7/31/2019 Ελληνικός εθνικισμός και μειονότητες (lithoksou.net)

http://slidepdf.com/reader/full/-lithoksounet 1/5

Ελληνικός εθνικισμός και μειονότητες [i]

Ξεκινώντας την αναγκαστικά σύντομη παρέμβασή μου, σε αυτή τη συζήτηση τηςΑριστεράς για τα εθνικά ζητήματα και τα μειονοτικά, θα ήθελα να επαναλάβω ταλόγια ενός μαρξιστή, του Τομ Νερν, από το έργο του “ Σύγχρονος Ιανός ”:

 “Η θεωρία του εθνικισμού αντιπροσωπεύει τη μεγάλη ιστορική αποτυχία του

 μαρξισμού. Μπορεί να είχε και άλλες και ορισμένες από αυτές να υπήρξαν αντικείμενο διαμάχης σε μεγάλο βαθμό. Ωστόσο καμιά από αυτές δεν είναι τόσοσημαντική όσο το πρόβλημα του εθνικισμού”.[ii]

Η ιδεολογία της κομμουνιστικής αριστεράς, περιορισμένη σε αφορισμούς γιαόσους προλετάριους πίστευαν ότι έχουν πατρίδα και αναλύσεις βασισμένες στησκέψη του Ιωσήφ Στάλιν[iii], για δεκαετίες τραβούσε το δρόμο ενός διεθνισμού[iv]

εξυπηρέτησης των κάθε λογής και απόχρωσης μοντέλων.

Είναι αλήθεια βέβαια πως στην Ελλάδα κάποιοι “ιδιόρρυθμοι”, όπως τότεχαρακτηρίζονταν και οι οποίοι σήμερα θεωρούνται οι παραγωγοί της αριστερήςεθνικής ιδεολογίας, έλεγαν με τον τρόπο τους,[v] από τη δεκαετία του 1960, αυτό

που σήμερα φαίνεται να κυριαρχεί:

 “Ο καθένας πρέπει να φαντάζεται πως αυτός πρέπει να σώσει το έθνος του… Ταέθνη δεν πεθαίνουν με μια πολιτική. Ζει ο λαός και αλλάζει η πολιτική μορφή…

 Δουλεύω για τον ελληνισμό. Μήπως μπορώ να δουλέψω για τίποτε άλλο;”.[vi]

Αυτή, ωστόσο, η ιδεολογία που συμπυκνώνεται στα παραπάνω λόγια του ΊωναΔραγούμη και τα οποία κάποιοι αριστεροί φοιτητές δειλά χρησιμοποιούσαν με τηδική τους συνθηματική ιδεολογική διάλεκτο, την περίοδο 1965 – 1975, έγινε τώραο πολιτικός μπούσουλας και το πιστεύω της Αριστεράς στην Ελλάδα.

Επειδή το εθνικό φαινόμενο είναι ένα ιδεολογικό φαινόμενο, που για ναεπανέλθουμε στον Νερν, “αντιστοιχεί σε ορισμένες εσωτερικές ανάγκες της κοινωνίας καθώς επίσης και σε ορισμένες ατομικές ψυχολογικές ανάγκες,προσφέροντας στους λαούς και τα άτομα ένα σημαντικό εμπόρευμα, την ταυτότητα”, θέλω να σημειώσω πως δεν μπορείς να κατανοήσεις και ναερμηνεύσεις μια ιδεολογία, όταν αυτή αποτελεί τον δικό σου κώδικα επικοινωνίαςκαι τον δικό σου λόγο.

Ένας εθνικιστής μπορεί να πολεμήσει για τις “ χαμένες πατρίδες ” και νασκοτωθεί για τα “δίκαια του έθνους ”. Δεν μπορεί όμως να καταλάβει το εθνικόφαινόμενο. Είναι το ίδιο απίθανο όσο οι προσπάθειες μιας μαρξιστικής -λενινιστικής γκρούπας να κατανοήσει τη σύγχρονη παγκόσμια πραγματικότητα ήμιας χριστιανικής οργάνωσης να εμβαθύνει στη φιλοσοφία του Επίκουρου.

Οι πιθανότητες να ανιχνεύσεις τα ζητήματα της εθνικής συνείδησης γίνονταισοβαρές μέσω της συστηματικής έρευνας των ιστορικών πηγών και όχι με τοδιάβασμα της εθνικής ιστορίας (: εθνικού μύθου). Απαραίτητη προϋπόθεση βέβαιαείναι να υπερβείς τα εθνικά ιδεολογικά πλαίσια.

