1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η εφαρμογή της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, η οποία αναφέρεται ως οδηγία ‘για τη

διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας’ και η

δημιουργία του ευρωπαϊκού δικτύου «ΦΥΣΗ (NATURA) 2000», θα συμβάλλει σημαντικά

στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της Οδηγίας είναι ότι

προβλέπει την προστασία ειδών και φυσικών τύπων οικοτόπων (habitats) μέσω ενός

δικτύου προστατευόμενων περιοχών (sites). Μ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται

ολοκληρωμένη προστασία της βιοποικιλότητας που είναι και ο βασικός σκοπός της

Οδηγίας και του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000»

Η χάραξη και άσκηση πολιτικής στον τομέα της Φύσης απαιτεί την ανάπτυξη

περίπλοκων και εξειδικευμένων διοικητικών δικτύων λόγω: α) της εκτατικής μορφής του

αντικειμένου, εξαιτίας της γεωγραφικής κατανομής των περιοχών που πρέπει να

προστατευτούν, β) της εξειδικευμένης πληροφορίας, γνώσης και εμπειρίας που απαιτείται

για τη διατήρηση, διαχείριση και ανάδειξη του πολύμορφου ελληνικού φυσικού

περιβάλλοντος, και γ) της ανάγκης για ορθολογική διαχείριση των διαθέσιμων πόρων για

την προστασία της Φύσης .

Στο παρόν πόνημα αναπτύσσονται οι αρχές και ο σχεδιασμός που απαιτείται για

την ανάπτυξη του δικτύου στα επίπεδα α) των φορέων διαχείρισης των περιοχών και β) της

δημόσιας διοίκησης. Εγινε προσπάθεια ώστε να γίνει περιγραφή της υπάρχουσας

κατάστασης και ταυτόχρονα να γίνεται αναφορά στις διοικητικές δομές που πρέπει να

αναπτυχθούν και στο ρόλο τον οποίο καλούνται να διαδραματίσουν σε μια εποχή που οι

ανάγκες διαχείρισης της φύσης συνεχώς αυξάνονται και διαφοροποιούνται, ενώ από την

άλλη πλευρά αλλάζουν και μετασχηματίζονται οι αντιλήψεις για το ρόλο του κρατικού

τομέα και της δημόσιας διοίκησης, ειδικότερα. Επιπλέον εστιάζεται στην ανάλυση των

διοικητικών διαδικασιών του Τμήματος Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του

Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., που απαιτούνται για την εφαρμογή της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ.

2

Η μέθοδος που ακολουθήθηκε ήταν η συμμετοχική παρατήρηση της λειτουργίας της

υπηρεσιακής μονάδας, δομημένες συνεντεύξεις με τα στελέχη του τμήματος και η συσχέτιση

των ερευνητικών δεδομένων με τις σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές.

Ο τομέας και το αντικείμενο της ‘φύσης’ είναι αρκετά εκτεταμένο και ιδιόμορφο σε

σχέση με άλλους τομείς Δημόσιας Πολιτικής, ακόμη και συγκρινόμενο με τους άλλους

περιβαλλοντικούς τομείς. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στις ‘ιδιότυπες’ δομές και

διαδικασίες που εμφανίζονται στην προς μελέτη διοικητική δομή.

Η διασύνδεση του αντικειμένου με άλλες τομεακές πολιτικές οδηγεί αρκετά συχνά

στην παράκαμψη, με επεμβάσεις από το πολιτικό επίπεδο, των εσωτερικών -τυπικών ή/και

άτυπων- δομών και λειτουργιών.

Η εφαρμογή του ΕΠΠΕΡ έχει οδηγήσει στην πραγματοποίηση μελετών και έργων

με σκοπό την προστασία της φύσης, και με το Γ΄ΚΠΣ αναμένουμε αρκετά μεγαλύτερο όγκο

δράσεων από αυτές που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Τα πολλαπλασιαστικά οφέλη για

άλλους τομείς της οικονομίας αναμένεται να είναι ιδιαίτερα σημαντικά αρκεί να

διασφαλισθεί η συνοχή των δράσεων τους από τον σχεδιασμό των τομεακών πολιτικών.

Η χρήση του χρηματοδοτικού εργαλείου πρέπει να έχει κυρίαρχο στόχο την

ουσιαστική προστασία και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος και την ανάπτυξη των

υποδομών και λειτουργιών για την μετέπειτα αυτοδύναμη διαχείρηση των περιοχών

προστασίας και την ορθολογική χρήση του φυσικού περιβάλλοντος εκτός των

προστατευόμενων περιοχών.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ :

ΦΥΣΗ, ΔΙΚΤΥΑ, NATURA 2000, DIR.92/43/ΕΟΚ, Τ.Δ.Φ.Π.

3

SUMMARY

The continuing deterioration of natural habitats and the threats posed to certain

species are one of the main concerns of Community environmental policy. This Directive

aims to promote the maintenance of biodiversity in the Member States by defining a

common framework for the conservation of wild flora and fauna and habitats of

Community interest.

The Directive establishes a European ecological network known as "Natura

2000". The network comprises "special areas of conservation" designated by Member

States in accordance with the provisions of the Directive, and special protection areas

classified pursuant to Directive 79/409/CEE (conservation of wild birds).

Special areas of conservation are designated in three stages. Following the

criteria set out in the annexes, each Member State must draw up a list of sites which

include natural habitats and wild fauna and flora. On the basis of the national lists and by

agreement with the Member States, the Commission will then adopt a list of sites of

Community importance. No later than six years after the selection of a site of Community

importance, the Member State concerned must designate it as a special protection area.

In the event of a site which includes natural habitats or a priority species being

omitted from a national list, the Directive provides for a bilateral consultation procedure

to be initiated between that Member State and the Commission. If the result of the

consultation is unsatisfactory, the Commission may forward a proposal to the Council

relating to the selection of the site as a site of Community importance.

Member States must take all the necessary measures to guarantee the

conservation of habitats in special areas of conservation, and to avoid their deterioration.

The Directive provides for the co-financing of conservation measures by the Community.

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ.

Στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαπιστώθηκε ότι η γενική κατάσταση

διατήρησης ενός συγκεκριμένου αριθμού οικοτόπων και ειδών, των λεγομένων

κοινοτικού ενδιαφέροντος ,επιδεινώνεται προοδευτικά με κίνδυνο να οδηγήσει σε μία μη

αναστρέψιμη απώλεια για τη βιοποικιλότητα. Για να προλάβουμε αυτό τον κίνδυνο, η

Οδηγία προβλέπει την ίδρυση ενός οικολογικού συνεκτικού δικτύου, διασφαλίζοντας

τους χώρους που εμφανίζονται αυτοί οι τύποι οικοτόπων και αυτά τα απειλούμενα είδη.

Αυτό είναι το δίκτυο ‘NATURA 2000’ μέσα στα πλαίσια της Οδηγίας 92/43 ‘για τη

διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας.

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ-ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ

ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΑΡΧΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ.

Η καταστροφή των δασών, των υγροτόπων, των οικοτόπων των εσωτερικών

υδάτων και των άλλων φυσικών οικοσυστημάτων, συνεπικουρούμενα από τη ρύπανση

της ατμόσφαιρας, των νερών και του εδάφους, είναι αποτέλεσμα της αλόγιστης

συμπεριφοράς του ανθρώπου προς τη φύση. Οι συνέπειες από την ανορθολογική

εκμετάλλευση των φυσικών πόρων γίνονται όλο και πιο αισθητές. Η εξαφάνιση ειδών

χλωρίδας και πανίδας, οι αποδασώσεις που οδηγούν σε ερημοποίηση, η αποσπασματική

πολιτική χωροθέτησης δραστηριοτήτων και χρήσεων γης, οι ανεπάρκειες στη διαχείριση

των υδάτινων πόρων και η εγκατάληψη της υπαίθρου σε συνδυασμό με την

απομάκρυνση από τις παραδοσιακές πρακτικές διαχείρισης από τον ντόπιο πληθυσμό

οδηγούν όλο και περισσότερους πολίτες στην αναγνώριση των κινδύνων από τη

διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας και της αναγκαιότητας έγκαιρης λήψης μέτρων

διαχείρισης για την αντιστροφή της υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος και τη

διατήρηση της φυσικής κληρονομιάς.

5

Η προσπάθεια για τη διατήρηση της φύσης ξεκίνησε από τον περασμένο αιώνα,

μέσα από τη δημιουργία προστατευόμενων περιοχών 1, ώστε σήμερα να είναι

θεσμοθετημένες χιλιάδες περιοχές ανά την υφήλιο, οι οποίες, ανάλογα με τα οικολογικά

χαρακτηριστικά τους, εμφανίζουν διαφορετικό καθεστώς προστασίας 2 όπως αυτό

ορίζεται νομικά. Αυτό που διαφοροποιεί τις προστατευόμενες περιοχές από τις άλλες

εκτάσεις που εμφανίζουν ιδιαίτερα οικολογικά χαρακτηριστικά (οι οποίες δεν

χαρακτηρίζονται ως προστατευόμενες) είναι ότι αυτές διέπονται από ειδικό νομικό

καθεστώς προστασίας και διαχείρισης.

Όμως, η προστασία της φύσης δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την κήρυξη

προστατευομένων περιοχών. Είναι αναγκαία η ενσωμάτωση της αειφορικής χρήσης των

φυσικών πόρων στην πολιτική της ανάπτυξης, αφού οι πιέσεις που δέχονται τα

οικοσυστήματα προέρχονται από όλους τους τομείς της ανάπτυξης (γεωργία,

βιομηχανία, ενέργεια, μεταφορές, τουρισμός).

Εξέλιξη και διαφοροποίηση των αντιλήψεων για τις περιοχές προστασίας.

Αρχικά, η προσπάθεια για την προστασία της φύσης επικεντρωνόταν στη

διατήρηση μεμονωμένων ειδών ενώ στη συνέχεια στράφηκε στη διατήρηση των

βιοτόπων τους.

Στα πρώτα στάδια του θεσμού των προστατευομένων περιοχών επικρατούσε η

αντίληψη ότι οι περιοχές αυτές πρέπει να τελούν υπό καθεστώς απόλυτης προστασίας,

αποκλείοντας έτσι κάθε ανθρώπινη παρέμβαση.

Στην πορεία έγινε φανερό ότι η απομόνωσή τους δεν εξασφαλίζει την διατήρηση των

οικολογικών χαρακτηριστικών τους και σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να έχει ακόμη

και αντίθετα αποτελέσματα.

Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη διαφοροποίηση των κοινωνικών και

οικονομικών συνθηκών οδήγησε στην εγκατάλειψη της ιδέας της απόλυτης προστασίας

και μετάβαση στο μοντέλο της ενσωμάτωσης της προστατευόμενης περιοχής στις

δραστηριότητες που αναπτύσσονται στον ευρύτερο περιβάλλοντα χώρο.

Η νέα αντίληψη που σήμερα κυριαρχεί, τοποθετεί τις προστατευόμενες περιοχές

στο επίκεντρο της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη η οποία εστιάζεται στα οφέλη

1 Η πρώτη προσπάθεια θεσμοθέτησης προστατευόμενης περιοχής, σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι η ίδρυση στις Η.Π.Α.

του Εθνικού Πάρκου Yellowstone το 1872. 2 Περιοχές απόλυτης προστασίας, φυσικά καταφύγια, θαλάσσια πάρκα, φυσικά πάρκα, αισθητικά δάση, τοπία

ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, κ.ά.

6

για τις τοπικές κοινωνίες που μπορούν να προκύψουν από την ορθολογική διαχείριση

των περιοχών προστασίας 3 δηλ. του συνόλου των απαραίτητων ενεργειών και μέτρων

για την προστασία, ανάδειξη, οργάνωση και λειτουργία τους. Στόχος είναι η ανάδειξη

όλων των αξιών και λειτουργιών της περιοχής (οικολογικές, κοινωνικές, οικονομικές,

ιστορικές, πολιτιστικές και αισθητικές) και η εκμετάλλευσή τους (development), χωρίς

όμως να παραγνωρίζεται ο κύριος στόχος που είναι η διατήρηση της περιοχής

(conservation).

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

Η Ελλάδα λόγω της γεωγραφικής της θέσης (σταυροδρόμι τριών

βιογεωγραφικών περιοχών), της μεγάλης ποικιλίας κλιματικών συνθηκών, του

γεωλογικού υπόβαθρου και της γεωμορφολογίας (έντονο ανάγλυφο, κοιλάδες,

κατακερματισμός ακτών, νησιά) παρουσιάζει -σε σχέση με την έκτασή της- μεγάλη

βιοποικιλότητα. Η ελληνική φύση χαρακτηρίζεται από πλούσια χλωρίδα και πανίδα,

ενδημικά είδη, αντιπροσωπευτικούς βιότοπους, ιδιαίτερους φυσικούς και

γεωμορφολογικούς σχηματισμούς και τοπία μοναδικής ομορφιάς. Αυτή η αξία

χρειάζεται ιδιαίτερες προσπάθειες για να διατηρηθεί και να προστατευθεί.

Θεσμική προστασία των περιοχών .

Η ανάγκη προστασίας της ελληνικής φύσης αναγνωρίσθηκε και εκφράσθηκε με

την κήρυξη του πρώτου Εθνικού Δρυμού στον Όλυμπο το 1938. Πριν από αυτό, οι

προσπάθειες για την προστασία της φύσης περιοριζόταν σε νομοθετικά μέτρα, κυρίως

στα πλαίσια της δασικής νομοθεσίας Ν.Δ.996/71 και Ν.Δ.998/79.

Η έννοια της προστασίας της φύσης στην Ελλάδα ακολούθησε την πορεία των

προηγμένων χωρών του κόσμου, με τη θέσπιση προστατευόμενων περιοχών και την

αντιμετώπισή τους ως περιοχών ‘απαγορευμένων’ για τον άνθρωπο. Η πρακτική αυτή

εγκαταλείπεται στην πορεία, υπακούοντας στα διδάγματα της διεθνούς εμπειρίας,

δίνοντας τη θέση της στη διαχείριση των περιοχών προστασίας, με στόχο την ανάπτυξη

του ευρύτερου περιβάλλοντος χώρου σε συνάρτηση με τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

3 Οι αρχές της αειφόρου ανάπτυξης εκφράστηκαν το 1991 στην έκθεση ‘Φροντίζοντας τη Γη : στρατηγική για τη ζωή

βασιζόμενη στην αειφόρο ανάπτυξη’ των τριών μεγαλύτερων παγκόσμιων οργανισμών για τη διατήρηση της

φύσης (UNEP, IUCN, WWF), τη διακήρυξη του Ρίο το 1992 και την ίδια εποχή το ‘πέμπτο πρόγραμμα για το

περιβάλλον’ της Ε.Ε.

7

Ο Νόμος-Πλαίσιο για την προστασία του περιβάλλοντος, Ν.1650/86, περιέχει

ιδιαίτερο κεφάλαιο για την ‘προστασία της φύσης και του τοπίου’ όπου δίνει τη

δυνατότητα θεσμοθέτησης προστατευόμενων περιοχών, οι οποίες κατηγοροποιούνται σε

:

1. Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Φύσης.

2. Εθνικά Πάρκα.

3. Προστατευόμενοι Φυσικοί Σχηματισμοί.

4. Προστατευόμενα Τοπία και Στοιχεία του Τοπίου.

5. Περιοχές Οικοανάπτυξης.

Επίσης καθορίζεται ειδική διαδικασία κήρυξης και διαχείρισης των περιοχών

προστασίας (άρθρα 18,19,21,22). Με την εφαρμογή του παρόντος θεσμικού πλαισίου

δημιουργήθηκε ένα σύστημα περιοχών το οποίο δεν έχει διαμορφωθεί οριστικά. Είναι

πλέον εμφανής η ανάγκη ένταξης των περιοχών σε ενιαίο καθεστώς προστασίας,

διαχείρισης, παρακολούθησης και φύλαξης. Επίσης απαιτείται η ρύθμιση των στόχων

διαχείρισης, των αρμοδιοτήτων των φορέων διαχείρισης, του τρόπου άσκησής τους και

της λειτουργίας τους. Προσπάθεια για κάλυψη αυτού του κενού αποτέλεσε ο Νόμος

2742/99.

Στα πλαίσια της Δασικής Νομοθεσίας ιδρύονται από τη Δασική Υπηρεσία4 :

1. Εθνικοί Δρυμοί.

2. Αισθητικά Δάση.

3. Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης.

4. Ελεγχόμενες Κυνηγετικές Περιοχές.

5. Καταφύγια Θηραμάτων.

6. Εκτροφεία Θηραμάτων.

Στα πλαίσια του Ν.1465/50 δίνεται στο ΥΠ.ΠΟ. η δυνατότητα ανακήρυξης

περιοχών ως ‘Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους’. Η αρμοδιότητα έχει περιέλθει στο

Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. από το 19855.και έχει ενσωματωθεί στον 1650/86.

4 μετά τον 1650/86 οι τρεις πρώτες κατηγορίες έχουν περάσει στο ΥΠΕΧΩΔΕ. 5 Από τότε δεν έχει γίνει καμία νέα ένταξη περιοχής σαν Τ.ΙΦ.Κ. , μόνο η εκπόνηση μίας μελέτης για τη διαχείρισή

τους με χρηματοδότηση από το ΕΠΠΕΡ.

8

Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΣΗ.

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ.

Στο πλαίσιο της κρατικής πολιτικής προστασίας του περιβάλλοντος και της

αειφόρου ανάπτυξης, εξαιρετική σημασία έχει αποκτήσει ο σχεδιασμός και η εφαρμογή

μιας ενιαίας πολιτικής προστασίας και διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος της

χώρας. Η ιδιαίτερη σημασία μιας ολοκληρωμένης κρατικής πολιτικής για το φυσικό

περιβάλλον προκύπτει, εκτός των άλλων, και από τις εξής παραμέτρους:

1. Τον πλούτο του φυσικού περιβάλλοντος σε είδη χλωρίδας και πανίδας, τύπους

οικοτόπων, οικοσυστήματα και τοπία που παρατηρείται στη χώρα και από τον κίνδυνο

υποβάθμισης της αξίας τους αν δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα προστασίας.

2. Τη σχετικά μεγάλη έκταση (16-20%) που καταλαμβάνουν οι προστατευόμενες και

υπό προστασία περιοχές στη συνολική χερσαία επιφάνεια της χώρας.

3. Τη δυνατότητα αξιοποίησης των προστατευόμενων περιοχών για την ανάπτυξη ήπιων

μορφών τουρισμού και τη δημιουργία κρίσιμων προϋποθέσεων για την ανάπτυξη του

πρωτογενούς τομέα παραγωγής.

4. Τη δυνατότητα δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας στην ύπαιθρο σε αντικείμενα,

συναφή με την προστασία της φύσης και την ανάδειξη προστατευόμενων περιοχών .

5. Την ανάγκη διατήρησης των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος και των φυσικών

πόρων ως δυναμικού ανάπτυξης συνολικά της χώρας.

6. Τους άμεσους ή έμμεσους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και την ασφάλεια που

προκύπτουν από την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος.

7. Τις άμεσες ή έμμεσες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της υποβάθμισης του

φυσικού περιβάλλοντος.

8. Τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας (Σύμβαση για την Βιοποικιλότητα (Ν. 2204/

1994), Σύμβαση Ramsar (Ν.Δ. 191/74), Διεθνής Σύμβαση Βέρνης για τη διατήρηση

της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης (Ν. 1335/1983),

Σύμβαση Βόννης, Σύμβαση Διεθνούς Εμπορίας Ειδών της Αγριας Πανίδας και

Χλωρίδας που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν - Cites (Ν. 2055/1992), Σύμβαση

Βαρκελώνης, Σύμβαση για την Απερήμωση.

9

9. Την ανάγκη οργάνωσης της ελληνικής συμμετοχής στο Ευρωπαϊκό συνεκτικό

οικολογικό δίκτυο Natura 2000 (Κοινοτική Οδηγία 92/43 για τη διατήρηση των

φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας και ΚΥΑ

33318/3028/ 28.12.1998) καθώς και την υποχρέωση εφαρμογής των όρων της

Οδηγίας 79/ 409 για τη διατήρηση των άγριων πτηνών και της ΚΥΑ 414958/1985 -

Μέτρα διαχείρισης της άγριας πτηνοπανίδας.

10.Τις πολιτικές, τις κατευθύνσεις και τα προγράμματα υποστήριξης της Ευρωπαϊκής

Ένωσης.

11.Τα αποτελέσματα από την μέχρι τώρα υλοποίηση πολιτικών και προγραμμάτων για το

φυσικό περιβάλλον στην Ελλάδα.

12.Τις κατευθύνσεις και τους στόχους που τίθενται για την επόμενη προγραμματική

περίοδο 2000-2006 μέσω του Γ’ ΚΠΣ.. Η προστασία, διατήρηση και ανάδειξη,

ωστόσο, του φυσικού πλούτου της Ελλάδας σε συνδυασμό με την ιστορική και

πολιτιστική του αξία απαιτούν το σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας σαφούς εθνικής

στρατηγικής.

Βασικός σκοπός της στρατηγικής αυτής είναι η διασφάλιση της βιολογικής

ποικιλότητας (γενετική ποικιλότητα, ποικιλότητα ειδών και οικοσυστημάτων) καθώς και

της ποικιλότητας τοπίων σε εθνικό επίπεδο. Για τη διασφάλιση του βασικού αυτού

σκοπού τίθενται οι παρακάτω στόχοι για το διάστημα 2000-2010:

Σχεδιασμός, Οργάνωση και Διαχείριση ενός Εθνικού Συστήματος Προστατευόμενων

Περιοχών.

Σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας και κατά δεύτερο

λόγο στην ποικιλότητα τοπίων έχουν οι προστατευόμενες περιοχές και σύμφωνα με τη

σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα, άρθρο 8, τα συμβαλλόμενα μέρη θα πρέπει

κατά το δυνατόν : « (α) να εγκαθιδρύσουν ένα σύστημα προστατευόμενων περιοχών ή

περιοχών στις οποίες υπάρχει ανάγκη λήψης ειδικών μέτρων για τη διατήρηση της

βιολογικής ποικιλότητας,(β) να αναπτύξουν όπου αυτό είναι αναγκαίο, κατευθύνσεις για

την επιλογή, ίδρυση και διαχείριση προστατευόμενων περιοχών, όπου απαιτείται η λήψη

ειδικών μέτρων για τη διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας....».Επίσης στο άρθρο 4Β

της ΚΥΑ 33318/3028/1998 (εναρμόνιση με την Οδηγία 92/43/ΕΕ) αναφέρεται :

1. « Όταν ένας τόπος ορισθεί ως τόπος κοινοτικής σημασίας σύμφωνα με τη

διαδικασία της παραγ. 2 προσδίδεται στον εν λόγω τόπο, μέσα σε έξι (6)

10

χρόνια από την κατάρτιση του σχετικού Κοινοτικού καταλόγου, εκτός του

χαρακτηρισμού που ενδεχομένως προβλέπεται σε άλλες ειδικές διατάξεις της

κείμενης νομοθεσίας και ο πρόσθετος χαρακτηρισμός του ως Ειδική Ζώνη

Διατήρησης.

