Το ίδιο ισχύει, εάν δείτε άλλον να φεύγει.

Το καθαρό νερό είναι καλό νερό. Αν το πίνετε είναι τύχη, αν το βλέπετε θα κερδίσετε χρήματα. Το λασπωμένο νερό σημαίνει το ακριβώς αντίθετο. Αν δείτε ότι πέφτετε σε λασπωμένο νερό, θα κάνετε μια σειρά λάθη που θα σας στοιχίσουν ακριβά. Το ζεστό νερό, όπως και αν το δείτε, σημαίνει περίοδο ανωμαλίας στη δουλειά και τις κοινωνικές σχέσεις. Αν δείτε να γεμίζει το σπίτι σας, θα πρέπει να καταβάλλετε μεγάλες προσπάθειες για να αντισταθείτε σε πειρασμούς. Αν δείτε ότι είστε σε βάρκα που βάζει νερά και εσείς τα βγάζετε αλλά έχουν βραχεί τα πόδια σας, θα έχετε περίοδο μιζέριας. Αν δείτε ότι ταξιδεύετε με άσπρη βάρκα σε καταγάλανα νερά, θα περάσετε ευχάριστες ώρες που θα τις ακολουθήσει απογοήτευση.

Αν κοιτάτε μέσα σε βαθύ πηγάδι, θα διακινδυνεύσετε τη δουλειά σας, με την ελπίδα του εύκολου κέρδους. Αν πέφτετε σε πηγάδι, θα σας βρει θλίψη και συμφορά. Αν κατεβαίνετε σε πηγάδι, θα ρισκάρετε με την θέλησή σας χρήμα και υγεία για να πετύχετε κάποιο στόχο σας.

Αν δείτε στο όνειρό σας πηγή να βγάζει καθαρό και κρύο νερό αυτό είναι καλό. Αντίθετα αν η πηγή στερέψει είναι κακό. Αν το νερό της πηγής είναι θολό, θα αντιμετωπίσετε ανειλικρίνεια από μέρους των φίλων ή συνεργατών σας. Αν ακούτε θόρυβο πηγής, χωρίς να την βλέπετε φυλαχτείτε από τις συμβουλές των καλοθελητών.

Το να δείτε ένα πλοίο στο όνειρο σας, σημαίνει ότι μπορείτε να εξερευνήσετε τις πτυχές των συναισθημάτων σας και τον ασυνείδητο νου. Η κατάσταση του πλοίου είναι ενδεικτική της συναισθηματικής σας κατάστασης. Αν πρόκειται για ένα κρουαζιερόπλοιο, τότε θα έχετε ευχάριστη διάθεση. Αν πρόκειται για ένα πολεμικό πλοίο, τότε βιώνετε αισθήματα επιθετικότητας. Ένα πλοίο που πλέει ήρεμα ή κατευθύνεται σε λιμάνι, σημαίνει μεγάλη ευτυχία. Αν ταξιδεύεις με πλοίο και κάνεις ήρεμο και γαλήνιο ταξίδι, θα κερδίσεις κάποια δύσκολη και σοβαρή υπόθεση που σε απασχολεί. Το πλοίο που καίγεται συμβολίζει την καταστροφή.

Αν ονειρευτείτε ότι ένα πλοίο συντρίβεται ή βουλιάζει, δείχνει ότι κάποια πτυχή της ζωής σας είναι εκτός ελέγχου. Έτσι εκφράζεται κάποιος φόβος ή αβεβαιότητα της συναισθηματικής σας κατάστασης. Φοβάστε ότι θα χάσετε κάτι κοντινό σας εξαιτίας ορισμένων δυσκολιών. Επίσης αν δείτε πλοίο να βυθίζεται, σημαίνει ότι θα χαθούν κάποιες ελπίδες που έχετε. Αν εγκαταλείπετε το πλοίο, θα πρέπει να προχωρήσετε εμπρός γιατί μια πτυχή της ζωής σας, σας κρατά πίσω και είναι καιρός να την αφήσετε πίσω.


