Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ - HISTORICAL QUESTΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ...

Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΗ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Τ. ΤΣΕΡΕΒΕΛΑΚΗΣ

Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΗ

ΑΘΗΝΑ 2011

GIORGOS T.TSEREVELAKIS

ROME AND THE GERMANSTHE CONFLICT THAT SHAPED MODERN EUROPE

ATHENS 2011

ΤΙΤΛΟΣ: Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ

ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΗ

1η έκδοση για την ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις Historical Quest

Copyright © ΓΕΩΡΓΙΟΣ Τ. ΤΣΕΡΕΒΕΛΑΚΗΣ

ΕΚΔΟΤΗΣ: Εκδόσεις Historical QuestKεντρική διάθεση:Χρυσηίδος 66, Ίλιον, Αθήνα, Τ.Κ. 73122

Tηλ. / Fax: 2102611832Website: www.historical-quest.comE-mail: [email protected]

YΠΕΥΘΥΝΟΣΕΚΔΟΣΗΣ: Γιάννης Κ. Χρονόπουλος

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Γεώργιος Τ. Τσερεβελάκης

Λυσιστράτης 15, 71304, Ηράκλειο ΚρήτηςTηλ.: 2810252449, 6977644041E-mail: [email protected]

EKΤΥΠΩΣΗ: TYΠΟΚΡΕΤΑ, BI.ΠΕ Ηρακλείου Κρήτης

ÁðáãïñåýåôáéçáíáäçìïóßåõóçÞáíáðáñáãùãÞôïõðáñüíôïòÝñãïõóôïóýíïëüôïõÞôìçìÜôùíôïõìåï-

ðïéïíäÞðïôåôñüðï,êáèþòêáéçìåôÜöñáóçÞäéáóêåõÞÞåêìåôÜëëåõóÞôïõìåôñüðïìç÷áíéêüÞçëåêôñïíé-

êüÞïðïéïíäÞðïôåÜëëï,óýìöùíáìåôéòäéáôÜîåéòôïõí.2121/1993êáéôçòÄéåèíïýòÓýìâáóçòôçòÂÝñíçò–

Ðáñéóéïý,ðïõêõñþèçêåìåôïí.100/1975.ÅðßóçòáðáãïñåýåôáéçáíáðáñáãùãÞôçòóôïé÷åéïèåóßáò,ôçòóå-

ëéäïðïßçóçò,ôïõåîùöýëëïõêáéãåíéêüôåñáôçòåìöÜíéóçòôïõâéâëßïõ,ìåöùôïôõðéêÝò,çëåêôñïíéêÝòÞï-

ðïéåóäÞðïôåÜëëåòìåèüäïõòóýìöùíáìåôïÜñèñï51ôïõí.2121/1993÷ùñßòãñáðôÞÜäåéáôïõåêäüôç.

ÉSBN: xxxxxxxxxxxxxxxxxx

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ...........................................................................................................xi

ΕΙΣΑΓΩΓΗ..............................................................................................................1

1. ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ...9

2. ΟΙ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ...25

3. Ο ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΡΚΟΜΑΝΝΟΙ..................................35

4. ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΛΑΜΑΝΝΟΥΣ .................................................41

5. Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΟΤΘΟΙ.............................................................................69

6. Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ..................101

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.............................................................................................107

ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ...........................................................................109

ix

xi

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το βιβλίο αυτό ξεκίνησε από το ενδιαφέρον μου για την ιστορία της ΡωμαϊκήςΑυτοκρατορίας και τους κατακτητικούς πολέμους που διεξήγε στον βορρά, οι οποίοιδιαμόρφωσαν την σημερινή εικόνα της Ευρώπης, όπως την γνωρίζουμε σήμερα.Ιδίως, οι συνεχείς συγκρούσεις των Ρωμαϊκών στρατευμάτων με τους Γερμανούςαποδείκνυαν την θέληση της Ρώμης να προασπίσει τα κεκτημένα της και να μην επι-τρέψει την πολιτισμική αλλοίωση των περιοχών που κατείχε από την επεκτατικό-τητα των βαρβαρικών φυλών του βορρά. Έτσι, με την παγίωση των συνόρων (limes)στον Ρήνο δημιουργήθηκαν «δύο Ευρώπες»: Η δυτική που ήταν εκλατινισμένη, καιη ανατολική, την οποία κατοικούσε μια πανσπερμία λαών με ετερογενή κουλτούρακαι αόριστη εθνολογική ταυτότητα.

Η συγκεκριμένη μελέτη ερευνά τις σχέσεις των Ρωμαίων με τα Γερμανικά φύλααπό την εποχή του Μαρίου, τον 1ο αιώνα π.Χ. και, ιχνηλατώντας την ιστορική πο-ρεία των δύο πολιτισμών, θέτει ως χρονολογικό όριο το έτος 476 μ.Χ. όταν κατα-λύεται το δυτικό Ρωμαϊκό κράτος από τον Γότθο στρατηγό Οδόακρο.

Πολλές είναι οι μελέτες που έχουν συγγραφεί για τα Γερμανικά φύλα και τον ιδι-αίτερο πολιτισμό που είχαν αναπτύξει στην βόρεια Ευρώπη. Επίσης, έχουν γραφείμονομερώς αρκετές εργασίες για τους Ρωμαίους και τις στρατιωτικές τους επιχει-ρήσεις στην δυτική και βόρεια Ευρώπη. Δεν υπάρχει όμως μια συγκεντρωτική μο-νογραφία που να περιέχει συλλήβδην όλες τις συγκρούσεις των Ρωμαίων με τιςΓερμανικές φυλές και υπό ποιες πολιτικές περιστάσεις διεξήχθησαν. Το κενό αυτόαποπειράται να καλύψει το παρόν συγγραφικό εγχείρημα, συνάγοντας κατά χρονο-λογική σειρά τα μείζονος σημασίας γεγονότα που αφορούν στις πολεμικές συγκρού-σεις της Ρώμης με τους Γερμανικούς λαούς ανά τους αιώνες.

Αν και οι σχέσεις της Ρώμης με τους Γερμανικούς λαούς αποτελούν ένα επιμέ-ρους κομμάτι της ιστορίας της, η συνεχής αυτή πάλη μεταξύ των δύο πολιτισμώνπαρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί έτσι μόνο μπορεί να διασαφηνισθεί η πολι-τισμική και εθνολογική κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Ευρώπη.

Από το σημείο αυτό θα ήθελα να απευθύνω τις ευχαριστίες μου σε όλους όσοιμου παραστάθηκαν κατά την διάρκεια συγγραφής αυτού του βιβλίου, και ιδιαιτέρωςστον Αλέξανδρο Σαχανίδη, ο οποίος διάβασε το χειρόγραφο και πρότεινε εύστοχεςπαρατηρήσεις αναφορικά με την βελτίωση του περιεχομένου. Τέλος, δεν μπορώ ναμην αναφέρω τον Γιάννη Χρονόπουλο, χωρίς την βοήθεια και την ηθική συμπαρά-στασή του οι σκέψεις μου και οι αγωνίες μου δεν θα υλοποιούνταν στο ανά χείραςβιβλίο.

Ηράκλειο, 2011

1 B. Cunliffe, The Extraordinary Voyage of Pytheas the Greek, Λονδίνο 2001.2 Frye, John, Harriet Frye, North to Thule: an imagined narrative of the famous “lost” sea voyageof Pytheas of Massalia in the fourth century B.C., Chapel Hill 1985.// Cunliffe, Barry, The Ex-traordinary Voyage of Pytheas the Greek: The Man Who Discovered Britain (Revised ed.), Walker& Co, Penguin 2002.3 Ian G. Kidd and Ludwig Edelstein (eds.), Posidonius, The Fragments, vol. I, Cambridge Univer-sity Press, 1972.// Ian G. Kidd, The Commentary, Vol. II.1, and II.2, 1988.// του ίδιου, The Transla-tion of the Fragments, vol. III, 1999.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι λαοί που έμειναν γνωστοί στον κόσμο της κλασικής και ύστερης αρχαιότητας ωςGermani εμφανίσθηκαν σχετικά αργά στην ιστορία. Οι αρχαίοι συγγραφείς γνώριζανελάχιστα για τους λαούς που κατοικούσαν στην βόρεια και κεντρική Ευρώπη πριντον 2ο αιώνα π.Χ. Οι πρωιμότερες αναφορές σε αυτά τα φύλα δεν περιέχουν τοόνομα Γερμανοί. Τον 5ο αιώνα π.Χ., στην κλασική Ελλάδα, ήταν γνωστό ότι στηνδυτική και κεντρική Ευρώπη κατοικούσε μια μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα στην οποίααποδιδόταν το όνομα Κελτοί. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο Δούναβης ήταν το φυσικόόριο της επικράτειάς τους εν σχέσει με την Βαλκανική Χερσόνησο. Ο Εκαταίος ανα-φέρει επίσης τους Κέλτες, οι οποίοι, σύμφωνα με αυτόν, ζούσαν στην ανατολικήπλευρά των Άλπεων. Όμως ούτε ο Ηρόδοτος, ούτε ο Εκαταίος αναφέρονται συγκε-κριμένα στους Γερμανούς, ή σε άλλους βαρβάρους λαούς. Έναν αιώνα αργότερα, οιστορικός Έφορος περιγράφει τέσσερα μεγάλα βαρβαρικά φύλα: τους Κέλτες, τουςΣκύθες, τους Πέρσες και τους Λίβυες. Κατά τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., η γνώσηγια τα βορειότερα μέρη της Ευρώπης αυξανόταν και εμπλουτιζόταν με νέες πληρο-φορίες. Πιθανόν γύρω στο 320 π.Χ., ο Πυθέας από την Μασσαλία έκανε τον περί-πλου της Βρετανίας, ταξίδευσε κατά μήκος των βορείων Ευρωπαϊκών ακτών και,μάλλον, διεισέδυσε στην δυτική Βαλτική. Το ταξίδι του Πυθέα ήταν ένα τόσο εκ-πληκτικό επίτευγμα για την εποχή, που ώθησε τους σύγχρονους και μεταγενέστερουςσυγγραφείς να αρνηθούν την αυθεντικότητα των εμπειριών του, γιατί τις θεωρούσανακατόρθωτες.1 Πολλά όμως από αυτά που κατέγραψε ο Πυθέας είναι γεωγραφικώςαξιόπιστα.2 Τα ταξίδια του μας είναι εξαιρετικώς χρήσιμα, διότι είναι ο πρώτος πουπροέβη στον εθνοφυλετικό διαχωρισμό των Κελτών από τους Γερμανούς.

