Η έκθεση Killilea και η υποδοχή της στην Ελλάδα

842019 Η έκθεση Killilea και η υποδοχή της στην Ελλάδα

httpslidepdfcomreaderfull-killilea- 111

Δημήτρης Αγγελίδης

Η έκθεση Killilea και η υποδοχή της στην Ελλάδα

Στόχος της εργασίας αυτής είναι να περιγράψει τις αντιδράσεις που προκάλεσε στην Ελλάδα

η έκθεση της Επιτροπής Πολιτισμού Νεότητας Παιδείας και Μέσων Ενημέρωσης του

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με εισηγητή τον Mark Killilea σχετικά με τις γλωσσικές και

πολιτιστικές μειονότητες στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (28 Ιανουαρίου 1994 PE

201963τελ) Θα περιγράψουμε πολύ συνοπτικά το κοινοτικό καθεστώς νομικής προστασίας

των μειονοτικών γλωσσών πριν από την έκθεση Killilea και στη συνέχεια θα αναφερθούμε

στις σημαντικότερες θέσεις της έκθεσης αυτής Τέλος θα διερευνήσουμε τη στάση των

Ελλήνων ευρωβουλευτών κατά την ψηφοφορία για την υιοθέτηση της έκθεσης (σε

αντιπαραβολή με τη στάση τους πριν και μετά την ψηφοφορία) καθώς και τη στάση του τύπουαπέναντι στην έκθεση αυτή (σε αντιπαραβολή με τη στάση που ακολουθούσε ο ελληνικός

τύπος σχετικά με ζητήματα αναγνώρισης μειονοτήτων πριν από το 1994)

1 ΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΌ ΔΊΚΑΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΈΣ ΓΛΏΣΣΕΣ1

Η ιδρυτική Συνθήκη του Μάαστριχ (υπογράφηκε στις 7 Φεβρουαρίου 1992 και τέθηκε σε

ισχύ στις 4 Νοεμβρίου 1993) αναφέρεται στην ανάγκη σεβασμού των δικαιωμάτων που

κατοχυρώνονται με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων του

Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (Ρώμη 4 Νοεμβρίου 1950) χωρίς ωστόσο να

ενσωματώνει τα δικαιώματα στον κορμό του θετικού δικαίου Τα άρθρα 125 παρ 1 και 2 και

128 διασφαλίζουν το σεβασμό της laquoεθνικής και περιφερειακής πολυμορφίαςraquo των κρατών

μελών και ενθαρρύνουν τη διακρατική συνεργασία για τη διάσωση της κοινής πολιτισμικής

κληρονομιάς Υπό το πρίσμα της αρχής της επικουρικότητας τα κράτη μέλη διατηρούν τη

διακριτική ευχέρεια να αποφασίζουν για το περιεχόμενο και την οργάνωση του εκπαιδευτικού

τους συστήματος Έτσι τα προβλήματα που άπτονται της προστασίας των περιφερειακών

γλωσσών μεταφέρονται στο εσωτερικό των κρατών μελών

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει ασχοληθεί με επιμέρους ζητήματα προστασίας των

μειονοτικών γλωσσών στα κράτη μέλη (Υπόθεση σχετικά με τις ετικέτες που αναγράφονται

σε μη επίσημες γλώσσες Υπόθεση Mutsch Υπόθεση Groener) Η σχετική νομολογία ωστόσο

δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι καλύπτει το σύνολο της προβληματικής σχετικά με την

προστασία των μειονοτικών γλωσσώνΤο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ασχοληθεί εκτενέστερα με την προστασία των

γλωσσικών μειονοτήτων Από τη σύσταση του Κοινοβουλίου το 1979 η Επιτροπή Νεολαίας

Πολιτισμού Παιδείας Πληροφόρησης και Αθλητισμού ανέθεσε στον εισηγητή Gaetano Arfe

τη σύνταξη έκθεσης για ένα laquoχάρτη των γλωσσών και των δικαιωμάτων των εθνικών

μειονοτήτωνraquo Η έκθεση υποβλήθηκε με τον τίτλο laquoΣχετικά με έναν Κοινοτικό Χάρτη των

περιφερειακών γλωσσών και πολιτισμών και έναν Χάρτη δικαιωμάτων των εθνοτικών

μειονοτήτωνraquo και υιοθετήθηκε το 1981 Η έκθεση καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν μια

πολιτική διάσωσης των μειονοτικών γλωσσών και προαγωγής των πολιτιστικών

ιδιαιτεροτήτων των μειονοτήτων Για το σκοπό αυτό καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να

1

Στοιχεία για το κοινοτικό δίκαιο σχετικά με τις περιφερειακές γλώσσες αντλούμε από τοβιβλίο του Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη Το διεθνές και ευρωπαϊκό καθεστώς προστασίας των γλωσσικών

δικαιωμάτων των μειονοτήτων και η ελληνική έννομη τάξη Εκδ Σάκκουλα ΑθήναΚομοτηνή 1996

1



επανεξετάσει την κοινοτική νομοθεσία και την εφαρμογή της ώστε να είναι συμβατή με το

στόχο της διάσωσης και προαγωγής των μειονοτικών γλωσσών καθώς και να εξασφαλίσει

τους απαιτούμενους για το σκοπό αυτό πόρους

Το 1982 με πρωτοβουλία ευρωβουλευτών δημιουργήθηκε το laquoΕυρωπαϊκό Γραφείο

των Λιγότερο Διαδεδομένων Γλωσσώνraquo με έδρα στις Βρυξέλες και γραφεία τοπικών

επιτροπών στα κράτη μέλη Στόχος του γραφείου είναι η μελέτη η συλλογή και διάδοσηπληροφοριών για τις περιφερειακές κοινότητες και τις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες της

Ευρώπης

Το 1983 με το laquoΨήφισμα σχετικά με μέτρα υπέρ των μειονοτικών γλωσσών και

πολιτισμώνraquo (11 Φεβρουαρίου 1983) το Κοινοβούλιο διαπιστώνει αδράνεια των κοινοτικών

οργάνων στην άσκηση πολιτικής και καλεί εκ νέου την Επιτροπή και το Συμβούλιο να

αναλάβουν δράση για την προαγωγή των γλωσσικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών των

μειονοτήτων

Το 1987 το Κοινοβούλιο υιοθετεί την έκθεση του εισηγητή W Kujipers laquoσχετικά με

τις γλώσσες και τους πολιτισμούς των περιφερειακών και εθνοτικών μειονοτήτων στην

Ευρωπαϊκή Κοινότηταraquo (30 Οκτωβρίου 1987) Το κείμενο μνημονεύει για πρώτη φορά το

ζήτημα της αναγνώρισης της επίσημης χρήσης μειονοτικής γλώσσας και της διασυνοριακής

συνεργασίας μεταξύ των ομιλητών της ίδιας γλώσσας

Το 1990 το Κοινοβούλιο υιοθετεί την έκθεση του εισηγητή Reding laquoσχετικά με τη

θέση των γλωσσών στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες και την κατάσταση της καταλανικής

γλώσσαςraquo όπου επισημαίνει την αδυναμία εφαρμογής της αρχής της ισότητας για όλες τις

ομιλούμενες γλώσσες στα κράτη μέλη

H έκθεση του εισηγητή Mark Killilea υπήρξε το πληρέστερο και πιο συγκροτημένο

ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου2 Η έκθεση ψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

στις 9 Φεβρουαρίου 1994 με 14 ψήφους υπέρ 2 κατά και 4 αποχές

2 Η ΕΚΘΕΣΗ ΚILLILEA

21 Το ψήφισμα

Σύμφωνα με την πάγια δομή των ψηφισμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το ψήφισμα που

βασίζεται στην έκθεση Killilea ξεκινά παραθέτοντας το ισχύον νομικό καθεστώς της

Ευρωπαϊκής Κοινότητας Στη συνέχεια διευκρινίζει ότι laquoοι λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες

και πολιτισμοί αποτελούν επίσης αναπόσπαστη διάσταση του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της