40

Το νερό στην ποίηση. 1ο ποίημα Το ποτάμι, το ποτάμι, το στοιχειό του ποταμού η νεράιδα, οι νύμφες και το γέλιο του νερού. Οι αδελφές μου που χορεύουν οι αδελφές μου που γελούν ζωγραφίζουνε τα κρίνα, τ' άγρια ρόδα του βυθού. Συγγραφέας: ανώνυμος Ερμηνεία: Το νερό σε αυτό το ποίημα υποδηλώνει την ομορφιά της φύσης και

την χαρά όλων των στοιχείων της. Αυτό το συμπεραίνουμε από το γέλιο του νερού και από τις νύμφες οι οποίες χορεύουν.

2ο ποίημα Το νερό και η ευχαριστία. Ήπια και πότισα δάση και γέμισα στέρνες. Το νερό σου περίσσεψε. Τα ποτάμια του σύμπαντος, δεν έχουνε κοίτες. Βυθίζονται. Τρέχουνε μες από σένα. Αν μπορούσες να υπάρχεις έναν αιώνα μετά, τότε θα έβλεπες πώς το φιλί που σου ακούμπησα πάνω στο σύννεφο έγινε κάστρο. Συγγραφέας: Μανώλης Καραγάτζης Ερμηνεία: Το ποίημα αυτό μας δείχνει την σημαντικότητα της ύπαρξης του

νερού στη ζωή μας. Επίσης το ποίημα αυτό είναι πιθανόν γραμμένο για μια κοπελιά όπως φαίνεται στους τελευταίους στίχους.

3ο ποίημα: Μέσα στου σπιτιού μου την αυλή είναι ένα παλιό πηγάδι. Κάθεται σιμά του και κελαηδεί ένα πουλάκι μες στο σκοτάδι. Νερό ολόδροσο βγάζει και δίνει σ’ ανθρώπους, ζώα, δέντρα, φυτά. Κάποιο παιδάκι σκύβει και πίνει κι όμορφα αισθάνεται που ξεδιψά. Πάνω του στέκεται νύχτα και μέρα μικρό μαγκάνι που τραγουδά. Κάθε που έρχεται η θυγατέρα παίρνει καθάριο νερό όλο χαρά. Συγγραφέας: Νίκος Βουτύρας


41

Ερμηνεία: Το ποίημα αυτό μας μιλάει για ένα πηγάδι στο οποίο υπάρχει δροσερό νερό. Όλοι πάνε και ξεδιψάνε εκεί. Το ποίημα μας περιγράφει τις ωφέλειες από την ύπαρξη καθαρού νερού.

4ο ποίημα: Στα χτήματα βαδίσαμε όλη μέρα. Με τις γυναίκες τους ήλιους τα σκυλιά μας παίξαμε τραγουδήσαμε ήπιαμε νερό φρέσκο καθώς ξεπήδαγε από τους αιώνες. Το απομεσήμερο για μια στιγμή καθίσαμε και κοιταχτήκαμε βαθειά μέσα στα μάτια. Συγγραφέας: Γιώργος Μαγκλανίδης Ερμηνεία: Εδώ, ο ποιητής αναφέρει το νερό για να μας δείξει ότι είναι

απαραίτητο για τον άνθρωπο. Επίσης μιλάει για την ανακύκλωση του νερού μέσα στη φύση.

5ο ποίημα: Ετούτο το τοπίο είναι σκληρό σαν την σιωπή, σφίγγει στον κόρφο του τα πυρωμένα του λιθάρια, σφίγγει τα δόντια .Δεν υπάρχει νερό. Μονάχα φως. Ο δρόμος χάνεται στο φως κι ο ίσκιος της μάντρας είναι σίδερο. Μαρμάρωσαν τα δέντρα, τα ποτάμια κι οι φωνές μες στον ασβέστη του ήλιου. Η ρίζα σκοντάφτει στο μάρμαρο. Τα σκονισμένα σκοίνα. Το μουλάρι κι ο βράχος. Λαχανιάζουν. Δεν υπάρχει νερό. Όλοι διψάνε. Χρόνια τώρα. Όλοι μασάνε μια μπουκιά ουρανό πάνου από την πίκρα τους.

Συγγραφέας: Γιάννης Δημοσθένους Ερμηνεία: Σε αυτό το ποίημα γίνεται αναφορά στις συνέπειες της έλλειψης του

νερού. Επίσης χρησιμοποιείται το στοιχείο της υπερβολής στο σημείο του χρόνου μια που το ποίημα αναφέρει ότι οι άνθρωποι διψάνε χρόνια τώρα.