Δύο αιώνες μετά το ταξίδι του Πυθέα, λίγα πράγματα ήταν γνωστά για τους λαούςπου κατοικούσαν στην βόρεια Ευρώπη. Η πρώτη ξεκάθαρη ένδειξη για λαούς που διέφε-ραν από τους Κέλτες καταγράφηκε τον 2ο αιώνα π.Χ., όταν μια μεγάλη πληθυσμιακήμάζα βορείων λαών, μαζί με τους Κίμβρους και τους Τεύτονες, διέβησαν τα βόρεια σύνορατης Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ζώντας εκείνη την εποχή ο ευρυμαθής ιστορικός Ποσει-δώνιος ο Απαμεύς, ήταν ο πρώτος που διέκρινε στο έργο του τους Γερμανούς από τουςΚέλτες και τους Σκύθες.3 Ο Ποσειδώνιος είχε επισκεφθεί την Γαλατία και την βόρεια Ιτα-λία, αλλ’ όμως δεν γνώριζε τίποτε για την βόρεια Ευρώπη· μπορούμε να εικάσουμε ότι οιπηγές του δεν ήταν επαρκώς πληροφορημένες για τους βόρειους λαούς της Ευρώπης.

Παρά ταύτα, κάποια στοιχεία θα τα ήξερε και τα χρησιμοποίησε στο ιστορικό του έργο.Αργότερα, αυτά αξιοποιήθηκαν από μεταγενέστερους συγγραφείς. Λίγο αργότερα, ηΡώμη ήλθε σε επαφή με τα Γερμανικά φύλα που κατοικούσαν στην δυτική Ευρώπη,εγκαινιάζοντας έτσι μια μακρόχρονη σχέση που θα οδηγούσε τελικά στην μεταμόρφωσηολόκληρης της Ευρώπης.

Πρώτον, τα Ρωμαϊκά στρατεύματα έφθασαν στον Ρήνο με επικεφαλής τον ΙούλιοΚαίσαρα, και, μετά από δύο σύντομες εκστρατείες, κινήθηκαν βαθιά μέσα στην βό-ρεια Γερμανία. Τα Απομνημονεύματα του Καίσαρα μάς παρέχουν συστηματική πλη-ροφόρηση για τις κοινωνίες και τα ήθη των Γερμανικών φυλών. Ο Καίσαρπεριέγραψε γενικά την κοινωνία των Γερμανών και την πολιτική τους οργάνωση.Μπορεί η εκδοχή του να είναι η πιο πλήρης για την δομή και οργάνωση των Γερμα-νών, εν τούτοις βασίζεται σε ελάχιστα στοιχεία που γνώριζε γα ένα μικρό μέρος τηςΓερμανίας ανατολικά του Ρήνου· κοντολογίς, ό,τι είχε δει ο ίδιος μετά από προσω-πική αυτοψία. Οι φυλές που αναφέρονται από τον ίδιο ήταν εγκατεστημένες 100 χι-λιόμετρα ανατολικά του Ρήνου (οι Suebi, οι Tencteri, οι Usipetes), ή πλησίον τουποταμού (Ubii, Menapii). Δεν είχε καθόλου πληροφόρηση για τους λαούς που ζού-σαν στο εσωτερικό της Γερμανίας· ήταν μάλλον απίθανο να υπήρχαν πηγές που ναπαρείχαν τέτοια στοιχεία. Από τις φυλές που περιγράφει ο Καίσαρ στο έργο του, ηπιο ισχυρή ήταν αυτή των Suebi, δηλαδή των Σουηβών. Πριν εισβάλλει ο Καίσαρμε τα στρατεύματά του στην Γαλατία, οι Suebi είχαν στραφεί δυτικότερα από τηνπεριοχή όπου ήταν εγκατεστημένοι, αποσκοπώντας στην υποδούλωση πιο αδύναμωνφυλών, οι οποίες ζούσαν εγγύς του Ρήνου. Κάποια τμήματα αυτής της φυλής με επι-κεφαλής τον Αριόβιστο (Ariovistus) είχαν εγκατασταθεί δυτικά του Ρήνου, γιατίείχαν κληθεί να υπηρετήσουν ως μισθοφόροι για την φυλή των Sequani (Σηκουανοί).Η παρουσία λοιπόν αυτού του Γερμανικού φύλου στην Γαλατία έδωσε το έναυσμαστον Καίσαρα να αναμιχθεί στις σχέσεις των Γαλατικών φύλων και να επωφεληθείέτσι πολιτικά.

Η εικόνα που αναδεικνύεται μέσα από τις περιγραφές του Καίσαρος για τους Γερ-μανούς, είναι πολύ λεπτομερειακή. Αναφέρει ότι η πεδιάδα του Ρήνου ήταν το φυ-σικό όριο μεταξύ των Γαλατών στην Δύση και των Γερμανών στην Ανατολή.Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του, οι δύο λαοί ήταν πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους. ΟιΓαλάτες, αν και σκληροτράχηλοι και πολεμοχαρείς, ζούσαν οργανωμένα και είχαναναπτύξει έναν υποτυπώδη πολιτισμό. Αντιθέτως, οι Γερμανοί ήταν πιο πρωτόγονοικαι θεωρούνταν από τους Ρωμαίους ως οι πιο βάρβαροι από όλους και οι πιο απολί-τιστοι. Βέβαια, αποτελούσαν μια σοβαρή απειλή για την ασφάλεια της Γαλατίας.

Οι Suebi επρόκειτο να διαβούν τον Ρήνο με επικεφαλής τον Αριόβιστο και να ει-σέλθουν στην Γαλατία. Αν αυτή η απειλή δεν αντιμετωπιζόταν και δεν εξαλειφόταν,οι συνέπειες θα ήταν φοβερές: θα επαπειλείτο μια εισβολή στην Ιταλία, όπως αυτήπου είχε συμβεί στα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ. όταν κινήθηκαν νότια προς την Ιταλία

Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ: Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΗ2

οι Κίμβροι και οι Τεύτονες. Οι περιγραφές που κάνει ο Καίσαρ στο έργο του DeBello Gallico έχουν σκοπό να καλλιεργήσουν την ξενοφοβία των Ρωμαίων και ναπρολειάνουν το έδαφος για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που θα ακολουθούσανστην δυτική Ευρώπη. Τα σχόλιά του είχαν δηλαδή προπαγανδιστικό χαρακτήρα (τοκίνητρό του πάντως δεν ήταν να συνθέσει μια εθνογραφική μελέτη). Διαπίστωσε οίδιος ότι οι λαοί ανατολικά του Ρήνου ήθελαν να μεταναστεύσουν εντός της Γαλα-τίας, επειδή αναζητούσαν καλλιεργήσιμη και εύφορη γη. Οι μετακινήσεις των Κίμ-βρων και των άλλων μικρότερων Γερμανικών φύλων προς τον νότο ήταν έναμεμονωμένο φαινόμενο σε σχέση με την μετακίνηση των μεγάλων πληθυσμιακώνμαζών στην κεντρική και δυτική Ευρώπη εκείνη την περίοδο. Οι εθνογραφικές αυτέςανακατατάξεις είχαν ως κίνητρο την αναζήτηση ευφορότερης γης και πλουσιότερωνφυσικών πηγών. Προτού ο Καίσαρ εισβάλλει στην Γαλατία, πολλοί Γερμανοί είχανπαρεισφρήσει στην βόρεια Γαλατία περνώντας τον Ρήνο, ενώ διάφοροι ετερογενείςπληθυσμοί μετακινούνταν προς την επαρχία του Νωρικού και την Βοημία. Ο βασικόςόμως στόχος του Καίσαρος ήταν η επιβολή και η εξάπλωση της Ρωμαϊκής ισχύοςστην Ευρώπη.

Ο Στράβων, ο οποίος έγραφε την εποχή του Αυγούστου και του Τιβερίου, γνώριζεπερισσότερα από τον Καίσαρα σχετικά με τις Γερμανικές φυλές ανατολικά τουΡήνου.4 Πίστευε ότι ο λαός των Suebi ήταν ο ισχυρότερος από όλους τους Γερμανούςκαι ότι είχε ήδη οδηγήσει πολλούς άλλους λαούς μέσα στην Γαλατία. Παράλληλα,τον ενδιέφερε πολύ ο λαός των Κίμβρων, διότι είχαν συγκρουστεί με την Ρώμη έναναιώνα νωρίτερα και αποτελούσαν μια ισχυρή δύναμη. Επίσης, γνώριζε πολλά πράγ-ματα για τους λαούς που κατοικούσαν κοντά στον ποταμό Έλβα, αλλά υποστηρίζειότι οι περιοχές πέραν του Έλβα και βόρεια προς την Βαλτική ήταν ολότελα άγνωστεςστους Ρωμαίους. Όταν ο Στράβων έγραφε, η γνώση για τους Γερμανούς εμπλουτι-ζόταν, καθώς οι Ρωμαϊκές λεγεώνες προήλαυναν προς τον Έλβα και την Βοημία.

Ο αντίκτυπος του φόβου και του τρόμου που ενέπνεαν οι Γερμανοί αναφαίνεταιμέσα από το έργο του Βελλήιου Πατέρκολου (Velleius Paterculus), ο οποίος είχευπηρετήσει ως αξιωματικός στο στράτευμα που είχε σταλεί στα σύνορα του Ρήνου,μετά από την καταστροφική ήττα στον Τευτοβούργιο Δρυμό το 9 μ.Χ. Για τον Βελ-λήιο οι Γερμανοί ήταν απάνθρωπα κτήνη, τα οποία είχαν εξωτερικά μόνο την μορφήανθρώπου. Τέτοιοι άνθρωποι δεν ήταν δυνατόν να ζήσουν οργανωμένα με νόμουςκαι κανόνες. Η άποψη αυτή βέβαια είναι ακραία, αλλά δικαιολογείται από κάποιονπου είχε να αντιμετωπίσει καθημερινά τους Γερμανούς στο πεδίο της μάχης.