Αν δεν απαντήσεις σε θεωρητικά προβλήματα, που έχουν να κάνουν με τησυλλογική ταυτότητα, τους “φίλους” και τους “εχθρούς” γείτονες, την ενοποίησηως καταστροφή της ιδιαιτερότητας, τη συγκρότηση της κυρίαρχης ιδεολογίας καιτην αναπαραγωγής της ως συνεκτικό στοιχείο κάθε κοινωνίας, τη σχέση τηςιστορίας και του μύθου, είναι αδύνατο να απεγκλωβιστείς της εθνικής ερμηνείαςτων πραγμάτων. Επιπλέον ο κίνδυνος ενός τέτοιου εγχειρήματος, ίσως σημαίνει,γι’ αυτόν που τολμά ότι στο τέλος της διαδρομής, εκτός από τη σωτηρία της

 “εθνικής ψυχής” του, θα έχει χάσει και τους παλιούς του φίλους.[vii]

7/31/2019 Ελληνικός εθνικισμός και μειονότητες (lithoksou.net)

http://slidepdf.com/reader/full/-lithoksounet 2/5

Για να περάσω τώρα στο δεύτερο ζήτημα, εκείνο των πολιτισμικών και εθνικώνμειονοτήτων στην Ελλάδα.

Η ιστορία της λεγόμενης ελληνικής εθνικής ολοκλήρωσης ή της κρατικήςσυγκρότησης και επέκτασης του ελληνικού κράτους, συνοδεύεται από μίαμικρότερη αλλά τραγική παράλληλη ιστορία, εκείνη της ενσωμάτωσης τωνμειονοτήτων.

Ο γεωγραφικός χώρος που βρίσκεται εντός των ορίων του ελληνικού κράτους,σε αντίθεση με την κρατούσα περί του αντιθέτου ιδεοληψία, κατοικήθηκε γιααιώνες και από μη ελληνόφωνους πληθυσμούς, με διαφορετικούς πολιτισμούς.

Θα ήθελα να αναφέρω ενδεικτικά ορισμένες πληροφορίες των πηγών, κάποιαιστορικά γεγονότα, τόσο σημαντικά που δύσκολα ξεμπερδεύουν μαζί τους οιεπαγγελματίες συντηρητές και αναπαραγωγοί του εθνικού μύθου.

α. Ο γεωγράφος Στράβων (64 π.Χ. – 24 μ.Χ.) σημειώνει: “ Σχεδόν δε τι και ησύμπασα Ελλάς κατοικία βαρβάρων υπήρξε το παλαιόν, απ’ αυτών λογιζομένοις των μνημονευομένων, Πέλοπος μεν εκ της Φρυγίας επαγαγομένου λαόν εις την απ’ αυτού κληθείσαν Πελοπόννησον, Δαναού δε εξ Αιγύπτου, Δρυόπων τε καιΚαυκόνων και Πελασγών και Λελέγων και άλλων τοιούτων κατανειμαμένων ταεντός Ισθμού, και τα εκτός δε. Την μεν γαρ Αττικήν οι μετά Ευμόλπου Θράκες έσχον, της δε Φωκίδος την Δαυλίδα Τηρεύς, την δε Καδμείαν οι μετά ΚάδμουΦοίνικες, αυτήν δε την Βοιωτίαν Άονες και Τέμμικες και Ύαντες. Και από των ονομάτων δε ενίων το βάρβαρον εμφαίνεται, Κέκροψ και Κόδρος και Άικλος καιΚόθος και Δρύμας και Κρίνακος. Οι δε Θράκες και Ιλλυριοί και Ηπειρώται και μέχρινυν εν πλευραίς εισίν. Έτι μέντοι μάλλον πρότερον ή νυν, όπου γε και της εν τωπαρόντι Ελλάδος αναντιλέκτως ούσης την πολλήν οι βάρβαροι έχουσι, Μακεδονίαν 

 μεν Θράκες και τινα μέρη της Θεττταλίας, Ακαρνανίας δε και Αιτωλίας [τα] άνωΘεσπρωτοί και Κασσωπαίοι και Αμφίλοχοι και Μολοττοί και Αθαμάνες, Ηπειρωτικάέθνη”.[viii]