κληρονομιάς της κοινότηταςraquo Ως εκ τούτου η προώθησή τους εντάσσεται στον ευρωπαϊκό

γλωσσικό πολιτισμό Διακηρύσσει επίσης το καθήκον της Κοινότητας laquoνα δίδει έμφαση στα

δικαιώματα των μειονοτήτωνraquo και επισημαίνει ότι laquoτο καθήκον κάθε κυβέρνησης κράτουςμέλους να προστατεύει και να προωθεί την επίσημη γλώσσα [του κράτους] δεν μπορεί να

2 Αρκετά σχέδια ψηφισμάτων δεν προωθήθηκαν τελικά στην ολομέλεια του Κοινοβουλίου

επειδή θεωρήθηκαν τολμηρά Τέτοιο ήταν το σχέδιο του Graf Stauffenberg laquoγια ένα χάρτη των

δικαιωμάτων των εθνοτικών ομάδων που διαβιούν στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότηταςraquo (17

Απριλίου 1987) Το σχέδιο Stauffenberg αναγνώριζε συλλογικά δικαιώματα στις εθνοτικές

μειονότητες στα οποία περιλαμβάνονταν η κρατική προστασία και προαγωγή της γλώσσας της

μειονότητας μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος και των μέσων ενημέρωσης Το Μάιο του 1993

κατατέθηκε από τη Νομική Επιτροπή και Δικαιωμάτων των Πολιτών η έκθεση του S Albert laquoσχετικά

με την υπεράσπιση στο κοινοτικό πλαίσιο των εθνοτικών ομάδων στα κράτη μέληraquo Η έκθεση επιχειρείνα διασαφηνίσει το περιεχόμενο των εννοιών laquoεθνοτική ομάδαraquo και laquoεθνοτική περιοχήraquo καιπεριλαμβάνει αναλυτικό κατάλογο δικαιωμάτων των εθνοτικών μειονοτήτων

2



ασκείται εις βάρος των λιγότερο διαδεδομένων γλωσσών και των πληθυσμών των οποίων οι

εν λόγω γλώσσες αποτελούν τον φυσικό πολιτισμικό φορέαraquo

Το ψήφισμα καταλήγει σε δεκαπέντε θέσεις Μεταξύ άλλων ζητά την πλήρη

εφαρμογή των ψηφισμάτων του 1981 του 1983 και του 1987 και καλεί τα κράτη μέλη να

κυρώσουν τον Ευρωπαϊκό Χάρτη των Περιφερειακών ή Μειονοτικών Γλωσσών και να

διευκολύνουν το έργο των ανά κράτος επιτροπών του Ευρωπαϊκού Γραφείου των ΛιγότεροΧρησιμοποιημένων Γλωσσών Επισημαίνει το καθήκον των κρατών μελών να αναγνωρίσουν

τις γλωσσικές τους μειονότητες και να δημιουργήσουν το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο για

την προώθηση των μειονοτικών γλωσσών και πολιτισμών στους τομείς της παιδείας της

δικαιοσύνης της δημόσιας διοίκησης των μέσων μαζικής ενημέρωσης της τοπονομαστικής

και εν γένει στη δημόσια και πολιτιστική ζωή Τονίζει ότι η χρήση μειονοτικής γλώσσας και

πολιτισμού δεν πρέπει να αποτελεί έναυσμα για δυσμενείς διακρίσεις και περιθωριοποίηση

που να δυσχεραίνει την πρόσβαση στην αγορά εργασίας Καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να

λαμβάνει υπόψη τις λιγότερο χρησιμοποιούμενες γλώσσες στους διάφορους τομείς της

κοινοτικής πολιτικής τους οποίους επεξεργάζεται συμπεριλαμβανομένου του

οπτικοακουστικού τομέα καθώς και να ενθαρρύνει τη δημοσίευση κοινοτικών κειμένων σε

αυτές τις γλώσσες Καλεί επίσης το Συμβούλιο και την Επιτροπή να εξασφαλίσουν επαρκή

χρηματοδότηση για τα κοινοτικά προγράμματα και τις ευρωπαϊκές οργανώσεις που

σχετίζονται με την προώθηση των λιγότερο χρησιμοποιούμενων γλωσσών και να

ενθαρρύνουν τη μετάφραση βιβλίων και τη χρήση υποτίτλων από και προς τις γλώσσες αυτές

Τέλος ζητά την εφαρμογή των συστάσεων του ψηφίσματος και για τις μη εδαφικές

αυτόχθονες γλώσσες (πχ ρομανί σίντι γίντις) Το ψήφισμα καταλήγει με την επισήμανση ότι

οι συστάσεις του δεν στρέφονται εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας και της δημόσιας τάξης

των κρατών μελών

22 Η αιτιολογική έκθεση

Η αιτιολογική έκθεση ξεκινά με μια αναφορά στις εξελίξεις που ακολούθησαν την έκθεση

Κuijper του 1987 συγκεκριμένα στις ανακατατάξεις που συντελέστηκαν στην Κεντρική και

Ανατολική Ευρώπη και στη Σοβιετική Ένωση την περίοδο 1989-1990 και είχαν ως

αποτέλεσμα να κάνουν αισθητή την παρουσία τους οι εκεί εθνικές μειονότητες Οι εξελίξεις

στην περιοχή έδειξαν τη ζωτική σημασία για την ειρήνη και τη δημοκρατία που έχει η

ανάπτυξη της πολιτιστικής και γλωσσικής ταυτότητας των μειονοτήτων Εφόσον όλα τα κράτη

μέλη στα πλαίσια της ΔΑΣΕ ενέκριναν τη Σύμβαση της Κοπεγχάγης (25-29 Ιουνίου 1990)

όπου αναφέρεται το δικαίωμα των μειονοτήτων να εκφράζουν να διατηρούν και να

αναπτύσσουν την πολιτιστική και γλωσσική τους ταυτότητα θέση που επιβεβαιώθηκε στη

Χάρτα του Παρισιού (21 Νοεμβρίου 1990) θα ήταν ασυνέπεια αυτό το δικαίωμα να μην

εφαρμόζεται στο έδαφος των ίδιων των κρατών μελών της Κοινότητας Επομένως σκοπόςτης έκθεσης είναι να καταγράψει την κατάσταση των αυτόχθονων γλωσσών και των

πολιτιστικών στοιχείων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και να διατυπώσει προτάσεις για την

άνθησή τους

Όπως αναφέρει η έκθεση ένας στους οκτώ αυτόχθονες πολίτες (40 στα 340

εκατομμύρια) της Κοινότητας ομιλεί μια περιφερειακή γλώσσα δηλαδή μια γλώσσα εκτός των

εννέα επίσημων γλωσσών της Κοινότητας καθώς και των δύο εθνικών γλωσσών των

ιρλανδικών και των λουξεμβουργιανών Στον αριθμό αυτό δεν περιλαμβάνονται τα 12

εκατομμύρια μετανάστες για τα οποία θα πρέπει να συνταχθεί χωριστή έκθεση Ωστόσο η

έκθεση αναφέρεται συνοπτικά σε ευρωπαϊκές γλώσσες που εισήλθαν στο έδαφος της

Κοινότητας από παλαιά κύματα μετανάστευσης μέχρι και λίγο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο

Πόλεμο λόγω της σημασίας αυτών των γλωσσών μετά τα γεγονότα στην Κεντρική και

Ανατολική Ευρώπη

3



Στη συνέχεια ο εισηγητής προβαίνει σε διευκρινίσεις της ορολογίας που

χρησιμοποιεί Εξηγεί ότι επιλέγει τον όρο laquoλιγότερο διαδεδομένες γλώσσες και πολιτιστικά

στοιχεία των κοινοτήτων της Ευρωπαϊκής Κοινότηταςraquo αποφεύγοντας να χρησιμοποιήσει

τους όρους laquoγλώσσες και πολιτιστικά στοιχεία των μειονοτήτωνraquo και laquoλιγότερο δεδομένες