Ένα πολύ σημαντικό έργο ήταν το Bella Germaniae του Πλινίου του Πρεσβυτέρου,το οποίο περιγράφει τις εκστρατείες των Ρωμαϊκών λεγεώνων κατά των Γερμανώνστο δεύτερο μισό του 1ου αιώνα π.Χ. (δυστυχώς όμως το σύγγραμμα αυτό χάθηκε).

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3

4 A. Meineke, Strabonis geographica, 3 vols. Leipzig: Teubner, 1877 (ανατ. 1969).

Ο Πλίνιος είχε υπηρετήσει στις στρατιές που στάθμευαν στον Ρήνο και η περιέργειάτου τον είχε οδηγήσει να καταγράψει πολλά στοιχεία για την κοινωνική οργάνωσηκαι τους θεσμούς των Γερμανών. Είναι πολύ πιθανόν ο Τάκιτος στο έργο του Ger-mania να άντλησε υλικό από τον Πλίνιο. Μετά τον Πλίνιο, δεν υπήρξε κανένα έργοσχετικό με την ζωή των Γερμανών, μέχρι που συνέγραψε ο Τάκιτος την Germaniaτο 98 μ.Χ. Από εκείνη την εποχή, οι πρωτογενείς πηγές για την βόρεια Ευρώπη αυ-ξάνουν ταχύτατα. Πολλοί Ρωμαίοι διοικητές συνθέτουν απομνημονεύματα που πε-ριέχουν τις εμπειρίες τους από τις εκστρατείες στις παγωμένες και αφιλόξενεςπεριοχές της βόρειας Ευρώπης. Αυτά τα Commentarii κυκλοφορούνται στους λογο-τεχνικούς κύκλους της Ρώμης και προκαλούν το δέος γι’ αυτούς τους μακρινούς τό-πους. Λόγω των διπλωματικών επαφών Γερμανοί ηγεμόνες καταφθάνουν στηνΡώμη, όπως και Ρωμαίοι πρέσβεις στις βαρβαρικές αυλές. Οι πιο πολύτιμες όμωςπηγές πληροφοριών είναι οι ίδιοι οι έμποροι, οι οποίοι ταξιδεύουν προς τον βορράκαι επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στις κοινωνίες αυτών των πρωτόγονωνφυλών. Οι αναφορές λοιπόν των εμπόρων είναι πολύ χρήσιμες, γιατί παρέχουν πλη-ροφορίες για τους λαούς του βορρά και της ανατολής, με τους οποίους δεν υπήρχανκαθόλου διπλωματικές σχέσεις σε προγενέστερα χρόνια.

Το έργο του Τακίτου, Germania, θεωρείτο από την Αναγέννηση ως η πιο αξιόπι-στη πηγή για τους αρχαίους Γερμανούς. Οι αρχαίοι συγγραφείς που αναφέροντανστους Γερμανούς, δεν διέθεταν άμεση γνώση από αυτοψία αλλά στηρίζονταν σε μιακαλά δομημένη εθνογραφική παράδοση μέσω της λογοτεχνίας. Από τον 15ο αιώνακαι πέρα, τα Γερμανικά φύλα που περιγράφονται από τον Τάκιτο διαφοροποιήθηκαναπό τους λαούς της Μεσογείου σε γλωσσικό και πολιτισμικό επίπεδο. Στην κεντρικήκαι βόρεια Ευρώπη, η ταύτιση των αρχαίων Γερμανών με τους σύγχρονους Γερμα-νούς ξεκίνησε στα τέλη του 15ου αιώνα, αφού «ανακαλύφθηκε» από τους λογίουςη Germania του Τακίτου. Η άνοδος του εθνικισμού κατά τον 19ο αιώνα πυροδότησενέο ενδιαφέρον για τα αρχαία Γερμανικά φύλα ανάμεσα στους πολιτικούς και ακα-δημαϊκούς κύκλους. Όταν τα Γερμανικά κρατίδια ενώθηκαν σε μια ενιαία αυτοκρα-τορία το 1870, η προϊστορία και η πρώιμη ιστορία των Γερμανών είχε ήδηκαταρτισθεί.

Από την εποχή λοιπόν της Ύστερης Αρχαιότητος, δεν υπήρξε καμία εκτεταμένησυγγραφή για την ιστορία των Γερμανικών λαών.5 Ο Αμμιανός Μαρκελίνος είναι οκαλύτερος μάρτυρας για τους Φράγκους και τους Αλαμαννούς κατά τον 4ο αιώνα,αλλά κυρίως τους παρουσιάζει ως εχθρούς της Ρώμης και δεν ενδιαφέρεται να κάνειμια αντικειμενική περιγραφή των κοινωνιών τους. Ακόμα και μετά τον Μαρκελίνο,υπάρχουν συγγραφείς που ασχολούνται με τους Γερμανικούς λαούς, αλλά αφήνουνανέπαφα πολλά θέματα που σχετίζονται με αυτές τις κοινωνίες.

4 Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ: Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΗ

5 J. Matthews, The Roman Empire of Ammianus Marcellinus, London 1988, 306–318.

Στο σημείο αυτό αξίζει να διερευνηθεί η απώτερη καταγωγή των Γερμανών.Ποιοι ήταν τελικά οι Γερμανοί; Η πρώτη παρατήρηση είναι ότι δεν διέθεταν κάποιασυλλογική συνείδηση που να τους δημιουργεί την αντίληψη ότι αποτελούν ένα ξε-χωριστό έθνος. Δεν αποκαλούσαν τους εαυτούς τους «Γερμανούς» ή την χώρα τους«Γερμανία». Αυτοί ήταν όροι που χρησιμοποιήθηκαν από συγγραφείς για να χαρα-κτηρίσουν την συγκεκριμένη ομοεθνία λαών. Το νόημα της λέξης «Γερμανός» είναιάγνωστο, αλλά είναι βέβαιο ότι δεν είχε υιοθετηθεί από τους ίδιους τους Γερμανούς.Τον 1ο αιώνα π.Χ. η χρήση του όρου «Γερμανοί» ήταν παγιωμένη. Όταν ο Τάκιτοςσυνέθετε την Germania, υπήρχε η παράδοση ότι το όνομα «Γερμανοί» το έφερε έναςλαός ο οποίος προερχόταν από τα ανατολικά, διέβη τον Ρήνο, εκτόπισε κάποια Γα-λατικά φύλα από το ανατολικό Βέλγιο και εγκαταστάθηκε εκεί· αυτοί έμειναν γνω-στοί ως Tungri. Με λίγα λόγια, το όνομα μιας φυλής έγινε το όνομα για μια ολόκληρηομοεθνία λαών. Δεν υπάρχει όμως κανένα στοιχείο που να αποδεικνύει αυτήν τηνεκδοχή για την καταγωγή του ονόματος «Γερμανοί». Οι Ρωμαίοι ονόμαζαν τους Έλ-ληνες «Graeci», μια ονομασία που προερχόταν από την φυλή των Grai, όπως και οιΓάλλοι ονόμαζαν και ονομάζουν τους Γερμανούς «Allemands» από την φυλή τωνΑλαμαννών. Οι γλωσσολογικές καταβολές της λέξης «Γερμανοί» είναι ασαφείς. Επί-σης, δεν είναι γνωστό από ποια γλώσσα προήλθε η συγκεκριμένη λέξη. Το μόνο βέ-βαιο είναι ότι όταν ένας Γερμανός ερωτάτο σε ποια φυλή ανήκει, θα έλεγε«Λογγοβάρδος», «Βάνδαλος», «Γότθος»· ποτέ όμως δεν θα έλεγε «Γερμανός».

Γενικά, μπορούμε να αποδεχθούμε ότι οι πρόγονοι των Γερμανών εντοπίζονταιχρονολογικά στα μέσα της 1ης χιλιετίας π.Χ. Εκείνη την περίοδο συνέβησαν και οιφωνολογικές μεταβολές που οδήγησαν στην δημιουργία της πρωτο-γερμανικήςγλώσσας. Υφίστανται όμως πολλές αντιρρήσεις για το εάν αυτοί οι πρόγονοι είναιακραιφνώς Γερμανικής καταγωγής.

Είναι πολύ πιθανό ότι οι πρώιμες Γερμανικές γλώσσες δεν αποκαλύπτουν εντε-λώς την καταγωγή των ομιλητών τους, εξ αιτίας κυρίως των ασαφών στοιχείων πουυπάρχουν σχετικά με αυτό. Τα πρώιμα υπολείμματα των Γερμανικών γλωσσών είναιελάχιστα και δεν έχουν χρονολογηθεί με ακρίβεια. Αυτό συνέβη διότι οι πρώτοι Γερ-μανοί δεν άφησαν γραπτά μνημεία που να διευκολύνουν την έρευνα. Είναι γενικάαποδεκτό ότι οι πρωτο-Γερμανικές γλώσσες ανήκαν στην ινδοευρωπαϊκή οικογένειαγλωσσών, από όπου προέρχονται η Ελληνική, η Ιρανική και η Ιταλική. Τα πρώταμνημεία γραπτού λόγου της Γερμανικής προέρχονται από την Γοτθική, και συγκε-κριμένα από την μετάφραση της Βίβλου από τον επίσκοπο Ουλφίλα (Ulfila) στιςαρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. Την ίδια περίοδο ομιλούνται και άλλες γλώσσες από διά-φορες Γερμανικές φυλές αλλά είναι γνωστές μόνο ονομαστικά. Ακόμα, πρώιμα υπο-λείμματα της Γερμανικής επιβιώνουν σε κάποιες ρουνικές επιγραφές στην βόρειαΓερμανία. Υπήρχε λοιπόν μεγάλη ποικιλία στις ομιλούμενες γλώσσες μεταξύ τωνΓερμανικών φυλών.

5ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι γλώσσες που ομιλούνταν από τους πρώτους Γερμανούς ήταν ένα μέρος τηςινδοευρωπαϊκής, που περιελάμβανε την Κελτική, Ελληνική, Ιταλική, Ιλλυρική, Θρα-κική, Ιρανική κ.ά. Από αυτές τις γλώσσες υπάρχουν κειμενικά υπολείμματα, όπωςαπό την Μυκηναϊκή, την Σανσκριτική, την Κελτική. Οι πρώτες λογοτεχνικές μαρ-τυρίες κάποιας Γερμανικής γλώσσας είναι στην Γοτθική κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ. Μετέτοιο υλικό, μπορούμε να καταρτίσουμε ένα βασικό πλαίσιο για την γένεση τηςπρωτο-Γερμανικής.

Όταν οι διαφορετικές διάλεκτοι της Γερμανικής παγιώθηκαν, βρίσκουμε πολλέςγλωσσικές ποικιλίες: μια βόρεια διάλεκτο, πολλές δυτικές και μια πρώιμη μορφήτης Γοτθικής. Η βόρεια εκδοχή ήταν αυτή από την οποία προήλθαν οι Σκανδιναβικέςδιάλεκτοι. Οι δυτικές διάλεκτοι έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, διότι από αυτές κατάγον-ται η Σαξονική και η πρωτογενής μορφή της Αγγλικής. Από τις πρώιμες μορφές τηςΓερμανικής, όπως προειπώθηκε, ήταν η μετάφραση της Βίβλου στην Γοτθική απότον Βησιγότθο επίσκοπο Ουλφίλα. Η Γοτθική τελικά επιβίωσε για αιώνες στην Κρι-μαία έως ότου εξαφανίσθηκε τελείως.

Μέχρι σε ποιο βαθμό οι πρωτο-Γερμανοί επικοινωνούσαν απρόσκοπτα μεταξύτους είναι αβέβαιο. Αναμφίβολα, ένας Γότθος από την Κριμαία δεν θα μπορούσε νακαταλάβει έναν Μαρκομάννο από την κεντρική Ευρώπη. Έτσι, διαπιστώνεται ότι ηανατολική εκδοχή της Γερμανικής είχε εκλείψει εντελώς. Η βόρεια Γερμανική εξα-πλώθηκε με τις επιδρομές των Βίκινγκ σε όλη την Ευρώπη. Παράλληλα, οι απόγονοιτης δυτικής Γερμανικής, η Αγγλική, η Ολλανδική και η σύγχρονη Γερμανική, επι-κράτησαν έως σήμερα στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης.

Στην Γερμανία η επικοινωνία μεταξύ των φυλών γινόταν με διάφορα σύμβολακαι με τις ρουνικές επιγραφές, που ανάγονται στα τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ. Η γλωσ-σική πρόοδος ήταν εξαιρετικά αργή. Μετά τον 4ο αιώνα, επικράτησαν ευρέως οιρουνικές επιγραφές, από τις οποίες πληροφορούμαστε πολλά στοιχεία για την γλωσ-σική επικοινωνία μεταξύ των Γερμανικών λαών.

Για να διευκολυνθούμε στην έρευνα που επιχειρεί το παρόν βιβλίο, θα πρέπει ναδιαιρέσουμε και να απαριθμήσουμε χωριστά τις διάφορες Γερμανικές φυλές. Πρώ-τον, λαμβάνοντας υπόψιν γεωγραφικά κριτήρια, τα Γερμανικά φύλα χωρίζονται σεΑνατολικά, Δυτικά και Βόρεια.

Τα ανατολικά Γερμανικά φύλα ήταν μια μεγάλη πληθυσμιακή μάζα που κινήθηκεαπό την Σκανδιναβία προς την περιοχή των ποταμών Oder και Vistula μεταξύ τωνετών 600 με 300 π.Χ. Αργότερα μετακινήθηκαν προς τον νότο. Τα συγκεκριμέναφύλα αφομοιώθηκαν από τα δυτικά Γερμανικά φύλα και τους Ρωμαίους. Σύμφωναμε κάποιες θεωρίες, τα ανατολικά Γερμανικά φύλα μετανάστευσαν από την Σκανδι-ναβία προς την περιοχή ανατολικά του ποταμού Έλβα. Αναλυτικά τα φύλα αυτάείναι: οι Βαυαροί, οι Γέπιδες, οι Βαστέρναι, οι Βουργουνδοί, οι Γότθοι, οι Ρούγκιοι,οι Σκίριοι, οι Βάνδαλοι, οι Έρουλοι και οι Λομβαρδοί.


7ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τα βόρεια Γερμανικά φύλα κατάγονταν από την κεντρική και νότια Σκανδιναβία.Επρόκειτο για Σκανδιναβικούς πληθυσμούς, οι οποίοι ήταν γνωστοί στο Βυζάντιοως οι Ρως, δηλαδή Ρώσοι, οι οποίοι συγκρότησαν την αυτοκρατορική φρουρά τωνΒαράγγων.

Τα δυτικά Γερμανικά φύλα ήταν πληθυσμοί, οι οποίοι μετακινήθηκαν νοτιοδυτικάπρος τον ποταμό Ρήνο, τις Άλπεις και προς την Βρετανία. Επρόκειτο για τους Ιστριό-νες, τους Σάξονες, τους Γιούτους, τους Άνγκλιους, τους Θουρινγκίους, τους Αλα-μαννούς, τους Σουηβούς, τους Μαρκομάννους, τους Φράγκους, τους Φρισίους, τουςΚίμβρους, τους Τεύτονες, τους Μπατάβιους, τους Χατίους, τους Ερμουνδούρους καιτους Ινγκεβόνες.

Οι μετακινήσεις όλων αυτών των πληθυσμών προς τον νότο είχαν ως συνέπειατην παραβίαση των συνόρων της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Οι συγκρούσεις ήταναναπόφευκτες μεταξύ του Ρωμαϊκού στρατού που βρισκόταν στα σύνορα και τωνβαρβάρων ορδών που έρχονταν από τον βορρά για να διαταράξουν την πολιτικήομαλότητα της αυτοκρατορίας. Η Ρώμη είχε να αντιμετωπίσει τεράστια πλήθη λαώνπου αναζητούσαν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Πολλές φορές παραχωρείτο γησε αυτούς τους ανθρώπους, προκειμένου να την κατέχουν ως φοιδεράτοι.6 Ότανόμως καταχρώντο αυτό το δικαίωμα, τότε η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Οι Ρω-μαϊκές λεγεώνες, από τον 1ο αιώνα π.Χ. έως το 476 μ.Χ. που καταλύεται η δυτικήΡωμαϊκή αυτοκρατορία, πολέμησαν με σφοδρότητα τα Γερμανικά φύλα. Την εποχήτου Μαρίου, τον 1ο αιώνα π.Χ., οι Ρωμαίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με τους Κίμβρουςκαι τους Τεύτονες, τους οποίους μετά από σκληρές προσπάθειες απέκρουσαν καιεξεδίωξαν από την βόρεια Ιταλία. Το 9 μ.Χ. συνέβη μια από τις τραγικότερες κατα-στροφές του Ρωμαϊκού στρατού, όταν στον Τευτοβούργιο Δρυμό κατασφάχθηκαναπό τους Γερμανούς περίπου 20.000 λεγεωνάριοι. Την εποχή του Μάρκου Αυρηλίου(161-180 μ.Χ.), ο Ρωμαϊκός στρατός πολέμησε τους Μαρκομάννους, καθώς επεκτεί-νονταν προς τον νότο και απειλούσαν την εδαφική ακεραιότητα της αυτοκρατορίας.Βέβαια, η ορμή των Γερμανικών φυλών δεν σταμάτησε. Ολοένα και περισσότεροιπληθυσμοί Γερμανών επέλεγαν να μεταναστεύσουν προς τον νότο, και έτσι οδηγη-θήκαμε στην κατάλυση του δυτικού Ρωμαϊκού κράτους το 476 μ.Χ. από τον Οδόα-κρο, αρχηγό των βαρβάρων μισθοφόρων.

Το ανά χείρας βιβλίο, λοιπόν, ασχολείται με τις συγκρούσεις της Ρώμης με ταδιάφορα Γερμανικά φύλα, που εισέρχονταν παρανόμως στην επικράτεια της αυτο-κρατορίας. Η σχετική έρευνα επεκτείνεται έως το 476 μ.Χ., το οποίο τίθεται ως χρο-νολογικό όριο για το θέμα που μας απασχολεί. Η αιτία της ύπαρξης αυτού τουχρονολογικού πλαισίου είναι ότι μετά το 476 έχουμε ήδη εισέλθει στον Μεσαίωνα

6 Timo Stickler, «The Foederati», 495-514, στο: A Companion to the Roman Army, ed. Paul Erdkamp,Blackwell Publishing 2007.


και τα πράγματα μετατρέπονται άρδην σε όλη την Ευρώπη, καθώς το Βυζάντιο συ-νεχίζει την αυτοκρατορική παράδοση της αρχαίας Ρώμης.

