Σύνδρομο Fregoli - Diastixo.gr

Σ ύ νδρ ομ ο F re go l iΤο τίμημα να είσαι ένας άλλος

001-312•η•10.05.13_Πρατικάκης 02 5/16/13 6:47 PM Page 3

M A N Ο Λ Η Σ Π ΡΑΤ Ι Κ Α Κ Η Σ

Σύνδρομο FregoliΤο τίμημα να είσαι ένας άλλος


Σ ύ ν δ ρ ο μ ο F r e g o l iΤο τίμημα να είσαι ένας άλλος

ΜΑΝOΛΗΣ ΠΡΑΤΙΚΑΚΗΣ

❦

Υπεύθυνη έκδοσηςΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΟΚΑ

ΣελιδοποίησηΒΙΚΥ ΣΠΥΡΟΥ-ΕΛΛΗΝΙΚΑΚΗ

Μακέτα εξωφύλλουΒΑΣΩ ΑΒΡΑΜΟΠΟΥΛΟΥ

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται από τις δια-τάξεις της ελληνικής νομοθεσίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποι-ηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικήςιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής άδειας του εκ-δότη η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ήάλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμί-σθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινόσε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ήμέρους του έργου, με τον παρόντα ή με οποιονδήποτε άλλον τίτλο.

© 2013 Εκδόσεις ΚΑΛΕΝΤΗ – Μανόλης Πρατικάκης

ΚΑΛΕΝΤΗΣεκδόσεις

Βουλιαγμένης 70, 16777 ΕλληνικόΤηλ. 210 96.38.790 – Fax: 210 96.38.791

www.kalendis.gr

ISBN: 978-960-219-278-8


Πρόλογος

«Η Ιατρική είναι ένας ανθόκηπος» είχε γράψειτο 1920 ο Ουίλλιαμ Κάρλος Ουίλλιαμς. Οι για-τροί που ασχολούνται με τη λογοτεχνία –καιδεν είναι λίγοι– σπάνια έμειναν ασυγκίνητοιαπό αυτή την πολυχρωμία. Πολλαπλασιασμέ-νες μάλιστα από την προσωπικότητα και τηνιδιαίτερη ιστορία των ανθρώπων που υποφέ-ρουν, οι ποικιλίες των ασθενειών –και οι πε-ριγραφές τους– γίνονται ατελείωτες.

Οι γιατροί είναι από τη φύση τους (επαγ-γελματική και μη) παρατηρητές, συλλέκτεςκαι αφηγητές. Είναι παρατηρητές: παρατη-ρούν σημάδια, χαρακτήρες, συμπεριφορές.Στην ακριβή και λεπτομερή παρατήρηση βασί-ζεται η μισή δουλειά τους. Είναι συλλέκτες:συλλέγουν συμπτώματα, ιδιαίτερα περιστατι-κά, σπάνια σύνδρομα. Γύρω από τα ιστορικάτων ασθενών τους θα αποκρυσταλλωθεί, θα

[7]


οργανωθεί και θα διαφοροποιηθεί η εμπειρίακαι εντέλει η πείρα τους. Σε αρκετούς για-τρούς η συλλεκτική παρόρμηση επεκτείνεταικαι σε άλλα αντικείμενα. Και βέβαια είναι αφη-γητές. Όποιος έχει κάτσει στο ίδιο τραπέζι μεμαζεμένους μερικούς γιατρούς ξέρει τι εννοώ.Άλλωστε η καθημερινή τους δουλειά βασίζε-ται στην ιατρική αναφορά και στην αφήγηση:από την επικοινωνία μεταξύ τους για κάποιονασθενή μέχρι την παρουσίαση ενός περιστατι-κού και τη συγγραφή μια ιατρικής αναφοράς.Μπορεί οι ιστορίες που αφηγούνται οι γιατροίνα είναι ιατρικές ιστορίες, αλλά πάντως είναιιστορίες. Η απόσταση από κει ως τη λογοτε-χνία είναι πολύ μικρή, και είναι πλέον θέμαέφεσης και ικανότητας.