Το νερό σε διάφορες γλώσσες. Παρακάτω αναφέρεται πώς ονομάζεται και προφέρεται το νερό σε διάφορες

γλώσσες: Λατινικά: aqua ( άκουα ). Αγγλικά: water ( γουότερ ). Γαλλικά: eau ( ό ). Γερμανικά: wasser ( βάσα ). Σέρβικα: BOДA ( βόντα ). Ιταλικά: acqua ( άκουα ). Δανέζικα: vand ( βαντ ). Ισπανικά: agua ( άκουα ). Ρωσικά: BOДA ( βόντα ). Ολλανδικά: water ( βάτερ ). Αλβανικά: Ujë ( ούι ). Κουρδικά: αν ( αβ ). Φιλανδικά: vesi ( βέσι ).


42

Πορτογαλικά: água ( άγκουα ). Σουηδικά: vatten ( βάτεν ). Ουγγρικά: viz ( γουιζ ). Καταλανικά: Aigua ( έγουα ). Ινδονησιακά: Air ( ερ ).

Γιαπωνέζικα: Mizu ( μίζου ).

Εκφράσεις σχετικά με το νερό. Μερικές εκφράσεις οι οποίες περιέχουν τη λέξη νερό και η αντίστοιχη ερμηνεία

τους δίνονται παρακάτω: «Αμίλητο νερό»: Είναι το νερό που παίρνεται από την πηγή με απόλυτη σιγή και

χρησιμοποιείται στον κλήδονα. Ο κλήδονας είναι το έθιμο των κοριτσιών , που ζητούν να μαντέψουν, τη μοίρα τους και το τυχερό τους. Στη γιορτή του Αϊ - Γιάννη τα κορίτσια πηγαίνουν στα πηγάδια του χωριού, απ' όπου παίρνουν μέσα σε μπακίρι το αμίλητο νερό. Την ώρα της μεταφοράς δεν μιλούν, παρόλο που παλικάρια παραφυλάγοντας στο δρόμο προσπαθούν να κάμουν τα κορίτσια να μιλήσουν, με πειράγματα. Αν συμβεί αυτό, η μαντική του Κλήδονα χάνεται.

«Πίνω νερό στο όνομά του»: Σημαίνει ότι τον εκτιμώ, τον υπολογίζω. «Ήπιε το νερό της λησμονιάς»: Σημαίνει ότι τους ξέχασε όλους και όλα. «Ήπιε το αμίλητο νερό: Αναφέρεται σε κάποιον που μένει σιωπηλός. «Αθάνατο νερό»: Κατά τη λαϊκή πίστη σημαίνει το νερό που αν το πιει ένας

ζωντανός γίνεται αθάνατος, ενώ αν το πιει ένας πεθαμένος επανέρχεται στη ζωή. «Μια τρύπα στο νερό: Σημαίνει ότι δεν έγινε τίποτα. «Έβαλε νερό στο κρασί του: Σημαίνει ότι μετρίασε την οργή του ή τις αξιώσεις

του. «Βάζω το νερό στ' αυλάκι: Οδηγώ μια υπόθεση σε καλό δρόμο. «Χάνω τα νερά μου»: Βρίσκομαι σε αμηχανία εξαιτίας αλλαγής περιβάλλοντος. «Φέρνω στα (ή με τα) νερά μου»: Παίρνω με το μέρος μου κάποιον. «Σηκώνει νερό»: Σημαίνει ότι έχει και άλλα περιθώρια. «Κάνει νερά»: Αναφέρεται για πλωτό που μπάζει νερά από ρωγμές·ή μεταφορικά

ότι κάποιος δεν τηρεί τα συμφωνηθέντα. «Μες στο νερό»: Για να δηλωθεί απόλυτη σιγουριά για κάτι. «Κοπέλα σαν τα κρύα τα νερά»: Σημαίνει κοπέλα εξαιρετικής ομορφιάς. «Το ξέρω νεράκι»: Σημαίνει το κατέχω καλά και μπορώ να το πω χωρίς καμιά