Η ιστορία των σχέσεων της Ρώμης με τους Γερμανικούς λαούς έχει μεγάλη σημα-σία για την Ευρωπαϊκή ιστορία. Οι μετακινήσεις των Γερμανικών φυλών, οι πόλεμοιμε τις Ρωμαϊκές λεγεώνες και η τελική παγίωση του βόρειου συνόρου στον ποταμόΡήνο, διαμόρφωσε πολιτισμικά την σημερινή Ευρώπη. Καθώς η πολιτική δύναμη τηςΡωμαϊκής Αυτοκρατορίας μειωνόταν συνεχώς στην δυτική Ευρώπη, μετά τον 3ο αιώναμ.Χ., οι περιοχές της δυτικής Ευρώπης άρχισαν να κατοικούνται από φυλές λαών πουπρωτοεμφανίζονταν στο προσκήνιο: Ούνοι, Γότθοι, Βάνδαλοι, Σάξονες και Άβαροι.Η περίοδος αυτή, που χαρακτηρίστηκε από συχνές μετακινήσεις φυλετικών ομάδων,ονομάστηκε Εποχή των Μετακινήσεων. Οι μετακινήσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσματην πολιτισμική αφομοίωση των βαρβάρων και τον ακόλουθο εκπολιτισμό τους.Ωστόσο, η ανατολική Ευρώπη αφέθηκε στην μοίρα της, καθώς υπήρχε το απροσπέ-λαστο εμπόδιο του limes στην μεθόριο του Ρήνου.7

7 Edward N. Luttwak, The grand strategy of the Roman Empire: From the First Century A.D. tothe Third, Johns Hopkins University 1979.

1. ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ

1.1 Οι Κίμβροι

Οι Κίμβροι ήταν μια φυλή από την βόρεια Ευρώπη, η οποία μαζί με τους Τεύτονεςκαι τους Άμβρωνες απείλησε την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατά τα τέλη του 2ουαιώνα π.Χ. Οι Κίμβροι ήταν λαός Γερμανικής καταγωγής, αν και κάποιοι θεωρούνότι είχε Κελτικές ρίζες. Οι αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι η αρχική τους κοιτίδα ήτανη Κιμβρική Χερσόνησος, δηλαδή η σημερινή Δανία.

Η αρχαιολογική έρευνα δεν έχει εντοπίσει κάποιες σαφείς ενδείξεις μαζικής με-τανάστευσης από την χερσόνησο της Γιουτλάνδης κατά την πρώιμη εποχή του Σι-δήρου. Κάποια όμως αρχαιολογικά ευρήματα, χρονολογημένα τον 2ο και 1ο αιώναπ.Χ., δεικνύουν ότι υπήρχε κάποια επαφή με την νοτιοανατολική Ευρώπη, αλλά δενείναι επιβεβαιωμένο ότι συνδέεται με την μετακίνηση των Κίμβρων.8 Οι ελληνικέςκαι ρωμαϊκές πηγές αναφέρουν ρητά ότι η αρχική κοιτίδα των Κίμβρων ήταν η Γι-ουτλάνδη, δηλαδή η Δανία. Σύμφωνα με μια μαρτυρία των Res Gestae του Αυγού-στου (κεφ. 26),9 οι Κίμβροι βρίσκονταν ακόμα στην Δανία:

Δικός μου στόλος απέπλευσε από τον Ρήνο, μέσω του Ωκεανού, προς τα ανατολικά μέχριτην χώρα των Κίμβρων, όπου κανείς Ρωμαίος δεν είχε πάει ούτε διά ξηράς ούτε διά θαλάσσης.10

Ο γεωγράφος Στράβων μαρτυρεί την ύπαρξη των Κίμβρων ως βαρβαρικής φυλής,η οποία είχε Γερμανική καταγωγή και κατοικούσε, όπως προειπώθηκε, στην Κιμ-βρική Χερσόνησο:

Σχετικά με τους Κίμβρους, μερικά πράγματα που λέγονται γι’ αυτούς δεν είναι ορθά, ενώάλλα είναι απίθανα. Για παράδειγμα, κανείς δεν μπορεί να δεχθεί ότι ξεκίνησαν να περιπλα-νώνται και να κάνουν επιδρομές επειδή μια πλημμυρίδα τους ανάγκασε να φύγουν από τηνχερσόνησο όπου κατοικούν· στην πραγματικότητα, κατοικούν στην ίδια περιοχή που βρί-σκονταν πρωτύτερα. Επίσης, έστειλαν ως δώρο στον Αύγουστο την πιο ιερή χύτρα που είχαν,ζητώντας φιλία και συγχώρεση για τα προηγούμενα λάθη τους και έφυγαν για την πατρίδατους. Και είναι γελοίο να πιστεύεται ότι έφυγαν από την πατρίδα τους λόγω ενός φυσικούκαι συχνού φαινομένου που συμβαίνει δύο φορές την ημέρα.11

8 F. Kaul, J. Martens, «Southeast European Influences in the Early Iron Age of Southern Scandinavia.Gundestrup and the Cimbri», Acta Archaeologica 66 (1995), 111-161.

9 John Scheid, Res Gestae Divi Augusti: hauts faits du divin Auguste. Paris: Belles Lettres, 2007.//Alison Cooley, Res Gestae divi Augusti, Cambridge University Press 2009.

10 Velleius Paterculus and Res Gestae Divi Augusti, 5, 26, Loeb Classical Library 1924, σ. 388-389. 11 A. Meineke, Strabonis geographica, 7.2.1., Leipzig: Teubner, 1877 (ανατύπ. 1969).


Στο γεωγραφικό έργο του Κλαυδίου Πτολεμαίου οι Κίμβροι αναφέρεται ότι κατοι-κούν στο βορειότερο μέρος της χερσονήσου της Γιουτλάνδης,12 το οποίο μετά από τηνδιασταύρωση των ιστορικών πηγών φαίνεται ότι είναι το ασφαλέστερο συμπέρασμα.

Ένα μείζον πρόβλημα που εγείρεται εδώ είναι σχετικό με την γλώσσα που μι-λούσαν οι Κίμβροι. Οι Ρωμαίοι και οι Έλληνες ονόμαζαν όλες τις φυλετικές ομάδεςτου βορρά Κέλτες, Γαλάτες ή Γερμανούς, χωρίς να κάνουν κάποιους ιδιαίτερουςδιαχωρισμούς. Ο Καίσαρ είναι ο μοναδικός που προβαίνει στον διαχωρισμό τωνφυλών της Γερμανίας, γιατί με αυτόν τον τρόπο δικαιολογεί την ύπαρξη του limesστον Ρήνο.13 Παρά ταύτα, δεν είναι ασφαλές να γίνει αποδεκτή η κατηγοριοποίησητων φυλών που κάνουν ο Καίσαρ και ο Τάκιτος. Οι περισσότερες όμως αρχαίες πηγέςαναφέρουν ότι οι Κίμβροι ήταν Γερμανοί·14 αντιθέτως, άλλες πηγές εγγράφουν τουςΚίμβρους στους Κέλτες.15

Αναφορικά με την γλώσσα που μιλούσαν οι Κίμβροι, υπάρχουν λιγοστές μαρτυ-ρίες. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, αναφερόμενος στην Βαλτική Θάλασσα, λέγει:

Ο Φιλήμων λέει ότι ονομάζεται Morimarusa από τους Κίμβρους, δηλαδή «ΝεκρήΘάλασσα».16

Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για την «θάλασσα» και τον επιθετικό προσδιο-ρισμό «νεκρή», είναι mori και maruo- στην γαλατική γλώσσα.17 Η ίδια λέξη για τηνθάλασσα υπάρχει και στα Γερμανικά, αλλά με την προσθήκη ενός a (mari-). Όμως,επειδή ο Πλίνιος δεν γνώριζε την λέξη απευθείας από τους Κίμβρους, δεν είναι δυ-νατόν να δεχθούμε απόλυτα ότι είναι γαλατικής καταγωγής.

Οι ηγεμόνες των Κίμβρων έφεραν ονόματα που έμοιαζαν με τα αντίστοιχα Κελ-τικά, όπως Boiorix (δηλαδή «βασιλιάς αυτών που επιτίθενται»), Gaesorix (το οποίοσημαίνει «βασιλιάς της λόγχης»), και Lugius (μια ονομασία που προέρχεται μάλλοναπό τον Γαλατικό θεό Lugus)18. Τα ονόματα αυτά μπορεί να έχουν Κελτική κατα-γωγή αλλά παρουσιάζονται επίσης και στην Γερμανική γλώσσα. Επίσης, αν και οιβασιλείς των Κίμβρων και των Τευτόνων έφεραν ονόματα που έμοιαζαν με Κελτικά,

12 K. Müller, Claudii Ptolemaei geographia, 2.11.7., Paris 1883. 13 A.A. Lund, Die ersten Germanen: Ethnizität und Ethnogenese, Heidelberg 1998.14 Strabonis geographica 4.4.3, 7.1.3. 15 Appianus, Bellum civile, 1.4.29, P. Viereck, Appian’s Roman history (ed. H. White), vols. 3, Harvard

University Press 1913 (ανατύπ. 1964 3).// Appianus, Illyrica 8.3., E. Gabba, A.G. Roos, and P.Viereck, Appiani historia Romana, vol. 1. Leipzig, 1939 (ανατύπ. 1962).

16 Caius Plinius Secundus, Naturalis Historia, 4.95, H. Rackham, W.H.S. Jones & D.E. Eichholz(μτφρ.), Pliny - Natural History, 10 volumes, Loeb Classical Library 1938-1962.

17 F. M. Ahl, «Amber, Avallon, and Apollo’s Singing Swan», American Journal of Philology 103(1982), 373-412.

18 Julius Caesar, Commentarii de Bello Gallico 6.17.

η πραγματική καταγωγή των ονομάτων τους δεν ήταν αποδεικτικό για την εθνικό-τητα ή την γλώσσα που μιλούσαν. Δεν υπάρχουν αποχρώσες αποδείξεις για την δομήκαι την μορφολογία της Κιμβρικής γλώσσας. Αν και φαίνεται ότι οι Κίμβροι διαφο-ροποιούνταν από τους Κέλτες, οι Ρωμαίοι όταν συγκρούστηκαν για πρώτη φοράμαζί τους στα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ., χρησιμοποίησαν Γαλάτες ως κατασκόπουςμέσα στο στρατόπεδό τους, στοιχείο που δεικνύει την οικειότητα αλλά και την πο-λιτισμική ομοιότητα που είχαν οι Κίμβροι και οι Γαλάτες μεταξύ τους.