Πάρτε τώρα ένα γιατρό που έχει μια ρευ-στότητα σαν άνθρωπος, μια ευαισθησία σταερεθίσματα και μια ανοιχτή φύση που ρέπειστους άλλους. Έναν άνθρωπο, επιπλέον, με μιαευκολία στις λέξεις, έναν ποιητή από ιδιοσυ-γκρασία. Αυτά του τα χαρακτηριστικά τονοδηγούν στην ψυχιατρική και στη λογοτεχνία,αλλά και σε μια ελεύθερη επικοινωνία μεταξύ

Π Ρ ΟΛ Ο Γ ΟΣ

[8]


των δύο. Κι άλλοι έχουν οδηγηθεί σε αυτό τοσυνδυασμό, αλλά το μείγμα είναι πάντα δια-φορετικό. Ο Μανόλης Πρατικάκης έχει μακράδιαδρομή σε αμφότερα. Κλινικός ψυχίατρος μεπείρα μιας ζωής στο νοσοκομειακό χώρο, καιόχι μόνο, και βραβευμένος ποιητής. Τα λέω αυ-τά γιατί αυτό το βιβλίο προκύπτει αφενός απόμια ιδιαίτερη ποιότητα και στους δύο χώρους,και αφετέρου με το ειδικό ύφος του ΜανόληΠρατικάκη. Που είναι προσεκτικός και ευγε-νής. Με πρόθεση να θαυμάσει, να πλησιάσεικαι να φροντίσει, όχι να κακοποιήσει. Άκακοςκαι χωρίς έπαρση, κάτι που εκτιμάται από τουςασθενείς και δε νιώθουν απειλημένοι όταναφηγείται, με παρθένο ενδιαφέρον, τις ιστο-ρίες τους.

Τι έχει επιλέξει να συμπεριλάβει σε αυτόν τομικρό τόμο ο συγγραφέας; Τρεις ιστορίες. ΣτονΜπρους Λι έχουμε μια κλασική ψυχιατρική κα-τάσταση, την ψύχωση με τη μορφή μιας παρα-ληρητικής διαταραχής και μια όχι τόσο συχνήπια, αλλά κλασική ψυχιατρική θεραπεία, τόσοστιγματισμένη όσο και αποτελεσματική, τοηλεκτροσόκ. Στην Παράδοξη τύφλωση έ χουμε


[9]


μια ψυχοσωματική κατάσταση, γνωστή απότον καιρό του Φρόιντ ως «υστερική τύφλωση»(διαταραχή μετατροπής είναι η σύγχρονη ονο-μασία της), και την αντιμετώπισή της με μιαπολύ σπάνια πια θεραπεία, τη ναρκανάλυση μεπεντοθάλη (το γνωστό «ορό αληθείας»). Τέ-λος, στο Σύνδρομο Fregoli έχουμε ένα πολύσπάνιο και εντυπωσιακό ψυχιατρικό σύνδρο-μο σωσία. Το σύνδρομο αυτό που είναι μέλοςτης ομάδας των συνδρόμων παραληρητικήςαναγνώρισης, πήρε το όνομά του από τον Ιτα-λό ηθοποιό Λεοπόλντο Φρέγκολι (1867-1936),διάσημο για τις αστραπιαίες μεταμφιέσεις του.Το διήγημα, όμως, μας εκπλήσσει με −μια ά -γνωστο πόσο συχνή−, αλλά εντελώς αγνοη-μένη από τα ψυχιατρικά βιβλία θεραπεία, τηλογοτεχνία!

Θα μπορούσαμε να σχολιάσουμε τις ψυχια-τρικές λεπτομέρειες των περιστατικών, ας πού -με η οργανική και συναισθηματική συνιστώσαστο σύνδρομο Fregoli δεν αγνοείται στο ενδε-λεχές ιστορικό που παραθέτει ο ψυχίατροςΠρατικάκης, καθώς το παραλήρημα μοιάζεινα αναδύεται στο πλαίσιο μιας μανιακής φά-


[10]


σης και στο έδαφος μιας επιληπτικής προδιά-θεσης. Όμως αυτό έχει ελάσσονα σημασία καιαξία, μπροστά στο ακόμη σπανιότερο καιαπείρως χρησιμότερο, ιατρικά, γεγονός: ότι οσυντάκτης αυτής της αναφοράς αποδίδει τονάνθρωπο και την πορεία της ψυχιατρικής κα-τάστασης σαν την ιστορία ενός ανθρώπου κιόχι σαν ένα τεχνικό ιατρικό ιστορικό.

Το ίδιο συμβαίνει και στις τρεις ιστορίες. Εί-ναι απαλλαγμένες από ψυχιατρική θεωρία καιεστιάζουν απολύτως στην ανθρώπινη ιστορία.Η ματιά που κοιτάζει αυτούς τους ανθρώπουςκαι την πορεία τους είναι αυτή ενός φροντιστήσυνανθρώπου και όχι ενός αποστασιοποιημέ-νου θεράποντος. Ενός συνανθρώπου, όμως,τόσο αντικειμενικού και κλινικά έμπειρουώστε να μην παραποιεί τα στοιχεία ούτε απόσυμπόνια ούτε προκειμένου να ταιριάξουν στοθεωρητικό του προσανατολισμό. Η αφήγησήτου στηρίζεται κυρίως στη συμπεριφορά καιστα λόγια-μαρτυρίες των ασθενών του. Πέρααπό τη λογοτεχνική τους αξία, τα τρία αυτάπεριστατικά του Πρατικάκη έχουν σαφή εκ-παιδευτική χρησιμότητα, γιατί δείχνουν ξεκά-


[11]


θαρα τη σημασία της γλώσσας στην ψυχιατρι-κή περιγραφή ώστε να αποκτήσει υπόσταση οάλλος, γιατί μόνο έτσι μας εξοικειώνει αληθι-νά με το πρόσωπο και μας δίνει τη δυνατότητανα το γνωρίσουμε αρκετά ώστε να μπορούμενα προβλέψουμε τις αντιδράσεις του.

Ο κοινός μας δάσκαλος με τον ΜανόληΠρατικάκη, ο καθηγητής ψυχιατρικής ΝίκοςΒαϊδάκης (στον οποίο αφιερώνει το περιστατι-κό της τύφλωσης), κάθε φορά που πρότεινεστους ειδικευόμενους ψυχιάτρους απαραίτητααναγνώσματα συμπεριλάμβανε απαρέγκλιτακαι τον Ντοστογιέφσκι. Παρεμπιπτόντως οΝτοστογιέφσκι, μέσα από το έργο του οποίουβρίσκει δρόμο η ασθενής μας με το σύνδρομοFregoli, ήταν σαν κι εκείνη επιληπτικός και μίααπό τις δυνατότερες εικόνες του διηγήματοςείναι στο μετρό όπου η δύναμη της επιληψίαςμετατρέπει την οξεία αίσθηση σε ολόκληροβίωμα εικονικής πραγματικότητας. Πόσο πιοφτωχή δείχνει στην ιστορία αυτή η έκθεση τουεπιμελητή που αναλύει μέσα από ένα συγκε-κριμένο θεωρητικό ψυχολογικό προσανατολι-σμό τα συμπτώματα της ασθενούς!


[12]


Στα δικά μου μάτια δείχνει σαφής η πρόθε-ση του Πρατικάκη μέσα από αυτό το ιδιαίτεροβιβλίο του, όπου η ποιητική του δεινότητα υ -ποτάσσεται και υπηρετεί την περιγραφή καιτην παρουσίαση των ανθρώπων και των θερα-πειών τους. Το μήνυμά του όπως το αντιλαμ-βάνομαι, λέει το εξής:

Χωρίς τη λογοτεχνία η ψυχιατρική στεγνώ-νει επικίνδυνα.

Γιάννης ΖέρβαςΑναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής,

ποιητής


[13]


Σύνδρομο Fregoli


Βαδίζοντας σε πολυσύχναστο δρόμο, ξαφνι-κά την είδε. Ένα αιφνίδιο κύμα ταραχής καιαμηχανίας την πλημμύρισε. Έμεινε εμβρό-ντητη. Εμβρόντητη και ακίνητη. Κεραυνοβο-λημένη από ένα σκοτεινό θεό. Που τη δίχασε,διπλασιάζοντάς την. Έτσι, στον κόσμο, φανε-ρώθηκε τώρα μια δεύτερη, που επιβουλεύε-ται την αποκλειστικότητά της. Φανερώθηκε,και υπάρχει μοχθηρή μίμηση και αντιγραφήεκεί που νόμιζε πως είναι ανεπανάληπτη καισυνεπώς μοναδική. Ανεπανάληπτη και αταυ-τοποίητη, με μια ξεχωριστή μορφή.

Την είδε ξαφνικά πανομοιότυπη, από πο-λύ κοντά, λες και κοίταξε σε ολόσωμο καθρέ-φτη. Για μια στιγμή νόμισε πως κοιτά το εί-δωλό της σ’ ένα πελώριο κάτοπτρο δρόμου.Σαν να ήταν δύο, που η μία πλησίαζε την άλ-λη, ένα τέτοιο ξάφνιασμα. Αλλά, αναπάντε-

[17]


χα, το «είδωλο» προσπέρασε προς την αντίθε-τη, ενώ το είδωλο στέκεται πάντα πίσω απότην πρόσοψη του κόσμου. Στο κινούμενο κά-δρο είδε να συνωστίζεται μαζί της το βιαστικόπαφλάζον πλήθος. Αισθάνεται να της κλέβειτον προσωπικό της χώρο. Την πρωτόπλαστηεικόνα του σωματικού Εγώ. Τον ασύμπτωτοαστερισμό των χαρακτηριστικών του προσώ-που. Καθενός χωριστά και όλων μαζί, σαν ένακοπάδι που φτεροκοπά κρυμμένο και συμπυ-κνωμένο. Δεμένη με αόρατες κλωστές, η πο-λύαστρη πηγή της μορφής. Της κλέβει ταπροσωπικά αρχέγονα σλάιντς των εικόνωντης υπόστασής της. Και ίσως τα προσωπικάδεδομένα των βαθύτερων αισθημάτων καιδιανοημάτων ολόκληρης της ύπαρξης. Καιτώρα, πώς οι άνθρωποι που μες στα βλέμμα-τα σμιλεύεται και αρθρώνεται το πρόσωπόμας και η όλη περιπάθεια της τρομαγμένηςμας υπόστασης θα αναγνωρίσουν; Παντούπλανιόταν μια αόριστη εκκρεμότητα που δενμπορούσε να γνωρίζει, ούτε καν να μαντέ-ψει, τα γενεσιουργά της αίτια. Ένας εσωτερι-

M A N ΟΛ Η Σ Π ΡΑΤ Ι Κ Α Κ Η Σ

[18]


κός τυφώνας, όταν απηύθυνε το λόγο η ομι-λία της, βρισκόταν σε διαρκή αίρεση. Κάτι μέ-σα στον όλο δισταγμούς λόγο της αμφισβη-τούσε το νόημα, σαν το νόημα να προσπαθού-σε να κρυφτεί και να επιστρέψει στο άρρητότου κέλυφος. Το ίδιο και το βλέμμα της. Κοί-ταζε πάντα πλάγια. Λοξά και πλάγια, απο-φεύγοντας ένα ελάχιστο τη βλεμματική επα-φή. Σαν με αυτό το πηγαίο τέχνασμα να προ-σπαθούσε να κρύψει τη χαραμάδα εκείνη απ’όπου μπορούσε να κοιτάξει ο «άλλος», αυτόπου ήταν απαγορευμένο να ιδωθεί. Τα μάτιατης προσηλωμένα λίγο πιο πέρα από την κε-ντρική όραση, με έναν ανήσυχο και φοβισμέ-νο τρόπο, και πάντα χαμηλώνοντας το βλέμ-μα της με μικρά σιωπηλά αποτραβήγματα,σαν του πουλιού, θα ’λεγες για ν’ αποφύγειμία ίσια, κατά μέτωπο αντιπαράθεση. Μιααναγνώριση του άλλου ως οικείου και αγα-θού συνομιλητή. Ήταν το βλέμμα της σαν ναπετάριζε ένα τρομαγμένο πουλί γεμάτο δι-σταγμούς. Ήξερε πως ο άλλος ήταν εχθρός εκπροοιμίου, και έτσι, με το λοξό και τεθλασμέ-

Σ Υ Ν Δ Ρ Ο Μ Ο F R E G O L I

[19]


νο σαν πετάρισμα βλέμμα της απέκρουε ταοπτικά βέλη κι αυτό τον ωμοφαγικό τρόποπου έχουν οι άνθρωποι όταν μας κοιτούν, κα-θώς είναι εμποτισμένος από μια παμπάλαιηέχθρα. Έτσι το βλέμμα της Κ., κάπως λοξό καιτρομαγμένο, από κλαδάκι σε κλαδάκι, μπρο-στά στη σκόπευση του κυνηγού.

Τώρα πώς θα την ξεχωρίζουν από την Άλ-λη; Από τι θα διακρίνουν τη γνώριμη παλιάμορφή από το αντίγραφο; Που λες κι έπεσεαπό κάποιον εχθρικό θόλο με αλεξίπτωτο,φουνταριστή, για να εκτοπίσει η ανοίκεια τογηγενές οικείο; Από πού έρχεται; Από ποιαδυσοίωνη νύχτα; Από ποιoν γεννημένη καισταλμένη; Τι ζητά; Πώς είναι δυνατόν να βρεικαι να ξεπατικώσει με απόλυτη ακρίβεια όλατα ίχνη της; Τι θέλει να εκπροσωπήσει πουαυτή δεν εκπροσώπησε ή παρέλειψε από μιααπερισκεψία της στιγμής; Από ποια έρημο,ποιο βυθό, ποιο ακατανόητο ομοούσιο κα-λούπι; Από ποιον κλώνο ή χρωμόσωμα γενε-τικού DNA, όπου είναι εγγεγραμμένες σε έναναπέραντο χάρτη όλες οι ιδιότητες; Όλα τα μυ-


[20]


στικά του σώματος και του πνεύματος. Σε αυ-τό το έγγραφο που αναγγέλλει σαν τη Σίβυλ-λα, προφητικά, τα αφανέρωτα. Τα ακόμη αό-ρατα και ασύλληπτα και αμοντάριστα μέλητου μέλλοντος που μέλλει να ενωθούν. Εκεί-νοι οι άπειροι μαγικοί σπόροι που θα βλαστή-σουν γεννώντας το εσώτατο συναισθηματικόδάσος. Τον ιδιόκτητο αστερισμό με το δικότου σχήμα και χρώμα, τη δική του θερμοκρα-σία και περπατησιά. Και κυρίως με τη δικήτου έκφραση και το προσωπικό του ύφος πουδε γίνεται στην πολυμορφία των άπειρωνστοιχείων και των άπειρων συνδυασμών ναανήκουν σε κανέναν άλλον. Αφού κάθε ον εί-ναι ο πολύαστρος και μυθικός στην αρχέγονηπροέλευσή του χάρτης. Η γενεαλογία και ηιθαγένειά του, σε μιαν ανεπανάληπτη σύ-μπτυξη μορίων και συνδυασμών. Τελικά αυ-τό που γίνεται και εκπροσωπεί ο καθένας, δη-λαδή ένα μικρό δείγμα από το άπειρο. Τη βλέ-πει να κρύβεται αστραπιαία και ένα ανύπο-πτο ζώο ανατριχιάζει μέσα της. Μια ανήσυχηθάλασσα κατακλύζει όλα της τα μόρια. Απο-


[21]


σύρεται και αδειάζει κούφιο κέλυφος. Καιπάλι επιστρέφει σαν αντικυκλώνας και τηνπλημμυρίζει. Την πολιορκεί από παντού. Δενείναι πια μόνη και ίδια. Δεν είναι πια η απο-κλειστική κληρονόμος της μορφής της καιτων πράξεών της. Υπάρχει τώρα και μια άλληπου ανά πάσα στιγμή μπορεί να υπεξαιρέσειαπό το κοινό ταμείο και το δικό της μερίδιοκαι να της φορτώσει ενέργειες τρομακτικές.Μια σκοτεινή παρουσία τής έχει αποσπάσειτην αποκλειστικότητα του προσωπικού τηςβίου. Της δικής της αποκλειστικής μοίρας,του δικού της μοναδικού πεπρωμένου πουτώρα θα είναι ίσως υποχρεωμένη να μοιράζε-ται με κάποια άλλη – τι παραλογισμός! Σαννα ήταν φόρεμα ραμμένο για δύο. Δρόμος,συγκίνηση μοιρασμένη στα δύο. Ακατανόητοαίσθημα του να είναι διπλή μες στη μοναδι-κότητα. Σχεδόν μια συγκατοίκηση στο ίδιομορφικό ενδιαίτημα. Στην ίδια σωματική κά-μαρα, με ίδια φορέματα και ζαρτιέρες. Με δί-κλινους ύπνους και ρίγη δίχορδα, και σκε-φτόταν με τρόμο ότι κάποιος άνοιξε μια πόρ-


[22]


τα και η Κ. οδηγήθηκε αυτοστιγμεί στο αδια-νόητο. Η Κ. διάβασε στους Αφορισμούς τουΚάφκα: «Δε βρίσκουμε το πρόσωπό μας παρά μό-νο στο σκοτεινό καθρέφτη του τραγικού. Αλλάτότε είναι πολύ αργά», και αναρωτήθηκε: Ότανδεν το βρίσκουμε στο σκοτεινό καθρέφτη τουτραγικού, αλλά στο πρόσωπο μιας δαιμονικά εμ-φανισμένης άλλης, τότε δεν είναι απλώς αργά,αλλά ήδη ανιχνεύουμε τα σημάδια ότι βρισκόμα-στε στην κόλαση.

Η Καλλιόπη ήταν είκοσι όταν ήρθε. Από τηνΚάρπαθο. Ο πατέρας της πενήντα πέντε, γεωρ-γός. Γκρίζος. Αυστηρός και άκαμπτος. Σαν λύ-κος. Και κυρίως αυταρχικός και καχύποπτοςμε όλους και με όλα. Αυλακωμένο πρόσωπο.Το σκληρό φως της Καρπάθου στους μικρούςαγρούς με τα ακτινοβόλα του πετρώματα.Μια πρώιμη αφυδάτωση της σάρκας. Σκούρο,σκληρό, ξελεπιασμένο δέρμα. Ο αέρας και τοφως. Και η γήινη λάμψη από το πυρωμένο πέ-τρωμα φωσφορίζοντας ως τα οστά. Όταν ρω-


[23]


τήθηκε, είπε: «Δεν είναι να εμπιστεύεσαι σή-μερα κανέναν. Συγγενή ή φίλο. Όλοι καραδο-κούν και περιμένουν το αδύναμο σημείο. Τηλανθασμένη σου κίνηση. Όσες φιλίες, τόσαμαχαίρια. Γι’ αυτό, χρόνια τώρα αισθάνομαιαυτοεξόριστος. Ζω σ’ αυτή την ξενιτιά. Γιατίη ξενιτιά αρχίζει εκεί όπου χάνεται η εμπι-στοσύνη στην αδερφή και τη μάνα. Ελιές κιαμπέλια».

Και λίγα ζωντανά. Κι ένα περιβολάκι οπω-ροφόρα πλάι στο ελάχιστο μποστάνι. Η μάνααρχοντική και κάπως πρόωρα γερασμένη στασαράντα τέσσερα. Όμως, πάνω της έλαμπαν,έστω αμυδρά, περιοχές και ψήγματα παλαιούκάλλους, σαν θαμπωμένα σμαράγδια. Κάτωαπ’ την κούραση υπήρχαν ευδιάκριτα τα πα-λιά θέλγητρα. Λιγνή μέση. Μακρύφυλλοι μη-ροί και κνήμες κοντυλένιες. Με κάτι μεγάλαμαύρα, να γέρνουν λίγο προς τη θλίψη, μά-τια. Με λεπτό φιλντισένιο λαιμό που έπαιρνεγύρω από το λακκάκι ελαφρά να ρυτιδώνει.Δέρμα μελαχρινό, κεχριμπαρένιο. Μύες ευ-λύγιστοι σαν ζαρκαδιού που κουράστηκε και


[24]


τώρα ψάχνει για λίγη σκιά. Το στήθος σε με-γάλη συμμετρία με το σώμα και κυρίως σεανταποδοτική αρμονία με τους τορνευτούςγοφούς. Θα ’λεγες αναλογίες από χέρι έμπει-ρου τεχνίτη. Αλλά κυρίως τα χέρια της. Πολύμακριά και λεπτά. Με ρομβοειδείς παλάμεςκαι όλο ευγένεια, παρά τους μικρούς ρόζους,δάχτυλα. Θα ’λεγες αυτή η αέρινη μορφή απόστιγμή σε στιγμή θα φτερουγίσει. Σε κάθε κί-νηση ένα πουλί. Ποτέ δεν τα βρήκε με τονάντρα της. Σκληρός, απόλυτος, ζηλότυπος.Όλο παρατηρήσεις και βλοσυρές ματιές. Κυ-ρίως όταν είχαν (σπάνια) επισκέψεις και ηκυρία ντυμένη τα καλά της έλαμπε. Λουσμέ-νη άστραφτε σαν ένα παλαιό κόσμημα, πάνωσε βελούδινες φορεσιές, πάνω από δεκαετίανεότερη. Είχαν δύο κόρες, την Καλλιόπη καιτη Μέλπω. Η μάνα είχε επενδύσει σ’ εκείνεςόλα της τα όνειρα και τα αισθήματα. Σχεδόνονειρευόταν, και υπήρχε μόνο μέσα από εκεί-νες. Ο άντρας της βρισκόταν για την ίδια, εκείγύρω, μια σκιά, στην οποία από ευπρέπειακαι προς αποφυγήν συγκρούσεων υπάκουε.


[25]


Με μια περήφανη, συγκαταβατική, αδιόρατηπεριφρόνηση και καρτερία. Χωρίς να γίνεταιποτέ προκλητική (ο αυτοσεβασμός και η ευ-γένεια ήταν το είδος της). Ήξερε να κρατάειτα ζύγια του σπιτιού. Από ένστικτο γνώριζετην τέχνη και την αρετή των προσχημάτων,σαν το μικρότερο κακό. Κυρίως για την αγω-γή των παιδιών. Εκείνος, τύποις, ήταν ο«αφέντης». Του το αναγνώριζαν. Καμιά φι-λονικία για τα σκήπτρα. Καμιά αντιπαράθε-ση. Ήταν ο φασματικός Αφέντης. Ό,τι ήθελενα κατορθώσει εκείνη, το κατόρθωνε με τρό-πους πλάγιους, διακριτικά κολακευτικούς,μέσα σ’ ένα κλίμα σαν να το πρότεινε εκείνος.Το έφερνε έτσι που τελικά έμοιαζε σαν ο ίδιοςνα είχε πάρει τις πρωτοβουλίες και τις απο-φάσεις. Τότε μαλάκωνε, γαλήνευε λίγο τοανειρήνευτο βασανισμένο πνεύμα του. γινό-ταν λιγότερο «κρυψίνους», λιγότερο «αυτοε-ξόριστος». Σαν να επέστρεφε στην ύπαιθρο.Χαλάρωνε τότε η ετοιμότητά του να στηλι-τεύσει, να καυτηριάσει και να αποδώσει υπέ-ρογκες ευθύνες σε ασήμαντα πράγματα. Ή -


[26]


ταν τότε σαν να έβγαζε την πανοπλία του καιερχόταν από το μέτωπο με ολιγοήμερη στοσπίτι του να ξαποστάσει. Λες είχε συναφθείπροσωρινή εκεχειρία κι άλλαζε όλο το κλίματου σπιτιού. Οι κόρες του τον αγαπούσαν καιτον έτρεμαν συγχρόνως. Του φέρνονταν μεαπόλυτο σεβασμό ανακατεμένο με φόβο. Κιεκείνος τις αγαπούσε με τον τρόπο του. Με τοάκαμπτο αυστηρό του φρόνημα. Πάνω απ’όλα οι ηθικές αρχές. Τι θα πει ο κόσμος. Αλί-μονο αν ακουστεί ότι λοξοκοίταξαν ή παρα-στράτησαν. Με τι μούτρα θα ξανάβλεπε εκεί-νους που έτρεφαν γι’ αυτόν απεριόριστο σε-βασμό; Η μεγαλύτερη κόρη, η Καλλιόπη, πέ-ρασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Ήτανμια καλοφτιαγμένη κοπέλα, λεπτή, χλωμή,σχεδόν λυμφατική και εύθραυστη. Αγχώδης,ανήσυχη, ευφάνταστη, ανασφαλής, αυστη-ρών αρχών, φιλόδοξη, με ιδιαίτερα αναπτυγ-μένη φαντασία. Κι ακόμη, θεοσεβούμενη καιεπιφυλακτική. Γεννήθηκε με δύσκολο τοκε-τό, λόγο ισχιακής προβολής (κατέβαινε στονκόσμο με τα πόδια). Θήλασε οκτώ περίπου


[27]


μήνες και ο απογαλακτισμός της έγινε φυσιο-λογικά. Περπάτησε και μίλησε κανονικά, γύ-ρω στο χρόνο.

Μέχρι τα έξι της είχε κάποιους αδιευκρίνι-στους επιληπτοειδείς παροξυσμούς. Διάφο-ρες παιδικές υποχονδρίες και παραξενιές,όπως ανέφερε η μητέρα στο γιατρό που τηςέπαιρνε ιστορικό. Είχε πολλές φίλες, αλλάκαμία επιστήθια. Δεν εμπιστευόταν εύκολατα μυστικά της. Κατόρθωνε, είν’ αλήθεια μεκάποια συστολή, με διάφορες φανταστικές πε-ριγραφές και διηγήσεις να γίνεται το επίκε-ντρο της προσοχής. Αλλά εκείνο που έκανετρομερή εντύπωση στη μητέρα της (στον πα-τέρα ούτε που το ανέφεραν) ήταν το γεγονόςότι όταν πήγαιναν σ’ ένα πολύ γνώριμο χω-ριό ή κοντινή πόλη, έλεγε με επιμονή και πεί-σμα ότι το έβλεπε για πρώτη φορά. Ότι ποτέπριν δεν το είχε επισκεφθεί. Αυτά άρχισαν γύ-ρω στα έξι με επτά της χρόνια, όταν περίπουσταμάτησαν οι επιληπτοειδείς παροξυσμοί (οικρίσεις, να της πέφτουν πράγματα από τα χέ-ρια και να μένει ακίνητη με καθηλωμένο


[28]


βλέμμα, κοιτάζοντας το άπειρο). Σε λίγο και-ρό, όμως, άρχισε το αντίθετο φαινόμενο. Πή-γαιναν, δηλαδή, για πρώτη φορά σε κάποιομέρος (πόλη, χωριό, ύπαιθρο) και ισχυριζό-ταν με απόλυτη βεβαιότητα ότι το έχει ξανα-δεί, ότι όλα όσα βλέπει της είναι οικεία καιγνωστά. Μάλιστα περιέγραφε, π.χ., φράσειςαπό επιγραφές, χρώματα παραθύρων, περιε-χόμενα βιτρινών κ.τ.λ. Η μητέρα της και η μι-κρότερη αδερφή της Μέλπω άλλοτε γελού-σαν και άλλοτε σταυροκοπιόντουσαν. Τα φαι-νόμενα αυτά (déjà vu και déjà vécu, όπως λέ-γονται επιστημονικά, δηλαδή το μηδέποτεοφθέν και το ήδη οφθέν αντίστοιχα), η μητέ-ρα τα απέδιδε στην οργιαστική της φαντασίακαι ίσως σε κάποια τάση μυθομανίας, και δενέδινε συνέχεια, αφού μετά από λίγα χρόνιασταμάτησαν από μόνα τους. Η Κ., αρκετά φι-λομαθής, διάβαζε λογοτεχνία, ψυχολογία,ποίηση, φιλοσοφία και ήταν αρκετά ενημε-ρωμένη. Παίρνοντας το ιστορικό, ο γιατρόςαντιλήφθηκε ότι η μητέρα ήθελε να αναφέ-ρει ακόμη κάτι, αλλά δίσταζε, κοντοστεκό-


[29]


ταν. Με την επιμονή και την ενθάρρυνσή τουότι κάθε πληροφορία είναι χρήσιμη για τηθεραπεία της Κ., τελικά αποκάλυψε συντε-τριμμένη και με δάκρυα στα μάτια ότι η μικρήεί χε υποστεί βιασμό στα δεκαπέντε της χρό-νια από ένα μεγαλύτερο ξάδερφο. Ούτε γι’αυτό το γεγονός έμαθε το παραμικρό ο πατέ-ρας, «και σας παρακαλώ, γιατρέ, βασίζομαιστο ιατρικό σας απόρρητο, μη μάθει τίποτα οάν τρας μου και γίνει κανένα φονικό. Μαςφτάνουν και μας περισσεύουνε τα δράματα».Λίγους μήνες αφού άρχισε να δουλεύει και νασπουδάζει, είχε έντονο άγχος, αϋπνίες, συ-ναισθηματική ευμεταβλητότητα, αναίτια κλά-ματα. Αποφάσισε να εξομολογηθεί σε ιερέα.Μεταξύ άλλων (μίλησε για τα πολλά της ψέ-ματα, για το ότι συχνά ήταν διπρόσωπη καιεγωπαθής), ανέφερε στον εξομολογητή τοπεριστατικό της «διακόρευσής της», όπως εί-πε, σε ηλικία δεκαπέντε ετών από εικοσάχρο-νο εξάδελφό της, ανιψιό του πατέρα της. Ο ιε-ρέας, αρκετά αυστηρός και πομπώδης, αντίνα τη γαληνέψει με την εξομολόγηση, τη γέ-


[30]


μισε ενοχές. Καταλήφθηκε από άγχος, αυτο-μομφές, αισθήματα μειονεξίας «που δεν ήτανπια παρθένα», σαν να έφταιγε εκείνη. Κάτωαπό αυτές τις συνθήκες, επισκέφθηκε γυναι-κολόγο με το αίτημα της παρθενορραφής,όπως και έγινε, παρά την αντίθετη γνώμη τηςμητέρας. Λίγες μέρες μετά την παρθενορρα-φή, μετάνιωσε για την πράξη της, θεωρώνταςτην υποκριτική και αμαρτωλή. Έμενε άυπνητις νύχτες σε μια μεταβαλλόμενη σύγχυση,κλινοφιλία και καταστολή. Επισκέφθηκανψυχίατρο που της έδωσε ελαφριά αγωγή, χω-ρίς όμως βελτίωση. Στη δουλειά, οκνηρή κιαφηρημένη. Μετά βίας παρακολουθούσε τησχολή. Περίπου δύο εβδομάδες αργότερα, πέ-ρασε αιφνίδια στην αντίπερα όχθη. Έγινευπερκινητική, με ακατάσχετη λογόρροια καιπολυπραγμοσύνη. Πηδούσε από το ένα θέμαστο άλλο πριν ολοκληρωθεί το προηγούμενο.Μιλούσε ακατάπαυστα και έτρωγε λαίμαργα.Παρουσιάστηκε μια αφύσικη ευφορία, έναςαναίτιος ενθουσιασμός.

Άρχισε να ντύνεται προκλητικά (η σχεδόν,


[31]


Σύνδρομο Fregoli - Diastixo.gr

Documents

Transcript of Σύνδρομο Fregoli - Diastixo.gr