Ή σε ελεύθερη απόδοση: Σχεδόν δε ολόκληρη η Ελλάδα υπήρξε παλιά κατοικίατων βαρβάρων, εάν κρίνουμε από τα μνημονευόμενα. Του Πέλοπος μεν εκ τηςΦρυγίας λαό εγκατεστημένου στην από αυτόν ονομασθείσα Πελοπόννησο, τουΔαναού εξ Αιγύπτου, των Δρυόπων και των Καυκόνων και των Πελασγών και τωνΛελέγων και άλλων τέτοιων (λαών) που κατένειμαν τα (εδάφη) εντός και εκτόςτου Ισθμού (της Κορίνθου). Την μεν Αττική οι μετά του Ευμόλπου Θράκεςκατέλαβαν, τη δε Δαυλίδα της Φωκίδος ο Τηρεύς, τη δε Καδμεία οι μετά τουΚάδμου Φοίνικες, αυτή δε τη Βοιωτία οι Άονες, οι Τέμμικες και οι Ύαντες. Και εκτων ονομάτων μερικών φαίνεται το βάρβαρο: Κέκροψ και Κόδρος και Άικλος καιΚόθος και Δρύμας και Κρίνακος. Οι δε Θράκες και οι Ιλλυριοί και οι Ηπειρώτες καιμέχρι τώρα βρίσκονται στα πλευρά της (Ελλάδας), περισσότερο παλαιότερα παράτώρα, όπου αναντίρρητα την πολλή της παρούσας Ελλάδας κατέχουν οι βάρβαροι,της Μακεδονίας και μερικά μέρη της Θεσσαλίας οι Θράκες, της Ακαρνανίας και τηςάνω Αιτωλίας (κατέχουν) οι Θεσπρωτοί, οι Κασσωπαίοι, οι Αμφίλοχοι, οι Μολοττοίκαι οι Αθαμάνες, (που είναι) έθνη[ix] Ηπειρωτικά.

β. Το αρχαίο ελληνικό πνεύμα πέθανε και συμβολικά με τον Ιουλιανό τονΠαραβάτη. Οι εκκλησίες που πάνω στα χαλάσματα των αρχαίων ναών θεμελίωσεως κατακτητής ο χριστιανισμός, είναι τα κενοτάφια του αρχαιοελληνικούπνεύματος.[x]

γ. Μετά τους Ρωμαίους, οι Γότθοι κυριεύουν την Ελλάδα και τους ακολουθούνοι Άβαροι και οι Σλάβοι που, σύμφωνα με το χρονικό της Μονεμβασίας, κατείχαντην Ελλάδα για 218 χρόνια (587 – 805 μ. Χ.).[xi] Οι απόγονοί τους Μελιγγοί καιΕζερίτες του Ταϋγέτου, θα αντισταθούν σκληρά σε Φράγκους και Βυζαντινούςμερικούς αιώνες αργότερα.[xii]

7/31/2019 Ελληνικός εθνικισμός και μειονότητες (lithoksou.net)

http://slidepdf.com/reader/full/-lithoksounet 3/5

δ. Οι Βλάχοι από τον 12ο αιώνα ζουν λίγο έξω από το Ζητούνι (Λαμία) καικατεβαίνουν από τα βουνά στους κάμπους για ληστεία και αρπαγή, σύμφωνα με ταλόγια του Βενιαμίν από την Τουδέλα.[xiii]

ε. Δέκα χιλιάδες Αλβανοί με τις οικογένειές τους, τα υπάρχοντά τους και τα ζώατους γίνονται δεκτοί στις αρχές του 15ου αιώνα στον Ισθμό της Κορίνθου από τοδεσπότη της Πελοποννήσου Θεόδωρο Α΄ Παλαιολόγο. Οι νέοι έποικοι θακατοικήσουν έρημους τόπους, θα ξεχερσώσουν και θα καλλιεργήσουν τη γη.[xiv]

στ. Στο σατυρικό διάλογο Ταξίδι στον Άδη (Επιδημία Μάζαρι εν Άδου) τουβυζαντινού Μάξιμου Μάζαρι, ο συγγραφέας περιγράφει τις επτά γλωσσικές –πολιτισμικές κοινότητες που κατοικούν από κοινού (οικεί αναμίξ γένη) το 1415στην Πελοπόννησο: Λακεδαίμονες (Μανιάτες), Ιταλοί, Πελοποννήσιοι (Μοραΐτες),Σθλαβίνοι, (Σλάβοι) Ιλλυριοί (Αρβανίτες), Αιγύπτιοι (Τσιγγάνοι) και Ιουδαίοι(Εβραίοι).[xv]

Για να μην κουράσω άλλο με αναφορές σε αρχαίες και μεσαιωνικές πηγές, θέλωνα καταλήξω λέγοντας ότι εκτός από τον ελληνόφωνο πληθυσμό που διασώθηκεμέσα στους αιώνες, στις αρχές της δεκαετίες του 1920 υπήρχαν εντός τουελληνικού κράτους εκατοντάδες χιλιάδες χριστιανοί, μουσουλμάνοι και Εβραίοι πουμιλούσαν αλβανικά, βλάχικα, τούρκικα, μακεδόνικα, ισπανικά, τσιγγάνικα καιβουλγάρικα.

Οι εκδίωξη χιλιάδων από αυτούς με διακρατικές συμφωνίες (που έλαβαν τηνονομασία “ανταλλαγή πληθυσμών”) ή με τα όπλα (Τσάμηδες και Μακεδόνες) ήακόμα και με τη φυσική εξόντωσή τους (ολοκαύτωμα των Εβραίων την περίοδοτης γερμανικής κατοχής), μπορεί να οδήγησε στην αλλοίωση του γλωσσικού,πολιτισμικού και ιδεολογικού (εθνικού) τοπίου αλλά δεν εξαφάνισε τις μειονότητεςαπό τη χώρα.

Το σύνολο του πολιτικού κόσμου σήμερα στην Ελλάδα, μιλώντας γιαμειονότητες στη χώρα, αποδέχεται μόνο την ύπαρξη των μουσουλμάνων τηςΘράκης, χωρίς να αναγνωρίζει την τουρκική εθνική συνείδησή τους.

Οι Μακεδόνες, μια εξίσου σημαντική αριθμητικά μειονότητα, θεωρούνται ως “δίγλωσσα φαντάσματα”.[xvi] Οι Βλάχοι κι οι Αρβανίτες παρουσιάζουν μόνοφολκλορικό ενδιαφέρον. Όσον αφορά τέλος τους Γύφτους, ενοχλεί ακόμα και ηπαρουσία τους.

Για τους έλληνες πολιτικούς, απ’ ότι φαίνεται υπάρχει μόνο η εξωτερικήπολιτική του ελληνικού κράτους. Τα ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα και οσεβασμός του διαφορετικού είναι ζητήματα ξένα προς την εθνική ιδεολογία τουςκαι την κουλτούρα τους.

 

[i] Το κείμενο αυτό αποτελεί εισήγησή μου στις 23 Οκτωβρίου 1991 στηναίθουσα της ΕΣΗΕΑ, σε συζήτηση που διοργάνωσε το Φόρουμ της Αριστεράς για ταΕθνικά Θέματα. Στην εκδήλωση παρευρέθηκα ως μέλος της εταιρείας για ταδικαιώματα των μειονοτήτων. Δημοσιεύεται εδώ μερικά αναθεωρημένο και με τιςαναγκαίες βιβλιογραφικές αναφορές.

[ii] Το κείμενο του Τομ Νερν μεταφράστηκε από τους Μανόλη Αγγελίδη και

Βασίλη Τσεκούρα για να δημοσιευτεί στο περιοδικό τετράδια πολιτικού διάλογουερευνας και κριτικής. Λόγω των ενοχλητικών για τους εθνικιστές απόψεών του,

7/31/2019 Ελληνικός εθνικισμός και μειονότητες (lithoksou.net)

http://slidepdf.com/reader/full/-lithoksounet 4/5

δημοσιεύτηκε με καθυστέρηση αρκετών ετών και λογοκριμένο στο τεύχος 27(1991).

[iii] Έτσι όπως κωδικοποιήθηκε στο βιβλίο του "Ο Μαρξισμός και το Εθνικόζήτημα" (1912). Ένα έργο που σύμφωνα με το Λένιν φωτίζει θεωρητικά το θέματου έθνους.

[iv] Ο όρος διεθνισμός, εμπεριέχει την αποδοχή του έθνους ως έννοιαςευρύτερης της ιδεολογικής κοινότητας. Γι αυτό και η διαμάχη των διεθνιστών μετους εθνικιστές δεν ξεπέρασε ποτέ το ζήτημα του πολέμου και της ειρήνης.