2. Ο χαρακτηρισμός αυτός γίνεται μετά από συνεργασία των κατά περίπτωση

αρμοδίων Υπουργείων σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας

(Π.Δ. ή Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις) ανάλογα με τα υφιστάμενα έργα ή

δραστηριότητες στον εν λόγω τόπο. Με το ως άνω Π. Δ/γμα καθορίζονται

επιπλέον οι αναγκαίοι όροι και οι γενικές κατευθύνσεις διαχείρισης του εν

λόγω τόπου... ».

Σύμφωνα με τα παραπάνω ο καθορισμός και η διαχείριση προστατευόμενων

περιοχών αποτελεί βασικό μέσο για τη διασφάλιση της βιολογικής ποικιλότητας, όπως

επίσης και υποχρέωση της χώρας σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις και τις κοινοτικές

οδηγίες.

Οργάνωση και διασφάλιση της διατήρησης των ειδών χλωρίδας και πανίδας.

Η προστασία, διατήρηση και διαχείριση των ειδών της πανίδας και χλωρίδας

προβλέπεται σε αρκετές διεθνείς συμβάσεις, καθώς και στις Οδηγίες 92/43/ΕΕ και

79/409/ΕΕ. Οι διεθνείς και κοινοτικές υποχρεώσεις της χώρας και τις ιδιαίτερες

απαιτήσεις των ειδών και τα μέτρα που απαιτούνται για την προστασία, διατήρηση και

διαχείριση ιδιαίτερα των προστατευόμενων, απειλούμενων, σπάνιων και ενδημικών

ειδών εντός και εκτός προστατευόμενων περιοχών τεκμηριώνουν επί της ουσίας τον

συγκεκριμένο στόχο.

Διατήρηση της ποικιλότητας τοπίων και της βιολογικής ποικιλότητας σε επίπεδο

οικοσυστημάτων εκτός προστατευόμενων περιοχών.

Η διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας και της ποικιλότητας τοπίων αποτελεί

βασικό σκοπό της εθνικής πολιτικής για τη φύση. Οι γενικοί στόχοι i. και ii. συμβάλλουν

σημαντικά σε αυτήν. Κρίνεται όμως αναγκαίο να υπάρξουν επίσης παρεμβάσεις που θα

αφορούν οικοσυστήματα (δασικά, υγροτοπικά, εσωτερικών νερών, θαλάσσια, αστικά και

περιαστικά) και τοπία, τα οποία έχουν ιδιαίτερη αξία (γεωμορφολογική, αισθητική,

πολιτιστική, ιστορική).

11

Προστασία, αποκατάσταση και διαχείριση φυσικών πόρων.

Το έδαφος και το νερό είναι σημαντικοί φυσικοί πόροι, η διατήρηση,

αποκατάσταση και προστασία των οποίων είναι αναγκαία και για τη γενικότερη

διασφάλιση της διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και για τη διατήρηση του

δυναμικού ανάπτυξης μιας περιοχής. Η διάβρωση των εδαφών, η ερημοποίηση και η

υφαλμύρωση των υπογείων νερών αποτελούν σημαντικά προβλήματα η αντιμετώπιση

των οποίων απαιτεί μακροχρόνιο σχεδιασμό και σχέδια δράσης.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σε παγκόσμιο επίπεδο μια αύξηση των

θεσμοθετημένων προστατευόμενων περιοχών, οι οποίες ανέρχονται σε 10.000 περίπου

καλύπτοντας έκταση πάνω από 900 εκατομ. εκτάρια. Αντίστοιχη είναι και η τάση στην

Ελλάδα όπου παρατηρούμε επίσης μια σημαντική αύξηση του αριθμού και της έκτασης

των προστατευόμενων και των υπό προστασία περιοχών. Το γεγονός αυτό οφείλεται στη

σταδιακή αύξηση της ευαισθητοποίησης, αλλά και στην κατανόηση της σημαντικότητας

των προστατευόμενων περιοχών, στη συνεχιζόμενη υποβάθμιση του φυσικού

περιβάλλοντος και στην αναγκαιότητα αντιμετώπισής της, στην αύξηση των

επιστημονικών δεδομένων καθώς και στις υποχρεώσεις οι οποίες απορρέουν από τις

διεθνείς συμβάσεις και ιδιαίτερα από τις κοινοτικές οδηγίες.

Η αύξηση του αριθμού και της έκτασης των προστατευόμενων και των υπό

προστασία περιοχών όμως δεν έχει συνδυαστεί με αντίστοιχη προσαρμογή του θεσμικού

πλαισίου και των διοικητικών δομών, την αύξηση του εξειδικευμένου στελεχιακού

δυναμικού στις αρμόδιες υπηρεσίες, καθώς και των μηχανισμών, τεχνικών και

διαδικασιών διαχείρισης. Παράλληλα, δεν έχει υπάρξει ανάπτυξη κατάλληλων εργαλείων

τα οποία είναι αναγκαία για την εφαρμογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση των

απαραίτητων μέτρων προστασίας και διαχείρισης καθώς και εργαλείων και μεθόδων

ρύθμισης των κοινωνικών και οικονομικών συγκρούσεων, που προκύπτουν από την

θέσπιση και εφαρμογή όρων και απαγορεύσεων στις προστατευόμενες περιοχές.

Αποτέλεσμα των ελλείψεων αυτών είναι η αδυναμία εφαρμογής των όρων και μέτρων

προστασίας καθώς και των μέτρων διαχείρισης.

Για την αντιμετώπιση των παραπάνω ελλείψεων τίθεται ως βασικός στόχος

του παρόντος πονήματος, ο σχεδιασμός, η οργάνωση και η διαχείριση του Εθνικού

Διοικητικού Δικτύου για την προστασία της Φύσης.

Το μεθοδολογικό πλαίσιο για την υλοποίηση του παραπάνω στόχου περιγράφεται

αναλυτικά στο: Draft guidelines for national system planning for protected areas (Σχέδιο

12

οδηγιών για τον εθνικό σχεδιασμό ενός συστήματος προστατευόμενων περιοχών, IUCN

World Commission on Protected Areas, 1997). Οι βασικές μεθοδολογικές κατευθύνσεις,

που αναλύονται στην παραπάνω έκδοση, προσαρμοσμένες στα ελληνικά δεδομένα

ακολουθούνται και στην προσέγγιση του παρόντος σχεδίου. Οι άξονες και οι αρχές για

τον σχεδιασμό, την οργάνωση και διαχείριση ενός Εθνικού Συστήματος

Προστατευόμενων Περιοχών όπως διατυπώνεται σε πολλά αντίστοιχα σχέδια

συνοψίζεται παρακάτω (από τη μελέτη: Οργάνωση Εθνικού και Τοπικού Φορέων

Διαχείρισης Βιοτόπων, 1994):

1. Η φιλοσοφία της διατήρησης της φύσης και οι λειτουργίες και τα οφέλη ενός

συστήματος προστατευόμενων περιοχών πρέπει να ενσωματωθούν στις βασικές

κοινωνικές αξίες, στην καθημερινή εκπαίδευση, στην καθημερινή ζωή και τις τοπικές

οικονομίες.

2. Η κήρυξη και θεσμοθέτηση προστατευόμενων περιοχών είναι και τοπική υπόθεση και

εξαρτάται άμεσα από τη συναίνεση των επιμέρους ομάδων συμφερόντων.

3. Η προστασία δεν μπορεί να εννοηθεί ως έννοια ανεξάρτητη της ανάπτυξης, μιας

ανάπτυξης όμως που θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τις δεσμεύσεις της προστασίας

(αειφόρος ανάπτυξη).

4. Οι προστατευόμενες περιοχές δεν πρέπει να αποτελούν "νησίδες" της φύσης, αλλά

πρέπει να έχουν μια συνεχή και δυναμική σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο.

5. Οι προστατευόμενες περιοχές πρέπει να είναι "φιλικές προς τον άνθρωπο", τους

εργαζόμενους, τους "γείτονες", τους επισκέπτες, τους επιστήμονες. Είναι αναγκαία η

ένταξη των κατοίκων στη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών. Η αποδοχή

από αυτούς θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό και την επιτυχία ή αποτυχία της

προστασίας. Καμία προστατευόμενη περιοχή δε μπορεί να επιτελέσει τις λειτουργίες

της αν υπάρχει αντίθεση της τοπικής κοινωνίας.

6. Απαιτείται μια ενιαία αντίληψη για την περιοχή η οποία μπορεί να εξασφαλιστεί με

την ύπαρξη ενός τοπικού φορέα διαχείρισης, οι αρμοδιότητες του οποίου είναι

συνάρτηση των ιδιαιτεροτήτων κάθε χώρας.

7. Το αντικείμενο των φορέων διαχείρισης δε σταματά στα όρια των προστατευόμενων

περιοχών. Εκτείνεται πέρα από αυτά, με στόχο την προώθηση μιας πιο σώφρονος

διαχείρισης των φυσικών πόρων στο σύνολό τους.

13

8. Το σύστημα διοίκησης προστατευόμενων περιοχών πρέπει να δώσει ιδιαίτερη έμφαση

στην επικοινωνία με τους πολίτες, τους επιμέρους φορείς και τις ομάδες

συμφερόντων.

9. Οι επιμέρους (τοπικοί) φορείς διαχείρισης πρέπει να βρίσκονται σε επικοινωνία

μεταξύ τους και να εξασφαλίζεται η σταθερή και συνεχής τους ενημέρωση, γεγονός

που τεκμηριώνει την ανάγκη ενός επιτελικού κεντρικού φορέα, η δομή και οι

αρμοδιότητες του οποίου εξαρτώνται επίσης από τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας.

10.Τέλος, δεν μπορεί να υπάρξει σωστή και αποτελεσματική διαχείριση αν δεν υπάρχει

οριοθέτηση της προστατευόμενης περιοχής και των ζωνών προστασίας, χωρίς την

οποία η σύσταση ενός φορέα διαχείρισης δεν έχει νόημα.

Θα πρέπει να τονισθεί η στενή σύνδεση ανάμεσα στην προστασία και την

αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων. Η προσεκτικά διατυπωμένη αναφορά στους

στόχους και στη φιλοσοφία της Παγκόσμιας Στρατηγικής για την Προστασία και

Διατήρηση (IUCN) μπορεί να εξασφαλίζει σχεδόν σε κάθε περίπτωση την απαραίτητη

τεκμηρίωση και να ενδυναμώνει σημαντικά την αποτελεσματικότητα των ανάλογων

ενεργειών. Οι παραπάνω αρχές θέτουν ουσιαστικά το περίγραμμα μιας στρατηγικής για

τη διοίκηση και διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών με κύριους στόχους που θα

περιλαμβάνουν (όπως απορρέουν από την Παγκόσμια Στρατηγική για την Προστασία

και Διατήρηση της IUCN6):

Τη διατήρηση και προάσπιση των βασικών οικολογικών λειτουργιών και διεργασιών

της προστατευόμενης περιοχής, καθώς και των συστημάτων που υποστηρίζουν τη

ζωή των κάθε λογής οργανισμών

Τη διατήρηση της γενετικής ποικιλότητας.

Την αειφόρο χρήση των ειδών και των οικοσυστημάτων της προστατευόμενης

περιοχής.

Με βάση τους παραπάνω άξονες και αρχές πρέπει να διατυπώνονται στη συνέχεια οι

βασικές προτεραιότητες δράσης.

6 Διεθνής Ενωση για τη Διατήρηση της Φύσης, είναι ένωση κυβερνητικών και ΜΚΟ.

14

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ

ΕΝΩΣΗ

Διεθνείς Συμβάσεις.

Η Ελλάδα έχει αναλάβει ειδικές υποχρεώσεις για την προστασία της φύσης στα

πλαίσια διεθνών συμβάσεων που έχει υπογράψει, με σημαντικότερες :

Σύμβαση Ramsar, ‘Συμφωνία επί των Διεθνούς Ενδιαφέροντος Υγροτόπων’ στην

οποία έχουν περιληφθεί 11 υγρότοποι της χώρας και τέθηκε σε ισχύ με το Ν.Δ.

191/1974. Οι υγρότοποι είναι : οι λίμνες Λαγκαδά-Βόλβης, Αμβρακικός, Μεσολόγγι-

Αιτωλικό, Πρέσπες, λίμνη Μητρικού, Βιστωνίδα-Πόρτο Λάγος, δέλτα Έβρου, δέλτα

Αλιάκμονα-Λουδία-Αξιού και αλυκή Κίτρους, λίμνη Κερκίνη, δέλτα Νέστου και

Κοτύχι-Στροφυλιά.

Σύμβαση της Βέρνης, για τη διατήρηση της άγριας χλωρίδας και πανίδας, των

απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών και των μεταναστευτικών ειδών (Συμβούλιο της

Ευρώπης, 1979).

το πρόγραμμα για τον άνθρωπο και τη βιόσφαιρα (ΜΑΒ) και η Σύμβαση για τα

παγκόσμια φυσικά αποθέματα της UNESCO.

η σύμβαση CITES για το διεθνές εμπόριο της άγριας χλωρίδας και πανίδας.

η πανευρωπαϊκή στρατηγική για την βιοποικιλότητα του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα του Ρίο (Ο.Η.Ε. 1992).

Σύμβαση της Βόννης, στα πλαίσια του UNEP.

Κοινοτικές Οδηγίες.

Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης δύο είναι οι πιο σημαντικές Οδηγίες για

την προστασία της φύσης :

Η Οδηγία 79/409 ‘για τη διατήρηση των άγριων πτηνών’ με σκοπό τη λήψη

των αναγκαίων μέτρων από τα κράτη-μέλη, ώστε να διατηρηθεί ο πληθυσμός των ειδών

15

της άγριας ορνιθοπανίδας σε τέτοιο επίπεδο που να ανταποκρίνεται στις οικολογικές και

επιστημονικές απαιτήσεις, λαμβάνοντας υπόψη και τις οικονομικές δραστηριότητες.

Η εναρμόνιση στο ελληνικό δίκαιο έγινε με την Υπουργική Απόφαση 414885/85,

η οποία ορίζει τα είδη για τα οποία επιτρέπεται το κυνήγι, τα μέσα, το χρόνο, τις

περιοχές κυνηγιού και ρυθμίζει το εμπόριο των ειδών. Στα πλαίσια της Οδηγίας έχουν

δηλωθεί 52 περιοχές ως ‘Περιοχές Ειδικής Προστασίας’ (SPA7-Special Protected Areas).

Η αρμοδιότητα για την εφαρμογή της Οδηγίας ανήκει στο Υπουργείο Γεωργίας.

Η αλληλουχία των οδηγιών για την προστασία των άγριων πτηνών είναι:

Οδηγία 79/409/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979 περί της διατηρήσεως των

αγρίων πτηνών.

Οδηγία 81/854/EOK του Συμβουλίου της 19ης Οκτωβρίου 1981 περί προσαρμογής,

λόγω της προσχώρησης της Ελλάδας, της οδηγίας 79/409/EOK περί της διατήρησης των

αγρίων πτηνών.

Οδηγία 85/411/ΕΟΚ της Επιτροπής της 25ης Ιουλίου 1985 για την τροποποίηση του

παραρτήματος Ι της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ περί διατήρησης των αγρίων πτηνών.

Οδηγία 86/122/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 8ης Απριλίου 1986 για την προσαρμογή, λόγω

της προσχώρησης της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ περί της

διατηρήσεως των αγρίων πτηνών.

Οδηγία 90/656/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 4ης Δεκεμβρίου 1990 περί των μεταβατικών

μέτρων που εφαρμόζονται στη Γερμανία όσον αφορά ορισμένες κοινοτικές διατάξεις σε

θέματα προστασίας του περιβάλλοντος.

Οδηγία 91/244/ΕΟΚ της Επιτροπής της 6ης Μαρτίου 1991 για την τροποποίηση της

οδηγίας 79/409/ΕΟΚ του Συμβουλίου περί διατηρήσεως των αγρίων πτηνών.

Οδηγία 94/24/ΕΚ του Συμβουλίου της 8ης Ιουνίου 1994 για την τροποποίηση του

παραρτήματος ΙΙ της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών.

Απόφαση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 1ης Ιανουαρίου 1995 για την

τροποποίηση οργάνων σχετικά με την προσχώρηση νέων κρατών μελών στην

Ευρωπαϊκή Ένωση (πράξη προσχωρήσεως της Αυστρίας, της Φινλανδίας και της

Σουηδίας).

Οδηγία 97/49/ΕΚ της Επιτροπής της 29ης Ιουλίου 1997.

7 Εάν η παραβίαση αφορά ΠΕΠ τότε αρμόδιο είναι το ΥΠΕΧΩΔΕ. Εάν είναι για κυνήγι το Υπ.Γεωργίας.

16

Η προθεσμία για την εφαρμογή της νομοθεσίας στα κράτη μέλη

Οδηγία79/409/ΕΟΚ: 06.04.81

Οδηγία 85/411/ΕΟΚ: 30.07.86

Οδηγία 91/224/ΕΟΚ: 31.12.92

Οδηγία 94/24/ΕΚ:29.09.95

Η Οδηγία 92/43 ‘για τη διατήρηση των οικοτόπων και της άγριας χλωρίδας

και πανίδας’. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού προβλέπεται η δημιουργία του

Δικτύου Natura 2000 (ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο ειδικών ζωνών διατήρησης) ώστε

να εξασφαλιστεί ειδικό καθεστώς προστασίας για τους φυσικούς οικότοπους και τα είδη

φυτών και ζώων που παρουσιάζουν Κοινοτικό ενδιαφέρον. Ο εθνικός κατάλογος

περιλαμβάνει 264 περιοχές, περιλαμβανομένων και των 52 SPA της 79/409. Στόχος της

οδηγίας είναι η διασφάλιση της βιολογικής ποικιλομορφίας μέσω της διατήρησης των

φυσικών ενδιαιτημάτων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας στο ευρωπαϊκό

έδαφος των κρατών μελών. Τροποποιήθηκε με την οδηγία 97/62/ΕΚ του Συμβουλίου,

της 27ης Οκτωβρίου 1997. Το περιεχόμενό της αναφέρεται στα εξής ζητήματα:

1. Η συνεχής υποβάθμιση των φυσικών ενδιαιτημάτων και οι κίνδυνοι που απειλούν

ορισμένα είδη συνιστούν πρωταρχικό μέλημα της περιβαλλοντικής πολιτικής της

Κοινότητας. Η παρούσα οδηγία σκοπό έχει να συμβάλει στην διατήρηση της βιολογικής

ποικιλομορφίας στα κράτη μέλη ορίζοντας ένα κοινό πλαίσιο για την διατήρηση των

φυτών και των αγρίων ζώων καθώς και των ενδιαιτημάτων κοινοτικού ενδιαφέροντος.

2. Με την οδηγία συνίσταται ένα ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο επονομαζόμενο "Natura

2000". Το δίκτυο αυτό αποτελείται από «ειδικές ζώνες διατήρησης» που έχουν

χαρακτηριστεί από τα κράτη μέλη σύμφωνα με τις διατάξεις της οδηγίας καθώς και από

«ζώνες ειδικής προστασίας» που έχουν ταξινομηθεί σύμφωνα με τις διατάξεις της

οδηγίας για τη διατήρηση των αγρίων πτηνών.

3. Τα παραρτήματα I (τύποι φυσικών ενδιαιτημάτων κοινοτικού ενδιαφέροντος) και II

(ζωικά και φυτικά είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος) της οδηγίας παρέχουν υποδείξεις

όσον αφορά τον τύπο ενδιαιτημάτων και ειδών των οποίων η διατήρηση απαιτεί τον

χαρακτηρισμό περιοχών ως ειδικών ζωνών διατήρησης. Ορισμένα από αυτά ορίζονται

ως τύποι ενδιαιτημάτων ή ειδών «προτεραιότητας» (που διατρέχουν κίνδυνο

17

εξαφάνισης). Στο παράρτημα IV απαριθμούνται τα ζωικά και φυτικά είδη που απαιτούν

ιδιαίτερα αυστηρή προστασία.

4. Ο χαρακτηρισμός των ειδικών ζωνών διατήρησης γίνεται σε τρία στάδια. Βασιζόμενο

στα κριτήρια που ορίζονται στα παραρτήματα, κάθε κράτος μέλος προτείνει έναν

κατάλογο τόπων όπου απαντώνται φυσικά ενδιαιτήματα και άγρια ζωικά και φυτικά είδη.

Βάσει των εθνικών καταλόγων και σε συμφωνία με καθένα από τα κράτη μέλη, η

Επιτροπή ορίζει κατάλογο τόπων κοινοτικής σημασίας. Μέσα σε μια εξαετία το

αργότερο από την επιλογή ενός τόπου ως κοινοτικής σημασίας, το οικείο κράτος μέλος

ορίζει τον εν λόγω τόπο ως ειδική ζώνη διατήρησης.

5. Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η Επιτροπή διαπιστώνει ότι ένας τόπος, στον οποίο

υπάρχει τύπος φυσικού ενδιαιτήματος ή είδος προτεραιότητας, δεν έχει περιληφθεί σε

ένα εθνικό κατάλογο, η οδηγία προβλέπει να κινείται διαδικασία διμερούς συνεννόησης

μεταξύ του εν λόγω κράτους μέλους και της Επιτροπής. Αν η σχετική διαδικασία δεν

καταλήξει σε ικανοποιητικό αποτέλεσμα, η Επιτροπή διαβιβάζει στο Συμβούλιο πρόταση

σχετικά με την επιλογή του εν λόγω τόπου ως τόπου κοινοτικής σημασίας.

6. Τα κράτη μέλη θεσπίζουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε στις ειδικές ζώνες διατήρησης να

εξασφαλίζεται η διατήρηση των ενδιαιτημάτων και να αποφεύγεται η υποβάθμισή τους.

Η οδηγία προβλέπει τη δυνατότητα συγχρηματοδότησης των μέτρων διατήρησης από

την Κοινότητα.

7. Τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν τις εξής υποχρεώσεις :

να ενθαρρύνουν τη διαχείριση των στοιχείων του τοπίου που θεωρούν

ουσιαστικά για την μετανάστευση, τη γεωγραφική κατανομή και τη γενετική

ανταλλαγή των αγρίων ειδών

να θεσπίσουν καθεστώς αυστηρής προστασίας ορισμένων ζωικών και φυτικών

ειδών που απειλούνται (παράρτημα IV) και να μελετήσουν την σκοπιμότητα της

επανεισαγωγής των ειδών αυτών στο έδαφός τους

να απαγορεύσουν τη χρήση μη επιλεκτικών μέσων αφαίρεσης από το φυσικό

περιβάλλον, σύλληψης ή θανάτωσης ορισμένων ζωικών και φυτικών ειδών

(παράρτημα V).

8. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή προωθούν την έρευνα και τις επιστημονικές

δραστηριότητες τις απαιτούμενες για την επίτευξη των στόχων της οδηγίας .

18

9. Κάθε έξι χρόνια, τα κράτη μέλη συντάσσουν έκθεση για την εφαρμογή των διατάξεων

που εκδίδονται στο πλαίσιο της παρούσας οδηγίας. Η Επιτροπή συντάσσει συνολική

έκθεση, βασιζόμενη στις ανωτέρω εκθέσεις.

Οι προθεσμίες εφαρμογής είναι:

Οδηγία 92/43/ΕΟΚ: 10.06.1992

Οδηγία 97/62/ΕΚ : 31.12.1997

Κοινοτικές πολιτικές.