Παρ’ όλες τις εμφανείς ομοιότητες Κίμβρων και Κελτών, στην πατρίδα των Κίμ-βρων (Δανία) δεν υπήρχαν καθόλου Κελτικές ονομασίες τόπων ή περιοχών, αλλάμόνο Γερμανικές.19 Η διαπίστωση όμως αυτή δεν αποκλείει την «Γαλατοποίηση»των Κίμβρων για όσο διάστημα παρέμειναν στην Γαλατία. Ο Boiorix, του οποίουτο όνομα είναι Κελτικό ή Κελτοποιημένο Γερμανικό, ήταν ο βασιλιάς των Κίμβρωνόταν ξεκίνησαν να μεταναστεύσουν από την Γιουτλάνδη. Περιβαλλόμενοι, λοιπόν,από Κέλτες, δέχθηκαν βαθειές επιρροές, που τροποποίησαν την εθνική και πολιτι-σμική τους ταυτότητα.

Σχετικά με τον πολιτισμό τους, ο Στράβων αναφέρει20 ότι οι σύζυγοι των πολε-μιστών, που τους συνόδευαν σε κάθε εκστρατεία, ακολουθούνταν από ιέρειες πουασκούσαν μαντικά καθήκοντα· είχαν γκρίζα μαλλιά, ήταν ντυμένες στα λευκά, μεκάπες που στερεώνονταν με πόρπες, και ήταν ξυπόλυτες. Αυτές κρατώντας ένα ξίφοςστο χέρι, έπαιρναν μαζί τους όλους τους αιχμαλώτους που είχαν συλληφθεί σε μάχεςκαι, αφού πρώτα τους στεφάνωναν, μετά τους τοποθετούσαν στη σειρά και τους έκο-βαν τον λαιμό. Το αίμα που έτρεχε το χρησιμοποιούσαν για να ασκήσουν την μαν-τική τέχνη, ενώ άλλες ανέτεμναν τα σώματα και προσπαθούσαν να αντλήσουνκάποια προφητεία που θα προμήνυε την αίσια έκβαση της εκστρατείας. Κατά τηνδιάρκεια των μαχών, έμεναν πίσω στις άμαξες και χτυπούσαν τεντωμένα δέρματα,παράγοντας έναν απόκοσμο θόρυβο. Γενικά, οι Κίμβροι ήταν τρομεροί πολεμιστές,οι οποίοι δεν φοβούνταν καθόλου τον θάνατο στην μάχη. Όταν εκστράτευαν, έπαιρ-ναν μαζί τους τις οικογένειές τους και τα υπάρχοντά τους μέσα σε άμαξες.

Σύμφωνα με τον Ιούλιο Καίσαρα, η Βελγική φυλή των Atuatuci καταγόταν απότους Κίμβρους και τους Τεύτονες.21 Ο λαός αυτός πέρασε τον Ρήνο και ίδρυσε τηνπόλη Atuatuca στην περιοχή της Βελγικής φυλής των Εβουρώνων, τους οποίους κα-τέκτησαν. Αργότερα, οι Εβούρωνες αφομοιώθηκαν από την φυλή των Tungri, και ηπόλη που ίδρυσαν οι Atuatuci ονομάστηκε Atuatuca Tungrorum, δηλαδή η σημερινήπόλη Tongeren στο Βέλγιο.

11ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ

19 Bell-Fialkoll, Andrew (edit.), The Role of Migration in the History of the Eurasian Steppe: SedentaryCivilization v. “Barbarian” and Nomad, Palgrave Macmillan 2000, σ. 117.

20 Strabonis geographica 7.2.3. 21 Commentarii de Bello Gallico, 2, 29.


1.2 Οι Τεύτονες

Οι Τεύτονες (από το πρωτο-Γερμανικό Þeudanōz) θεωρούνταν Γερμανική φυλή απότους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους συγγραφείς, ιδίως από τον Στράβωνα και τονΒελλήιο Πατέρκολο. Εν γένει, συνδέονταν στενά με τους Κίμβρους, των οποίων ηεθνικότητα ήταν είτε Γαλατική είτε Γερμανική. Σύμφωνα με τον Πτολεμαίο τονΓεωγράφο, ζούσαν στην Γιουτλάνδη, όπως και οι Κίμβροι.

Στα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ., πολλοί Τεύτονες, όπως και Κίμβροι, μετανά -στευσαν νοτιοδυτικά προς τον Δούναβη, όπου συγκρούστηκαν με τους Ρωμαίους.Έτσι, κινήθηκαν δυτικά προς την Γαλατία και επιτέθηκαν στην Ιταλία. Αφούκατήγαγαν πολλές νίκες, οι Κίμβροι και οι Τεύτονες χώρισαν τους στρατούς τους.Ο Γάιος Μάριος κατάφερε και τους νίκησε δύο φορές το 102 και το 101 π.Χ. ΟιΤεύτονες νικήθηκαν στην μάχη των Σεξτίων Υδάτων (Aquae Sextiae) και ο βασιλιάςτους ο Teutobod συνελήφθη αιχμάλωτος. Οι γυναίκες που αιχμαλωτίστηκαν απότους Ρωμαίους αυτοκτόνησαν όλες μαζικά. Το γεγονός αναδείχθηκε ως σύμβολο τουΓερμανικού ηρωισμού. Αναλυτικότερα, τριακόσιες παντρεμένες γυναίκες τωνΤευτόνων επρόκειτο να παραδοθούν σε Ρωμαίους. Αυτές παρακάλεσαν να δοθούνως υπηρέτριες σε ναούς της Αφροδίτης. Όταν η αίτησή τους απορρίφθηκε, έσφαξαντα παιδιά τους και μετά αυτοκτόνησαν όλες μαζικά. Συνεπώς, ο κίνδυνος τωνΤευτόνων για την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία αποσοβήθηκε οριστικά.

1.3 Η μάχη στο Arausio

Η πρώτη σύγκρουση μεταξύ της Ρώμης και των Γερμανικών φύλων ήταν εξαιρετικάβίαιη. Από το 120 π.Χ. η Ρώμη προσπαθούσε να διασφαλίσει τα σύνορά της στιςΆλπεις, μεταξύ της βόρειας Ιταλίας και της νότιας Γαλατίας. Η πολιτική της ανάμιξηστην Γαλατία ενισχύθηκε περισσότερο όταν ίδρυσε μια αποικία στην Ναρβωνικήτο 118 π.Χ., η οποία μετά οργανώθηκε σε ολόκληρη επαρχία (τα όρια της επαρχίαςσυμπίπτουν με την επικράτεια της σημερινής Αυστρίας). Στα βορειοανατολικάσύνορα της Ιταλίας βρισκόταν το Κελτικό βασίλειο του Νωρικού, το οποίο ήτανφόρου υποτελές στην Ρώμη. Σ’ αυτήν την περιοχή συγκρούστηκαν για πρώτη φοράτα Γερμανικά φύλα του βορρά με τις Ρωμαϊκές λεγεώνες. Το 113 π.Χ. μία μεγάληπληθυσμιακή μάζα από Κίμβρους πέρασε τα σύνορα και εισήλθε στην επαρχία τουΝωρικού. Εναντίον τους εστάλη ένας ισχυρός στρατός με επικεφαλής τον ύπατοΓναίο Παπίριο Κάρβωνα (Gnaeus Papirius Carbo). Οι Ρωμαίοι όμως νικήθηκαν. Οιεισβολείς, ανενόχλητοι, θα μπορούσαν να κινηθούν νότια, κατά της Ιταλίας.Αντιθέτως, κατευθύνθηκαν δυτικά προς την Γαλατία και τον Ρήνο. Ποια ήταν η αιτίααυτής της αιφνίδιας εμφάνισης ανθρώπων του βορρά κοντά στις Άλπεις; Είναιασαφές τι ακριβώς επιζητούσαν. Υπάρχει η πιθανότητα να αναζητούσαν γη για να


εγκατασταθούν. Επίσης, ότι ήταν μια ομάδα πληθυσμού που δεν είχε τα αναγκαίαγια να επιβιώσει. Πάντως, δεν ήταν κάποιος οργανωμένος στρατός που εισέβαλε γιανα λεηλατήσει και να καταστρέψει.

Οι Κίμβροι εμφανίστηκαν στην νότια Γαλατία το 109, μαζί με τους Τεύτονεςαυτήν την φορά, οι οποίοι μάλλον ενώθηκαν με τους Κίμβρους που βρίσκονταν στοΝωρικόν. Μετά από μια σειρά αψιμαχιών με τον Ρωμαϊκό στρατό, εστάλη εναντίοντους ένας ισχυρός στρατός με επικεφαλής τον ύπατο Μάρκο Ιούνιο Σιλανό (MarcusJunius Silanus) ο οποίος πολέμησε τους Γερμανούς αλλά νικήθηκε κατά κράτος. Οιβάρβαροι ζήτησαν ξανά γη αλλά η Ρωμαϊκή Σύγκλητος αρνήθηκε κατηγορηματικάνα παράσχει οτιδήποτε που θα ικανοποιούσε τα αιτήματά τους. Έτσι, λοιπόν, οι Γερ-μανοί αποσύρθηκαν στο εσωτερικό της Γαλατίας, όπου δεν έγιναν ευμενώς δεκτοί.Το 105 π.Χ. οι Γερμανοί εμφανίστηκαν ξανά στον Ρήνο αναζητώντας γη και τρόφιμα.Η αίτησή τους αυτή απορρίφθηκε ξανά από τους Ρωμαίους και έτσι οι Γερμανοί κι-νήθηκαν προς την πεδιάδα του Arausio (στο σημερινό Orange της Γαλλίας). Οι Κίμ-βροι και οι Τεύτονες βρέθηκαν αντιμέτωποι με δύο μεγάλες Ρωμαϊκές στρατιές, οιοποίες είχαν επικεφαλής τους υπάτους Κόιντο Σερβίλιο Καιπίωνα (Quintus ServiliusCaepio) και τον Γναίο Μάλλιο Μάξιμο (Gnaeus Mallius Maximus).

