8ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΙΚΑΣ ΣΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΣΧ. ΕΤΟΣ : 2012-13 ΤΑΞΗ Α – ΤΜΗΜΑ 1ο

2

8ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

ΤΑΞΗ Α΄ - ΤΜΗΜΑ 1ο ΣΧ. ΕΤΟΣ : 2012-13

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΜΕ ΘΕΜΑ: Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΙΚΑΣ ΣΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΟΜΑ∆ΕΣ :

1. ΑΛΗΜΠΑΜΠΟΥ∆Η ∆. – ΑΝ∆ΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ Κ. - ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Ν.

Κ. ΠΑΡΡΕΝ, Η ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΜΕΝΗ

2. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΕΙ. – ΒΕΡΡΑ Ε. – ΓΚΑΒΟΥ Ο.

Κ. ΘΕΟΤΟΚΗ, Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ

3. ΑΒΡΑΜΟΠΟΥΛΟΥ Χ. – ΓΑΛΑΝΗΣ Ν.

Ι. ΚΟΝ∆ΥΛΑΚΗ, ΟΙ ΑΘΛΙΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

4. ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ∆. – ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ Β.

Ι. ΠΙΤΣΙΠΙΟΣ, Η ΟΡΦΑΝΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ

5. ΑΒΡΑΜΟΠΟΥΛΟΥ Ν. – ∆ΙΑΛΥΝΑ Μ.

Α. ΠΑΠΑ∆ΑΚΗ, Η ΜΠΟΡΑ

6. ΓΚΟΛΕΣΗΣ Π. – ∆ΗΜΟΠΟΥΛΟΣ Γ.

Α. ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑ, Ο ΖΗΤΙΑΝΟΣ

7. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Π. – ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ Κ.

Α. ΠΑΠΑ∆ΙΑΜΑΝΤΗ, Η ΦΟΝΙΣΣΑ

8. ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ∆ΗΜ. –∆ΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Μ.

ΕΛ. ΜΟΥΤΖΑΝ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟΥ, ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

9. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ Α. – ΑΓΡΑΠΙ∆Η Ε.

∆. ΒΕΡΝΑΡ∆ΑΚΗ, ΜΑΡΙΑ ∆ΟΞΑΠΑΤΡΗ

10. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ Κ του ΑΧΙΛΛΕΑ – ΒΟΥΚΕΛΑΤΟΥ Γ. – ΒΡΑΚΑΤΣΕΛΗ Α.-Ζ.

Α. ΠΑΠΑ∆ΙΑΜΑΝΤΗ, Η ΣΤΑΧΟΜΑΖΩΧΤΡΑ, Η ΠΙΤΡΟΠΙΣΣΑ

∆Ι∆ΑΣΚΟΥΣΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ : ΕΛΕΝΗ Λ. ΚΟΛΛΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΣΕΛΙ∆ΕΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ………………………………………………………………………4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ………………………………………………………………………5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………………………………...6 1. ΙΑΚΩΒΟΣ Γ. ΠΙΤΣΙΠΙΟΣ, Η ΟΡΦΑΝΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ…………………….7-9 2. ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΜΟΥΤΖΑΝ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟΥ, ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ……...10-11 3. ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΕΡΝΑΡ∆ΑΚΗΣ, ΜΑΡΙΑ ∆ΟΞΑΠΑΤΡΗ…………...12-14 4. ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΠΑΠΑ∆ΙΑΜΑΝΤΗΣ………………………………..15-22

• Η ΣΤΑΧΟΜΑΖΩΧΤΡΑ………………………………………………17

• Η ΠΙΤΡΟΠΙΣΣΑ…………………………………………………....18-19

• Η ΦΟΝΙΣΣΑ………………………………………………………..20-22

5. ΚΑΛΙΡΡΟΗ ΠΑΡΡΕΝ, Η ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΜΕΝΗ…………………….....23-27 6. ΙΩΑΝΝΗ ΚΟΝ∆ΥΛΑΚΗ, ΟΙ ΑΘΛΙΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ……………..28-30 7. ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ, Ο ΖΗΤΙΑΝΟΣ…………………………..31-34 8. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΘΕΟΤΟΚΗ, Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ………....35-41 9. ΑΛΚΥΟΝΗ ΠΑΠΑ∆ΑΚΗ, Η ΜΠΟΡΑ……………………………......42-45 ΕΠΙΛΟΓΟΣ………………………………………………………………………46 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ……………………………………………………………….47-48 ∆ΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………………………..49

4

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η εργασία µας αυτή έγινε στο λαίσιο του µαθήµατος της

Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, µε αφορµή την ρώτη ενότητα ου

µελετήσαµε, µε θέµα : Τα φύλα στη Νεοελληνική Λογοτεχνία.

Εικεντρωθήκαµε στο θέµα της ροίκας µελετώντας το µέσα αό κείµενα,

εζά και οιητικά, ακολουθώντας τα στάδια της µεθόδου Project.

Eνδεικτικά αναφέρουµε θέµατα ου µας αασχόλησαν:

• Τι εριελάµβανε η ροίκα;

• Ποιος ροικιζόταν και γιατί;

• Ποιος είχε την ευθύνη της ροικοδότησης;

• Οι διαραγµατεύσεις για την ροίκα

• Προίκα και κοινωνική θέση

• Ποιός διαχειριζόταν την ροίκα µετά τον γάµο ή σε οιόν

µεταβιβαζόταν σε ερίτωση θανάτου;

• Ο τύος του ροικοθήρα γαµρού

5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στην αρούσα εργασία µας µε τίτλο «Ο θεσµός της ροίκας στα

νεοελληνικά κείµενα» εκτός αό τα λογοτεχνικά έργα ου µελετήσαµε,

λαµβάνοντας υ’ όψη µας την εοχή και την κοινωνία ου τα «γέννησε»,

είχαµε την ευκαιρία να άρουµε συνέντευξη αό µεγαλύτερους

(αούδες, γιαγιάδες, θείες, µαµάδες) για την ροίκα ου εκείνοι έδωσαν

ή ήραν, να δούµε ροικοσύµφωνα και να γνωρίσουµε έθιµα σχετικά µε

την ροετοιµασία και την αράδοση της ροίκας.

Η εργασία µας βέβαια έγινε µέσα στο εριορισµένο χρονικό λαίσιο

κάοιων διδακτικών ωρών, όως ροβλέεται αό το ωρολόγιο

ρόγραµµα. Μάλιστα, εειδή η ίεση του χρόνου ήταν έντονη, η

φιλόλογος µας µάς ρότεινε να συνδέσουµε την ροσάθειά µας αυτή µε

την 3η διδακτική ενότητα του µαθήµατός µας, ου έχει σχέση µε το θέατρο.

Σε αυτή µας την αόειρα τολµήσαµε τις αρακάτω δραστηριότητες :

• Σχεδιασµός κοστουµιών για τους ήρωες των έργων µας (ροηγήθηκε

έρευνα στο ∆ιαδίκτυο και µελέτη της ενδυµασίας κάθε εοχής)

• ∆ηµιουργία κοστουµιών και καέλων µε ανακυκλώσιµα υλικά.

Ήταν µια δραστηριότητα, δείγµα της οοίας θα αραθέσουµε στο

αράρτηµα της εργασίας µας, ου µας ενθουσίασε, γιατί

διαιστώσαµε ότι για να «ανέβει» µια θεατρική αράσταση

χρειάζεται µόνο µεράκι.

6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σε αυτήν την εργασία µελετήσαµε κυρίως κείµενα του 19ου

αι. µε µοναδική εξαίρεση το έργο της Α. Πααδάκη, Η µόρα. Για κάθε

κείµενο έχουµε αραθέσει βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα, την

υόθεση του έργου και ερωτήµατα/θέµατα σχετικά µε την ροίκα, τα

οοία ανέκυψαν αό τη µελέτη κάθε κειµένου.

7

1. ΙΑΚΩΒΟΣ Γ. ΠΙΤΣΙΠΙΟΣ

Η Ορφανή Της Χίου ή Ο Θρίαµβος Της Αρετής

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ Ο Ιάκωβος Πιτσιίος γεννήθηκε στη Χίο ερίου το 1800 και έθανε γύρω στο 1869. Ήταν γιός δασκάλου και ροερχόταν αό καθολική οικογένεια. Αρχικά αρακολούθησε µαθήµατα σε Λύκειο της Χίου και αργότερα στο Παρίσι. Στην ορεία της ζωής του διορίστηκε ως καθηγητής φιλολογίας, αργότερα ως καθηγητής γαλλικών και εξέδωσε το µυθιστόρηµα η «Ορφανή της Χίου». Στη συνέχεια δούλεψε ως διευθυντής σχολείων, ως καθηγητής της «µεγάλης σχολής» ενώ συγχρόνως δηµοσίευε έργα του. Έειτα, ασχολήθηκε µε τη δηµοσιογραφία, δηλαδή µε την έκδοση εριοδικών και εφηµερίδων. Τέλος, αοτέλεσε µέλος της τουρκικής κυβέρνησης. Ήταν ένας µεγάλος αγωνιστής στον ελλαδικό χώρο και στην Αγγλία, καθώς στόχευε στην ένωση των ληθυσµών της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Ο Ιάκωβος Πιτσιίος ήταν ένας δηµιουργικός, ταλαντούχος και ολυάσχολος συγγραφέας της εοχής εκείνης, όως διαιστώνουµε µέσα αό την βιογραφία του και τα έργα του. «Η Ορφανή της Χίου ή Ο θρίαµβος της Αρετής» «Η ορφανή της Χίου» εκδίδεται το 1839. Η υόθεση του µυθιστορήµατος έχει να κάνει µε µια νεαρή κοέλα, την Ευλαλία, τον αράφορο ερωτά της µε ένα αγόρι τον Αλέξανδρο και τις δυσκολίες ου αντιµετώιζε λόγω της ζήλειας της θείας της, η οοία την είχε κιόλας υιοθετήσει, εειδή ήταν ορφανή, αφού οι γονείς της είχαν εθάνει στις σφαγές της Χίου. Στο έργο φαίνεται η κακία της θείας της Λοξάνδρας, η οοία ροσαθεί να σταθεί εµόδιο στο ζευγάρι, διότι θέλει να εωφεληθεί της κληρονοµιάς της ορφανής κοέλας. 1

1 Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α’, Β’, Γ’ Γυµνασίου, Αθήνα, 2011, σελ. 73

8

• Γίνεται γάµος χωρίς ροίκα; Αν ναι! Σε οιες εριτώσεις;

Σύµφωνα µε το κείµενο διαιστώνουµε ως όταν ένα ζευγάρι είναι ραγµατικά ερωτευµένο, όως στην ροκειµένη ερίτωση η Ευλαλία και ο Αλέξανδρος, δεν υολογίζεται η ροίκα, καθώς το ζευγάρι ροτιµά την ευτυχία και την ηρεµία του αό το χρήµα. Αό την άλλη λευρά, βλέουµε την Λοξάνδρα, θεία της Ευλαλίας, η οοία για το χρήµα, είναι ρόθυµη για καθετί. Στην ερίτωση αυτή θέλει να χωρίσει το ερωτευµένο ζευγάρι και την θέση της ανιψιάς της, Ευλαλίας, να κερδίσει η κόρη της, Παρασκευή. Αυτό συµβαίνει, διότι η θεία Λοξάνδρα θέλει να κληρονοµήσει µε δόλια µέσα η κόρη της κι όχι η ανιψιά της την εριουσία ου άφησαν οι γονείς της Ευλαλίας στο αιδί τους. Είναι ξεκάθαρο για την εοχή και την κοινωνία ου αρουσιάζεται στο έργο αυτό ότι µορεί να γίνει ένας γάµος χωρίς ροίκα, όταν υάρχει αληθινή αγάη αλλά µορεί να χρησιµοοιηθούν και όλα τα µέσα, για να αντρευτεί µια κοέλα µε ροίκα. Το θεµατικό µοτίβο της ορφανής κοέλας, και µάλιστα ανιψιάς, ου την κακοµεταχειρίζεται, την αδικεί και τελικά ροσαθεί να της «φάει» την ροίκα η κακιά θεία-µητριά ρος όφελος των δικών της αιδιών είναι γνωστό και αό τα αραµύθια (χ. Σταχτοµούτα) και αγαηµένο σε ολλές ταινίες του αλιού ελληνικού κινηµατογράφου.

• Η τύχη της κληρονοµιάς/ ροίκας λόγω θανάτου ή διαζυγίου

Φαίνεται ως η ροίκα λόγω θανάτου των γονιών µεταβιβάζεται στο αιδί. Στη συγκεκριµένη ερίτωση όµως, το αιδί είναι ανήλικο και την εριουσία των γονιών της Ευλαλίας, ου αοτελεί την ροίκα της, τη διαχειρίζεται η θεία Λοξάνδρα, ου είχε αναλάβει και την ανατροφή της ανιψιάς της. Βέβαια, η θεία Λοξάνδρα ήταν υοχρεωµένη να αραδώσει την εριουσία στην ανιψιά της, όταν έρθει η στιγµή του γάµου της, διότι είναι κάτι ου της ανήκει. Άλλο ου δεν έγινε! Βλέουµε ως η θεία Λοξάνδρα θέλησε να εξαατήσει την ανιψιά της ροσαθώντας να της «φάει» την ροίκα, όως συναντάµε στο ρώτο κεφάλαιο του έργου.

• Ποια είναι τα συναισθήµατα της γυναίκας ου η αξία της καθορίζεται αό την ροίκα της;

Σύµφωνα µε το τρίτο αλλά και µε το ρώτο κεφάλαιο η Ευλαλία φαίνεται βαθιά ενοχληµένη και ικραµένη, µόλις µαθαίνει ως ο αρραβωνιαστικός της Αλέξανδρος είναι µαζί της για την ροίκα της.

9

Βέβαια, αυτό ήταν ένα ψέµα, ένα σχέδιο το οοίο είχε καταστρωθεί αό την θεία Λοξάνδρα, µε σκοό να διαλυθούν οι αρραβώνες της. Η Ευλαλία όµως, αφού δεν ήξερε ως όλο αυτό ήταν ένα σατανικό σχέδιο της θείας της, άρχισε να κλείνεται ερισσότερο στον εαυτό της, καθώς ένιωθε αέραντη µοναξιά και όνο, ου ο σύντροφός της την «χρησιµοοίησε», εφόσον η ίδια δεν έδινε αξία στην ροίκα.

• Το «φάγωµα» της ροίκας

Η θεία µε αφορµή την ανατροφή της ανιψιάς της άρχισε µε κάθε τρόο να διεκδικεί την ροίκα της Ευλαλίας ακόµα και µε ψέµατα, ροκαλώντας της µεγάλη ζηµιά στην σχέση της και φτάνοντάς τη µέχρι το χωρισµό. Όλα αυτά τα κάνει η Λοξάνδρα, διότι θέλει µε ανουργία στη θέση της ανιψιά της Ευλαλίας να µει η κόρη της Παρασκευή, ώστε να κληρονοµήσει εκείνη την ροίκα, εξασφαλίζοντάς της µε αυτό τον τρόο µια άνετη ζωή, η οοία όµως δεν της ανήκει!

• Η συµεριφορά της οικογένειας της νύφης ρος τον ροικοθήρα γαµρό.

Στη συγκεκριµένη ιστορία ο γαµρός Αλέξανδρος δεν είναι ροικοθήρας. Τον εµφανίζει έτσι η θεία Λοξάνδρα, για να «φάει» την ροίκα της ανιψιάς της. Έτσι, η συµεριφορά της οικογένειας της νύφης ρος τον υοτιθέµενο ροικοθήρα γαµρό στη συγκεκριµένη ερίτωση είναι εντελώς αατηλή. Η Λοξάνδρα θέλησε να χρησιµοοιήσει το όνοµα του Αλέξανδρου, ου την ερίοδο αυτή ήταν ήδη αρραβωνιασµένος µε την ανιψιά της, γράφοντας ένα γράµµα ρος την Ευλαλία, το οοίο ήταν υοτίθεται γραµµένο αό τον ίδιο τον Αλέξανδρο και στο οοίο της έγραφε δείχνοντάς της µε έµµεσο τρόο ότι υάρχει κι άλλη γυναίκα στη ζωή του , κάτι ου αεδείκνυε ότι την ήθελε µόνο για την ροίκα της. Το γράµµα αυτό βύθισε στη δυστυχία και την Ευλαλία και τον αγαηµένο της, οι οοίοι ήταν τα θύµατα µιας σκληρόκαρδης και συµφεροντολόγας γυναίκας.

Αλεξοούλου ∆ιδάµη Αοστολοούλου Βασιλική

10

2. ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΜΟΥΤΖΑΝ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟΥ Αυτοβιογραφία

Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Η Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου, αρχοντοούλα αό την Ζάκυνθο, είναι η ρώτη ελληνίδα εζογράφος (1801-1832). Η αυτοβιογραφία της είχε ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 1831, αλλά δηµοσιεύτηκε µισόν αιώνα µετά(1881) αό τον γιο της, ο οοίος όµως εριέκοψε ένα µεγάλο κοµµάτι αό το θαυµάσιο έργο της. Στο κείµενο αυτό εκτυλίσσεται το ροσωικό δράµα µιας νεαρής γυναίκας της αστικής τάξης, ου ήθελε να λάβει µέρος στην νευµατική ζωή του τόου της αλλά αναγκάστηκε να ζει έγκλειστη στο ατρικό της και να µην ξέρει τι γίνεται έξω αό αυτό. Η Μαρτινέγκου θέλησε είσηµα να συµµετάσχει στον αγώνα για την αελευθέρωση της Ελλάδας, αλλά µια τέτοια συµµετοχή αοκλειόταν αό το «βάρβαρον ήθος της Ζακύνθου, όου κρατά ταις κοέλαις κλεισµέναις» και αό το γεγονός ότι «είναι γυναίκα ειλέον και ειλέον γυναίκα Ζακυνθία». Έτσι το µόνο ου έκανε ήταν να «αρακαλέσει τον Ουρανόν δια να ήθελε τους βοηθήσει να νικήσουν», ώστε να αξιωθεί και η ίδια «να ιδή εις την Ελλάδα ειστρεµµένην την ελευθερίαν και µαζί µε αυτήν ειστραµµένας τας σεµνάς µούσας…».2

Η «Αυτοβιογραφία» της µας µιλάει για τον αγώνα µιας µαχητικής γυναίκας, ου άλευε για τα γυναικεία δικαιώµατα της νοιώθοντας και χαρακτηρίζοντας το ατρικό της σίτι «φυλακή».

2 ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α’, Β΄, Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚ∆ΟΣΕΩΝ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ, ΑΘΗΝΑ, 2011, ΣΕΛ . 60, 61.

11

• Περιορισµοί στην ειλογή γαµρού αό την λευρά της αριστοκράτισσας νύφης.

Εκείνη την εοχή µια αριστοκράτισσα γυναίκα έρεε να άρει έναν άντρα ισάξιο της. Αλλά τότε τα σίτια των λουσίων και αριστοκρατών ου είχαν αρσενικά αιδιά δεν άντρευαν αρά µόνο ένα ή κανένα. Άρα, ήταν δύσκολο να βρεθεί ο κατάλληλος υοψήφιος για την Ελισσάβετ.

• ∆ιαραγµατεύσεις για το οσό της ροίκας. Αό τη στιγµή ου βρέθηκε ο γαµρός ήρθε και η ώρα για την διαραγµάτευση της ροίκας. Οι συγγενείς της νύφης, αφού έκαναν γνωστό το εριεχόµενο και την αξία της ροίκας, η οοία δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητη, συνάντησαν την ειφύλαξη του υοψηφίου, ο οοίος άργησε να δώσει αάντηση, κάτι ου θεωρήθηκε ροσβλητικό για την οικογένεια της κοέλας αλλά και για την ίδια τη νύφη.

• Αντίκτυος των διαραγµατεύσεων στον ψυχισµό της κοέλας Αό τη στιγµή ου ο υοψήφιος ζητούσε µεγαλύτερη ροίκα ήταν φυσικό η οικογένειά της να έρχεται σε δύσκολη θέση, ράγµα ου έκανε την κοέλα να αισθάνεται ως βάρος και αιτία δυσκολιών για τους δικούς της. ∆ε σανίζουν βέβαια και οι εριτώσεις ου οι γονείς και τα αδέλφια της κοέλας έδειχναν τέτοια συµεριφορά. Είναι φυσικό λοιόν η ψυχή της κοέλας να γεµίζει αέχθεια για τον υοψήφιο , ου έδειχνε ότι την ήθελε µόνο για την ροίκα της − όσο µάλλον στην ερίτωση της Μαρτινέγκου ου ήταν αντίθετη µε τον γάµο − και δυστυχία για τη στάση των δικών της, ου την κάνει να αοκαλεί το ατρικό σίτι «φυλακή».

Αλεξοούλου ∆ήµητρα

Μαριάννα ∆ηµητρακοούλου

12

3. ΒΕΡΝΑΡ∆ΑΚΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ Μαρία ∆οξαατρή Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Γεννήθηκε στην Αγία Μαρίνα της Μυτιλήνης αό ατέρα Κρητικό, το Νικόλαο, και µητέρα Μυτιληνιά. Σούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανειστηµίου Αθηνών και ρωτοεµφανίστηκε στα γράµµατα µε οιήµατα και µελέτες γύρω αό το γλωσσικό ρόβληµα. Έκανε µετατυχιακές σουδές στη Γερµανία και ειστρέφοντας στην Ελλάδα το 1861 διορίστηκε Καθηγητής Γενικής Ιστορίας και Φιλολογίας στο Πανειστήµιο Αθηνών. Στα µαθήµατά του ροσερχόταν

ασυνήθιστα µεγάλο και ευρύ ακροατήριο, αλλά οι διαλέξεις του έγιναν αιτία να οξυνθούν οι ενδοανειστηµιακές αντιζηλίες, ου οδήγησαν τον ∆. Βερναρδάκη σε αραίτηση το 1869. Έκτοτε, και µε εξαίρεση τα έτη 1882-1883 ου δίδαξε άλι στο Πανειστήµιο, έζησε αοµονωµένος στη Μυτιλήνη. Αεβίωσε το 1907. Υήρξε ολυράγµων λόγιος και συγγραφέας. Μετέφρασε τραγωδίες του Ευριίδη, έγραψε έµµετρα δράµατα και ειρρεάστηκε ολύ αό τον Σαίξηρ, την ελληνική µυθολογία και ιστορία. Θεωρήθηκε αό τους σηµαντικότερους εκροσώους του ιστορικού δράµατος στην Ελλάδα, αρόλο ου ξεχάστηκαν τα έργα του γρήγορα, εειδή γράφτηκαν σε γλώσσα αρχαΐζουσα.

13

Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Η «Μαρία ∆οξαατρή» ου γράφτηκε το 1858 αό τον νεαρό Βερναρδάκη, γεννήθηκε µέσα σε νεύµα ροµαντισµού. Στα ρολεγόµενά του στην έκδοση του εν λόγω έργου, ο Βερναρδάκης εκθέτει εκτενώς τις θεωρητικές του αόψεις σχετικά µε το ελληνικό δράµα σε ένα κείµενο ου θεωρείται για την Ελλάδα του 19ου αιώνα αό τα σηµαντικότερα σχετικά µε την θεωρία του δράµατος. Η αήχηση των γερµανών θεωρητικών του θεάτρου και ιδιαίτερα του Σλέγκελ, το βιβλίο του οοίου µε τίτλο «Παραδόσεις δραµατικής τέχνης και λογοτεχνίας» αοτέλεσε το βασικό οδηγό του Βερναρδάκη, διανέει ολόκληρο το κείµενο. Η έντονη κριτική της Γαλλικής και τις Ιταλικής σχολής και γενικά της δραµατουργίας ου στηρίζεται στη µίµηση των αρχαίων, η άρνηση των κανόνων και της σχολαστικής ερµηνείας του Αριστοτέλη και η θεοοίηση του Σαίξηρ, στοιχεία διάχυτα στα ρολεγόµενα του Βερναρδάκη, ήταν ήδη αό την εοχή του Λέσινγκ κοινοί τόοι της γερµανικής κριτικής. Βασικός άξονας των θεωρητικών ροσανατολισµών του Βερναρδάκη αοτελεί η θέση της θρησκείας στη διάκριση ανάµεσα στην αρχαία τέχνη και στην τέχνη των σύγχρονων χριστιανικών εθνών της Ευρώης και ο καθοριστικός της ρόλος για το εριεχόµενο του δράµατος. Αρχικά καταδικάζει τον κλασικισµό, ενθαρρύνοντας άλλες αναζητήσεις οι οοίες θα σχηµατίσουν αργότερα και τη δική του ροσωική άοψη ερί εθνικού δράµατος. ∆έχεται ότι η Αγγλία, η Ισανία και η Γαλλία είναι οι µοναδικές χώρες ου κατά τους ροµαντικούς ανέτυξαν εθνικό δράµα, αλλά ο σκοός του είναι να χαράξει ένα σαφή ροσανατολισµό για το ελληνικό θέατρο, διατυώνοντας κατηγορηµατικά τους όρους ου ααιτούνται για να γραφτεί ένα γνήσιο έργο.

• ∆ιαφοροοιείται η ροίκα ανάλογα µε την κοινωνική τάξη; Μελετώντας το αόσασµα αό το έργο «Μαρία ∆οξαατρή» διαιστώνουµε ότι διαφοροοιείται η ροίκα σε άτοµα ου ανήκουν σε υψηλότερη κοινωνική τάξη αό εκείνη των λαϊκών στρωµάτων. Ο ατέρας ∆οξαατρής ειθυµεί να αντρέψει την κόρη του µε έναν άνδρα ο οοίος ανήκει στην ίδια κοινωνική τάξη µε το αιδί του. Eίσης, δε θέλει να είναι εχθρός, αλλόφυλος, άιστος, δηλαδή Φράγκος.

14

Σε ερίτωση ου ένας άνδρας θελήσει να αντρευτεί την κόρη του βασιλιά, τότε η ροίκα δεν αοτελείται αό υλικά αγαθά αλλά αό ολόκληρο το βασίλειο. Όταν η Μαρία ∆οξαατρή τονίζει στον ατέρα της ότι και οι Φράγκοι είναι χριστιανοί και ότι έχουν γίνει και στο αρελθόν γάµοι µεταξύ δουκών και βασιλέων φαίνεται αό τη λύση του δράµατος ότι εθνικοί λόγοι είναι εκείνοι ου κάνουν τον ατέρα της να αορρίτει έναν αρόµοιο µελλοντικό δικό της γάµο, όση ροίκα κι αν της δώσουν. Έτσι, αν η κόρη του, Μαρία, ειµείνει στην ειλογή του µελλοντικού της συζύγου, ο βασιλιάς θα αρνηθεί να δώσει ολόκληρο βασίλειο ροκειµένου να ασκήσει ίεση, ώστε να µην αντρευτεί η κόρη του κάοιον αλλόφυλο και µάλιστα εχθρό του. Ειλέον,ο ίδιος ο βασιλιάς θα έφτανε σε σηµείο να τον σκοτώσει µε το εγχειρίδιο του, όως λέει: «Ακόµη µέχρι σήµερον τό καθαρόν των Βουτσαράδων αίµα δέν εµόλυνεν αλλόφυλος και άιστος. Άν εκατόν υιούς και κόρες είχον, κ’ έρχετο να µε ζητήση έν το τέκνων µου των εκατόν εις γάµον, ροίκα γέρον µοι της οικουµένης όλης το βασίλειον, θα το ηρνούµην ή αν αρά γνώµην µου το τέκνον µου εδέχετο, µε τούτο µου εγώ τό εγχειρίδιον θά έχυνα το µολυνθέν του αίµα.»

Αντωνόουλος Αοστόλης Αγραίδη Ελεάνα

15

4. ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΠΑΠΑ∆ΙΑΜΑΝΤΗΣ

Ο Αλέξανδρος Πααδιαµάντης είναι ένας αό τους σηµαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες, γνωστός και ως «ο άγιος των ελληνικών γραµµάτων». Έγραψε κυρίως διηγήµατα, τα οοία κατέχουν ερίοτη θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία. Ο Πααδιαµάντης γεννήθηκε στη Σκιάθο το 1851 και γονείς του ήταν ο ιερέας Αδαµάντιος Εµµανουήλ και η Αγγελική (Γκιουλώ), το γένος Μωραϊτίδη. Μεγάλωσε ανάµεσα σε εννιά αιδιά (τα δύο έθαναν µικρά) και εξοικειώθηκε νωρίς µε τα εκκλησιαστικά ράγµατα, τη θρησκευτική ατµόσφαιρα, τις λειτουργίες, τα εξωκκλήσια και την ήσυχη ζωή του νησιώτικου ερίγυρου. Όλα αυτά διαµόρφωσαν µια χριστιανορεή συµεριφορά ου διατήρησε µε είσµα ως το τέλος της ζωής του. Μάλιστα συνήθιζε να ψέλνει Τα ρώτα γράµµατα τα έµαθε στο νησί του, εσωτερικός στην Ι. Μονή του Ευαγγελισµού. Φοίτησε στο Γυµνάσιο (µε ολλές διακοές, λόγω οικονοµικών δυσκολιών) στη Χαλκίδα και στον Πειραιά και το τελείωσε στο Βαρβάκειο της Αθήνας. Πάντα φτωχός, άρχισε αό µαθητής να κερδίζει το ψωµί του µε αραδόσεις και ρογυµνάσεις µαθητών. Έµαθε αγγλικά και γαλλικά µόνος του, κάτι ολύ δύσκολο, εργάσθηκε ως µεταφραστής και συνεργάστηκε µε την εφηµερίδα Ακρόολις δίνοντας έργα του για δηµοσίευση ώστε να ειβιώσει. Το 1872 εισκέφτηκε το Άγιο Όρος µαζί µε τον φίλο του Νικόλαο ∆ιανέλο, αργότερα µοναχό Νήφωνα, όου αρέµεινε οκτώ µήνες ως δόκιµος µοναχός. Μη θεωρώντας τον εαυτό του άξιο να φέρει το «αγγελικό σχήµα», εέστρεψε στην Αθήνα και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανειστηµίου, την οοία, αρά τις ροσάθειες του, δεν την τελείωσε, γιατί η φτώχεια, η ανέχεια και η εισφαλής υγεία του τού στάθηκαν ανυέρβλητα εµόδια. Το ότι δεν ήρε το δίλωµά του στοίχισε στον ατέρα του, ο οοίος τον ερίµενε να γυρίσει καθηγητής στο νησί και να βοηθήσει τις τέσσερες αδελφές του. Οι τρεις αό αυτές αρέµειναν ανύαντρες και του αραστάθηκαν µε αφοσίωση σε όλες τις δύσκολες στιγµές του ου, αογοητευµένος αό τη ζωή της Αθήνας, αναζητούσε καταφύγιο στη Σκιάθο. Ωστόσο, εειδή οι οικονοµικές του ανάγκες ήταν ολλές, σύντοµα αναγκαζόταν να ειστρέψει στην Αθήνα.

16

Ως άνθρωος ήταν κλειστός χαρακτήρας µε λίγους φίλους. Όσον αφορά την υγεία του, λόγω του υερβολικού οτού και του τσιγάρου έφυγε ρόωρα. Ο Πααδιαµάντης έθανε το 1911 στο νησί του. Ύστερα αό τον θάνατό του δηµοσιεύτηκαν ολλά αό τα έργα του.

Αντωνόουλος Κων/νος Αθανασόουλος Παναγιώτης

Βρακατσέλη Άλκηστις-Ζωή Βουκελάτου Γερασιµούλα

Αντωνόουλος Κων/νος του Αχιλλέα

3 Ο Πααδιαµάντης ως διηγηµατογράφος Ο Αλέξανδρος Πααδιαµάντης είναι ένας αό τους καλύτερους Έλληνες διηγηµατογράφους όλων των εοχών. Έγραφε διηγήµατα σε εφηµερίδες και εριοδικά, διότι ήταν ένας τρόος να βγάζει τα ρος το ζην του. Ο Πααδιαµάντης εηρεαζόταν ολύ αό τις φτωχογειτονιές της Αθήνας στις οοίες αναφέρονται αρκετά διηγήµατά του ή αό τη ζωή στο νησί του, τη Σκιάθο. Είσης την ερίοδο ου η Ελλάδα είχε χρεοκοήσει, εί Τρικούη αό το 1892 έως το 1897, χρησιµοοίησε τη σάτιρα στα διηγήµατά του. Σκοός του είναι να τονώσει το ηθικό των Ελλήνων και να τους κινητοοιήσει, ώστε να µη µείνουν µε σταυρωµένα χέρια. Συνολικά έγραψε 180 διηγήµατα. Μερικά αό αυτά είναι η Συντέκνισσα, Θάνατος κόρης, Ο Αµερικάνος, Οι µάγισσες, Τα Χριστούγεννα του τεµέλη. Τέλος κορυφαία διηγήµατά του είναι το Ολόγυρα και Η νοσταλγός.

3 Πηγή : el.wikipedia.org/wiki/Αλέξανδρος_Πααδιαµάντης

17

Ο θεσµός της ροίκας σε κείµενα του Α. Πααδιαµάντη Α. Η Σταχοµαζώχτρα Η Σταχοµαζώχτρα είναι ένα διήγηµα ου αναφέρεται στην εοχή του 187.. Πρωταγωνίστρια είναι η θεία Αχτίτσα, η οοία έχει χάσει την κόρη της και τον γαµρό της. Η Αχτίτσα βλέει τη ροίκα της κόρης της να βγαίνει σε δηµορασία, για να ξεχρεωθούν τα χρέη του γαµρού και αλεύει ξενοδουλεύοντας, για να µεγαλώσει τα ορφανά εγγόνια της. Η κατάσταση αλλάζει, όταν έρχεται ένα γράµµα µε χρήµατα αό τον ξενιτεµένο και χρόνια χαµένο γιό της.

• Πού κατέληγε η ροίκα σε ερίτωση θανάτου του ζευγαριού; Η ροίκα της νεκρής κόρης δεν µορεί να διεκδικηθεί αό τη µητέρα της. Εάν έθαινε η κοέλα, η ροίκα της ανήκε στο σύζυγό της. Στη συγκεκριµένη ερίτωση δεν έχει εθάνει µόνο η κόρη της θείας Αχτίτσας, αλλά και ο γαµρός της. Παρόλα αυτά η ροίκα δεν µεταβιβάζεται άλι σε αυτήν, γιατί υάρχουν εγγόνια, ο Γέρος και η Παγώνα, αλλά βγαίνει σε δηµορασία, για να ξεχρεωθούν τα χρέη ου άφησε ο γαµρός της. Συµεραίνουµε ότι είτε ζωντανός είτε νεκρός είναι ο γαµρός σε αυτόν ανήκει η ροίκα της νεκρής του γυναίκας και ρος δικό του «όφελος» αξιοοιείται. «Τοῦτο δὲ διότι ἦτο γνωστότατον ὅτι ἡ θεια-Ἀχτίτσα εἶχεν ἰδεῖ τὴν προῖκα τῆς κόρης της πωλούμενην ἐπὶ δημοπρασίας πρὸς πληρωμὴν τῶν χρεῶν ἀναξίου γαμβροῦ, διότι ἦτο ἔρημος καὶ χήρα καὶ διότι ἀνέτρεφε τὰ δυὸ ὀρφανὰ ἔγγονά της.»

18

Β. Η ιτρόισσα Το κείµενο αυτό αναφέρεται σε µια κοέλα, την Ακριβούλα, η οοία κεντούσε καθηµερινά, αδιάκοα ετοιµάζοντας την ροίκα της και εριµένοντας να βρεί κάοιον να την αντρευτεί. Τελικά, βρέθηκε ο κυρ-Παναγός, ο οοίος χήρος αό τον ρώτο του γάµο ,θέλησε να ξαναφτιάξει την ζωή του µαζί της, έχοντας βέβαια και την αρότρυνση αό τον ίδιο τον εθερό του. Όµως είναι φανερό ως ο γαµρός ειθυµούσε ερισσότερο την ροίκα αό την ίδια την νύφη.

• Τι θυσίες έκανε µια γυναίκα για να ετοιµάσει την ροίκα της; Μια γυναίκα, για να ετοιµάσει την ροίκα της, έρεε καµιά φορά να βάλει ροσωική δουλειά. Σύµφωνα µε το κείµενο η ηρωίδα µας, η Ακριβούλα, δούλευε µέρα νύχτα χωρίς σταµατηµό, µε σκοό να κεντήσει την ροίκα της. Όµως αυτό είχε ως αοτέλεσµα να χάσει τα νιάτα της, αφού όλη την ηµέρα την ερνούσε στο εργόχειρο.

19

• Τί µορούσε να εριέχει η ροίκα µιας γυναίκας; Η ροίκα µιας γυναίκας σύµφωνα µε το κείµενο µορούσε να εριέχει κεντήµατα, χιτώνα, φουστάνια ακόµα και «οδογύρια» . Όµως γενικότερα ως ροίκα µορούσε να δοθεί στον γαµρό κάοιο χρηµατικό οσό αό τους γονείς της νύφης και σε κάοιες εριτώσεις κάοιο ακίνητο, όως για αράδειγµα ένα σίτι ή ένα χωράφι.

• Ποιος δίνει ροίκα; Σε αυτό το κείµενο του Πααδιαµάντη φαίνεται ως µόνο η γυναίκα ετοιµάζει ροίκα, ενώ καταλαβαίνουµε ως η ροίκα είναι αόδειξη οικονοµικής δύναµης και νοικοκυροσύνης της γυναίκας αλλά και στοιχείο ου την κάνει ιο «ειθυµητή» αό τους υοψήφιους γαµρούς.

• Άντρας –ροικοθήρας Ο κυρ-Παναγός αντρεύτηκε την Ακριβούλα, γιατί, όως είχε οµολογήσει, θα γινόταν ολύ καλή νοικοκυρά, εφόσον ήταν ροκοµµένη και το κυριότερο είχε µεγαλορεή «στολίδια», δηλαδή η ροίκα της ήταν λούσια και φροντισµένη. Ο καετάν Παναγός, αρότι του άρεσε η Ακριβούλα, η ροίκα της ήταν το στοιχείο ου καθόρισε την αόφασή του να ξανααντρευτεί..Η ροίκα σαφώς και ήταν ολύ σηµαντική, ίσως και καθοριστική για έναν γάµο και αν υήρχε, τότε σίγουρα ο γαµρός µορούσε να αραβλέψει κάοια αρνητικά χρακτηριστικά της νύφης, όως για αράδειγµα η έλλειψη οµορφιάς.

Βρακατσέλη Άλκηστις-Ζωή Βουκελάτου Γερασιµούλα

Αντωνόουλος Κων/νος του Αχιλλέα

20

Γ. Η ΦΟΝΙΣΣΑ Η Φόνισσα είναι νουβέλα του συγγραφέα Αλέξανδρου Πααδιαµάντη. Πρόκειται για το δεύτερο συγγραφικό έργο του και θεωρείται ένα αό τα κορυφαία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Είναι γραµµένο στην καθαρεύουσα και αοτελείται συνολικά αό 17 κεφάλαια. ∆ηµοσιεύθηκε για ρώτη φορά στο εριοδικό «Παναθήναια» σε συνέχειες αό τον Ιανουάριο ως τον Ιούνιο του 1903, έχοντας τον υότιτλο «κοινωνικόν µυθιστόρηµα». Η λοκή του έργου εκτυλίσσεται στην ιδιαίτερη ατρίδα του συγγραφέα, τη Σκιάθο. H ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Κεντρικό ρόσωο της ιστορίας είναι η Φραγκογιαννού, µία ηλικιωµένη χήρα, η οοία έζησε µια βασανισµένη ζωή ως αιδί, ως σύζυγος, ως µητέρα και ως γιαγιά, µαθηµένη άντα να υηρετεί χωρίς αντιρρήσεις τους ανθρώους του εριβάλλοντός της. Η είρα τής δίδαξε ότι η ζωή για µια γυναίκα είναι γεµάτη βάσανα και η θεωρία της ήταν ότι η γέννηση ενός κοριτσιού δε φέρνει αρά δυστυχία, όχι µόνο στο ίδιο το αιδί, αλλά και στην οικογένειά του, ιδίως αν είναι φτωχή. Ένα βράδυ, καθώς ξενυχτάει στην κούνια της άρρωστης νεογέννητης εγγονής της, ερνούν α' το µυαλό της όλες οι δύσκολες στιγµές της ζωής

21

ου έζησε. Το µυαλό της θολώνει και σκοτώνει το βρέφος ροκαλώντας του ασφυξία, ενώ ο θάνατος θεωρείται αό τον γιατρό φυσιολογικός. Αν και αρχικά νιώθει τύψεις, κατά βάθος δε µετανιώνει για την ράξη της. Αντίθετα, τής γίνεται έµµονη ιδέα ότι η µοίρα την έχει τάξει να σώσει τον κόσµο ααλλάσσοντάς τον αό τα µικρά κορίτσια. Τα εόµενα εγκλήµατά της έχουν για θύµατα τρία αθώα κοριτσάκια, χωρίς λέον καθόλου τύψεις, αλλά και χωρίς να είναι σε θέση να συνειδητοοιήσει το κακό ου έχει κάνει. Η χωροφυλακή την υοψιάζεται και αοφασίζει να τη συλλάβει µε αφορµή όµως ένα έγκληµα ου δεν έχει διαράξει. Ένα κοριτσάκι νίγηκε µέσα σε ένα ηγάδι και κοντά του βρισκόταν η Φραγκογιαννού. Αν και ευχήθηκε να νιγεί το αιδί, η ίδια οτέ δεν το έσρωξε. Στην ροσάθειά της να ξεφύγει αό τους χωροφύλακες, η Φραγκογιαννού αοφασίζει να καταφύγει στο ερηµητήριο ενός ασκητή και να του εξοµολογηθεί τα αµαρτήµατά της. Τη στιγµή όµως ου ροσαθεί να εράσει ένα στενό έρασµα, η αλίρροια την ρολαβαίνει και η γερόντισσα εθαίνει, ανάµεσα στην ανθρώινη και τη θεία δίκη.

• Τι εριλαµβάνει η ροίκα; Η Φραγκογιαννού, µιας και ο άντρας της την έχει εγκαταλείψει, οφείλει να αραχωρήσει στην κόρη της σίτι, να της βρει αµέλι, χωράφια, να δανειστεί χρήµατα και να υοθηκεύσει την αξία τους µε συµβολαιογραφική ράξη.

• Η ετοιµασία της ροίκας Η Φραγκογιαννού για την αοκατάσταση της κόρης της οφείλει να ετοιµάσει την ροίκα της κόρης της, δηλαδή να κεντήσει χιτώνες και άλλα «χρυσοΰφαντα οδογύρια». Ακόµα ρέει να βρει τον κατάλληλο υοψήφιο, να τον «κυνηγήσει» και να τον άει στην κόρη της. Η ροίκα συγκεντρώνεται µε ολύ κόο ύστερα αό ολύ καιρό οικονοµίας και νηστείας, µε αοτέλεσµα η νύφη να µην έχει λέον µέση και να αναδεικνύεται το ανάστηµά της. Οι κόοι ου ααιτούνται για να συγκεντρωθεί η ροίκα, και µάλιστα αν η οικογένεια είναι φτωχή, καθώς και οι δυσκολίες ου είχε να αντιµετωίσει µια γυναίκα της εοχής της

22

Φραγκογιαννούς, κάνουν την ηρωίδα µας φόνισσα µικρών κοριτσιών, ώστε να τα ααλλάξει αό µια ζωή βασανισµένη.

Αντωνόουλος Κων/νος

Αθανασόουλος Παναγιώτης

23

5. ΚΑΛΙΡΡΟΗ ΠΑΡΡΕΝ Η Χειραφετηµένη Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Η Καλιρρόη Παρρέν υήρξε µία αό τις ρώτες ελληνίδες φεµινίστριες. Γεννήθηκε στο Ρέθυµνο το 1861 και έθανε στην Αθήνα, όου είχε εγκατασταθεί το 1940(σε ηλικία 79 ετών). Μετά τις σουδές στην Αθήνα και την αόκτηση του τυχίου της έγινε διευθύντρια του Παρθεναγωγείου της ελληνικής κοινότητας Οδησσού για 2 χρόνια. Εέστρεψε στην Αθήνα, όου και αντρεύτηκε τον Ιωάννη Παρρέν. Ένα ακόµα σουδαίο είτευγµα για την Παρρέν είναι ως κατάφερε να ιδρύσει την εβδοµαδιαία εφηµερίδα «Εφηµερίς των Κυριών» ΤΟ 1888. Η εφηµερίδα θα σταµατήσει να εκδίδεται το 1918 (ύστερα αό 30 χρόνια!!), καθώς η Παρρέν θα εξοριστεί στην Ύδρα για τις ολιτικές εοιθήσεις της! Παρόλα αυτά η Καλιρρόη Παρρέν είχε ήδη καταφέρει ολλά, όως να εκροσωήσει την Ελλάδα σε διάφορα συνέδρια. Κυρίως όµως κατάφερε να αλλάξει µια για άντα τη ζωή των γυναικών στην Ελλάδα.4

Νικόλαος Γιαννακόουλος

Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Ένα βιβλίο ου κυκλοφόρησε ακριβώς στις αρχές του αιώνα και είναι ένα αό τα ρώτα ελληνικά µυθιστορήµατα ου υογράφεται αό γυναίκα. Αοτελεί το 1ο µέρος της τριλογίας «Τα βιβλία της Αυγής» και δηµοσιεύτηκε σε συνέχειες στο έντυο «Εφηµερίς των Κυριών» αό τον Ιανουάριο του 1899 ως τον Αρίλιο του 1900,σε αυτοτελή έκδοση. Το εγχείρηµα δεν ήταν εύκολο για την Παρρέν, και έτσι ειχείρησε ένα ύφος ελαφριού γυναικείου αναγνώσµατος. Στις σελίδες του, αρά την αόσταση µας αό την εοχή, διαφαίνεται η αντίληψη ου µε συνέεια υηρέτησε στη ζωή της, αλλά και η εοχή, τα ήθη, η όλη, το σκηνικό. «Η Χειραφετηµένη» συνιστά µια ολύτιµη µαρτυρία, ααραίτητη για να κατανοήσουµε σήµερα τους όρους µε τους οοίους διατυώθηκαν

4 Πάυρος Λαρούς Μριττάνικα ,τ.48ος, σελ. 221, www.Wikiipedia/Κ.Παρρέν (16-12-2012)

24

κάοτε οι γυναικείες διεκδικήσεις. Μεταφέρει στη µυθιστορηµατική γλώσσα την ελληνική εκδοχή της χειραφέτησης ου ρώτη εεξεργάστηκε η Καλιρρόη Παρρέν. Στο µυθιστόρηµα, η χειραφέτηση ροτείνεται ως εώδυνη ορεία αυτογνωσίας, ικανή να ροσφέρει στις γυναίκες την αοδέσµευση τους αό τις αρχαϊκές κοινωνικές συµβάσεις και αό άνδρες ανήµορους να αφουγκραστούν τα µηνύµατα των νέων καιρών.5

Κων/να Ανδρικοούλου

5 http://www.e-shop.gr/show_bks.phtml?ld=BKS.055.8069 lanos.gr (16-12-2012)

25

ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Νικόλαος Γιαννακόουλος

κα. Μεµιδώφ (µαµά)

Σιορ-Γιωργάκης (σύζυγός της )

Κώστας Ερωτευµένος

µε τη Αστασώφ

Η µάνα του θέλει την Ρωσίδα

Λέλα

Ολγίνα Ερωτευµένη µε το Θέµο

Έµµα

κ. Ρήνη υπηρέτρια, µαγείρισσα

Κόνα Κατίγκω νταντά

26

• Η Ολγίνα για τον ολυόθητο γάµο της Καθώς όλη η οικογένεια ροετοιµαζόταν να δεχτεί τους εισκέτες και ιθανότατα µελλοντικούς συγγενείς, η Ολγίνα ονειρευόταν ώς θα είναι ο δικός της γάµος. Έτσι λοιόν φανταζόταν την διακόσµηση του νέου της σιτιού, αλλά και το ιθανό µελλοντικό υηρετικό της ροσωικό και ιο συγκεκριµένα έναν έγχρωµο υηρέτη µε κόκκινη στολή. Ακόµα ήλθαν στο µυαλό της τα υφάσµατα, τα ασηµικά, τα έιλα και οι ολύτιµοι λίθοι ου θα στόλιζαν την νέα ζωή της. Η Ολγίνα λοιόν ονειρεύεται την µελλοντική της ζωή υό την ροοτική της ροίκας της. Η Ολγίνα έχοντας στο σκετικό της ότι µια έξυνη γυναίκα έχει την ικανότητα να κάνει τον άντρα της «αρνάκι», όσο αράξενος και δύσκολος χαρακτήρας και αν είναι, όως τα κατάφερε η µάνα της µε τον ατέρα της δεν ροβληµατιζόταν αν θα ήταν ευτυχισµένη µε τον γάµο τη ή αν ο σύζυγός της θα την αγαά και θα της φέρεται όµορφα, όως της αρµόζει.

• Μορεί η ροίκα να γίνει αιτία διάλυσης του γάµου της µεταξύ της Ολγίνας και του Θέµου;

Όως φαίνεται η Ολγίνα είναι ερωτευµένη µε τον Θέµο, αλλά η ροίκα είναι ένα τεράστιο εµόδιο στον γάµο τους, καθώς ειβάλλεται η Ολγίνα να βρει δέκα χιλιάδες λίρες, για να ροστεθούν στην ροίκα της ρος τον Θέµο. Α’ότι φαίνεται όµως η οικογένεια της Ολγίνας είναι διαθέσιµη να κάνει ό,τι ερνάει αό το χέρι της, για να γίνει τελικά αυτός ο γάµος.

• Η ροίκα ου αίρνει ο αδελφός ροικίζει την αδελφή του Σύµφωνα µε το κείµενο ο αδελφός της Ολγίνας, Κώστας, ειθυµεί να αντρευτεί την Ρωσίδα, αλλά η µητέρα του διαφωνεί µαζί του και θέλει να τον αντρέψει µε την Αστασώφ, µε σκοό να άρει µεγάλη ροίκα και να την δώσει στην αδελφή του την Ολγίνα, γιατί µόνο τότε θα ραγµατοοιηθεί ο γάµος της µε το Θέµο. Η µητέρα δηλαδή θέλει να «θυσιάσει» τον γιο της, ο οοίος εθεωρείτο υοχρεωµένος να «αοκαταστήσει» την αδελφή του.

27

• Ποιος ροικίζεται; Και στους δύο γάµους ου αναφέρονται στο κείµενο µόνο η γυναίκα δίνει ροίκα, καθώς στις διαραγµατεύσεις συζητιέται η ροίκα των δέκα χιλιάδων λιρών ου ρέει να δώσει η Ολγίνα στον Θέµο ή η Αστασώφ στον Κώστα, αδελφό της Ολγίνας, στην ερίτωση ου αυτός εγκαταλείψει τον έρωτά του για τη Ρωσίδα. Στην ερίτωση του Κώστα αρατηρούµε ότι µετά τον γάµο ο ιδιοκτήτης και διαχειριστής της ροίκας της νύφης είναι αοκλειστικά ο σύζυγός της και την αξία της µορεί να την καρωθεί µε οοιοδήοτε τρόο η ευρύτερη οικογένεια του γαµρού, χωρίς φυσικά τη συγκατάθεση της νύφης.

• Αό τι αοτελείται η ροίκα; Η ροίκα σε αυτές τις εριτώσεις αοτελείται µόνο αό χρηµατικό οσό και όχι αό άλλα υλικά αγαθά, όως χρυσαφικά, ακίνητα κλ. Στην συγκεκριµένη ερίτωση το οσό αυτό ενδέχεται να φτάσει τις δέκα χιλιάδες λίρες!

Νικόλαος Γιαννακόουλος Κων/να Ανδρικοούλου ∆ήµητρα Αληµαµούδη

28

6. ΚΟΝ∆ΥΛΑΚΗ ΙΩΑΝΝΗ Οι Άθλιοι των Αθηνών

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ Ο Ιωάννης Κονδυλάκης γεννήθηκε στο Βιάννο της Κρήτης το 1862, όου και ήγε δηµοτικό σχολείο(Ελληνικό) και στη συνέχεια στάλθηκε στο Ηράκλειο, για να αρακολουθήσει τα µαθήµατα του Γυµνασίου, τα οοία όµως διέκοψε λόγω φτώχειας, για να εργαστεί ως υάλληλος. Το 1879 εργάζεται στα Χανιά ως βοηθός γραµµατέα και έειτα διορίζεται γραµµατέας στο Ειρηνοδικείο. Τελειώνει το σχολείο τα έτη 1882-84 στο Βαρβάκειο των Αθηνών σε ηλικία 22 ετών. Αρχίζει να δηµοσιεύει κείµενά του στο «Ραµαγά», στην «Εστία» ως Βαρδής Γύαρης, στην «Εφηµερίδα» του Κοροµηλά ως Κονδυλοφόρος και στο «Εµρός» ως ∆ιαβάτης. Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή, αλλά δεν τα κατάφερε να φοιτήσει για οικονοµικούς λόγους κι έτσι εέστρεψε στα

29

Χανιά, για να εργαστεί ως δικολάβος αρχικά και στη συνέχεια ως ελληνοδιδάσκαλος β΄τάξεως, α’ όου αντλεί την έµνευσή του για το έργο «Όταν ήµουν δάσκαλος». Παραιτήθηκε αό τη θέση του σχολάρχη και στράφηκε στη δηµοσιογραφία. Μετά τη σύσταση της Κρητικής Πολιτείας (1898) µε ύατο αρµοστή τον ρίγκια Γεώργιο της Ελλάδος ακολουθεί τον ελληνικό στρατό. Πέθανε στις 25 Ιουλίου 1920 στο Ηράκλειο. Έργα του: ∆ιηγήµατα (Ο καλικάντζαρος, Ο Γενή Μανώλης, Πως ερώµιεψε το χωριό κλ) Ιωάννου ∆. Κοντυλάκη: ∆ιηγήµατα. Η Κρήσσα Ορφανή. Ο αδελφοδιώκτης. Το Βοσκόουλο του Ψηλορείτη), εκδ. ∆. Α. Φέξη, εν Αθήναις, 1884 Μαύροι χρόνοι ή ο Γιανιτσαρισµός εν Κρήτη Όταν ήµουν δάσκαλος Ο Πατούχας Ο Αντάρτης Πρώτη Αγάη6

Οι άθλιοι των Αθηνών

Ο Ιωάννης Κονδυλάκης έγραψε το συγκεκριµένο µυθιστόρηµα το 1894. Περιλαµβάνει τέσσερις τόµους, οι οοίοι δηµοσιεύτηκαν στην εφηµερίδα ''Εστία'' κατά την χρονική ερίοδο 1 Ιουνίου-5 Νοεµβρίου του 1894. Είναι εµνευσµένο αό το µυθιστόρηµα του Βίκτορος Ουγκώ ''Οι Άθλιοι''. Θέµα του είναι τα κοινωνικά στρώµατα της Αθήνας του 1870 αλλά και οι ροσάθειες της ηρωίδας να φτιάξει της ροίκα της. Ο συγγραφέας χρησιµοοιεί την αλή καθαρεύουσα γλώσσα.7

Πρόσωα του έργου

Κύριος ρωταγωνιστής είναι ο κύριος Σταρόουλος. Παρουσιάζεται ως φιλάνθρωος αλλά εµφανέστερη είναι η αρουσία του ως διαχειριστής της ροίκας της συζύγου του, της οοίας το όνοµα δε δίνεται .Τέλος, υάρχει και η Μαριώρα ου είναι η υηρέτρια της οικογένειας.

6 Ν. Τωµαδάκη, Κοντυλάκη, Ο Πατούχας, εκδ. Γρηγόρη, Αθήναι, χχ, σελ.5-29

7 www.e-alexandria.gr/bookby.asp

30

• Τι οφέλη έχει ο άνδρας αό την ροίκα της γυναίκας;

Στην εοχή ου µας µεταφέρει το κείµενο(1870) ήταν ααραίτητη ροϋόθεση για την ραγµατοοίηση ενός γάµου η ροίκα αό την λευρά της γυναίκας. Ο ήρωας της ιστορίας µας, κύριος Σταρόουλος, ωφελείται αό την λούσια σύζυγό του κατά κύριο λόγο οικονοµικά, διότι η ροίκα εριελάµβανε χρήµατα, τα οοία στη συνέχεια τον βοήθησαν να ανατύξει την εικόνα του φιλάνθρωου. Έτσι η οικονοµική άνεση του χάρισε και κοινωνική άνοδο. Η ροίκα τον βοήθησε καθώς την σαταλούσε σε φιλανθρωίες και το όνοµά του ακουγόταν συνεχώς και ανέβαινε στα µάτια του κόσµου, κερδίζοντας έτσι τον σεβασµό του. [ευρέθη µε εριουσία...καλής οικογενείας] [και η φήµη...αυτού].

• Ποιος διαχειρίζεται την ροίκα της γυναίκας;

Εκείνα τα χρόνια διαχειριστής της ροίκας ήταν ο άνδρας, στην ερίτωση µας ο κύριος Σταρόουλος. Οι αοφάσεις της γυναίκας για την ροίκα της ήταν εριορισµένες, καθώς, όως µας αρουσιάζεται στο κείµενο, ο κύριος Σταρόουλος ήταν εκείνος ου αοφάσιζε ού θα ξοδευτεί η ροίκα και όσα χρήµατα θα δοθούν. (εί τριετίαν...καλής οικογενείας).

• Το ''φάγωµα'' της ροίκας.

Η ροίκα σαταλήθηκε αό τον κύριο Σταρόουλο. Ο ίδιος εέλεξε ως τα χρήµατα θα ξοδευτούν σε φιλανθρωίες και εράνους δωρίζοντας τεράστια οσά, κυρίως για να έχει καλό όνοµα ρος τον κόσµο. Οι φιλανθρωίες ήταν ένας τρόος να ικανοοιήσει το ''εγώ'' του, καθώς φαίνεται ως του άρεσε να συζητιέται το όνοµά του για τέτοιου είδους ενέργειες ικανοοιώντας τη µαταιοδοξία του. (οσάκις...όνοµά του).

Αβραµοούλου Χαρά

31

7. ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑ ΑΝ∆ΡΕΑ Ο ζητιάνος

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας γεννήθηκε το 1866 στα Λεχαινά της Ηλείας. Σούδασε ιατρική στο Πανειστήµιο Αθηνών(αοφοίτησε το 1888).Καθώς είχε µεγάλη αγάη για τα ταξίδια εργάστηκε ως γιατρός σε εµορικό λοίο και το 1896 κατατάχθηκε ως ανθυίατρος στο στρατό. Με αυτό τον τρόο γνώρισε ολλούς ανθρώους και αέκτησε ολλές εµειρίες ου τον βοήθησαν στα έργα του. Ο Καρκαβίτσας ήταν οαδός της Μεγάλης Ιδέας και ήταν µέλος της «Εθνική εταιρείας».Το 1909 συµµετείχε στο Κίνηµα στο Γουδί και το 1910 έγινε µέλος το Εκαιδευτικού Οµίλου. Στους Βαλκανικούς ολέµους ήταν στρατιωτικός γιατρός. Αργότερα αοστρατεύτηκε αλλά το 1920 εανήλθε στον στρατό. Πέθανε στις 22 Οκτωβρίου του 1922 στο Μαρούσι Αττικής αό καρκίνο του λάρυγγα.

ΕΡΓΑ ΤΟΥ:

• ∆ιηγήµατα. Εν Αθήναις. 1892

• Η Λυγερή. Εν Αθήναις. 1896

• Θεσσαλικές εικόνες. Ο Ζητιάνος. Εν Αθήναις. 1897

• Λόγια της Πλώρης. θαλασσινά ∆ιηγήµατα. Αθήναι 1899

• Παλιές Αγάπες (1885-1897). Αθήναι 1900

• Ο Αρχαιολόγος. Αθήναι 1904

• ∆ιηγήµατα του Γυλιού. Εν Αθήναις 1922

• ∆ιηγήµατα για τα παλικάρια µας. Εν Αθήναις 1922

32

Ο ΖΗΤΙΑΝΟΣ

Το 1897 ο Ανδρέας Καρκαβίτσας έγραψε την νουβέλα «Ο ζητιάνος» στην οοία αξιοοίησε τις γνώσεις ου αοκόµισε για την ελληνική ύαιθρο κατά την διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας. Αυτό ου δεν γνωρίζει ολύς κόσµος είναι ως το συγκεκριµένο έργο είναι γραµµένα εξολοκλήρου στη δηµοτική γλώσσα και µάλιστα σε διάλεκτο άρα ολύ κοντά σε αυτήν ου µιλάµε σήµερα. Αυτό αογειώνει το έργο, καθώς η καθαρεύουσα σίγουρα εριορίζει τον σύγχρονο αναγνώστη, σε ό,τι αφορά όχι τόσο το νόηµα αλλά το ύφος ου κάθε φορά θέλει να µας µεταδώσει ο συγγραφέας.

Η υόθεση του έργου

Οι Καραγκούνηδες, κάτοικοι του θεσσαλικού χωριού Νυχτερέµι, αρά το ότι ο τόος τους είχε αελευθερωθεί αό τους Τούρκους ζουν κάτω αό την αρχηγία του Τούρκου Μέη Τσιφλικά Ντεµί Αγά κάτω αό άθλιες συνθήκες. Την εοχή ου διορίστηκε ως τελωνοφύλακας ο Πέτρος Βαλαχάς έφτασε και ο ζητιάνος Τζιριτόκωστας µε τον ανάηρο αραγιό του, τον Μουτζούρη, οι οοίοι είχαν ταξιδέψει σε όλη τη Βαλκανική Χερσόνησο. Φτάνοντας ο Τζιριτόκωστας ξυλοκοήθηκε αό τον τελωνοφύλακα Βαλαχά, εειδή ο ζητιάνος ζητούσε ελεηµοσύνη. Παρά τη σωµατική του διάλαση και την ιθανή εύκολη για εκείνον νίκη άφησε τον τελωνοφύλακα να τον ξυλοκοήσει, έτσι ώστε να κερδίσει την ελεηµοσύνη των Καραγκούνηδων. Ο Τζιριτόκωστας κατάφερε είσης να ξεγελάσει τις γυναίκες του χωριού ουλώντας τους τα βότανά του, ου υόσχονταν να δώσουν λύση σε κάθε ρόβληµά τους. Μετά το θάνατο του αραγιού του ο ζητιάνος µε τη βοήθεια των Καραγκούνηδων µεταφέρει το τώµα στο σίτι του τελωνοφύλακα την ώρα ου αυτός αουσίαζε και µε έµµεσο τρόο κατάφερε να εκµεταλλευτεί την κατάσταση και να βάλει φωτιά στο σίτι του τελωνοφύλακα. Όµως ο ζητιάνος κατάφερε να κάψει το σίτι του αγά, ενώ ο Βαλάχας στην ροσάθειά του να διαφύγει έεσε άνω στο τώµα του αραγιού του ζητιάνου και αό το φόβο του έαθε αοληξία. Έειτα ο Τζιριτόκωστας, όταν έφτασαν οι αρχές και άρχισαν να ανακρίνουν τον κόσµο, κατάφερε να διαφύγει µεταµφιεσµένος σε καραβοτσακισµένο θαλασσινό χρησιµοοιώντας τον σακάτη ια τελωνοφύλακα, για να αίρνει την ελεηµοσύνη των συνανθρώων του κερδίζοντας τον οίκτο τους και για όλα τιµωρήθηκαν οι Καραγκούνηδες.

33

• Το εριεχόµενο της ροίκας

Το εριεχόµενο της ροίκας ου δόθηκε στην Αννέτα ήταν λίγα δεµάτια σανού ερισσότερα αό την ροίκα της Παναγιώτας, µε την οοία ήταν αρραβωνιασµένος ο Χαδούλης, ράγµα ου αρκούσε , για να αθετήσει την υόσχεση γάµου ρος την Παναγιώτα, ου δεν την είχε δώσει ο ίδιος, αλλά οι γονείς τους. 1

«Ο Χαδούλης ήτν ααρρεβωνιαστικός της (της Παναγιώτας) ριν. Ο Πααρρίζος και ο Τρίκας…δεν ευρήκαν άλλο µέσον αρά ν’ αρρεβωνιάσουν τα αιδιά τους, ριν ακόµη αφήσουν καλά –καλά τα σάργανα…Ο Χαδούλης …όταν εκατάλαβε ως έγινε στο χωριό ζηλευτός γαµρός, εάτησε τον αρρεβώνα του δίχως δισταγµό. Λίγα δεµάτια σανού, ου ερόσθεσεν ο Μιρµίλης στην αρχική ροίκα του, τον έεισαν αµέσως ν΄αρρεβωνιασθή την Αννέτα.»

• Προξενιό-Προίκα

Αρχικά ο Χαδούλης, κατόιν αόφασης των οικογενειών τους, είχε αρραβωνιαστεί µε ροξενιό την Παναγιώτα και την ροίκα της, αλλά έειτα µαθαίνοντας ότι στο χωριό ήταν ζηλευτός γαµρός, θέλησε να ζητήσει ερισσότερη ροίκα αό τη µελλοντική του σύζυγο και έθεσε ως στόχο του να αντρευτεί την Αννέτα, ου είχε ερισσότερη ροίκα αό την Παναγιώτα. Άρα, ο Χαδούλης ενδιαφερόταν ιο ολύ για τα χρήµατα αρά για το χαρακτήρα ή την οµορφιά των γυναικών, χωρίς να νοιάζεται για την αθέτηση του αρραβώνα. Γι’ αυτό και του ταιριάζει ο χαρακτηρισµός του φιλοχρήµατου και του ροικοθήρα.

• Γιατί αλλάζουν οι ειλογές των µελλόνυµφων ανάλογα µε το ύψος της ροίκας

Ανάλογα µε το ύψος της ροίκας ου έαιρνε ένας άνδρας αό την υοψήφια νύφη τόσο ιο ζηλευτός και αρεστός γαµρός εµφανιζόταν στην κοινωνία και ανέβαινε το οικονοµικό και κοινωνικό του είεδο. Παρόλα αυτά, εάν η ροίκα ου είχε συµφωνηθεί δεν ήταν ικανοοιητική, τότε

34

µορούσε ανά άσα στιγµή να διαλύσει τη συµφωνία για τον γάµο. 8Βέβαια η αδικηµένη και «αρατηµένη» νύφη θα κάνει τα άντα (µε µαγιοβότανα), για να ξαναφέρει τον αρραβωνιαστικό της σε εκείνη…

Γεράσιµος ∆ηµόουλος

Παναγιώτης Γκολέσης

1. Μαστροδηµήτρη,Π. ∆. , Ο ζητιάνος του Καρκαβίτσα, εκδ. Καρδαµίτσα, Αθήνα, 1985, σελ. 137 2. Ό. . , «(η Παναγιώτα) Ήθελε να είχε λίγο α’ αυτό, ένα φυλλαράκι µόνον, να οτίση τον Χαδούλη, να τον κάµη να γυρίση στην ρώτη του αγάη να µην τον χάση για τα λίγα τα’ άχερα. Αλλά οιος ηξεύρει όσο θα το ουλή το βοτάνι του ο ζητιάνος!»

35

8. ΘΕΟΤΟΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Η Τιµή και το Χρήµα Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 23 Μαρτίου 1872 και έθανε αό καρκίνο την 1 Ιουλίου 1923. Ήταν Έλληνας λογοτέχνης, µεταφραστής και σηµαντικός εκρόσωος της Ετανησιακής Σχολής. Καταγόταν αό αριστοκρατική οικογένεια. Παρακολούθησε φιλολογία, µαθηµατικά, ιατρική και χηµεία χωρίς να άρει κανένα τυχίο. Ακόµη σούδασε εκτός της γαλλικής γλώσσας, αγγλική, ιταλική, γερµανική και λατινική Αό µικρή ηλικία ήταν ολύγλωσσος και ασχολήθηκε εκτός αό την εζοορία µε τη µετάφραση και την οίηση. Ειστρέφοντας στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα, στον εξοχικό Πύργο των Καρουσάδων. Ειλέον, συµµετείχε στην Εανάσταση της Κρήτης το 1896 ως

36

εθελοντής και στον Ελληνοτουρκικό όλεµο του 1897 στη Θεσσαλονίκη εικεφαλής δικού του σώµατος. Στην ελληνική λογοτεχνία η εζογραφία του Κωνσταντίνου Θεοτόκη έχει σηµαντική θέση. Στα διηγήµατά του διακρίνεται η δραµατικότητα της αφήγησης και η ρεαλιστική αόδοση της ζωής σε µια ηθική ατµόσφαιρα, ου διανέεται αό φιλοσοφική διάθεση. Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης γνωρίζοντας τον σοσιαλισµό συµµετείχε στην ίδρυση του σοσιαλιστικού Οµίλου και του Αλληλοβοηθητικού Εργατικού Συνδέσµου Κέρκυρας (1910-1914).

Η τιµή και το χρήµα

«Η τιµή και το χρήµα» είναι ένα εκτενές διήγηµα. Ο ίδιος ο συγγραφέας στην αφιέρωσή του στην Ειρήνη ∆εντρινού σηµειώνει: « εγράφτηκε ριν αό το βαλκανικό όλεµο, ου ήταν το ροοίµιο του σηµερινού ολέθριου σαραγµού της Ευρώης και εδηµοσιεύτηκε για ρώτη φορά στο Νουµά ενώ διαρκούσε και εµάνιζε εκείνη η αντάρα». Η χρονική ερίοδος ου γράφτηκε το διήγηµα (νουβέλα θα λέγαµε σήµερα) συµίτει µε την ακµή της σοσιαλιστικής δράσης του συγγραφέα. Το 1907-1909 ο Θεοτόκης αρακολουθεί µαθήµατα στο Πανειστήµιο του Μονάχου. Την εοχή αυτή η σοσιαλδηµοκρατική κίνηση στη Γερµανία βρίσκεται στην κορύφωσή της. Κι ενώ στην ρώτη φάση της εζογραφίας του ανανεώνει την ελληνική ηθογραφία µε γλώσσα αδρή και λιτή (Κορφιάτικες ιστορίες), στη δεύτερη φάση, εηρεασµένος αό τις σοσιαλιστικές ιδέες, ροσαθεί να δείξει ότι µε το κοινωνικό σύστηµα ου ισχύει, το χρήµα και το συµφέρον αλλοιώνουν το χαρακτήρα των ανθρώων και κατευθύνουν τις ράξεις τους (Η Τιµή και το Χρήµα, Οι σκλάβοι στα δεσµά τους). Ο ιδεολογικός αυτός ροσανατολισµός δε ζηµιώνει καθόλου το διήγηµα, ου είναι οργανωµένο δραµατικά, µε σκηνές ζωντανές και ανθρώινες. Η Ειρήνη ∆εντρινού σε οµιλία της µε τίτλο «Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης σαν συγγραφέας, σαν άνθρωος» είε σχετικά:«Στην Τιµή και το Χρήµα −το ρώτο κατά χρονολογική σειρά µεγάλο διήγηµα του Θεοτόκη— εριγράφεται ιδιαίτερα το κερκυραϊκό ροάστιο, το Μαντούκι, και γενικά η κατάσταση της Κέρκυρας στην εοχή της ρωθυουργίας του Γ. Θεοτόκη. Αντίθετος ρος το συνονόµατό του, ο συγγραφέας καυτηριάζει σατιρίζοντας τα ολιτικά συστήµατα της τότε εοχής, το κυρίαρχο ρουσφετολόι, την ρόοδο του συστηµατικού λαθρεµορίου στις κερκυραϊκές ακτές και την εξαχρείωση του εκλογέα.

37

Ανάµεσα σε όλη αυτή την κίνηση λέκεται το τρυφερό και γεµάτο οιητική αφέλεια ειδύλλιο της Ρήνης και του Ανδρέα, ου η χρηµατική ανάγκη το αρακολουθεί για να το χτυήσει θανάσιµα. Έτσι ο συγγραφέας, αφού µας αοδείξει όσο κυρίαρχα, όσο τυραννικά, το χρήµα ειβάλλεται και στα δυνατότερα και αγνότερα αισθήµατά µας, βάζει στο στόµα της Ρήνης τον ύµνο της αγάης, ανώτερης α' όλα τ' άλλα συναισθήµατα, µε µια φράση λιτή, χωρίς καµιά αράχορδη, ειδειχτική κραυγή, και ου λιτότερη γίνεται στο στόµα της κοέλας του λαού: "Με τα τάλαρα δεν αγοράζεις την αγάη", 9λέει η Ρήνη του Αντρέα».

• Γιατί δίνεται η ροίκα, αό τί αοτελείται και οιος την ορίζει;

Στα αλιά τα χρόνια, η ροίκα ήταν υοχρεωτική, για να αντρευτεί µία γυναίκα. Στο κείµενό µας ο Ανδρέας ζητάει την ροίκα, έτσι ώστε να εξασφαλίσει ένα καλύτερο µέλλον για την οικογένεια ου θα δηµιουργήσει και κυρίως για να ξεφύγει αό τα χρέη του.

Είναι φανερό ότι οι διαραγµατεύσεις για την ροίκα γίνονται αό την οικογένεια της κόρης. Η µητέρα της Ρηνιώς, η κυρά Ειστήµη, µια έξυνη και δυναµική γυναίκα έχει τον ρώτο λόγο στις συζητήσεις και συχνά βρίσκεται σε διαφωνία µε τον γαµρό.

Ανάλογα µε την οικονοµική δυνατότητα της οικογένειας, η ροίκα µορεί να αοτελείται αό ολλά ράγµατα όως χρήµατα, σίτια, κτήµατα, χρυσαφικά. Στο κείµενο, η κυρά Ειστήµη µορεί να ροσφέρει µόνο χρήµατα και ιο συγκεκριµένα 300 τάλαρα, γιατί ζει σε µία κοινωνία ου µαστίζεται αό την οικονοµική εξαθλίωση.

• Η εξασφάλιση της ροίκας των κοριτσιών

Η οικογένεια του Ανδρέα και η κυρά Ειστήµη βρίσκονται σε µεγάλη σύγκρουση. Η κυρά Ειστήµη ανήκοντας σε µια φτωχή οικογένεια γνωρίζει ως η τιµή των κοριτσιών της είναι ό,τι ολυτιµότερο έχουν, καθώς οοιοδήοτε ολίσθηµα, οοιαδήοτε ράξη ου θα έθετε σε κίνδυνο

9 http://el.wikipedia.org/wiki/ Κ. Θεοτόκης

38

το καλό τους όνοµα µορούσε να σηµάνει την κοινωνική τους καταστροφή και τον λήρη αοκλεισµό τους αό έναν αξιόλογο γάµο. Η κυρά Ειστήµη γνωρίζει ολύ καλά ως η κοινωνική θέση της οικογένειάς της δεν αφήνει κανένα εριθώριο λάθους στα κορίτσια της, µιας και µόνο µια αλή υόνοια ανηθικότητας αρκούσε για να στιγµατίσει το όνοµά τους. Το χρήµα για τη κυρά Ειστήµη είναι σηµαντικό, υό την έννοια ως µόνο αν φανεί ολύ συνετή στα οικονοµικά της θα µορέσει να διασφαλίσει όχι µόνο το µέλλον της Ειρήνης αλλά και των άλλων τριών αιδιών της. Η κυρά Ειστήµη δεν είναι ροσκολληµένη στο χρήµα, εειδή το θεωρεί σηµαντικό αυτό καθαυτό, αλλά γιατί γνωρίζει ως σε µια φτωχή οικογένεια, όως η δική της, ου ο ατέρας είναι ένας µέθυσος, κάοιος ρέει να µεριµνήσει για την οικονοµική διασφάλιση των αιδιών ου συνεάγεται και την οικογενειακή και κοινωνική τους αοκατάσταση. Φροντίζει, εοµένως, µε σκληρή δουλειά και µε αράνοµες κάοτε δραστηριότητες να αυξήσει τα χρήµατά της, ροκειµένου να είναι σε θέση να ροικίσει τα κορίτσια της. Όταν, άντως, βρίσκεται αντιµέτωη µε τις υερβολικές ααιτήσεις της οικογένειας του Αντρέα, αραµένει αµετακίνητη στην αόφασή της να φροντίσει εξίσου για όλα της τα αιδιά. Η κυρά Ειστήµη δε θέλει να δώσει στον Αντρέα τα χίλια τάλαρα ου της ζητάει για να αντρευτεί την Ειρήνη, καθώς τότε θα ρέει να αδικήσει τα άλλα της αιδιά κι αυτό αντιβαίνει στη µητρική αίσθηση δικαιοσύνης.

• Η ροίκα ααραίτητη ροΰόθεση ενός γάµου

Ο Θεοτόκης στο κείµενο αυτό µας εισηµαίνει ότι δεν µορεί να ραγµατοοιηθεί ο γάµος του Ανδρέα και της Ρηνούλας, εάν δε δοθούν τα χρήµατα ου ζητάει ο ίδιος. Η τιµή για τον Ανδρέα αοτελεί µια αξία καθοριστική για τη ζωή του, καθώς ροερχόµενος αό µια αρχοντική οικογένεια ου βρίσκεται λέον σε δεινή οικονοµική θέση, κάνει ό,τι µορεί, ροκειµένου να εανορθώσει το όνοµα της οικογένειάς του. Παραβλέει ακόµη και την αγάη της Ειρήνης ου είναι έτοιµη να θυσιαστεί για αυτόν. Η έννοια της τιµής, βέβαια, για τον Ανδρέα εξαρτάται αό την οικονοµική του κατάσταση, άρα χρειάζεται τα χρήµατα της ροίκας της Ρηνούλας, γιατί έτσι θα µορέσει να σώσει το σίτι του και να εαναφέρει το οικογενειακό όνοµα στην ρότερη θέση του. Θέλει, δηλαδή, µε κάθε τρόο να ανακτήσει το καλό όνοµα της οικογένειάς του και για να το ετύχει αυτό είναι διατεθειµένος να αζαρέψει για τη γυναίκα ου αγαά ή ακόµη και να άρει µια άλλη γυναίκα µε µεγαλύτερη ροίκα, καταλύοντας ουσιαστικά στην ορεία κάθε έννοια ραγµατικής τιµής.

39

• Οι διαραγµατεύσεις για την ροίκα. Μετά αό ολλές συζητήσεις οι δύο οικογένειες φτάνουν σε συµφωνία για την ροίκα. Συνήθως οι γονείς αναµειγνύονται σε αυτές τις συζητήσεις και διαραγµατεύονται, ενώ το ζευγάρι δεν έχει καµία ανάµειξη. Το ίδιο βλέουµε και στο κείµενο. Η µητέρα της Ειρήνης µαζί µε τον µάρµα του Ανδρέα κάνουν διαραγµατεύσεις για την ροίκα. Πιο συγκεκριµένα, ο θείος του Ανδρέα ήθελε να είσει τη µητέρα της Ρηνιώς να δώσει µεγαλύτερη ροίκα, γιατί δεν ήταν ο ίδιος ικανοοιηµένος µε το οσό αλλά ήθελε ακόµα να εξασφαλίσει ένα καλύτερο µέλλον για τον ανιψιό του. Εοµένως, δείχνει αρκετά αοφασισµένος να της αλλάξει την γνώµη αλλά και αυτή, µένει σταθερή στην αόφασή της. Τελικά οι µεγάλοι είναι εκείνοι ου αοφασίζουν για τη ζωή και την ευτυχία ή δυστυχία των νέων.

• Η συµεριφορά της οικογένειας της νύφης ρος τον ροικοθήρα γαµρό.

Αό την αρχή διακρίνουµε µία διαφωνία µεταξύ της οικογένειας της Ρηνούλας και του Ανδρέα, ου έχει ως ζήτηµα την ροίκα ου ρέει να δώσουν. Αυτή η αντιαράθεση γίνεται όλο και ιο έντονη, όταν ο Ανδρέας ζητάει µεγαλύτερο οσό ροίκας και αναγκάζει τη µητέρα της Ρηνιώς να δώσει ερισσότερα. Αυτό συνεχίζεται αρκετό καιρό και ο Ανδρέας γίνεται ιο ιεστικός, ου η µητέρα της Ρηνούλας φτάνει σε σηµείο να τον µαχαιρώσει στο µράτσο. Αυτό είχε ως αοτέλεσµα ο Ανδρέας να άρει το οσό ου ζητούσε αεγνωσµένα

• Θα µορούσαµε να χαρακτηρίσουµε τον Ανδρέα ροικοθήρα; Κανείς δεν µορεί να αµφισβητήσει το γεγονός ότι η Ρηνιώ και ο Ανδρέας αγαιόντουσαν αληθινά. Παρόλα αυτά, όταν έρχεται η στιγµή να στεφανωθούν, η συµεριφορά του αλλάζει τόσο ολύ, ου δείχνει να τον ενδιαφέρει µόνο η ροίκα. Ο κύριος λόγος ου κυνηγούσε την ροίκα ήταν για να ξεχρεωθεί ο ίδιος. ∆ε τον ένοιαζε όµως εάν η οικογένεια της Ρηνούλας µορούσε να δώσει το οσό ου ζητούσε. Ήταν κατηγορηµατικός και γνώριζε ότι µε 1.000 τάλαρα θα γλύτωνε αό τα χρέη του. Είχε φτάσει σε σηµείο να αρνείται να αντρευτεί τη

40

Ρηνιώ, εκβιάζοντας την οικογένειά της για το δικό του συµφέρον. Για όλα αυτά του ταιριάζει ο χαρακτηρισµός «ροικοθήρας».

• Η ροίκα ως αιτία διάλυσης ενός ροξενιού. Ο αρραβώνας της Ρηνούλας και του Ανδρέα φαίνεται να οδηγείται σιγά-σιγά σε διάλυση εξαιτίας της ροίκας. Η οικογένεια της Ρηνιώς είναι ρόθυµη να δώσει 300 τάλαρα, γιατί δεν έχει τη δυνατότητα να δώσει ερισσότερα. Αό την άλλη, ο Ανδρέας χρειάζεται ολλά αραάνω, για να σταθεί οικονοµικά και ιέζει την οικογένεια της Ρηνούλας για ερισσότερα. Ωστόσο, καµία οικογένεια δεν κάνει ίσω και το ζευγάρι βρίσκεται σε ασταµάτητες συγκρούσεις ου θα έχουν ως αοτέλεσµα το χωρισµό τους.

• Εξαάτηση στη συµφωνία για την ροίκα. ∆εν είναι λίγες οι φορές ου ενώ γίνεται αρχική συµφωνία για το οσό της ροίκας, τελικά αυτή δεν τηρείται. Το ίδιο συµβαίνει και εδώ, ου η µητέρα της Ρηνιώς είναι διατεθειµένη να δώσει 300 τάλαρα για το γάµο της κόρης της. Παρόλα αυτά, το σόι του Ανδρέα δεν εγκρίνει αυτή την ροσφορά και ζητάει ερισσότερα λεφτά, για να εξασφαλιστεί οικονοµικά η οικογένειά του. Συνεώς, ο Ανδρέας κάνει άµεσα αλλά και έµµεσα ψυχολογικό όλεµο στη σύντροφό του για το θέµα της ροίκας και δεν τηρεί την αρχική συµφωνία.

• Τα συναισθήµατα της γυναίκας ου ρέει να αντρευτεί µε ροίκα.

Είναι φανερό ότι η Ρηνιώ αγαούσε ραγµατικά τον Ανδρέα και ήθελε να τον αντρευτεί και να ζήσουν µαζί ευτυχισµένα. Εµόδιο της σχέσης τους στάθηκε η διαφωνία των οικογενειών τους για την ροίκα ου είχε ως συνέεια το χωρισµό τους . Η Ρηνούλα κάνει τα άντα να ανατρέψει την κατάσταση αλλά ο Ανδρέας είναι ανένδοτος στις αόψεις του. Ο Θεοτόκης αρουσιάζει τη Ρηνούλα ως γυναίκα, φύση συναισθηµατική και τον Ανδρέα, αρόλο ου είναι ερωτευµένος, ως τον άνθρωο ου υοτάσσει τα συναισθήµατα στη λογική και στη φωνή του συµφέροντος ου εκφράζεται αό τον θείο του. Στο τέλος, εικρατεί µόνο αογοήτευση, δυστυχία και θυµός, γιατί αλλιώς είχε σκεφτεί και αλλιώς τα έφερε η ζωή και έτσι αίρνει την αόφαση να εγκαταλείψει την οικογένειά της και τον Ανδρέα. Χωρίς να

41

έχει άλλη υοµονή, µε ληγωµένη καρδιά και αξιορέεια ειλέγει να φύγει.

Αθανασοούλου Ειρήνη

Βέρρα Ελένη Γκαβού Ολυµία

42

9. ΠΑΠΑ∆ΑΚΗ ΑΛΚΥΟΝΗ Η µόρα

Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Γεννήθηκε στο Νιό χωριό, ολύ κοντά στα Χανιά της Κρήτης. Ως αιδί έρασε δύσκολες καταστάσεις και για να ξεφύγει αό αυτές κατέφυγε στη συγγραφή. Τελείωσε την Γαλλική σχολή και ύστερα ήρθε στην Αθήνα µε το όνειρο να αλλάξει τον κόσµο, όως αναφέρει στη βιογραφία της.

ΕΡΓΑ ΤΗΣ

Σ'ένα γύρισµα της ζωής

Τί σου είναι η αγάη τελικά

Αν ήταν όλα αλλιώς

Το ταξίδι ου λέγαµε

Στο ακρογιάλι της ουτοίας

Ξεφυλλίζοντας τη σιωή

Στον ίσκιο των ουλιών

Βαρκάρισσα της χίµαιρας

Σαν χειµωνιάτικη λιακάδα

Η µόρα

Το χρώµα του φεγγαριού

Οι κάριες

Αµάν....Αµάν

Το κόκκινο σίτι

43

Η µόρα

Το µυθιστόρηµα αυτό έχει ως κέντρο τη ζωή της Σοφίας Κανετάκη, µιας γυναίκας 25 ετών , ου ροσαθεί να µεγαλώσει µόνη της τα δύο αιδιά της σε χωριό της Κρήτης τον ροηγούµενο αιώνα. Ήταν αντρεµένη µε κάοιον, ου όµως όως λέει , δεν τον ένιωσε ούτε µια µέρα σύζυγό της . Ο λόγος ου τον αντρεύτηκε ήταν µόνο εειδή την ανάγκασαν να το κάνει, για να ειβιώσει. Έµεινε νέα χήρα, γιατί εκείνος ήταν φυµατικός εκ γενετής. Η σχέση της µε έναν αντρεµένο κάνει τόσο τη δική της ζωή όσο και των αιδιών της αφόρητη στο χωριό και αναγκάζεται να φύγει αό την Κρήτη και να εγκατασταθεί στην Αθήνα, όου εργάζεται σκληρά, για να µεγαλώσει τα αιδιά της µέσα σε ένα ήρεµο κλίµα µε καλύτερες συνθήκες. Όταν τα αιδιά ενηλικιώθηκαν και η κόρη είχε φτάσει σε ηλικία γάµου ( 20 ετών ερίου), ροσαθούσαν µε κάθε τρόο να συγκεντρώσουν την ροίκα της, για να την αντρέψουν.

Μέσα αό αυτό το µυθιστόρηµα µορούµε να κατανοήσουµε τις αντιλήψεις για τον γάµο στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου-αρχές 20ου αιώνα, τόσο στο αυστηρό εριβάλλον ενός χωριού της Κρήτης όσο και στο αστικό εριβάλλον της Αθήνας.

• Ο συµβιβασµός µιας γυναίκας ροκείµενου να βρει µια καλύτερη ζωή µε έναν λούσιο γάµο

Η ηρωίδα του κειµένου αντρεύεται µόνο για οικονοµικό όφελος, αφού, όως λέει, δεν αγάησε οτέ τον άντρα της. Άρα συµβιβάστηκε και καταίεσε κάθε ροσωική της ειθυµία, για να ειβιώσει. Η αόφασή της αυτή θα ρέει να κατανοηθεί και να αξιολογηθεί µέσα στο ιστορικό, κοινωνικό , οικονοµικό και ολιτικό εριβάλλον της εοχής της Σοφίας Κανετάκη, ου η ύψιστη ανάγκη και ροτεραιότητα των ανθρώων ήταν η ειβίωση.

44

Η κόρη της, Άννα, αντρεύεται µε ροξενιό και φυσικά γίνεται η καθορισµένη συζήτηση για τη ροίκα ου θα της δοθεί. 10 Ο γαµρός συζητά µε τον αδερφό της κοέλας, τον µοναδικό άνδρα της οικογένειας, και δείχνει κατανόηση για την οικονοµικές δυσκολίες της οικογένειας της νύφης αοκαλύτοντας τις ραγµατικές του ροθέσεις και τον χαρακτήρα του. ( Εγώ την Άννα...γυναίκα του). Ο γαµρός φαίνεται να κινείται αό αγαθές ροθέσεις και ειλικρινή συναισθήµατα για την µελλοντική του σύζυγο κερδίζοντας την αοδοχή των δικών της, αφού φαίνεται ότι σε καµία ερίτωση δεν είναι ροικοθήρας.

• Η ευθύνη του αδερφού για την ροίκα της αδερφής του

Ο αδερφός στο κείµενο έχει τον ιο σηµαντικό ρόλο στην οικογένεια, τη στιγµή ου ο ατέρας έχει εθάνει, λόγω της ατριαρχικής δοµής της κοινωνίας και φυσικά αναλαµβάνει το οικονοµικό βάρος ου συνεάγεται ένας γάµος, όου θα ροικισθεί η αδελφή του. Ο Παρασκευάς, αδελφός της Άννας, συµβάλλει αρκετά στη συγκέντρωση της ροίκας της. Παρόλο ου είναι ερωτευµένος στη στεριά, για χάρη της αδερφής του φεύγει για τα καράβια 11, για να βοηθήσει όσο µορεί καλύτερα και γρηγορότερα στο γάµο της αδελφής του, η οοία συνεχώς του αραγγέλνει µε αρκετή µαταιοδοξία σε γράµµατα ου του γράφει διάφορα ράγµατα ου είναι της µόδας ή βλέει σε λούσιες οικογένειες ή φίλες της. 12

• Τι εριλαµβάνει η ροίκα;

Η ροίκα της Άννας εριλαµβάνει ολλά ράγµατα αγορασµένα αό το εξωτερικό χάρη στον αδερφό της ου είναι ναυτικός. Σερβίτσια κινέζικα , φουστάνια, «ασρική», υφάσµατα και άλλα ράγµατα για το σίτι13 είναι ράγµατα ου της έφερνε µετά τα ταξίδια του ο Παρασκευάς. Το σηµαντικότερο στοιχείο της ροίκας της όµως ήταν το σίτι το οοίο εξασφαλίζει την κοέλα για όλη της τη ζωή και κάνει ραγµατικότητα το

10Πααδάκη, Α. , Η µόρα, εκδ. Καλέντης, Αθήνα ,σελ. 168 11 Ό. . , σελ 164 12 Ό. . , σελ. 163 13 Ό. . , σελ. 167. Βλ. σηµ. 12

45

σηµαντικότερο ίσως όνειρο κάθε Νεοέλληνα.14 Το σίτι βέβαια είναι ανάλογο των οικονοµικών δυνατοτήτων της οικογένειας και εριλαµβάνει ένα δωµάτιο, µια κουζίνα και ένα λουτρό. Στην ιστορία µας η κοέλα ααιτεί και άλλα ράγµατα αό τον αδερφό της, αλλά η µητέρα της εναντιώνεται, γιατί ο αδερφός της έχει κουραστεί στην ξενιτιά 15(σελ.169), όως και η ίδια ου εργάζεται τόσα χρόνια και µορεί να τον καταλάβει.

Μοσχούλα ∆ιαλυνά

Νικολέτα Αβραµοούλου

14 Ό. . , σελ. 169 15 Βλ. σηµ. 14

46

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Αυτήν την εργασία θα θέλαµε να την κλείσουµε µε µια ευχή: στις

σχέσεις των ανθρώων και κυρίως στα θεµέλια των νέων οικογενειών βάση

να είναι άντοτε τα συναισθήµατα και οτέ τα υλικά αγαθά…

47

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Η φιλόλογός µας, κ. Ελένη Κολλυροούλου, έχοντας αρακολου- θήσει Σεµινάριο Περιβαλλοντικής Εκαίδευσης µε θέµα «ΤΙΠΟΤΑ ∆ΕΝ

ΠΑΕΙ ΧΑΜΕΝΟ». Εαναχρησιµοοιώ, Ανακυκλώνω, ∆ηµιουργώ, στο οοίο το σχολείο µας βραβεύτηκε, µας έδειξε ώς χρησιµοοιώντας ανακυκλώσιµα υλικά µορούµε να φτιάξουµε τα κοστούµια (καέλα, φορεσιές κλ) για µια θεατρική αράσταση µε ελάχιστο κόστος. Το εργαστήριο αυτό είχε διάρκεια µια διδακτική ώρα. Στις εικόνες ου ακολουθούν µορείτε να δείτε την ροσάθειά µας να φτιάξουµε µε ανακυκλώσιµα υλικά (σακούλες σκουιδιών, σχοινί, σύρµα) ένα κοστούµι εοχής!

48

49

∆ΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ

(16-10-2012)

www.Greek-language.gr www.e-alexandria.gr/bookby.asp www.Wikiipedia/Κ.Παρρέν http://www.e-shop.gr/show_bks.phtml?ld=BKS.055.8069 lanos.gr http://el.wikipedia.org/wiki/ Κ. Θεοτόκης el.wikipedia.org/wiki/Αλέξανδρος_Πααδιαµάντης

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Πάυρος Λαρούς Μριττάνικα ,τ. 48ος, Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α’, Β’, Γ’ Γυµνασίου, Αθήνα, 2011 Πααδάκη, Α. , Η µόρα, εκδ. Καλέντης, Αθήνα Τωµαδάκη, Ν. , Κοντυλάκη, Ο Πατούχας, εκδ. Γρηγόρη, Αθήναι Μαστροδηµήτρη,Π. ∆. , Ο ζητιάνος του Καρκαβίτσα, εκδ. Καρδαµίτσα, Αθήνα, 1985 Θεοτόκη, Κ. , Η τιµή και το χρήµα. Κατάδικος, εκδ. Πάυρος

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

Πηγή για τα λογοτεχνικά έργα ήταν: www.greek-language

50