Παρόλο που το περιβάλλον στην Ευρωπαϊκή Ένωση τυγχάνει ανυπέρβλητης

νομικής προστασίας, μέχρι σήμερα έχουν λυθεί ορισμένα μόνο από τα πιο απλά

περιβαλλοντικά προβλήματα. Όσο για τα μελλοντικά, αυτά δεν φαίνεται να είναι τόσο

εύκολο να κατανοηθούν και να τεθούν υπό έλεγχο. Η ανεξέλεγκτη οικονομική ανάπτυξη,

με την συνεπαγόμενη αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας και υλικών, και την αύξηση

των αποβλήτων και της ρύπανσης, συνεχίζει να συμβάλλει στις ανεπανόρθωτες απώλειες

γης, οικοτόπων, βιοποικιλότητας, φυσικών τοπίων και φυσικών πόρων. Οι τοπικές,

περιφερειακές και παγκόσμιες αλλαγές στις συνθήκες του περιβάλλοντος μάλλον δεν

είναι εφικτό να αντιστραφούν κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Σύμφωνα με την

περιγραφή της κατάστασης κατά το 1995 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό

Περιβάλλοντος, η Ευρωπαϊκή Ένωση πραγματοποιεί προόδους όσον αφορά στην μείωση

ορισμένων πιέσεων στο περιβάλλον, παρά το γεγονός ότι αυτό δεν αρκεί για τη βελτίωση

της γενικής ποιότητας του περιβάλλοντος, για να μη μιλήσουμε για πρόοδο προς τη

βιώσιμη ανάπτυξη.

Η προστασία του περιβάλλοντος δεν αναφέρεται στις ιδρυτικές συνθήκες των

Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Με το σύνθημα «το περιβάλλον δεν έχει σύνορα» η

Ευρωπαϊκή Κοινότητα άρχισε να αναπτύσσει την πρώτη περιβαλλοντική της νομοθεσία

στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν το περιβάλλον άρχισε πια να υποβαθμίζεται

ραγδαία, με τη σύσκεψη κορυφής στο Παρίσι. Από το 1973 θεσπίστηκαν Προγράμματα

Δράσης για το περιβάλλον, τα οποία είχαν ως άξονα την αντιμετώπιση της ρύπανσης,

ενώ προοδευτικά άρχισαν να υιοθετούνται ενέργειες με βάση την αρχή της πρόληψης. Οι

πρώτες οδηγίες αφορούσαν στην δοκιμή και την επισήμανση των επικίνδυνων χημικών

19

ουσιών, το πόσιμο νερό και την προστασία των επιφανειακών υδάτων καθώς και τον

έλεγχο των ρύπων.

Το 1987 η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη αποτέλεσε την τυπική, νομική βάση του

αυξανόμενου όγκου της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και έθεσε τρεις στόχους:

προστασία του περιβάλλοντος, προστασία της υγείας του ανθρώπου, συνετή και

ορθολογική χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων (άρθρο 130 Π). Το νέο άρθρο της

Συνθήκης αντανακλά την πεποίθηση ότι οι χώρες αποτελούν μέρος ενός συνόλου

αλληλένδετων και αλληλοεξαρτώμενων λαών οι οποίοι συνδέονται με τον αέρα που

αναπνέουν, με τις τροφές που τρώνε, με τα προϊόντα που χρησιμοποιούν, με τα

απόβλητα που πετούν και με την ενέργεια που καταναλώνουν.

Η Συνθήκη του Μάαστριχ του 1992 εισήγαγε τυπικά την έννοια της βιώσιμης

ανάπτυξης στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αργότερα, το 1997, η Συνθήκη του

Άμστερνταμ ανήγαγε τη βιώσιμη ανάπτυξη σε έναν από τους πρωταρχικούς στόχους της

Ευρωπαϊκή Ένωσης. Επιπλέον, σύμφωνα με αυτήν, το περιβάλλον πρέπει να

ενσωματωθεί σε όλες τις άλλες οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές της Ένωσης που

αφορούν το εμπόριο, τη βιομηχανία, την ενέργεια, τη γεωργία, τις μεταφορές και τον

τουρισμό.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει και στο Πέμπτο Πρόγραμμα Δράσης για το περιβάλλον

«προς τη βιώσιμη ανάπτυξη». Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε το «Πρόγραμμα Δράσης

21» κατά τη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον και την ανάπτυξη που

έγινε στο Ρίο ντε Τζάνερο το 1992. Το πέμπτο πρόγραμμα επιδιώκει να συμπληρώσει τις

οδηγίες και τον κανονισμό «ρύθμισης και ελέγχου», που αποτελούσαν τα κύρια μέσα των

προηγούμενων περιβαλλοντικών προγραμμάτων, με μια πανοπλία από δράσεις σε κάθε

επίπεδο με τη συμμετοχή κάθε κοινωνικής ομάδας. Επικεντρώνεται σε πέντε βασικούς

οικονομικούς τομείς που μπορούν να βλάψουν το περιβάλλον και να εξαντλήσουν τους

φυσικούς πόρους – βιομηχανία, μεταφορές, ενέργεια, γεωργία και τουρισμός – και

καθορίζει μια σειρά από στόχους και ενέργειες για κάθε τομέα. Το πέμπτο πρόγραμμα

επίσης αφορά ορισμένα από τα πιο σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα που

αντιμετωπίζει η Ένωση σήμερα: κλιματολογικές αλλαγές, όξινη βροχή και μόλυνση της

ατμόσφαιρας, εξάντληση των φυσικών πόρων και βιοποικιλότητα, υδάτινοι πόροι,

επιδείνωση του αστικού περιβάλλοντος, παράκτιες ζώνες, απόβλητα και βιομηχανικοί

κίνδυνοι.

20

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ

ΚΑΤΆΡΤΙΣΗΣ ΤΗΣ 92/43

Η προσπάθεια της Κοινότητας να συμβάλλει στη διατήρηση του φυσικού

περιβάλλοντος προκύπτει από την ανάγκη αντιστοίχησης με το υπάρχον διεθνές δίκαιο.

Σ’ αυτό εντάσσεται η σύμβαση Ραμσάρ του 1971 για την προστασία των υγροτόπων

διεθνούς ενδιαφέροντος, η σύμβαση της Βόννης του 1971 για τη διατήρηση των

αποδημητικών πτηνών της άγριας πανίδας και η σύμβαση της Βέρνης του 1979 για τη

διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος στην Ευρώπη, στις οποίες

προσχώρησε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα αλλά και η Ελλάδα με κυρωτικούς νόμους.

Έτσι λοιπόν, το 1979 έχουμε την έκδοση της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ «Για τη

Διατήρηση των Άγριων Πτηνών», που έχει ως σκοπό τη διατήρηση των ειδών των πτηνών

που βρίσκονται στο ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών-μελών. Για να γίνει αυτό

επιβάλλεται να υιοθετηθούν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας σε περιοχές, οι οποίες,

αφού αναγνωριστούν σύμφωνα με ορισμένα κριτήρια, χαρακτηρίζονται ως Ζώνες

Ειδικής Προστασίας. Ήδη δηλαδή από τότε είχε αναγνωριστεί ως απαραίτητη για την

προστασία των ειδών η προστασία των βιοτόπων τους.

Στη συνέχεια, το 1988 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε στο Συμβούλιο πρόταση

Οδηγίας για την προστασία των φυσικών και ημιφυσικών οικοτόπων και της άγριας

χλωρίδας και πανίδας, με σκοπό τη δημιουργία ενός δικτύου προστατευόμενων περιοχών

σε όλη την έκταση της Κοινότητας. Η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ «Για τη Διατήρηση των

Φυσικών Οικοτόπων καθώς και της Άγριας Πανίδας και Χλωρίδας» έγινε αντικείμενο

αντιπαραθέσεων και συμβιβασμών μεταξύ των ομάδων πίεσης, και ψηφίστηκε τελικά

στις 21 Μαΐου 1992.

Αν και η αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στον εν λόγω τομέα

συζητήθηκε ενόψει της αρχής της επικουρικότητας, η υιοθέτηση της Οδηγίας 92/43 για

τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας,

εγγράφεται στη γενικότερη πολιτική διατήρησης της βιοποικιλότητας8 στην Ευρώπη ως

8 Η έννοια της βιοποικιλότητας είναι πρόσφατη και, ανάλογα με το επίπεδο οργάνωσης της ζωής σ’ ένα δεδομένο

χώρο, διακρίνεται σε: α) γενετική ποικιλότητα, η οποία αναφέρεται στην ποικιλία γονιδίων και χρωμοσωμάτων, β)

στην ποικιλότητα ειδών φυτών και ζώων και γ) στην οικολογική ποικιλότητα, η οποία αναφέρεται στο αριθμό των

φυτοκοινοτήτων, ζωοκοινοτήτων, οικοτόπων και οικοσυστημάτων. Πιο απλά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η

21

τμήμα της κοινοτικής φυσικής κληρονομιάς. Σύμφωνα με το προοίμιο της οδηγίας

(αιτιολ. Σημείο 3): «... η παρούσα οδηγία συμβάλλει στο γενικό στόχο μιας διαρκούς

ανάπτυξης, δεδομένου ότι ο κυριότερος σκοπός της είναι να ευνοήσει τη διατήρηση της

βιοποικιλότητας, λαμβάνοντας συγχρόνως υπόψη τις οικονομικές, κοινωνικές,

πολιτιστικές και περιφερειακές απαιτήσεις».

Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ

Οι λόγοι που επιβάλλουν την επείγουσα διατήρηση και προστασία της

βιοποικιλότητας είναι τρεις: πρώτον, από αυτήν εξαρτώνται πολλές οικολογικές

διεργασίες και συστήματα που στηρίζουν τη ζωή και συντελούν στην ανθρώπινη

επιβίωση μέσα στη φύση ως μέρος της δεύτερον, η επιστήμη ανακαλύπτει νέες χρήσεις

των βιολογικών πόρων για γενετική βελτίωση ποικιλιών φυτών και ζώων τέλος, ο

σπουδαιότερος λόγος είναι η εξαφάνιση των ειδών, με αυξανόμενο ρυθμό, μέσω της

καταστροφής των φυσικών τους βιοτόπων, με αποτέλεσμα τη μείωση της

προσαρμοστικής ικανότητας του έμβιου κόσμου.

Η βιοποικιλότητα αποτέλεσε και το αντικείμενο διεθνούς συμβάσεως στο πλαίσιο

της Συνδιάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών στο Ρίο τον Ιούνιο του 1992, στην οποία

προσχώρησε η Ευρωπαϊκή Ένωση και κύρωσε η χώρα μας το 1994. Πρόκειται για το

πρώτο διεθνές κείμενο παγκόσμιας εμβέλειας με αντικείμενο την προστασία του

φυσικού περιβάλλοντος. Ειδικότερα, η σύμβαση στοχεύει, με συγκεκριμένα μέτρα

υποχρεωτικού χαρακτήρα για τα κράτη-μέλη, στην προστασία των ειδών της άγριας

πανίδας και αυτοφυούς χλωρίδας, των φυσικών οικοτόπων και της άγριας ζωής σε

συνάρτηση με τη βιοτεχνολογία-γενετική μηχανική. Το τελευταίο διαφοροποιεί τη

σύμβαση του Ρίο από ό,τι ίσχυε ως τότε στο διεθνές δίκαιο για την άγρια ζωή, και

αποτέλεσε σημείο έντονης αντιπαράθεσης των συμφερόντων των αναπτυσσόμενων

κρατών από τη μια και των Η.Π.Α. από την άλλη, αφού αφήνει ανοικτό το δρόμο για τη

χρήση της βιοποικιλότητας με οικονομικούς σκοπούς σε συνάρτηση με τα δικαιώματα

ευρεσιτεχνίας και άλλα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

βιοποικιλότητα εκφράζει το συνολικό αριθμό των ειδών που περικλείει το σύνολο των χερσαίων και υδάτινων

οικοσυστημάτων της βιόσφαιρας.

22

Η οδηγία 92/43 διαφοροποιείται από την σύμβαση του Ρίο αλλά και από την

οδηγία 79/409 κυρίως ως προς τη μέθοδο προσέγγισης αλλά και τη δυναμική

αντιμετώπιση της βιοποικιλότητας. Βέβαια, η τελευταία οδηγία - όπως και η οδηγία

92/43 – περιέχει δύο πτυχές: η μία αφορά στην προστασία των ενδιαιτημάτων των

πουλιών και η άλλη στο κυνήγι και τις διάφορες μορφές απόσπασης. Μέχρι το 1989 το

ενδιαφέρον σχετικά με την οδηγία 79/409 είχε επικεντρωθεί στη δεύτερη αυτή πτυχή.

Με την οδηγία 92/43 σημειώνεται μία αποφασιστική στροφή στην κοινοτική

περιβαλλοντική πολιτική υπέρ της διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος,

επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις και για πρώτη

φορά σ’ ένα διεθνές εργαλείο στη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων που απειλούνται.

Οι σχετικές διατάξεις (άρθρα 3-11) είναι πολύ πιο λεπτομερειακές και περίπλοκες από

τις αντίστοιχες της οδηγίας 79/409. Από την άλλη, η προστασία των ειδών (άρθρα 12-

16), των οποίων τα ενδιαιτήματα πρέπει να προστατευθούν μέσω της δημιουργίας

ειδικών ζωνών διατήρησης, ακολουθεί το πνεύμα της σύμβασης της Βέρνης του 1979 για

τη διατήρηση της άγριας ζωής και των φυσικών οικοτόπων της Ευρώπης.

23

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 92/43 ΓΙΑ ΤΗ

ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ

ΤΗΣ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ ΚΑΙ ΧΛΩΡΙΔΑΣ

Σκοπός και αντικείμενο της Οδηγίας

Ως στόχοι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ καθορίζονται οι εξής:

Η προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας, μέσω της διατήρησης των φυσικών

οικοτόπων, καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας στο έδαφος των κρατών-

μελών.

Η διασφάλιση της διατήρησης - ή της αποκατάστασης σε ικανοποιητική

κατάσταση διατήρησης – των φυσικών οικοτόπων και των άγριων ειδών χλωρίδας

και πανίδας κοινοτικού ενδιαφέροντος.

Η πρόβλεψη ώστε η λήψη των αναγκαίων μέτρων στο πλαίσιο της Οδηγίας να

είναι ακόλουθη των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών απαιτήσεων, καθώς

και των περιφερειακών και τοπικών ιδιομορφιών της κάθε περιοχής.

Για τους σκοπούς της οδηγίας, η Κοινότητα διαιρείται σε 6 διακριτές

βιογεωγραφικές ζώνες. Αναλυτικά οι ζώνες αυτές είναι: η Μεσογειακή, η Ηπειρωτική, η

Αλπική, η Ατλαντική, η Μακαρονησιωτική και η Βόρεια (Σκανδιναβική). Η διαίρεση

αυτή γίνεται με βάση την εξάπλωση των ειδών, κυρίως των φυτικών, πάνω στην έκταση

της Ευρωπαϊκής Ηπείρου και κατ’ επέκταση της Κοινότητας. Οι οικότοποι και είδη,

φυτικά και ζωικά, που προστατεύονται από την Οδηγία είναι αντιπροσωπευτικά όλων

των προαναφερόμενων ζωνών. Η Ελλάδα εντάσσεται εξ ολοκλήρου στη Μεσογειακή

Βιογεωγραφική Ζώνη.

Στην Οδηγία περιλαμβάνονται πέντε παραρτήματα τα οποία καθορίζουν το

αντικείμενο προστασίας. Στο Παράρτημα Ι περιγράφονται οι τύποι φυσικών οικοτόπων

των οποίων η διατήρηση απαιτεί την καθιέρωση Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (Special

24

Areas of Conservation – SAC). O αριθμός αυτών των τύπων οικοτόπων ανέρχεται σε

περίπου 200, συμπεριλαμβανομένων των παράκτιων οικοτόπων, των αμμοθινών, των

λειμώνων, των βραχωδών σχηματισμών και σπηλαίων και τέλος των δασών.

Στο Παράρτημα ΙΙ περιλαμβάνονται τα ζωικά και φυτικά είδη Κοινοτικού

ενδιαφέροντος, των οποίων η διατήρηση επιβάλλει την προστασία του φυσικού χώρου

όπου αυτά διαβιούν. Σημειώνεται ότι στα είδη αυτά δεν περιλαμβάνονται τα πτηνά, γιατί

αυτά καλύπτονται από την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ. Στο Παράρτημα αυτό ιδιαίτερη

αναφορά γίνεται στα είδη «προτεραιότητας». Συνολικά στο Παράρτημα ΙΙ

περιλαμβάνονται 134 είδη σπονδυλωτών, καθώς και 59 είδη ασπόνδυλων, για τα οποία

οι γνώσεις μας δεν βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο. Η κατάσταση διατήρησης των

ειδών αυτών είναι επισφαλής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Χαρακτηριστικά αναφέρονται ο

λύκος, η αρκούδα, η θαλάσσια χελώνα, η μεσογειακή φώκια, η βίδρα, η οχιά της Μήλου.

Αναφορικά με τα είδη χλωρίδας συνολικά περιλαμβάνονται 309 είδη από τα οποία τα 39

απαντώνται και στην Ελλάδα.

Η χώρα μας είναι πλούσια όσον αφορά στους τύπους οικοτόπων και τα είδη της

πανίδας, και επιπλέον το επίπεδο γνώσης γι’ αυτά είναι ικανοποιητικό. Σε σχέση όμως με

τα είδη χλωρίδας, παρόλο που στη χώρα μας απαντώνται περίπου 6000 είδη φυτών από

τα συνολικά 10000 είδη της Ευρώπης, έτσι ώστε να είμαστε η δεύτερη χώρα στην

Ευρώπη σε αριθμό ειδών μετά την Ισπανία, εντούτοις μόνο ένα μικρό ποσοστό των

ειδών που απαντώνται στη χώρα μας περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ, το οποίο

αντιστοιχεί περίπου σε 10% των ειδών της Οδηγίας. Αυτό συμβαίνει τόσο γιατί οι

γνώσεις μας για την κατάσταση του πληθυσμού των ειδών αυτών είναι ανεπαρκείς, όσο

και γιατί κατά τη διαμόρφωση της Οδηγίας δεν κατεβλήθη ιδιαίτερη προσπάθεια να

συμπεριληφθούν περισσότερα ελληνικά είδη.

Στο Παράρτημα III αναφέρονται τα κριτήρια επιλογής των περιοχών που

μπορούν να αναγνωριστούν ως περιοχές κοινοτικού ενδιαφέροντος και να

χαρακτηριστούν ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης με βάση: α) τους οικοτόπους που

απαντώνται στην περιοχή καθώς και β) τα είδη του Παραρτήματος ΙΙ – ζωικά και φυτικά.

Στο Παράρτημα IV περιλαμβάνονται τα αυστηρώς προστατευόμενα είδη, ζωικά

και φυτικά. Γι’ αυτά τα είδη ζώων η οδηγία προβλέπει την απαγόρευση της σύλληψης,

θανάτωσης, παρενόχλησης κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής, καθώς και της

καταστροφής των χώρων αναπαραγωγής και ανάπαυσης. Προβλέπεται ακόμα η

καθιέρωση ενός συστήματος συνεχούς παρακολούθησης των τυχαίων συλλήψεων ή

25

θανατώσεων σε κάθε κράτος-μέλος, ώστε να λαμβάνονται τα απαιτούμενα μέτρα

διατήρησης τα οποία να διασφαλίζουν ότι οι τυχαίες συλλήψεις ή θανατώσεις δεν θα

έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις. Για τα είδη των φυτών η Οδηγία προβλέπει την

απαγόρευση της κοπής, εκρίζωσης, καταστροφής, κατοχής, μεταφοράς και εμπορίας.

Συνολικά στο Παράρτημα IV περιλαμβάνονται 160 είδη σπονδυλωτών ζώων, 71 είδη

ασπόνδυλων και 173 είδη φυτών.

Στο Παράρτημα V περιλαμβάνονται τα είδη, ζωικά και φυτικά, των οποίων η

απόσπαση από το φυσικό τους περιβάλλον και η εκμετάλλευσή τους είναι δυνατόν να

ρυθμίζεται με διαχειριστικά μέτρα, όπως για παράδειγμα η προσωρινή ή τοπική

απαγόρευση απόληψης δειγμάτων από το φυσικό περιβάλλον, η θέσπιση συστήματος

αδειοδότησης για την απόληψη αυτή, η θέσπιση κυνηγετικών ή αλιευτικών κανόνων, η

ενθάρρυνση της εκτροφής ζωικών ειδών υπό αιχμαλωσία καθώς και της τεχνητής

αναπαραγωγής των φυτικών ειδών, ώστε να μειώνονται οι ανάγκες για λήψη δειγμάτων

από το φυσικό περιβάλλον.

Η διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτημάτων): το δίκτυο Natura 2000

Η Οδηγία είναι κυρίως ένα εργαλείο προστασίας των χώρων, καθώς το κλειδί

στη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτημάτων), αποτελούν οι Ειδικές Ζώνες

Διαχείρισης ( Ε.Ζ.Δ). Πριν εξετάσουμε το καθεστώς που τις διέπει θα αναλύσουμε την

διαδικασία καθορισμού τους. Αυτό όμως προϋποθέτει την αναγνώριση των οικοτόπων,

οι οποίοι και ορίζονται λεπτομερειακά στην οδηγία.

Η αναγνώριση των οικοτόπων

Στο άρθρο 1 η οδηγία διακρίνει ανάμεσα στους «φυσικούς οικοτόπους» και τους

«οικοτόπους ενός είδους». Ως «φυσικοί οικότοποι» νοούνται οι χερσαίες περιοχές ή

υγρότοποι που διακρίνονται χάρη στα βιολογικά και μη βιολογικά γεωγραφικά

χαρακτηριστικά τους, είτε είναι εξ ολοκλήρου φυσικές είτε ημιφυσικές. Ως «οικότοπος

ενός είδους» χαρακτηρίζεται το περιβάλλον το οριζόμενο από βιολογικούς και μη

26

βιολογικούς χαρακτηριστικούς παράγοντες στο οποίο ζει το είδος σε ένα από τα στάδια

του βιολογικού του κύκλου.

Ακρογωνιαίος λίθος του συστήματος προστασίας της οδηγίας 92/43 είναι,

σύμφωνα με το άρθρο 3, η δημιουργία ενός συνεκτικού ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου

ειδικών ζωνών, επονομαζόμενο “NATURA 2000”. Το δίκτυο περιλαμβάνει καταρχήν

τόπους όπου βρίσκονται τύποι φυσικών οικοτόπων που εμφανίζονται στο παράρτημα Ι

της οδηγίας. Η ταξινόμηση των οικοτόπων προέρχεται από το πρόγραμμα Corine και

περιλαμβάνει 207 τύπους φυσικών οικοτόπων9. Το δίκτυο NATURA 2000 περιλαμβάνει

επίσης τους οικοτόπους των ζωικών και φυσικών ειδών που εμφανίζονται στο

παράρτημα ΙΙ. Αυτά τα είδη που αποκαλούνται “είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος” –

δηλαδή αυτά που διατρέχουν κίνδυνο, ευπρόσβλητα, σπάνια ή ενδημικά – είναι συνολικά

508, από τα οποία 199 ζωικά και 309 φυτικά. Τέλος, το άρθρο 3 της οδηγίας προσθέτει

ότι το δίκτυο “NATURA 2000” περιλαμβάνει επίσης τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας

(Ζ.Ε.Π) που τα κράτη μέλη καθόρισαν δυνάμει της οδηγίας 79/409 για τα άγρια πουλιά.