Η παρουσία των Κίμβρων εξώθησε τους Ελβετούς να επαναστατήσουν κατά τωνΡωμαίων. Επίσης, η πόλη Tolosa (η σημερινή Τουλούζη) επαναστάτησε και έτσι οιΡωμαίοι αναγκάστηκαν να κινητοποιήσουν τρεις μεγάλες στρατιές στην περιοχή. Ούπατος Κόιντος Σερβίλιος Καιπίων κατέπνιξε την στάση και ανέκτησε την πόλη.Ακολούθως, υιοθέτησε αμυντική στρατηγική, αναμένοντας ότι οι Κίμβροι θα εισέ-βαλαν ξανά στην Ρωμαϊκή επικράτεια. Τον Οκτώβριο του 105 συνέβη η αναμενό-μενη εισβολή.

Πριν την έναρξη της μάχης, στο Ρωμαϊκό στρατόπεδο υπήρχε πρόβλημα. Δύο με-γάλες Ρωμαϊκές στρατιές ήταν στρατοπεδευμένες στον Ρήνο, κοντά στο Arausio. Η μίαείχε επικεφαλής τον ύπατο Γναίο Μάλλιο Μάξιμο, και η άλλη τον ανθύπατο ΚόιντοΣερβίο Καιπίωνα. Ο Μάλλιος, ως ετήσιος ύπατος, ήταν βάσει νόμου ο προϊστάμενοςδιοικητής των δύο στρατιών. Επειδή όμως ήταν novus homo (δηλαδή είχε για πρώτηφορά εκλεγεί ύπατος), είχε το μειονέκτημα ότι δεν προερχόταν από αριστοκρατική οι-κογένεια. Ο Καιπίων αρνήθηκε να συνεργαστεί μαζί του και στρατοπέδευσε αλλού.

Η αρχική επαφή των δύο αντιπάλων έγινε όταν μια ομάδα Ρωμαίων ανιχνευτών,με επικεφαλής τον Μάρκο Αυρήλιο Σκαύρο (Marcus Aurelius Scaurus), συναντή-θηκε με μια εμπροσθοφυλακή των Κίμβρων. Η Ρωμαϊκή δύναμη ηττήθηκε, ο Ρω-μαίος αξιωματικός αιχμαλωτίσθηκε και οδηγήθηκε σιδηροδέσμιος στον βασιλιάBoiorix των Κίμβρων. Ο Σκαύρος δεν πτοήθηκε από την ήττα και συμβούλευσε τονΚίμβρο ηγεμόνα να αποσυρθεί με τον λαό του προτού καταστραφούν από τον Ρω-μαϊκό στρατό. Ο Boiorix, οργισμένος από την θρασεία συμπεριφορά του Ρωμαίουαξιωματικού, διέταξε να τον εκτελέσουν.


Εν τω μεταξύ, ο Μάξιμος είχε καταφέρει να πείσει τον Καιπίωνα να μετακινήσειτον στρατό του στην ίδια θέση όπου ήταν στρατοπεδευμένος και ο δικός του. Ο Και-πίων όμως διατήρησε ξεχωριστό στρατόπεδο, κοντά στις θέσεις του εχθρού. ΟBoiorix, βλέποντας τις δύο Ρωμαϊκές στρατιές να τον απειλούν, ξεκίνησε διαπραγ-ματεύσεις με τον Μάξιμο.

Από την άλλη πλευρά, όμως, ο Καιπίων, φοβούμενος ότι ο Μάξιμος θα είχε επι-τυχία στις διαπραγματεύσεις με τους Κίμβρους και ότι θα διεκδικούσε αυτός απο-κλειστικά την επίτευξη ενός αισίου αποτελέσματος από τις επαφές με τουςβαρβάρους, εξαπέλυσε μια ξαφνική επίθεση εναντίον του στρατοπέδου των Κίμ-βρων. Η επιτιθέμενη δύναμη των Ρωμαίων στην κυριολεξία σφαγιάστηκε, λόγω τηςπροχειρότητας με την οποία προετοιμάστηκε η επίθεση και της ισχυρής άμυνας πουαντέταξαν οι Κίμβροι. Οι Ρωμαίοι αποκρούσθηκαν και οι βάρβαροι επιτέθηκαν καιλεηλάτησαν το στρατόπεδο του Καιπίωνος, το οποίο είχε αφεθεί ανυπεράσπιστο.

Έχοντας ανυψωμένο το ηθικό από την πρόσφατη νίκη κατά των Ρωμαίων, οι Κίμ-βροι ετοιμάστηκαν να καταστρέψουν και τον στρατό του Μαξίμου. Εξ αιτίας λοιπόντης ανικανότητας των δύο Ρωμαίων διοικητών να συνεργαστούν και να αποκρού-σουν την βαρβαρική εισβολή, το πρόβλημα επιδεινώθηκε και η θέση των Ρωμαίωνέγινε δυσχερέστερη. Υπό άλλες συνθήκες, ολόκληρο το στράτευμα θα μπορούσε ναυποχωρήσει συντεταγμένο, αλλά η λανθασμένη επιλογή στρατοπέδευσης κοντά στονποταμό είχε στην κυριολεξία παγιδεύσει τους Ρωμαίους. Η μάχη δόθηκε με κατα-στρεπτικά αποτελέσματα για τον Ρωμαϊκό στρατό. Οι τελικές απώλειες των Ρωμαίωνσυμποσούνταν σε 80.000 άνδρες, χωρίς να υπολογίζονται οι βοηθητικοί και άλλοιπου βρίσκονταν στο στρατόπεδο. Πολλοί λεγεωνάριοι αποπειράθηκαν να δραπε-τεύσουν μέσω του ποταμού, αλλά δεν τα κατάφεραν γιατί είτε δεν γνώριζαν να κο-λυμπούν καλά είτε η βαριά πανοπλία που έφεραν δεν τους το επέτρεπε. Παρά ταύτα,κάποιοι στρατιώτες κατάφεραν να ξεφύγουν. Η ήττα των Ρωμαίων είχε αφήσει ανυ-περάσπιστη την Ιταλία στο έλεος των βαρβαρικών φυλών του βορρά.

1.4 Η μάχη στα Σέξτια Ύδατα (Aquae Sextiae)

Αφού λοιπόν έμειναν κυρίαρχοι στην νότια Γαλατία οι Γερμανοί, θα μπορούσαν ναεγκατασταθούν στην περιοχή του κάτω Ρήνου. Έχοντας ένα ευρύ πεδίο επιλογών,δεν ήταν ξεκάθαρο τι θα έπρατταν στην συνέχεια. Οι εντόπιοι Γαλάτες δεν ενώθηκανμαζί τους για να συγκρουστούν με την Ρώμη και έτσι οι Γερμανοί αναγκάστηκαν ναμετακινηθούν δυτικότερα προς την Ισπανία. Ούτε εκεί είχαν κάποια υποστήριξη·αποφάσισαν λοιπόν να βαδίσουν κατά της Ιταλίας.

Παράλληλα, ο Μάριος είχε επιστρέψει στην Ρώμη για να εορτάσει την νίκη τουκατά του Ιουγούρθα στις 1 Ιανουαρίου του 104 π.Χ., αλλά δεν είχε υπολογίσει ότιυπήρχε πρόβλημα με τα βαρβαρικά φύλα του βορρά που κινούνταν κατά της Ιταλίας.


Αν και υπήρχαν πολλοί κίνδυνοι που απειλούσαν την Ρώμη, οι πολιτικοί διαξιφισμοίόμως δεν έπαψαν να υφίστανται. Οι Ρωμαίοι δεν παραμέριζαν τις διαφορές τους γιανα συνασπιστούν έναντι του σοβαρού κινδύνου που τους απειλούσε. Είχαν ξεσπάσειαναταραχές από τους πληβείους της Ρώμης, εξ αιτίας των διαφόρων καταγγελιώνγια δωροδοκίες στον πόλεμο με τον Ιουγούρθα. Η κατάσταση αυτή είχε υποκινηθείαπό τους δημάρχους Μέμμιο και Μαμίλιο. Από όλα αυτά είχε επωφεληθεί τα μέγισταο Μάριος. Αν και ήταν ένας novus homo,22 είχε ανέλθει στο υπατικό αξίωμα εν μέσωεντόνων διαξιφισμών με την αντιπολίτευση. Επιπλέον, ο Μάριος είχε μεγάλη επιρ-ροή αφού είχε καταφέρει να ταπεινώσει τον Κόιντο Μέτελλο. Σύσσωμη η Σύγκλη-τος, όταν επρόκειτο να κηρυχθεί ο πόλεμος κατά του Ιουγούρθα, ήθελε νατοποθετήσει επικεφαλής των στρατευμάτων τον Μέτελλο, αλλά η λαϊκή συνέλευσητων πληβείων απέρριψε την πρόταση και υπέδειξε τον Μάριο αντ’ αυτού.