δυσκολία. «Δεν δίνει του αγγέλου του νερό»: Αναφέρεται για φιλάργυρο άνθρωπο. «Κουβαλάω νερό στο μύλο κάποιου»: Συμβάλλω στην εξυπηρέτηση των

συμφερόντων κάποιου. «Το αίμα νερό δεν γίνεται»: Σημαίνει ότι οι συγγενείς αλληλοϋποστηρίζονται. «Σαν δυο σταγόνες νερό»: Σημαίνει ότι δύο άνθρωποι μοιάζουν πάρα πολύ. «Θολώνω τα νερά»: Προκαλώ σκόπιμη ασάφεια με σκοπό την παραπλάνηση. «Λέω το νερό νεράκι»: Σημαίνει διψάω πάρα πολύ. «Σταγόνα στη θάλασσα»: Σημαίνει πολύ μικρή ποσότητα. «Όσα είπαμε νερό κι αλάτι»: Σημαίνει τέρμα οι παρεξηγήσεις και ας γίνουμε

φίλοι. «Νερό της φωτιάς»: Αναφέρεται σε οινοπνευματώδες ποτό. «Τα νερά του πλοίου»: Σημαίνει τα αφρισμένα νερά πίσω από σκάφος που

πλέει.


43

Παροιμίες οι οποίες αναφέρουν τη λέξη νερό. Μερικές παροιμίες οι οποίες αναφέρουν τη λέξη νερό και μπορεί να ακούσουμε

είναι οι ακόλουθες: 1. Διψάει η αυλή του για νερό κι αυτός αλλού ποτίζει. 2. Ο Φλεβάρης με νερό, κουτσός μπαίνει στο χορό. 3. Πίνει η κότα το νερό, μα κοιτάει και το Θεό. 4. Το νερό με τη φωτιά δεν συμπεθεριάζουν. 5. Να φυλάγεσαι από τ' ακίνητο νερό, το ακίνητο σκυλί, τον ακίνητο εχθρό. 6. «Το τσουλ εκρέμσεν σο νερόν» σημαίνει «έριξε το πανί στο νερό». Την παροιμία

αυτή τη χρησιμοποιούμε συνήθως για κορίτσια, για να δηλώσουμε ότι έχουν αποθρασυνθεί ( ποντιακή παροιμία ).

7. Θεός να φυλάει τα λιόδεντρα απ’ το νερό του Αυγούστου. 8. Μη φτύνεις στο πηγάδι απ’ όπου θα πιεις νερό ( εσθονική παροιμία ). 9. Το μαλακό νερό σε σκληρή πέτρα, χτυπά και χτυπά μέχρι να κάνει τρύπα.

(Πορτογαλική παροιμία ). 10. Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα, χαρά σ' εκείνα τα σπαρτά που

είναι στη γη σπαρμένα. 11. Το νερό κοιμάται αλλά ο κακός άνθρωπος δε κοιμάται. 12. Η αλήθεια πλέει σαν λάδι στο νερό. 13. Το νερό, η φωτιά και η γυναίκα δεν έχουν εμπιστοσύνη. 14. Πλέουν τα μήλα στο νερό πλέουν κι οι καβαλίνες. 15. Σε ξένο κρασί μην βάζεις νερό. 16. Αν πρέπει να πνιγείς ας είναι τουλάχιστον το νερό καθαρό. 17. Η τρύπια στάμνα νερό δε κρατεί. 18. Άμα το πηγάδι ξεραθεί, όλοι θυμούνται το νερό του. 19. Κάθε σταλαματιά νερό τον Απρίλη είναι ένα κιλό λάδι. 20. Πνίγηκε σε μια κουταλιά νερό. 21. Από βροντή και από αστραπή, κι από νερό και χιόνι, κι απ' άτεκνο κι από σπανό,

ο Θεός να σε γλιτώνει. 22. Το ήρεμο νερό φθείρει βουνά. 23. Στο γάμο πάει ο γάιδαρος ή για νερό ή για ξύλα. 24. Σε όσους μήνες έχουν «ρ» κάνεις μπάνιο με ζεστό νερό. 25. Κουβαλούν νερό με κόσκινο σε τρύπιο πιθάρι κι οι κόποι τους τέλος δεν έχουν. 26. Ο βρεγμένος το νερό δεν το φοβάται. 27. Αλλού χτυπάει το νερό κι αλλού αλέθει ο μύλος ( Κεφαλονίτικη παροιμία ). 28. Άλλος δε βρίσκει γέφυρα να περάσει, άλλος δε βρίσκει νερό να πιει ( Χιώτικη

παροιμία ).


44

Βιβλιογραφία. 1) Ιστοσελίδα: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%81%CF%8C.

Νερό. 2) Ιστοσελίδα:http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B1%CE%BB%CE%AE%

CF%82. Θαλής. 3) Ιστοσελίδα:http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%AD%CF%83%CF%83%C

E%B5%CF%81%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B9%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%B1. Τέσσερα στοιχεία.

4) Ιστοσελίδα:http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%BC%CE%AE%CE%B4%CE%B7%CF%82. Αρχιμήδης.

5) Ιστοσελίδα: http://dim-rizou.pel.sch.gr/ergasies/nero/page18.html. Ταξιδεύοντας με το νερό.

6) Ιστοσελίδα:http://www.viokliron.gr/documents/ToNeroOsStoixeiotisFysisKaiOsSymvolo_1.pdf.

7) Ιστοσελίδα:http://www.google.gr/search?num=10&hl=en&site=imghp&tbm=isch&source=hp&biw=1024&bih=500&q=%CF%84%CE%BF+%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%BF+%CF%83%CF%84%CE%B7+%CF%87%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B7+%CE%B8%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%B1&oq=%CF%84%CE%BF+%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%BF+%CF%83%CF%84%CE%B7+%CF%87%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B7+%CE%B8%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%B1&gs_l=img.3...12149.27564.0.28127.32.8.0.24.24.0.109.231.7j1.8.0...0.0...1ac.1.WuUnC2HtU7M. Φωτογραφίες για το χριστιανισμό.

8) Δ. Λ. Δρίτσα, Δ. Ν. Μόσχου, Στυλ. Λ. Παπαλεξανδροπούλου. Χριστιανισμός και θρησκεύματα, Β΄ τάξη Γενικού Λυκείου. Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων. Αθήνα, 2012.

9) Μάριος Π. Μπέγζος, Αθανάσιος Ν. Παπαθανασίου. Θέματα χριστιανικής ηθικής. Γ΄ τάξη Γενικού Λυκείου. Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων. Αθήνα, 2012.

10) Ιστοσελίδα: http://ga.water.usgs.gov/edu/watercyclegreek.html. Ο υδρολογικός κύκλος.

11) Μαρία Κατσακιώρη, Ευγενία Φλογαΐτη. Εκπαιδευτικό υλικό: Περιβάλλον χωρίς σύνορα. Τόπος έκδοσης: Ελληνικό κέντρο βιοτόπων, υγροτόπων Θέρμη, 2008.

12) Ιστοσελίδα:http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%83%CE%BF%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CE%BA%CE%BB%CE%AF%CE%BC%CE%B1. Μεσογειακό κλίμα.

13) Ιστοσελίδα:http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%8E%CE%B4%CF%81%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7. Ύδρευση.

14) Ιστοσελίδα: http://invenio.lib.auth.gr/record/100838. Υφαλμύρωση νερού. 15) Ιστοσελίδα:http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CF%81%CE%B4%CE%B5%C

F%85%CF%83%CE%B7. Άρδευση. 16) Ιστοσελίδα: www.eydap.gr. ΕΥΔΑΠ. Αρχική σελίδα. 17) Ιστοσελίδα: http://library.tee.gr/digital/ker/ker_m278/ker_m278_mavridou1.pdf.

Κίνδυνοι από την μόλυνση του πόσιµου νερού. Μέτρα προστασίας – ενημέρωση των καταναλωτών. Αθηνά Μαυρίδου, Καθ. Μικροβιολογίας ΤΕΙ Αθήνας.

18) Ιστοσελίδα: www.servitoros.gr/voria/view.php/23/569/. Το νερό και υγιεινή παροχή του.

19) Ιστοσελίδα: http://www.korpi.gr/quality.asp. Φυσικό μεταλλικό νερό Κορπή.

http://el.wikipedia.org/wiki/Θαλής

http://el.wikipedia.org/wiki/Θαλής

http://el.wikipedia.org/wiki/Τέσσερα_στοιχεία



http://el.wikipedia.org/wiki/Αρχιμήδης

http://el.wikipedia.org/wiki/Αρχιμήδης

http://dim-rizou.pel.sch.gr/ergasies/nero/page18.html

http://www.viokliron.gr/documents/ToNeroOsStoixeiotisFysisKaiOsSymvolo_1.pdf

http://www.viokliron.gr/documents/ToNeroOsStoixeiotisFysisKaiOsSymvolo_1.pdf

http://www.google.gr/search?num=10&hl=en&site=imghp&tbm=isch&source=hp&biw=1024&bih=500&q=το+νερο+στη+χριστιανικη+θρησκεια&oq=το+νερο+στη+χριστιανικη+θρησκεια&gs_l=img.3...12149.27564.0.28127.32.8.0.24.24.0.109.231.7j1.8.0...0.0...1ac.1.WuUnC2HtU7M










http://ga.water.usgs.gov/edu/watercyclegreek.html

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%83%CE%BF%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CE%BA%CE%BB%CE%AF%CE%BC%CE%B1



http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%8E%CE%B4%CF%81%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7

http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%8E%CE%B4%CF%81%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7

http://invenio.lib.auth.gr/record/100838

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CF%81%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CF%81%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7

http://library.tee.gr/digital/ker/ker_m278/ker_m278_mavridou1.pdf

http://www.korpi.gr/quality.asp


45

20) Ιστοσελίδα: http://www.pepsico-ivi.gr/page.aspx?itemID=SPG8. Φυσικό μεταλλικό νερό «Ήβη Λουτράκι».

21) Σ. Αβραμιώτης, Β. Αγγελόπουλος, Γ. Καπελώνης, Π. Σινιγάλιας, Δ. Σπαντίδης, Α. Τρικαλίτη, Γ. Φίλος. Χημεία Β΄ Γυμνασίου. ΟΕΔΒ, Αθήνα, 2007.

22) Ιστοσελίδα: http://www.glossesweb.com/2010/12/blog-post_485.html#.UKkrlYdGfId. Η προέλευση της λέξης νερό.

23) Ιστοσελίδα: http://11gym-acharn.att.sch.gr/waterblampez.htm. Το νερό από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

24) Ιστοσελίδα: http://www.elzoni.gr/html/ent/870/ent.18870.asp. Πόσο νερό πρέπει να πίνουμε; Τι ανάγκες έχει ο οργανισμός μας σε υγρά;

25) Ιστοσελίδα: http://www.diatrofi.gr/index.php/diaita/item/1341-%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AD%CF%82-%CF%80%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CF%83%CE%B9%CE%B5%CF%82-%CF%83%CE%B5-%CE%BD%CE%B5%CF%81%CF%8C. Τροφές πλούσιες σε νερό.

26) Ιστοσελίδα:http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%BC%CE%AE%CE%BB%CE%B1. Καμήλα.

27) Ιστοσελίδα: http://planetearth.pblogs.gr/2008/10/352887.html. Τι είναι η ρύπανση του νερού;

28) Ιστοσελίδα: https://sites.google.com/site/anazitontastinpikrodaphni/to-nero/e-molynse-tou-nerou. Η μόλυνση του νερού.

29) Ιστοσελίδα:http://www.google.gr/search?q=%CF%81%CF%85%CF%80%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%B7+%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%85&hl=el&sa=X&tbo=u&tbm=isch&source=univ&ei=y0zOUKaDNIz14QT00IFw&ved=0CDkQsAQ&biw=1280&bih=705. Φωτογραφίες για τη ρύπανση του νερού.

30) Ιστοσελίδα: http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=573892. Η Αυγή Λειψυδρία, το επόμενο μεγάλο πρόβλημα του κόσμου.

31) Ιστοσελίδα:http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%86%CE%B1%CE%BB%CE%AC%CF%84%CF%89%CF%83%CE%B7. Αφαλάτωση.

32) Iστοσελίδα: http://www.skai.gr/news/environment/article/211107/afalatosi-meso-ilektrikou-reumatos/. Αφαλάτωση μέσω ηλεκτρικού ρεύματος.

33) Ιστοσελίδα:http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_1_09/08/2001_5000659. Το νερό στα ποτάμια της Μέσης Ανατολής κυλάει, σιγά - σιγά όλο και λιγότερο.

34) Ιστοσελίδα: http://www.watersave.gr/site/images/stories/PDFs/08math.pdf. 35) Ιστοσελίδα: http://epeirinisarta.blogspot.gr/2011/08/blog-post_965.html. Χώρες

κεντρικής Ασίας: Έρχονται «συγκρούσεις» για το νερό. 36) Ιστοσελίδα:http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CE%B4%CF%81%CE%BF%C

F%86%CF%8C%CF%81%CE%BF. Υδροφόρο. 37) Ιστοσελίδα: http://www.env-edu.gr/Chapters.aspx?id=106. Οι σύγχρονες

κοινωνίες και η διαχείριση των υδάτινων πόρων. 38) Ειρήνη Κουγέα - Μπεοπούλου. Περιβαλλοντική εκπαίδευση στο Δημοτικό

Σχολείο. Αθήνα, 1995. 39) Κοσμάς Παυλόπουλος, Αποστολία Γαλάνη. Γεωλογία - Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου.

ΟΕΔΒ. Αθήνα, 2010. 40) Στέλιος Λιοδάκης, Δημήτρης Γάκης, Δημήτρης Θεοδωρόπουλος, Παναγιώτης

Θεοδωρόπουλος, Αναστάσιος Κάλλης. Χημεία Β΄ Λυκείου Γενικής Παιδείας. Εκδόσεις Διοφάντος. Αθήνα, 2012.

41) D.Gedeon. Ο πιο μεγάλος ονειροκρίτης. Εκδόσεις Κονιδάρης. Αθήνα,1991.

http://www.pepsico-ivi.gr/page.aspx?itemID=SPG8

http://www.glossesweb.com/2010/12/blog-post_485.html#.UKkrlYdGfId

http://www.glossesweb.com/2010/12/blog-post_485.html#.UKkrlYdGfId

http://www.diatrofi.gr/index.php/diaita/item/1341-%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AD%CF%82-%CF%80%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CF%83%CE%B9%CE%B5%CF%82-%CF%83%CE%B5-%CE%BD%CE%B5%CF%81%CF%8C




http://planetearth.pblogs.gr/2008/10/352887.html

https://sites.google.com/site/anazitontastinpikrodaphni/to-nero/e-molynse-tou-nerou

https://sites.google.com/site/anazitontastinpikrodaphni/to-nero/e-molynse-tou-nerou

http://www.google.gr/search?q=%CF%81%CF%85%CF%80%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%B7+%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%85&hl=el&sa=X&tbo=u&tbm=isch&source=univ&ei=y0zOUKaDNIz14QT00IFw&ved=0CDkQsAQ&biw=1280&bih=705




http://el.wikipedia.org/wiki/Αφαλάτωση

http://el.wikipedia.org/wiki/Αφαλάτωση

http://www.skai.gr/news/environment/article/211107/afalatosi-meso-ilektrikou-reumatos/

http://www.skai.gr/news/environment/article/211107/afalatosi-meso-ilektrikou-reumatos/

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_1_09/08/2001_5000659

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_1_09/08/2001_5000659

http://www.watersave.gr/site/images/stories/PDFs/08math.pdf

http://epeirinisarta.blogspot.gr/2011/08/blog-post_965.html

http://el.wikipedia.org/wiki/Υδροφόρο

http://el.wikipedia.org/wiki/Υδροφόρο

http://www.env-edu.gr/Chapters.aspx?id=106


46

42) Ν. Γρηγοριάδης, Δ. Καρβέλης, Χ. Μηλιώνης, Κ. Μπαλάσκας, Γ. Παγάνος, Γ. Παπακώστας. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Λυκείου. Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων. Αθήνα, 2007.

43) Μ. Δεδουσόπουλος, Κ. Γιαλέρης, Φ. Σχιστού, Λ. Τέντας. Ανθολόγιο Α΄ Λυκείου. Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών βιβλίων. Αθήνα, 2012.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - PROJECT3lyk-ymitt.att.sch.gr/Project/PAPADO/NERO.pdf ·...

Documents

Transcript of ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - PROJECT3lyk-ymitt.att.sch.gr/Project/PAPADO/NERO.pdf ·...