[v] Ο ιστορικός Νίκος Ψυρούκης και η ομάδα των φίλων των νέων χωρών πουκαθοδηγούσε, οι γνωστοί τότε ως φινιχίτες , αποτέλεσαν τον πρώτο ιδεολογικόπυρήνα μιας χωρίς προσχήματα εθνικιστικής αριστεράς. Το κεντρικό πολιτικόζήτημα που έθεσαν ήταν ή ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Επίγονοι τουΨυρούκη υπήρξαν οι Γιώργος Καραμπελιάς, Λευτέρης Ριζάς και Λουκάς Αξελός.

[vi] Ίωνος Δραγούμη, Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες , Αθήνα 1927, σελ. 1-2.

[vii] Η πρόβλεψη μου αυτή, επιβεβαιώθηκε όσον με αφορά, στα μέσα τηςδιαδρομής.

[viii]

Strabo c 322, Στράβωνος Γεωγραφικά, έκδοση ΠΑΠΥΡΟΣ, Αθήνα, χωρίςχρονολογία, σελ. 918 – 920.

[ix] Η έννοια του “έθνους” στα αρχαία ελληνικά σημαίνει σύνολο ή ομάδαανθρώπων. Βλ. J. B. Hofmann, Ετυμολογικό λεξικόν της αρχαίας ελληνικής ,Αθήναι 1974.

[x] Γράφει χαρακτηριστικά ο Gregorovius πως την Ελλάδα, “η εκκλησία την ταπείνωσε και την έκανε μισητή. Οι θεοί των Ελλήνων έμειναν για την εκκλησίαόχι ανύπαρκτες παραστάσεις της φαντασίας, αλλά πραγματικοί κακοί δαίμονες, οιδιαβολικοί εχθροί του Χριστιανισμού”. Βλ. Φ. Γκρεγκορόβιους, Μεσαιωνική ιστορίατων Αθηνών , μετάφραση Άγις Τσάρις, εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ, τόμος Α΄, σελ. 86.

[xi] Για το χρονικό της Μονεμβασίας βλ. Δημήτρη Λιθοξόου, Σύμμικτος Λαός ήπερί Ρωμιών και Αλλοφώνων σπαράγματα, εκδόσεις ΜΠΑΤΑΒΙΑ, Θεσσαλονίκη 2005,σελ. 35 – 56.

[xii] Βλ. Δήμου Μέξη, Η Μάνη και οι Μανιάτες , εκδόσεις Εστία, Αθήνα 1977, σελ.157 – 198. Επίσης Georg Ostrogorsky, Ιστορία του βυζαντινού κράτους ,μετάφραση Ι. Παναγόπουλος, εκδόσεις βασιλόπουλος, Αθήναι 1979, τομ. Β΄, σελ.64, 263 – 265 και Γεώργιος Νακρατζάς, Η στενή εθνολογική συγγένεια των σημερινών Ελλήνων, Βουλγάρων και Τούρκων / Ήπειρος – Νότια Ελλάδα,Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 101, 112, 115, 126, 131.

[xiii] Κυριάκου Σιμόπουλου, Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα, τόμος πρώτος, Αθήνα1976, σελ. 223.

[xiv] “Ιλλυριοί περί μυριάδα αθρόοι μετοικήσαντες άμα παισί τε και γυναιξί καιταις ουσίαις και θρέμμασι τον ισθμόν κατέλαβον ” και “Ώκουν οι νεήλυδες τας αοικήτους, και άλση κατετέμνετο και εκαθαίρετο χώρος άπας ”. Βλ. ΑπόστολουΒακαλόπουλου, Πηγές της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού (1204 – 1669),Θεσσαλονίκη 1965, σελ. 18.

[xv] D. Α. Zakythinos, Le Despotat grec de Morée, II Athènes 1953, σελ. 1.

[xvi] Μετά την συγκρότηση του Ουράνιου Τόξου, της πολιτικής οργάνωσης των

Μακεδόνων της Ελλάδας και την παρουσία του σε τρεις ευρωεκλογές, η πολιτικήορολογία έχει (μέσω αναπαλαίωσης) εκσυγχρονιστεί: η πιο προωθημένη και εθνικά

7/31/2019 Ελληνικός εθνικισμός και μειονότητες (lithoksou.net)

http://slidepdf.com/reader/full/-lithoksounet 5/5

αποδεκτή ονομασία είναι σήμερα το Σλαβομακεδόνες , λέξη δανεισμένη από τολεξιλόγιο των ελλήνων κομμουνιστών της δεκαετίας του 1940.