Έτσι, λοιπόν, ο Μάριος είχε ήδη αποκτήσει εξουσίες που του επέτρεπαν να κυ-ριαρχεί στην πολιτική σκηνή και να επωφελείται από τις λαϊκές αναταραχές. Ενώήταν στην Αφρική, ο λαός τον εξέλεξε παράνομα για δεύτερη υπατεία, γιατί θεω-ρούσε ότι ήταν ο ικανώτερος για να αποκρούσει την Γερμανική απειλή. Οι ευγενείς,λοιπόν, επικύρωσαν την εκλογή του λαού, γιατί θεωρούσαν ότι ο Μάριος ήταν ομόνος στρατηγός που μπορούσε να αντιταχθεί στους Γερμανούς και να τους απο-κρούσει. Όμως, η εμφανής απέχθειά τους κατά του στρατηγού έγινε μεγαλύτερη τηνημέρα που εόρτασε τον θρίαμβό του. Εκείνη την ημέρα ο Μάριος παρουσιάστηκεστην Σύγκλητο φορώντας την θριαμβική του τήβεννο. Ήταν ξεκάθαρο ότι αισθανό-ταν απέχθεια γι’ αυτούς τους αριστοκράτες, που αποσκοπούσαν αποκλειστικά καιμόνο στην υπονόμευσή του. Λόγω της έντονης δημοτικότητας του Μαρίου και τωναναμφισβήτητων στρατιωτικών του αρετών, οι υπόλοιποι ευγενείς ένιωθαν μειονε-κτικά απέναντί του γιατί δεν μπορούσαν να πράξουν ομοίως και να έχουν το ίδιοκοινωνικό κύρος. Ο Μάριος ήταν πια πανίσχυρος και κανείς δεν μπορούσε να τοαμφισβητήσει αυτό. Η διαμορφωμένη αυτή κατάσταση είχε οξύνει το μίσος των συγ-κλητικών εναντίον του. Εν τούτοις, δεν ήταν όλοι οι συγκλητικοί κατά του Μαρίου,επειδή είχε καταρρακώσει το γόητρο του Μετέλλου. Το μονοπώλιο των ανώτατωνκρατικών αξιωμάτων που είχε η οικογένεια των Μετέλλων ήταν η αιτία για μια γε-νικευμένη απέχθεια μέσα στις τάξεις των αριστοκρατών. Ασχέτως, όμως, αυτής τηςδιαμάχης, όλη η Σύγκλητος ήταν ενωμένη κατά του στρατηγού.23

Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, οι συγκλητικοί προσπάθησαν να βρουν ένα αντίπαλοδέος που θα αντιτασσόταν στην ανοδική πορεία του Μαρίου. Ο Σύλλας, ο οποίοςείχε πρόσφατα εισέλθει στην πολιτική ζωή, είχε επιδείξει αδάμαστη θέληση να επι-

22 novus homo = πρόκειται γι’ αυτόν ο οποίος δεν είχε κανέναν πρόγονο που να είχε το αξίωμα τουυπάτου· άρα, δεν ήταν ευγενής.

23 Πλούτ. Μάρ. 12, 7.

τύχει και να διακριθεί. Έτσι, δήλωσε ότι θα αιχμαλώτιζε τον Ιουγούρθα· αυτό το κα-τάφερε και έφτιαξε ένα δαχτυλίδι που είχε χαραγμένη επάνω του την σκηνή παρά-δοσης του Ιουγούρθα από τον Βόκχο σ’ αυτόν.

Πολλοί από τους ευγενείς ήταν πρόθυμοι να δεχθούν αυτόν τον ξεπεσμένο πα-τρίκιο στις τάξεις τους και να τον χρησιμοποιήσουν για να προσβάλουν την φήμητου Μαρίου. Μπορεί ο Σύλλας να μην συγκρινόταν σε δύναμη και ισχύ με τονΜάριο, αλλά είχε κάποιους σεβάσμιους προγόνους από τους οποίους αντλούσεκύρος και αξιοπρέπεια. Έτσι, οι συγκλητικοί δέχθηκαν ευχαρίστως τον Σύλλα ωςισότιμο για να τον μετατρέψουν στο αντίπαλο δέος του Μαρίου, ο οποίος έδειχνενα αψηφά περιφανώς την δύναμή τους.

Όμως, υπήρχαν κάποιοι ευγενείς που δεν είχαν την ίδια άποψη ή εκτίμηση γιατον Σύλλα και τα επιτεύγματά του. Ήταν φοβερά καχύποπτοι με τον φιλόδοξο αυτόνπατρίκιο. Ήταν περίεργο πώς αυτός που δεν είχε τίποτα από τον πατέρα του έγινετόσο πλούσιος. Ο Σύλλας δεν αντέδρασε καθόλου σε όλες αυτές τις επιθέσεις, αλλάανέμενε υπομονετικά να κερδίσει την θέση που του ανήκε στην άρχουσα τάξη τηςαυτοκρατορίας.

Ο Μάριος δεν ενοχλήθηκε καθόλου από τις προφανείς αξιώσεις του Σύλλα, αλλάούτε ήθελε να φιλονικήσει μαζί του γιατί ήταν ένας καλός αξιωματικός που θα τουήταν πολύ χρήσιμος στον πόλεμο με τους βαρβάρους. Εν τω μεταξύ, η έντονη φιλο-δοξία του Σύλλα είχε ήδη προκαλέσει την δυσαρέσκεια του Μαρίου, η οποία θα ήτανη αφετηρία για μια έντονη και πολύχρονη διαμάχη μεταξύ των δύο ανδρών.

Ο κίνδυνος των βαρβάρων είχε αποσοβηθεί, επειδή δεν επιχείρησαν να εισβάλουνστην Ιταλία· οι Κίμβροι στράφηκαν προς την Ισπανία και οι Τεύτονες κατευθύνθηκανπρος την βόρεια Γαλατία. Αφού δεν υπήρχε πια ο κίνδυνος αυτός, ο Μάριος είχε τοπεριθώριο να ασχοληθεί με άλλα πράγματα. Είχε ήδη ξεκινήσει να αλλάζει ολοκλη-ρωτικά όλο το στρατιωτικό σύστημα, με το να εισάγει νέα όπλα και τακτικές. Επίσης,έπρεπε να σκληραγωγήσει και να εκπαιδεύσει τα νεοστρατολογηθέντα στρατεύματάτου στις νέες τακτικές πολέμου. Οι στρατιώτες εκπαιδεύθηκαν εμπράκτως στο πεδίοτης μάχης, με το να επιτίθενται σε Γαλατικά φύλα που είχαν προσφάτως επαναστα-τήσει. Ο Σύλλας, ων ύπαρχος του Μαρίου, έπαιξε σημαντικό ρόλο σ’ αυτές τις επι-χειρήσεις. Με διάφορες ενέργειες κατάφερε να συλλάβει τον αρχηγό τους, Κόπιλλο.24

Ο Μάριος, από την πλευρά του, προσπάθησε να προσεγγίσει διπλωματικά ορι-σμένες φυλές των βαρβάρων, προκειμένου να συνάψει συμμαχία μαζί τους. Διερεύ-νησε την στάση των Λιγουριανών, οι οποίοι μέχρι τότε διατηρούσαν ουδετερότητα.Ο Κόιντος Σερτώριος, ένας αξιωματικός του επιτελείου του Μαρίου και μελλοντικόςεχθρός του Σύλλα, ασχολήθηκε με την βολιδοσκόπηση της διάθεσης των βαρβάρων.Σε προηγούμενες εκστρατείες είχε μάθει μια από τις γλώσσες των Κελτών και έτσι

Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ: Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΗ16

24 Πλούτ. Σύλλ. 4, 2.

αποστολή του ήταν να εισέλθει στο στρατόπεδο μιας φυλής που ακολουθούσε τουςΤεύτονες και να κατασκοπεύσει. Σ’ αυτήν την περίσταση ο Μάριος χρησιμοποίησετο διπλωματικό ταλέντο του Σύλλα, το οποίο πάντα τον δικαίωνε. Το 103 π.Χ. ανα-τέθηκε στον Σύλλα να προσεγγίσει τους Μαρσίους, μια Γερμανική φυλή που είχεενωθεί με τις άλλες φυλές και περιπλανάτο στην Ευρώπη. Η προσπάθειά του είχεαποτέλεσμα. Απέσπασε τους Μαρσίους από τις υπόλοιπες φυλές και τους έπεισε ναγίνουν σύμμαχοι με την Ρώμη.25

Όλα αυτά, όμως, ο Σύλλας δεν μπορούσε να τα εκμεταλλευθεί στο έπακρον. Σκό-πευε να ξεχωρίσει επιτυγχάνοντας έναν στρατιωτικό θρίαμβο, ο οποίος θα τον έκανεευρέως γνωστό. Έτσι, άρχισε να διαμαρτύρεται ότι ο Μάριος τον φθονούσε. Ζήτησενα μεταφερθεί στο επιτελείο του Κόιντου Λουτάτιου Κάτουλου, του άλλου Ρωμαίουστρατηγού, ο οποίος δεν ήταν αξιόλογος και ούτε διάσημος. Ο Μάριος τού επέτρεψενα πάει εκεί, αλλά ήταν φανερά ενοχλημένος από το θράσος και την τόλμη του νε-αρού αξιωματικού. Εν τω μεταξύ, η βαρβαρική εισβολή επρόκειτο να ξεκινήσει σύν-τομα· οι Κίμβροι είχαν επιστρέψει από την Ισπανία και μαζί με τους Τιγουρίνους θαεισέβαλαν στην Ιταλία, ενώ οι Τεύτονες με τους συμμάχους τους θα κινούνταν απότην Γαλλία.

Οι Γερμανοί εντοπίστηκαν ανατολικά της πεδιάδας Isère, μέχρι που έφθασαν σταΣέξτια Ύδατα (Aquae Sextiae). Εκεί οι Τεύτονες και οι Άμβρωνες επρόκειτο να συγ-κρουστούν σε μια φονική μάχη με τον στρατό του Γαΐου Μαρίου το 102 π.Χ.

Ο Μάριος παρέταξε τον στρατό του πάνω σε έναν λόφο και προκαλούσε τουςΤεύτονες να του επιτεθούν, παρενοχλώντας τους με το ιππικό του και επιτιθέμενοςμε το ελαφρύ πεζικό. Οι Άμβρωνες παραπλανήθηκαν και ξεκίνησαν οι ίδιοι την επί-θεση. Σύντομα, τους ακολούθησαν και οι υπόλοιποι βάρβαροι. Εν τω μεταξύ, ο Μά-ριος είχε κρύψει εκεί κοντά μια δύναμη 4.000 ανδρών, έτοιμη να επιτεθεί τηνκατάλληλη στιγμή. Όταν η μάχη μαινόταν και είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της, ηενεδρεύουσα δύναμη επιτέθηκε στα νώτα των Τευτόνων και τους διέλυσε. Οι απώ-λειες των Γερμανών ήταν τρομακτικές, καθώς έφθασαν τις 90.000 νεκρούς και20.000 αιχμαλώτους μαζί με τον βασιλιά τους, τον Teutobod. Οι Ρωμαίοι είχαν λι-γότερους

Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ - HISTORICAL QUESTΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ...

Documents

Transcript of Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ - HISTORICAL QUESTΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ...