ΚΥΠΡΙΑΚΑ · όπως: Παγκόσμιος Υγειονομικός Ιστός,...

ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΆ ΧΡΟΝΙΚΆ Cyprus Nursing Chronicles

Τετραμηνιαία έκδοση του Παγκύπριου Συνδέσμου Νοσηλευτών

Πρόεδρος Ταπακούδη Αγγελική Υπουργείο Υγείας Αντιπρόεδρος Παπανεοκλέους Σάββας Υπ. Ψυχικής Υγείας Γραμματέας Κουππής Ανδρέας Γ.Ν.Λευκωσίας Ταμίας Καραγιάννη-Σταυρινού Ροδοθέα Ν.Α.Μ. Ill Λευκωσία Μέλος Αναστασίου Βαλεντίνη Νοσηλευτική Σχολή Μέλος Ερμογένους Ανδρέας Νοσ. Κυπερούντας Μέλος Ανδρέου Χρίστος Ν.Α.Μ. Ill Λευκωσία Μέλος Γεωργίου Μάριος Νοσηλευτική Σχολή

Μέλος Ανδρέου-Καπνίση Μαρία Νοσ. Πάφου

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ

Πρόεδρος : Ανδρέου Χρίστος Γραμματέας : Ερμογένους Ανδρέας Μέλος : Καραγιάννη Σταυρινού Ροδοθέα » Παπασταύρου Ευριδίκη » Μιχαήλ Σταυρούλα » Δημητρίου Μαρία » Μάμα Παρασκευή » Σταυρίδης Νίκος » Παναγιώτου Νίκη

» Αργυρού Αναστασία

Ανδρέου Αντωνάκης Νοσηλευτική Σχολή Χαριλάου Χαράλαμπος Υπουργείο Υγείας Ιακώβου Ιάκωβος NAM III Λευκωσίας Ιωάννου Νίκος Γ.Ν.Λ. Ψυχική Υγεία Φιλίππου Φίλιππος Νοσ. Παραλιμνίου Κυθραιώτου Ελένη Γ.Ν. Λάρνακας Χαρίτου Ανδρέας Γ.Ν. Λεμεσού Χαραλάμπους Ανδρέας Γ.Ν. Λεμεσού Τσίτση Λυγία Γ.Ν. Λεμεσού Κούσουλος Γιάννης Γ.Ν. Πάφου Χαραλάμπους Αντωνία Γ.Ν. Πάφου Χ"Χριστοδούλου Μαρία Νοσ. Κυπερούντα Σταυρινού Μιχάλης Ογκολογικό Κέντρο

Τράπεζας Κύπρου

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Νοσηλευτές/τριες ανά τεύχος * 2.00 ΛΚ

Σπουδαστές/τριες ανά τεύχος * 1.50 ΛΚ

Οργανισμοί - Βιβλιοθήκες ανά τεύχος * 2.00 ΛΚ

Ετήσια Συνδρομή Εξωτερικού * 10.00 ΛΚ

Ετήσια συνδρομή για Νοσηλευτές/τριες * 6.00 ΛΚ

Ετήσια συνδρομή για Σπουδαστές/τριες * 4.50 ΛΚ

συμπεριλαμβανομένων ταχυδρομικών τελών

ISSN 1450-0795

Είναι εγγεγραμμένο με βάση του περί τύπου Νόμο αρ. 145 του 1989 από τις 26/4/2000

ΠΑ.ΣΥ.Ν. Ταγματάρχου Πουλίου, 1 Διαμ.

101, 1101 Λευκωσία Τ.Θ. 24015,

1700 Λευκωσία Τηλ.: +357

22771994 Φαξ: +357 22771989

Email: cy.π[email protected]

Internet: http://www.cyna.org

CY.N.A.

1, Tagmatarchou Pouliou street

Appartment 101,1101 Nicosia

P.O.Box 24015, 1700 Nicosia

Tel: + 357 22771994

Fax: + 357 22771989

Email: [email protected]

Internet: http://www.cyna.org

Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση χωρίς γραπτή άδεια των εκδοτών

Τα έντυπα άρθρα δεν εκφράζουν απαραίτητα και τις απόψεις του ΠΑ.ΣΥ.Ν.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α

Από το Διοικητικό Συμβούλιο 5

Από τη Σύνταξη 6

Α Ν Α Σ Κ Ο Π Η Σ Ε Ι Σ

- Σκιαγραφώντας ένα νέο κοινωνικό νοσηλευτικό ρόλο μέσα 7

από την ανάπτυξη της ενοποιημένης Νοσηλευτικής θεωρίας

της πολυπλοκότητας

Καλοφυσούδης Ιωάννης, Sharon L Van Sell

- Φροντίδα ασθενούς με ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου 13 Αικατερίνη Λαμπρινού

- Ο πόνος στα παιδιά με καρκίνο . 20 Κατερίνα Φυλακτού

- Πρόληψη Λοιμώξεων από ενδοαγγειακούς καθετήρες 30 Κώστας Κούλας

Α Ν Τ Α Π Θ Κ Ρ Ι Σ Ε Ι Σ

- Σύγχρονες οδηγίες για βασική καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση σε ενήλικα 35

Αντωνάκης Ανδρέου

- Η προεγχειρητική ετοιμασία πρέπει να διασφαλίζει 37

την ακεραιότητα του δέρματος

Κατερίνα Καοτρινάκη

- 12η Μαίου 2003 - Οι Νοσηλευτές ενάντια στο στίγμα του AIDS - 42

Νοιάζονται για όλους

Μαρία Χριστοφίνα

- 5η Μαίου 2003 - Παγκόσμια Ημέρα της Μαίας 46 Ελένη Χ" Γεωργίου

- 2η Παγκύπρια Νεφρολογική Νοσηλευτικής Ημερίδα 48

Χρυστάλλα Δεσπότη - Βιβή Τρέϊνορ

- 10ον Παγκύπριο Νοσηλευτικό Συνέδριο 49

«Νοσηλευτική: Νέοι Προσανατολισμοί» ΑΣ. ΠΑΣΥΝ

- Επερχόμενα Συνεδρία 53

- Οδηγίες για Συγγραφείς 54

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ 58

ΣΕΛΙΔΑ

Από το Διοικητικό Συμβούλιο

Μήνυμα προς τους Νοσηλευτές

Αγαπητοί συνάδελφοι

Είμαστε πια και επίσημα μέλη του ενιαίου Ευρωπαϊκού χώρου. Σίγουρα έχουμε να κερδίσουμε πολλά

σαν πολίτες και σαν επαγγελματίες μιας μεγάλης κοινότητας όπου η γνώση και η εμπειρία διοχετεύεται

σ' όλα τα επίπεδα και όπου η ισοπολιτεία και οι δημοκρατικοί θεσμοί παρέχουν την ευκαιρία σε κάθε

άτομο, ισότιμα ν' αναπτυχθεί και ν' αποδώσει καλύτερα.

Εξίσου όμως μεγάλη είναι και η ευθύνη που αναλαμβάνει ο καθένας από μας σαν επαγγελματίας

στη προσπάθεια εναρμόνισης και ανάδειξης της νοσηλευτικής στα επίπεδα που προσβλέπει και

επιδιώκει η Ευρωπαϊική Κοινότητα. Η Ευρωπαϊκή Ημερήσια διατάζει για τη Δημόσια Υγεία (European

Public Health Agenda) προσδίδει κεντρικό ρόλο στη Νοσηλευτική. Προσδιορίζει όμως αυτό το ρόλο,

προδιαγράφοντας το περιεχόμενο σπουδών, ώστε το αποτέλεσμα της εκπαίδευσης να οδηγεί σε

δεξιότητες που να διασφαλίζουν τα επίπεδα της νοσηλευτικής φροντίδας.

Η τεκμηρίωση της νοσηλευτικής διεργασίας αποτελεί πανάκεια και η διαμόρφωση προτύπων

φροντίδας απαραίτητο εργαλείο για ασφαλή και αποτελεσματική νοσηλεία.

Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων επικοινωνίας και συμβουλευτικής είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για

κάθε νοσηλευτή.

Η ανάπτυξη των διοικητικών ικανοτήτων αποτελείτο θεμέλιο και την ισχυρή βάση για το οικοδόμημα

της νοσηλευτικής μέσα στο σύγχρονο σύστημα υγείας, όπου οι νοσηλευτές ισότιμα καλούνται να

συμμετέχουν στην διαμόρφωση της πολιτικής και τη λήψη αποφάσεων για την υγεία.

Η συνεχής μελέτη, επιμόρφωσης και η ανάπτυξη επαγγελματικής συνείδησης είναι υποχρέωση

όλων των νοσηλευτών για το καλό της νοσηλευτικής.

Εύχομαι σ' όλους καλή δουλειά και πολλή δύναμη.

Αγγελική Ταπακούδη

Πρόεδρος

κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 2003

Cyprus Nursing Chronicles 2003

5 τόμος 4, τεύχος 1

Vol 4, No 1

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Η απόφαση της Κοπεγχάγης στις 12 Δεκεμβρίου 2002 για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή

Ένωση σηματοδοτεί μια νέα κατεύθυνση και μια νέα πορεία για τη Νοσηλευτική σαν επιστήμη, σαν

τέχνη και σαν υπηρεσία.

Είναι γνωστό ότι η σύγχρονη Νοσηλευτική είναι έργο που αποβλέπει στη διατήρηση της υγείας, την

πρόληψη της ασθένειας, τη νοσηλεία των ασθενών, την αποκατάσταση και την προαγωγή της υγείας

του ατόμου, της οικογένειας και της κοινωνίας.

Υπό τις σημερινές συνθήκες, ο Νοσηλευτής της Κύπρου καλείται να αγωνισθεί όχι απλά για να

επιβιώσει σαν επαγγελματίας αλλά και για να αναδειχθεί ισάξιος εταίρος της Ενωμένης Ευρώπης στην

οποία δικαιωματικά ανήκει.

Το μέλλον της Νοσηλευτικής μέσα σε ολόκληρο το σύστημα φροντίδας υγείας του Ευρωπαϊκού

γίγνεσθαι, μπορεί να εξαρτηθεί από την ικανότητα μας σαν Νοσηλευτές να προσδιορίσουμε και να

επηρεάσουμε τα αποτελέσματα της φροντίδας την οποία παρέχουμε σε οποιοδήποτε επίπεδο ή χώρο.

Η νέα πολιτική υγείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση HEALTH 21 προσφέρει νομοθετικές αλλαγές

σύμφωνα με τις οποίες οι Νοσηλευτές αποκτούν ένα νέο ρόλο, το ρόλο του επαγγελματία που δεν

επικεντρώνεται μόνο στην αρρώστεια. Το νέο HEALTH 21 υποδεικνύει έναν καινούργιο ρόλο για τους

Νοσηλευτές με ένα τρόπο που δεν έχει ξαναπαρουσιάσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Οι

Νοσηλευτές όχι μόνο διαδραματίζουν τον κεντρικό ρόλο σε κάθε ομάδα, αλλά και το ρόλο του ηγέτη σε

όλο το φάσμα της υγείας και της αρρώστειας. Παράδειγμα αποτελεί ο οικογενειακός νοσηλευτής, που

προσφέρει την αδιαφιλονίκητη ευκαιρία να αποτελέσει την κορωνίδα της διάταξης για την υγεία σε

κάθε χώρα της Ευρώπης.

Μπροστά σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, απαραίτητο μέτρο αποτελείται η επιμόρφωση και η διά

βίου επαγγελματική ενημέρωση όλων των επαγγελματιών καθώς αναπτύσσουν τις δικές τους

στρατηγικές για να κατακτήσουν την υγεία στο πνεύμα της Ευρωπαϊής ολοκλήρωσης και το νέο

HEALTH 21.

Η έκδοση ενός επιστημονικού περιοδικού όπως τα «Κυπριακά Νοσηλευτικά Χρονικά»

ανταποκρίνεται σε αυτή την ανάγκη και όπως κάθε επιστημονικό περιοδικό, δίνει τη δυνατότητα στους

αναγνώστες να ενημερώνονται από επιλεγμένα δημοσιεύματα. Εξάλλου φαίνεται ότι όλο και

μεγαλύτερος αριθμός Νοσηλευτών διαβάζουν, ενημερώνονται και σκέπτονται κριτικά αυτά που

διαβάζουν και είναι ικανοί να έχουν απόψεις και να συμμετέχουν ενεργά σε συζητήσεις με διάφορους

επαγγελματίες υγείας.

Από τη σύνταξη

Ε. Παπασταύρου

Από τη Σύνταξη




Vol 4, No 1

Καλοφυσούδης Ιωάνννης Kalofissudis Ioannis

Προϊστάμενος ΜΕΘ, Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν

Sharon L Van Sell RN, Ehd, Associate Professor, Clemson University, School

of Nursing, South Carolina, USA

Πε ρ ίληψ η

Η Ενοποιημένη Νοσηλευτική Θεωρία της Πολυπλοκότητας, είναι μία νέα νοσηλευτική μεταθεωρία, η οποία συστήνεται από επιμέρους μεγάλες θεωρίες και επικεντρώνεται στην κοινωνικοποίηση των νοσηλευτών από και προς τον επαγγελματικό τους ορίζοντα. Έννοιες όπως: Παγκόσμιος Υγειονομικός Ιστός, Κοινωνική Ολότητα, Ανθρώπινη Οντότητα, Πολυ-πλοκότητα και Υπέρβαση χαρτογραφούν τον άξονα πάνω στον οποίο στηρίζεται ο επανα-καθορισμός και η ερμηνεία με μία νέα σημειολογία της νοσηλευτικής ως Επιστήμης και Τέχνης

Ab s t rac t

The Complexity Integration Nursing Theory is a new Nursing Metatheory, which is

comprised by numerous Grand Nursing Theories. The main focus of the Metatheory is

concerning the socialization of nurses into the nursing profession. Concepts like: Global Health

Web, Social Entirety, Human being, Complexity and Transcendence mapping the axis of the

reformulation and re-determination using a new semiotics of nursing practice, nursing

phenomena and generally of Nursing as a Science and an Art.

Εισαγωγή Διανύοντας τη νέα δεκαετία και βιώνοντας

κοσμοϊστορικές αλλαγές σε παγκόσμια

κλίμακα, διαγράφεται έστω και απροσδιόριστα

η δομή που πρόκειται να ακολουθήσει η

εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας. Τα

γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου, η συνοριακή

αλλαγή των χωρών της Βαλκανικής, η

επένδυση των Ευρωπαίων πολιτών στο κοινό

ευρωπαϊκό νόμισμα, οι κλιματολογικές

αλλαγές η αποκρυπτογράφηση του

ανθρώπινου δυναμικού γονιδιώματος και η

γεωπλασία του πλανήτη Άρη, αποτελούν

μερικά από τα πολύπλοκα και χαοτικά

φαινόμενα που χαρτογραφούν μία

διαφορετική ιστορική δομή. Έτσι οι πρώτες

ημέρες της άνοιξης του 21ου αιώνα

μεταφέρουν ιστορική δομή. Έτσι οι πρώτες

ημέρες της άνοιξης του 21ου αιώνα

μεταφέρουν χαρακτηριστικά

ασταθείς μάζες δημιουργώνοντας αντικυ-

κλώνες, χαμηλά και υψηλά βαρομετρικά, τα

οποία εστιάζονται τόσο στην πολυπλοκότητα

των φαινομένων, όσο και σε αυτό που

ονομάζουμε κοινωνική πολυπλοκότητα.

Οι αλλαγές στην νοσηλευτική επιστήμη ως

σύμφυες με τις κοινωνικές, πολιτικές και

πολιτισμικές αλλαγές, χαρακτηρίζονται και

αυτές αν όχι κοσμοϊστορικές, τουλάχιστον ως

εξαιρετικά σημαντικές. Περιγράφουν δε μία

νοσηλευτική που άγεται από την έλλειψη

νοσηλευτικού προσωπικού, εμπνευστικών

ηγετών, οραμάτων, στόχων,

προσανατολισμού, κοινωνικού γοήτρου kol

θεωρητικού υπόβαθρου.

Συσσωματώνοντας και αναδημιουργώντας

έναν παγκόσμιο υγειονομικό ιστό (VanSell

and Kalofissudis, 2002) ερχόμαστε

αντιμέτωποι με την ανάγκη της κοι-


Cyprus Nursing Chronicles 2003 7 τόμος 4, τεύχος 1

Vol 4, No 1

Σκιαγραφώντας ένα νέο κοινωνικό νοσηλευτικό ρόλο

μέσα από την ανάπτυξη της Ενοποιημένης Νοσηλευτικής

Θεωρίας της Πολυπλοκότητας

Adumbrating a new nursing social role under the development of the Complexity Integration Nursing Theory

νωνικοποίησης των νοσηλευτών μέσα στο ίδιο

τους το επάγγελμα. Ο όρος παγκόσμιος

υγειονομικός ιστός νοηματοδοτή- θηκε μέσα

από την Νοσηλευτική Θεωρία της Κοινωνικής

Ολότητας (VanSell and Kalofissudis, 2002) και

περιγράφει την δια- συνδετικότητα των

επαγγελματιών υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο

με σκοπό την επίτευξη «Υγείας για όλους»,

υιοθετώντας και συσχετίζοντας την ανθρώπινη

οντότητα, την κοινωνική ολότητα, τον πλανήτη

και το εκδηλωμένο σύμπαν. Ο παγκόσμιος

υγει- νομικός ιστός σηματοδοτεί έναν νέο κοι-

νωνικό ρόλο για την επιστήμη της νοση-

λευτικής ο οποίος επικεντρώνεται σε μοτίβα

μέσα από την ύπαρξη νοσηλευτικών δικτύων,

τα οποία και δομούν τον παγκόσμιο

υγειονομικό ιστό.

Παρόλα αυτά η ανάπτυξη της νοση-

λευτικής επιστήμης και κατ' επέκταση του

νοσηλευτικού επαγγέλματος σε συσχέτιση με

την ανάπτυξη ενός νέου κοινωνικού ρόλου

είναι περιορισμένη αφενός λόγω των διαφόρων

εθνικών κανονισμών και αφετέρου λόγω της

αναβλητικότητας και της αδυναμίας

αναγνώρισης της νοσηλευτικής ως επιστήμης.

Η εφαρμογή της Νοσηλευτικής Θεωρίας

της Ανθρώπινης Οντότητας (Sapountzi Krepia,

2001), η οποία θεωρεί τον άνθρωπο σαν

ανοιχτό πολύπλοκο ζωντανό σύστημα εισήχθη

από τους Van Sell και Kalofissudis (2001),

μέσα στον προσδιορισμό της Νοσηλευτικής

Μεταθεωρίας «Η Ενοποιημένη Νοσηλευτική

Θεωρία της Πολυπλοκότητας» και παράγει ένα

πλαίσιο για την ενοποίηση της νοσηλευτικής

γνώσης με την ιατρική και τις άλλες επιστήμες

που εστιάζονται στην ανθρώπινη οντότητα ως

κέντρο του γενικού σκοπού «Υγεία για όλους»

Η επιστήμη της νοσηλευτικής σαν δικτυακό

μοτίβο του παγκόσμιου υγειονομικού ιστού

εξελίσσει έναν νέο νοσηλευτικό ρόλο θεω-

ρώντας την ανθρώπινη οντότητα ως πολύ-

πλοκο ανοιχτό ζωντανό σύστημα.

Η αξία «Υγεία για όλους» της Παγκόσμιας

Οργάνωσης Υγείας, αποτελεί ορόσημο στον

Παγκόσμιο Υγειονομικό Ιστό και καλεί τους

νοσηλευτές σε κοινωνική δράση. Παρόλα αυτά

οι νοσηλευτές φαίνεται δυστυχώς να αγνοούν

το «Υγεία για όλους», όπως καταδεικνύεται

από την υπανάπτυξη του μισού πλανήτη. Δεν

μπο

ρούμε λοιπόν να μιλούμε για γνωσιακή

πλήρωση σε μία ανθρωπότητα που ενσυ-

νείδητα αφήνει τον μισό πλανήτη σε υπα-

νάπτυξη.

Η εξέλιξη της ανθρώπινης οντότητας μέσα

από την Ενοποιημένη Νοσηλευτική Θεωρία της

Πολυπλοκότητας διαγράφεται ως μία αργή και

επίπονη διαδικασία η οποία ολοκληρώνεται σε

σπείρες. Κάθε σπείρα περιέχει και διαφορετικό

επίπεδο πνευματικής ελευθερίας, την οποία ο

άνθρωπος επιδιώκει, ώστε να μετέχει στην

αντικειμενικότητα της γνώσης μέσα σε μία

κοινωνική ολότητα απαλλαγμένη από δοξασίες,

πίστεις, πεποιθήσεις, προκαταλήψεις και

φανατισμούς.

Τα στοιχεία του παρελθόντος και του

παρόντος ενσωματώνονται στην Ενοποιημένη

Νοσηλευτική Θεωρία της Πολυπλοκότητας για

να σηματοδοτούν ένα νέο ξεκίνημα κάτω από

την διαδικασία αναδιοργάνωσης της

κοινωνικής ολότητας. Η κοινωνική ολότητα

συστήνεται από δύο μέρη

(1) την κοινωνία ως πολιτική οντότητα και (2) την συσσωμάτωση της κοινωνίας από

τις ανθρώπινες οντότητες ως ιδιαίτερες

ατομικότητες.

Η έννοια της κοινωνίας σαν πολιτική

οντότητα εισήχθη από τον Αριστοτέλη, ο

οποίος και περιέγραψε τον άνθρωπο ως

«πολιτικό ον» και μέρος της κοινωνίας. Ως

πολιτικό ον ο άνθρωπος χρήζει δραστη-

ριοποίησης μέσα στα πλαίσια που ορίζουν την

κοινωνία. Δυστυχώς, η κατανόηση αυτή δεν

διασφαλίζει την δραστηριοποίηση των μελών

της κοινωνίας. Και όπως ακριβώς οι

νοσηλευτές χαρακτηρίζονται ως πολιτικά

όντα, η πλειονότητα αυτών δεν λαμβάνει

ενεργό ρόλο στην κοινωνική δράση, ώστε να

διασφαλίσει «Υγεία για όλα τα ανθρώπινα

όντα».

Το δεύτερο μέρος της Κοινωνικής Ολό-

τητας διαγράφει τη συσσωμάτωση της κοι-

νωνίας όπως αυτή αποτελείται από τις

ανθρώπινες οντότητες ως ιδιαίτερες ατο-

μικότητες. Στα Πολιτικά, ο Αριστοτέλης,

αναφέρει: «Από αυτά γίνεται κατανοητό πως η πόλις είναι φυσική ύπαρξη και ο άνθρωπος ζωντανή ύπαρξη προορισμένη από τη φύση του να ζει σε οργανωμένη κοινωνία, εκείνος που δεν ζει μέσα σε οργα-



Vol 4, No 1

νωμένη κοινωνία από τη φύση του και όχι τυχαίου γεγονότος, είναι κτήνος ή ανώτερος από θεό».

Ο φυσικός νόμος τοποθετεί τον άνθρωπο

να ζει και να επικοινωνεί μέσα από τις

κοινωνίες. Σε προσθήκη, η επικοινωνία σύμ-

φωνα με τον Maturana (1970, 1988) και Varela

δεν είναι μόνο η μεταφορά των πληροφοριών,

αλλά πολύ περισσότερο είναι ο συντονισμός

της συμπεριφοράς μεταξύ των ζωντανών

οργανισμών διά της αμοιβαίας δομικής

σύζευξης. Οι γλωσσικές διαφοροποιήσεις της

ανθρώπινης οντότητας δεν είναι

απομονωμένες αλλά υπάρχουν μέσα σε ένα

δίκτυο δομικών συζεύξεων το οποίο συνεχώς

συντίθεται μέσω της έκφρασης.

Τα γραπτά του Αριστοτέλη, του Maturana

και Varela, προσδίδουν την αναγκαία επίγνωση

για εφαρμογή του σκοπού της νοσηλευτικής

επιστήμης «Υγεία για Όλους», ώστε να

προσδώσει την υγεία στον Όλον (VanSell και

Kalofissudis, 2001). Το Όλον μπορεί να

παρασταθεί ως η ακτίνα ξεδί- πλωσης, η οποία

ξεκινά από το άπειρο του σύμπαντος, περνά

μέσα από κάθε πλανήτη και χωριστά μέσα από

μία μακρά διαδρομή καταλήγει σε κάθε άτομο

ακόμα και αν η ανθρώπινη οντότητα ως

ιδιαίτερη ατομικότητα κινείται κάτω από τους

νόμους που επιβάλλονται από την κοινωνία.

Περαιτέρω η ανθρώπινη οντότητα λει-

τουργεί σαν ένα ανοιχτό πολύπλοκο ζωντανό

σύστημα τοποθετημένο μέσα στην κοινωνική

ολότητα. Μέσα από αυτή την αποδοχή,

αναδύεται η πρόκληση να κατανοήσουμε

ενδελεχώς την ανθρώπινη συμπεριφορά, τη

συμπεριφορά των ομάδων και τελικά τη

λειτουργία των ανθρώπινων σχηματισμών που

είναι γνωστές κάτω από τον όρο κοινωνίες. Ο

Capra (1997) διατύπωσε, πως όλα τα ζωντανά

συστήματα είναι δίκτυα τα οποία αποτελούνται

από μικρότερα μέρη, και πως ο ιστός της ζωής,

ιδωμένος σαν Όλον αποτελεί μία πολυεπίπε- δη

δομή ζωντανών συστημάτων που φωλιάζουν

μέσα σε άλλα δίκτυα συστημάτων, δηλαδή

δίκτυα μέσα σε δίκτυα. Έτσι, η ανθρώπινη

συμπεριφορά της κοινωνίας μέσα από την

ύπαρξη δικτύων.

Η κοινωνική ολότητα είναι ταυτόχρονα ένα

δίκτυο μέσα στο Όλον και μία δικτυακή

μινιατούρα της οργάνωσης του Όλου.

Η ανθρωπότητα είναι ένα δίκτυο μέσα στο

δίκτυο της κοινωνικής ολότητας και δεν

αποτελεί μετρήσιμη δομή, αλλά παράσταση

δικτυακών μοτίβων. Σύμφωνα με τον Capra

(1997), για να κατανοήσουμε ένα μοτίβο

πρέπει να χαρτογραφήσουμε τις σχέσεις

διαμόρφωσης. Αναγνωρίζοντας τα μοτίβα της

Κοινωνικής Ολότητας σαν δίκτυο μέσα στο

Όλον μας επιτρέπεται η ταυτοποίηση

νοσηλευτικών σχέσεων ή αλληλεπιδράσεων

μέσα στην Κοινωνική Ολότητα, τα οποία

διακρίνονται σε τρία επίπεδα διαμόρφωσης

του. Αυτά τα επίπεδα διαμόρφωσης δεν

επικοινωνούν με προκαθορισμένες φόρμες,

αλλά διασυνδέονται ελεύθερα, δυναμικά

πολύπλοκα και εξελικτικά και έχουν ως κύριο

σκοπό να καθορίσουν ένα νέο μοντέλο

κοινωνικοποίησης των νοσηλευτών με

αφετηρία την άσκηση της Νοσηλευτικής

επιστήμης ή μέσα από τον πυρήνα άσκησης

του Νοσηλευτικού Επαγγέλματος.

Οι έννοιες που συνθέτουν την Ανθρώπινη

Οντότητα μέσα στην Νοσηλευτική θεωρία,

καταγράφονται ως θεμελιώδεις θεωρήσεις και

είναι οι εξής:

1. Η θεώρηση της Φιλοσοφίας

2. Η θεώρηση της Επιστήμης

3. Η θεώρηση του Πολιτισμού

4. Η θεώρηση του Είναι

Ο Άνθρωπος εμφανίζεται λοιπόν ως

ανοιχτό, πολύπλοκο και ζωντανό σύστημα, το

οποίο έχεις τις μεγαλύτερες δυνατές

πιθανότητες αυτο-οργάνωσης, αφού τα

ανοιχτά πολύπλοκα συστήματα τίθενται κάτω

από τη συνεχή εισροή και εκροή εν έργειας και

πληροφοριών, αναδιοργανώνοντας συνεχώς

και ενδελεχώς την ταυτότητα τους.

Εκπαιδεύοντας νοσηλευτές σαν ιδιαίτερες

ατομικότητες, που κοινωνικοποιούνται μέσα

στο νοσηλευτικό επάγγελμα, χρειαζόμαστε

την αντίληψη του κάθε ατόμου ξεχωριστά στο

να κατανοήσει την αλληλεξάρτηση γλώσσας,

εννοιών, αλληλεπιδράσεων, δομικών ιδεών, της

συστηματικής έρευνας στο γνωστικό πεδίο

αναφοράς και των αποτελεσμάτων της νοση-

λευτικής πρακτικής, που σχηματίζουν ένα

ενοποιημένο πεδίο αναγνώρισης για πολ-

λαπλές πρακτικές εφαρμογές μέσα στο

επαγγελματικό πεδίο της Νοσηλευτικής.



Vol 4, No 1

Οι φοιτητές της Νοσηλευτικής Επιστήμης

εκφράζουν σύγχυση σε ότι αφορά τις

διάφορες έννοιες και την αλληλεξάρτηση

αυτών των εννοιών με την νοσηλευτική

πρακτική. Ταυτόχρονα αυτό το κενό κατα-

νόησης μεγαλώνει από την πολυσχιδία των

γνωστικών πεδίων που χρειάζονται για τη

συμπλήρωση ενός πτυχιακού προγράμματος

της Νοσηλευτικής.

Η κοινωνικοποίηση των νοσηλευτών με

προσανατολισμό των επαγγελματικό ορίζοντα

καταγράφεται όχι μόνο ως επιθυμητή

εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά ως αναγκαίο

εργαλείο για την αποδοχή του κοινωνικού

ρόλου που καλούνται να παίξουν μέσα στον

παγκόσμιο υγειονομικό ιστό.

Γενικά η διεργασία κοινωνικοποίησης

μπορεί να αναλυθεί μέσα από τα διαφορετικά

στοιχεία που τη συνθέτουν και αφορά τους

διάφορους παράγοντες οι οποίοι μπορεί να

είναι μη μεθοδικοί, μεθοδικοί ή να ανήκουν

στην κατηγορία ολοκληρωτικών

κατεστημένων.

Οι μη μεθοδικοί παράγοντες κοινωνι-

κοποίησης λαμβάνουν χώρα με ασυνείδητη

μορφή και σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει

κάποια εσκεμμένη πρόθεση να κινηθεί το κάθε

άτομο προς μία συγκεκριμένη πορεία ώστε να

διαμορφωθεί ένας συγκεκριμένος ανθρώπινος

χαρακτήρας. Αυτό συνίσταται στην

κληροδότηση μιμι- δίων, πολιτιστικό

ισοδύναμο των γονιδίων, τα οποία

χαρακτηρίζονται από διάφορους μελετητές

ως ιοί του μυαλού. Τα μιμίδια μπορούν να

αναπαράγουν καθιερωμένες φόρμες και

νόρμες κοινωνικής, ηθικής, πολιτιστικής,

πολιτικής, νοητικής και ψυχικής

συμπεριφοράς, και συνήθως επειδή

κληροδοτούνται και αναπαράγονται μαζικά,

μολύνουν ασυνείδητα. Παράδειγμα

αφηρημένου μέσου κοινωνικοποίησης,

αποτελεί η συγκεκριμένη τακτική ανατροφής

ενός αγοριού από ένα κορίτσι, η οποία γίνεται

χωρίς εσκεμμένη πρόθεση να κινηθεί το άτομο

προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση. Άλλο

παράδειγμα είναι η παραδοσιακή αντίληψη ότι

η νοσηλευτική σαν επάγγελμα ταιριάζει

περισσότερο στις γυναίκες, ενώ η ιατρική σαν

επάγγελμα περισσότερο στους άνδρες,

καθορίζοντας ένα δίπολο συμπεριφοράς που

συστήνεται ακριβώς από την ύπαρκη

αφηρημένων

παραγόντων κοινωνικοποίησης.

Οι μεθοδικοί παράγοντες κοινωνικο-

ποίησης είναι συχνά εσκεμμένες νόρμες, ώστε

να προσδώσουν συγκεκριμένα αποτελέσματα

και να οδηγήσουν την διαδικασία

κοινωνικοποίησης σε συγκεκριμένο στόχο.

Στους παράγοντες αυτούς ανήκει η

οικογένεια, η εκπαιδευτική διαδικασία, ο

εργασιακός χώρος, κοινωνικοί σχηματισμοί,

κ.ά.

Τα ολοκληρωτικά κατεστημένα μπορούν να

περιγράφουν σχηματισμούς όπως νοσοκομεία

ψυχικών παθήσεων, φυλακές, στρατός,

εσωτερικές σχολές, θρησκευτικά δόγματα,

πολιτικά κόμματα, κ.ά. οι οποίοι έχουν ως

κύριο στόχο την αναδιαμόρφωση της

κοινωνικοποίησης των εμπλεκομένων μέσα

από την ολοκληρωτική απογύμνωση της

πρότερης ταυτότητας και την αντικατάσταση

της με μία νέα.

Η Ενοποιημένη Νοσηλευτική Θεωρία της

Πολυπλοκότητας προτείνει ένα εναλλακτικό

μοντέλο κοινωνικοποίησης των νοσηλευτών

από και προς τον επαγγελματικό τους

ορίζοντα και ενισχύει τη διαδικασία της

ελευθερίας επιλογής συγκεκριμένης

διαδικασίας έτσι ώστε να καλλιεργηθεί η

ιδιαιτερότητα το ατόμου και να γονιμοποιήσει

μία νέα νοσηλευτική πρακτική.

Σύμφωνα με την Van Sell (1994), Sapountzi

(2001) και Kalofissudis (2002a, 2000b), η

Νοσηλευτική πρακτική εκφράζεται από την

Νοσηλευτική Γνώση σε συνάρτηση με τον

κάθε νοσηλευτή ως ξεχωριστή οντότητα και

δίδεται με τον ακόλουθο μαθηματικό τύπο:



Vol 4, No 1

Όπου ΝΠ = Νοσηλευτική πρακτική, Ν Γ=

Νοσηλευτική Γνώση και αναλύεται σε Βασική

Νοσηλευτική, Μεθοδολογία, Ουσία της

Νοσηλευτικής και Συστηματική Διερεύνηση

του επιστημονικού πεδίου, και Α= ο κάθε

νοσηλευτής ως ξεχωριστή οντότητα σε

συνάρτηση με τη σύνθεση και ολο- κήρωση

της νοσηλευτικής γνώσης μέσα από το

γνωστικό, ψυχοκινητικό και πνευματικό πεδίο

του εαυτού.

Εάν στον παραπάνω μαθηματικό τύπο

θεωρήσουμε ότι η ΝΠ = Υ και η (ΝΓ. Α) =

Χ, τότε όσο μεγαλύτερο το X τόσο μεγα-

λύτερο και το Υ. Όσο παρατηρείται αύξηση (ή

μείωση) στο X, τότε τόσο το Υ αυξάνεται (ή

μειώνεται). To X είναι θετικό ή αρνητικό πάντα

σε συνάρτηση με το Υ. Η αντιστροφή δεν είναι

αληθινή, επειδή η μαθηματική έκφραση της

Νοσηλευτικής Πρακτικής δεν είναι

αντιστρεπτή ή αμφίδρομη εξίσωση.

Έτσι μπορούμε να εξάγουμε το συμπέ-

ρασμα ότι ο βαθμός αλλαγής στην νοση-

λευτική πρακτική, που ο νοσηλευτής σαν

ξεχωριστή ατομικότητα επιφέρει, είναι άμεσα

συνδεδεμένη με το βαθμό της ενοποίησης και

της σύνθεσης της νοσηλευτικής γνώσης, που

περιλαμβάνει: την βασική νοσηλευτική

(επιστήμη και κλασσικές μελέτες), συν την

νοσηλευτική ουσία, τη μεθο- λογία και την

συστηματική διερεύνηση του επιστημονικού

πεδίου.


Πολυπλοκότητας, συστήνει ένα νέο μοντέλο

περιγραφής των φαινομένων, ο οποίος

ακολουθεί μη γραμμική προσέγγιση και

επεκτείνει τις εγκατεστημένες φόρμες

νοσηλευτικής δράσης (νοσηλευτική διεργασία,

OPT model, decision making, problem solving)

υιοθετώντας την Υπέρβαση (Transcend) μέσα

από την μεθοδολογία της Αυτοπαρατήρησης

σε συγκεκριμένο χωρογράφο. Με την

Υπέρβαση στοιχεία που ανήκουν στον νοητικό

και ψυχικό επίπεδο μπορούν να συλλεχθούν, να

καταγραφούν και να ικανοποιηθούν με

τεκμηριωμένο τρόπο. Με αυτόν τον τρόπο το

δίπολο Νοσηλευτής - Ανθρώπινη Οντότητα

περιγράφεται ως μία σχέση κατά την οποία ο

Νοσηλευτής και η Ανθρώπινη Οντότητα

αποτελούνται από τον ίδιο δομικό υλικό το

οποίο πλημμυρίζει τη φύση και περιγράφεται

ως ενέργεια και τοποθετούνται κάτω από την

θεώρηση ότι αποτελούν δίκτυα μέσα στο

σχηματισμό της Κοινωνικής Ολότητας,

καθορίζονται δε από μοτίβα που συνδέουν το

φυσικό (σωματικό), νοητικό και ψυχικό επίπεδο

προβάλλοντας αντίστοιχα

φυσικο-αισθητικο-κινη- τικές,

φαντασιο-νοητικο-συναισθη ματικές και

ψυχοπνευματικές ανάγκες, όταν η Ανθρώπινη

Οντότητα εμφανίζει διαταραχή της δομικής

ευστάθειας σε ένα ή περισσότερα επίπεδα

(δηλαδή στο φυσικό (σωματικό), νοητικό ή

ψυχικό επίπεδο).

Η αναδιαμόρφωση της κοινωνικοποίησης

του νοσηλευτή από και προς τον επαγ-

γελματικό του πεδίο, συντελεί στην αυτο-

εξέλιξή του (Δημητρίου, 2001), στην αντι-

κειμενικότερη κατανόηση της δυναμικής

πορείας της Ανθρώπινης Οντότητας με την

οποία συσχετίζεται και στην ανάπτυξη

κοινωνικής δράσης μέσα από την αντίληψη, ότι

εάν το μέρος πάσχει, τότε η διαταραχή

προκαλεί μικρό ή μακροχρονικά διαταραχή σε

ολόκληρο το σύστημα.


Πολυπλοκότητας σκιαγραφεί έναν νέο

κοινωνικό ρόλο για το νοσηλευτή του 21ου

αιώνα, αναλύοντας τη Νοσηλευτική τόσο ως

Επιστήμη, όσο και ως Τέχνη. Ο Albert Einstein

(1927) έγραψε «Εάν αυτό που είναι ορατό και απτό μέσω της εμπειρίας εκφράζεται μέσω της λογικής, τότε εμπλεκόμαστε στο πεδίο της Επιστήμης. Εάν όμως κάτι επικοινωνεί μέσω μορφών, των οποίων οι συνδέσεις είναι ανοιχτές σε επιδράσεις με το συνειδητό νου, αλλά αναγνωρίζεται διαισθητικά σαν σημαντικό, τότε εμπλεκόμαστε στο πεδίο της Τέχνης». Ακόμα περισσότερο, «όλη η

φιλοσοφία είναι σαν ένα δέντρο», έγραψε ο

Καρτέσιος, «οι ρίζες του δέντρου είναι η

μεταφυσική, ο κορμός η φυσική και τα κλαδιά

όλες οι άλλες επιστήμες» (cited in: Capra F.,

1982, p. 55). Έτσι η Νοσηλευτική Επιστήμη

μπορεί να παρασταθεί ως κάτι περισσότερο

από ένα κλαδί του δέντρου της Φιλοσοφίας,

επειδή η φροντίδα - θεραπεία είναι υπαγό-

ρευση της φύσης. Η Νοσηλευτική σαν Επι-

στήμη τοποθετείται στο όλον του φιλοσοφικού

δέντρου, και σαν Επιστήμη και Τέχνη

ενσωματώνει όλα εκείνα τα χρήσιμα κριτήρια,

για να κληροδοτήσει στους νοσηλευτές τη

λογική, την ανάλυση, την αποτίμηση, την

εμπειρία, την ανάκλαση, τη διαίσθηση και την

Υπέρβαση.

Ενσωματώνοντας λοιπόν το παρελθόν και

παρόν θεωρητικό υπόβαθρο της Επιστήμης

της Νοσηλευτικής, η Ενοποιημένη

Νοσηλευτική Θεωρία της Πολυπλοκότητας

προχωρά πέρα και πάνω, αφού ειλικρινά

πιστεύουμε: «ότι, πολλοί λίγοι αναζητούν τη

Γνώση στον κόσμο. Θνητοί ή Αθάνατοι, ελάχιστοι ρωτούν. Αντίθετα, προσπαθούν

να αποσπάσουν από το άγνωστο τις απαντήσεις, που ήδη έχουν σχηματισμένες

μέσα στο μυαλό τους, δικαιολογίες, επεξηγήσεις, φόρμες παρηγοριάς, και που



Vol 4, No 1

χωρίς αυτές δεν μπορούν να συνεχίσουν μακρύτερα. Το να ρωτάς ειλικρινά, είναι να ανοίγεις την πόρτα στον ανεμοστρόβιλο.

Η απάντηση μπορεί να εκμηδενίζει τόσο την ερώτηση όσο και τον ερωτώντα» (Rice Α, 1985).

Βιβλιογραφικές παραπομπές Aristotle, The Politics 1252b27-1253a24, Oxford.

Capra F., (1997), The Web of Life:: A new Understanding of Living Systems, Doubleday & Company.

VanSell, S., Kalofissudes, I., (2002 a), The Evolving Essence of the Science of Nursing, A

Complexity Integration Nursing Theory. Videotaped material from the 1st Conference of the

Evolving Nursing Theory, Psychiatric Hospital of Thessalonica, March 2002.

Kalofissudies i., Holistic Conceptual Development Model, Cyprus Nursing Chronicles, Vol. 2,

Number 1, April 2001.

Meintz (Van Sell), S.L, Yfantis, E.A., Graebel, W,P., (1994), Future Directions in computational

Nursing Sciences, Mathematical and Computer Modeling, 19(6-8), 273-288.

Rice Α., (1985) The Vampire Lestat, Ballantine Books, New York.

Sapountzi-Krepia, D., (2001), The Evolving Essence of the Science of Nursing, A Complexity

Integration Nursing Theory (The Theory of Sharon L Van Sell and Ioannis A Kalofissudis), ICUS

NURS WEB J, ISSUE 9, http://www.nursinq.gr, (June, 2002)

VanSell, S., Kalofissudis, I., (2002 b), Η Εξελικτική Ουσία της Επιστήμης της Νοσηλευτικής, Μία

Νοσηλευτική Θεωρία της Πολυπλοκότητας. Διάλεξη και workshop.

VanSell, S., Kalofissudis, I, (2002 c), The Evolving Essence of the science of Nursing, A Complexity

Integration Nursing Theory. Key presentation in 2002 Educational Summit of the National League of

Nursing, Anaheim, California, September 2002.q



Vol 4, No 1

Care of patient with Inflammatory Bowel Disease

Φροντίδα Ασθενούς

με Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νόσο του Εντέρου

Λαμπρινού Αικατερίνη Νοσηλεύτρια, M.Sc

Lambrinou Ekaterini Nursing Officer, M.Sc

Π ε ρ ί λ η ψ η

Η Ιδιοπαθής Φλεγμονώδης Νόσος του Εντέρου (ΙΦΝΕ) είναι χρόνια νόσος που συνήθως εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία και περιλαμβάνει δυο νοσολογικές οντότητες, τη νόσο του Crohn και την ελκώδη κολίτιδα. Στις ΙΦΝΕ ο βλεννογόνος του εντέρου φλεγμαίνει με αποτέλεσμα κλινικές εκδηλώσεις βλεννο αιματηρή ς διάρροιας, κοιλιακού πόνου, ναυτίας, εμέ- του, πυρετού, απώλειας βάρους και κακουχίας. Χαρακτηρίζονται από εξάρσεις και υφέσεις και πέρα από την παθολογία που δημιουργείται από τη φλεγμονή του εντέρου, έχουν μεγάλες κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις.

Η παρακάτω εργασία επισημαίνει τους στόχους της φροντίδας ασθενών με ΦΝΕ και αφορούν τον έλεγχο των συμπτωμάτων, την αποφυγή επιπλοκών, τη μείωση της φαρμακευτικής τοξικότητας, την ενημέρωσή τους και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών.

A b s t ra c t

Inflammatory Bowel Diseases (IBD) are chronic illnesses, which tend to appear in young adulthood. In IBDs the mucosa of the bowel is impaired, resulting in such symptoms as an unpredictable diarrhea, abdominal pain, nausea, vomiting, fever, loss of weight and energy. They are punctuated by relapses and remissions and have extensive social and psychological effects.

This work highlights the development of care of patients with IBDs.

Εισαγωγή Η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα

είναι χρόνιες νόσοι και φέρονται υπό τον όρο

Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσοι του Εντέρου

(ΙΦΝΕ). Συνήθως εμφανίζονται σε νεαρή ηλικία

(δεύτερη με τέταρτη δεκαετία ζωής). Στις

ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου

(ΙΦΝΕ) ο βλεννογόνος του εντέρου φλεγμαίνει

με αποτέλεσμα κλινικές εκδηλώσεις βλεννοαι-

ματηρής διάρροιας, κοιλιακού πόνου, ναυτίας,

εμέτου, πυρετού, απώλειας βάρους και

κακουχίας.

Ο επιπολασμός των ΙΦΝΕ στην Ευρώπη

κυμαίνεται μεταξύ 250.000 και 500.000 και

αυξάνεται διαρκώς. Πρόκειται για ασθένειες

που δύσκολα αντιμετωπίζονται, έχουν πολλές

επιπλοκές και συχνά είναι ανθε

κτικές στη θεραπεία (1995, Philips, 1995,

Philips και Warren, Rose και συν).

Η νόσος του Crohn είναι δυνατό να προ-

σβάλει όλο το πεπτικό σωλήνα, από το στόμα

μέχρι και πρωκτό, αν και πιο συχνά προσβάλλει

τον τελικό ειλεό. Προκαλεί εξελκώσεις του

βλεννογόνου, λεμφοκυτταρικές διηθήσεις που

αποφράσσουν τα λεμφαγγεία, οίδημα του

βλεννογόνου και κοκ- κιωματώδη ιστό. Η

νόσος έχει την τάση να σχηματίζει αφθώδη

έλκη, βαθιές επιμήκεις διαβρώσεις, στένωση

του αυλού, αποστήματα και συρίγγια.

Η ελκώδης κολίτιδα (ΕΚ) προσβάλλει το

παχύ έντερο. Στη χρόνια κολίτιδα, η φλεγμονή,

το οίδημα, η μυϊκή υπερτροφία και η

εναπόθεση ινώδους ιστού και λίπους μπορούν

να προκαλέσουν πάχυνση, σύσπαση, στένωση

και βράχυνση -μια όψη «μολυ-



Vol 4, No 1

βδοσωλήνα» (1995, Phillips, 1995, Phillips και

Warren, 1997, Stein).

Η αιτιολογία των ΦΝΕ παραμένει άγνωστη

(1997, Stein). Κατά καιρούς έχουν ενο-

χοποιηθεί διάφοροι παράγοντες (διατροφή,

λοιμώδεις και ανοσιακοί παράγοντες κ.ά.).

Γενετικοί παράγοντες μπορεί να συμβάλουν

στην ανάπτυξη των ΙΦΝΕ, όπως υποδεικνύεται

από τον κατά 10 φορές αυξημένο κίνδυνο

νόσησης στους πρώτου βαθμού συγγενείς των

ασθενών. Όμως, η έκφραση της

κληρονομικότητας δεν είναι ξεκάθαρη, και

κανένας αλλότυπος ανθρώπινου

λευκοκυτταρικού αντιγόνου δεν προεξάρχει. Η

αλληλεπίδραση της γενετικής επιδεκτικότητας

με τους μέχρι τώρα άγνωστους

περιβαλλοντικούς παράγοντες είναι μια

σοβαρή πιθανότητα (1997, Stein, 1990, Riley

και συν, 1999, Rowlinson).

Οι ασθενείς που πάσχουν από ΙΦΝΕ

παχέως εντέρου μπορεί να εμφανίζουν όμοιες

επιπλοκές. Εν τούτοις οι ασθενείς με ΕΚ

παρουσιάζουν υψηλότερο ποσοστό

αιμορραγίας από το ορθό, ενώ οι ασθενείς με

νόσο του Crohn εμφανίζουν υψηλότερο

ποσοστό επιπλοκών στην περι- πρωκτική χώρα,

όπως π.χ. είναι τα περιε- δρικά συρίγγια. Ένα

μικρό ποσοστό ασθενών επίσης παρουσιάζει

εξωεντερικές εκδηλώσεις της νόσου, όπως

συμμετοχή του ήπατος και των χοληφόρων,

αρθρίτιδα και βλάβες στο δέρμα, στον

οφθαλμό και στη στοματική κοιλότητα. Κατά

τις περιόδους έξαρσης της νόσου εάν υπάρχει

πυρετός και κοιλιακός πόνος και ο ασθενής δεν

ανταποκρίνεται στα στεροειδή ή εάν υπάρχει

υποψία επιπλοκών είναι δυνατό να χρειάζονται

νοσηλεία σε νοσοκομείο (1997, Ulrich και συν).

Οι ΙΦΝΕ είναι χρόνιες ασθένειες οι οποίες

χαρακτηρίζονται από εξάρσεις και υφέσεις.

Αυτές οι νόσοι, πέρα από την παθολογία που

δημιουργείται από τη φλεγμονή του εντέρου,

έχουν μεγάλες κοινωνικές και ψυχολογικές

επιπτώσεις που δημιουργούνται από την

αυτοεκτίμηση, την ψυχολογική κατάσταση, τις

οικογενειακές και φιλικές σχέσεις, τη

σεξουαλική δραστηριότητα και προβλήματα

στους χώρους εργασίας (1994, Irvine και συν,

1990, Garret και Drossman, 1990, Riley και

συν). Κυριαρχεί ο φόβος όσον αφορά την

ακράτεια και η ανασφάλεια όσον αφορά την

τήρηση των

κανόνων ατομικής υγιεινής. Άλλοι φόβοι

περιλαμβάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης

καρκίνου, τις παρενέργειες των φαρμάκων, τις

εξετάσεις και τη χειρουργική αντιμετώπιση.

Πολλοί ασθενείς δυσκολεύονται και σε σχέση

με τις οικογένειές τους και τους φίλους τους

(1995, Philips, 1995, Philips και Warren).

Στόχοι λοιπόν της φροντίδας ασθενών με

ΙΦΝΕ είναι ο έλεγχος των συμπτωμάτων, η

αποφυγή επιπλοκών, η μείωση της

φαρμακευτικής τοξικότητας, η ενημέρω- σή

τους και η βελτίωση της ποιότητας της ζωής

(1987, Gazzard, 1994, Meissner, 1994, Irvine

και συν, 1995, Phillips).

Σε περιόδους που ο ασθενής νοσηλεύεται

με έντονο κοιλιακό πόνο και διάρροια, στόχοι

της φροντίδας είναι η μείωση της δυσφορίας,

η μείωση της λειτουργίας του εντέρου, η

διατήρηση επαρκούς επιπέδου θρέψης και

ενυδάτωσης, η πρόληψη των επιπλοκών και η

εκπαίδευση του ασθενούς σχετικά με τον

αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης της

νόσου στο σπίτι (1994, Meissner, 1997, Ulrich

και συν, 1999, Pullen).

Ενημέρωση και εκπαίδευση των ασθενών

Σήμερα υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες

πληροφορίες γύρω από τις ΙΦΝΕ που επι-

τρέπουν στους ασθενείς να κατανοήσουν και

να αντιμετωπίσουν την ασθένειά τους. Στις

οδηγίες περιλαμβάνονται πληροφορίες για τις

ΙΦΝΕ και ενημερωτικά φυλλάδια που αφορούν

τα φάρμακά τους.

Ο νοσηλευτής πρέπει να εξασφαλίζει ότι ο

ασθενής γνωρίζει:

Τρόπους μείωσης των εξάρσεων της νόσου

1. Τονίζεται η σημασία εφαρμογής της

θεραπευτικής αγωγής για τη μείωσή τους.

2. Ενημέρωση σχετικά με τους τρόπους

μείωσης του ερεθισμού του εντέρου:

αποφυγή τροφών που μπορεί να πέπτο-

νται ατελώς ή μπορεί να ερεθίζουν το

έντερο, αποφυγή χρήσης καθαρτικών,

αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ ή καπνί-

σματος.



14 τομος 4, τεύχος 1

Vol 4, No 1

3. Ενημέρωση ότι το άγχος είναι δυνατό να

προκαλεί έξαρση της νόσου και διδασκαλία

στρατηγικών μείωσης του άγχους.

Τρόπους πρόληψης της λύσης της συνέ-χειας του δέρματος της περιεδρικής χώρας

Δίνονται στον ασθενή πληροφορίες σχε-

τικά με τους τρόπους πρόληψης της λύσης της

συνέχειας του δέρματος της περιεδρικής

χώρας: χρήση μαλακού χαρτιού τουαλέτας,

καθαρισμός της περιεδρικής χώρας μ' ένα ήπιο

σαπούνι και με χλιαρό νερό και σχολαστικό

στέγνωμα μετά την αφόδευση. Τέλος, μετά

τον καθαρισμό του δέρματος, τοποθέτηση

προστατευτικής κρέμας ή αλοιφής στην

περιεδρική χώρα.

Σημεία και συμπτώματα που πρέπει να αναφέρει στο ιατρικό/νοσηλευτικό προ-σωπικό

1. Υποτροπιάζοντα επεισόδια διάρροιας,

κοιλιακού πόνου και κολικοειδών κοιλιακών

αλγών.

2. Αυξημένη διάταση της κοιλιάς. 3. Επίμονοι έμετοι.

4. Ασυνήθη εκροή υγρού από τον κόλπο ή τον

ορθό.

5. Πόνο στο ορθό.

6. Κίτρινη χρώση του δέρματος, διαταραχές

στην όραση, πόνο στα μάτια και αρθραλγία

ή οίδημα (μπορεί να είναι ένδειξη

εξωεντερικής εκδήλωσης της νόσου).

7. Οσφυαλγία (εντεροπαθητική σπονδυ-

λίτιδα).

Το προτεινόμενο σχέδιο νοσηλείας κατά την περίοδο της παρακολούθησης συμπε-ριλαμβανομένων των μελλοντικών συνα-ντήσεων με τους ιατρούς και του επιπέδου δραστηριότητας

Δίδονται οδηγίες στον ασθενή σχετικά με

τις μελλοντικές συναντήσεις με τον ιατρό, τα

χορηγούμενα φάρμακα, τα σημεία και τα

συμπτώματα που πρέπει ν' αναφέρει και τις

μελλοντικές εργαστηριακές εξετάσεις (1994,

Ulrish kol συν). Με τη συνεχή παρακολούθηση

βρέθηκε μείωση της θνητότητας από οξεία

κολίτιδα ή χειρουργείο και εξασφάλιση της

έγκαιρης διάγνωσης ενός καρκινώματος.

Έρευνες έδειξαν ότι η δυσπλασία αποτελεί

αξιόπιστο ιστοπα-

θολογικό δείκτη και συνδέεται με την εμφάνιση

καρκίνου σε χρόνια ΕΚ. Η σημαντικότερη

εξέταση για την έγκαιρη διάγνωση δυσπλασίας

και την επιβίωση, είναι η κολονοσκόπηση.

Γίνεται καλά ανεκτή με την σωστή ενημέρωση,

την ψυχολογική υποστήριξη και την

καταστολή. Δεν πρέπει να αγνοείται ο

αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης κακοήθειας και

ιδιαίτερα σε ασθενείς με ΕΚ (1985,

Rosenstoke και συν, 1988 Jones, Grogono and

Hoare).

Σε περιπτώσεις που χρειάζεται χει-ρουργείο

Ενημερώνεται για την προεγχειρητική

ετοιμασία και τη μετεγχειρητική φροντίδα

(συμπεριλαμβανομένης της προετοιμασίας του

εντέρου).

Σε περιπτώσεις στομίας Πληροφορείται τα θετικά αποτελέσματα

της συγκεκριμένης χειρουργικής επέμβασης.

Ο ασθενής θα έχει λιγότερο άγχος όταν

γνωρίζει τον τρόπο κατασκευής της

ειλεοστομίας και τι θα περιμένει:

1. Ενημερώνεται ότι η τοποθέτηση της

στομίας θα γίνει σε τέτοια θέση που να

είναι εύκολη η πρόσβαση για τη φροντίδα

της.

2. Διαβεβαιώνεται ότι η στομία δεν έχει

υποδοχείς πόνου και δε θα είναι επώδυνη

όταν την αγγίζει και ότι οι σάκοι της

στομίας είναι αδιαπέραστοι από οσμές.

3. Κατανοεί τη συνηθισμένη προεγχειρητική

και μετεγχειρητική φροντίδα και το τι

συνήθως αισθάνεται κανείς μετά την

χειρουργική επέμβαση.

4. Τις δραστηριότητες που προλαμβάνουν

μετεγχειρητικές επιπλοκές (π.χ.

περιτονίτιδα, απόφραξη ή αλλαγή της

στομίας).

5. Την εμφάνιση, τη λειτου ργία και τη φ ρο-

ντίδατης ειλεοστομίας (1994, Ulrish και

συν).

Υποστήριξη ασθενούς και συγγενών

Ήδη από το στάδιο της διάγνωσης οι

ασθενείς διακατέχονται από αισθήματα



Vol 4, No 1

απελπισίας και δυσπιστίας: πρόκειται για

χρόνιες ασθένειες που απαιτούν εξετάσεις,

πολλές από τις οποίες είναι επώδυνες και

προκαλούν πόνο και ντροπή και η θεραπεία

είναι απαραίτητη. Τη συγκεκριμένη στιγμή οι

ασθενείς χρειάζονται επεξήγηση με προσοχή

και ευαισθησία για να δημιουργήσουν μια

καθαρή εικόνα της ασθένειας και της

θεραπείας της. Η λεπτομερής επεξήγηση

μειώνει το φόβο και την αγωνία.

Οι ασθενείς με ΙΦΝΕ νοιώθουν εξάρτηση

από τους άλλους για την ικανοποίηση των

προσωπικών τους αναγκών, ντροπή λόγω της

διάρροιας, αλλαγές στη σεξουαλική τους

δραστηριότητα που οφείλονται σε πόνο,

κούραση, αδυναμία ή σε παρενέργειες των

φαρμάκων. Ντρέπονται να μιλήσουν για τα

προβλήματά τους και συχνά νομίζουν ότι είναι

οι μοναδικοί ασθενείς με αυτή τη νόσο.

Νοιώθουν απομονομένοι και μόνοι. Γι' αυτό το

λόγο ένας νοσηλευτής που ασχολείται με

τέτοιους ασθενείς πρέπει να προσπαθήσει να

κερδίσει την εμπιστοσύνη τους όσο το δυνατό

πιο σύντομα. Ενισχύει τον ασθενή για τη

λεκτική έκφραση συναισθημάτων

αυτοεκτίμησης και σεξουαλικής επάρκειας, τη

διατήρηση των σχέσεων του ασθενή με τα

άτομα του περιβάλλοντος του, τη λήψη

ενεργούς συμμετοχής σε καθημερινές και

κοινωνικές δραστηριότητες της ζωής, την

απόκτηση ενεργούς ενδιαφέροντος για την

ατομική του εμφάνιση και την έκφραση ενός

σχεδίου προσαρμογής του τρόπου ζωής στους

περιορισμούς που υπαγορεύει μια ΦΝΕ (1994,

Ulrish και συν, 1995, Phillips and Warren).

Οι ασθενείς με νόσο του Crohn δυνατό να

χρειαστούν δυο με τρεις χειρουργικές

επεμβάσεις κατά τη διάρκεια της ζωής τους

και σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται ολική

κολεκτομή και ειλεοστομία. Δυνατό αυτό να

γίνεται και σε βαριές περιπτώσεις με ελκώδη

κολίτιδα. Οι ασθενείς αυτοί, όπως αναφέρεται

και παραπάνω χρειάζονται ιδιαίτερη

ψυχολογική υπο- στήριξη.

Φάρμακα Ο νοσηλευτής φροντίζει ώστε ο ασθενής

να καταλάβει τη φαρμακευτική αγω

γή που του έχει χορηγηθεί, συμπεριλαμ-

βανομένων του σκοπού, των παρενεργειών,

της δοσολογίας και της πιστής εφαρμογής του

θεραπευτικού σχήματος σύμφωνα με τις

οδηγίες. Πρέπει να συμβουλεύεται το γιατρό

πριν από τη λήψη οποιουδήποτε φαρμάκου με ή

χωρίς ιατρικές οδηγίες και να πληροφορεί το

ιατρικό/νοσηλευτικό προσωπικό σχετικά με τα

φάρμακα που παίρνει.

Τα συνηθέστερα φάρμακα που χρησι-μοποιούνται στις ΙΦΝΕ είναι:

1. Το στεροειδή: η υδροκορτιζόνη και η

πρεδνιζόνη έχουν αντιφλεγμονώδη δράση.

Οι παρενέργειες περιλαμβάνουν αύξηση

του βάρους, αύξηση της τριχοφυΐας του

σώματος, ακμή, αλλαγή της διάθεσης,

αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αύξηση

του σακχάρου του αίματος και

οστεοπόρωση. Σε περιπτώσεις που ο

ασθενής παίρνει σκευάσματα στεροειδών

ενημερώνεται:

• Να παίρνει τα φάρμακα, ακριβώς

σύμφωνα με τις οδηγίες.

• Να τροποποιεί τη δοσολογία μόνο

κατόπιν εντολής του γιατρού.

• Να ειδοποιήσει το γιατρό εάν δε μπορεί

να ανεκτεί από το στόμα αγωγή.

• Να αποφεύγει την αιφνίδια διακοπή του

φαρμάκου.

• Να παίρνει τα φάρμακα μαζί με τροφή ή

αντιόξινα για να μην ερεθίζεται το

στομάχι.

• Να τρώει μικρά και συχνά γεύματα εάν

υπάρχει ερεθισμός στο στομά- X1·

• Να περιμένει ότι θα εμφανιστούν

κάποιες παρενέργειες, π.χ. μικρή

αύξηση σωματικού βάρους και αλλαγές

στη διάθεσή του.

• Να αναφέρει ανεπιθύμητα αποτελέ-

σματα της θεραπείας με κορτικο-

στεροειδή, π.χ. σημαντική και ασυνήθης

αύξηση του σωματικού βάρους.

• Να αποφεύγει επαφές με άτομα που

έχουν λοίμωξη γιατί τα κορτικοστε-

ροειδή μειώνουν την αντίσταση στις

λοιμώξεις.

2. Η σουλφοσαλαζίνη σε ορισμένες περι-

κυπριακα νοσηλευτικά χρονικά 2003

Cyprus Nursing Chronicles 2003 16 τομος 4, τεύχος 1

Vol 4, No 1

πτώσεις νόσου του Crohn μειώνει τις

εξάρσεις. Οι παρενέργειες περιλαμβάνουν

ανορεξία, ναυτία, εμέτους και κοιλιακούς

πόνους. Δυνατό να προκαλέσει

υπογονιμότητα στους άνδρες η οποία

αναστέλλεται με τη διακοπή του

φαρμάκου. Εάν μετά την έξοδό του από το

νοσοκομείο ο ασθενής εξακολουθήσει να

παίρνει σουλφασαλαζίνη ενημερώνεται:

• Να πίνει τουλάχιστο 10 ποτήρια με υγρά

την ημέρα για να μειωθεί ο κίνδυνος της

νεφρολιθίασης.

• Να περιμένει ότι τα ούρα του θα έχουν

πορτοκαλί χρώμα.

• Να παίρνει τα φάρμακα μαζί με το

φαγητό ή μετά από τα γεύματα, αλλά να

μην παίρνει αντιόξινα (ο χρόνος

απορρόφησης τροποποιείται με τα

αντιόξινα).

• Να αναφέρει ξηρότητα στο φάρυγγα ή

στο στόμα, πυρετό, ανεξήγητη

κούραση, συνεχή πονοκέφαλο ή

αρθραλγίες, ασυνήθιστες εκχυμώσεις ή

αιμορραγία, ναυτία ή έμετο, εξάνθημα ή

σημαντική μείωση της αποβολής ούρων.

• Να ενημερώσει το γιατρό εάν δεν

μπορεί να τεκνοποιήσει με τη σύντροφο

του (η συλφασαλαζίνη είναι δυνατό να

προκαλέσει μείωση του αριθμού των

σπερματοζωαρίων).

• Να διατηρεί τις προγραμματισμένες

συναντήσεις για έλεγχο αίματος και

ούρων.

3. Η μετρονιδαζόλη είναι αντιβιοτικό που

χρησιμοποιείται για τη θεραπεία λοιμώξεων

που σχετίζονται με τις ΙΦΝΕ. Οι

παρενέργειες περιλαμβάνουν νευ-

ροτοξικά προβλήματα και δυσάρεστη

μεταλλική γεύση. Το αλκοόλ πρέπει να

αποφεύγεται κατά τη διάρκεια λήψης του

φαρμάκου.

4. Η αζαθιοπρίνη έχει κι αυτή αντιφλεγ-

μονώδη δράση. Προκαλεί ανοσοκατα-

στολή καταστώντας τον ασθενή ευαίσθητο

στις λοιμώξεις.

Η θεραπεία της κολίτιδας και πρωκτί- τιδας

περιλαμβάνει συνήθως υποκλυσμούς και

υπόθετα. Οι υποκλυσμοί συχνά προκαλούν

δυσκολίες, απαιτούν χρόνο και δεν

είναι κοινωνικά αποδεκτοί. Για να συνερ-

γαστούν οι ασθενείς χρειάζονται λεπτομερείς

οδηγίες και αρκετή ενθάρρυνση προκειμένου

να συνεργαστούν.

Διατροφή Ο ασθενής με ΙΦΝΕ (1994, Meissner, 1997,

Ulrich και συν.) παρουσιάζει διαταραχή της

θρέψης και απώλεια βάρους η οποία οφείλεται

στην ανεπαρκή κάλυψη των αναγκών του

σώματος από:

• Μειωμένη πρόσληψη της τροφής από το

στόμα που σχετίζεται με τον πόνο, την

κόπωση, τους διαιτητικούς περιορισμούς

και τη γνώση ότι το φαγητό προκαλεί

κολικοειδή άλγη και διάρροια.

• Μειωμένη απορρόφηση θρεπτικών ουσιών,

που σχετίζεται με τη φλεγμονή και την

εξέλκωση του εντέρου.

• Απώλεια θρεπτικών ουσιών που σχετίζεται

με τη διάρροια.

• Διαταραχή της απορρόφησης του φολ-

λικού οξέος που σχετίζεται με τη θεραπεία

με σουλφασαλαζίνη.

• Αυ ξη μένο μεταβολισμό των θ ρεπτικών

ουσιών, που σχετίζεται με τον αυξημένο

ρυθμό μεταβολισμού και που μπορεί να

παρατηρηθεί κατά τις περιόδους έξαρσης

της νόσου.

Η διατροφική θεραπεία κατέχει σημαντικό

ρόλο στη φροντίδα ασθενών με ΙΦΝΕ. Η

αποκατάσταση των διατροφικών ελλειμμάτων

και η προαγωγή της ανάπτυξης και της

συντήρησης των ασθενών με ΙΦΝΕ είναι

ζωτικής σημασίας και οι νοσηλευτές είναι σε

θέση που μπορούν να βοηθήσουν στην

ανακούφιση των συμπτωμάτων και στη

θεραπεία των οξέων επεισοδίων (εξάρσεων)

μέσω της διατροφής. Ρόλος των νοσηλευτών

δεν είναι να αντικαταστήσουν τους

διαιτολόγους, αλλά, να συνεργαστούν μαζί

τους προκειμένου να συμπληρώσουν και να

επαναλάβουν σημαντικές πληροφορίες και να

διευκολύνουν τον ασθενή να συμμορφωθεί

στην κατάλληλη γι' αυτόν δίαιτα.

Ο νοσηλευτής φροντίζει ο ασθενής να

διατηρεί ένα ιδανικό επίπεδο θρέψης:



Vol 4, No 1

• Επισημαίνει τις οδηγίες σχετικά με τη

διαιτητική αγωγή (χαμηλό υπόλειμμα, με

υψηλό θερμιδικό περιεχόμενο και πλούσια

σε πρωτεΐνες).

• Ενημερώνει τον ασθενή ότι τρώγοντας

συχνά, μικρά γεύματα (και όχι τρία μεγάλα

γεύματα) μπορεί να επιτύχει υψηλή

θερμιδική πρόσληψη.

• Επισημαίνει πόσο σημαντικό είναι όταν

τρώει να αναπαύεται σε μια ήρεμη ατμό-

σφαιρα.

• Τονίζει τη σημασία της λήψης βιταμινών

και ιχνοστοιχείων σύμφωνα με τις οδηγίες.

Με μια ισορροπημένη διατροφή δεν

απαιτούνται συμπληρώματα βιταμινών και

ιχνοστοιχείων όταν όμως, μια ΙΦΝΕ

επηρεάζει το λεπτό έντερο ή αφαιρείται

χειρουργικά μέρος του εντέρου, η

απορρόφηση επηρεάζεται. Σ' αυτή την

περίπτωση είναι δυνατό να χρειάζονται

συμπληρώματα βιταμινών και

ιχνοστοιχείων για τη διασφάλιση ενός

ικανοποιητικού επιπέδου θρέψης (1994,

Meissner, 1997, Ulrish και συν, 1999,

Pullen).

Ολική Παρεντερική Διατροφή Η Ολική Παρεντερική Διατροφή (ΟΠΔ)

είναι η χορήγηση υπέρτονου διατροφικού

διαλύματος μέσω ενός καθετήρα σε ένα

μεγάλο αγγείο. Δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο

πώς ο ΟΠΔ βοηθάει στις εξάρσεις των ΙΦΝΕ.

Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι οφείλεται

στη βελτίωση του επιπέδου θρέψης του

ασθενούς, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι οφείλεται

στην απομάκρυνση των αντιγόνων και της

αλλαγής της χλωρίδας

του εντέρου ή απλά στην ανάπαυση του

εντέρου.

Κατά τη διάρκεια της ΟΠΔ ο νοσηλευτής

πρέπει να δίνει ιδιαίτερη σημασία στη

φροντίδα του στόματος του ασθενούς, καθώς

η μη λήψη φαγητού από το στόμα βοηθάει

στην ανάπτυξη μικροοργανισμών στο στόμα

που προκαλούν φλεγμονές και φθορές στα

δόντια. Ακόμη ο νοσηλευτής είναι υπεύθυνος

να δίνει λεπτομερείς πληροφορίες της

διαδικασίας, του σκοπού της και της

απαιτούμενης φροντίδας κατά τη διάρκειά

της. Η ψυχολογική υποστήριξη είναι

απαραίτητη προκειμένου ο ασθενής να

κατανοήσει τη χρησιμότητα της ΟΠΔ και να

την αποδεκτεί.

Η διακοπή της ΟΠΔ πρέπει να γίνει στα-

διακά σε διάστημα 48 ωρών για την πρόληψη

απότομης πτώσης των επιπέδων γλυκόζης στο

αίμα. Το άκρο του καθετήρα πρέπει να

αποστέλλεται πάντα για καλλιέργεια για τον

έλεγχο υπάρχουσας λοίμωξης (1999, Pullen).

Επίλογος Παρόλο που οι φαρμακευτικές εταιρείες

διαθέτουν διάφορα ενημερωτικά βιβλία και

βίντεο σχετικά με τις ΙΦΝΕ οι περισσότεροι

ασθενείς προτιμούν να ενημερώνονται από

τους νοσηλευτές (1999, Pullen). Στο

εξωτερικό ήδη υπάρχουν εξειδικευμένες

νοσηλεύτριες στον τομέα των φλεγμονωδών

νόσων του εντέρου και βρέθηκαν πολύ

αποτελεσματικές όσον αφορά την εκπαίδευση,

την ικανοποίηση και τη φροντίδα τέτοιων

ασθενών (2000, Nightingale και συν, 2000,

Read και Mayberry, 2000, Nightingale και

συν.).



Vol 4, No 1

Βιβλ ιογραφικές παραπομπές

Garrett JW and Drossman DA. (1990). Health Status in Inflammatory Bowel Disease. Gastroenterol

99, 90-96.

Gazzard BG. (1987). The quality of life in Crohn's disease. Gut 28, 378-381.

Jones HW, Grogono J and Hoare AM. (1988). Surveillence ulcerative colitis: burdens and benefit.

Gut 29, 325-331.

Irvine EJ, Feagan B, Rochon J and McDonald JWD. (1994). Quality of Life: A valid and Reliable

Measure of Therapeutic Efficacy in the Treatment of Inflammatory Bowel Disease. Gastroenterol 106,

287-296.

Meissner JE. (1994). Caring for patients with Ulcerative Colitis. Nursing 24, 7, 54-57.

Nightingale AJ, Middleton W, Middleton SJ and Hunter JO. (2000). Evaluation of the effectiveness

of a specialist nurse in the management of inflammatory bowel disease (IBD). Eur J Gastroenterol

& Hepatol 12, 967-973.

Παθολογία Stein. (1997). Επιμ. Ελλην. Έκδ: Τούτουζας ΠΚ, Χατζηγιάννης ΣΙ, Καρβουντζής ΓΓ. Ιατρι-

κές εκδόσεις ΠΧ Πασχαλίδης, Αθήνα.

Phillips S. (1995). Gut Reaction. Nursing Times 91, 1, 44-45.

Phillips S and Warren J. (1995). Supporting the patient with inflammatory bowel disease. Nursing

Times 91, 27, 38-39.

Pullen Μ (1999). Nutrition in Crohn's disease. Nursing Standard 13, 27, 49-53.

Read AM, Maybarry JF. (2000). Doctor or nurse? The patients' choice. Postgrad Med 76, 212-214.

Riley SA, Mani V, Goodman Μ J, Lucas S. (1990). Why do patients with ulcerative colitis relapse? Gut

31, 179-183.

Rose JDR, Roberts GM, Williams G, Maybary JF and Rhodes J. (1988). Cardiff Crohn's disease

jubilee: the incidence over 50 years. Gut 29, 346-351.

Rosenstoke E, Farmer RG, Petras B, Sivak MV, Rankin JrGB, Sallivan BH. (1985). Surveillance for

Colonic Carkinoma in Ulcerative Colitis. Gastroenterol 89, 1342-1346.

Rowlinson A. (1999). Inflammatory bowel disease 1: aetiology and pathogenesis. Br J Nurs 8, 13,

858-862.

Ulrich SP, Canale SW, Wendell SA. (1997). Παθολογική-Χειρουργική Νοσηλευτική. Σχεδιασμός

νοσηλευτικής φροντίδας, 3η εκδ. Ιατρικές εκδόσεις Λαγός Π. Δημήτριος, Αθήνα.




Vol 4, No 1

Ο πόνος στα παιδιά με καρκίνο

Pain in children with cancer: Physiology and management

Κατερίνα Φυλακτού Ανώτερη Νοσηλευτική Λειτουργός

Παιδογκολογική Κλινική

Ν.Α.Μ. Ill Λευκωσίας RGN,

C.C.R.N - BSc (Hons)

Katerina Phylactou Nursing Sister Clinic of Paediatric

Oncology Arch. Makarios III

Hospital, Nicosia RGN, C.C.R.N -

BSc (Hons)


Ο πόνος είναι ένα από τα κύρια συμπτώματα στα παιδιά με καρκίνο, ο οποίος τα ταλαιπωρεί και επηρεάζει το επίπεδο ποιότητας ζωής τους. Οποιοδήποτε βλέπει τα παιδιά να υποφέρουν από πόνο, αλλά προπάντων η ομάδας υγείας, νιώθει την ανάγκη να κάνει οτιδήποτε για να τα ανακουφίσει ή ακόμη αν μπορεί να μειώσει τον πόνο ή να τον σταματήσει τελείως. Αυτό το άρθρο αναφέρεται στη φυσιολογία του πόνου και στους τρόπους αντι- μετώπισής του.

A b s t r a c t

Pain in children with cancer, is one of the main symptom, which causes suffering and reduces the level of quality of life. Anyone who witnesses children experiencing pain, especially members of the health care team, feel that is their responsibility to take some action to relieve, by reducing or stopping, the pain.

This article refers about physiology of pain and it management.

Key words: Pain, children, cancer, Pain management.

Εισαγωγή

Ο πόνος στα παιδιά με καρκίνο είναι ένα

συχνό σύμπτωμα αποτέλεσμα της ασθένειας ή

των παρενεργειών της θεραπείας ή των

διάφορων επεμβατικών διαδικασιών ή σαν μια

πτυχή της ψυχολογικής τους κα- ταπόνεσης.

Σε περισσότερες από 70% των περιπτώσεων ο

πόνος σε κάποιο στάδιο γίνεται επίμονος και

ανυπόφορος. Παρά τις προόδους που έχουν

γίνει στην αντιμετώπιση του πόνο υ επικρατεί

ακόμη ο φόβος του εθισμού από τα φάρμακα, η

έλλειψη γνώσεων σχετικά με την αντίληψη του

πόνου στα παιδιά και της ασθένειας, η χρήση

μη αποτελεσματικής δόσης φαρμάκων και η

αποτυχία κατανόησης και χρήσης της μη

φαρμακευτικής αντιμετώπισης η οποία

συμβάλλει σε πολύ υψηλό βαθμό στην

ανακούφιση του πόνου στα παιδιά με καρκίνο.

Για αυτό το λόγο χρειάζεται συνεχής

αναγνώριση, παρακολούθηση, αξιολόγηση και

αποτελεσματική αντιμετώπιση.

Ο σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η

αναφορά στην φυσιολογία του πόνου και στους

τρόπους αντιμετώπισης του.

Διεθνή Βιβλιογραφία

Ο πόνος είναι μια επώδυνη εμπειρία

(Cupples 1992), το κύριο σύμπτωμα το οποίο

οδηγεί τους ανθρώπους να ζητήσουν ιατρική

φροντίδα (Carrol & Browsher 1993), κάτι

δύσκολο στο να αναγνωρισθεί και να

αντιμετωπισθεί, γιατί είναι μια υποκειμενική

εμπειρία (Water 1992), κυρίως ο πόνος στα

παιδιά ο οποίος είναι πολύπλοκος και άπιαστο

φαινόμενο (Gaty et at 1995).

Παρά τις προόδους που έχουν επιτευχθεί

στην αντιμετώπιση του πόνου στα παιδιά και το

γεγονός ότι οι νοσηλεύτριες αποδέχονται ότι η

ανακούφιση του πόνου είναι ένα από τα

υψηλότερα καθήκοντα που έχουν (Rosen

1998), έχει γίνει αναφορά στη βιβλιογραφία

πως οι νοσηλεύτριες δεν αξιολογούν και δεν

αντιμετωπί-



Vol 4, No 1

ζουν πάντοτε τον πόνο στα παιδιά αποτε-

λεσματικά (Gaty κ.α. 1995).

Gaty k.a (1995) ισχυρίζονται πως η γνώση

σχετικά με τις εμπειρίες, του πόνου στα παιδιά

είναι περιορισμένη, σαν αποτέλεσμα οι

νοσηλεύτριες να μην αντιμετωπίζουν με τον

κατάλληλο τρόπο αυτά και ότι αυτοί που τους

παρέχουν νοσηλευτική φροντίδα, τείνουν να

αντιμετωπίζουν το πόνο στα παιδιά ανάλογα με

τις δικές τους, λανθασμένες απόψεις, και

πιστεύω. (Peterson 1996).

Παρόλο που υπάρχει ποικιλία από απο-

τελεσματικές φαρμακευτικές και μη φαρ-

μακευτικές μεθόδους στην αντιμετώπιση του

πόνου στα παιδιά η βιβλιογραφία αποκάλυψε

πως αυτές οι στρατηγικές δεν χρη-

σιμοποιούνται συστηματικά από το ιατρικό και

νοσηλευτικό προσωπικό (Margolius κ.α. 1995).

Οι ερευνητές καταλογίζουν αυτή την

αποτυχία στην έλλειψη μόρφωσης ειδικών στα

θέματα υγείας αναφορικά με το μηχανισμό του

πόνου και αντιμετώπισης του, καθώς επίσης

και στη στάση τους η οποία σχετίζεται με την

κατάλληλη κλινική φροντίδα εκείνων που

υποφέρουν με οξύ και χρόνιο πόνο (Clarke κ.α.

1996).

Ο Eland (1990) και Walding (1991) υπο-

στηρίζουν αυτή την άποψη και αναφέρουν πως

η έλλειψη γνώσης εμποδίζει τις Νοσηλεύτριες

να πάρουν αποτελεσματική δράση, σαν

αποτέλεσμα ο άρρωστος να έχει πολλά

ανεπιθύμητα φυσιολογικά και ψυχολογικά

επακόλουθα.

Ο Daroszewski (1997), και Rosen (1998),

υποστήριξαν ότι η αποτελεσματική αντι-

μετώπιση του πόνου στα παιδιά δεν βελτιώνει

μόνο την ποιότητα ζωής των παιδιών με

καρκίνο που υποφέρουν από πόνο αλλά συχνά

έχει σαν αποτέλεσμα την γρήγορη

κινητοποίηση τους, λιγότερη παραμονή στο

νοσοκομείο και ελάττωση των κόστων

νοσηλείας.

Η σωστή και αποτελεσματική αντιμετώπιση

του πόνου στα παιδιά είναι πιο δύσκολη λόγω

ηλικίας γιατί τα πολύ μικρά παιδιά δεν μπορούν

να επικοινωνήσουν λεκτικά και να περιγράψουν

την παρουσία και ένταση του πόνου. Ακόμη,

και μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να έχουν

δυσκολία να περιγράψουν τον πόνο λόγω

έλλειψης

εμπειριών και περιορισμένου λεξιλογίου

(Schechter 1983, Eland 1990). Συνεπώς, η

αποτελεσματική αντιμετώπιση του πόνου στα

παιδιά με καρκίνο είναι ευθύνη της ομάδας

υγείας και εξαρτάται από την ικανότητα της να

αναγνωρίσει, να αξιολογήσει KOL να

αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον πόνο στα

παιδιά με καρκίνο.

Φυσιολογία του πόνου Για την ικανοποιητική αντιμετώπιση κάθε

είδους πόνου, είναι απαραίτητη η κατανόηση

της φυσιολογίας του πόνου και οι τρόποι

αντιμετώπισης του.

Σύμφωνα με τον Torrace & Sesginson

(1997), τρία είδη νευρικών κυττάρων συ-

μπεριλαμβάνονται για την αντίληψη του πόνου.

Οι αισθητήριοι νευρώνες, οι συνδετικοί και οι

κινητήριοι νευρώνες.

Τα νευρικά κύτταρα (κάθε κύτταρο απο-

τελείται από τους δεντρίτες, το σώμα και τον

άξονα) έχουν υποδοχείς στις απολήξεις τους οι

οποίοι προκαλούν τα ερεθίσματα του πόνου να

διοχετεύονται στην σπονδυλική στήλη και στον

εγκέφαλο.

Οι υποδοχείς είναι πολύ ευαίσθητοι και

εισάγουν τα ερεθίσματα εις απάντηση των

φυσικών και χημικών αλλαγών. Υποδοχείς ππου

ανταποκρίνονται σε επώδυνα ερεθίσματα

ονομάζονται υποδοχείς πόνου (nociceptors)

(Black & Metassarin-Jacobs 1997).

Σε περίπτωση καταστροφής ιστών οι

υποδοχείς πόνου ερεθίζονται και παράγονται

χημικές ουσίες ή ελευθερώνονται στον

οργανισμό όπως η ουσία Ρ, ισταμίνη, οξέα,

προσταγλανδίνες Ε, πρωτεολυτικά ένζυμα,

ακετυλχολίνη (Black & Metassarin- -Jacobs

1997).

Αυτές οι χημικές ουσίες ευαισθητοποιούν

τις απολήξεις των νεύρων και μεταφέρουν τα

ερεθίσματα του πόνου στον εγκέφαλο.

Ο πόνος ανάλογα με τον τρόπο αντίληψης

ταξινομείται σε οξύ και χρόνιο. Αυτά τα δύο

είδη πόνου μεταφέρονται με διαφορετικού

είδους νευρικές ίνες, έχουν διαφορετική

πορεία-οδό και κατάληξη στο κεντρικό νευρικό

σύστημα, και κινητοποιούν διαφορετικούς

μηχανισμούς άμυνας. Το



Vol 4, No 1

αφθονία οι υποδοχείς των οπιούχων.

Όταν τα αισθητήρια ερεθίσματα

περνούν το οπίσθιο κέρας της Σ.Σ.,

δημιουργούν χημικά ερεθίσματα νευ-

ροδιαβιβαστές, Αδρεναλίνη και Νο-

ραδρεναλίνη. Επιπλέον, τα ερεθί-

σματα του πόνου, διασταυρώνουν

την αντίθετη πλευρά της Σ.Σ. και

ανέρχονται στον εγκέφαλο μέσω της

νωτιοθαλαμικής οδού.

Τα ερεθίσματα ταξιδεύουν στον

εγκεφαλικό φλοιό όπου ερμηνεύονται.

Ο πόνος κινητοποιεί την άμυνα

αυξάνοντας τον μυϊκό τόνο, την αρ-

τηριακή πίεση, την έκκριση ορμο-

νών. Επίσης κινητοποιούνται όλα τα

σωματικά και ψυχικά συμπτώματα,

όπως ανησυχία, εφίδρωση, ταχυκαρ-

δία, αϋπνία, ναυτία-έμετος, ανορεξία,

βογκητά, φωνές, κραυγές, κλάμα, και

αλλαγή συμπεριφοράς (Ακύρου 1996).

Fig. 1. The dorsal horn of the spinal cold. (Reproduced with permission from Hill 1986)

οξύ αίσθημα πόνου το αισθανόμαστε σαν

τρύπημα ή μαχαιριά και το βραδύ αίσθημα σαν

κάψιμο.

Υπάρχουν οι νευρικές ίνες Αα, Αγ και Β, οι

οποίες είναι κινητικές. Οι Αβ, Αδ και C είναι

αισθητικές. Οι Αδ και C εξυπηρετούν τον πόνο

(Black & Metassarin-Jacobs 1997). Βλέπε

εικόνα 1.

Σύμφωνα με το Black & Metassarin- Jacobs

(1997), οι Αδ νευρικές ίνες είναι εμμύελες

διαμέτρου 2.5 μ m και πολύ γρήγορα

μεταφέρουν τα ερεθίσματα στον εγκέφαλο από

οξύ πόνο και μας επιτρέπουν να εντοπίσουμε

το μέρος και την ένταση του πόνου. Ο οξύς

πόνος εμφανίζεται σε χρόνο 0.1 sec από τη

δράση του αλλογόνου ερεθίσματος, ενώ οι

νευρικές ίνες C είναι λεπτές αμύελες

διαμέτρου 0.4- 1.2 μ m και μεταφέρουν το

χρόνιο πόνο. Τα ερεθίσματα του πόνου που

μεταφέρονται από τις περιφερικές Αδ νευρικές

ίνες μεταδίδονται γρήγορα στην πυχτοματώδη

ουσία (substantia Gelatinosa-SG) του Νωτιαίου

Μυελού (ΝΜ) του οπίσθιου κέρατος στην

Σπονδυλική στήλη (ΣΣ). Η S.G. είναι σημαντική

διότι εκεί βρίσκονται σε

Θεωρία ελέγχου της πύλης

(Gate-control theory) Η θεωρία ελέγχου της πύλης εισόδου του

πόνου αναπτύχθηκε το 1965 από τον Melzack

& Wall, οι οποίοι προσπάθησαν να εξηγήσουν

την διαφορά στην αντίληψη του πόνου και

αναφέρθηκαν στην ύπαρξη κέντρων που

ελέγχουν οι φυγόκεντρες ίνες στην είσοδο των

πληροφοριών πόνου.

Η θεωρία εισηγείται ότι η μεταφορά των

ερεθισμάτων του πόνου μπορεί να τρο-

ποποιηθεί ή ίσως να εμποδιστεί από μερικούς

τρόπους του μηχανισμού ελέγχου της πύλης η

οποία βρίσκεται στο οπίσθιο κέρας της.

Σ.Σ. Βλέπε εικόνα 2.

Η πύλη (θηροφύλακας) δρα ώστε να

ελαττώνει ή να αυξάνει τη ροή των νευρικών

ερεθισμάτων από τους υποδοχείς του πόνου

στον εγκέφαλο. Εάν η πύλη είναι κλειστή τα

ερεθίσματα του πόνου εμποδίζονται, εάν είναι

μερικώς ανοιχτή μερικά ερεθίσματα περνούν

διαμέσου και αν είναι τελείως ανοιχτή

νιώθουμε τον πόνο (Melzack & Wall 1985, Mc

Gaffery & Bee 1992, Wall & Melzack 1994).



Vol 4, No 1

Επιπλέον, η ταυτόχρονη διέγερση νευρικών

ινών μεγάλης διαμέτρου που μεταφέρουν τα

μηχανικά ερεθίσματα ή θερμικά ή αφής,

αναστέλλουν ή διακόπτουν, δρουν

ανασταλτικά (-) στην μεταφορά των πλη-

ροφοριών του πόνου.

Οι ίνες μεγάλης διαμέτρου, Αδ, διεγείρουν

την S.G., ενώ οι C αναστέλλουν.

Η S.G. αναστάλλει την μετάδοση των

ερεθισμάτων στα όργανα δράσης.

Όταν έχουμε μη επώδυνο ερέθισμα χα-

μηλής έντασης διεγείρονται οι Α ίνες, οι οποίς

διεγείρουν την S.G., η οποία κλείνει την πύλη

και σταματά τη μετάδοση του ερεθίσματος

στα όργανα δράσης.

Εάν το ερέθισμα συνεχιστεί, μετά από ένα

χρονικό διάστημα οι ίνες Α ερεθίζονται και

αναστέλλεται η δραστηριότητα τους.

Τότε αναλαμβάνουν δραστηριότητα οι C

ίνες και αναστέλλεται η δράση της S.G. και τα

ερεθίσματα που μεταφέρονται από τις C ίνες,

μεταφέρονται στα όργανα δράσης και στο

Κ.Ν.Σ. και ο Ασθενής έχει την αίσθηση του

πόνου.

Φαρμακευτική αντιμετώπιση του πόνου

Η ιδανικότερη προσέγγιση του πόνου στα

παιδιά με καρκίνο περιλαμβάνει φαρμακευτική

αγωγή με αναλγητικά, οπιούχα και βοηθητικά

φάρμακα που από μόνα τους ή σε συνδυασμό

με τα οπιούχα βοηθούν στην ανακούφιση του

πόνου.

Η σωστή χρήση των αναλγητικών μειώνει

τον πόνο και στηρίζεται σε τέσσερις ιδέες -

κλειδιά:

Πίνακας 1

Α) Με την κλίμακα «By the ladder» Β) Με

την ώρα

«By the clock» Γ) Με την

κατάλληλη οδό

«By the appropriate route» Δ) Με το παιδί «By the child»

Α) Τα τρία στάδια αναλγησίας τα οποία

περιγράφονται στην αναλγητική κλίμακα έχουν

υποδείξει πόσο αποτελεσματικά αντι-

μετωπίζεται ο πόνος στα παιδιά με καρκίνο.

Είναι μια στρατηγική στην οποία γίνεται στα-

διακή αύξηση της ισχύος των αναλγητικών και

οπιούχων όταν ο πόνος αυξάνεται και



Vol 4, No 1

επιμένει. Έχει συσταθεί από το America

pain society and the subcommittee on Disease

related pain in childhood Cancer (Water 1992

& WHO 1998). Βλέπε εικόνα 3.

Ο πόνος χωρίζεται σε ελαφρύ, μέτριο

και δυνατό, και η χρήση αναλγητικών προ-

σαρμόζεται αναλόγως.

Η παρακεταμόλη, η κοτεΐνη και η μορφίνη

είναι αναλγητικά που συνίστανται για τον πόνο

για παιδιά με καρκίνο.

Για τον ελαφρύ πόνο δίδεται παρακε-

ταμόλη, η οποία είναι φάρμακο εκλογής. Αν ο

πόνος επιμένει χορηγείται ένα οπι- ούχο το

οποίο είναι κοτεΐνη. Τα παιδιά πρέπει να

συνεχίζουν να παίρνουν παρακεταμόλη ή ένα

μη στεροειδές αντιφλεγμονώ- δες (N.S.A.I.D.),

εκτός εάν υπάρχει αντένδειξη (Yaster 2000).

Όταν ο πόνος επιμένει ή αυξάνεται

προστίθεται στη θεραπεία ένα οπιούχο, το

οποίο μπορεί να είναι μορφίνη.

Η θεραπεία του επίμονου ή μέτριου προς

δυνατού πόνου βασίζεται στην αύξηση της

ισχύος των οπιούχων ή στην αύξηση της δόσης

τους.

Η αντιμετώπιση του επίπονου πόνου στο

καρκίνο περιλαμβάνει συστηματική αγωγή ανά

24ωρο και με συμπληρωματικές δόσεις όποτε

χρειάζεται επειδή η τακτική δόση διατηρεί ένα

επίπεδο φαρμάκου στον οργανισμό και

προλαμβάνει την επάνοδο του πόνου.

Β) Με την ώρα Τα αναλγητικά σύμφωνα με το WHO (1998)

πρέπει να χορηγούνται συστηματικά παρά

όταν χρειάζονται (PRN) για να διατηρούν

επίπεδα στον οργανισμό και για να μην πονούν

τα παιδιά πριν την προγραμματισμένη δόση

τους (Water 1992).

Γ) Με την κατάλληλη οδό:

Η χορήγη φαρμάκων στα παιδιά πρέπει να

γίνεται με όσο το δυνατό ανώδυνο τρόπο.

Τα αναλγητικά συνήθως δίδονται από το

στόμα σε μορφή σιροπιού, ενδοφλέβια ή

υποδόρια ή με αναλγησιακά επιθέματα.

Η ενδομυϊκή ένεση αποφεύγεται εκτός εάν

επιβάλλεται να δοθεί. Η χορήγηση μέσω του

ορθού αποφεύγεται.

Η χρήση μικρής δράσης αναισθητικών,

όπως Fentanyl και ketalar, Dormicum, ελατ-

τώνουν τον πόνο και αυξάνουν την ψυχολογική

και φυσική κατάσταση του παιδιού (Water

1992). Άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται

είναι τοπικά αναισθητικά, όπως Xylocaine και

em la. Σπάνια χρησιμοποιείται στελεχιαίος

αποκλεισμός.

Η χρήση συνεχής έκχυσης αναλγησίας με

ογκομετρική αντλία 24 ώρες το εικοσι-

τετράωρο, η οποία είναι προγραμματισμένη να

χορηγεί ορισμένα mis φαρμάκου και να

αυξάνεται η πυκνότητα και η ροή όταν ο πόνος

είναι πιο οξύς και ανυπόφορος, είναι μια άλλη

μέθοδος αντιμετώπισης του οξέος πόνου.

Επιπλέον, η χρήση κοκτέιλ από φάρμακα

όπως μορφίνης, Largaitil και phener- gan

βοηθούν στην μείωση του πόνου και της

αγωνίας όταν τα παιδιά βρίσκονται στο τελικό

στάδιο.

Δ) Με το παιδί:

Η δόση φαρμάκων είναι εξατομικευμένη και

πρέπει να βασίζεται στις ανάγκες του κάθε

παιδιού ξεχωριστά. Σύμφωνα με το Water

(1992), Zeltezer, Altman & Cohen (1990), η

ανάπτυξη πρωτοκόλλων για ανακούφιση του

πόνου σε παιδιά με καρκίνο επιβάλλεται

έχοντας υπόψη την ηλικία και τις ανάγκες του

παιδιού.




Vol 4, No 1

Ο στόχος είναι να χορηγείται η σωστή δόση

του φαρμάκου για καλύτερη αναλγησία πριν

την επόμενη δόση.

Επίσης πρέπει να έχουμε υπόψη τις πα-

ρενέργειες των φαρμάκων αυτών οι οποίες

μπορεί να είναι: αναπνευστική καταστολή,

επιδράσεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα -

ναυτία, εμετός, επιδράσεις στο καρδιακό

σύστημα - ορθοστατική υπόταση, βραδυ-

καρδία, κνησμός, δράσεις στο γαστρε- ντερικό

και γενιτοουρητικό σύστημα - μειωμένη

κινητικότητα των εντέρων και δυσκοιλιότητα,

κατακράτηση ούρων, αλλεργίες κ.α.

Αυτά είναι τα ακόλουθα:

❖ Κορτικοστεροειδή ως αντιφλεγμονώ- δες

❖ Τα ηρεμιστικά σαν αντιψυχωτικά και

αντιεμετικά.

❖ Οι βενζοδιαζεπίνες σαν αγχολυτικά. ❖ Τα αντικαταθλιπτικά στις δυσαισθησίες και

τις μεθερπητικές νευραλγίες.

❖ Τα αντιεπιληιτπκά για αντιμετώπιση επι-

ληπτικών κρίσεων μετά από τοξικότητα

φαρμάκων.

Ανασκοπώντας τα πιο πάνω γίνεται εύκολα

αντιληπτή η ταλαιπωρία και οι αρνητικές

επιπτώσεις και αλλαγές στη συμπεριφορά τους

μέσα από την ευρεία χρήση ποικίλων φαρμάκων

και τις ανεπιθύμητες ενέργειες τους.

Μη φαρμακευτική αντιμετώπιση Η μη φαρμακευτική αντιμετώπιση είναι μια

πολύ σπουδαία στρατηγική η οποία μπορεί να

χρησιμοποιηθεί και μόνη της ή σε συνδυασμό

με φαρμακευτική αγωγή

από την ώρα της διάγνωσης και κατά την

διάρκεια της θεραπείας για ιδανικότερα

αποτελέσματα (Water 1992, McCaffery & Bee

1994), Peterson 1996).

Όπως είναι γνωστό η αντίληψη του πόνου

είναι πολύμορφος και πολύ προσωπική εμπειρία

γι' αυτό χρειάζεται ποικιλία από τρόπους

προσέγγισης για να αντιμετωπισθεί.

Η μη φαρμακευτική αντιμετώπιση χωρίζεται

σε τέσσερις κατηγορίες: α) Υπο- στηριστική

(Suportive), β) Γνωσιολογική (Cognitive), g)

συμπεριφορική (Behavioural), d) φυσική επαφή

(WHO 1998). Βλέπε εικόνα 2.

Η υποστηρικτική μέθοδος σκοπό έχει να

υποστηρίζει το παιδί και την οικογένειά του. Η

συμμετοχή των γονιών στις διάφορες

διαδικασίες παρέχει σιγουριά στα παιδιά γι'

αυτό είναι πολυ σημαντική (Carter 1995). Τα

παιδιά χρειάζονται τους δικούς τους

ανθρώπους πιο πολύ όταν πονούν γιατί είναι η

πιο πλούσια πηγή παροχής βοήθειας. Με αυτό

τον τρόπο παρέχεται η ευκαιρία στους γονείς

να συμμετέχουν σε όλες τις διαδικασίες σαν

αποτέλεσμα τα παιδιά να συνεργάζονται

καλύτερα. Διάφορες μελέτες αναφέρονται στο

πόσο σημαντική είναι η παρουσία των γονιών

κατά την διάρκεια πόνου στα παιδιά (Ross &

Ross 1984). Η Shelley (1993) υποστήριξε αυτή

την άποψη και έδωσε έμφαση στο πόσο

σημαντικό είναι η ενθάρρυνση της συμμετοχής

των γονιών ενώ άλλη μελέτη υποστήριξε ότι οι

νοσηλεύτριες δεν συμφωνούσαν με αυτή την

άποψη (O'Brien & Konsler 1988) ή ένιωθαν ότι

απειλούντο από την παρουσία των γονιών σε

δύσκολες διαδικασίες (Goodall 1979).

Επιπλέον, ο Kelmar (1995) υποστηρίζει

Πίνακας 2

Non-drug methods of pairs relief

a Heat and cold should not be used with infants because of the risk of injury.



Vol 4, No 1

Supportive Cognitive Behavioural Physical

Family-centred care

Information

Empathy

Choices

Play

Distraction Music

Imagery Hypnosis

Deep breathing

Relaxation

Touch

Heat and cold3

Transcutaneous

electrical nerve

stimulation (TENS)

λούνται με διάφορα ηλεκτρονικά παιχνίδια, με

συζήτηση, διάβασμα, αφήγηση ιστοριών, με

μουσικοθεραπεία, παρακολούθηση

τηλεοράσεως και ραδιοφώνου.

Σύμφωνα με τον Melzack & Wall (1988) η

απασχόληση βοηθά τα παιδιά να απαλλαγούν

από τον πόνο, ελευθερώνονται διάφορες

ενδογενείς καταπραϋντικές ουσίες όπως:

εγκεφαλίνες, ενδορφίνες, δινορφί-

πόσο βασική είναι η ποιότητα οργάνωσης και

λειτουργίας της οικογένειας η οποία έχει

απευθείας σχέση με την ικανότητα του παιδιού

να αποδεχθεί την κατάσταση πόνου ή στρες.

Μελέτες έχουν δείξει ότι η κουλτούρα, η

θρησκεία, η εθνικότητα του αρρώστου και της

νοσηλεύτριας μπορεί να επηρεάσουν την

αντίληψη της νοσηλεύτριας σχετικά με τον

πόνο (Walding

1991, (Walding 1991, Calvill & Flaskerud 1993,

Kitson 1994).

Ένας άλλος τρόπος που βοηθά στην

αντιμετώπιση του πόνου είναι η εποικο-

δομητική επικοινωνία μεταξύ ομάδας υγείας,

παιδιών, γονιών και συγγενών (WHO 1998).

Τους αφήνουμε να μας εκφράσουν τα συ-

ναισθήματα και τις ανησυχίες τους σε ένα

κλίμα φιλικό, ζεστό, γεμάτο εμπιστοσύνη,

ειλικρίνεια και αγάπη.

Η γνωσιολογική μέθοδος σκοπό έχει να

επηρεάσει τις σκέψεις των παιδιών. Οι γονείς

είναι αυτοί που γνωρίζουν τα παιδιά τους

καλύτερα και τις προτιμήσεις τους για αυτό

μπορούν να χρησιμοποιήσουν την απασχόληση

για να αποσπάσουν την προσοχή τους από τον

πόνο σε άλλα πράγματα (Sofaer 1992).

Τα πολύ μικρά παιδιά χρειάζονται συ-

γκεκριμένους τρόπους απασχόλησης, π.χ.

μουσική ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά ασχο-

νες, οι οποίες αναστέλλουν το πόνο.

Imagery (Προσήλωση): είναι μια άλλη

σπουδαία διαδικασία, στην οποία τα παιδιά

συγκεντρώνονται σε πράγματα που τους

ενδιαφέρουν και τους ευχαριστούν, π.χ.

χρώματα, ήχους, γεύσεις, μυρωδιές και σε

ήσυχη ατμόσφαιρα (WHO 1998).

Η ύπνωση επίσης βοηθά να μειωθεί ο πόνος

στα παιδιά με καρκίνο αλλά χρειάζονται

ειδικούς τρόπους.

Τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται, να

χαλαρώνουν και να συγκεντρώνονται σε

προγράμματα που τους ευχαριστούν, π.χ.

ακούγοντας μουσική, κάνοντας βαθιές ανα-

πνοές (Feldman 1999).

Συμπεριφορική μέθοδος είναι μια άλλη μη

φαρμακευτική προσέγγιση η οποία πε-

ριλαμβάνει τις βαθιές αναπνοές και την

χαλάρωση. Οι βαθιές αναπνοές βοηθούν τα

παιδιά να μειώσουν το πόνο και να αποκτήσουν

τον αυτοέλεγχο τους χαλαρώνο-




Vol 4, No 1

νιας και οξυγώνοντας το σώμα τους (WHO

1998). Επίσης η χαλάρωση βοηθά να ελατ-

τωθεί η ανησυχία στα παιδιά με πόνο και να

μειωθούν οι αναγούλες και σι εμετοί.

Η φυσική επαφή είναι ένας βασικός τρόπος

επικοινωνίας η οποίας περιλαμβάνει το

θεραπευτικό άγγιγμα - Therapeutic touch

(Τ.Τ.).

Σύμφωνα με το Mackey (1995), οι άρρωστοι

που παίρνουν Τ.Τ. χρειάζονται λιγότερα

φάρμακα και το ανοσοποιητικό τους σύστημα

ενισχύεται.

Άλλες τεχνικές είναι η αγκαλίτσα, η κου-

νιστή καρέκλα, η αρωματοθεραπεία, η το-

ποθέτηση ζεστού ή κρύου, TENS -

Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation.

Επιπλέον, οι γονείς στρέφουν την προσοχή

τους στο Θεό για να τους βοηθήσει να

αντεπεξέλθουν αυτή την στρεσογόνα

κατάσταση. Σύμφωνα με την Helmen (1994) η

βαθιά πίστη στο Θεό ανοίγει το μονοπάτι για

ανάρρωση, λύτρωση και ανακούφιση από το

πόνο. Βλέπε εικόνα 4.

Εισηγήσεις Βάσει της κυπριακής πραγματικότητας,

προτείνω τις πιο κάτω εισηγήσεις για νε

βελτιώσουμε την αντιμετώπιση του πόνου:

1. Επιβάλλεται να γίνονται βασικά νο-

σηλευτικά προγράμματα για συνεχή επι-

μόρφωση στο τομέα της αντιμετώπισης του

πόνου σχετικά με την ανατομία και φυσιολογία

του πόνου, νοσηλευτική αξιολόγηση, διαφορές

μεταξύ οξύ και χρόνιου πόνου, φαρμακευτική

και μη φαρμακευτική αντιμετώπιση του πόνου

για να επιτευχθεί ανακούφιση του πόνου.

2. Είναι ώρα να συμπεριληφθεί στο πρό-

γραμμα μαθημάτων ούτως ώστε κάθε εγ-

γεγραμμένη νοσηλεύτρια να έχει τις βασικές

γνώσεις αναφορικά με την αναγνώριση,

αξιολόγηση κι αντιμετώπιση του πόνου. Η

νοσηλευτική σχολή πρέπει να είναι η πηγή

πληροφοριών σχετικά με την αντιμετώπιση του

πόνου.

3. Η εξειδίκευση νοσηλευτριών ειδικών για

τον έλεγχο του πόνου επιβάλλεται. Αυτές οι

νοσηλεύτριες που θα εξειδικευτούν στον

τομέα αυτό, γυρίζοντας στις μονάδες τους, θα

είναι μέντορες των άλλων

σχετικά με την αποτελεσματική αντιμετώπιση

του πόνου.

4. Επιπλέον πρότυπα φροντίδας σχετικά

με τον έλεγχο του πόνου επιβάλλονται να

γίνουν.

5. Πολύπλευρη συνεργασία μεταξύ της

πολυθεματικής ομάδας υγείας, γιατρού,

νοσηλευτή, ψυχολόγου, φαρμακοποιού,

κοινωνικής λειτουργού, φυσιοθεραπευτή,

μουσικοθεραπευτή, ιερέα, εθελοντή για τη

βελτίωση της ποιότητας ελέγχου του πόνου.

6. Επιπρόσθετα, σε κάθε θάλαμο να γίνεται

χρήση εργαλείων αξιολόγησης του πόνου, π.χ.

διάφορες κλίμακες, θερμόμετρο πόνου,

κλίμακα χρωμάτων του Eland κ.α.

7. Επίσης η καθιέρωση υπηρεσιών όλο το

εικοσιτετράωρο σε κάθε νοσοκομείο θα ήταν

προς όφελος όλων των ασθενών που

υποφέρουν από πόνο.

Συμπέρασμα Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του πόνου

δεν είναι μόνο ευεργετική για την ποιότητα

φροντίδας του παιδιού αλλά συχνά μειώνει την

παραμονή του στο νοσοκομείο και ελαττώνει

τα κόστα.

Οι έρευνες που γίνονται στον τομέα αυτό

της αντιμετώπισης και αποτελεσματικής

θεραπείας του πόνου στα παιδιά με καρκίνο

πρέπει να συνεχιστούν. Πρέπει να γίνει

κατανοητό σε όλους ότι ο πόνος στα παιδιά με

καρκίνο μπορεί να αντιμετωπισθεί KOL τα παιδιά

να μην υποφέρουν πια. Η φαρμακευτική αγωγή

είναι ο ακρογωνιαίος λίθος αντιμετώπισης του

πόνου στα παιδιά με καρκίνο σε συνδυασμό με

την μη φαρμακευτική αντιμετώπιση.

Παρόλο ότι υπάρχει αρκετός δρόμος προς

επιδίωξη της ιδανικής αντιμετώπισης του

πόνου στα παιδιά με καρκίνο, εντούτοις

επισημαίνεται μια αξιοσημείωτη

ευαισθητοποίηση αρκετών συναδέλφων ανά το

παγκύπριο με το θέμα αυτό.




Vol 4, No 1

Βιβλιογραφικές Παραπομπές Ακύρου (1993), Εργαλεία αξιολόγησης του πόνου. Μπορεί ο πόνος να μετρηθεί: Νοσηλευτική 2π

91-100.

Black J. and Matassarin-Jacobs G. (1997), Medical-Surgical Nursing Clinical management for continuity

of care, 5m

ed. W.B. Saunters Company Philadelphia.

Cartex, B. (1995), Complementary theories and management of chronic Pain, Pediatric Nursing, April,

vol. 7, N83, 18-22.

Carrol, D. & Browsher, D. (1993), Pain management and Nursing care, Oxford, Butterworth Heinemann.

Calvill, E.R. & Flaskerud, J.Η (1993), Evaluation of the pain response by Mexican American and Anglo-

-American women and their nurses, Journal of Advanced Nursing, 18, 451-459.

Cupples, S.A., (1992), Pain as a "Hurtful Experience" Philosophical analysis and implications for

holistic Nursing care, Nursing Forum, vol. 27, No 1,5-11.

Daroszewski, E.B., Deborah, Α., Meehan, D. (1997), Pain, Role play, and videotape, Pain Management

staff development in a community hospitals, Journal of Nursing staff development, May/June, 119-

124.

Eland J. (1990), Pain in childrend, Nursing clinics of North America, 25 (4), 871-883.

Felman, R.S., (1999), Understanding Psychology, 5,h

ed., United States America, McGraw-Hill college.

Gaty, S. Tournigny, J. Koren, I. (1995), Assessment and management of children's pain in community

hospitals, Journal of Advanced Nursing, 22, 638-645.

Goodall, A. (1979), Perceptions of nurses towards parent's participation on pediatric oncology units,

Cancer Nursing, vol. 2, No 1, 38-46.

Helman, C.G. (Ed) (1994), Culture, Health and Illness, 3rd ed., Great Britain, Butterworth-Heinemann.

Kelnar, C.J. (Ed) (1995), Childhood and Adolescent Diabetes, London, Chapman & Hall.

Kitson, A. (1994), Post-operative pain management: A literature review, Journal of clinical Nursing,

70: 440-442.

Mackey, R.B (1995), Discover the healing power of therapeutic touch, Continuing Education, April

4, 26-32.

Margolius, F.R, Hudson, K.A. Michel, Y. (1995), Beliefs and perceptions about children in pain: A

survey, Pediatric Nursing, vol. 21, No. 2, 111-115.

McGaffery, M. & Bee (1992), Pain control: barriers to the use of available information, Cancer, 70,

1438-1449.

Melzack, R. & Wall, P.D. (1965), Pain mechanisms: a new theory, science, 150, 971-979.

Melzack, R. & Wall, P.D (1988), The Challenge of pain, 2nd ed., England, Penguin books.

O'Brien, S. & Konsler, g. (1988), Alleviating children's post-operative pain, Maternal child Nursing,

vol. 13, No. 3, 183-186.

Peterson, C (1996), Non Pharmacologic inventions to manage children's pain: Immediate and short

term effects of a continuing Education program, Journal of continuing Education in Nursing, vol. 27,

No. 3, 131-141.

Rosen, N. (1998), Making pain of thing of the past, Nursing Standard, vol. 12, No. 16.

Ross, D.M & Ross, S.A, (1984), Children's pain: the school aged child's view-point, Pain, 20, 179-

191.

Schechter, N. (1989), The under treatment of pain in children: An overview, Pediatric clinics of North

America, August, vol. 36, No. 4, 781-793.

Shelley, P. (1993), Taking action, Nursing standard 7, 25, 3.

Soafer, B. (1992), Pain-/4 handbook for Nurses, 2nd ed., London Chapman and Hall.

Torrace C., & Sesginson, E. (1997), Surgical Nursing, London, Balliere Tindall.



Vol 4, No 1

Wall, P.D. & Melzack, R. (Eds), (1994), Textbook of pain, 3rd ed., New York, Churchill Livingstone.

Walding, M.F. (1991), Pain, Anxiety and powerlenssness, Journal Advanced Nursing, 16:4,388-397.

World Health organization (1998), Cancer pain relief and palliative care in children, Switzerland,

published by the World Health Organization with the International Association for the study of pain.

Water, L. (1992), Pharmacologic strategies for managing Pain children, orthopedic Nursing,

January/February, vol. 11, No.1, 34-40.

Yaster, M. (2000), Acute Pain in Children, U.S.A. volume 47, No. 3, June 2000, W.B, Sunders.

Zelltezer, L. K, Altman, Α., Cohen, D. (1990), Report of the subcommittee on the management of pain

associated with procedures in children with cancer, Pediatrics, 86 (5), 826-831.



Vol 4, No 1

Prevention of infection via intravenous devices

Πρόληψη λοιμώξεων aπo ενδοαγγειακούς καθετήρες

Κώστας Κούλας

Ανώτερος Νοσηλευτικός Λειτουργός

Επιτροπή Ελέγχου Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων

Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας

Costas Koulas Nursing Brother

Center of Desease Control

Nicosia General Hospital


Οι λοιμώξεις αποτελούν ένα σοβαρό νοσολογικό και οικονομικό πρόβλημα στη σημερινή

νοσοκομειακή περίθαλψη των ασθενών. Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που αυξάνει τον αριθμό

των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων είναι και ο κακός χειρισμός των ενδοαγγειακών συσκευών πριν,

κατά και μετά τη χορήγηση ενδοφλεβίων υγρών.

Η ορθολογιστική τήρηση των κανόνων ασηψίας, αντισηψίας και απολύμανσης κατά την όλη

διαδικασία χορήγησης ενδοφλέβιας θεραπείας αποτελούν την καλύτερη εγγύηση για αποτελεσματική

αποφυγή μολύνσεων και άλλων παρενεργειών.

Η ενδοφλέβια αγωγή είναι μια συχνή διαδικασία χορήγησης θεραπείας στην οποία εμπλέκεται

άμεσα το νοσηλευτικό προσωπικό και συνεπώς ο ρόλος του στην αποφυγή της μόλυνσης μέσω αυτής

της διαδικασίας είναι ιδιαίτερα σημαντικός.

Για το λόγο αυτό πρέπει να τηρείται μια σειρά κανόνων που σχετίζονται με την χρήση των

ενδοαγγειακών καθετήρων, τα χορηγούμενα διαλύματα, τα υλικά χορήγησης, την τεχνική και

διατήρηση της φλεβοκέντησης.

Για ενίσχυση της προσπάθειας του προσωπικού προς αυτή τη κατεύθυνση, παρατίθενται πιο κάτω

οι σχετικοί κανονισμοί που βασίζονται στις οδηγίες του Κέντρου Ελέγχου Λοιμώξεων των Η.Π.Α.

(C.D.C.) και τίθενται στη διάθεση του νοσηλευτικού προσωπικού για να τις συμβουλεύεται και να τις

τηρεί

A b s t r a c t

Infections constitue a serious nosological and economical issue in today's clinical care of

patients. The most serious factor that increase the number of nosocomial infections are:

(a) the bad handling of the various components comprising the intravenous devices and (b)

the incorrect process of administrating the intravenous infusions.

The correct application of asepsis, antisepsis and disinfection are the measures that quarantee

the effective use of intravenous therapy without and risky adverse efffects for the individual

undergoing the treatment.

The nursing staff is directly involved in the process of this type of therapy and therefore, its role

towards the prevention of infections that are likely to arise out of such procedures, is very

significant.

In order to assist the nursing staff with the prevention of such kind of infections, the following guidelines, based on C.D.C recommendations, have been prepared and they are at the disposal of the staff to consult.

Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια λόγω αυξημένης

χρήσης των αντιβιοτικών και άλλων παρεμ-

βατικών τεχνικών όπως την χρήση ενδο-

φέβιων καθετήρων, παρατηρείται τέτοια

ανθεκτικότητα των μικροβίων, που κάνει το

έργο των λειτουργών υγείας αρκετά δύσκολο.

Οι σωστές διαδικασίες και τα μέτρα που

πρέπει να λαμβάνονται κατά τον χειρισμό των

ενδοαγγειακών συσκευών είναι απο-



Vol 4, No 1

δεδειγμένο ότι ελαττώνουν κατά πολύ τις

νοσοκομειακές λοιμώξεις.

Για το λόγο αυτό καλείται το προσωπικό,

ειδικά το νοσηλευτικό, όπως χειρίζεται σωστά

τις εν λόγω συσκευές συμβάλλοντας στην

ελάττωση των νοσοκομειακών λοιμώξεων

βοηθώντας το έργο των επιτροπών ελέγχου

τους.

Αρχικά μέτρα • Συγκεντρώνονται όλα τα απαραίτητα υλικά

που θα χρησιμοποιηθούν στο τροχήλατο

νοσηλείας αφού πρώτα καθαριστεί με νερό

και σαπούνι.

• Πλένονται τα χέρια πριν από κάθε νοσηλεία

και πριν από κάθε επαφή με ενδο- φλεβικό

σύστημα.

• Επιλέγεται ο κατάλληλος καθετήρας

ανάλογα με το σκοπό της τοποθέτησης του,

τα υγρά διαλύματα που θα χορηγηθούν, το

εύρος και η θέση του επιλεγμένου αγγείου.

• Προετοιμάζεται ο ορρός, τα φάρμακα και αν

χρειάζεται ρυθμίζεται μηχανική αντλία

έκχυσης.

• Τα διαλύματα ή τα φάρμακα που θα

χρησιμοποιηθούν, ετοιμάζονται λίγο πριν

χορηγηθούν και όχι πολλές ώρες πριν.

Ειδικά μέτρα και ψυχολογική

προσέγγιση του ασθενή • Ενημερώνεται ο ασθενής για το τι πρόκειται

να του γίνει και τι πρέπει ο ίδιος να προσέχει,

(π.χ. οι κινήσεις του χεριού του). Αν ο

ασθενής δε συνεργάζεται ακινητοποιείται το

χέρι του με ασφάλεια.

• Ο ορροί που φέρουν ειδικό πώμα από

αποστειρωμένο ελαστικό δίσκο (latex) είναι

πιο κατάλληλοι. Όταν οι ορροί δε διαθέτουν

πώμα αποστειρωμένο είναι απαραίτητο να

απολυμαίνονται με οινόπνευμα 70% που

πρέπει να στεγνώσει πριν τρυπηθεί.

• Χρησιμοποιούνται πάντα γάντια μιας χρήσης

σε ενδοφλέβιες παρακεντήσεις ή

αποστειρωμένα σε κεντρικούς φλεβικούς

καθετήρες (π.χ. υποκλείδιο, σφα-

γίτιδα) καθώς επίσης και όταν γίνεται

αποκάλυψυη φλέβας. Αν κατά την προ-

ετοιμασία, ή κατά την χορήγηση των υγρών

κάποιο αποστειρωμένο αντικείμενο (άκρη

συσκευής, βελόνα κ.λ.π.) έρθει σε επαφή με

τα χέρια σας, ή με επιφάνεια, ή παραμείνει

για αρκετό χρόνο στον αέρα, δε

χρησιμοποιείται.

• Δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην αντισηψία

του δέρματος. Δεν πρέπει να ξυρίζεται η

περιοχή που θα τοποθετηθεί καθετήρας. Αν

υπάρχει τριχοφυΐα, χρησιμοποιείται πάντοτε

ψαλίδι για το κόψιμο των τριχών.

ο Αν χρησιμοποιηθεί Betadine Solution

10% για την αντισηψία του δέρματος,

θα πρέπει να αφεθεί 4 λεπτά για να

δράσει σωστά.

ο Αν χρησιμοποιηθεί χλωρεξιδίνη

αλκοολούχος ή οινόπνευμα 70%

πρέπει να μείνει μέχρι να στεγνώσει,

περίπου 60 δευτερόλεπτα.

ο Αφού γίνει η αντισηψία του δέρματος

δεν ξανακουμπάμε το δάκτυλο μας

για ψηλάφηση. (Ψηλαφούμε πριν την

αντισηψία). Δεν φυσούμε για να

στεγνώσει και ακινητοποιούμε τη

φλέβα τεντώνοντας το δέρμα.

• Κάτω από το σημείο της παρακέντησης

πρέπει απαραίτητα να τοποθετηθεί

απορροφητικό αδιάβροχο.

• Το λάστιχο περίσφιξης πρέπει να λυθεί μόλις

αμέσως μετά την φλεβοκέντηση.-

Μέριμνα - επιμέλεια

• Ακινητοποιείται ο καθετήρας με διαφανή

αποστειρωμένο επίθεμα (όχι απευθείας

επικόλληση χειρουργικής επιδε- σμικής

ταινίας ή λευκοπλάστη). Δεν συνιστάται η

τοποθέτηση αλοιφής στο σημείο στης

φλεβοκέντησης, παρά μόνο η μικρή

επάλειψη με Betadine Solution 10%. Πρέπει

να αφήνεται να στεγνώσει και μετά να

καλύπτεται με διαφανές αποστειρωμένο

επίθεμα ή στεγνή αποστειρωμένη γάζα και

να ακινητοποιείται με χειρουργική

επιδεσμική ταινία (Durapore ή clinipore) ή

λευκοπλάστη.



Vol 4, No 1

> Το σημείο της φλεβοκέντησης πρέπει να

μένει ορατό για εύκολο έλεγχο.

• Προσοχή στην ακινητοποίηση του καθε-

τήρα. Πρέπει να ακινητοποιείται σε φυσική

θέση χωρίς να τεντώνεται το δέρμα αλλά

ούτε να δημιουργείται με τις κινήσεις μας

οποιαδήποτε κάκωση.

• Για καλύτερη ακινητοποίηση, συνιστάται

πάνω από το διαφανή επίθεμα να γίνεται

επίδεση πεταλούδας με χειρουργική

επιδεσμική ταινία ή λευκοπλάστη (οι άκρες

της πεταλούδας να είναι κολλημένες

προσεκτικά για να μπορεί εύκολα να

αφαιρεθεί).

• Πρέπει πάντοτε να αναγράφεται σε ειδικό

έντυπο ή στην επίδεση της φλε-

βοκέντησης η ημερομηνία και η ώρα

τοποθέτησης του καθετήρα, καθώς κα! ο

θάλαμος / τμήμα όπου τοποθετήθηκε.

Χρονικοί περίοδοι • Όταν διατηρείται ο φλεβοκαθετήρας με

ηπαρίνη για ανοικτή γραμμή, ο ηπα-

ρινισμός γίνεται ανά δωρο, εκτός αν δίνεται

I.V. νοσηλεία, οπότε γίνεται αμέσως μετά

τη νοσηλεία. Δεν πρέπει να ξεχνούμε την

αφαίρεση μικρής ποσότητας αίματος (2-3

cc) πριν τον ηπαρι- νισμό του καθετήρα, με

μικρή αποστειρωμένη σύριγγα. Είναι

καλύτερα να χρησιμοποιούνται φύσιγγες

ηπαρί- νης μιας χρήσεως ή η αραίωση της

ηπα- ρίνης να γίνεται τη στιγμή της

έγχυσης. Το διάλυμα που περισσεύει να μη

ξαναχρησιμοποιείται.

• Αν χρειάζεται, τοποθετείται στον καθετήρα

προέκταση και 3-Way stopcock. Τα πώματα

του 3-Way (in-stopper), αλλάζοντας πάντα

σε κάθε χρήση (όταν αφαιρεθούν για

ενδοφλέβια παροχή) με άλλα

αποστειρωμένα μιας χρήσης.

• Ο χρόνος παραμονής ενός περιφερικού

καθετήρα ορίζεται μέχρι 72 ώρες (βάσει

των Διεθνών Προφυλάξεων), εκτός αν δεν

υπάρχει άλλο σημείο για δυνατή

φλεβοκέντηση, π.χ. λεπτά αγγεία, όπου και

μπορεί να παραμείνει ακόμη ένα 24ωρο με

συχνότατη παρακολού

θηση. Αν παρατηρηθεί κάποιο στοιχείο

φλεγμονής κατά τη διάρκεια του 24ωρου, ο

καθετήρας αφαιρείται.

• Δεν αλλάζονται τα επιθέματα σε I.V.

περιφερειακούς καθετήρες, παρά μόνο αν

έχουν ξεκολλήσει ή βραχεί (αποκόλληση

επιδέσμων). Κατά την αλλαγή

χρησιμοποιούνται μόνο αποστειρωμένα

υλικά (γάντια και γάζες). Γίνεται σωστός

καθαρισμός με αλκοολούχο χλωρεξιδίνη ή

με Betadine Solution 10% ή οινόπνευμα

70%, αφήνεται να στεγνώσει και

τοποθετείται ξανά διαφανή αποστειρωμένο

επίθεμα και σημειώνεται η ημερομηνία και η

ώρα της τοποθέτησης του καθετήρα. Σε

περίπτωση έλλειψης διαφανών επιθεμάτων,

καλύπτεται με στεγνή αποστειρωμένη γάζα

και στερεώνεται με λευκοπλάστη ή χει-

ρουργική επιδεσμική ταινία.

Προβλήματα - επιπλοκές - καλλιέργειες • Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στα

προβλήματα λοιμώξεων που μπορεί να

εμφανισθούν από ενδοφλέβιες παροχές,

όπως τα ακόλουθα:

ο Φλεβίτιδα (ευαισθησία κατά μήκος της

φλεβοκέντησης, ερυθρότητα, πόνος

κ.λ.π.).

ο Σηπτική φλεβίτιδα ή θρομβοφλεβίτιδα

(τοπικός ερεθισμός, επώδυνη

διόγκωση ή παρουσία πύου στον αυλό

του καθετήρα ή στο σημείο της

φλεβοκέντησης ή και σκλήρυνση

στους ιστούς πάνω από τον

καθετήρα).

ο Βακτηριαιμία ή σηψαιμία (πυρετός,

ρίγη, σηπτικό shock).

• Γίνεται συχνή παρακολούθηση (ανά δωρο)

σε όλους τους ασθενείς που φέρουν

ενδοφλέβιους καθετήρες για στοιχεία

λοίμωξης. Επίσης γίνεται έλεγχος και στην

ημερομηνία τοποθέτησης του

φλεβοκαθετήρα.

• Π ροσοχή κατά την αφαίρεση του καθε-

τήρα. Πρέπει πάντα να καθαρίζεται καλά το

σημείο εισόδου - εξόδου του καθετήρα με

χλωρεξιδίνη αλκοολούχο ή Betadine

Solution 10% ή οινόπνευμα


Cyprus Nursing Chronicles 2003 32 τόμος 4, τεύχος 1 Vol

4, No 1

70% και μετά να αφαιρεθεί ο καθετήρας.

• Αν εμφανιστούν στοιχεία λοίμωξης ενη-

μερώνεται ο ιατρός και αφαιρείται ο

καθετήρας. Αν είναι απαραίτητο, τοπο-

θετείται νέος καθετήρας. Στο σημείο της

φλεγμονής γίνεται καλός καθαρισμός με

άσηπτες συνθήκες και τοποθετείται

αντιφλεγμονώδης, η αντιμι- κροβιακή

αλοιφή.

ο Λόγω της αλλαγής του καθετήρα,

πρέπει να σταλούν στο μικροβιολογικό

εργαστήριο καλλιέργειες αίματος και

καλλιέργεια υποδόριου τμήματος του

φλεβοκαθετήρα. Αν χρησιμοποιείται

ενδοφλέβιο διάλυμα, γίνεται

καλλιέργεια του διαλύματος ώστε να

διευκρινισθεί η εστία λοίμωξης.

• Εάν θα σταλεί το άκρο του καθετήρα για

καλλιέργεια, η αφαίρεση του πρέπει να

γίνεται κάτω από άσηπτες τεχνικές

συνθήκες. Θα πρέπει πρώτα να στεγνώσει

το Betadine Solution 10% ή η αλκοολούχος

χλωρεξιδίνη ή το οινόπνευμα 70% που

χρησιμοποιήθηκε για την επάλειψη και

ακολούθως αποκόπτεται το υποδόριο

τμήμα που είναι συνήθως το άκρο που

αρχίζει 1 cm κάτω από το δέρμα. Το τμήμα

του καθετήρα τοποθετείται σε

αποστειρωμένο μπουκαλάκι με βιδωτό

πώμα και μεταφέρεται αμέσως στο

εργαστήριο. Εάν στο σημείο εισόδου του

καθετήρα υπάρχει πυώδης εκροή,

στέλνεται στο εργαστήριο δείγμα του πύου

για καλλιέργεια και Gram χρώση, με

βαμβακοφό- ρο στειλεό σε υλικό

συντήρησης (Transport medium).

Τήρηση αυστηρών

χρονοδιαγραμμάτων • Προσοχή η αλλαγή της συσκευής ορού

στους περιφερειακούς και κεντρικούς

φλεβικούς καθετήρες πρέπει να γίνεται

κάθε 48-72 ώρες (για απλή χορήγηση

υγρών) και η αλλαγή της φιάλης του ορρού

κάθε 24 ώρες το αργότερο.

ο Τα Soluset (συσκευές ορού με ελα-

στική είσοδο), όταν τρυπηθούν για

χορήγηση φαρμάκων, αλλάζονται

κάθε 48 ώρες. Σε ασθενείς που

βρίσκονται σε μονάδες εντατικής

παρακολούθησης ή κάτω από ειδική

νοσηλεία, η συσκευή ορού αλλάζεται

κάθε 24-48 ώρες.

ο Συσκευές που χρησιμοποιήθηκαν για

χορήγη λιπιδίων αλλάζονταικ κάθε 12

ώρες.

ο Συσκευές που χρησιμοποιήθηκαν για

την έγχυση αίματος ή των προϊόντων

του, γίνεται αλλαγή μετά από κάθε

χρήση.

• Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στον ορό που

περιέχει φαρμακευτικές ουσίες (όπως

ηπαρίνη κ.λ.π.) δεν επιτρέπεται να μένει ο

ίδιος ορός πάνω από 24 ώρες.

Συμβουλεύεστε πάντοτε τις οδηγίες του

κάθε φαρμάκου που χορηγείται στον

ασθενή.

Προσοχή στις βασικές

λεπτομέρειες • Πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο συστή-

ματα ενδοφλεβίου έγχυσης με αεραγωγό.

Απαγορεύεται το κάρφωμα βελόνας στη

φιάλη ορού.

• Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στους

υπερήλικες και στους ανοσοκατα-

σταλμένους ασθενείς. Η παρακολούθηση

των I.V. γραμμών και η περιποίηση του

σημείου της φλεβοκέντησης γίνεται πιο

συχνά.

• Σε μία επείγουσα κατάσταση (π.χ. ανακοπή)

τοποθετείται ένας I.V. καθετήρας γρήγορα

χωρίς την τήρηση των ενδεικνυόμενων

μέτρων λόγω ταχύτητας. Στην περίπτωση

αυτή αφού τακτοποιηθεί ο ασθενής είναι

απαραίτητο να τοποθετηθεί καινούργιος

I.V. καθετήρας, τηρώντας όλα τα μέτρα

ασηψίας - αντισηψίας και να αφαιρεθεί ο

προηγούμενος.

ο Σε υποκλείδιους καθετήρες, γίνεται

αντισηψία του σημείου φλεβο-

κέντησης με άσηπτες τεχνικές και

καλύπτεται με διαφανές επίθεμα,

όπως έχει περιγραφεί πιο πάνω.

Επειδή η εύρεση φλέβας είναι

δύσκολη σε αυτή τη περίπτωση, το

επίθεμα δεν αλλάζεται παρά



Vol 4, No 1

μόνο αν και όταν λερωθεί. Επίσης δεν

αφαιρείται ο καθετήρας εκτός αν

υπάρχει ένδειξη λοίμωξης και δεν

υπερβαίνει το όριο των 72 ωρών.

Επίλογος Οι επιπτώσεις των I.V. λοιμώξεων και

συνάμα των νοσοκομειακών λοιμώξεων

ελαχιστοποιούνται με την σωστή και προ-

σεκτική φροντίδα και την άσηπτη πρακτική

κατά την χρήση των ενδοαγγειακών

συσκευών.

Η εισαγωγή του καθετήρα απαιτεί τις ίδιες

προφυλάξεις με μία χειρουργική επέμβαση

όπου η περιοχή πρέπει να είναι αποστειρωμένη

και να γίνεται η τεχνική χωρίς άγγιγμα. Η

συχνή παρακολούθηση του

σημείου εισόδου και γενικά όλου του συστή-

ματος είναι απόλυτη ανάγκη για την πρόληψη

τυχόν λοίμωξης.

Σε κάθε περίπτωση λοίμωξης που μπορεί να

σχετίζεται με τις ενδοφλέβιες παροχές, πρέπει

να ενημερώνεται αμέσως η Επιτροπή Ελέγχου

Λοιμώξεων του νοσοκομείου. Επισημαίνεται δε

ότι η λοίμωξη από ενδοαγγειακό καθετήρα

θεωρείται νοσοκομειακή λοίμωξη και πρέπει να

καταγράφεται.

Όπως έχει προαναφερθεί, οι πιο πάνω

οδηγίες για την πρόληψη λοιμώξεων από

ενδοαγγειακούς καθετήρες βασίζονται σε

προδιαγραφές και συστήνεται η εφαρμογή

τους σε όλα τα νοσοκομεία.

Παραπομπές

Centers for Disease Control and Prevention, CDC General Guidelines for Intravascular Devices, [on

line], U.S. Department of Health and Human Sevices, http://www.md.ucl.ac.be, Access on September

2, 2002.



Vol 4, No 1

Σύγχρονες οδηγίες για βασική καρδιοαναπνευστική

αναζωογόνηση σε ενήλικα

1. Βεβαιωθείτε για τη δική σας ασφάλεια

και την ασφάλεια του θύματος

> Αποφύγετε ή μειώστε τους κινδύνους

(προστασία από κινδύνους).

> Αφήστε το θύμα στη θέση που βρέθηκε (αν

δεν υπάρχει κίνδυνος).

> Βεβαιωθείτε ότι το θύμα είναι αναίσθητο και

πρόκειται για καρδιοαναπνευστική ανακοπή.

2. Ελέγξτε για Ανταπόκριση (βεβαιωθείτε

ότι το θύμα δεν αντιδρά)

> Κουνήστε ελαφρά τις ωμοπλάτες του

θύματος.

> Φωνάξτε δυνατά «είσαι καλά;»

> Φωνάξτε δυνατά για βοήθεια.

3. Εξασφαλίστε Ανοικτό Αεραγωγό

> Χαλαρώστε ότι σφίγγει το λαιμό.

> Αφαιρέστε κάθε εμφανές ξένο σώμα από το

στόμα καθώς και τεχνητές οδοντοστοιχίες

που δεν εφαρμόζουν καλά.

> Ανυψώστε την κάτω γνάθο και εκτείνετε το

κεφάλι προσεκτικά.

4. Ελέγξτε για σημεία Αναπνοής

> Κοιτάξτε αν κινείται ο θώρακας, ακούστε και

νιώστε αν υπάρχει αναπνοή (όχι πάνω από

10").

> Αν δεν υπάρχει αναπνοή, στείλτε κάποιον να

τηλεφωνήσει για βοήθεια.

> Δώστε αργά και σταθερά 2 εμφυσήσεις

(τεχνητή αναπνοή) κοιτάζοντας ταυτό-

χρονα την ανύψωση του θώρακα.

Η δεύτερη εμφύσηση δίνεται όταν πέσει

τελείως ο θώρακας (2-4").

Κάθε εμφύσηση διαρκεί περίπου 2" και

πρέπει να χορηγεί 700-1 OOOmls αέρα για

πλήρη έκπτυξη του θώρακα (των

πνευμόνων).

> Αν είστε μόνος και υπάρχει υπόνοια ότι η

αιτία οφείλεται σε καρδιολογικό πρόβλημα,

τρέξτε αμέσως για αναζήτηση βοήθειας και

αρχίστε τεχνητή αναπνοή όταν

επιστρέψετε.

Αν υπάρχει υπόνοια ότι η αιτία οφείλεται σε

αναπνευστικό πρόβλημα από τραύμα,

πνιγμό, πνιγμονή, δηλητηρίαση από

φάρμακα ή αλκοόλ αρχίστε αμέσως τεχνητή

αναπνοή με 10 εμφυσήσεις για 1 λεπτό και

μετά τρέξτε για βοήθεια.

Αν ο θώρακας δεν ανυψώνεται σε κάθε

εμφύσηση.

- βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχει διαφυγή

αέρα κατά την εμφύσηση.

- ελέγξτε την έκταση της κεφαλής.

- ελέγξτε το στόμα και αφαιρέστε τυχόν

ξένο σώμα.

- κάντε μέχρι 5 προσπάθειες για να εξα-

σφαλίσετε 2 αποτελεσματικές αναπνοές.

Σε περίπτωση αποτυχίας, αρχίστε αμέσως

με 15 συμπιέσεις θώρακα (χωρίς έλεγχο για

σημεία κυκλοφορίας), ελέγξτε το στόμα,

αφαιρέστε τυχόν ξένο σώμα και δώστε 2

εμφυσήσεις.

Συνεχίστε με 15 συμπιέσεις θώρακα προς 2

εμφυσήσεις.

Τα χτυπήματα στην πλάτη και οι συμπιέσεις

στην κοιλιά (τεχνική Heimlich) συστήνονται

σε περιπτώσεις πνιγμονής χωρίς απώλεια

των αισθήσεων. Όταν το θύμα χάσει τις

αισθήσεις του, οι συμπιέσεις



Vol 4, No 1

Αντωνάκης Ανδρέου GRN, SRN, CCN, RNTt BSc (Hons) Nurse Education

Ανώτερος Λειτουργός Εκπαίδευσης

Νοσηλευτική Σχολή - Κύπρος

θώρακα θεωρούνται πιο αποτελεσματικές

στην απελευθέρωση των αερο- φόρων

οδών.

5. Ελέγξτε για σημεία Κυκλοφορίας

(όχι πάνω από 10")

>· Κοιτάξτε, ακούστε και νιώστε αν υπάρχει

αναπνοή, βήχας, κίνηση και ταυτόχρονα

ψηλαφήστε για καρωτιδικό σφυγμό

(κερκιδικό για μη επαγγελματίες υγείας)

Αν υπάρχει σφυγμός, συνεχίστε με 10

εμφυσήσεις ανά λεπτό και ελέγχετε για

σφυγμό κάθε 1 λεπτό.

Αν δεν υπάρχει σφυγμός, εντοπίστε το

σημείο για συμπιέσεις θώρακα (το μέσο του

κάτω τριτημορίιου του στέρνου) και

αρχίστε ρυθμικές, σταθερές, κάθετες

συμπιέσεις θώρακα με τα χέρια τεντωμένα,

τα δάκτυλα ενωμένα χωρίς να αγγίζουν το

θώρακα και με το θύμα σε ύπτια θέση πάνω

σε σταθερή και επίπεδη επιφάνεια.

Ρυθμός: 15 συμπιέσεις προς 2 εμφυ

σήσεις. Συχνότητα ανά λεπτό: 10 εμφυσήσεις και

100 συμπιέσεις θώρακα (βάθος

συμπιέσεων 4-5cm).

Επανελέξτε για σημεία κυκλοφορίας μόνο

αν το θύμα κάνει κίνηση ή αυτόματη

αναπνοή.

Συνεχίστε καρδιοαναπνευστική αναζω-

ογόνηση μέχρι:

- να φθάσει εξειδικευμένη βοήθεια

- να εμφανιστούν σημεία επαναφοράς στη

ζωή οπότε το θύμα τοποθετείται σε θέση

ανάνηψης, εκτός αν υπάρχει αντένδειξη

- να επέλθει κόπωση. Η αναλογία εμφυσήσεων και θωρακικών

συμπιέσεων είναι 2:15 είτε με ένα είτε με

δύο ανανήπτες (διασώστες).

Η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση με

δυο ανανήπτες είναι λιγότερο κουραστική

αλλά είναι απαραίτητο και οι δυο να είναι

επαρκώς εκπαιδευμένοι.

Βιβλιογραφία European Resuscitation Council and American Heart Association Guideliness 2000. Available from:

http://www.ubht.nhs.uk/edhanbook/medicine/cardiopulmonary-resuscitation,htm (Accessed 13

December, 2002).

Handley, J.A., Monsieurs, G. K. and Bossaert, L. L. (2001) European Resuscitation Council Guideliness

2000 for Adult Basic Life Support. Resuscitation, 48, 199-205.

Nolan, J. ET AL. (2000) Advanced Life Support Manual. 4th edition. London: Resuscitation Council

(UK) & European Resuscitation Council (ERC).

Resuscitation Council (UK) Basic Life Support - Resuscitation Guidelines 2000 - Sequence of actions

for adult basic life support.

Available from: http://www.resus,org.uk/pages/bls.htm (Accessed 13 December, 2002).



Vol 4, No 1

Μία προεγχειρητική τελετουργία που

προκαλεί αρκετές αντιπαραθέσεις είναι η

προεγχειρητική ετοιμασία του δέρματος του

ασθενούς και η επίπτωση που έχει στην μείωση

των βακτηριδίων του δέρματος και στην

πρόληψη των μετεγχειρητικών λοιμώξεων. Μια

τελευταία έρευνα (OR Manager) κατέδειξε ότι

οι μισοί από τους συμμετέχοντες είπαν ότι οι

χειρουργοί στο δικό τους νοσοκομείο

χρησιμοποιούν ακόμα ξυριστική μηχανή με

ξυραφάκι για την προεγχειρητική αφαίρεση

των τριχών, παρόλο τον συνεχώς αυξανόμενο

όγκο των μελετών που αποδεικνύουν ότι είναι

επιζήμια η χρήση του ξυραφιού καί ίσως δεν

χρειάζεται και η αφαίρεση των τριχών*.

Οι οδηγίες για την πρόληψη των Λοιμώξεων

του Χειρουργικού Πεδίου (Λ.Χ.Π.) που

δημοσιεύτηκαν το 1999 από το CDC (Centers

for Disease Control and Prevention), συνιστούν

ότι εάν χρειάζεται η αφαίρεση των τριχών αυτό

θα πρέπει να γίνεται άμεσα λίγο πριν την

επέμβαση και προτιμότερη είναι η χρήση

ηλεκτρικής χειρουργικής μηχανής κοπής των

τριχών (Surgical Clipper). Εντούτοις η έρευνα

(OR Manager) έδειξε ότι μόνο το 27% των

συμμετεχόντων δήλωσαν ότι στο νοσοκομείο

τους χρησιμοποιείται το clipper για την αφαί-

ρεση των τριχών.

Οι οδηγίες του CDC ορίζουν: «Το προ- εγχειρητικό ξύρισμα του χειρουργικού πεδίου

την παραμονή της επέμβασης σχετίζεται με σαφώς υψηλότερο κίνδυνο λοίμωξης του

χειρουργικού πεδίου παρά εάν χρη-σιμοποιούνται αποτριχωτικά μέσα ή εάν δεν

αφαιρούνται καθόλου οι τρίχες» Οι οδηγίες

εστιάζονται σε μια έρευνα στην οποία το

ποσοστό των λοιμώξεων του χειρουργικού

πεδίου ήταν 5.6% σε ασθενείς στους οποίους

οι τρίχες αφαιρέθηκαν με ξυράφι, συγκριτικά

με ποσοστό 0,6% στους ασθενείς εκείνους που

οι τρίχες αφαιρέθηκαν με αποτριχωτικά μέσα ή

δεν αφαι

ρέθηκαν καθόλου.

Και προσθέτει το CDC στις οδηγίες, «Οι αυξημένος κίνδυνος των λοιμώξεων του χει-ρουργικού πεδίου, σχετίζεται με τα μικρο- κοψίματα στο δέρμα από το ξυράφι και τα οποία κατόπιν συμπεριφέρονται σαν εστίες αποικισμού βακτηριδίων.»

Ξυρίζοντας αμέσως πριν την επέμβαση

συγκριτικά με το ξύρισμα 24 ώρες πριν την

επέμβαση, αυτό σχετίζεται με μείωση του

ποσοστού των λοιμώξεων του χειρουργικού

πεδίου (3.1% έναντι 7.1%).

Εάν το ξύρισμα έχει γίνει σε χρόνο περισ-

σότερο από 24 ώρες πριν την επέμβαση, το

ποσοστό των Λ.Χ.Π., ξεπερνά το 20%.1

Αφαιρώντας τις τρίχες με ηλεκτρική

μηχανή κοπής των τριχών (clipper) αμέσως

πριν την επέμβαση, αυτό σχετίζεται επίσης με

χαμηλότερο κίνδυνο Λ.Χ.Π. συγκριτικά με το

ξύρισμα την προηγούμενη νύχτα της

επέμβασης.

(ποσοστό Λ.Χ.Π. αμέσως

πριν = 1.8% χ την νύχτα πριν = 4.0%)2"

5

Αν και η χρήση αποτριχωτικών μέσων,

σχετίζεται με χαμηλά ποσοστά Λ.Χ.Π. εντού-

τοις πολλές φορές προκαλούν αντιδράσεις

υπερευασθησίας6

Ένα δεύτερο σημαντικό στοιχείο της

προεγχειρητικής ετοιμασίας του δέρματος,

είναι η χρήση αντισηπτικού, για την

απομάκρυνση των βακτηριδίων του δέρματος

μέσω της τριβής και των αντιμι- κροβιακών

παραγόντων.

Οι οδηγίες του CDC αναφέρουν ότι ένα

μπάνιο ή ντους προεγχειρητικά με αντισηπτικό,

έχει δείξει να ελαττώνει το μικροβιακό φορτίο.

Σε μια μελέτη με περισσότερους από 700

ασθενείς, οι οποίοι υπεβλήθησαν σε δύο

προεγχειρητικά ντους με αντισηπτικό, η

Χλωρεξιδίνη μείωσε τις αποικίες των



Vol 4, No 1

Η Προεγχειρητική ετοιμασία πρέπει να διασφαλίζει

την Ακεραιότητα του Δέρματος

Κατερίνα Καστρινάκη

Διπλωματούχος Νοσηλεύτρια

Υπεύθυνη εκπαίδευσης της εταιρείας 3MHellas Ltd

βακτηριδίων κατά εννέα φορές, ενώ η Ιωδι-

ούχος Ποβιδόνη ή το σαπούνι Triclocarban

μείωσαν τον αριθμό των αποικιών κατά 1.3 και

1.9 αντίστοιχα7.

Εντούτοις το CDC πρόκειται σύντομα να

επισημάνει, ότι αν και τα προεγχειρητικά

ντους μείωσαν τον αριθμό των αποικιών, δεν

έχει δειχθεί ότι μειώνουν οριστικά τα ποσοστά

των Λ.Χ.Π.

Τα πιο κοινά αντισηπτικά για την προ-

εγχειρητική ετοιμασία και για την αντισηψία

του δέρματος περιλαμβάνουν την Αλκοόλη,

την Χλωρεξιδίνη, Ιώδιο/Ιωδοφόρα και το

Triclosan.

Γενικά το CDC αναφέρει ότι δεν υπάρχουν

μελέτες που να έχουν επαρκώς εκτιμήσει τα

συγκριτικά αποτελέσματα αυτών των

προεγχειρητικών αντισηπτικών του δέρματος

στον κίνδυνο των Λ.Χ.Π.

Ο AORN (Association of perioperative

Registered Nurses), συνιστά πρακτικές που

επιτάσσουν ότι τα προεγχειρητικά αντι-

σηπτικά δέρματος, θα πρέπει να έχουν

αντιμικροβιακό παράγοντα ευρέως φάσματος

μικροβιοκτόνο και μη τοξικό.8

Σύμφωνα με την Dianne Rawson, RN, ΜΑ,

technical services της 3M, η επιλογή των

αντιμικροβιακών παραγόντων, θα πρέπει να

βασίζεται στο ιστορικό του ασθενούς για

αντιδράσεις υπερευαισθησίας, στην

κατάσταση του δέρματος και στην θέση του

χειρουργικού πεδίου. Εξηγεί ότι η χρήση

αντιμικροβιακού παράγοντα σε ασθενή με

ευαισθησία, θα μπορούσε να έχει επιβλαβή

αποτελέσματα, καθώς τα αντισηπτικά που

απορροφώνται από το δέρμα, μπορεί να είναι

τοξικά. Η Rawson προσθέτει ότι οι τεχνικές

προετοιμασίες του δέρματος, ποικίλλουν

ανάλογα με την κατάσταση του δέρματος στο

χειρουργικό πεδίο. Καμένο, απογυμνωμένο ή

τραυματισμένο δέρμα, θα πρέπει να προετοι-

μάζεται διά εκ πλύσεως με φυσιολογικό ορό.

Οι περιοχές των βλεννογόνων, μπορεί να

προετοιμάζονται με την χρήση αντιμι

κροβιακού ή αντισηπτικού παράγοντα μόνο.

Ανεξάρτητα του δέρματος θα πρέπει να

γίνεται με άσηπτη τεχνική και από το κέντρο

του χειρουργικού πεδίου προς την περιφέρεια.

To CDC αναγνωρίζει ότι έχουν γίνει

τροποποιήσεις στην παραπάνω τεχνική

αντισηψίας που περιλαμβάνουν:

• Αφαίρεση ή σκούπισμα από το δέρμα του

αντισηπτικού μετά την επάλειψη του.

• Χρήση αντιμικροβιακού τεμνόμενου

αυτοκόλλητου Οθονίου.

• Βάψιμο απλώς του δέρματος με ένα

αντισηπτικό αντί της κλασσικής διαδι-

κασίας προετοιμασίας του δέρματος και

» Χρησιμοποιώντας μια «καθαρή» σε αντι-

διαστολή με μια «αποστειρωμένη» χει-

ρουργική προετοιμασία του δέρματος9

Ανακεφαλαιώνοντας η Rawson τονίζει

σύμφωνα με το οδηγό του CDC και του AORN

ότι η προετοιμασία του δέρματος θα πρέπει να

γίνεται κατά τρόπο που διατηρεί την

ακεραιότητα του δέρματος και εμποδίζει το

τραυματισμό.

• Χημικό έγκαυμα μπορεί να προκληθεί εάν ο

αντιμικροβιακός παράγοντας αφήνεται να

συγκεντρωθεί κάτω από το ασθενή, στη

περιεγχειρίδατου tourniquet αέρος, στα

ΗΚΓ ηλεκτρόδια, στην πλάκα γείωσης της

ηλεκτροχειρουργικής διαθερμίας.

• Ο αντιμικροβιακός παράγοντας που

αφήνεται να στεγνώσει πριν την εφαρμογή

των αποστειρωμένων οθονίων (drapes),

μπορεί να έχει μεγαλύτερη χρονική δράση.

• Θα πρέπει να υπάρχει επαρκής χρόνος για

την πλήρη εξάτμιση ενός εύφλεκτου

αντιμικροβιακού παράγοντα, πριν την

ενεργοποίηση της ηλεκτροχειρουργι- κής

διαθερμίας ή λέϊζερ για να αποφευχθεί η

πιθανότητα ανάφλεξης.




Vol 4, No 1

Βιβλιογραφία

Seropian R, Reynolds BM. Wound infections after preoperative depilatory versus razor preparation.

Am J Surg 1971;121:251-4.

Alexander JW, Fischer JE, Boyajian M, Palmquist J, Morris MJ. The influence of hair-removal methods

on wound infections. Arch Surg 1983; 118(3):347-52.

Masterson TM, Rodeheaver GT, Morgan RF, Edlich RF. Bacteriologic evaluation of electrica clippers

for surgical hair removal. Am J Surg 1984;148:301-2.

4. Sellick JA Jr., Stelmach M, Mylotte JM. Surveillance of surgical wound infection following open

heart surgery. Infect Control Hosp Epidemiol 1991;12(10):591-6.

Ko W, Lazenby WD, Zelano JA, Isom W, Krieger KH. Effects of shaving methods and intraoperative

irrigation on suppurative mediastinitis after bypass operations. Ann Thorac Surg 1992;53:301-5.

60. Seropian R, Reynolds BM. Wound infections after preoperative depilatory versus razor preparation.

Am J Surg 1971;121:251-4.

7. Garner JS. The CDC Hospital Infection Control Practices Advisory Commitee. Am J Infect Control

1993;21:160-2.

82. Hecht AD. Creating greater efficiency in ambulatory surgery. J Clin Anesth 1995;7:581-4.

9. Horwitz JR, Chwals WJ, Doski J J, Suescun EA, Cheu HW, Lally KP. Pediatric wound infections: a

prospective multicenter study. Ann Surg 1998;227:553-8.

Kelly M. Pyrek, Infection Control Today March 2003




Vol 4, No 1

12η Μαίου - Διεθνής Ημέρα Νοσηλευτών

«Οι Νοσηλευτές ενάντια στο στίγμα του AIDS -

Νοιάζονται για όλους

Εισαγωγή Στην πορεία των κοινωνιών της Γης έχουν

εμφανιστεί ασθένειες που κυριολεκτικά

θέρισαν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα,

δημιουργώντας έτσι οξύτατο πρόβλημα τόσο

από πλευράς αντιμετώπισης όσο από

κοινωνικής άποψης.

Το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής

Ανεπάρκειας προσβάλλει κυρίως τους νέους

και επηρεάζει αρνητικότατα την ποιότητα

ζωής των πασχόντων καθώς συνοδεύεται από

κοινωνικό εξωστρακισμό και γενικότερη φοβία

από τρίτους (18ον Πανελλήνιο Νοσηλευτικό

Συνέδριο, 1991).

Αν και έχουν περάσει πάνω από 20 χρόνια

από την εμφάνιση του AIDS στον πλανήτη

μας, δυστυχώς εξακολουθούν ακόμα να

υπάρχουν αρνητικές αντιδράσεις τόσο από

άτομα όσο και από κοινότητες. Φόβος -

απόρριψη σιωπή - άρνηση - στιγματισμός -

προκατάληψη και κάθε άλλης μορφής βία

εκφράζεται ενάντια στους φορείς και

ασθενείς με AIDS.

Το γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι υπο-

φέρουν ήδη από μια σοβαρή ασθένεια, γίνεται

ακόμα πιο σκληρό κι απάνθρωπο να υφίστανται

επιπλέον την απόρριψη και την εχθρικότητα

της κοινωνίας.

Καθόλου τυχαία λοιπόν η επιλογή του

εφετινού μηνύματος του Διεθνούς Συνδέσμου

Νοσηλευτών για τη 12η Μαΐου «Οι

Νοσηλευτές ενωμένοι ενάντια στο στίγμα

του AIDS - Νοιαζόμαστε για όλους».

Εμείς οι Νοσηλευτές σε συνεργασία με

άλλους Νοσηλευτικούς Συνδέσμους, οργα-

νωμένους φορείς, άτομα, κοινότητες, θα

πρέπει να αυξήσουμε την επαγρύπνηση και να

συμμετέχουμε ενεργά στον αγώνα ενάντια

στον στιγματισμό των ασθενών με AIDS και να

συμβάλουμε θετικά στην διαμόρφωση

απόψεων και πολιτικής για καταπολέμηση του

στίγματος.

Τί είναι στίγμα Σύμφωνα με το λεξικό της Νέας Ελληνικής

Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη (1999) ΣΤίΓΜΑ

εννοιολογικά σημαίνει «σημάδι που αφήνει

στο δέρμα έγκαυμα ή τραύμα που προέρχεται

από παθολογικά αίτια» Μεταφορικά, είναι

οτιδήποτε προκαλεί ντροπή ή κοινωνική

καταδίκη. Είναι συνώνυμα με το όνειδος,

ντροπή. Στιγματίζω σημαίνει επικρίνω έντονα,

καυτηριάζω. Είναι συνώνυμο του καταδικάζω.

Ο Καραγιάννης (1999) στο βιβλίο του

«Κοινοτική Νοσηλευτική και Ψυχική Υγεία»

αναφέρει: «Σήμερα, η έννοια στίγμα καθο-ρίζεται σαν δυσμένεια, καταισχύνη, όνειδος. Χρησιμοποιείται δε για τον καθορισμό ομάδων ανθρώπων και την τοποθέτησή τους στο περιθώριο της κοινωνίας σαν επι-κίνδυνους, παρεκκλητικούς, διαφορετικούς, αμαρτωλούς».

Το στίγμα για τους φορείς και ασθενείς με

AIDS, εξ' αιτίας του ότι η ασθένεια τους έχει

συνδεθεί με την ομοφυλοφιλία, τις

ανεξέλεγκτες σεξουαλικές σχέσεις και τους

ναρκομανείς, είναι εμπόδιο που τους χωρίζει

από την κοινωνία και τους κρατά μακριά στο

περιθώριο απομονωμένους.

«Πολλοί άνθρωποι που υποφέρουν από τον ιό HIV δεν πεθαίνουν από την ίδια την αρρώστεια, αλλά τους σκοτώνει το στίγμα που περιβάλλει όσους υποφέρουν από το AIDS» Λόγια παρμένα από την ομιλία του

Νέλσων Μαντέλα με το κλείσιμο των εργασιών

της διάσκεψης της Βαρκελώνης για το AIDS

στις 15 Ιουλίου 2002. (ICN, Information and

action, tool kit, 2003).

To στίγμα και οι διακρίσεις προέρχονται

από τις στάσεις και τις πράξεις οικογενειών,

κοινωνιών και κοινοτήτων προς τα άτομα που

θεωρούνται ότι έχουν ένα «αρνητικό

χαρακτηριστικό ή μια ανεπιθύμητη διαφορά».



Vol 4, No 1

Μαρία Χριστοφίνα Νοσηλευτική Λειτουργός

Γρηγόρειος Κλινική

Νοσοκομείο Λάρνακας

Πηγές του στίγματος

Υπάρχουν πέντε βασικοί παράγοντες, οι

οποίοι συνέβαλαν στην συσχέτιση AIDS με το

στίγμα και τις διακρίσεις (De Bruyn, 1999).

1. To AIDS σαν ασθένεια που απειλεί τη ζωή.

2. Ο φόβος της μετάδοσης.

3. Η σύνδεση της ασθένειας με κάποιες

συμπεριφορές που ήδη είναι στιγμα-

τισμένες από την κοινωνία (π.χ. ομο-

φυλοφιλία, ναρκωτικά).

4. Το γεγονός ότι οι ασθενείς θεωρούνται ότι

είναι ο ίδιος υπαίτιος της ασθέ- νειάς του.

5. Θρησκευτικές και ηθικές αντιλήψεις που

θεωρούντο AIDS ως επακόλουθο κάποιου

ηθικού παραπτώματος.

Η συσχέτιση του AIDS με το στίγμα είναι

πολύπλοκλη και στενά συνδεδεμένη με τις

υφιστάμενες κοινωνικές και οικονομικές

αντιλήψεις σχετικά με την σεξουαλική

συμπεριφορά και το ρόλο των δύο φύλων, το

γένος, τη φυλή και την εθνικότητα, το

κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο και το φόβο

μετάδοσης αλλά και της αρρώ- στειας,

σύμφωνα με την κουλτούρα της κάθε

κοινωνίας.

Συνέπειες του στίγματος

Το στίγμα και οι διακρίσεις είχαν σαν

αποτέλεσμα να δημιουργηθεί γύρω από την

επιδήμια του AIDS, μια κουλτούρα

μυστικοπάθειας, σιωπής, ενοχών, ντροπής και

περιθωριοποίησης. Όλα αυτά, πέρα από τον

πόνο που προκαλούν στους ασθενείς μπορεί

να σταθούν ως εμπόδιο στο να ζητήσουν

βοήθεια από τις αρμόδιες υπηρεσίες υγείας ή

ακόμα και να πάρουν θεραπεία. Επιπλέον με το

φόβο του στιγματισμού, οι ασθενείς του AIDS

μπορεί να αποφύγουν να πάρουν μέτρα

προστασίας είτε για τον εαυτό τους είτε για

τους γύρω τους.

Το στίγμα περιθωριοποιεί τους φορείς και

ασθενείς του AIDS και επηρεάζει την

ικανότητα τους να είναι χρήσιμοι και παρα-

γωγικοί στην κοινωνία με αποτέλεσμα το

βάρος της συνεχούς φροντίδας τους να

το επωμίζεται η οικογένεια, είτε η κοινότητα

με όλες τις κοινωνικο-οικονομικές συνέπειες.

Στρατηγικές καταπολέμησης

του στίγματος

Η αναγνώριση του στίγματος και της

προκατάληψης είναι το πρώτο και βασικό βήμα

για την καταπολέμηση τους. Καταπολεμώντας

το στίγμα και τις συνέπειες του, σίγουρα θα

βελτιώσουμε τη ζωή των ατόμων που

υποφέρουν από AIDS, των οικογενειών τους

και της κοινωνίας. Αν τους αντιμετωπίσουμε

με κατανόηση και αξιοπρέπεια, οι άνθρωποι

που ζουν με αυτή την ασθένεια θα μπορέσουν

να έχουν μια ποιότητα ζωής.

Κι ενώ μπορεί να θεωρηθεί δύσκολη η

εξάλειψη του στίγματος και των διακρίσεων,

διάφορες παρεμβάσεις είναι δυνατόν να

συμβάλουν στη μείωσή τους.

Ηθικά και ανθρώπινα

Δικαιώματα

Οι ηθικοί κανόνες και οι διακυρήξεις των

ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθορίζουν από

μόνοι τους τα πλαίσια για καταπολέμηση του

στίγματος και των διακρίσεων. Οι

επαγγελματικοί δεοντολογικοί κώδικες

καθορίζουν τις κατευθυντήριες γραμμές για

τους επαγγελματίες υγείας, βασιζόμενοι στο

δικαίωμα σεβασμού της ανθρώπινης ζωής. Ο

συσχετισμός του AIDS γι' αυτό και κάθε

νοσηλευτής, σεβόμενος τους ασθενείς που

ετάχθει να υπηρετεί και τον εαυτό του θα

προστατεύει τα δικαιώματα αυτών των

ασθενών.

Παρεμβάσεις που βοηθούν στη μείωση

του στίγματος.

1. Προσέγγιση βασισμένη στην πληρο-

φόρηση.

2. Προσεγγίσεις μέσω της συμβουλευτικής.

3. Απόκτηση δεξιοτήτων για αντιμετώπιση

των HI V/AIDS.

4. Επαφή με ομάδες ανθρώπων που είτε

έχουν μολυνθεί είτε επηρεάζονται από το

AIDS.




Vol 4, No 1

Οι Διεθνείς Σύνδεσμοι Νοσηλευτών, σι

Νοσηλευτές, αυτοί που καθορίζουν πολιτική

και οι κατά τόπους Διευθύνσεις, μπορούν να

υποδείξουν διάφορες παρεμβάσεις και

στρατηγικές που θα βοηθήσουν τους

Νοσηλευτές να ξεπεράσουν οι ίδιοι το στίγμα

και τις διακρίσεις.

1. Δημιουργία υποστηρικτικών και ασφαλών

χώρων εργασίας. Ένα μη υπο- στηρικτικο

και στρεσογόνο περιβάλλον εργασίας

είναι αιτία κούρασης και επαγγελματικής

εξουθένωσης για τους Νοσηλευτές,

Αντίθετα ένα υποστηρι- κτικό και ασφαλές

περιβάλλον θα συμβάλει στην

καταπολέμηση του στίγματος και των

διακρίσεων.

2. Δημιουργία Νοσοκομείων φιλικά προς

τους ασθενείς με AIDS. Ένα τμήμα όπου

θα διασφαλίζει την εμπιστευτικότητα και

τον σεβασμό στην προσωπικότητα των

ασθενών, θα συμβάλει στη μείωση του

στίγματος.

3. Εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας. Η

εκπαίδευση παρέχει όλες τις γνώσεις και

τα εφόδια στους Νοσηλευτές για παροχή

επαρκούς και ασφαλούς νοσηλευτικής

φροντίδας προς τους ασθενείς με AIDS.

4. Διάλυση της συνομωσίας σιωπής και

απόκρυψης. Η απομυθοποίηση του AIDS

και η κατάταξή του με τις άλλες χρόνιες

ασθένεις και ο ανοικτός διάλογος γύρω

από τα θέματα του AIDS, θα συμβάλει

στην εξάλειψη του στίγματος.

5. Στήριξη Γενικών και Επαγγελματικών

Συνδέσμων στη φροντίδα του AIDS. Η

δημιουργία ενός φόρουμ για ανταλλαγή

γνώσεων και εμπειριών νοσηλευτών σε

σχέση με τη φροντίδα των ασθενών του

AIDS, είναι πολύ θετική στρατηγική.

6. Παροχή ικανοποιητικών προμηθειών και

προστατευτικού εξοπλισμού. Η χρη-

σιμοποίηση των διεθνώς παραδεκτών

μέτρων προστασίας κατά τη νοσηλεία

ασθενών για AIDS, καθώς η διδασκα

λία της σωστής χρήσης τους είναι επι-

βεβλημένη.

7. Εύκολη πρόσβαση στη θεραπεία μετά την

έκθεση στον ιό ΗIV = Αν και οι έρευνες

αναφέρουν ότι ο κίνδυνος μετά από

έκθεση στον ιό είναι <0,1 % (12ον

Πανελλήνιο Συνέδριο AIDS, 2000) εν

τούτοις επιβάλλεται η άμεση αναφορά

περιστατικών άμεσης έκθεσης στις

αρμόδιες υπηρεσίες για χορήγηση

θεραπείας προφύλαξης.

8. Καθορισμός κοινής πολιτικής και κατευ-

θυντήριων γραμμών. Μια συμμετοχική

προσέγγιση στην ανάπτυξη σχεδίων

εργασίας και εφαρμογής πολιτικής στο

επίπεδο των τμημάτων - Νοσοκομείων

ενθαρρύνοντας την ομαδική προσέγγιση

και το αίσθημα υπευθυνότητας με

αποτέλεσμα τη μείωση του στίγματος.

9. Κτίζοντας πάνω στο πρόσφατα παγκόσμια

δεδομένα. Χρειάζεται να ευαι-

σθητοποιήσουμε όλους τους φορείς, τις

Κοινότητες, τους επαγγελματίες υγείας

και γενικά όλους όσους διαμορφώνουν

πολιτική ώστε να αναλάβουν δράση για

καταπολέμηση του στιγματισμού και των

διακρίσεων, οπουδήποτε κι αν συμβαίνουν.

Επίλογος Το στίγμα και η διάκριση αποτελούν μια

πρόκληση για όλους, κυρίως όμως για μας

τους Νοσηλευτές που έχουμε την ευκαιρία να

νοσηλεύσουμε ασθενείς με AIDS. Ο

σεβασμός, η αποδοχή, η ενσυναισθη- σία, η

αγάπη, η κατανόηση είναι τα όπλα του

Νοσηλευτή ενάντια στον στιγματισμό καιτις

διακρίσεις. Ας μάθουμε να δεχόμαστε τον

άλλο όπως είναι, ότι όλα τα διαφορετικά είναι

ίσα και έχουν τα ίδια δικαιώματα με εμάς.

Με τον συνεχή πόλεμο ενάντια στο στίγμα

και φροντίζοντας για όλους, οι Νοσηλευτές θα

είναι πρωτοπόρος στον αγώνα για την

κατάρριψη του τείχους του στιγματισμού και

της προκατάληψης.




Vol 4, No 1

Βιβλιογραφία

ICN - International Nurses Day 2003 - Information and Action Tool Kit (2003).

Μπαμπινιώτης Γ., (1998), Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα.

Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS - Πρακτικά 12ου Πανελληνίου Συνεδρίου

AIDS (200)

Σίδα Β., (1991) Ο Νοσηλευτής απέναντι στο κοινωνικό πρόβλημα των πασχόντων από AIDS, 18ον

Πανελλήνιο Νοσηλευτικό Συνέδριο, Πρακτικό, Αθήνα.

Καραγιάννης Γ., (1999) Κοινοτική Νοσηλευτική και Ψυχική Υγεία, Λευκωσία.

Καραγιάννης Γ., (1999) Σημειώσεις στη Συμβουλευτική για Φοιητητές Νοσηλευτικής Σχολής, Λευκωσία.



Vol 4, No 1

5η Μαΐου - Παγκόσμια ημέρα της Μαίας

Η μαία αναφέρεται και υμνείται από τα

πανάρχαια χρόνια για το έργο της. Ένα έργο

προικισμένο με πνευματικό μεγαλείο διότι

είναι έργο μεγάλης αγάπης, φροντίδας,

στοργής, συμπαράστασης, συμπό- νοιας,

συνηγορίας, ενθάρρυνσης για τη μητέρα, το

νεογνό, τον πατέρα, την οικογένεια.

Η Διεθνής Συνομοσπονδία Μαιών (Δ.Σ.Μ.)

προκειμένου να δώσει έμφαση στο έργο της

μαίας στην κοινωνία έχει επιλέξει το θέμα «Η

μαία χαράζει το δρόμο και καθοδηγεί για την

Διεθνή Ημέρα Μαιών» στις 5 Μαΐου 2003. Με

το μήνυμα αυτό στοχεύει:

1. να εφοδιάσει τις μαίες μ' ένα εξαίρετο μέσο

για να απασχολήσουν, ενημερώσουν και

υπενθυμίσουν στην κοινωνία την έκταση

και τη σημασία του έργου τους.

2. να προωθήσει και να ενθαρρύνει τις μαίες

να έχουν καθοδηγητικό ρόλο στη βελτίωση

της υγείας της μητέρας και του νεογνού.

3. να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της Μαι-

ευτικής στα κέντρα λήψης αποφάσεων.

Τονίζει ότι οι γνώσεις, οι δεξιότητες και η

εμπειρία των μαιών είναι ουσιαστικά στοιχεία

στην διαμόρφωση πολιτικής για την υγεία της

μητέρας και του νεογνού. Δια- κυρήττει ότι οι

μαίες που έχουν θέσεις κλειδιά θα πρέπει να

αποκτήσουν και να διατηρήσουν ηγετικές

ικανότητες για να είναι καλοί

διαπραγματευτές και υπερασπιστές των

δικαιωμάτων και οραματισμών των ΜΑΙΩΝ που

είναι και θα είναι οι διασφαλι- στές των

αναπαραγωγικών δικαιωμάτων της γυναίκας.

Να είναι σε θέση να τεκμηριώσουν τις απόψεις

τους με έρευνα και να δημιουργούν

πρωτόκολλα ασφαλούς και ατομοκεντρικής

πρακτικής.

Η Δ.Σ.Μ. στηρίζοντας τις προσπάθειες

αυτές των 88 εθνικών συνδέσμων μαιών

αναγγέλει και θα οραματίζεται για ένα κόσμο

όπου οι Μαίες:

α) να παρέχουν φροντίδα κάτω από

οποιεσδήποτε συνθήκες, σε οποιαδήποτε

γυναίκα που χρειάζεται μαιευτική φροντίδα.

β) να είναι υπεύθυνες για την συνεχή

εκπαίδευση τους.

γ) να λαμβάνουν την κατάλληλη εκπαί-

δευση - σωστή βασική εκπαίδευση, επι-

στημονικές και βασισμένες σε έρευνα γνώσεις

ώστε να μπορούν να είναι ικανές να ασκήσουν

το επάγγελμα, προστατευόμενες από τη

νομοθεσία του κράτους.

δ) η ποιότητα φροντίδας που θα παρέχουν

να εξασφαλίζει στη μητέρα την καλύτερη

πορεία της εγκυμοσύνης, του τοκετού και της

φροντίδας των παιδιών της.

ε) δρουν αναγνωρισμένες ως ειδικοί για

την φροντίδα της εγκύου και ως ο κεντρικός

μοχλός στην προσπάθεια για ασφαλή

μητρότητα.

στ) εργάζονται για τις γυναίκες να δια-

σφαλίζουν ένα σύστημα φροντίδας υγείας που

να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των

γυναικών.

Η προσφορά της μαίας στην Κύπρο

σήμερα είναι πολύτιμη και πολύπλευρη. Η μαία

έχει επεκτείνει το ρόλο της κατά πολύ και

εναρμονίζεται με όλη την περίοδο της

τεκνοποίησης της γυναίκας.

Κατά την προγεννητική περίοδο η ΜΑΙΑ:

Επιβλέπει την υγεία της εγκυμονού-

σας

Συμμετέχει σε μορφωτικές δραστη-

ριότητες (προετοιμασία για τον τοκετό,

συμβουλές για την υγεία και την διατροφή)·

Κατά τον τοκετό παρακολουθεί φροντίζει

την επίτοκο και εκτελεί τον τοκετό. Είναι το

υπεύθυνο άτομο για την κατα-



Vol 4, No 1

Ελένη Χατζηγεωργίου

Μαία S.R.N., BSc (Hons) Νοσηλευτική Σχολή Κύπρου

γραφή απαραίτητων στοιχείων στην δήλωση

τοκετού. Φροντίζει, διδάσκει και καθοδηγεί

την μητέρα αμέσως μετά τον τοκετό. Κατά την

περίοδο της λοχείας ενθαρρύνει το μητρικό

θηλασμό, στηρίζει και ευαισθητοποιεί τα

ζευγάρια στην σπουδαιότητα των μεθόδων

οικογενειακού προγραμματισμού.

Η προσφορά της μαίας είναι ανεκτίμη- τητη

και ανεξάντλητη. Εκφράζεται καθημερινά από

χιλιάδες γυναίκες, σε κάθε σημείο της Γης.

Η μαία της Κύπρου μπορεί και πρέπει να

χαράζει και να καθοδηγεί τις γυναίκς της

ΚΥΠΡΟΥ. Μπορεί να έχει θέση κλειδί στην

διαμόρφωση πολιτικής για την υγεία της

μητέρας και του νεογνού.




Vol 4, No 1

2η Παγκύπ;ρια Νεφρολογική Νοσηλευτική Ημερίδα

Χρυστάλλα Δεσπότη - Βιβή Τρέϊνορ

Το Σάββατο 12 Απριλίου 2003, έγινε με

μεγάλη επιτυχία η 2η Παγκύπρια Νεφρολογική

Νοσηλευτική Ημερίδα στο ξενοδοχείο Beau

Rivage στη Λάρνακα που διοργάνωσε ο

Τομέας Νοσηλευτών Νεφρολογίας υπό την

αιγίδα του Παγκύπριου Συνδέσμου

Νοσηλευτών (ΠΑΣΥΝ). Ανάμεσα στους

προσκεκλημένους που παρευρέθηκαν ήταν ο

Δήμαρχος Λάρνακας κύριος Μωυσέως,

αντιπρόσωπος του Μητροπολίτη Λάρνακας, η

Προϊστάμενη Διεύθυνσης και Ανάπτυξης

Νοσηλευτικού Προσωπικού και Πρόεδρος του

ΠΑΣΥΝ κυρίως Α. Ταπακούδη, η Διευθύτρια

της Νοσηλευτικής Σχολής κυρία Μ. Μίτσιγγα,

ο Πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου

Φίλων Νεφροπαθών Δρ Α. Πιερίδης, η

Πρόεδρος του Συνδέσμου Στήριξης

Νεφροπαθών Λάρνακας κυρία Μ. Φώκη και

μέλη του Παγκύπριου Συνδέσμου

Νεφροπαθών. Την Ημερίδα επίσης

παρακολούθησε ομάδα συναδέλφων από την

Ελλάδα, με επικεφαλής την Πρόεδρο της

Πανελλήνιας Ένωσης Νοσηλευτών

Νεφρολογίας (ΕΝΕΝ) κυρία Π. Τζούγια.

Επίσης παρόντες ήταν η πλειοψηφία των

Νεφρολόγων από τα Νεφρολογικά Τμήματα.

Στην τελετή έναρξης προσφώνησαν την

συγκέτρωση η κυρία Γ. Χ. Μιχαήλ, Ανώτερη

Νοσηλευτική Λειτουργός στο Τμήμα

Νεφρολογίας του Νοσοκομείου Λάρνακας εκ

μέρους της Οργανωτικής Επιτροπής και η

κυρία Χρ. Δεσπότη εκ μέρους του Τομέα

Νοσηλευτών Νεφρολογίας. Χαιρετισμούς

απεύθυναν η Προϊσταμένη Διεύ- θυνσις και

ανάπτυξις Ν.Π. και Πρόεδρος του ΠΑΣΥΝ

κυρία Α. Ταπακούδη, ο Δρ. Χ. Πατσιάς

Υπεύθυνος του Τμήματος Νεφρολογίας

Νοσοκομείου Λάρνακας και η Πρόεδρος της

ΕΝΕΝ, η οποία πρόσφερε αναμνηστικό δώρο.

Χαιρετισμός απεύθυνε ακόμη ο κύριος Γ.

Καρασιαλής, μέλος του

Συμβουλίου του Παγκύριου Συνδέσμου

Νεφροπαθών. Επίσης διαβάστηκε χαιρετισμός

της Έντιμης Υπουργού Υγείας κυρίας Ντ.

Ακκελίδου και από την Ευρωπαϊκή Ένωση

Νοσηλευτών Νεφρολογίας (EDTNA/ERCA). Ο

Τομέας Νοσηλευτών Νεφρολογίας τίμησε δύο

αφυπηρετήσαντες συναδέλφους, την κυρία

Ισμήνη Δημοσθένους του Νοσοκομείου

Λεμεσού και τον κύριο Ανδρέα Κάσινο του

Μεταμοσχευτικού Κέντρου οι οποίοι έχουν

προσφέρει υπηρεσία πέραν των τριάντα

χρόνων στην νοσηλευτική και ιδιαίτερα την

Νεφρολογική. Τους ευχόμαστε Καλήν

αφυπηρέτηση.

Τα θέματα που παρουσιάστηκαν από τους

συναδέλφους στην Ημερίδα ήταν ποικίλα,

υψηλού επιστημονικού περιεχομένου και

κάλυπταν ευρύ φάσμα της Νεφρολογικής

νοσηλευτικής. Εξαίρετες παρουσιάσεις είχαμε

επίσης από την Δρ. Κ. Δημητρίου του Γ.Ν.

Λευκωσίας, τον Δρ. Α. Χ" Παναγή του

Νοσοκομείου Λάρνακας και τον κύριο Σ.

Σταύρου της εταιρίας Vifor International. Το

κύριο συμπέρασμα ήταν ότι στην Νεφρολογική

Νοσηλευτική, ο Νοσηλευτής σήμερα

αναγνωρίζεται ως βασικός συντελεστής για

την επιτυχία της θεραπευτικής προσπάθειας,

ενώ παράλληλα αναδεικνύεται η ανάγκη για

συνεχή επιμόρφωση και εξειδίκευση στον

Τομέα της Νεφρολογικής φροντίδας.

Οι εργασίες που παρουσιάστηκαν στην

Ημερίδα θα δημοσιευτούν ελπίζουμε σε

επόμενα τεύχη του Περιοδικού «Νοσηλευτικά

Χρονικά» και θα εκδοθούν σύντομα τα

Πρακτικά.

Θερμότατε ευχαριστίες στις εταιρίες PAP

MEDICAL, VIFOR International και το

Πρακτορείο Τύπου ΚΡΟΝΟΣ για τη στήριξη

της Ημερίδα.




Vol 4, No 1

21-22 Νοεμβρίου 2003, Ξενοδοχείο Hilton Park, Λευκωσία

Αγαπητοί Συνάδελφοι,

Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΠΑ.ΣΥ.Ν. με ιδιαίτερη ευχαρίστηση σας προσκαλεί στο 10ο Παγκύπριο

Νοσηλευτικό Συνέδριο που θα πραγματοποιηθεί στις 21-22/11/2003, στο Ξενοδοχείο Hilton Park στη

Λευκωσία.

Τα πάντα αλλάζουν στο κόσμο που ζούμε και θα συνεχίσουν να αλλάζουν όσο ο ανθρώπινος νους

εξακολουθεί να ερευνά και να προβληματίζεται για ένα καλύτερο αύριο για ένα μέλλον με περισσότερη

υγεία. Η εμπλοκή των νοσηλευτών, βασική και ουσιαστική σε κάθε στάδιο της ανθρώπινης ζωής και

ανάπτυξης πρέπει να προσαρμόζεται για να συνάδει με τις απαιτήσεις και τις ανάγκες υγείας όπως

αυτές διαμορφώνονται μέσα στο σύγχρονο κόσμο. Το θέμα του συνεδρίου:

Τονίζει ακριβώς την ανάγκη και υποχρέωση της Νοσηλευτικής να προσανατολίζεται και ν'

ακολουθεί τις σύγχρονες τάσεις και εξελίξεις στο τομέα της υγείας για να διατηρεί την

αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα της μέσα σε ένα σύγχρονο σύστημα υγείας με ευρωπαϊκές

προδιαγραφές.

Το 10ο Παγκύπριο Νοσηλευτικό Συνέδριο προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία στους νοσηλευτές

για ενημέρωση πάνω στις σύγχρονες τάσεις και εξελίξεις της Νοσηλευτικής.

Ευχόμαστε ότι θα αποτελέσει ένα ακόμα σημαντικό σταθμό στην εξέλιξη της Νοσηλευτικής στη

χώρα μας και θα δώσει την ευκαιρία στους νοσηλευτές να γνωρίσουν νέες προσεγγίσεις και

καινούργιους προσανατολισμούς.

Νοσηλεστ/κή: «Νέοι προσανατολισμοί»

Με συναδελφικούς χαιρετισμούς

Αγγελική Ταπακούδη - Πρόεδρος




Vol 4, No 1

Πληροφορίες Επιστημονικού Προγράμματος Στο Επιστημονικό πρόγραμμα περιλαμβάνονται

Συζητήσεις στρογγυλής τράπεζας

> Διαλέξεις σε ειδικά θέματα

> Ελεύθερες Ανακοινώσεις

> Αναρτημένες Ανακοινώσεις

> Επιστημονικές προβολές

Θεματικές ενότητες Η επιτροπή θα καλωσορίζει υποβολή εργασιών / εισηγήσεων στα πιο κάτω θέματα

□ Νοσηλευτική Εκπαίδευση

□ Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας

□ Στατιστική και Επιδημιολογία

□ Επικοινωνία και Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού

□ Πολιτική Υγείας

□ Πληροφορική Υγείας

□ Κλινική Άσκηση - Νοσηλευτική Μητρότητας - Νοσηλευτική Χειρουργείου

- Νοσηλευτική Παιδιού - Νεφρολογική Νοσηλευτική

- Επείγουσα Νοσηλεία - AIDS και Νοσηλευτική

- Εντατική Νοσηλεία - Ογκολογική Νοσηλευτική

- Παθολογική Νοσηλευτική - Νοσηλευτική Ψυχικά ασθενή - Χειρουργική Νοσηλευτική - Νοσηλευτική Υπερήλικα

Υποβολή εισηγήσεων Οι εισηγητές παρακαλούνται να υποβάλουν πλήρη ατομικά στοιχεία και τις περιλήψεις

τους το αργότερο μέχρι τις 29 Σεπτεμβρίου 2003 στο έντυπο που επισυνάπτεται, στη

Διεύθυνση Αλληλογραφίας ΠΑ.ΣΥ.Ν.

Σημείωση: Οι συγγραφείς των εισηγήσεων που θα εγκριθούν αποκτούν το δικαίωμα

συμμετοχής στα κίνητρα που εξάγγειλε το Διοικητικό Συμβούλιο.

Τεχνικός Εξοπλισμός Για την παρουσίαση των διαλέξεων θα είναι διαθέσιμα τα πιο κάτω είδη οπτικο-

ακουστικών βοηθημάτων

> Προβολή διαφανειών > Τηλεόραση και Βίντεο

> Προβολή με slides (διπλή) > Προβολή από Ηλεκτρονικό Υπολογιστή

ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΥΠΟΒΟΛΗ ΕΡΓΑΣΙΟΝ

Καταληκτική ημερομηνία υποβολής εργασιών, 29 Σεπτεμβρίου 2003

1. Οι περιλήψεις των εργασιών που θα γίνουν αποδεκτές θα δημοσιευθούν στο

πρόγραμμα του Συνεδρίου.

2. Οι εισηγητές εργασιών παρακαλούνται όπως παραθέσουν πλήρως τα προσωπικά

στοιχεία, τη διεύθυνση αλληλογραφίας, το είδος της εργασίας και το τρόπο

παρουσίασης. Το όνομα του συγγραφέα να προηγείται του επιθέτου Η διεύθυνση οικίας, το νοσοκομείο/κλινική/ οργανισμός, πόλη και χώρα

προέλευσης Ο τίτλος της εργασίας πρέπει να είναι σύντομος και να μην αναγράφεται με

κεφαλαία γράμματα Προσδιορίστε τη θεματική ενότητα που αντιπροσωπεύει καλύτερα την εργασίας

σας




Vol 4, No 1

Σε περίπτωση Ομαδικής εργασίας θα πρέπει να παρατεθούν τα ονόματα όλων των συνεργατών με πρώτο όνομα του υπευθύνου για αλληλογραφία. Το/τα όνομα/τα του/των συγγραφέα/ων που θα παρουσιάσει/συν την εργασία να είναι υπογραμμισμένο/α

Προσδιορίστε την προτίμηση σας για Ελεύθερο θέμα ή Αναρτημένο έκθεμα

Προσδιορίστε το τρόπο παρουσίασης της

Στη Περίληψη παρακαλώ περιγράψετε το στόχο, υλικά και μεθόδους,

αποτελέσματα και συμπεράσματα της μελέτης

Οδηγίες δακτυλογράφησης Οι εισηγητές εργασιών παρακαλούνται όπως αποστείλουν το έντυπο υποβολής της

εργασίας τους σύμφωνα με τα πιο κάτω:

Οι εργασίες πρέπει να υποβληθούν στα Ελληνικά και το κείμενο της Περίληψης

πρέπει να αναγραφεί μέσα στο πλαίσιο του επισυνάπτεται.

Η γραμματοσειρά να είναι μεγέθους No. 10 και είδους Times New Roman, δακτυ- λογραφημένα σε μονό διάστημα.

Μην χρησιμοποιήτε διορθωτικό υγρό.

Ταχυδρομείστε την υποβολή σας (Στοιχεία εισηγητή/ών, Περίληψη και το

πρωτότυπο της εργασίας) στην πιο κάτω διεύθυνση ή αποστείλετε τη μέσω του

ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Διεύθυνση Αποστολής Εργασιών Γραμματεία 8ου Παγκύπριου Νοσηλευτικού Συνεδρίου

Ταγματάρχου Πουλίου 1, Διαμ. 101, 1101 Λευκωσία

Τ.Θ. 24015, 1700 Λευκωσία

Email: [email protected]




Vol 4, No 1

Επερχόμενα συνέδρια




Vol 4, No 1

Οδηγίες για τους συγγραφείς

Τα Κυπριακά Νοσηλευτικά Χρονικά αποτελούν την περιοδική έκδοση του Παγκύπριου Συνδέσμου Νοσηλευτών με θεμελιώδη στόχο την προαγωγή της Νοσηλευτικής Επιστήμης στη Κύπρο. Παράλληλα με τον στόχο αυτό, η έκδοση του περιοδικού αποκτά προεκτάσεις που

άπτονται της δημιουργίας ενός ισχυρού εκφραστικού οργάνου, μέσου επικοινωνίας, ενημέρωσης και συνεχούς επιμόρφωσης. Οι εισηγήσεις εργασιών για δημοσίευση καλωσορίζονται και συμβάλουν τα μέγιστα προς την πραγμάτωση των πιο πάνω στόχων.

Οι πιο κάτω οδηγίες αποτελούν ένα κράμα στοιχείων από τη διεθνή περιοδικογραφεία, στενά συνηφασμένο με τα Κυπριακά Νοσηλευτικά δεδομένα και αποσκοπούν στη προαγωγή και διατήρηση υψηλών εκδοτικών επιπέδων. Η επιστημονική υπόσταση, η επιμελής παρουσίαση, η ομογένεια και η ομοιομορφία των δημοσιεύσεων σε κάθε έκδοση, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την επίτευξη τέτοιων επιπέδων. Ως εκ τούτου, η αφομοίωση των εισηγήσεων ανάλογα με τα πιο κάτω, αποτελεί την πρωταρχική προϋπόθεση για δημοσίευση.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΑΚΤΥΛΟΓΡΑΦΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

> Οι εργασίες ταχυδρομούνται σε τρία αντίτυπα με συνοδεία του σχετικού εντύπου αλληλογραφίας, στη διεύθυνση αλληλογραφίας

του περιοδικού όπως αυτή αναφέρεται στο τέλος των Οδηγιών για συγγραφείς.

> Οι εργασίες δυνατόν να παραδοθούν και διό χειρός σε οποιονδήποτε από τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του ΠΑΣΥΝ, της

Εκδοτικής Επιτροπής και των τοπικών επιτροπών.

> Οι εργασίες υποβάλλονται σε γραμματοσειρά No. 12, με διπλό διάστημα και περιθώρια 3 εκατοστών. Οι επικεφαλίδες μέσα στο

κείμενο αναγράφονται σε ξεχωριστή γραμμή με bold γραμματοσειρά.

> Η πρώτη σελίδα της υποβολής περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

- τον τίτλο της εργασίας και το όριο των λέξεων

- το/τα ονοματεπώνυμο/α του/των συγγραφέα/ων.

- επαγγελματικός τίτλος, χώρος εργασίας και ακαδημαϊκά προσόντα

> Οι Συντομογραφίες που παραθέτονται στο κείμενο πρέπει να αναγράφονται ολογράφως κατά το σημείο της πρώτης αναφοράς τους.

> Η τοποθέτηση φωτογραφιών, πινάκων, διαγραμμάτων και γραφικών παραστάσεων παρεμβάλλεται μέσα στο κείμενο και στο σημείο

αναφοράς τους. Η χρησιμοποίηση των πιο πάνω από πρωταρχικές πηγές προϋποθέτει την πλήρη αναφορά στην πηγή. Η χρήση

παραρτημάτων πρέπει να αποφεύγεται για την αξιόπιστη και αυθεντική απόδοση της εργασίας στο τυπογραφείο.

> Οι βιβλιογραφική αναφορά παρατίθεται με τη χρήση του Συστήματος Harvard όπως αυτό περιγράφεται στο σχετικό κεφάλαιο.

> Οι δημοσιεύσεις ταξινομούνται ανάλογα με το θέμα και το τρόπο ανάπτυξης του θέματος σε ποικίλα είδη και κατηγορίες.

Προσδιορίστε το είδος της υποβολής σας στο σχετικό έντυπο αλληλογραφίας.

> Οι συγγραφείς θα ενημερώνονται γραπτώς από την Εκδοτική επιτροπή για την οποιανδήποτε κατάληξη της εργασίας τους.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΕΙΔΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ

1. Ερευνητικες εργασίες

Οι εργασίες αυτές περιλαμβάνουν όλα τα είδη Έρευνας και Στατιστικής. Η δημοσίευσης τέτοιων εργασιών προϋποθέτει την αυστηρή

τήρηση των πρωτοκόλλων συγγραφής τους και παράθεση όλων των παραμέτρων σύστασης ανάλογα με το είδος τους. Οι παράμετροι

αυτοί είναι: & Περιλήψεις (Ελληνική και Αγγλική) i Εισαγωγή

I Στόχος και σκοπός της ερευνητικής εργασίας ) Φιλοσοφικό, I I

Επιστημονικό, Θεωρητικό υπόβαθρο

I Παράθεση βιβλιογραφικής αναφοράς (βιβλιογραφικές παραπομπές και Βιβλιογραφία)

I Τήρηση Δεοντολογικών αρχών

I Περιγραφή και τεκμηρίωση της Μεθοδολογίας

I Ακρίβεια και πληρότητα Στατιστικής ανάλυσης αποτελεσμάτων

I Συζήτηση και κριτική ανάλυση

I Τεκμηρίωση πορισμάτων ή συμπερασμάτων

I Χρήση και παρουσίαση πινάκων, διαγραμμάτων και γραφικών παραστάσεων I

Στοιχειοθέτηση προοπτικών και περιορισμών της έρευνας I Όριο λέξεων: 2000-4000

2. Βιβλιογραφική ανασκόπηση

Η εργασία αυτιή, κατά πλειοψηφία, περιλαμβάνει την κριτική ανάλυση και συζήτηση βιβλιογραφικών δεδομένων σε συγκεκριμένο θέμα. Οι

εργασίες αυτές δύνανται να επιμεληθούν από ένα έως δύο συγγραφείς. Οι συγγραφείς αναμένονται όπως παραθέσουν και συζητήσουν

την τοποθέτηση τους επί του θέματος. Η παράθεση Βιβλιογραφικών αναφορών θεωρείται απαραίτητη. (Όριο λέξεων: 2000-4000).

3. Μελέτη περίπτωσης (Περιστασιακή μελέτη)

Η μελέτη περίπτωσης αφορά την παρουσίαση συγκεκριμένου περιστατικού ασθενούς/ατόμου μέσα στα πλαίσια της Ολιστικής

Νοσηλευτικής προσέγγισης. Παράλληλα, η μελέτη επενδύεται με παράθεση, κριτική ανάλυση και συζήτηση της σχετικής βιβλιογραφίας. Η

δημοσίευση τέτοιου είδους εργασίας προϋποθέτει τη διαφύλαξη της ταυτότητας και την ενυπόγραφη συγκατάθεση του υπό μελέτη

ατόμου. Οι μελέτες περιπτώσεων αποτελούν πολύτιμη πηγή κλινικών εμπειριών και αποδίδουν καινούργιες προοπτικές και διαστάσεις στη

Νοσηλευτική. Οι περισσότερες από αυτές ασχολούνται με τη χρήση πρωτότυπων και νέων μεθόδων παροχής φροντίδας. Η παράθεση

Βιβλιογραφικών αναφορών θεωρείται απαραίτητη. (Όριο λέξεων: 2000-4000).




Vol 4, No 1

4. Επίκαιρο θέμα

Η εργασία του είδους αυτού ασχολείται με την περιγραφική παρουσίαση θέματος που κατά συγκεκριμένες χρονικές περιόδους,

περιστασιακά ή διαχρονικά, σε εγχώρια ή παγκόσμια εμβέλεια, απασχολεί τη Νοσηλευτική και την Υγεία γενικότερα. Οι συγγραφείς

αναμένονται να αποδώσουν απόψεις, σχόλια και εισηγήσεις επί του θέματος. Οι Βιβλιογραφικές παραπομπές είναι προαιρετικές. Αντίθετα,

η παράθεση της σχετικής βιβλιογραφίας θεωρείτε απαραίτητη, ενισχύει το κύρος της εργασίας και καθοδηγεί τους αναγνώστες σε

περαιτέρω μελέτη του θέματος (Όριο λέξεων: μέχρι 2000).

5. Επιστολή προς τη Σύνταξη

Οι επιστολές προς τη Σύνταξη αποτελούν το μέσο ενεργητικής συμμετοχής του συνδρομητή. Οι επιστολές αυτές δύνανται να

περιλαμβάνουν σχόλια, κριτική, απόψεις και εισηγήσεις εφ' όλης της ύλης που αφορά την έκδοση του περιοδικού. Επιπρόσθετα, παρέχεται

η ευκαιρία στο συνδρομητή να κάνει αναφορά σε θέματα κοινού Νοσηλευτικού ενδιαφέροντος. Οι επιστολές προς τη Σύνταξη είναι

σύντομες και περιεκτικές. (Όριο λέξεων: μέχρι 500/ολοσέλιδο Α4).

6. Νομοθεσία

Η υφιστάμενη ή νεοσυσταθείσα Νομοθεσία που αφορά άμεσα τη Νοσηλευτική σε όλες τις διαστάσεις της, συγκαταλέγεται στο είδος μιας

τέτοιας δημοσίευσης. Η κείμενη Νομοθεσία που διέπει την Κυπριακή Νοσηλευτική, όσο και οι Νομοθετικές ντιρεκτίβες διεθνών

Νοσηλευτικών σωμάτων και φορέων γίνονται αποδεκτές. Οι δημοσιεύσεις αυτές αποτελούντο σημαντικότερο πεδίο ενημέρωσης και

κατάρτισης του/της Κύπριου/ιας Νοσηλευτή/τριας στα ενχώρια και διεθνή Νοσηλευτικά δρώμενα.

7. Ανταπόκριση

Η ανταπόκριση ασχολείται με την περιγραφή οποιουδήποτε Νοσηλευτικής φύσεως ή άλλου συναφούς με τη Νοσηλευτική συνεδρίου,

σεμιναρίου, ημερίδας, συζήτησης και εκδήλωσης ή δραστηριότητας στην Κύπρο και το εξωτερικό. Η παρουσίαση των συμπερασμάτων και

των πορισμάτων θεωρείται απαραίτητη. (Όριο λέξεων: μέχρι 2000).

8. Ανακοίνωση

Η διοργάνωση οποιουδήποτε Νοσηλευτικής φύσεως ή άλλου συναφούς με τη Νοσηλευτική συνεδρίου, σεμιναρίου, ημερίδας, συζήτησης,

εκδήλωσης ή δραστηριότητας, στην Κύπρο και το εξωτερικό, δύναται να ανακοινωθεί μέσα από τις στήλες του περιοδικού. Η έγκαιρη

αποστολή του κειμένου στην Εκδοτική επιτροπή θεωρείται αναγκαία. (Όριο λέξεων: μέχρι 500/ολοσέλιδο Α4).

9. Ειδικά άρθρα

Τα άρθρα αυτά, κατά αποκλειστικότητα, αφορούν πληροφορίες για τη Δημόσια Υγεία και τη παροχή των υπηρεσιών της.

Η συμβολή τέτοιων δημοσιεύσεων θεωρείται ζωτικής σημασίας για την απόδοση κοινών στόχων και την ενδυνάμωση της αγαστής

συνεργασίας των λοιπών επαγγελμάτων υγείας με την Νοσηλευτική. (Όριο λέξεων: 2000-4000)

10. Ελεύθερες Δημοσιεύσεις

Η κατηγορία αυτή συγκατελέγει οτιδήποτε δύναται να δημοσιευτεί στις στήλες του περιοδικού και δεν εμπίπτει σε κανένα από τα πιο πάνω

είδη δημοσιεύσεων. Η ελεύθερη δημοσίευση περιλαμβάνει κατ' εξοχή θέματα κοινού ενδιαφέροντος, άμεσα συνδεδεμένα με τις πτυχές

της Νοσηλευτικής και της Υγείας γενικότερα. (Όριο λέξεων: μέχρι 1000/ολοσέλιδο Α4)

ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΕΚΤΑΣΗ

Η Ελληνική αποτελεί τη γλώσσα επιλογής για την υποβολή των κειμένων προς δημοσίευση. Τα κείμενα υποβάλλονται στη δημοτική, με

μονοτονικό σύστημα και διακρίνονται για τη γλωσσική τους ομοιομορφία. Η ορθογραφία, η ορθή σύνταξη και έκφραση θεωρούνται

απαραίτητα στοιχεία.

Η έκταση του ορίου των λέξεων διακυμαίνεται ανάλογα με το είδος και την κατηγορία που συγκαταλέγεται η εισήγηση. Η έκταση εκάστου

είδους αναφέρεται στο κεφάλαιο περιγραφής των διαφόρων τύπων εισηγήσεων.

Η χρήση της Αγγλικής δύναται να υιοθετηθεί σε εξαιρετικά ιδιάζουσες περιπτώσεις.

ΤΙΤΛΟΣ

Ο τίτλος κατά κανόνα είναι σύντομος και περιεκτικός. Οι λέξεις ευρετηριασμού (λέξεις-κλειδιά) που αφορούν το περιεχόμενο

παραθέτονται κατά την κρίση του/των συγγραφέα/ων και αποσκοπούν στην εύκολη επισήμανση της εργασίας από ερευνητές

βιβλιογραφίας του θέματος της.

Η παρουσίαση του τίτλου τόσο στην Ελληνική όσο και στην Αγγλική γλώσσα θεωρείτε απαραίτητη λόγω της προβολής του περιοδικού στο

διαδίκτυο.

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ

Ο στόχος, η κεντρική ιδέα, τα υλικά, οι μέθοδοι και τα αποτελέσματα της εργασάις συνοψίζονται στη περίληψη. Η χρήση βιβλιογραφικών

παραπομπών και συντομογραφιών αποφεύγεται στο κείμενο της περίληψης. Η περίληψη Ερευνητικής εργασίας περιλαμβάνει όλες τις

παραμέτρους ης, όπως αυτές αναφέρονται στο κεφάλαιο περιγραφής της.

Η παρουσίαση της περίληψης τόσο στην Ελληνική όσο και στην Αγγλική γλώσσα (Abstract) θεωρείται απαραίτητη λόγω της προβολής του

περιοδικού στο διαδίκτυο. Με τον τρόπο αυτό, παρέχεται η δυνατότητα πρόσβασης και χρήσης της εργασίας για σκοπούς βιβλιογραφικής

παραπομπής από αναγνώστες του διεθνή χώρου.

Το όριο των λέξεων εκάστης διακυμαίνεται ανάλογα με το είδος της εργασίας.

• Ερευνητική εργασία, Βιβλιογραφική ανασκόπηση και Περιστασιακή μελέτη.

Έκταση περιλήψεων: 100-200 λέξεις έκαστη.

β Επίκαιρο θέμα και Ειδικά άρθρα: μέχρι 100 λέξεις έκαστη.

• Επιστολή προς τη Σύνταξη, Νομοθεσία και Ανταπόκριση: Χωρίς περιλήψεις

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εισαγωγή αποτελεί πρωταρχικό και απαραίτητο στοιχείο εργασίας. Ο σκοπός και ο τρόπος ανάλυσης του αντικειμένου της εργασίας

παραθέτονται στην εισαγωγή, προσανατολίζουν και κατευθύνουν τον αναγνώστη στο κυρίως κείμενο της.



Vol 4, No 1

ΚΥΡΙΩΣ ΚΕΙΜΕΝΟ

Το κυρίως κείμενο περιλαμβάνει τη λεπτομερή ανάπτυξη του θέματος με ακρίβεια και λογική συνοχή. Η ανάλυση των διαστάσεων και

προεκτάσεων του θέματος, η παράθεση, η τεκμηρίωση και η συζήτηση της βιβλιογραφίας και της βιβλιογραφικής παραπομπής, η

παρεμβολή των απόψεων και εισηγήσεων του/των συγγραφέα/ων αποτελούν τα θεμελιώδη στοιχεία του κυρίως κειμένου.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο επίλογος, σαν τελευταίο μέρος της εργασίας, αποτελεί λακωνική ανακεφαλαίωση της. Τα πορίσματα και συμπεράσμαα της εργασίας

παραθέτονται στο μέρος αυτό και αποδίδουν τις τυχόν ανεξερεύνητες προεκτάσεις και προοπτικές του θέματος.

Ανάλυση Συστήματος Βιβλιογραφικών αναφορών

Η περιγραφική ανάλυση των Βιβλιογραφικών αναφορών με το σύστημα Harvard επιμελήθηκε από τον συνάδελφο κο Αντωνάκη Ανδρέου

και εγκρίθηκε από την Εκδοτική επιτροπή του περιοδικού για υιοθέτηση και αφομοίωση της στις Οδηγίες για τους συγγραφείς.

Βιβλιογραφικές αναφορές - Σύστημα Harvard

Αντωνάκης Ανδρέου

Ανώτερος Λειτουργός Εκπαίδευσης - Νοσηλευτική Σχολή

SRN, CCN, RNT, BSc (Hons) Nurse Education

To σύστημα Harvard, γνωστό και ως η μέθοδος του «Πανεπιστημίου Harvard» ή η μέθοδος του Αλφαβητικού βιβλιογραφικού καταλόγου,

είναι ένας τρόπος βιβλιογραφικής αναφοράς και τεκμηρίωσης που είναι αποδεκτός από πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα για τη συγγραφή

επιστημονικών εργασιών.

Η εφαρμογή του συστήματος Harvard, όπως και κάθε άλλου τρόπου βιβλιογραφικής αναφοράς, διέπεται από ορισμένες αρχές που πρέπει

να τηρούνται ομοιόμορφα κατά τη συγγραφή μιας επιστημονικής εργασίας.

Γία τη συγγραφή μιας επιστημονικής εργασίας, ο συγγραφέας είναι φυσικό να χρησιμοποιεί πληροφορίες από γραπτά άλλων όπως βιβλία,

άρθρα από περιοδικά και μελέτες συναφείς προς το θέμα του για να διαμορφώσει και να τεκμηριώσει τις απόψεις του. Όμως, από

επιστημονική δεοντολογία και εντιμότητα οφείλει να σέβεται τις βιβλιογραφικές πηγές, να δηλώνει τα στοιχεία της ταυτότητας των μέσα στο

κείμενο και να αναφέρει με ακρίβεια όλα τα βιβλιογραφικά στοιχεία στο τέλος της μελέτης του. Έτσι, ο αναγνώστης θα μπορεί, αν το

θελήσει, να εντοπίσει την αρχική πηγή και να πάρει περισσότερα στοιχεία. Οποιαδήποτε ελλιπής αναφορά στη βιβλιογραφία «είναι στοιχείο

που επιβεβαιώνει την αδικαιολόγητη αδιαφορία του συγγραφέα» (Παπαναοτασίου, 1996:216), ενώ τυχόν παράλειψη του να δηλώσει την

πηγή κάθε πληροφορίας που έχει συμπεριλάβει στην εργασία του θεωρείται ασυγχώρητο λάθος από την ακαδημαϊκή-επιστημονική

κοινότητα και μπορεί να στοιχειοθετήσει το αδίκημα της λογοκλοπής και της σκόπιμης οικειοποίησης ξένης πνευματικής ιδιοκτησίας

(Παρασκευοπούλου, 1993).

Στο σύστημα Harvard ο τίτλος της μελέτης γράφεται με μικρά ή κεφαλαία γράμματα και υπογραμμίζεται ή γράφεται με κυρτά (italics) ή

χοντρά (bold) στοιχεία. Οι αναφορές σε βιβλιογραφικές πηγές που αναφέρονται μέσα στο κείμενο παρουσιάζονται με αλφαβητική σειρά στο

τέλος της μελέτης υπό τον τίτλο Βιβλιογραφικές Παραπομπές. Άλλες πηγές που δεν αναφέρονται, αλλά είναι σχετικές με το θέμα και

προτείνονται για μελέτη, παρουσιάζονται υπό τον τίτλο Βιβλιογραφία.

Η καταχώρηση βιβλιογραφικών αναφορών μέσα στο κείμενο, στις βιβλιογραφικές παραπομπές και στη βιβλιογραφία γίνεται ως

ακολούθως:-

I. Μέσα στο κείμενο

Οτι παρατίθεται χωρίς παράφραση (το αυτούσιο/το δάνειο απόσπασμα) γράφεται σε εισαγωγικά. Αν το δάνειο απόσπασμα είναι σε

έκταση μεγαλύτερο των πέντε σειρών τοποθετείται χωρίς εισαγωγικά σε ξεχωριστή παράγραφο με μεγαλύτερο περιθώριο στα αριστερά

(Παρασκευοπούλου, 1993:187).

Αν οι συγγραφείς ή οι επιμελητές έκδοσης είναι περισσότεροι από δύο δίνονται όλα τα επώνυμα τη πρώτη φορά που εμφανίζεται η

παραπομπή και από την επόμενη φορά δίνονται τα στοιχεία μόνον του πρώτου συγγραφέα ή επιμελητή έκδοσης και ακολουθεί η λατινική

φράση et.al. ή η συνώνυμη φράση και άλλοι.

Ο τρόπος καταχώρησης μιας αναφοράς μέσα στο κείμενο εξαρτάται από την παραπομπή στη βιβλιογραφική πηγή. Σε παραπομπή σε

συγκεκριμένο σημείο της βιβλιογραφικής πηγής ή όταν χρησιμοποιείται αυτούσιο απόσπασμα αναφέρεται η σελίδα της πηγής.

Παραδείγματα:- • Το 1999 ο Γαρδίκας (σελ. 35) επισημαίνει ότι...

• On the topic of professional writing and referencing, as cited by Beard (1997), Cormack (1994:32-33) states: "When writing for

professional readership, writers invariably make reference to already published works".

• To επίπεδο συνείδησης είναι το σημαντικότερο στοιχείο αξιολόγησης του ασθενούς με κρανιοεγκεφαλική κάκωση" (Καζδάγλης,

1996:88).

Σε παραπομπή γενικά σε ολόκληρη την ύλη της βιβλιογραφικής πηγής δεν αναφέρεται η σελίδα της πηγής.

Παραδείγματα:-

• Σε μια πρόσφατη έρευνα οι Νεοφύτου και Κρόνος (1999) διαπίστωσαν ότι...

• Cormack (1994), as cited by Beard (1997), states that "when writing for a professional readership, writers invariably make

reference to already published works".



Vol 4, No 1

• Πιο πρόσφατες μελέτες (Αθηνή 1998; Ιωνά 1999; Ασπρής 2000) έδειξαν ότι....

Σε παραπομπή στο διαδίκτυο αναφέρεται το επώνυμο του συγγραφέα, το έτος δημοσίευσης σε παρένθεση και με

κόμμα, η σελίδα του URL που διαθέτει την πληροφορία και η ημερομηνία της πρόσβασης στο διαδίκτυο σε τετράγωνες

αγκύλες.

Παραδείγματα:·

• Holland (1996), http://www [9 Ιουνίου 2001]

• http://www.tracheostomy.com/care.html [20 Ιουνίου 2001]

II. Στις Βιβλιογραφικές Παραπομπές και στη Βιβλιογραφία η καταχώρηση γίνεται με την ακόλουθη σειρά: -

Για Βιβλία

• Επώνυμο του συγγραφέα ή επιμελητή έκδοσης με κόμμα.

• Αρχικά του μικρού και του μεσαίου ονόματος του συγγραφέα ή επιμελητή έκδοσης με τελεία.

• Έτος έκδοσης σε παρένθεση.

• Τίτλος του βιβλίου υπογραμμισμένος ή με κυρτά (italics) ή με χοντρά (bold) στοιχεία και με τελεία (εφαρμόζεται η ίδια

επιλογή σε όλες τις καταχωρήσεις)

• Αριθμός έκδοσης (αν δεν είναι η πρώτη) και του τόμου (όταν υπάρχει) με τελεία.

• Πόλη έκδοσης με άνω και κάτω τελεία.

• Εκδοτικός οίκος ή η λέξη Αυτοέκδοση (αν ο εκδοτικός οίκος είναι άγνωστος) με τελεία.

Για Άρθρα από Περιοδικά

β Επώνυμο του συγγραφέα με κόμμα

• Αρχικά του μικρού και του μεσαίου ονόματος του συγγραφέα με τελεία

• Έτος δημοσίευσης σε παρένθεση

• Τίτλος του άρθρου με τελεία

• Όνομα του περιοδικού υπογραμμισμένο ή με κυρτά ή με χοντρά στοιχεία και με τελεία.

• Αριθμός τόμου του περιοδικού υπογραμμισμένος ή με κυρτά ή με χοντρά στοιχεία χωρίς σημείο στίξης

• Αριθμός τεύχους του περιοδικού σε παρένθεση και με κόμμα

• Όταν δεν υπάρχει αριθμός τόμου αναφέρεται ο αριθμός του τεύχους υπογραμμισμένος ή με κυρτά ή με χοντρά στοιχεία χωρίς

παρένθεση και με τελεία

• Σελίδα/ες που καταλαμβάνει το άρθρο με τελεία.

Σε περίπτωση που γίνεται βιβλιογραφική αναφορά σε περισσότερα από ένα βιβλίο ή άρθρο από τον ίδιο συγγραφέα

και με το ίδιο έτος έκδοσης γράφεται ανάλογα το γράμμα α,β,γ, μετά το έτος έκδοσης.

Παραδείγματα καταχώρισης Βιβλίων και Κεφαλαίων από βιβλία

Ασκητοπούλου, Ε.Κ. (1991) Επείγουσα και εντατική ιατρική. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας

Foreman, Ρ (1998) Εισαγωγή στην εκπαιδευτική έρευνα. (Α. Χρυσοστόμου, επιμ. έκδ. και μετάφραση). Λευκωσία: Abe Press.

(Πρωτότυπη έκδοση, 1974).

Glass, G. V., Peckham, P. D., & Sanders, J. (1980) Statistical methods in education. London: University Press.

Καζδάγλης, Κ. (1996) Νευροχειρουργική. Αθήνα: Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου.

Orem, D.E. (1991) Nursing: concepts of practice. 4th ed. Louis: Mosby-Year Book.

Συγκούνας, Ε. και Φλώρος, I. (2000) Εγκεφαλικός θάνατος. Στου: Χαρ. Ρούσσου (επιμ. έκδ.). Εντατική Θεραπεία. 2η έκδ.

Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης. Σελ. 1040-1045.

Ρούσσος, Χ. (επιμ. έκδ.) (2000) Εντατική θεραπεία. 2η έκδ. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης.

Παραδείγματα καταχώρισης Άρθρων από Περιοδικά και Εφημερίδες.

Ανδρέου, Α. (2001) Κυστική υδατιδική νόσος και πρόληψη. Κυπριακά Νοσηλευτικά Χρονικά, 2(1), 27-30.

Ιωσηφίδης, Α. Κ. και Κυριάκου, Β. (1989) Το κλίμα του σχολείου είναι παράγοντας που επηρεάζει την επίδοση των μαθη-

τών. Κυπριακή Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 42. 82-105.

Johns, C. (1993) Professional supervision. Journal of nursing management, 21 (1), 9-18.

Nelson, S. G. (1998) Hydatid disease. Medicine International, 55. 2267-2269.

Παναγιώτου, Δ. (1999) Επίκαιρα θέματα. Ο Φιλελεύθερος, 4 Ιουνίου, σελ. 12.

Thompson, R. (1991a) A place in history. History Today, 24(3), 31.

Thompson, R. (1991b) Historical theory and real people. History Today, 24(6), 42-50.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

Ελληνική

Παπαναστασίου, Κ. (1996) Μεθολογία εκπαιδευτικής έρευνας. Λευκωσία: Theopress Ltd.

Παρασκευοπούλου, Ι.Ν. (1993) Μεθολογία επιστημονικής έρευνας. Τόμος Β. Αθήνα: Έκδοση Συγγραφέα.

Αγγλική

Beard, S. (1997) A guide to the Harvard system of referencing. London: Anglia Polytechnic University libraries.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Θεοφιλίδη, Xp. (1990) Η Συγγραφή επιστημονικής εργασίας: από τη θεωρία στην πράξη. Λευκωσία: Theopress Ltd.

Αγγλική

British Standards Institute. (1990) Recommendations for citing and referencing published material. BS5605 London: BSI.

Holland, M. (1996) Hatvard system [on line], Poole: Bournemouth University. Available from: http://www.boumemouth.ac.uk/using

the library/html/guide to citing internet sourc.html [Accessed 9 July 2001].

http://www.nene.ac.uk/lrs/lnformation/refword.html [Accessed 9 July 2001].



Vol 4, No 1




Vol 4, No 1

ΚΥΠΡΙΑΚΑ · όπως: Παγκόσμιος Υγειονομικός Ιστός,...

Documents

Transcript of ΚΥΠΡΙΑΚΑ · όπως: Παγκόσμιος Υγειονομικός Ιστός,...