Αφού λοιπόν οι Ζ.Ε.Π. αποτελούν μέρος του δικτύου “NATURA 2000”, η ύπαρξή τους

λαμβάνεται υπόψη ως στοιχείο καθορισμού άλλων ζωνών ως Ειδικών Ζωνών

Διατήρησης.

Έτσι συντεθειμένο το “NATURA 2000”, έχει ως στόχο να διασφαλίσει τη

διατήρηση ή την αποκατάσταση σε “μια ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης” των

τύπων φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων των οικείων ειδών στην περιοχή της

φυσικής κατανομής των ειδών αυτών. Σύμφωνα με το άρθρο 1 της οδηγίας μια

κατάσταση διατήρησης κρίνεται ως “ικανοποιητική” όταν συνυπάρχουν τρία στοιχεία,

ανάλογα αν πρόκειται για φυσικό οικότοπο ή οικότοπο είδους.

Για την πρώτη περίπτωση (φυσικός οικότοπος) πρέπει η περιοχή της φυσικής

κατανομής του φυσικού οικοτόπου και οι εκτάσεις που περιέχει να μένουν σταθερές ή να

αυξάνονται, η δομή και οι ειδικές λειτουργίες που απαιτούνται για την μακροπρόθεσμη

συντήρησή του να υφίστανται κατά το προβλεπτό μέλλον, και, τέλος, η κατάσταση της

9 Η εν λόγω ταξινόμηση θεματοποιείται ως εξής:

I. Παράκτιοι και αλοφυτικοί οικότοποι.

II. Παράκτιες και ενδοχωρικές θίνες.

III. Οικότοποι γλυκών υδάτων.

IV. Εύκρατα χέρσα εδάφη και λόχμες.

V. Λόχμες με σκληρόφυλλη βλάστηση.

VI. Φυσικές και ημιφυσικές χλοώδεις διασπάσεις.

VII. Υψηλοί και χαμηλοί τύρφωνες.

VIII. Βραχώδεις οικότοποι και σπήλαια.

27

διατήρησης των χαρακτηριστικών ειδών να κρίνεται ικανοποιητική. Για την δεύτερη

περίπτωση (οικότοπος είδους) πρέπει τα δεδομένα σχετικά με την πορεία των

πληθυσμών του οικείου είδους να δείχνουν ότι αυτό εξακολουθεί και μπορεί να

εξακολουθεί μακροπρόθεσμα να αποτελεί ένα ζωτικό στοιχείο των φυσικών οικοτόπων

στους οποίους ανήκει. Επιπλέον η περιοχή της φυσικής κατανομής του είδους αυτού δεν

πρέπει να φθίνει ούτε να υπάρχει κίνδυνος να μειωθεί κατά το προβλεπτό μέλλον και να

υπάρχει και να συνεχίσει πιθανόν να υπάρχει ένας οικότοπος σε επαρκή έκταση, ώστε οι

πληθυσμοί του να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα.

Εξάλλου σύμφωνα με το άρθρο 3 της οδηγίας, τα κράτη-μέλη, στις περιπτώσεις

που το κρίνουν αναγκαίο, συμβάλλουν στην οικολογική συνοχή του “NATURA 2000”,

διατηρώντας και ενδεχομένως αναπτύσσοντας στοιχεία του τοπίου πρωταρχικής

σημασίας για την άγρια πανίδα και χλωρίδα. Με τον όρο στοιχεία του τοπίου νοούνται

όσα, λόγω της γραμμικής και συνεχούς δομής τους ή του συνδετικού ρόλου τους είναι

απαραίτητα για την μετανάστευση, την γεωγραφική κατανομή και την γενετική

ανταλλαγή άγριων ειδών.

Η διαδικασία καθορισμού των Ε.Ζ.Δ.

Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην οδηγία 92/43 και στην οδηγία 79/409 έγκειται

στη θέσπιση, από την πρώτη, μιας διαδικασίας επιλογής των Ε.Ζ.Δ καθαρά κοινοτικής,

που βασίζεται στη στενή συνεργασία Επιτροπής και κρατών-μελών, αντί να

υποχρεωθούν τα κράτη-μέλη να χαρακτηρίσουν από μόνα τους ζώνες στο ίδιο τους το

έδαφος. Αντίθετα επίσης με την διαδικασία επιλογής των Ζ.Ε.Π. της οδηγίας 79/409, τα

άρθρα 4 και 5 της οδηγίας 92/43 προβλέπουν κατά πολύ λεπτομερειακό και περίπλοκο

τρόπο, τη διαδικασία καθορισμού των Ε.Ζ.Δ., η οποία διακρίνεται σε κοινή (άρθρο 4) και

εξαιρετική (άρθρο 5). Όμως η ακριβής, μακρά και περίπλοκη αυτή διαδικασία δεν

προβλέπεται, όταν πρόκειται να αποχαρακτηριστεί μία Ε.Ζ.Δ. Η κοινή διαδικασία

περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

Κάθε κράτος προτείνει έναν κατάλογο από τόπους, όπου υποδεικνύονται οι τύποι

φυσικών οικοτόπων του παραρτήματος Ι και τα τοπικά είδη του παραρτήματος ΙΙ της

IX. Δάση.

28

οδηγίας που απαντώνται εκεί. Για τη σύνταξη αυτού του καταλόγου λαμβάνονται

υπόψη τα κριτήρια που καθορίζονται στο παράρτημα ΙΙΙ της οδηγίας. Ο κατάλογος

διαβιβάζεται στην Επιτροπή μέσα σε τρία χρόνια από τη γνωστοποίηση της οδηγίας,

μαζί με πληροφορίες για κάθε τόπο, οι οποίες περιλαμβάνουν έναν χάρτη του τόπου,

την ονομασία, τη θέση, την έκτασή του καθώς και τα δεδομένα που προκύπτουν από

την εφαρμογή των κριτηρίων του

παραρτήματος ΙΙΙ. Τα τελευταία παρέχονται βάσει ενός εντύπου που καταρτίζει η

Επιτροπή. Αυτός ο κατάλογος μπορεί ενδεχομένως να προσαρμοσθεί, ύστερα από

πρόταση των κρατών μελών.

Η Επιτροπή, σε συμφωνία με τα κράτη μέλη, καταρτίζει ένα σχέδιο καταλόγου

«τόπων κοινοτικής σημασίας», από τον οποίο προκύπτουν οι τόποι στους οποίους

απαντώνται ένας ή περισσότεροι τύποι φυσικών οικοτόπων προτεραιότητας, ή ένα ή

περισσότερα είδη προτεραιότητας. Τα κράτη μέλη των οποίων οι τόποι με τύπους

φυσικών οικοτόπων και είδη που έχουν προτεραιότητα αντιπροσωπεύουν

περισσότερο από το 5% του εθνικού εδάφους μπορούν, σε συμφωνία με την

Επιτροπή, να ζητήσουν ελαστικότερη εφαρμογή των κριτηρίων που απαριθμούνται

στο παράρτημα ΙΙΙ για την επιλογή του συνόλου των τόπων κοινοτικής σημασίας στο

έδαφός τους. Σε τελική φάση, ο κατάλογος των επιλεγμένων τόπων κοινοτικής

σημασίας καταρτίζεται από την Επιτροπή μέσα σε μία εξαετία (δηλαδή 1998) από

την κοινοποίηση της οδηγίας.

Όταν ένας τόπος κοινοτικής σημασίας επιλεγεί, το κράτος μέλος του επιλεγμένου

αυτού τόπου οφείλει να τον ορίσει ως «ειδική ζώνη διατήρησης» (Ε.Ζ.Δ.) το

αργότερο μέσα σε μια εξαετία.

Συνοψίζοντας, οι καταληκτικές χρονολογίες εφαρμογής της οδηγίας 92/43 είναι οι

ακόλουθες:

I. Πρώτο στάδιο (10 Ιουνίου 1995): περιφερειακή και νομαρχιακή καταγραφή.

II. Δεύτερο στάδιο (10 Ιουνίου 1998): καθορισμός των τόπων του δικτύου

Natura 2000.

III. Τρίτο στάδιο (10 Ιουνίου 2004): έσχατη ημερομηνία για τον καθορισμό των

Ε.Ζ.Δ. από τα κράτη μέλη.

Η εξαιρετική διαδικασία αφορά στις έκτακτες περιπτώσεις, όπου η Επιτροπή

διαπιστώνει, «βάσει πρόσφορων και αξιόπιστων επιστημονικών πληροφοριών» την

29

παράλειψη από έναν κατάλογο που καταρτίζεται με πρωτοβουλία των κρατών μελών.

Αφού εκτιμηθεί ότι η εγγραφή στον κατάλογο είναι απαραίτητη για τη διατήρηση αυτού

του τύπου οικοτόπου προτεραιότητας ή για την επιβίωση αυτού του είδους

προτεραιότητας, κινείται, με πρωτοβουλία της Επιτροπής, η διαδικασία διμερούς

συνεννόησης ώστε να γίνει αντιπαραβολή των επιστημονικών δεδομένων που

χρησιμοποιήθηκαν. Αν η διαφορά δεν επιλυθεί εντός εξαμήνου, η Επιτροπή διαβιβάζει

στο Συμβούλιο πρόταση σχετικά με την επιλογή του «επίδικου» τόπου ως τόπου

κοινοτικής σημασίας. Το Συμβούλιο αποφασίζει ομόφωνα μέσα σε τρεις μήνες από την

ημερομηνία υποβολής της πρότασης. Κατά την περίοδο της συνεννόησης και εν αναμονή

της απόφασης του Συμβουλίου, ο οικείος τόπος υπόκειται στο καθεστώς των Ειδικών

Ζωνών Διατήρησης

Το καθεστώς των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης

Σύμφωνα με τα άρθρα 6 έως 8 της οδηγίας 92/43, το καθεστώς των Ε.Ζ.Δ.

περιλαμβάνει αφενός στη διαχείριση και διατήρησή τους και αφετέρου στη

συγχρηματοδότηση. Το άρθρο 1,ιβ προσδιορίζει μία Ε.Ζ.Δ. ως τόπο κοινοτικής

σημασίας που ορίζουν τα κράτη μέλη με μία κανονιστική, διοικητική ή/και συμβατική

πράξη, στον οποίο εφαρμόζονται τα μέτρα διατήρησης που απαιτούνται για την

διατήρηση και αποκατάσταση σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των φυσικών

οικοτόπων ή και των πληθυσμών των ειδών για τα οποία ορίσθηκε ο τόπος.

Η διατήρηση και διαχείριση

Η υπόδειξη μιας Ε.Ζ.Δ. επιφέρει τέσσερις συνέπειες:

I. Για μία Ε.Ζ.Δ. τα κράτη οφείλουν να καθορίσουν τα αναγκαία μέτρα

διατήρησης, τα οποία συνεπάγονται ενδεχομένως κατάλληλα ειδικά σχέδια

διαχείρισης για τους τόπους ή ενσωματωμένα σε άλλα σχέδια διευθέτησης, και

κατάλληλα κανονιστικά, διοικητικά ή συμβασιακά μέτρα που ανταποκρίνονται

στις οικολογικές απαιτήσεις των τύπων φυσικών οικοτόπων του παραρτήματος ΙΙ,

τα οποία απαντώνται στους τόπους. Με άλλα λόγια πρόκειται για ένταξη των

Ε.Ζ.Δ. σ’ ένα ευρύτερο σύνολο χωροταξικής διευθέτησης του κράτους.

30

II. Η δεύτερη συνέπεια έχει προληπτικό χαρακτήρα: τα κράτη μέλη θεσπίζουν

κατάλληλα μέτρα, ώστε στις Ε.Ζ.Δ. να αποφεύγεται η υποβάθμιση των φυσικών

οικοτόπων και των οικοτόπων των ειδών, όπως επίσης και οι ενοχλήσεις που

έχουν επιπτώσεις στα είδη.

III. Η παράγραφος 3 του άρθρου 6 αφορά στην προηγούμενη εκτίμηση των

επιπτώσεων ενός σχεδίου που δεν είναι άμεσα συνδεδεμένο ή απαραίτητο για τη

διαχείριση του τόπου. Εάν αυτό το ίδιο το σχέδιο, ή από κοινού μαζί με άλλα

σχέδια είναι δυνατόν να επηρεάζει σημαντικά αυτόν τον τόπο, εκτιμάται δεόντως

από τις εθνικές αρχές ως προς τις επιπτώσεις του στον τόπο, λαμβανομένων

υπόψη των στόχων διατήρησής του. Βάσει της εκτίμησης των επιπτώσεων, οι

εθνικές αρχές δεν συμφωνούν για το σχέδιο, παρά μόνο αφού βεβαιωθούν ότι δεν

θα παραβλάψει την ακεραιότητα του τόπου και, ενδεχομένως, αφού εκφρασθεί

πρώτα η δημόσια γνώμη. Αξίζει να σημειωθεί ότι για πρώτη φορά στο κοινοτικό

δίκαιο εργαλεία προγραμματισμού των κρατών μελών υπόκεινται σε διαδικασία

περιβαλλοντικής εκτίμησης.

Στην επόμενη παράγραφο του ίδιου άρθρου καθορίζονται τα όρια των προηγούμενων

προληπτικών μέτρων. Εάν λοιπόν παρά τα αρνητικά συμπεράσματα της εκτίμησης των

επιπτώσεων και ελλείψει εναλλακτικών λύσεων ένα σχέδιο πρέπει να πραγματοποιηθεί

«για άλλους επιτακτικούς λόγους σημαντικού δημοσίου συμφέροντος», στους οποίους

περιλαμβάνονται κοινωνικοί ή οικονομικοί λόγοι και λόγοι δημόσιας τάξης ή δημόσιας

ασφάλειας, το κράτος μέλος αναλαμβάνει κάθε αναγκαίο αντισταθμιστικό μέτρο, ώστε

να εξασφαλιστεί η προστασία της συνολικής συνοχής του Natura 2000.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στην προϋπόθεση της έλλειψης εναλλακτικών λύσεων.

Πράγματι, οι εξαιρέσεις για την πραγματοποίηση των σχεδίων δεν μπορούν να γίνουν

δεκτές, παρά μόνο αν το κράτος μέλος αποδείξει, ενδεχομένως με τη βοήθεια της

μελέτης των επιπτώσεων, ότι δεν υπήρχε εναλλακτική λύση.

Εξάλλου, το τελευταίο εδάφιο του άρθρου 6 περιορίζει ακόμα περισσότερο τη

δυνατότητα των κρατών για την υλοποίηση σχεδίων χωροταξικών διευθετήσεων.

Πράγματι, εάν τα τελευταία αφορούν σε τόπους όπου βρίσκονται ένας τύπος φυσικού

οικοτόπου προτεραιότητας ή και ένα είδος προτεραιότητας, τότε μπορούν να

προβληθούν για την υλοποίησή τους μόνο επιχειρήματα σχετικά με την υγεία των

πολιτών και τη δημόσια ασφάλεια ή σχετικά με θετικές συνέπειες πρωταρχικής σημασίας

για το περιβάλλον ή, κατόπιν γνωμοδοτήσεως της Επιτροπής, άλλοι επιτακτικοί λόγοι

31

σημαντικού δημοσίου συμφέροντος, στους οποίους όμως αυτή τη φορά δεν

περιλαμβάνονται κοινωνικο-οικονομικοί λόγοι.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι οι παραπάνω συνέπειες της διαχείρισης και διατήρησης

μιας Ε.Ζ.Δ. (εκτός της πρώτης) είναι πλέον κοινές με αυτές των Ζ.Ε.Π. της οδηγίας

79/409. Έτσι το καθεστώς διαχείρισης και διατήρησης των Ζ.Ε.Π. γίνεται πιο αυστηρό.

Τέλος, οφείλουμε να παρατηρήσουμε σε σχέση με τα προηγούμενα ότι η διαχείριση

και διατήρηση των Ε.Ζ.Δ. (άρθρο 6, παρ. 2, 3 και 4) είναι πολύ λεπτομερειακή σε σχέση

με την οδηγία 79/409, πράγμα που της προσδίδει άμεση ισχύ.

Η συγχρηματοδότηση

Σύμφωνα με το προοίμιο της oδηγίας, η άνιση κατανομή των οικοτόπων και ειδών

ανά την Κοινότητα και η περιορισμένη δυνατότητα εφαρμογής στην προκειμένη

περίπτωση της αρχής « ο ρυπαίνων πληρώνει», συνεπάγεται υπερβολική οικονομική

επιβάρυνση για ορισμένα κράτη.10

Αποφασίστηκε, λοιπόν, να υπάρξει, σε εξαιρετικές

περιπτώσεις, συνεισφορά με κοινοτική συγχρηματοδότηση, οι όροι υλοποίησης της

οποίας καθορίζονται στο άρθρο 8 της οδηγίας.

Σύμφωνα με αυτό, κατά το στάδιο όπου τα κράτη προτείνουν στην Επιτροπή τους

τόπους που μπορούν να χαρακτηρισθούν ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης αποστέλλουν

παράλληλα και τις εκτιμήσεις τους σχετικά με τα ποσά που κρίνουν αναγκαία στο

πλαίσιο της κοινοτικής συγχρηματοδότησης.

Στη συνέχεια η Επιτροπή αναλαμβάνει να προσδιορίσει τα απαραίτητα μέτρα για τη

διατήρηση ή επαναφορά σε ικανοποιητική κατάσταση προστασίας των τύπων φυσικών

οικοτόπων και ειδών προτεραιότητας, καθώς και το συνολικό κόστος που συνεπάγονται

τα μέτρα αυτά. Ακολούθως, εκτιμά το αναγκαίο ποσό της χρηματοδότησης,

λαμβάνοντας υπόψη μεταξύ άλλων, τη συγκέντρωση στο έδαφος του κράτους μέλους

φυσικών οικοτόπων ή και ειδών προτεραιότητας καθώς και τις σχετικές επιβαρύνσεις

που συνεπάγονται για κάθε κράτος μέλος. Τέλος, η Επιτροπή θεσπίζει πλαίσιο δράσης

προτεραιότητας με συγχρηματοδοτούμενα μέτρα, όταν ο συγκεκριμένος τόπος

χαρακτηρισθεί ως Ε.Ζ.Δ.

10 Η βιοποικιλότητα είναι πιο έντονη στις μεσογειακές περιοχές, που είναι και οι λιγότερο ευνοημένες οικονομικά.

Ο αριθμός των ενδημικών φυτών, για παράδειγμα, είναι τουλάχιστον 20 φορές μεγαλύτερος σ’ αυτές τις περιοχές απ’

ό,τι στις άλλες.

32

Η συγκεκριμένη συγχρηματοδότηση συνάδει με τη γενικότερη φιλοσοφία της

Κοινότητας στον τομέα της πολιτικής περιβάλλοντος (άρθρο 130Σ παρ. 4), όπου το

Συμβούλιο μπορεί να εγκρίνει προσωρινές παρεκκλίσεις ή οικονομική συνδρομή του

Ταμείου Συνοχής, στο βαθμό που ένα περιβαλλοντικό μέτρο συνεπάγεται δυσανάλογο

κόστος για τις δημόσιες αρχές του κράτους μέλους.

Το Ταμείο Συνοχής11

θα μπορούσε να συμμετέχει χρηματοδοτικά σε περιβαλλοντικά

σχέδια που συμβάλλουν στην υλοποίηση των στόχων του άρθρου 130Ρ ΣυνθΕΕ και σε

σχέδια διευρωπαϊκών δικτύων στον τομέα της υποδομής των μεταφορών, στην Ελλάδα,

την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία. Μέχρι τώρα, ωστόσο, φαίνεται ότι τα

περισσότερα χρηματοδοτούμενα από το Ταμείο Συνοχής σχέδια αφορούν στην υποδομή

των μεταφορών. Δεν χρειάζεται, βέβαια να επισημανθεί ότι τα έργα αυτά μπορούν να

έχουν αρνητικό αποτέλεσμα στην προστασία των φυσικών οικοτόπων. Έτσι, η Επιτροπή,

σε ανακοίνωσή της προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή των

Περιφερειών και την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή12

υπενθυμίζει ότι οι

κοινοτικές χρηματοδοτήσεις πρέπει, σύμφωνα με την αρχή της ενσωμάτωσης, να

λαμβάνουν υπόψη την περιβαλλοντική νομοθεσία της Κοινότητας.13

Η προστασία των ειδών

Η δεύτερη βασική πτυχή της οδηγίας 92/43 αφορά στην προστασία των άγριων

ειδών. Η οδηγία διακρίνει τα είδη που βρίσκονται σε καθεστώς αυστηρής προστασίας

και τα είδη που βρίσκονται σε καθεστώς διαχείρισης. Συνεπώς, αντίθετα με την οδηγία

79/409, η εν λόγω οδηγία δεν θεσπίζει ένα γενικό καθεστώς προστασίας των ζωικών και

φυτικών ειδών που ζουν στο έδαφος της Κοινότητας, αλλά τα προστατευτικά μέτρα που

προβλέπει αφορούν ένα μικρό αριθμό ειδών. Τα κράτη μέλη φροντίζουν για τη

διατήρηση ή την αποκατάσταση των πληθυσμών των ειδών που εμφαίνονται στα

παραρτήματα IV και V.

Τα είδη σε καθεστώς αυστηρής προστασίας

10 άρθρο 130Δ ΣυνθΕΕ.

12 Στις 22 Οκτωβρίου 1996.

13 Τάκης Νικολόπουλος «Η προστασία των φυσικών οικοτόπων στο Κοινοτικό Δίκαιο».

33

Τα άρθρα 12 και 13 της oδηγίας 92/43 προβλέπουν ότι τα κράτη λαμβάνουν τα

αναγκαία μέτρα προκειμένου να θεσπίσουν ένα καθεστώς αυστηρής προστασίας των

ζωικών ειδών που αναφέρονται στο σημείο α) και των φυτικών ειδών που αναφέρονται

στο σημείο β) του καταλόγου του παραρτήματος IV. Εκεί τα είδη αυτά χαρακτηρίζονται

ως «κοινοτικού ενδιαφέροντος».

Το σύστημα προστασίας των ζωικών ειδών περιλαμβάνει14

:

A. Γενικές απαγορεύσεις αυστηρής προστασίας, οι οποίες συνίστανται στην

απαγόρευση κάθε μορφής σύλληψης ή θανάτωσης εκ προθέσεως,

παρενόχλησης εκ προθέσεως15

, καταστροφής ή συλλογής των αυγών στο

φυσικό περιβάλλον εκ προθέσεως, βλάβης ή καταστροφής των τόπων

αναπαραγωγής ή ανάπαυσης, κατοχής /μεταφοράς /πώλησης ή ανταλλαγής

και προσφοράς προς πώληση ή ανταλλαγή δειγμάτων των ειδών που έχουν

συλληφθεί στο φυσικό περιβάλλον.16

B. Ειδικά μέτρα για την εγκαθίδρυση ενός συστήματος ελέγχου των τυχαίων

συλλήψεων και των θανατώσεων των ειδών του παραρτήματος IVα. Βάσει

των πληροφοριών που συγκεντρώνονται, τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν τις

απαιτούμενες περαιτέρω έρευνες ή μέτρα διατήρησης, ώστε να διασφαλισθεί

ότι οι τυχαίες συλλήψεις ή θανατώσεις δεν θα έχουν σημαντικές αρνητικές

επιπτώσεις στα εν λόγω είδη.

C. Συμπληρωματικά μέτρα, με τα οποία τα κράτη μέλη εξετάζουν την

ενδεχόμενη επανεισαγωγή των τοπικών ειδών του παραρτήματος IV στο

έδαφός τους, εφόσον το μέτρο αυτό μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά

στη διατήρησή τους και εφόσον πραγματοποιηθούν οι δέουσες διαβουλεύσεις

με το ενδιαφερόμενο κοινό.17

II. Το σύστημα προστασίας των φυτικών ειδών απαγορεύει18

:

A. Την εκ προθέσεως αποκομιδή, τη συλλογή, κοπή, εκρίζωση ή

καταστροφή δειγμάτων των εν λόγω ειδών, στην περιοχή φυσικής κατανομής

τους.

14 άρθρο 12.

15 Ιδίως κατά την περίοδο της αναπαραγωγής, της εξάρτησης, της χειμερίας νάρκης και της μετανάστευσης.

16 Εκτός εκείνων που συνελέγησαν νομίμως πριν από τη θέση σε ισχύ της οδηγίας.

17 Άρθρο 22, α.

34

B. Την κατοχή, μεταφορά, εμπορία ή ανταλλαγή και προσφορά για

εμπορικούς σκοπούς δειγμάτων των εν λόγω ειδών, που έχουν συλλεγεί από

το φυσικό περιβάλλον.

Αυτές οι απαγορεύσεις ισχύουν για όλα τα στάδια του βιολογικού κύκλου των φυτών

που αναφέρονται σ’ αυτό το άρθρο.

Τα είδη σε καθεστώς διαχείρισης

Το άρθρο 14 της οδηγίας 92/43 διασφαλίζει σε ορισμένα είδη, που αναφέρονται

στο παράρτημα V της οδηγίας και χαρακτηρίζονται και αυτά «κοινοτικού

ενδιαφέροντος», ένα ειδικό καθεστώς.

Πράγματι, τα δείγματα των ειδών αυτών που λαμβάνονται στη φύση, καθώς και η

εκμετάλλευσή τους, μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο μέτρων διαχείρισης στο

πλαίσιο μιας εθνικής πολιτικής. Τα εν λόγω είδη, που θεωρούνται λιγότερο απειλούμενα

σε σχέση με τα είδη του παραρτήματος IV, είναι είτε σε κίνδυνο, είτε σπάνια, είτε

ενδημικά, είτε ευάλωτα.

Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 14, η εγκαθίδρυση ενός τέτοιου καθεστώτος

διαχείρισης εξαρτάται από τη θέληση των κρατών, τα οποία δεν εμφανίζονται

υποχρεωμένα να δράσουν. Αν αναλάβουν πρωτοβουλία με απόφασή τους που βασίζεται

στο αποτέλεσμα της εποπτείας που προβλέπει το άρθρο 11 της οδηγίας, τα μέτρα που θα

λάβουν πρέπει να είναι τέτοια, ώστε η λήψη και η εκμετάλλευση των ειδών αυτών να

είναι συμβατές προς μία «ικανοποιητική κατάσταση διατήρησής» τους.

Οι παρεκκλίσεις από τα συστήματα προστασίας

Σύμφωνα με το άρθρο 16 της οδηγίας 92/43, τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα

να παρεκκλίνουν από την εφαρμογή των συστημάτων προστασίας που προβλέπουν τα

άρθρα 12, 13 14 και 15, υπό τον όρο ότι δεν υπάρχει άλλη αποτελεσματική λύση και ότι

δεν παραβλάπτουν τη διατήρηση σε ικανοποιητική κατάσταση των πληθυσμών των

συγκεκριμένων ειδών στην περιοχή της φυσικής τους κατανομής. Αυτές οι παρεκκλίσεις

πρέπει να δικαιολογούνται τουλάχιστον από έναν από τους εξής πέντε λόγους:

Για να προστατεύσουν την άγρια χλωρίδα και πανίδα και να διατηρήσουν τους

φυσικούς οικοτόπους.

18 άρθρο 13.

35

Για να προλάβουν σοβαρές ζημίες, ιδίως των καλλιεργειών, της κτηνοτροφίας, των

δασών, των πληθυσμών ιχθύων και των υδάτων και ιδιοκτησίας άλλης μορφής.

Για λόγους δημόσιας υγείας και ασφάλειας ή για άλλους επιτακτικούς λόγους

προέχοντος δημοσίου συμφέροντος, συμπεριλαμβανομένων τυχόν λόγων κοινωνικού

ή οικονομικού χαρακτήρα και ευεργετικών συνεπειών πρωταρχικής σημασίας για το

περιβάλλον.

Για εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς λόγους, για λόγους αποκατάστασης πληθυσμών

και επανεισαγωγής των εν λόγω ειδών και για επιχειρήσεις αναπαραγωγής που

απαιτούνται για τους σκοπούς αυτούς, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής

αναπαραγωγής των φυτών.

Για να επιτρέψουν, υπό όρους αυστηρά ελεγχόμενους, την επιλεκτική και ποσοτικά

περιορισμένη σύλληψη ή κράτηση περιορισμένου αριθμού, προσδιορισμένου από τις

αρμόδιες εθνικές αρχές, μερικών δειγμάτων των ειδών που αναφέρει το παράρτημα

IV.

Επιπλέον, το ίδιο άρθρο στην δεύτερη παράγραφο επιβάλλει στα κράτη να

κοινοποιούν κάθε δύο χρόνια στην Επιτροπή μία έκθεση για τις παραπάνω παρεκκλίσεις

που παραχωρήθηκαν.19

19 Στην έκθεση, σύμφωνα με το άρθρο 16 παρ. 3, πρέπει να περιλαμβάνονται: α) τα είδη που αφορούν οι παρεκκλίσεις

και τους λόγους της παρέκκλισης, β) τα μέσα, τα συστήματα ή τις μεθόδους σύλληψης ή θανάτωσης ζωικών ειδών που

επετράπησαν και τους λόγους της χρησιμοποίησής τους, γ) τον χρόνο και τον τόπο παροχής αυτών των παρεκκλίσεων,

δ) την αρμόδια αρχή να δηλώνει και να ελέγχει ότι οι απαιτούμενοι όροι τηρούνται, και ε) τα χρησιμοποιούμενα μέτρα

ελέγχου και τα αποτελέσματά τους.

36

ΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

ΕΝΔΟΫΠΟΥΡΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Ο ρόλος των γραφείων του Υπουργού και του Υφυπουργού κρίνεται ιδιαίτερα

θετικός όταν παραμένουν στο ρόλο που τους ανήκει. Άτυπες παρεμβάσεις στις

διαδικασίες των υφιστάμενων οργανωτικών μονάδων θεωρούνται χρήσιμες μόνο σε

εξαιρετικά σημαντικές ή/και επείγουσες περιπτώσεις που διαθέτουν και έντονα πολιτικό

περιεχόμενο.

Τα αντίστοιχα ισχύουν και για το ρόλο του Γενικού Γραμματέα. Επιπλέον, είναι ο

σημαντικότερος λήπτης αποφάσεων στην διαδικασία κατάρτισης του ΕΠΠΕΡ και κατά

συνέπεια, στην χρηματοδότηση δράσεων για την υλοποίηση της 92/43. Ο θεσμός του

Ειδικού Γραμματέα δεν υφίσταται στο Υπουργείο.

Η διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής πολιτικής του Υπουργείου γίνεται από

διαφορετικά ιεραρχικά επίπεδα, αντίστοιχα με τη βαρύτητα του κάθε ζητήματος, όπως

βέβαια την αντιλαμβάνονται τα ανώτερα ιεραρχικά επίπεδα ή αφήνουν οι χειριστές να

φανεί προς τα επάνω...

Εκτός από την αμφίδρομη κατακόρυφη επικοινωνία μέσα στην οργάνωση,

εμφανίζεται πολύ συχνά η άμεση συνεννόηση του χειριστή με τον Γενικό Διευθυντή και

τους συμβούλους του Υφυπουργού.

Το Υπουργείο τώρα άρχισε να συνειδητοποιεί το τεράστιο ειδικό βάρος της 92/43

και τις δεσμεύσεις για την υλοποίηση ενεργής προστασίας των οικοτόπων και των ειδών

που έχουν ήδη αναληφθεί.

Στη διαδικασία διαμόρφωσης της ευρωπαϊκής πολιτικής του Υπουργείου

αναφορικά με τις απαιτήσεις της 92/43 μετέχει το ΕΚΒΥ, περιβαλλοντικές ΜΚΟ, ΑΕΙ

και ερευνητικά ιδρύματα, εταιρείες συμβούλων (κυρίως για τη διαχείριση του ΕΠΠΕΡ)

καθώς και εξειδικευμένα μελετητικά γραφεία.

37

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ & ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΣΕ

ΔΙΥΠΟΥΡΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

η συντονιστική λειτουργία σε πολιτικό επίπεδο

Στην περίπτωση της 92/43 έχουμε συναρμοδιότητα μεταξύ ΥΠΕΧΩΔΕ και

ΥΠΓΕ, και για σημαντικά ζητήματα, ιδίως όταν τους έχει δοθεί ιδιαίτερη δημοσιότητα,

υπάρχει προσωπική επικοινωνία μεταξύ των Υπουργών. Συνήθως όμως, για τα θέματα

της φύσης επιλαμβάνεται ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος ο οποίος και εκτελεί τις επαφές

σε κυβερνητικό επίπεδο20

.

Σαν εθνικό εστιακό σημείο θεωρείται το ΤΔΦΠ του ΥΠΕΧΩΔΕ και η κυρίαρχη

τάση των άλλων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων είναι να επιλαμβάνεται των θεμάτων της

92/43 το Υπουργείο Περιβάλλοντος, με την προϋπόθεση ότι έχει την αρμοδιότητα για

θέματα φυσικού περιβάλλοντος, οπότε και η εκπροσώπηση στο Συμβούλιο Υπουργών

γίνεται από τον Υπουργό Περιβάλλοντος του Κράτους Μέλους.

Ο συντονισμός της κυβέρνησης για την προετοιμασία των συνόδων του

Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν περιλαμβάνει την συνεδρίαση κάποιου συλλογικού

κυβερνητικού οργάνου και γενικότερα, δεν έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τους τρεις

συντονιστικούς φορείς (πρωθυπουργικό γραφείο, ΥΠΕΞ, ΥΠΕΘΟ)

η συντονιστική λειτουργία σε υπηρεσιακό και διοικητικό επίπεδο

Στη φάση διαμόρφωσης των θέσεων του Υπουργείου διενεργείται επικοινωνία

μεταξύ του χειριστή και των συναδέλφων του από το συναρμόδιο Υπουργείο αρχικά με

τη μορφή εθελοντικής προσωπικής πρωτοβουλίας, η οποία μετέπειτα θα πάρει και την

τυπική της μορφή.

Νομική στήριξη υπάρχει από τη νομική υπηρεσία του Υπουργείου, από τη ΔΔ και

ΕΟΚ και από συμβούλους της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΧΩΔΕ. Κατά καιρούς έχει

απασχοληθεί στο τμήμα και νομικός. Ο χειριστής κατά περίπτωση επιλέγει εάν θα

απευθυνθεί σε κάποιον από αυτούς. Με την ΕΝΥΕΚ και το νομικό γραφείο του ΥΠΕΘΟ

υπάρχει επαφή σε ελάχιστες περιπτώσεις.

20 θα λέγαμε ότι τα θέματα της φύσης δεν ανήκουν στις πρώτες προτεραιότητες του ΥΠΕΧΩΔΕ

38

Οι υπάλληλοι που εμπλέκονται στην κατάρτιση των νομοθετημάτων είναι

συνήθως βιολόγοι ή αρχιτέκτονες μηχανικοί και σε δεύτερο στάδιο γίνεται η

επεξεργασία των κειμένων από νομικούς.

Η επικοινωνία με την ΜΑΕΕΕ και ειδικότερα με τους τρεις εκπροσώπους του

ΥΠΕΧΩΔΕ σε αυτή γίνεται με υπηρεσιακά έγγραφα ή/και με προσωπική άμεση

επικοινωνία του χειριστή χωρίς την μεσολάβηση της Διεθνών Δραστηριοτήτων και

θεμάτων ΕΟΚ. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια των υπηρεσιακών μεταβάσεων των χειριστών

στις Βρυξέλες γίνονται συναντήσεις εργασίας οι οποίες εκτός από τα άμεσα

αποτελέσματα στην πρόοδο των τρεχόντων ζητημάτων, συντελούν στο χτίσιμο καλών

σχέσεων και στην ανταλλαγή απόψεων, εργασιακής εμπειρίας και στην πληρέστερη

ενημέρωση των δύο πλευρών για τα όσα συμβαίνουν στο θεματικό πεδίο της εργασίας

τους.

Στη φάση διεξαγωγής της κοινοτικής διαπραγμάτευσης στις ομάδες

εργασίας του Συμβουλίου ο εκπρόσωπος του Υπουργείου έχει συνήθως ευρεία

διαπραγματευτική εντολή, συνήθως το εύρος του πλαισίου μέσα στο οποίο μπορεί να

κινηθεί είναι η εθνική πολιτική που εφαρμόζεται στο συγκεκριμένο πεδίο. Το πρόβλημα

είναι ότι για πολλά ζητήματα δεν έχει καθοριστεί πολιτική ! Αυτό το κενό προσπαθείτε

να αντισταθμιστεί με συνεννοήσεις του διαπραγματευτή με τις ανώτερες βαθμίδες της

ιεραρχίας του Υπουργείου.

Εξαιτίας της απουσίας εθνικού σχεδιασμού για τη φύση, κατά τη διαμόρφωση του

διαπραγματευτικού πλαισίου δεν λαμβάνονται υπόψη ζητήματα που αφορούν τη φάση

υλοποίησης της πολιτικής και τα οποία προβλήματα προκύψουν τότε θα

συνειδητοποιηθούν και θα γίνουν προσπάθειες τροποποιήσεων. Άτυπα, στο Υπουργείο

θεωρείται ότι ο εθνικός μας σχεδιασμός ταυτίζεται με τις πολιτικές και το θεσμικό

πλαίσιο που θέτει η ΕΕ, γεγονός που οδηγεί στην απουσία δυναμικής ανάπτυξης

διαπραγματευτικών θέσεων σύμφωνα με τις ανάγκες της χώρας. Σε τελική ανάλυση, εδώ

έχουμε την εκδήλωση μιας υφέρπουσας νοοτροπίας υποταγής και αποδοχής των θέσεων

των ‘διαπραγματευτικά ισχυρών’ κρατών μελών, παρόλο που η 92/43 αφορά ιδιαίτερα τη

χώρα μας και οι επιπτώσεις της θα είναι τεράστιες για την περιφερειακή ανάπτυξη και

την ανάπτυξη της υπαίθρου.

39

Η συμμετοχή της ΜΑΕΕΕ είναι κυρίως επί του διαδικαστικού και τυπικού

μέρους παρά επί της ουσίας των θεμάτων λόγω της απουσίας επιστημονικής γνώσης

σχετικής με το αντικείμενο της Οδηγίας.

Η φάση διεξαγωγής της κοινοτικής διαπραγμάτευσης στην COREPER

προετοιμάζεται κατά κύριο λόγο από την ΜΑΕΕΕ η οποία ευρίσκεται σε επικοινωνία με

το ΥΠΕΞ και τα κάθετα Υπουργεία των οποίων η συμβολή στην προετοιμασία και

διεξαγωγή των διακυβερνητικών διασκέψεων θεωρείται ελάχιστη.

Σε μερικές περιπτώσεις γίνεται συνεννόηση πριν τη διαπραγμάτευση κυρίως με

τις άλλες χώρες της μεσογειακής βιογεωγραφικής ζώνης. Επίσης επιδιώκεται άντληση

πληροφόρησης συνεργασία με ομοεθνείς κοινοτικούς υπαλλήλους.

ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΣΤΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΟΙ

ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΑ ΑΛΛΑ ΚΡΑΤΗ-ΜΕΛΗ

ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Σε πολιτικό επίπεδο, η αντιπροσωπεία συγκροτείται από τους κύριους φορείς

δηλ. ΥΠΕΞ και ΥΠΕΘΟ. Επί ελληνικής Προεδρίας έχειμ εκπροσωπηθεί και το

ΥΠΕΧΩΔΕ.

ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΠΟΥΡΓΩΝ

πολιτικό-κυβερνητικό επίπεδο

Η εκπροσώπηση γίνεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ και σε μερικές περιπτώσεις

από τον Γενικό Γραμματέα. Η εθνική αντιπροσωπεία συγκροτείται από υπηρεσιακά

στελέχη που ασχολούνται με τα θέματα της Οδηγίας που σχετίζονται με τις

διαπραγματεύσεις με την ΕΕ και αποτελείται συνήθως από εκπρόσωπο του Υπουργείου

στη ΜΑΕΕΕ, τον Γενικό Διευθυντή Περιβάλλοντος, στελέχη της ΔΔ και ΕΟΚ και τους

χειριστές του θέματος.

40

διοικητικό-υπηρεσιακό επίπεδο

Οι εκπρόσωποι του ΤΔΦΠ είναι ο Τμηματάρχης και οι χειριστές. Υπάρχει

σταθερή εκπροσώπηση από συγκεκριμένους χειριστές εφόσον βέβαια αυτοί είναι

διαθέσιμοι. Επιπλέον, ασκείται κεντρική-ιεραρχική εποπτεία και έλεγχος των

εκπροσωπήσεων σε εθνικό επίπεδο. Δεν παρατηρείται συστηματική απουσία του

¨έλληνα εκπροσώπου διότι έχει κατανοηθεί η σημασία της τακτικής συμμετοχής στις

διαδικασίες της ΕΕ, και ταυτόχρονα γίνεται προσπάθεια από το Υπουργείο για την όσο

το δυνατόν πιο έγκαιρη διεκπεραίωση της κάλυψης των χρηματικών αναγκών της

κάλυψης της υπηρεσιακής μετάβασης.

Τα έξοδα της υπηρεσιακής μετάβασης επιστρέφονται στο Υπουργείο από την ΕΕ.

Μία συνεδρίαση αντιστοιχεί σε τρεις εργάσιμες ημέρες: η πρώτη μέρα για μετακίνηση

με το αεροπλάνο και το απόγευμα συνάντηση με τη ΜΑΕΕΕ, η δεύτερη για τη

συνεδρίαση και η τρίτη για την διεκπεραίωση πιθανών εκκρεμοτήτων και επιστροφή.

Συνήθως,οι καλύτερες σχέσεις διατηρούνται με τους Ιταλούς λόγω της γνώσης

της γλώσσας από τους χειριστές και των σχετικά κοινών συμφερόντων μας λόγω του ότι

ανήκουμε στην μεσογειακή βιογεωγραφική ζώνη. Η διαπραγματευτική θέση μας δεν

είναι ισχυρή διότι: α) ο χειριστής δεν είναι εφοδιασμένος με τα αναγκαία στοιχεία, β) δεν

υπάρχει επαρκής πολιτική βούληση για την υλοποίηση της Οδηγίας και γ) οι

αντιπρόσωποι των άλλων κρατών μελών έχουν συνηθίσει να μην παρακολουθούν τη

διατύπωση των θέσεων μας λόγω της σε μεγάλο βαθμό αρνητικής εικόνας που έχει

δοθεί.

ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Οι επαφές με τους υπαλλήλους της Επιτροπής γίνονται προσωπικά, κυρίως με

τους έλληνες και εφόσον υπάρχει καλή προσωπική γνωριμία. Υπηρεσιακή επαφή γίνεται

συνήθως όταν εγείρεται ζήτημα από την Επιτροπή. Όταν ο χειριστής μετακινηθεί σε

άλλη υπηρεσία, λόγω της εμπειρίας και γνωριμιών που διαθέτει, συνεχίζει τις επαφές και

την εκπροσώπηση μέχρι να βρεθεί αντικαταστάτης. Η σχετική γνώση και εμπειρία

μεταδίδεται στην υπηρεσία με ενημερωτικές εκθέσεις, το αρχείο, την προσωπική

ενημέρωση και τη συνεχή υποστήριξη στο έργο του διάδοχου χειριστή.

Οι επαφές γίνονται κυρίως με την μονάδα για τη φύση στην ενδέκατη Γενική

Διεύθυνση της Επιτροπής. Συνήθως οι έλληνες μιλούνε με κατώτερους σε ιεραρχία

41

κοινοτικούς. Οι επαφές των συμβούλων του Υπουργού είναι ελάχιστες. Κατά την

επίσκεψη των κοινοτικών στην Ελλάδα τηρείται σε κάποιο βαθμό το τυπικό της

αντιστοίχησης του επιπέδου των επαφών. Δεν είναι σύνηθες να επισκέπτονται την

ανώτερη πολιτική ηγεσία του Υπουργείου.

Μέχρι στιγμής δεν έχει κληθεί κανείς από την υπηρεσία σαν ανεξάρτητος

εμπειρογνώμων. Οι ιδιώτες που καλούνται είναι γνωστοί στην υπηρεσία λόγω

προγενέστερης συνεργασίας με αυτή και κατά συνέπεια έχουν ενημέρωση εκ των έσω

για τις θέσεις και στοχεύσεις της κυβέρνησης.

Σχετικά με τις επαφές με την Επιτροπή ενημερώνεται η ΔΔ και ΕΟΚ, η πολιτική

ηγεσία και η διοικητική ιεραρχία.

Η συνήθης πρακτική είναι να μην ζητείται η συνδρομή της Επιτροπής κατά τη

φάση της υλοποίησης.

ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Δεν υπάρχει μέριμνα της υπηρεσίας για την ενημέρωση και επικοινωνία με τους

έλληνες ευρωβουλευτές. Ενημέρωση γίνεται όταν το επιδιώξουν οι ίδιοι οι

ευρωβουλευτές ή οι συνεργάτες τους.

ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ

Το ΤΔΦΠ γνωρίζει τις αντίστοιχες υπηρεσίες και τους χειριστές στις διοικήσεις

των άλλων κρατών μελών. Στις λίγες περιπτώσεις που διατηρούνται επαφές εκτός της

κοινοτικής διαδικασίας, αυτό γίνεται χωρίς συστηματικό τρόπο, βάση προσωπικής

γνωριμίας και με ατομική πρωτοβουλία.

Τα στελέχη του γραφείου του Υφυπουργού, που είναι και ο αρμόδιος για τη

φύση, έχουν διατηρήσει τις γνωριμίες που ήδη είχαν, λόγω της προγενέστερης

επαγγελματικής επαφής τους. Σε περίπτωση επαφών που έχουν σχέση με την 92/43

ενημερώνεται η διοικητική ιεραρχία και ο χειριστής άμεσα από τον σύμβουλο ή δια της

ιεραρχίας.

42

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙ

ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟ-ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΤΗΣ

ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ και Η ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΕΣΤΙΑΚΟ ΣΗΜΕΙΟ

Αρμόδιο τμήμα είναι το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος της Δ/νσης

Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού. Σύμφωνα με τον Οργανισμό του Υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ,

το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος (ΤΔΦΠ) έχει ως αρμοδιότητα το

σχεδιασμό και την εφαρμογή κάθε είδους δράσεων, που αποσκοπούν στην προστασία

και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος. Ειδικότερα οι τομείς δραστηριοποίησης του

τμήματος μέχρι σήμερα είναι:

i. Διαχείριση στοιχείων για το φυσικό περιβάλλον.

1. Μέριμνα για την συλλογή, αποθήκευση σε βάσεις δεδομένων και επικαιροποίηση

επιστημονικών στοιχείων για είδη χλωρίδας και πανίδας, τύπους οικοτόπων και

προστατευόμενα τοπία στην Ελλάδα:

Σχεδιασμός, χρηματοδότηση και παρακολούθηση προγραμμάτων απογραφής

πληθυσμών των προστατευόμενων, ενδημικών, σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας,

προγραμμάτων καταγραφής των απειλών τους και των οικολογικών απαιτήσεών τους,

προγραμμάτων καταγραφής της διεθνούς και ελληνικής βιβλιογραφίας σχετικά με τη

διαχείριση των βιοτόπων τους κ.λπ.

Σχεδιασμός, χρηματοδότηση και παρακολούθηση προγραμμάτων απογραφής,

περιγραφής και κατανομής προστατευόμενων τύπων οικοτόπων (Οδηγία 92/43/ΕΕ,

υγρότοποι, αμμοθίνες, βραχονησίδες κ.λπ.) και Τοπίων Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους.

Σχεδιασμός και εγκατάσταση του Εθνικού Δικτύου Πληροφορικής για το Φυσικό

περιβάλλον, οργάνωση της λειτουργίας του, σύνδεσή του με τις Περιφέρειες και

Νομαρχίες.

Ανταπόκριση στις υποχρεώσεις αναφορών της χώρας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή

(Οδηγίες 79/409 και 92/43/ΕΕ ), την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος με την

εγκατάσταση του συστήματος EUNIS (European Union Nature Information System)

και την αποστολή στοιχείων στο Θεματικό Κέντρο για τη Φύση.

43

Ανταπόκριση στις υποχρεώσεις αναφορών της χώρας στον ΟΟΣΑ, την Ευρωπαϊκή

Στατιστική Υπηρεσία, τη Σύμβαση Βιολογική Ποικιλότητας, τη Σύμβαση

Βαρκελώνης (Μεσογειακό Σχέδιο Δράσης), τη σύμβαση της Βέρνης, τη Σύμβαση της

Βόννης, τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN).

Παροχή στοιχείων προς άλλες δημόσιες υπηρεσίες, το Συμβούλιο Επικρατείας, κάθε

πολίτη μετά από αίτησή του, για κάθε νόμιμη χρήση.

2. Μέριμνα για την παρακολούθηση του φυσικού περιβάλλοντος και ειδικότερα βιοτικών

περιβαλλοντικών παραμέτρων (είδη χλωρίδας και πανίδας– τύποι οικοτόπων), και

αβιοτικών (νερά, γεωμορφολογικοί σχηματισμοί, τοπία) κυρίως σε σχέση με τις

προστατευτέες φυσικές περιοχές της χώρας:

Δημιουργία και διατήρηση του επίσημου ελληνικού αρχείου για το δίκτυο Natura

2000, βάση δεδομένων, χάρτες, αντίτυπα τυποποιημένων δελτίων πληροφοριών για

κάθε περιοχή που εντάσσεται στο Δίκτυο.

Οργάνωση επικαιροποίησης και αναθεώρησης των στοιχείων του δικτύου Natura

2000, στην Ελλάδα, παροχή στοιχείων προς άλλες δημόσιες υπηρεσίες, το Συμβούλιο

Επικρατείας, κάθε πολίτη μετά από αίτησή του, για κάθε νόμιμη χρήση.

Σχεδιασμός, χρηματοδότηση προγραμμάτων παρακολούθησης σημαντικών

παραμέτρων (πληθυσμοί, κατανομές, απειλές) σε σχέση κυρίως με την εφαρμογή

μέτρων προστασίας και διαχείρισης (προστατευτέες περιοχές) ή μέτρων

αποκατάστασης (εφαρμογή περιβαλλοντικών όρων, ή όρων αποκατάστασης κατά την

εκτέλεση αναπτυξιακών έργων).

Απογραφή στοιχείων για περιοχές διεθνούς χαρακτηρισμού σε δελτία, σύμφωνα με

τις υποχρεώσεις της χώρας προς τη Σύμβαση Ramsar, τη Σύμβαση της Βαρκελώνης

κ.λπ.

Σχεδιασμός, χρηματοδότηση προγραμμάτων απογραφής και αξιολόγησης έργων

διαχείρισης ως προς την κατάκτηση των στόχων τους για το φυσικό περιβάλλον.

Δημοσίευση των αποτελεσμάτων παρακολούθησης στην Έκθεση Κατάστασης

Περιβάλλοντος της χώρας, στις εκθέσεις εφαρμογής διαφόρων διεθνών συμβάσεων

και Κοινοτικών Οδηγιών.

Χρήση των αποτελεσμάτων της παρακολούθησης για το σχεδιασμό και την

επεξεργασία πολιτικών σχετικά με τη διαχείριση φυσικού περιβάλλοντος.

44

3. Διερεύνηση καταγγελιών για παράνομες ενέργειες ή καταστροφές του φυσικού

περιβάλλοντος, στοιχειοθέτηση απαντήσεων σε ερωτήσεις που κατατίθενται στη Βουλή

των Ελλήνων, καθώς και καταγγελιών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για παραβιάσεις

κοινοτικής νομοθεσίας. Συνεργασία με περιφερειακές και νομαρχιακές υπηρεσίες για την

επιβεβαίωση των καταγγελλομένων, τη διαπίστωση παράβασης της περιβαλλοντικής

νομοθεσίας, την από κοινού διαμόρφωση μέτρων αποκατάστασης με τα άλλα τμήματα

και δ/νσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ, καθώς και την επιβολή κυρώσεων.

ii. Συμμετοχή στον ευρύτερο περιβαλλοντικό και χωροταξικό σχεδιασμό.

1. Συμμετοχή στον χωροταξικό σχεδιασμό:

Συμμετοχή στις επιτροπές επίβλεψης των εκπονούμενων Ειδικών Χωροταξικών

Μελετών, και αντίστοιχες γνωμοδοτήσεις ανά στάδιο.

Γνωμοδοτήσεις επί πολεοδομικών ή άλλων μελετών που άπτονται θεμάτων

διαχείρισης φυσικού περιβάλλοντος.

Συμμετοχή σε ομάδες εργασίας με αντικείμενο τη διατύπωση κατευθυντήριων

γραμμών για τον καθορισμό χρήσεων γης και τις αντίστοιχες πολιτικές εφαρμογών

στις ακτές και τα νησιά.

Συμμετοχή σε ομάδες του Συμβουλίου Ευρώπης σχετικά με τον τουρισμό, την

αγροτική ανάπτυξη και τη βιοποικιλότητα.

Γνωμοδότηση σε προεγκρίσεις χωροθέτησης έργων και δραστηριοτήτων, που είτε

αφορούν αρμοδιότητες της κεντρικής διοίκησης (π.χ. μεγάλα έργα) είτε ενώ έχουν

μεταφερθεί στην αρμοδιότητα περιφέρειας και νομαρχίας αφορούν επεμβάσεις σε

προστατευόμενες περιοχές.

2. Συμμετοχή στον ευρύτερο περιβαλλοντικό σχεδιασμό

Γνωμοδότηση σε έγκριση περιβαλλοντικών όρων έργων και δραστηριοτήτων, που

είτε αφορούν αρμοδιότητες της κεντρικής διοίκησης (π.χ. μεγάλα έργα) είτε ενώ

έχουν μεταφερθεί στην αρμοδιότητα περιφέρειας και νομαρχίας αφορούν επεμβάσεις

σε προστατευόμενες περιοχές.

Διαμόρφωση πολιτικών για τη διαχείριση και παρακολούθηση της οικολογικής

ποιότητας των νερών σε συνδυασμό με τη διατήρηση των υγροτόπων.

Διαμόρφωση μεθοδολογιών και πολιτικών για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών

επιπτώσεων, ειδικότερα σε ότι αφορά τα είδη χλωρίδας και πανίδας, τους οικοτόπους,

τα τοπία, τη βιολογική ποικιλότητα και τις προστατευόμενες περιοχές.

45

Διαμόρφωση πολιτικών αειφορικής ανάπτυξης για τον τουρισμό, τη γεωργία, την

αλιεία κ.λπ. σε συνεργασία με τις συναρμόδιες υπηρεσίες.

3. Ενημέρωση και συνεργασία με τις συναρμόδιες υπηρεσίες σε ότι αφορά τη σύνδεση των

πολιτικών για τη διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος με τις λοιπές περιβαλλοντικές

πολιτικές:

Καθορισμός προτεραιοτήτων σε ευρύτερες χρηματοδοτήσεις για το φυσικό

περιβάλλον (ΕΠΠΕΡ, ΕΤΕΡΠΣ, Life, Ταμείο Συνοχής κ.λπ.).

Συμμετοχή στην επεξεργασία θέσεων της χώρας στα κοινοτικά όργανα σχετικά με

αγρό-περιβαλλοντικά θέματα, θέματα τουρισμού, αλιείας, έρευνας, διατύπωση

κοινοτικών προτεραιοτήτων χρηματοδότησης, διατύπωση θέσεων για το

περιβαλλοντικό πρόγραμμα του ΟΗΕ (Παγκόσμιο Περιβαλλοντικό Ταμείο), το

Μεσογειακό Σχέδιο Δράσης.

Συμμετοχή στις Επιτροπές παρακολούθησης των ΠΕΠ – Β ΚΠΣ.

iii. Προώθηση της δημιουργίας και λειτουργίας Προστατευόμενων περιοχών.

1. Κανονιστικά μέτρα:

Έγκριση προδιαγραφών Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών, εκπόνηση ή ανάθεσή

τους, επίβλεψη και έγκριση.

Έκδοση ΚΥΑ ή Π.Δ/των.

2. Διοικητικά μέτρα

Οργάνωση διοίκησης στα διάφορα επίπεδα σχετικά με την προστασία της φύσης.

Σχεδιασμός και ίδρυση φορέων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών.

3. Συμβατικά μέτρα:

Σχεδιασμός, εκπόνηση, έγκριση διαχειριστικών σχεδίων.

Σχεδιασμός και θεσμοθέτηση αντισταθμιστικών μέτρων, αποζημιώσεων και

επιδοτήσεων σε εφαρμογή των διαχειριστικών σχεδίων.

4. Παρακολούθηση εκτέλεσης/ υποστήριξη εφαρμογών μέτρων και έργων σχεδιασμός

διαχειριστικών μέτρων:

Συμμετοχή σε κοινές επιτροπές προγραμματικών συμβάσεων μέσω των οποίων

υλοποιούνται προγράμματα για τη φύση.

Συμμετοχές σε επιτροπές διαχείρισης (βάσει ΚΥΑ).

Συμμετοχές σε επιτροπές προμηθειών (κέντρα ενημέρωσης, εξοπλισμός, οχήματα

κ.λπ.).

46

Εγκρίσεις προδιαγραφών έργων και ενεργειών που περιλαμβάνονται σε

Προγραμματικές Συμβάσεις.

Παρακολούθηση - εγκρίσεις ενεργειών και έργων που περιλαμβάνονται σε

προγράμματα του κανονισμού Life – Φύση (παλαιότερα ACNAT, MEDSPA).

Συμμετοχή σε επιτροπές παρακολούθησης ενεργειών και έργων που περιλαμβάνονται

σε προγράμματα του κανονισμού 2078.

Παρακολούθηση - εγκρίσεις ενεργειών και έργων που περιλαμβάνονται σε

προγράμματα χρηματοδοτούμενα από το ΕΤΕΡΠΣ.

iv. Προστασία και διαχείριση απειλούμενων ειδών χλωρίδας και πανίδας

1. Κανονιστικά μέτρα:

Θεσμοθέτηση καταλόγων προστατευόμενων ειδών- έκδοση ΚΥΑ ή Π.Δ/των

2. Εκπόνηση ή ανάθεση και έγκριση σχεδίων δράσης- σχεδιασμός συμβατικών μέτρων

(αντισταθμιστικά, αποζημιώσεις, επιδοτήσεις κ.λπ.)

3. Παρακολούθηση εκτέλεσης/ υποστήριξη εφαρμογών μέτρων και έργων:

Συμμετοχή σε κοινές επιτροπές προγραμματικών συμβάσεων.

Παρακολούθηση - εγκρίσεις ενεργειών και έργων που περιλαμβάνονται σε

προγράμματα του κανονισμού Life – Φύση (παλαιότερα ACNAT, MEDSPA).

Παρακολούθηση - εγκρίσεις ενεργειών και έργων που περιλαμβάνονται σε

προγράμματα χρηματοδοτούμενα από το ΕΤΕΡΠΣ.

v. Παρακολούθηση και εφαρμογή διεθνών συμβάσεων

1. Σύμβαση για τη διατήρηση της Βιολογικής Ποικιλότητας της χώρας:

Δημιουργία συντονιστικής μονάδας, λειτουργία επιτροπών, σχεδιασμός εθνικής

στρατηγικής.

Συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις – διαβουλεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Συμμετοχή στα όργανα της σύμβασης.

2. Σύμβαση Ramsar:

Συμμετοχή στα όργανα της σύμβασης.

Συμμετοχή στην πρωτοβουλία MedWet.

3. Σύμβαση Βαρκελώνης – Πρωτόκολλο Ειδικά Προστατευόμενων περιοχών:

47

Συμμετοχή στα όργανα, τις συναντήσεις εμπειρογνωμόνων και εστιακών σημείων της

σύμβασης.

4. Σύμβαση Βέρνης:

Συμμετοχή στα όργανα, τις συναντήσεις εμπειρογνωμόνων της σύμβασης κ.λπ.

5. Σύμβαση Βόννης:

Κύρωση συμφωνιών, συμμετοχή σε διαπραγματευτικές συναντήσεις.

Συμμετοχή στα όργανα, τις συναντήσεις εμπειρογνωμόνων της σύμβασης.

vi. Παρακολούθηση εργασιών σε διεθνείς οργανισμούς

1. Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης – Επιτροπές για τη

βιοτεχνολογία και τη βιοποικιλότητα.

2. Συμβούλιο της Ευρώπης - Επιτροπές τουρισμός/ περιβάλλον, αγροτική ανάπτυξη/

περιβάλλον, Πανευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα και το Τοπίο.

3. Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος – Συναντήσεις για τη φύση και τη

βιοποικιλότητα.

4. Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης - Συναντήσεις για τη φύση και τη

βιοποικιλότητα.

vii. Παρακολούθηση επιτροπών και συναντήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1. Επιστημονική Επιτροπή Οδηγίας 92/43.

2. Επιτροπή Οικοτόπων.

3. Επιτροπή Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών.

4. Επιτροπή Γεωργίας – Περιβάλλοντος.

5. Συναντήσεις επί διαφόρων ειδικών θεμάτων

6. Υποστήριξη της Μόνιμης Αντιπροσωπείας των Βρυξελλών στα θέματα φυσικού

περιβάλλοντος.

48

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΟΥ Τ.Δ.Φ.Π.- ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ

Στο τμήμα απασχολείται μεγάλος αριθμός ατόμων για μια διοικητική μονάδα

αυτής της ιεράρχησης. Από την άλλη μεριά το τμήμα δεν έχει αποκεντρώσει καμιά

από τις αρμοδιότητές του και συγχρόνως αυξάνονται συνεχώς οι υποχρεώσεις του

λόγω της συνεχούς ανάπτυξης του τομέα του φυσικού περιβάλλοντος και των

αυξανόμενων διεθνών και κοινοτικών υποχρεώσεων της χώρας μας. Με αυτό το

κριτήριο το υπάρχον προσωπικό κρίνεται ολιγάριθμο.

ειδικότητα αριθμός υπαλλήλων

ΠΕ ΒΙΟΛΟΓΩΝ 5

ΠΕ ΧΗΜΙΚΩΝ 2

ΠΕ ΔΑΣΟΛΟΓΩΝ 1

ΠΕ ΓΕΩΛΟΓΩΝ 1

ΠΕ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ 5

ΔΕ ΔΑΚΤΥΛΟΓΡΑΦΩΝ 1

ΔΕ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ 3

ΔΕ ΣΧΕΔΙΑΣΤΩΝ 1

σύνολο 19

το προσωπικό του ΕΚΒΥ που εργάζεται στο τμήμα

βιολόγος

νομικος

περιβαλλοντολόγος

επιπλέον προσωπικό που απαιτείται

5 βιολόγοι

2 τοπογράφοι

49

Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ

ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 92/43/ΕΟΚ

ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΡΟΛΟ

Η ανάλυση που θα ακολουθήσει στις προσεχείς σελίδες διαμορφώθηκε σύμφωνα

με την κατηγοριοποίηση21

που παρατίθεται:

Σ.1. : (planning), σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται οι διαδικασίες που

αφορούν καθαρά σχεδιαστικές δραστηριότητες.

Σ.2. : (capacity building), διαδικασίες που αφορούν ανάπτυξη υποδομών και

μεθόδων ώστε να καταστεί εφικτή η υλοποίηση του βασικού σχεδιασμού.

Σ.3. : (enforcement, implementation),κατατάσσονται διαδικασίες που αφορούν

τις αναγκαίες ενέργειες για την προώθηση, εφαρμογή και την υλοποίηση του

σχεδιασμού.

Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει ενέργειες με έντονα διεκπεραιωτικά στοιχεία.

Όμως τελικά στην πράξη, είναι διαδικασίες διεκπεραίωσης τις οποίες όμως

αναγκαζόμαστε για συστηματικούς λόγους να τις κατηγοριοποιούμε ξεχωριστά διότι,

έστω και θεωρητικά, εμφανίζουν σχεδιαστικό επικάλυμμα. Θα λέγαμε ότι ανήκουν στη

γκρίζα ζώνη μεταξύ σχεδιαστικών και διεκπεραιωτικών δραστηριοτήτων.

Δ. :διοικητικές διαδικασίες διεκπεραίωσης και αδειοδότησης.

Είναι οι πιο συνηθισμένες και ευρέως απαντόμενες στην καθημερινή πρακτική της

ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης.

Α. : (evaluation, assessment, control, monitoring, feedback),

αξιολόγηση, εκτίμηση, έλεγχος, ανατροφοδότηση δηλ. του ελέγχου εφαρμογής του

αρχικού σχεδιασμού και της ανατροφοδότησης του νέου σχεδιασμού με επίκαιρα

δεδομένα. Αυτές είναι κρίσιμες διαδικασίες, αν και αρκετά υποεκτιμημένες , για την

50

ανάπτυξη Δημόσιας Πολιτικής που θα εκτιμά τις πραγματικές ανάγκες και θα προσφέρει

τις βέλτιστες λύσεις.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΈΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΕΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 92/43

1. Μεταφορά και ενσωμάτωση του Κοινοτικού Δικαίου στην εθνική έννομη τάξη με τη μορφή

ΚΥΑ καθώς και η ανάπτυξη μηχανισμών συντονισμού για τον σχεδιασμό της υλοποίησης

της, όπως η σύσταση της Επιτροπής Φύση 2000.

2. Συμμετοχή σε συναντήσεις και διαδικασίες στα πλαίσια Διεθνών Συμβάσεων οι οποίες

εξετάζουν ζητήματα σχετικά με την ουσία της Οδηγίας 92/43.

3. Εθνική εκπροσώπηση, σαν εθνικό εστιακό σημείο (focal point), στις διαδικασίες της

Κοινότητας που προβλέπονται για την εφαρμογή της: habitat committee, scientific working

group, biogeographic seminars.

4. Διμερής συνεργασία με την Επιτροπή στο πλαίσιο του ελέγχου της ορθής εφαρμογής της

Οδηγίας 92/43 και κατά συνέπεια της Κοινοτικής Νομοθεσίας, π.χ. καταγγελίες για

παραβιάσεις και reunion paquet.

5. Διμερής συνεργασία με το Υπουργείο Γεωργίας για την επίβλεψη της κατάρτισης του

Εθνικού Καταλόγου των υποψηφίων περιοχών προς ένταξη στο δίκτυο NATURA 2000.

6. Διαπραγμάτευση με την Επιτροπή για την οριστικοποίηση του εθνικού καταλόγου.

7. Τεχνική υποστήριξη για την ολοκληρωμένη εκτίμηση των ορίων των περιοχών που θα

ενταχτούν στο δίκτυο και στο πρόγραμμα χαρτογράφησης.

8. Παρακολούθηση ποιότητας περιβάλλοντος σε περιοχές που δεν περιλαμβάνονται στον

Εθνικό Κατάλογο.

9. Εκπόνηση προγραμμάτων ΕΠΠΕΡ για την προστασία, διαχείριση και ανάδειξη

συγκεκριμένων περιοχών του δικτύου: εκπόνηση Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης,

προετοιμασία Π.Δ. για θεσμοθέτηση της προστασίας της περιοχής, έργα και παρεμβάσεις,

προμήθειες, μελέτες σύστασης και λειτουργίας του Φορέα Διαχείρισης και διαχείρισης των

επισκεπτών.

10. Γνωμοδότηση προς την Επιτροπή για την επιλογή των έργων για τα οποία κρίνεται σκόπιμο

από ελληνικής πλευράς να ενταχθούν στο χρηματοδοτικό μέσο LIFE-nature.

11. Μελέτες και αναγνώριση των περιοχών ορνιθολογικού ενδιαφέροντος σε συνεργασία με το

ΥΠ.ΓΕ.και το ΕΘΙΑΓΕ και την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Οριοθέτηση, διαχείριση

και διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου με τη μορφή ΚΥΑ.

21 Έγινε σχηματικά για συστηματικούς και μεθοδολογικούς λόγους

51

12. Διευκρινιστικοί Εγκύκλιοι και άλλες διοικητικές ενέργειες για την εφαρμογή της Οδηγίας

92/43/ΕΟΚ από άλλες Κεντρικές Υπηρεσίες, Περιφέρειες και Νομαρχίες, κυρίως αναφορικά

με το πλαίσιο της ΚΥΑ 64269/90 που είναι η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης.

13. Εξέταση όλων των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ανεξαρτήτως τύπου και

μεγέθους για δραστηριότητες που ασκούνται μέσα σε περιοχές που είναι υποψήφιες για τον

Εθνικό Κατάλογο. Το Τμήμα γνωμοδοτεί για τους περιβαλλοντικούς όρους που πρέπει να

τεθούν στην δραστηριότητα.

14. Διενέργεια αυτοψιών στις προστατευόμενες περιοχές.

15. Συσκέψεις με τους εκπροσώπους των τοπικών κοινωνιών για εύρεση λύσεων στα κοινωνικά

και οικονομικά ζητήματα που προκύπτουν από τη λήψη μέτρων προστασίας

16. Συσκέψεις με τις Περιφέρειες και τους ΟΤΑ για τα θέματα που αφορούν προστατευόμενες

περιοχές. Επίλυση εκτάκτων ζητημάτων, συντονισμός δράσεων και έλεγχος της υφιστάμενης

κατάστασης καθώς και της αποτελεσματικότητας των δράσεων που έχουν εφαρμοσθεί

17. Υλοποίηση από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων και Υγροτόπων του προγράμματος

‘επιστημονική και τεχνική υποστήριξη του ΥΠΕΧΩΔΕ για την εφαρμογή της οδηγίας

92/43/ΕΟΚ.

18. Ελεγχος εφαρμογής της υφιστάμενης νομοθεσίας και των διοικητικών ρυθμίσεων (π.χ.

έλεγχος της τήρησης περιβαλλοντικών όρων, μέτρηση οικολογικών παραμέτρων)

19. Εγκατάσταση και λειτουργία του πληροφοριακού δικτύου για τη φύση.

20. Εκδόσεις: επιστημονικές και τεχνικές καθώς και ενημερωτικά φυλλάδια.

21. Σύνταξη εκθέσεων προς την Επιτροπή αναφορικά με τα βήματα που έχουν γίνει για την

εφαρμογή της Οδηγίας.

22. Προετοιμασία των θεμάτων του Κοινοβουλευτικού ελέγχου που αφορούν το Τμήμα.

23. Διαμόρφωση Στρατηγικής για την εφαρμογή της Οδηγίας.

24. Οικονομική Μελέτη για τις επιπτώσεις από την εφαρμογή της Οδηγίας

25. Αδειοδότηση για δραστηριότητες στις περιοχές του δικτύου όπως η επιστημονική έρευνα και

οι οικοξεναγήσεις.

52

ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 92/43/ΕΟΚ,

ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΥ

Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ.

α/α Σ.1. Σ.2. Σ.3. Δ. Α.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

ΣΥΝΟΛΟ 4 10 13 19 10

53

Η ΤΥΠΙΚΗ ΡΟΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ Τ.Δ.Φ.Π. και ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η διαχείριση του κάθε θέματος αποκλειστικά

από έναν υπάλληλο και κατά συνέπεια να έχουμε απουσία ομαδικής εργασίας και

μηχανισμών μάθησης, μνήμης και επικοινωνίας μέσα στην οργάνωση. Το

προσωπικό είναι λειτουργικά συνδεδεμένο μόνο με τον προϊστάμενο, ο οποίος παίζει

κομβικό ρόλο και είναι ο μόνος που γνωρίζει τις υποθέσεις και τα ζητήματα που

διαχειρίζεται το τμήμα, ενώ κάθε χειριστής γνωρίζει αποκλειστικά και μόνο τις δικές

του αδυνατώντας να καταλάβει ποία είναι η πολιτική βούληση στον τομέα του

φυσικού περιβάλλοντος διότι μένει εκτός συμμετοχικών διαδικασιών.

εγγράφο ή αίτημα πρωτόκολλο

τμηματάρχης

ανάθεση της

υπόθεσης στον

αρμόδιο

υπάλληλο

έγκριση

από τον

τμηματάρχη

διεκπεραίωση

από τον

χειριστή

output πρωτόκολλο

περιβάλλον της οργάνωσης οργάνωση

Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τις αρχές της Δ.Ο.Π., έχουμε μεγάλες

δυνατότητες για ποιοτική παραγωγή έργου, διότι ουσιαστικά εμφανίζεται μόνο μια

54

θέση παραγωγής22

(ο χειριστής) και μία ελέγχου (προϊστάμενος) δηλ. μια διαδικασία

με μινιμαλιστική ροή εργασίας όπου το εσωτερικό ή ενδιάμεσο προϊόν του χειριστή

ταυτίζεται με το τελικό προϊόν, με την προϋπόθεση ότι διασφαλίζεται η υψηλή

ποιότητα εργασίας του παραγωγού και του ελεγκτή. Αυτό θεωρητικά, απαιτεί:

άψογες συνθήκες εργασίας, αυστηρή επιλογή προσωπικού και υψηλό επίπεδο

κατάρτισης. Βέβαια στην σημερινή πραγματικότητα καμία από τις προηγούμενες

προϋποθέσεις δεν υφίσταται.

Όπως είδαμε η οργάνωση εξυπηρετεί ελάχιστα υποθέσεις πολιτών και

ασχολείται κυρίως με ενέργειες που απευθύνονται σε άλλες οργανωτικές μονάδες

όλων των βαθμίδων: Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, ΟΤΑ, Περιφέρειες, Κεντρικές

Υπηρεσίες, Ευρωπαϊκή Ένωση, Διεθνείς Οργανισμούς και τις γραμματείες των

Διεθνών Συμβάσεων. Συνεπώς τα κριτήρια ποιότητας προς τον πολίτη είναι έμμεσα

και με κύριο γνώμονα την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, που σε τελική

ανάλυση μεταφράζεται στο βαθμό διαμόρφωσης ορθών πολιτικών στην

αποτελεσματική εφαρμογή τους και στην ενσωμάτωση της ανάγκης για προστασία

της Φύσης στις τομεακές πολιτικές και με αποτέλεσμα την αύξηση του κύρους της

οργάνωσης.

Αυτό θα καταστεί πιο εμφανές όταν, μετά το 2004 θα έχει ολοκληρωθεί η

εφαρμογή της Οδηγίας 92/43 και θα έχουν αρχίσει να λειτουργούν οι Φορείς

Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών, τα φυσικά αποτελέσματα (outputs

and outcomes) της δράσης του οργανισμού θα αρχίσουν να μετασχηματίζονται σε

οικονομικά αποτελέσματα.

Ο Οργανισμός του Υπουργείου όταν αναφέρεται στο Τ.Δ.Φ.Π. είναι γενικός,

ασαφής και επιγραμματικός επεξηγώντας απλώς τον τίτλο του τμήματος και με

απουσία περιγραφής θέσεων και προσοντολογίου.

Η παρούσα δομή δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στον απαιτητικό και γρήγορα

εξελισσόμενο τομέα που υπηρετεί σε συνδυασμό και με την ανεπάρκεια του

συνολικού διοικητικού δικτύου23

για τη φύση της χώρας μας.

22 ΔΟΠ: η πολυπλοκότητα υποβαθμίζει την ποιότητα και η ποιότητα του τελικού προιόντος εξαρτάται από την

ποιότητα κάθε ενδιάμεσου προιόντος. 23 Ιωάννης Χονδρόπουλος, Διοικητικά Δίκτυα για τη Φύση, ΕΣΔΔ

55

Από την ανάλυση των διοικητικών διαδικασιών προκύπτει ότι η

πλειοψηφία τους είναι α) διεκπεραίωσης και β)εφαρμογής του σχεδιασμού που

και πάλι στην πράξη είναι διαδικασίες διεκπεραίωσης τις οποίες όμως

αναγκαζόμαστε για συστηματικούς λόγους να τις κατηγοριοποιούμε ξεχωριστά

διότι, έστω και θεωρητικά, εμφανίζουν σχεδιαστικό επικάλυμμα.

Το Τ.Δ.Φ.Π. αποτελεί το Εθνικό Εστιακό Σημείο για τη Φύση και για

αυτό το λόγο η κατανομή των διαδικασιών θα έπρεπε να είναι προς τις καθαρά

σχεδιαστικές, τη ανάπτυξη capacity building και αυτές του ελέγχου εφαρμογής

του αρχικού σχεδιασμού και της ανατροφοδότησης του σχεδιασμού με τα νέα

δεδομένα.

56

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ

NATURA 2000.

Α΄ΦΑΣΗ.

Από το έτος 1992 έως το 1995,τα κράτη-μέλη όφειλαν:

Να απογράψουν τους οικοτόπους και τα είδη που εμφανίζονται στα

Παραρτήματα Ι και ΙΙ της Οδηγίας στην επικράτεια τους.

Να προτείνουν, βάσει επιστημονικής έρευνας και απογραφής, κατάλογο

τόπων (περιοχών) όπου απαντώνται οι ανωτέρω τύποι οικοτόπων και ειδών

οργανισμών (National list of sites). Σε κάθε τόπο υποδεικνύονται οι τύποι οικοτόπων

και η έκταση τους και τα είδη φυτών και ζώων των παραρτημάτων με τα

πληθυσμιακά τους δεδομένα.

Να αξιολογήσουν σε εθνικό επίπεδο τους ανωτέρω τόπους βάσει των

κριτηρίων του παραρτήματος ΙΙΙ της Οδηγίας, ως προς τη σχετική σημασία τους για

κάθε τύπο οικοτόπου και κάθε είδος των Παραρτημάτων Ι και ΙΙ.

Β΄ ΦΑΣΗ.

Τα κράτη-μέλη όφειλαν, μέχρι το 1998, σε συμφωνία με την Επιτροπή να

δημιουργήσουν τον Κατάλογο Τόπων Κοινοτικής Σημασίας (list of sites of

community importance).Ο Κατάλογος αυτός καταρτίζεται από την Επιτροπή, μετά

από αξιολόγηση της κοινοτικής σημασίας τόπων (περιοχών) που περιλαμβάνονται

στους εθνικούς καταλόγους, σύμφωνα με τα κριτήρια του Παραρτήματος ΙΙΙ της

Οδηγίας, ως εξής:

όλοι οι τόποι των εθνικών καταλόγων, οι οποίοι περιέχουν τύπους οικοτόπων και

είδη προτεραιότητας, που κατ’ αρχήν αξιολογούνται ως Τόποι Κοινοτικής

Σημασίας, μέχρι τον τυχόν οριστικό χαρακτηρισμό τους,

οι τόποι που δεν περιλαμβάνουν τύπους οικοτόπων και είδη προτεραιότητας

εξετάζονται με τα υπόλοιπα κριτήρια.

57

Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με το άρθρο 5 της Οδηγίας, όταν η Ευρωπαϊκή

Επιτροπή διαπιστώνει ότι μία περιοχή στην οποία υπάρχει τύπος οικοτόπου ή είδος

προτεραιότητας δεν έχει περιληφθεί στον αντίστοιχο εθνικό κατάλογο, ενώ κρίνεται

απαραίτητη η προστασία του, κινείται ιδιαίτερη διαδικασία ένταξής του.

Στην περίπτωση όπου οι τόποι με τύπους οικοτόπων και είδη προτεραιότητας

αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 5% του εθνικού εδάφους τους, τα κράτη-

μέλη μπορούν, σε συμφωνία με την Επιτροπή, να ζητήσουν ελαστικότερη εφαρμογή

των κριτηρίων σε αυτή τη φάση.

Γ΄ΦΑΣΗ.

Μέχρι τον Ιούλιο του 2004, τα κράτη-μέλη ορίζουν επίσημα τους Τόπους

Κοινοτικής Σημασίας ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (special areas of conservation)

και καθορίζουν τις δράσεις για τη διατήρηση ή /και αποκατάσταση των τύπων

οικοτόπων και των ειδών των παραρτημάτων της Οδηγίας, σε συνάρτηση με τους

κινδύνους που αντιμετωπίζουν.

ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 92/43.

Ήδη με κοινοτικές συγχρηματοδοτήσεις (ACE, ACNAT, LIFE-nature) έχουν

εκπονηθεί πιλοτικές εφαρμογές τεκμηρίωσης για τόπους του εθνικού καταλόγου και

εφαρμόζονται προγράμματα προστασίας των ειδών προτεραιότητας , που μεταξύ των

άλλων δράσεων, αφορούν αρκετούς τόπους του κοινοτικού καταλόγου. Η εκτέλεση

αυτών των προγραμμάτων γίνεται από φορείς: επιστημονικούς (πανεπιστήμια),

περιβαλλοντικούς (NGO’s), αναπτυξιακούς (αναπτυξιακές εταιρείες των Ο.Τ.Α.)` σε

συνεργασία με τα Υπουργεία ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και Γεωργίας, καθώς και με τις αρμόδιες

Περιφερειακές, Νομαρχιακές και Δημοτικές Υπηρεσίες.

Αυτή η δομή δράσης αναμένεται να αποτελέσει τον άξονα για τη δημιουργία

τεχνογνωσίας και κανάλι μετάδοσης και διάχυσής της αποκτώμενης γνώσης και

περιβαλλοντικής πληροφορίας μέσα στο πολυεπίπεδο αυτό οργανωτικό οικοδόμημα

το οποίο αποτελείται από τις διεθνείς δεσμεύσεις, την Ε.Ε., την εθνική διοίκηση,

58

τους Ο.Τ.Α., την ιδιωτική πρωτοβουλία και την κοινωνία των πολιτών - σαν

μεμονωμένα άτομα ή /και οργανωμένα σε ομάδες.

Η εκτέλεση του έργου της αναγνώρισης και περιγραφής των περιοχών του

επιστημονικού καταλόγου αποτελεί βασικό εργαλείο οριστικοποίησης του

σχεδιασμού και της διαχείρισης των περιοχών του δικτύου. Το έργο αυτό

χρηματοδοτείται από το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης ( Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

Περιβάλλον - ΕΠΠΕΡ ).

Παρεμβάσεις για το σχεδιασμό και την εφαρμογή της διαχείρισης σε

περιοχές του επιστημονικού καταλόγου χρηματοδοτούνται από το ΕΠΠΕΡ και

εκτελούνται με συνεργασία του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και των Ο.Τ.Α.

Το Υπουργείο Γεωργίας έχει εντάξει κατά προτεραιότητα τους τόπους του

δικτύου στο πρόγραμμα χρηματοδοτήσεων των αγροπεριβαλλοντικών μέτρων της

Ε.Ε.

Η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ

NATURA 2000.

Κατά την διενέργεια του Προγράμματος Καταγραφής από το ΕΚΒΥ (1994-

96) εκδόθηκαν τρία τεύχη ειδικού ενημερωτικού φυλλαδίου και κοινοποιήθηκαν από

τον ανάδοχο σε όλες τις Υπηρεσίες.

Από το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση-Ελλάς διοργανώθηκε συνέδριο στην

Αθήνα τον Οκτώβριο του 1995 με συμμετοχή όλων εμπλεκόμενων μερών.

Κατά το 1995-96, με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διοργανώθηκαν

σεμινάρια σχετικά με την αειφορική ανάπτυξη για τα στελέχη των υπηρεσιών

περιβάλλοντος σε όλες τις περιφέρειες της χώρας (Ελληνική Εταιρεία Τοπικής

Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης), όπου παρουσιάστηκε η πρόταση του κατ’αρχήν

σχεδιασμού του δικτύου.

Κορύφωση της διαδικασίας αυτής αποτέλεσε το σχετικό Συνέδριο της

Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων στην Ξάνθη (1997). Στοιχεία σχετικά με

τις περιοχές του Εθνικού Καταλόγου (πίνακες και χάρτες) έχουν κοινοποιηθεί από τη

Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. στις συναρμόδιες

59

Υπηρεσίες. Συναντήσεις εργασίας έχουν γίνει για τον προσδιορισμό των ιδιαιτέρων

στοιχείων κάθε τόπου, σε συνάρτηση με τον αναπτυξιακό σχεδιασμό κάθε

Περιφέρειας και η από κοινού αναζήτηση και ο σχεδιασμός τρόπων παρέμβασης σε

συνάρτηση με τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα και συνγραμμικά με

τις συγχρηματοδοτήσεις Life-nature και ΕΠΠΕΡ που περιλαμβάνουν έρευνες

τεκμηρίωσης, Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ), προγράμματα και υποδομές

ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης καθώς και παρεμβάσεις για διευθετήσεις

προβλημάτων που προκύπτουν από τις υφιστάμενες δραστηριότητες.

60

ΔΙΑΤΟΜΕΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΤΙΣΗ

Στη Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα (άρθρα 6β, 7γ, 10α και β και 14), στο 5ο

Πρόγραμμα Δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Στόχος η Αειφορία» καθώς και στις

άλλες διεθνείς συμβάσεις και τις κοινοτικές οδηγίες αναγνωρίζεται ότι οι βασικοί

τομείς που έχουν επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον είναι η γεωργία, η δασοπονία, η

αλιεία, η ενέργεια, η βιομηχανία, οι μεταφορές και ο τουρισμός. Οι δράσεις για την

εφαρμογή του εθνικού σχεδιασμού θα πρέπει να εστιάζουν στους παραπάνω τομείς

και επιπρόσθετα στις διαρθρωτικές και περιφερειακές πολιτικές, τον χωροταξικό

σχεδιασμό, στις πολιτικές υπαίθρου, στη διαχείριση των νερών και εδαφών καθώς

και τον πολεοδομικό σχεδιασμό (European Centre for Nature Conservation, 1996:

Pan-European Biological and Landscape Diversity Strategy).Ειδικότερα:

Γεωργία: Αναγνώριση του καθοριστικού ρόλου της γεωργίας στη διαχείριση των

τοπίων και των ημιφυσικών οικοσυστημάτων καθώς στη διασφάλιση της βιολογικής

ποικιλότητας. Ο ρόλος αυτός πρέπει να αναγνωρίζεται και να ενισχύεται στις

διαδικασίες λήψης αποφάσεων προς την κατεύθυνση της σώφρονος διαχείρισης της

γεωργικής γης, περιλαμβανόμενης της οργανικής γεωργίας, της μείωσης της χρήσης

γεωργικών φαρμάκων και λιπασμάτων, της αειφορικής χρήσης εδαφικών και

υδατικών φυσικών πόρων.

Δασοπονία: Αποτελεσματικότερη ενσωμάτωση των αρχών της αειφορίας στη

διαχείριση των δασών, ενίσχυση των αυτοχθόνων ειδών και αύξηση των δασικών

εκτάσεων που τίθενται εκτός εκμετάλλευσης. Διαχείριση των ειδών στη λογική

πολλαπλών σκοπών στους οποίους περιλαμβάνονται εκτός των οικονομικών

αποδόσεων και η προστασία των φυσικών πόρων, η προστασία από φυσικούς

κινδύνους, η αναψυχή, η βιολογική ποικιλότητα και η ποικιλότητα των τοπίων.

Προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων από πυρκαγιές με εφαρμογή κατά

το δυνατόν πολιτικών πρόληψης.

61

Αλιεία: Ενσωμάτωση των στόχων της διατήρησης της βιολογικής ποικιλότητας στις

πολιτικές αλιείας με κύριο στόχο την αειφορική χρήση των αλιευτικών αποθεμάτων.

Ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στους βενθικούς, πελαγικούς και τους

άλλους φυσικούς πληθυσμούς.

Ενέργεια και Βιομηχανία: Ενσωμάτωση των οικολογικών απαιτήσεων στις

αντίστοιχες πολιτικές, καθώς και στις διαδικασίες χωροθέτησης των βιομηχανικών

και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων. Βασική κατεύθυνση αποτελεί η μείωση των

επικίνδυνων και ρυπογόνων αποβλήτων και αέριων ρύπων.

Τουρισμός και αναψυχή: Ενσωμάτωση των στόχων της διατήρησης της φύσης και

των τοπίων στις πολιτικές τουρισμού και ενθάρρυνση των αειφορικών πρακτικών

στον τουρισμό. Ενθάρρυνση αειφορικών μοντέλων ανάπτυξης τουρισμού σε

προστατευόμενες περιοχές με στόχο την υποστήριξη της τοπικής ανάπτυξης με

παράλληλα ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων.

Μεταφορές: Ενσωμάτωση των αναγκών για τη διατήρηση της βιολογικής

ποικιλότητας και της ποικιλότητας των τοπίων στον σχεδιασμό και την υλοποίηση

των αντίστοιχων υποδομών. Μεταφορά κατά το δυνατόν των μετακινήσεων σε πιο

φιλικά προς το περιβάλλον μέσα.

Διαρθρωτικές και περιφερειακές πολιτικές: Οι στόχοι για τη διατήρηση της

βιολογικής ποικιλότητας και της ποικιλότητας των τοπίων πρέπει να ενσωματωθούν

στις διαρθρωτικές και περιφερειακές πολιτικές. Στο πλαίσιο αυτό είναι απαραίτητα

να υπάρξουν συγκεκριμένες κατευθύνσεις και οδηγίες.

Χωροταξικός σχεδιασμός: Στον χωροταξικό σχεδιασμό η διατήρηση της βιολογικής

ποικιλότητας και της ποικιλότητας τοπίων πρέπει να είναι σημαντική παράμετρος.

Παράλληλα τα επιμέρους εργαλεία του χωροταξικού σχεδιασμό θα πρέπει να

αξιοποιούνται και με στόχο τη διασφάλιση της ποικιλότητας οικοσυστημάτων και

τοπίων.

Πολεοδομικός σχεδιασμός: Ενσωμάτωση των επιμέρους απαιτήσεων του

πολεοδομικού σχεδιασμού με τρόπο ώστε να διασφαλίζεται οι βιολογικές αξίες

καθώς και οι αξίες των τοπίων ειδικότερα σε περιοχές με υψηλή βιολογική

ποικιλότητα και ποικιλότητα τοπίων. Στον αστικό σχεδιασμό είναι σκόπιμο να

62

συμπεριλαμβάνεται ο σχεδιασμός φυσικών εκτάσεων στον αστικό και περιαστικό

χώρο.

Ως συμπέρασμα μπορούμε να αναφέρουμε ότι τα θεματικά ζητήματα που

αφορούν το φυσικό περιβάλλον επί της ουσίας σχετίζονται με τη διατήρηση της

βιολογικής ποικιλότητας των οικοσυστημάτων και της ποικιλότητας των τοπίων

εκτός προστατευόμενων περιοχών καθώς και την προστασία, αποκατάσταση και

αειφορική χρήση των φυσικών πόρων

1. Η παράκτια ζώνη δέχεται τις μεγαλύτερες πιέσεις και σαφώς η προστασία,

διατήρηση και ανάδειξη συμβάλλει στη διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας

και της ποικιλότητας των τοπίων.

2. Τα θαλάσσια οικοσυστήματα, αποτελούν για την Ελλάδα, σημαντική παράμετρο

της διατήρησης της βιοποικιλότητας και απαιτούνται ειδικές δράσεις και

ρυθμίσεις.

3. Τα εσωτερικά νερά (λίμνες, ποτάμια, ρέματα κ.λπ.) δέχονται σημαντικές πιέσεις

και η αποκατάσταση και προστασία τους συνδέεται άμεσα με τη διατήρηση της

βιολογικής ποικιλότητας και της ποικιλότητας τοπίων, τη διασφάλιση της

ανθρώπινης υγείας και την προστασία από φυσικές καταστροφές.

4. Τα δάση εκτός προστατευόμενων περιοχών αποτελούν σημαντικά

οικοσυστήματα, η προστασία και διατήρηση των οποίων αποτελεί προτεραιότητα

για τη διασφάλιση της βιολογικής ποικιλότητας σε επίπεδο οικοσυστημάτων και

ειδών και της ποικιλότητας των τοπίων αλλά και τη διατήρηση και προστασία

φυσικών πόρων (έδαφος, νερό).