γλώσσεςraquo επειδή μπορεί να ενέχουν αρνητικούς συνειρμούς Αποφεύγει επίσης τον όρο

laquoαυτόχθονες γλώσσες και πολιτιστικά στοιχείαraquo επειδή δεν είναι συγκεκριμένοςΔιευκρινίζει τέλος ότι ο ορισμός περιλαμβάνει όλες τις μειονότητες δηλαδή και αυτές που

δεν συνδέονται με ορισμένη επικράτεια

Η έκθεση αφιερώνει λίγες παραγράφους στο ψήφισμα Kuijper στις πρόσφατες

εξελίξεις σε κοινοτικό επίπεδο -τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας για τις λιγότερο

διαδεδομένες γλώσσες τα ποσά που διατέθηκαν στα laquoΚοινοτικά μέτρα υπέρ των γλωσσών

και πολιτιστικών στοιχείων των μειονοτήτωνraquo από τους προϋπολογισμούς του 1991 1992

και 1993 και την έκθεση Reding laquoσχετικά με τις γλώσσες στην Κοινότητα και την κατάσταση

της καταλανικής γλώσσαςraquo- καθώς τέλος στην έγκριση του Ευρωπαϊκού Χάρτη των

λιγότερο διαδεδομένων γλωσσών στις 5 Νοεμβρίου 1992 από το Συμβούλιο της Ευρώπης

Η έκθεση αποσκοπεί στην εξέταση της εφαρμογής του ψηφίσματος Kuijper έξι χρόνια

μετά την έγκρισή του και στην υποβολή προτάσεων για τη συνέχιση των μέτρων της έκθεσης

Arfe του 1981 Στόχος της έκθεσης είναι να διατυπώσει προτάσεις στους τομείς της

παιδείας των σχέσεων με την κυβέρνηση και το νόμο των μέσων ενημέρωσης των

πολιτιστικών δραστηριοτήτων και της διασυνοριακής συνεργασίας Επιδιώκει τέλος να τονίσει

την πολιτική σημασία των λιγότερο διαδεδομένων γλωσσών ενόψει της επικείμενης

διεύρυνσης και συνεργασίας της Κοινότητας με χώρες της Κεντρικής Ευρώπης

Συμπερασματικά η έκθεση αναγνωρίζει την υφιστάμενη γλωσσική και πολιτιστική

ποικιλία ως βάση της πρωτοτυπίας και ως πλούτο της Κοινότητας θέτει ως προϋπόθεση για

την ολοκλήρωση της Κοινότητας να ληφθούν υπόψη οι πολιτισμοί που υφίστανται σε επίπεδο

κατώτερο από το κρατικό και ενίοτε διαπερνούν τα σύνορα των κρατών μελών δέχεται την

ευθύνη της Κοινότητας για τη διατήρηση της ειρήνης ειδικά σε μια εποχή ανάδυσης τουεθνικισμού στην Κεντρική και στην Ανατολική Ευρώπη και φιλοδοξεί να βοηθήσει την

οικοδόμηση της Κοινότητας laquoτονίζοντας τις διαφορές μεταξύ των λαών της ακριβώς για να

τους ενώσει περισσότεροraquo

23 Η Μελέτη για τις γλωσσικές και πολιτιστικές μειονότητες στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα

Για τη σύνταξη της Μελέτης χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο και βιβλιογραφικές πηγές

Το ερωτηματολόγιο αφορά στην ύπαρξη και χρήση μειονοτικών γλωσσών στα κράτη

μέλη Χωρίζεται σε ένα γενικό μέρος ένα μέρος γενικής επισκόπησης και σε πέντε επιμέρους

τομείς α εκπαίδευση (όλες οι βαθμίδες) β δημόσιες υπηρεσίες (δημόσιες αρχές νομικό

σύστημα σηματοδότηση) γ μέσα ενημέρωσης δ πολιτιστικές διευκολύνσεις καιδραστηριότητες και ε διασυνοριακή συνεργασία Στο ερωτηματολόγιο απάντησαν 5

κυβερνήσεις (Γερμανία Ιρλανδία Λουξεμβούργο Ολλανδία και μερικώς το Ηνωμένο

Βασίλειο) καθώς και 25 περιφερειακές κυβερνήσεις και 14 εθελοντικές ενώσεις από 7

κράτη μέλη (Βέλγιο Γαλλία Γερμανία Ιρλανδία Ιταλία Ισπανία Ηνωμένο Βασίλειο)

Οι βιβλιογραφικές πηγές περιλαμβάνουν 8 τίτλους (μελέτες ευρωπαϊκών οργανισμών

και ινστιτούτων) και 2 τεύχη του περιοδικού Contact Bulletin

4



Σε χωριστό παράρτημα η έκθεση παρουσιάζει τις 40 λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες

και τις διαλεκτικές παραλλαγές τους3 στην κοινοτική επικράτεια και αναφέρεται συνοπτικά

στην κατάσταση στην οποία βρίσκονται σε κάθε κράτος μέλος

24 Οι λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες στην Ελλάδα

Καθώς κανένας φορέας από την Ελλάδα δεν απάντησε στο ερωτηματολόγιο τα στοιχεία που

παρατίθενται για την κατάσταση των λιγότερο διαδεδομένων γλωσσών στην Ελλάδα

προέρχονται από βιβλιογραφικές πηγές4 Επιπλέον τα στοιχεία για τον αριθμό των ομιλητών

αντλούνται από την απογραφή του 1951 την τελευταία απογραφή του ελληνικού κράτους στην

οποία λαμβανόταν υπόψη το κριτήριο της γλώσσας Σύμφωνα με την έκθεση πέντε λιγότερο

διαδεδομένες γλώσσες ομιλούνται στην Ελλάδα α αρβανίτικα (μιλιούνται από άτομα που ζουν

σε μικρές και απομονωμένες κοινότητες στην κεντρική και νότια Ελλάδα ορισμένα από τα

οποία κατάγονται από τον πληθυσμό που μετανάστευσε από την Αλβανία στα τέλη του

Μεσαίωνα Ο αριθμός τους ήταν 23000 στην απογραφή του 1951) β Αρουμάνικα ndash Βλάχικα

(40000 ομιλητές κατά την απογραφή του 1951) γ Πομάκικα (σλαβική γλώσσα συγγενική της

βουλγαρικής 27000 ομιλητές το 1971 σύμφωνα με εκτιμήσεις) δ Σλαβομακεδονική

(40000 ομιλητές κατά την απογραφή του 1951) ε Τουρκική (περισσότεροι από 90000

ομιλητές κατά την απογραφή του 1950)5 Από αυτές μόνο η τουρκική γλώσσα αναγνωρίζεται

επίσημα από το ελληνικό κράτος οι τουρκόφωνοι διατηρούν θρησκευτικά ιδρύματα έχουν

δικά τους σχολεία χρηματοδοτούμενα από το ελληνικό κράτος όπου τα μισά μαθήματα

διδάσκονται στην τουρκική και ορισμένα τοπικά μέσα ενημέρωσης χρησιμοποιούν την

τουρκική γλώσσα Οι υπόλοιπες τέσσερις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες δεν έχουν νομική

αναγνώριση ή δημόσια παρουσία και περιορίζονται σε οικογενειακή και καθημερινή χρήση

3 ΥΠΟΔΟΧΉ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΚILLILEA ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ

Η υποδοχή της έκθεσης Κillilea στην Ελλάδα σηματοδοτεί μια στροφή σε σχέση με τη μέχρι

τότε αντιμετώπιση των περιφερειακών ζητημάτων Η υπερψήφιση της έκθεσης από τους

περισσότερους Έλληνες ευρωβουλευτές υποδεικνύει ότι η Ελλάδα πλέον επιλέγει να μην

έρχεται σε εμφανή αντίθεση με τις διεθνείς τάσεις σε θέματα περιφερειακής πολιτικής Οι

δηλώσεις των ευρωβουλευτών στον ελληνικό τύπο με τις οποίες επιχείρησαν να

αποστασιοποιηθούν από το πνεύμα της έκθεσης Killilea διαφέρουν ως προς το ύφος -όχι

3 Αραγωνική Αρβανίτικα Αρουμάνικα-Βλάχικα Αστουριανή Βαλενθιανή Βαλλονική

(συμπεριλαμβανομένης της Πικαρδικής της Λωρραινικής και της Καμπανικής) Βασκική Βρεττονική

ΓαλλικήndashΓαλλοπροβηγκιανή Γαελική Γαλικιανή Γερμανική και διαλεκτικές της παραλλαγές (Κιμβρική

Μοχενική Βαλσική άλλες γλωσσικές νησίδες) Γλώσσες υπερπόντιων εδαφών (μειονοτικές γλώσσες

που μιλιούνται στα εδάφη που ανήκουν στα κράτη μέλη αλλά βρίσκονται σε άλλες ηπείρους) Δανική

Ελληνική Ιρλανδική Καταλανική Κορσικανική Κορνική Κροατική Λαδινική Λουξεμβουργιανή

Γλώσσες Όιλ Ολλανδική Οξιτανική Ουαλλική Πολωνική Πομάκικα Σαρδική Σκωτική

Σλαβομακεδονική Σλοβενική Σοραβική Τουρκική Φρισική Φριουλική4 Ως πηγή αναφέρεται το Istituto della Enciclopedia Italiana 1990 Πάντως η μόνη έκδοση

του Istituto με τίτλο Linguistic Minorities in Countries Belonging to the European Community έχει

ημερομηνία 1986 και όχι 1990 Παρατίθεται επίσης στη βιβλιογραφία η μελέτη του Sguan Miguel με

τίτλο Linguistic Minorities in the European Community Spain Portugal Greece (έκδοση της

Υπηρεσίας Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων)5 Ο αριθμός των ομιλητών αφορά αυτούς που ομιλούν τη γλώσσα ως μητρική Τα στοιχεία που

δίνει η έκθεση Killilea είναι στρογγυλεμένα σε δεκάδες χιλιάδες Στις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσεςτης Ελλάδας δεν περιλαμβάνονται η (αθιγγανική) ρομανί και οι γλώσσες που δεν είναι συγγενείς μεαυτόχθονες γλώσσες της Κοινότητας

5



όμως ως προς την επιχειρηματολογία- από τις μέχρι τότε δηλώσεις Ελλήνων πολιτικών

Εξάλλου ο τύπος με την εξαίρεση δύο εφημερίδων αγνόησε την έκθεση Killilea μολονότι

στο πρόσφατο παρελθόν εκθέσεις που περιείχαν αναφορές σε μειονοτικά θέματα είχαν

προκαλέσει σωρεία επικριτικών δημοσιευμάτων

31 Η στάση των Ελλήνων ευρωβουλευτών

Υπέρ της έκθεσης Κillilea ψήφισαν δέκα Έλληνες ευρωβουλευτές ενώ ένας καταψήφισε και

άλλος ένας απείχε6 Το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων ευρωβουλευτών

όλων των παρατάξεων υπερψήφισαν την έκθεση σηματοδοτεί μια σημαντική στροφή στη στάση

των κομμάτων Πέντε χρόνια πριν η έκθεση Kuijpers συνέχεια της οποίας είναι η έκθεση

Killilea είχε ψηφιστεί μόνο από έναν Έλληνα ευρωβουλευτή τον Κώστα Φιλίνη της ΕΑΡ ενώ

οι υπόλοιποι είτε την καταψήφισαν είτε απείχαν Σε δηλώσεις τους μάλιστα κάποιοι

ευρωβουλευτές είχαν υποστηρίξει ότι η αναγνώριση γλωσσικών μειονοτήτων αντίκειται στη

γλωσσική πραγματικότητα της Ελλάδας και ενδέχεται να δημιουργήσει διεθνή προβλήματα7

Δεδομένου του έντονου εθνικιστικού κλίματος που κυριαρχούσε στην πολιτική σκηνή της

Ελλάδας στις αρχές της δεκαετίας του rsquo90 αναφορικά με το όνομα του νεοσύστατου κράτους

της Μακεδονίας και συνακόλουθα με την ύπαρξη σλαβομακεδονικής μειονότητας στην

Ελλάδα η υπερψήφιση της έκθεσης Killilea από το σύνολο των εκπροσωπούμενων στο

Ευρωκοινοβούλιο ελληνικών παρατάξεων μπορεί να θεωρηθεί ως αλλαγή στάσης και να

αποδοθεί στη συνειδητοποίηση της απομόνωσης της χώρας από τις διεθνείς εξελίξεις στον

τομέα της περιφερειακής πολιτικής8

6 Υπέρ τάχθηκαν από το ΠΑΣΟΚ οι κ Αυγερινός Πογορόπουλος Παπουτσής και Τσίμας

από τη ΝΔ οι κ Πιέρρος Σαρειδάκις και Ζαββός και από το ΣΥΝ οι κ Αλαβάνος και Παπαγιαννάκης

Καταψήφισε ο ευρωβουλευτής της ΝΔ κ Αναστασόπουλος ενώ απείχε ο ευρωβουλευτής της ΔΗΑΝΑ

κ Νιάνιας7 laquoΗ επίσημη εθνική γλώσσα μιλιέται καθολικά από ολόκληρο τον πληθυσμό Και συμβαίνει

απλώς να επιβιώνουν σε απομονωμένες περιοχές ή ανάμεσα σε αγροτικούς οικισμούς μεταξύ

ηλικιωμένων κατά το πλείστον ανθρώπων ιδιόμορφες γλωσσικές διάλεκτοι που έχουν κάποια ιστορική

και κυρίως λαογραφική αξία Στην περίπτωση αυτή είναι το λιγότερο υπερβολικό να ζητάμε να

δημιουργήσουμε γλωσσική πραγματικότητα εκεί όπου δεν υπάρχει πραγματικώςraquo υποστήριξε ο

ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ Σπύρος Πλασκοβίτης για να υποστηρίξει στη συνέχεια ότι η προστασία

των laquoδιαλέκτωνraquo ενδέχεται να σημάνει laquoτην περιθωριοποίηση μικρών κοινωνικών ομάδων και

απομονωμένων οι οποίες ιστορικά και εθνικά έχουν ενταχθεί σε μια χώρα και στον πληθυσμό τηςraquo και

laquoνα υποκαύσει και να δημιουργήσει ζητήματα τα οποία θα προκαλέσουν διεθνή προβλήματα [] νομίζωότι η έκθεση γίνεται υπό αυτές τις συνθήκες και επικίνδυνηraquo δήλωσε ο ευρωβουλευτής για να

χαρακτηρίσει στη συνέχεια laquoτο λιγότερο όχι σοβαρήraquo την ίδρυση ιδιαίτερων περιφερειακών οργανισμών

και σχολείων για την προστασία των γλωσσικών δικαιωμάτων laquoόταν γνωρίζουμε ποια είναι τα

προβλήματα της παιδείας σε όλες τις χώρες και τι τεράστιες δαπάνες απαιτούνται σήμεραraquo Στο ίδιο

μήκος κύματος ο ευρωβουλευτής της ΝΔ Άκης Γεροντόπουλος δήλωσε ότι laquoεκτός λοιπόν απrsquo αυτή τη

θρησκευτική μειονότητα [τη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης] δεν υπάρχει άλλη εθνική

ή γλωσσική μειονότητα στην Ελλάδα Υπάρχει όμως το ενδεχόμενο να θεωρηθούν σαν γλωσσικές

μειονότητες περιορισμένες ομάδες που επιπλέον της ελληνικής γλώσσας κάνουν χρήση λέξεων ήπροφορικών ιδιωμάτων και να επιχειρηθεί η σύνδεσή τους με γειτονικές χώρεςraquo Τέλος αρνητικός

ήταν και ο ευρωβουλευτής του ΣΥΝ Αλέκος Αλαβάνος που έκανε λόγο για αντιδραστικούς κύκλους

που προσπαθούν laquoνrsquo αξιοποιήσουν μειονοτικά προβλήματα για λόγους αποσταθεροποίησης της Ευρώπης

μετά το Ελσίνκιraquo και πρόσθεσε ότι laquoη πρόταση ψηφίσματος προτείνει ένα ισοπεδωτισμό για εντελώς

ανομοιόμορφες καταστάσεις που υπάρχουν σε χώρες μέλη της ΕΟΚraquo8 Είχε ήδη αρχίσει να διαφαίνεται το αδιέξοδο της αντι-μειονοτικής στάσης της προηγούμενης

περιόδου Ο εμπειρογνώμονας του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών Ευάγγελος Κωφός σε μνημόνιότου με ημερομηνία 2941991 διαπιστώνει την απομόνωση της χώρας laquoμετά την κατάρρευση τουδιπολικού συστήματοςraquo laquoη μειονοτική πολιτική μας βρίσκεται αγκυλωμένη σε θέσεις της πρώιμης μετα

6



Ωστόσο η πολιτική μη αναγνώρισης γλωσσικών και πολιτιστικών μειονοτήτων

εξακολουθούσε να έχει ισχυρά ερείσματα Οι ευρωβουλευτές που υπερψήφισαν την έκθεση

Killilea αισθάνθηκαν την ανάγκη να θολώσουν τα νερά όταν κλήθηκαν από την

Ελευθεροτυπία να υπερασπιστούν τη στάση τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Κοινό σημείο της υπερασπιστικής τους γραμμής υπήρξε το επιχείρημα ότι η ψήφος

τους αφορούσε μόνο στο γενικό ψήφισμα αρχών και όχι στην αιτιολογική έκθεση πουαναφέρεται στην ύπαρξη συγκεκριμένων μη διαδεδομένων γλωσσών που μιλιούνται στην

Ελλάδα laquoΟι αιτιολογικές εκθέσεις δεν ψηφίζονται μόνο τα σχέδια ψηφισμάτωνraquo δήλωσε ο

Γιώργος Ραυτόπουλος εκ μέρους των ευρωβουλευτών του ΠΑΣΟΚ Ο Γιώργος Σαρειδάκις

(ΝΔ) υποστήριξε ότι laquoτα περί σλαβομακεδονικής διαλέκτου ή ιδιώματος κλπ δεν υπάρχουν

στο σχέδιο ψηφίσματος που εγκρίθηκεraquo ενώ στο ίδιο μήκος κύματος ο Χρήστος Παπουτσής

(ΠΑΣΟΚ) δήλωσε ότι laquoη έκθεση Killilea δεν κάνει καμιά αναφορά σε σλαβομακεδονική ή άλλη

γλωσσική μειονότηταraquo Ο Αλέκος Αλαβάνος (ΣΥΝ) ανέπτυξε ακόμη περισσότερο αυτή τη

θέση υποστηρίζοντας ότι laquoδεν έχει καμία απολύτως σχέση το ψήφισμα-απόφαση του

Ευρωκοινοβουλίου με την αιτιολογική έκθεση του εισηγητή και τα παραρτήματα που τη

συνοδεύουν τα οποία όπως σrsquo όλες τις ανάλογες περιπτώσεις εκφράζουν αποκλειστικά

προσωπικά και μόνο τον εισηγητή [hellip] Δεν δεσμεύουν κανέναν άλλο δεν αποτελούν νομικά

κείμενα ώστε να χρειάζεται να ψάχνει κανείς πόσοι βουλευτές τα ψήφισαν ή ποιοι τα

καταψήφισανraquo Ίδια ήταν και η θέση του ευρωβουλευτή της ΔΗΑΝΑ Δημήτρη Νιάνια ο

οποίος απουσίαζε από την ψηφοφορία λόγω ανειλημμένης υποχρέωσης σε άλλη επιτροπή laquo[η

έκθεση Killilea] δεν αναφέρει συγκεκριμένα ανθελληνικά στοιχεία [hellip] το ψήφισμα δεν

κατονομάζει γλώσσες δεν έχει τίποτα κακό για μαςraquo

Ένα άλλο επιχείρημα των ευρωβουλευτών που υπερψήφισαν την έκθεση αφορά τη

στάση των συναδέλφων τους από τα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ευρώπης laquoΔεν είχαν κανέναν

απολύτως λόγο οι Έλληνες ευρωβουλευτές να απουσιάζουν μόνοι από την ομόφωνη βούληση

των εκπροσώπων των λαών της Ευρώπης για την προστασία των λιγότερο διαδεδομένων

γλωσσώνraquo υποστηρίζει ο Αλέκος Αλαβάνος Στο μεγάλο αριθμό αυτών που υπερψήφισαν τηνέκθεση αναφέρεται και ο ο ευρωβουλευτής της ΝΔ Γιώργος Ραυτόπουλος που την

καταψήφισε εξηγώντας ότι δεν τοποθετήθηκε στην ολομέλεια διότι laquoδεν είχε εκδηλωθεί

αντίθεση στην έκθεση από τους άλλους Ευρωπαίους βουλευτές Την παλέψαμε όσο

μπορέσαμε στην επιτροπή αλλά στην ολομέλεια δεν υπήρξε καμία ελληνική παρέμβαση γιατί

επαναλαμβάνω δεν παλευότανraquo

Οι ευρωβουλευτές τήρησαν αποστάσεις από τις αναφορές της αιτιολογικής έκθεσης

στην Ελλάδα Ο Γιώργος Ραυτόπουλος εξέφρασε τη διαφωνία του επειδή η έκθεση laquoπεριέχει

ανακρίβειες σε ότι αφορά τη χώρα μου όπου αυτά τα δικαιώματα [των λιγότερο

διαδεδομένων γλωσσών] είναι κατοχυρωμένα με διεθνείς συμβάσεις και με το ίδιο το

Σύνταγμά μαςraquo Ο Γιώργος Αναστασόπουλος δήλωσε ότι δεν ψήφισε την έκθεση laquoγιατί στο

παράρτημά της λέει διάφορες σαχλαμάρες που θεωρητικά είναι σωστές αλλά στο μέλλονμπορούν να μας δημιουργήσουν προβλήματαraquo

πολεμικής εποχής [] οχυρώθηκε πίσω από νομικά ή νομικίστικα απολιθώματα και δεν θέλησε ή δενμπόρεσε να παρακολουθήσει τις εξελίξεις στον ευρωπαϊκό χώρο [] μεταξύ των των χωρών της

Ευρωπαϊκής Κοινότητας είμαστε ο πιο ldquoαντιμειονοτικόςrdquo εταίρος Στο Συμβούλιο της Ευρώπης έχουμε

παρέα δυστυχώς μόνη την υπόλογη για βάναυσες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων Τουρκία Και

τέλος από το 1990 σrsquo ολόκληρο το χώρο της ΔΑΣΕ μας άφησαν πίσω όλες οι υπόδικες στον τομέα

των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χώρες της Ανατολικής Ευρώπηςraquo Ο Κωφός επισημαίνει ότι το ΥΠΕΞ

έχει ήδη προχωρήσει στη διαμόρφωση νέων πολιτικών και προτείνει οι αλλαγές αυτές laquoνα περιβληθούν

με διακομματικό μανδύα να εξαγγελθούν από τη Βουλή να αρχίσει η εκλαΐκευσή τους και τελικά ναθεσμοθετηθούνraquo (Το μνημόνιο παρατίθεται από τον Τάσο Κωστόπουλο Η απαγορευμένη γλώσσα Μαύρη Λίστα Αθήνα 2000 σελ 335-336)

7



Παρά τις επιφυλάξεις αυτές οι ευρωβουλευτές δεν παρέλειψαν να περιλάβουν το

laquoεθνικόraquo αλλά και το ευρωπαϊκό συμφέρον στους λόγους για τους οποίους υπερψήφισαν την

έκθεση Αφού διευκρίνισε ότι η έκθεση αποδυναμώθηκε από το αρχικό της περιεχόμενο ο

Γιώργος Σαρειδάκις δήλωσε ότι laquoη έκθεση υπερψηφίστηκε και από μένα γιατί και η Ελλάς

έχει ισχυρές διεκδικήσεις σεβασμού της γλώσσας και της πολιτιστικής ταυτότητας και δικών

της μειονοτήτων Εθνική ευαισθησία και υψηλό αίσθημα ευθύνης είναι τα κριτήρια με τα οποίασταθμίζω την ψήφο μου σε θέματα ιδιαίτερα αυτής της σημασίαςraquo Ο Γιώργος Ραυτόπουλος

χαρακτήρισε την έκθεση laquoπολύτιμη συνεισφορά για την εξάλειψη νησίδων αυθαιρεσίαςraquo ενώ

ο Αλέκος Αλαβάνος έκανε λόγο για laquoσημαντική πρόοδο στην ευρωπαϊκή οικοδόμηση κείμενο

υψηλής ευαισθησίας στην κατεύθυνση της δημιουργίας μιας πολυπολιτισμικής Ευρώπηςraquo

Οι τοποθετήσεις του Φίλιππου Πιέρρου (ΝΔ) και του Μιχάλη Παπαγιαννάκη (ΣΥΝ)

αποτελούν εξαίρεση στην αντιφατική επιχειρηματολογία ότι οι γενικές αρχές του ψηφίσματος

είναι θετικές αλλά οι συγκεκριμένες αναφορές της αιτιολογικής έκθεσης στην ελληνική

πραγματικότητα μπορεί να αποβούν επιζήμιες για τα εθνικά συμφέροντα Ο Μιχάλης

Παπαγιαννάκης διευκρίνισε ότι laquoη έκθεση ψηφίστηκε ολόκληρη ndash συμπεριλαμβανομένου

φυσικά και του παραρτήματοςraquo και τη χαρακτήρισε laquoθετικό βήμα για την προστασία της

γλωσσικής ποικιλομορφίας της Ευρώπης και ένα σοβαρό εργαλείο για την ανάλυση

κοινωνικοπολιτισμικών φαινομένωνraquo Ο Φίλιππος Πιέρρος χαρακτήρισε την έκθεση

laquoκαινοτόμο βήμα που προτρέπει την Επιτροπή να διατυπώσει και να εφαρμόσει laquoγλωσσική

περιφερειακή πολιτικήraquo η οποία αν αξιοποιηθεί ορθά μπορεί να προσφέρει πολλές

δυνατότητες στην ελληνική γλώσσα Σε μια εποχή όπου στην Κοινότητα έχουν αρχίσει να

δραστηριοποιούνται ύποπτοι μηχανισμοί γλωσσικής καταπίεσης η έκθεση δημιουργεί σοβαρό

πολιτικό ανάχωμαraquo Ο ευρωβουλευτής της ΝΔ απάντησε στους laquoεθνικόφρονεςraquo ότι laquoη

ενίσχυση της γλωσσικής και πολιτιστικής ιδιοπροσωπίας των μειονοτήτων είναι παράγων

σταθερότητας και ομαλής συμβίωσης Αντίθετες πρακτικές οδηγούν σε πολιτιστικά γκέτο

τροφοδοτούν αισθήματα καταδίωξης και ενεργοποιούν εστίες αντίστασηςraquo

Με την εξαίρεση των τοποθετήσεων του Φίλιππου Πιέρρου και του ΜιχάληΠαπαγιαννάκη από τις τοποθετήσεις των υπόλοιπων ευρωβουλευτών γίνεται σαφές ότι η

υπερψήφιση της έκθεσης Killilea σημαίνει περισσότερο μια επιφανειακή εναρμόνιση με τις

κοινοτικές τάσεις στον τομέα της περιφερειακής πολιτικής και όχι μια ριζική αλλαγή της

ελληνικής πολιτικής στο ζήτημα της αναγνώρισης των γλωσσικών και πολιτιστικών

μειονοτήτων στην Ελλάδα Οι ευρωβουλευτές αποφεύγουν να θίξουν την ουσία των

προτάσεων Killilea ndashαναγνώριση και προώθηση των λιγότερο διαδεδομένων γλωσσών στα

κράτη μέλη- και εξαιρούν την Ελλάδα από τις προτάσεις αυτές Η έμμονη αναφορά των

ευρωβουλευτών στη σλαβομακεδονική δείχνει την έντονη ακόμη επιρροή του εθνικιστικού

ρεύματος της προηγούμενης περιόδου

32 Η στάση του ελληνικού τύπου

Μόνο η Ελευθεροτυπία και η Αυγή αναφέρθηκαν στην έκθεση Killilea (laquoΕθνική hellip Βαβέλ στην

Ευρωβουλή ldquoΣλαβομακεδονικήrdquo με ελληνικό οκέιraquo Ελευθεροτυπία 2121994 laquoΗ Ευρώπη

μιλάει με πολλούς τρόπουςhellipraquo Κυριακάτικη Αυγή 2721994) Ο υπόλοιπος τύπος που στο

παρελθόν είχε ασχοληθεί εκτεταμένα με εκθέσεις διεθνών οργανισμών στηλιτεύοντας την

επιχειρούμενη αναγνώριση μειονοτήτων στην Ελλάδα9 αγνόησε την έκθεση

9 Αναφερόμενη στο ψήφισμα Kuijpers το 1987 η Καθημερινή χαρακτήρισε laquoπρωτοφανήraquo την

πρόταση του εισηγητή κατήγγειλε την laquoκυβερνητική αδράνειαraquo στο θέμα και επικρότησε την

αντιπρόταση του ευρωβουλευτή της ΝΔ Άκη Γεροντόπουλου laquoνα αναγνωριστούν οι μειονοτικές

γλώσσες των εθνοτήτων που αναγνωρίζονται από τις διεθνείς συνθήκεςraquo και μόνο (βλ Κωστόπουλοςόπ σελ 308) Χαρακτηριστικές είναι οι αντιδράσεις του τύπου στη δημοσίευση της ετήσιας έκθεσηςτου Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τα ανθρώπινα δικαιώματα το 1990 (δημοσιεύτηκε το 1991) όπου

8



Η αποσιώπηση της έκθεσης Killilea σηματοδοτεί μια αλλαγή της στάσης του τύπου

στο θέμα των μειονοτήτων Όπως παρατηρεί ο Τάσος Κωστόπουλος10 πρόκειται για την

υιοθέτηση μιας laquoστρατηγικής σιωπήςraquo η οποία laquoαγκαλιάζει κυρίως κάθε προσπάθεια

αναθεωρητικής ενασχόλησης με το ζήτημα εκείνο που μέχρι πρότινος διακηρυσσόταν δημόσια

ως το υπrsquoαριθμόν ένα ldquoεθνικό μας θέμαrdquoraquo

Την ίδια στιγμή που οι διεθνείς αναζητήσεις στο ζήτημα της προστασίας των λιγότεροδιαδεδομένων γλωσσών και πολιτισμών καλύπτονται ελλιπώς από τον ελληνικό τύπο και

πάντοτε από συγκεκριμένες εφημερίδες θέματα που άπτονται της αναγνώρισης του

ελληνικού πολιτισμού και γλώσσας ως λιγότερο διαδεδομένων στα πλαίσια άλλων κρατών

γνωρίζουν εκτενέστερη κάλυψη ως προς τον αριθμό των άρθρων την έκτασή τους και τη

διασπορά τους στο σύνολο του τύπου

Είναι χαρακτηριστικό ότι την ίδια χρονιά η έκδοση laquoΕνότητα στη διαφορετικότηταraquo

του Γραφείου για τις Λιγότερο Διαδεδομένες Γλώσσες καλύφθηκε δημοσιογραφικά μόνο σε

ένα εκτενές αφιέρωμα της Ελευθεροτυπίας στο οποίο περιλαμβάνεται και αναφορά στις

μειονοτικές γλώσσες της Ελλάδας (laquoΟι 40 άγνωστες γλώσσες των ldquo12rdquoraquo Ελευθεροτυπία

22894) Λίγο αργότερα η υιοθέτηση της Σύμβασης Πλαίσιο για την Προστασία των

Εθνικών Μειονοτήτων ndashμεγάλο μέρος των διατάξεων της Σύμβασης-Πλαίσιο είναι

αφιερωμένα στην προστασία της γλωσσικής ιδιαιτερότητας των μελών των εθνικών

μειονοτήτων- από το Συμβούλιο Υπουργών της Ευρώπης στο τέλος του 1994 καλύφθηκε

δημοσιογραφικά από τρία δημοσιεύματα γενικού περιεχομένου (Ελευθεροτυπία

Απογευματινή Έθνος 111194) Από αυτά το δημοσίευμα του Έθνους παραθέτει

συμπληρωματικά ότι το Γραφείο των Λιγότερο Διαδεδομένων Γλωσσών της Κοινότητας

laquoεπισημαίνει σε πρόσφατη μελέτη του ότι στην Ελλάδα κατοικούν έξι μειονότητεςraquo ενώ και

τα τρία δημοσιεύματα πληροφορούν τους αναγνώστες ότι ο όρος laquoεθνική μειονότηταraquo

ενδεχομένως να δημιουργήσει προβλήματα στην Τουρκία τη Γαλλία και τη Γερμανία Ένα

επίσης δημοσίευμα το 1994 (laquoΓια ldquoμακεδονική μειονότηταrdquo μιλάει η Δ Αμνηστίαraquo

Ελευθεροτυπία 11594) καλύπτει την ανακοίνωση της Διεθνούς Αμνηστίας πουαναφέρεται ndashκατά το δημοσίευμα- σε laquoσλαβόφωνη μακεδονική κοινότητα στην Ελλάδαraquo με

αφορμή καταγγελίες της ερευνήτριας Αν Καρακασίδου ότι δέχτηκε απειλές από Έλληνες

εξτρεμιστές εθνικιστές επειδή υποστήριξε την ύπαρξη μακεδονικής μειονότητας στην

Ελλάδα Τέλος ένα άρθρο του Οικονομικού Ταχυδρόμου επιχειρεί να αντικρούσει τις απόψεις

της Αν Καρακασίδου (Περικλής Βασιλόπουλος laquoΤα ldquoεπιστημονικάrdquo συμπεράσματα της κ

Καρακασίδουraquo Οικονομικός Ταχυδρόμος 3294)

Την ίδια χρονιά πολλαπλάσια έκταση καλύπτουν τα δημοσιεύματα που αναφέρονται

στις μειονότητες της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (Γιάννης

Μαυρής laquoΕθνική πόλωση και πρόβλημα δημοκρατίας έχουν τα Σκόπιαraquo Καθημερινή

2721994 Τάκης Διαμαντής laquoΤεστ για τον Γκλιγκόροφ η απογραφή στα Σκόπιαraquo

Ελευθεροτυπία 2721994 laquoΌταν το θρήσκευμα γίνεται εθνικότηταraquo Νίκη 2041994)καθώς και στην ελληνική μειονότητα της Νοτίου Αλβανίας (laquo300000 ξεχασμένοι Οι

Βλαχόφωνοι Έλληνες της Αλβανίας έχουν λησμονηθεί από όλους μαςraquo Τύπος της Κυριακής

211994 laquoΧειμαρριώτες δυο φορές μειονότηταraquo Ελευθεροτυπία 2051994 laquoΎπουλο

σχέδιο αφελληνισμούraquo Ελεύθερος Τύπος 1361994 laquoΑρνείται η Αλβανία να πάρει μέτρα

για την ελληνική μειονότηταraquo Έθνος 771994) Μάλιστα ένα δημοσίευμα κάνει λόγο για

περιέχονται σαφείς αναφορές στην ύπαρξη μειονοτήτων στην Ελλάδα (Κωστόπουλος όπ σελ 331

κε) Για τη στάση του τύπου στη διάρκεια της έξαρσης του λεγόμενου μακεδονικού ζητήματος στις

αρχές της δεκαετίας του rsquo90 βλ Α Αρμενάκης κά laquoΟ εθνικισμός στον ελληνικό τύπο Το μακεδονικό

ζήτημα κατά την περίοδο Δεκεμβρίου 1991-Απριλίου 1993 Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών 89-90(1996) σελ 188-23110 Κωστόπουλος όπ σελ 352

9



ύπαρξη ελληνικής μειονότητας στη Δημοκρατία της Μακεδονίας (laquo360000 άτομα με

ελληνική καταγωγήraquo Ta Νέα 831994)

Ο Ελεύθερος Τύπος αναφέρεται στην πολιτική που ακολουθεί η Αλβανία για να

αφελληνίσει τον ελληνικό πληθυσμό της χώρας laquoΣύμφωνα με αυστηρούς υπολογισμούς στην

Αλβανία ζουν σήμερα 300000 βλαχόφωνοι [] Από αυτούς ελληνικά γνωρίζουν μόνο οι

γεροντότεροι Οι ηλικίες από πενήντα χρόνων και κάτω αγνοούν την ελληνική και μιλούναλβανικά και βλάχικα Η άγνοια αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι οι βορειότερες βλαχόφωνες

βορειοηπειρωτικές περιοχές δεν είχαν χαρακτηριστεί μειονοτικές από το κομμουνιστικό

καθεστώς με αποτέλεσμα να μη λειτουργούν σrsquo αυτές ελληνικά σχολεία Ως προς το

θρήσκευμα οι βλαχόφωνοι Βορειοηπειρώτες είναι βαθύτατα προσηλωμένοι στην Ορθοδοξία

και αντιστέκονται στην προπαγάνδα των Τιράνων και των Ρουμάνωνraquo (Τύπος της Κυριακής

2111994) Ενώ ο βουλευτής της ΝΔ Ευγένιος Χαϊτίδης αποκαλύπτει ότι laquoυπάρχει ένα

γενικότερο σχέδιο κατατρομοκράτησης της ldquoΟμόνοιαςrdquo [του κόμματος της ελληνικής

μειονότητας] ώστε να σταματήσει να δραστηριοποιείται να συσπειρώνει γύρω της τους

Βορειοηπειρώτες για να πάψουν να εμφανίζονται ως συγκροτημένη μειονότητα που

φυσιολογικά ζητάει τα ανθρώπινα δικαιώματά της [] Θα πρέπει με ελληνική δαπάνη να

κάνουμε κάποιες υποδομές ndashνερό δρόμους- σε αλβανικά χωριά [] Θα πρέπει να στείλουμε

κάποια λεωφορεία για να κατεβαίνουν τα παιδιά των απομακρυσμένων χωριών σε κάποια

κέντρα όπου μπορεί να διδάσκεται η ελληνική γλώσσα Να ελέγξουμε τα σύνορά μας Και να

υψώσουμε φωνή Έχουμε το ατού ότι δίνουμε σrsquo αυτή τη χώρα 600 εκατ την ημέραraquo

(Ελεύθερος Τύπος 1641994)

Αλλά και στα δημοσιεύματα που αναφέρθηκαν στην έκθεση Killilea ανιχνεύεται ο

απόηχος των στερεοτύπων που αρνούνται a priori οποιαδήποτε αναγνώριση μειονότητας

στην ελληνική επικράτεια μολονότι και η Ελευθεροτυπία και ndashπολύ περισσότεροndash η Αυγή δεν

ξεκινούν από θέση άρνησης αναγνώρισης των μειονοτήτων

Μετά από μια σύντομη αναφορά στο ιστορικό της έκθεσης το δημοσίευμα της

Ελευθεροτυπίας (2121994) παραθέτει σύντομα αποσπάσματα από τα τμήματα της έκθεσηςπου αναφέρονται στις πέντε λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες που μιλιούνται στην Ελλάδα και

καταλήγει με την αναφορά στα προτεινόμενα μέτρα για την προώθηση των γλωσσών αυτών

Σε ένθετα πλαίσια παρατίθενται αναλυτικά οι δηλώσεις των ευρωβουλευτών με τους οποίους

ήρθε σε επικοινωνία ο συντάκτης προκειμένου να εξηγήσουν τη στάση τους Η εφημερίδα

επανέρχεται στην έκθεση Killilea δύο μέρες αργότερα (laquoΑντίλογος και επίλογος για

ldquoσλαβομακεδονικήrdquoraquo 2321994) με αφορμή επιστολή στην εφημερίδα του ευρωβουλευτή

Αλέκου Αλαβάνου ο οποίος ισχυρίζεται ότι δεν τέθηκε σε ψηφοφορία η αιτιολογική έκθεση

αλλά μόνο το ψήφισμα Ο συντάκτης του δημοσιεύματος της 2121994 Τάκης Μίχας

απορρίπτει τους ισχυρισμούς του ευρωβουλευτή και δηλώνει ότι σκοπός του δημοσιεύματος

ήταν να υπογραμμίσει laquoτο ενδιαφέρον φαινόμενο ότι ακόμα και οι Έλληνες πολιτικοί όταν

χειραφετούνται από τους στενούς ορίζοντες του εγχώριου πελατειακού συστήματος καιεντάσσονται στις πολιτικοφιλοσοφικές ζυμώσεις της Δυτικής Ευρώπης ndashόπως συμβαίνει με

τους ευρωβουλευτές μας- αρχίζουν να θεωρούν φυσιολογικά και αυτονόητα θέματα που

κάποτε τα θεωρούσαν ldquoταμπούrdquo και για τα οποία ήταν έτοιμοι να σφάξουν και να σφαγούνraquo

Είναι εμφανής η ελληνοκεντρική προσέγγιση που ακολουθεί η Ελευθεροτυπία η

έμφαση δίνεται στις αναφορές του παραρτήματος της έκθεσης που αφορούν την Ελλάδα και

την αναγνώριση laquoμειονοτήτωνraquo στο έδαφός της Δηλωμένος άλλωστε στόχος του

δημοσιεύματος είναι να προβάλει την αντιφατική στάση των Ελλήνων ευρωβουλευτών σε

σχέση τόσο με τη στάση τους κατά το παρελθόν όσο και με την επιχειρηματολογία τους μετά

την ψήφιση της έκθεσης Ο τίτλος και η λεζάντα της φωτογραφίας που συνοδεύει το κείμενο

είναι χαρακτηριστικοί laquoldquoΣλαβομακεδονικήrdquo με ελληνικό οκέιraquo laquoΕθνική Βαβέλ στην

Ευρωβουλήraquo laquoΠλήρης ελληνοελληνική ασυνεννοησία επικράτησε στην Ευρωβουλήraquo Ήδη

από την αρχή του δημοσιεύματος τονίζεται ότι laquoγια πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία

10





επανεξετάσει την κοινοτική νομοθεσία και την εφαρμογή της ώστε να είναι συμβατή με το

στόχο της διάσωσης και προαγωγής των μειονοτικών γλωσσών καθώς και να εξασφαλίσει

τους απαιτούμενους για το σκοπό αυτό πόρους

Το 1982 με πρωτοβουλία ευρωβουλευτών δημιουργήθηκε το laquoΕυρωπαϊκό Γραφείο

των Λιγότερο Διαδεδομένων Γλωσσώνraquo με έδρα στις Βρυξέλες και γραφεία τοπικών

επιτροπών στα κράτη μέλη Στόχος του γραφείου είναι η μελέτη η συλλογή και διάδοσηπληροφοριών για τις περιφερειακές κοινότητες και τις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες της

Ευρώπης

Το 1983 με το laquoΨήφισμα σχετικά με μέτρα υπέρ των μειονοτικών γλωσσών και

πολιτισμώνraquo (11 Φεβρουαρίου 1983) το Κοινοβούλιο διαπιστώνει αδράνεια των κοινοτικών

οργάνων στην άσκηση πολιτικής και καλεί εκ νέου την Επιτροπή και το Συμβούλιο να

αναλάβουν δράση για την προαγωγή των γλωσσικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών των

μειονοτήτων

Το 1987 το Κοινοβούλιο υιοθετεί την έκθεση του εισηγητή W Kujipers laquoσχετικά με

τις γλώσσες και τους πολιτισμούς των περιφερειακών και εθνοτικών μειονοτήτων στην

Ευρωπαϊκή Κοινότηταraquo (30 Οκτωβρίου 1987) Το κείμενο μνημονεύει για πρώτη φορά το

ζήτημα της αναγνώρισης της επίσημης χρήσης μειονοτικής γλώσσας και της διασυνοριακής

συνεργασίας μεταξύ των ομιλητών της ίδιας γλώσσας

Το 1990 το Κοινοβούλιο υιοθετεί την έκθεση του εισηγητή Reding laquoσχετικά με τη

θέση των γλωσσών στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες και την κατάσταση της καταλανικής

γλώσσαςraquo όπου επισημαίνει την αδυναμία εφαρμογής της αρχής της ισότητας για όλες τις

ομιλούμενες γλώσσες στα κράτη μέλη

H έκθεση του εισηγητή Mark Killilea υπήρξε το πληρέστερο και πιο συγκροτημένο

ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου2 Η έκθεση ψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

στις 9 Φεβρουαρίου 1994 με 14 ψήφους υπέρ 2 κατά και 4 αποχές

2 Η ΕΚΘΕΣΗ ΚILLILEA

21 Το ψήφισμα

Σύμφωνα με την πάγια δομή των ψηφισμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το ψήφισμα που

βασίζεται στην έκθεση Killilea ξεκινά παραθέτοντας το ισχύον νομικό καθεστώς της

Ευρωπαϊκής Κοινότητας Στη συνέχεια διευκρινίζει ότι laquoοι λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες

και πολιτισμοί αποτελούν επίσης αναπόσπαστη διάσταση του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της

κληρονομιάς της κοινότηταςraquo Ως εκ τούτου η προώθησή τους εντάσσεται στον ευρωπαϊκό

γλωσσικό πολιτισμό Διακηρύσσει επίσης το καθήκον της Κοινότητας laquoνα δίδει έμφαση στα

δικαιώματα των μειονοτήτωνraquo και επισημαίνει ότι laquoτο καθήκον κάθε κυβέρνησης κράτουςμέλους να προστατεύει και να προωθεί την επίσημη γλώσσα [του κράτους] δεν μπορεί να

2 Αρκετά σχέδια ψηφισμάτων δεν προωθήθηκαν τελικά στην ολομέλεια του Κοινοβουλίου

επειδή θεωρήθηκαν τολμηρά Τέτοιο ήταν το σχέδιο του Graf Stauffenberg laquoγια ένα χάρτη των

δικαιωμάτων των εθνοτικών ομάδων που διαβιούν στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότηταςraquo (17

Απριλίου 1987) Το σχέδιο Stauffenberg αναγνώριζε συλλογικά δικαιώματα στις εθνοτικές

μειονότητες στα οποία περιλαμβάνονταν η κρατική προστασία και προαγωγή της γλώσσας της

μειονότητας μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος και των μέσων ενημέρωσης Το Μάιο του 1993

κατατέθηκε από τη Νομική Επιτροπή και Δικαιωμάτων των Πολιτών η έκθεση του S Albert laquoσχετικά

με την υπεράσπιση στο κοινοτικό πλαίσιο των εθνοτικών ομάδων στα κράτη μέληraquo Η έκθεση επιχειρείνα διασαφηνίσει το περιεχόμενο των εννοιών laquoεθνοτική ομάδαraquo και laquoεθνοτική περιοχήraquo καιπεριλαμβάνει αναλυτικό κατάλογο δικαιωμάτων των εθνοτικών μειονοτήτων

2

















































3










































4













































5















































6














































7















































8















































9


















































10



















































3










































4













































5















































6














































7















































8















































9


















































10












































4













































5















































6














































7















































8















































9


















































10















































5















































6














































7















































8















































9


















































10

















































6














































7















































8















































9


















































10
















































7















































8















































9


















































10

















































8















































9


















































10

















































9


















































10




















































10



Η έκθεση Killilea και η υποδοχή της στην Ελλάδα

Documents

Transcript of Η έκθεση Killilea και η υποδοχή της στην Ελλάδα