5. Τέλος οι φυσικοί πόροι νερό και το έδαφος δέχονται σημαντικές πιέσεις και σε

πολλές περιπτώσεις έχουν υποβαθμιστεί σημαντικά. Τα σημαντικότερα

προβλήματα εδώ σχετίζονται με την υφαλμύρωση των υπογείων νερών, τη

διάβρωση των εδαφών και την ερημοποίηση.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

63

Παρά τα σημαντικά ποσά που επενδύθηκαν σε έργα υποδομής και στην

ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας, η ανάπτυξη δεν ήταν ικανή να αντισταθμίσει

τη μείωση στις παραδοσιακές θέσεις εργασίας στον πρωτογενή και δευτερογενή

τομέα της οικονομίας. Στη Συνθήκη του Maastricht αναγνωρίζονται δύο νέοι

αντικειμενικοί στόχοι για την Ε.Ε. : ‘μια ισορροπημένη και αειφόρος ανάπτυξη’ και

‘ένας υψηλός βαθμός απασχόλησης’. Σε αυτό το πλαίσιο ένας από τους πρώτους

τομείς όπου αναγνωρίστηκε ότι είναι δυνατή η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας

είναι το φυσικό περιβάλλον. Αυτοί οι δύο τομείς παρουσιάζουν προβλήματα τα

οποία είναι από τα σημαντικότερα στην Ε.Ε. και για την αντιμετώπισή τους

απαιτείται η λήψη μέτρων για το καθένα ξεχωριστά και ταυτόχρονα να

αναγνωριστούν οι περιπτώσεις συνεργιών ώστε να καταστρωθούν κοινά διατομεακά

προγράμματα ή/και να υπάρχει επαρκής συντονισμός και επικοινωνία μεταξύ των

δράσεων για το φυσικό περιβάλλον και των δράσεων για την περιφερειακή ανάπτυξη

και απασχόληση. Σύμφωνα με την Ε.Ε., για την ανάπτυξη των συνεργειών

θεωρούνται απαραίτητα τα παρακάτω σημεία :

1. πολιτικά μέτρα

2. ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των δράσεων για τη φύση

3. η κατάσταση της τοπικής κοινωνίας

4. ο βαθμός της αναπτυξιακής δραστηριοποίησης των Ο.Τ.Α. και του ιδιωτικού

τομέα

5. οι μη κυβερνητικοί οργανισμοί

Η ‘πράσινη απασχόληση’ στο πεδίο του φυσικού περιβάλλοντος εντάσσεται στα

παρακάτω αντικείμενα εργασίας :

διαχείριση εδάφους και υδάτων : έργα ορεινής υδρονομίας, υδρογεωλογίας,

διάβρωσης και αποσάθρωσης, αντιμετώπιση και πρόληψη ρύπανσης, έλεγχος

χρήσεων νερού.

προστασία βιοτόπων : εφαρμοσμένη οικολογική έρευνα για την συγκεκριμένη

περιοχή, παρακολούθηση, συλλογή-επεξεργασία-εκτίμηση της περιβαλλοντικής

πληροφορίας, φύλαξη, έργα διαχείρισης και ανάπτυξης των φυσικών περιοχών.

64

εναλλακτικές μορφές τουρισμού : αγροτουρισμός, πολιτισμικός τουρισμός,

οικοτουρισμός, αθλητικές δραστηριότητες στη φύση.

γεωργία : βιολογικές καλλιέργειες, καλλιέργειες ολοκληρωμένης

αντιμετώπισης, GΜOs, προγράμματα διατήρησης της βιοποικιλότητας των

παραδοσιακά καλλιεργούμενων οργανισμών.

μεταφορές, ενέργεια, εξορυκτικές δραστηριότητες και υποδομές.

υπηρεσίες υποστήριξης οι οποίες προέρχονται από τον ιδιωτικό και δημόσιο

τομέα : υπηρεσίες συμβούλων για το περιβάλλον, νομοθεσία, εποπτεία,

σχεδιασμός, περιβαλλοντική αδειοδότηση, ΜΠΕ και ΕΠΜ, συντονισμός

δράσεων, διαχείριση χρηματοδοτικών μέσων, επέμβαση σε καταστάσεις

εκτάκτου ανάγκης, θέματα περιφερειακής ανάπτυξης.

θεωρητική και εφαρμοσμένη επιστημονική έρευνα.

Οι θέσεις απασχόλησης θα είναι : στον κρατικό τομέα, στους ΟΤΑ, στις

αναπτυξιακές εταιρείες των ΟΤΑ, στον ιδιωτικό τομέα με τη μορφή εταιρειών,

συνεταιρισμών, αυταπασχόλησης. Η απασχόληση μπορεί να είναι πλήρης, μερική,

εποχιακή. Ειδικά για τις θέσεις απασχόλησης που αναπτύσσονται σε αγροτικές

περιοχές, πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην εναρμόνισή τους με τις άλλες

αγροτικές ασχολίες ώστε να διασφαλίζεται η συνέχιση των περιβαλλοντικά ορθών

δραστηριοτήτων, η συμπλήρωση του αγροτικού εισοδήματος και γενικότερα η

γεωργική ανάπτυξη.

Η αύξηση της απασχόλησης θα μπορούσε να είναι και έμμεση λόγω του

πολλαπλασιαστικού οφέλους σε άλλους τομείς της οικονομίας. Επίσης, εάν δούμε

τις ροές της οικονομίας κατά την αντίστροφη φορά, βλέπουμε ότι η ευρύτερη

οικονομική ανάπτυξη οδηγεί στην αύξηση των εισοδημάτων μεγάλου ποσοστού του

πληθυσμού το οποίο απαιτεί καλύτερη ποιότητα ζωής, της οποίας βασική

συνιστώσα είναι η κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος.

Η Ελλάδα σε σχέση με άλλες αναπτυγμένες χώρες παρουσιάζει χαμηλά

ποσοστά απασχόλησης στο αντικείμενο του φυσικού περιβάλλοντος.

65

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΡΧΩΝ

α. Αρχή της ολοκληρωμένης και ενιαίας αντιμετώπισης: Οι προστατευόμενες

περιοχές, τα είδη, τα τοπία και οι φυσικοί πόροι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως

μέρος ευρύτερων χωρικών ενοτήτων από τις οποίες εξαρτώνται και με τις οποίες

κατ’ ανάγκη αλληλεπιδρούν.

β. Αρχή του ολοκληρωμένου κεντρικού σχεδιασμού: Η διατήρηση της φύσης και

των στοιχείων της απαιτεί συνολική προσέγγιση σε εθνικό επίπεδο διότι:

-υπάρχουν συγκεκριμένες διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας,

-απαιτείται μια ενιαία κατεύθυνση στην οργάνωση, υλοποίηση και παρακολούθηση

των παρεμβάσεων και

-διότι η διασφάλιση της βιολογικής ποικιλότητας σε εθνικό επίπεδο μπορεί να

πραγματοποιηθεί μόνον μέσω ενός συστήματος ενιαίας πολιτικής που θα

σχεδιάζεται, θα παρακολουθείται και θα αξιολογείται σε κεντρικό επίπεδο.

γ. Αρχή του ολοκληρωμένου προγραμματισμού: Ο σχεδιασμός και

προγραμματισμός στα πλαίσια του φυσικού περιβάλλοντος θα πρέπει να

ενσωματώνει το σύνολο των χρηματοδοτικών μέσων, ώστε οι επιμέρους δράσεις να

είναι συμπληρωματικές και να υπάρχει συνέργια στόχων και χρηματοδοτικών

μέσων.

δ. Αρχή της τοπικής παρέμβασης: Οι δράσεις προστασίας, διατήρησης και

αποκατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος έχουν τοπικό χαρακτήρα και θα πρέπει

να προβλέπονται μηχανισμοί υλοποίησης, παρακολούθησης και ελέγχου που

λειτουργούν «επί τόπου» με στόχο την αποτελεσματικότητα των ενεργειών, την

φιλική σχέση με το ευρύτερο κοινωνικό, διοικητικό κ.ά. περιβάλλον.

ε. Αρχή της επιστημονικής τεκμηρίωσης στη λήψη αποφάσεων: Η διατήρηση της

βιολογικής ποικιλότητας και της ποικιλότητας των τοπίων, τα μέτρα και οι

προτεραιότητες θα πρέπει να στηρίζονται, κατά το δυνατόν, σε σαφή επιστημονικά

δεδομένα. Η απαραίτητη έρευνα και τεκμηρίωση των επιστημονικών στοιχείων θα

πρέπει να στηρίζεται σε ενιαίο σχεδιασμό και μεθοδολογία και σε κάθε περίπτωση

66

θα πρέπει να αξιοποιείται, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, το δυναμικό ερευνητικών

ιδρυμάτων και εξειδικευμένων επιστημόνων.

στ. Αρχή της θεσμικής προσαρμογής και ολοκλήρωσης: Το θεσμικό πλαίσιο θα

πρέπει να καλύπτει με σαφήνεια το σύνολο των απαραίτητων διαδικασιών και

μέτρων που απαιτούνται για την αποτελεσματική προστασία, διατήρηση και

διαχείριση της φύσης. Παράλληλα θα πρέπει να παρέχει την αναγκαία ευελιξία ώστε

να προσαρμόζεται στις επιμέρους ανάγκες και ιδιαιτερότητες.

ζ. Αρχή της επαναληψιμότητας: Έργα, προγράμματα και δράσεις προστασίας και

διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος και των στοιχείων του θα πρέπει όπου είναι

αυτό εφικτό να παρουσιάζονται ως δράσεις επίδειξης. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να

ενισχύεται η υλοποίηση δράσεων επίδειξης και να λαμβάνονται τα κατάλληλα

μέτρα για τη διάδοση των αποτελεσμάτων.

η. Αρχή της ευελιξίας και οικονομίας δυνάμεων: Ο εθνικός σχεδιασμός, οι στόχοι

και τα επιμέρους σχέδια δράσης θα πρέπει να είναι αρκούντως ευέλικτα ώστε να

προσαρμόζονται στις επιμέρους ανάγκες και ιδιαιτερότητες και όπου είναι εφικτό να

συνδυάζονται με υπάρχουσες δομές και να προωθείται η συνεργασία. Με τον τρόπο

αυτό είναι δυνατόν να επιτυγχάνεται οικονομία δυνάμεων κυρίως στο ειδικευμένο

ανθρώπινο δυναμικό και στις υποδομές τεχνικής υποστήριξης.

θ. Αρχή της ολοκληρωμένης παρέμβασης και συντονισμένης δράσης: Για να

εφαρμοστεί στην πράξη η πολιτική για τα φυσικό περιβάλλον απαιτείται η πρόβλεψη

επιχειρησιακού προγράμματος, οργανωτικής δομής και οικονομικών πόρων για την

υποστήριξη της σχεδιαζόμενης πολιτικής. Η απαίτηση αυτή δημιουργεί εξαρχής την

ανάγκη ενός κεντρικού σχεδιασμού της πολιτικής. Η αρχή αυτή αποτυπώνεται στις

προβλέψεις για τη δημιουργία εθνικής επιτροπής διατήρησης της φύσης, που θα

συντονίζει τα συναρμόδια υπουργεία, τις εθνικές πολιτικές, τα οικονομικά μέσα και

τις διαθέσιμες τεχνικές/ επιστημονικές υποδομές,την επεξεργασία προγραμμάτων

δράσης σε εθνικό και τοπικό επίπεδο για τη διαμόρφωση προδιαγραφών και

προτύπων σχεδίων διαχείρισης, κανονισμών, συμβάσεων διαχείρισης, οργάνωσης/

διοίκησης φορέων κ.λπ.,τη συγκέντρωση των οικονομικών μέσων και την μέριμνα

για την ορθολογική τους κατανομή με σκοπό τη χρηματοδότηση εθνικών,

67

περιφερειακών και τοπικών προγραμμάτων,τη συγκρότηση ενός ενιαίου Εθνικού

Συστήματος Προστατευόμενων Περιοχών.

ι. Αρχή της διοικητικής ολοκλήρωσης: Τα ζητήματα των αρμοδιοτήτων καθώς και

της διοικητικής οργάνωσης πρέπει να αντιμετωπιστούν στη λογική ενός

ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης και διοίκησης Η δημιουργία ενιαίου

Εθνικού Συστήματος Διοίκησης και Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών, που

αξιοποιεί υφιστάμενες δομές, δημιουργεί νέες, προωθεί τις αναγκαίες συνεργασίες

και συγκροτεί προγράμματα και δομές υποστήριξης, επιτυγχάνει τον καλύτερο

δυνατό συνδυασμό των δυνατοτήτων της κρατικής διοίκησης, της τοπικής

αυτοδιοίκησης και των εξειδικευμένων φορέων και οργανώσεων.

ια. Αρχή της κοινωνικής συμμετοχής και συναίνεσης: Η πρόβλεψη σαφών

διαδικασιών συμμετοχής των ενδιαφερομένων κοινωνικών ομάδων, φορέων και

πολιτών στις διαδικασίες σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων αποτελεί σημαντική

παράμετρο αποδοχής αλλά και ενεργητικής συμμετοχής στη διατήρηση της φύσης.

Προγράμματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης είναι σκόπιμο να συνοδεύουν τις

επιμέρους δράσεις. Μια πολιτική για τη φύση μπορεί να είναι αποτελεσματική και

αειφορική μόνον αν έχει ευρύτερη κοινωνική συναίνεση.

ιβ. Αρχή της κοινωνικής διάστασης της διατήρησης της φύσης και της

βιωσιμότητας: Το φυσικό περιβάλλον αποτελεί κοινωνικό αγαθό και ως εκ τούτου η

προστασία, διατήρηση και διαχείριση δεν πρέπει να στηρίζεται αποκλειστικά και

μόνον σε αυστηρά οικονομικά κριτήρια. Από την άλλη πλευρά όμως είναι αναγκαίο

το κόστος της προστασίας και διαχείρισης να συνυπολογίζεται στο σχεδιασμό για τη

διατύπωση οικονομικά βιώσιμων σχεδίων.

68

ΣΥΣΤΗΜΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ.

Προσδιορισμός γενικών θεσμικών και διοικητικών προϋποθέσεων

λειτουργίας του συστήματος.

Από την μέχρι σήμερα εμπειρία υλοποίησης δράσεων σε προστατευόμενες

περιοχές και την εφαρμογή όρων προστασίας σαφώς προκύπτει ότι για το σχεδιασμό

και την εφαρμογή ολοκληρωμένων και αποτελεσματικών προγραμμάτων:

α)δεν επαρκούν οι υφιστάμενες υπηρεσίες της κρατικής διοίκησης και της Τοπικής

Αυτοδιοίκησης α΄ και β΄ βαθμού λόγω έλλειψης εξειδίκευσης, στελεχών και

κατάλληλης υποδομής. Οι ελλείψεις αυτές καθιστούν αδύνατη οποιαδήποτε

ουσιαστική παρέμβαση σε τοπικό επίπεδο για τη συνολική διαχείριση περιοχών με

πολυσύνθετα προβλήματα χρήσεων γης και δραστηριοτήτων.

β)δεν είναι δυνατόν να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες οι υφιστάμενοι

φορείς Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων κ.ά. διότι δεν έχουν θεσμοθετημένες

αρμοδιότητες, πόρους και αντίστοιχη εμβέλεια.

γ)τα θεσμικά και διοικητικά μέσα και εργαλεία για την οργάνωση, διοίκηση και

διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών δεν ανταποκρίνονται στις σημερινές

αυξημένες ανάγκες. Η κατάσταση αυτή έχει ήδη επιφέρει σημαντικές αρνητικές

επιπτώσεις στις προστατευόμενες περιοχές, αφού στον τοπικό και περιφερειακό

σχεδιασμό οι ανάγκες προστασίας δεν αποτελούν αντικείμενο κάποιας

συγκεκριμένης υπηρεσίας.Η προστασία και ανάδειξη, ωστόσο, του φυσικού πλούτου

των περιοχών αυτών σε συνδυασμό με την ιστορική και πολιτιστική τους αξία

απαιτούν τη δημιουργία και λειτουργία υποδομών, την οργάνωση των παρεχομένων

υπηρεσιών καθώς και τη δημιουργία επαρκούς διοικητικής δομής.

Απαραίτητη προϋπόθεση επομένως είναι η συγκρότηση και λειτουργία

συστήματος διοίκησης και διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών με τη

69

δημιουργία ενιαίου δικτύου εξειδικευμένων φορέων διαχείρισης που θα

ανταποκρίνονται:

στην ιδιαιτερότητα των προστατευόμενων περιοχών,

στην ανάγκη συγκέντρωσης και ορθολογικής αξιοποίησης του ειδικευμένου

επιστημονικού –τεχνικού δυναμικού και των διαθέσιμων οικονομικών πόρων,

στην ευρωπαϊκή και διεθνή εμπειρία διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών

στις συμβατικές και άλλες διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας,

στις προοπτικές και τις ανάγκες που δημιουργούνται για την εκτέλεση ενός

ολοκληρωμένου προγράμματος υποστήριξης των παρεμβάσεων στις

προστατευόμενες περιοχές.

Οργάνωση και λειτουργία του Εθνικού συστήματος διοίκησης και

διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών.

Σκοποί του συστήματος.

α.Η υποστήριξη των διαδικασιών σχεδιασμού και εφαρμογής μιας ολοκληρωμένης

πολιτικής προστασίας της φύσης και ειδικότερα των προστατευόμενων περιοχών.

Στην παρούσα συγκυρία η πολιτική αυτή θα πρέπει να αποτυπώνεται σε ένα

πρόγραμμα δράσης διαρθρωμένο σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

β.Η συντονισμένη/ ορθολογική αξιοποίηση των υφιστάμενων και προβλεπομένων

οικονομικών πόρων, η απορρόφηση με βάση στόχους και πρόγραμμα των ειδικών

πόρων του Γ΄ ΚΠΣ και η δημιουργία προϋποθέσεων για την αύξηση των

χρηματοδοτήσεων σε προγράμματα για τις προστατευόμενες περιοχές.

γ.Ο συντονισμός των κρατικών υπηρεσιών, της ΤΑ α΄ και β΄ βαθμού και των

εξειδικευμένων φορέων και οργανώσεων με βάση ενιαίο πρόγραμμα δράσης και

σαφείς στόχους για τις προστατευόμενες περιοχές.

δ.Η ενημέρωση/ ευαισθητοποίηση η δημιουργία της κατάλληλης «κουλτούρας» και

νοοτροπίας για τη διαφύλαξη των προστατευόμενων περιοχών και την αξιοποίησή

τους με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους

70

ε.Η εγκατάσταση - αποδοχή διαδικασιών και μηχανισμών ελέγχου των

προστατευόμενων περιοχών.

στ.Η αποσυμφόρηση των αρμοδίων Υπουργείων ΠΕΧΩΔΕ και Γεωργίας από την

άσκηση εκτελεστικών αρμοδιοτήτων με σκοπό την ανάπτυξη του επιτελικού του

ρόλου μέσω της δημιουργίας αποσυγκεντρωμένης δομής.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος.

i. Τοπική παρέμβαση και εξειδίκευση.

Στην αρχή αυτή καταγράφεται η ανάγκη της συγκρότησης νέων

εξειδικευμένων φορέων για την «επί τόπου» δραστηριοποίηση, παρακολούθηση και

παρέμβαση με στόχο την αποτελεσματικότητα των ενεργειών και την φιλική σχέση

με το ευρύτερο κοινωνικό, διοικητικό κ.ά. περιβάλλον. Η άσκηση Εθνικής πολιτικής

διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών αποτελεί κλασσική περίπτωση

δημόσιας πολιτικής που απαιτεί σημαντικό βαθμό αποκέντρωσης, δεδομένου ότι τα

προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει παρουσιάζουν έντονη διασπορά στον χώρο.

Κατά συνέπεια δεν συμβιβάζεται με μια συγκεντρωτική λογική που αγνοεί την

ανάγκη ενός αποκεντρωμένου δικτύου πληροφόρησης, παρακολούθησης και

ελέγχου.

Στο πλαίσιο αυτό είναι φανερή η σημασία των αποσυγκεντρωμένων ή

αποκεντρωμένων διοικητικών δομών, που θα υλοποιήσουν την εθνική πολιτική και

θα λειτουργήσουν ως συνδετικοί κρίκοι μεταξύ του κεντρικού επιπέδου όπου

χαράσσεται η πολιτική (με την συμμετοχή των τοπικών δομών) και του τοπικού

επιπέδου, όπου εμφανίζονται τα προβλήματα.Αν, στο επίπεδο της Ελληνικής

περιφέρειας δεν υπάρχουν εξειδικευμένες μονάδες για τη διαχείριση

προστατευόμενων περιοχών, το "κέντρο" μη διαθέτοντας τοπικές αντένες, παραμένει

αποκομμένο από το γίγνεσθαι στο τοπικό επίπεδο και είναι αδύνατο να παρέμβει με

κάποια στοιχειώδη αποτελεσματικότητα.

71

ii. Δίκτυο φορέων και υπηρεσιών.

Η δομή του συστήματος διαχείρισης θα έχει την οργανωτική μορφή του

δικτύου φορέων και υπηρεσιών σε τοπικό, σε κεντρικό και σε "ενδιάμεσο" επίπεδο.

Οι λειτουργίες του συστήματος θα πρέπει να κατανεμηθούν ανάλογα με τη φύση

τους:

στους τοπικούς κόμβους

σε κεντρικό κόμβο και

στους "ενδιάμεσους" κόμβους

Tοπικοί κόμβοι.

Προκειμένου το δίκτυο να καλύπτει το σύνολο των προστατευόμενων

περιοχών και να μπορεί να αντιμετωπίζει τις ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής, θα

πρέπει να περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό τοπικών μονάδων, γεωγραφικώς

διεσπαρμένων σε όλη την έκταση της χώρας. Κύριες λειτουργίες διαχείρισης όπως η

σύνταξη και η υλοποίηση του διαχειριστικού προγράμματος, η επόπτευση/ φύλαξη,

η παρακολούθηση των παραμέτρων του περιβάλλοντος, η υλοποίηση δράσεων

διαχείρισης, η πληροφόρηση κ.λπ. θα πρέπει να εκτελούνται από τους τοπικούς

κόμβους.

Κεντρικός κόμβος.

Το δίκτυο θα πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνει σε κάθε φάση της

ανάπτυξής του, έναν κεντρικό κόμβο, απαραίτητο τόσο για την εξασφάλιση του

αναγκαίου συντονισμού όσο και για την συνεχή διατήρηση ενιαίας πολιτικής και

στρατηγικής. Οι επιτελικές λειτουργίες της χάραξης της εθνικής πολιτικής, του

συντονισμού των συναρμόδιων φορέων και των διαθέσιμων οικονομικών πόρων, της

αρχικής και συνεχιζόμενης υποστήριξής των ατόμων και φορέων του δικτύου, θα

πρέπει να αναληφθούν από τον κεντρικό κόμβο του δικτύου. Αυτό συνεπάγεται τη

δημιουργία κεντρικής δομής για τις προστατευόμενες περιοχές που θα συντονίζει τα

συναρμόδια υπουργεία, τις εθνικές πολιτικές, τα οικονομικά μέσα και τις διαθέσιμες

τεχνικές/ επιστημονικές υποδομές.

"Ενδιάμεσοι" κόμβοι.

72

Δεδομένης της ύπαρξης πολλών και γεωγραφικώς διεσπαρμένων τοπικών

μονάδων, προκύπτει η ανάγκη δημιουργίας διαμεσολαβούντων ενδιάμεσων κόμβων

συνεργαζόμενων με τις τοπικές μονάδες και την κεντρική δομή με σκοπούς την

επίτευξη οικονομιών κλίμακας, τη μείωση της υπερφόρτωσης της κεντρικής δομής

και την αποτελεσματικότερη εποπτεία των τοπικών μονάδων. Λειτουργίες κοινές για

όλες τις τοπικές μονάδες όπως οι διοικητικές και οικονομικές λειτουργίες, η νομική

υποστήριξη, η μηχανογραφική υποστήριξη, οι εκδόσεις, και άλλες υποστηρικτικές

κυρίως λειτουργίες θα πρέπει να αναληφθούν από τους ενδιάμεσους κόμβους.

iii. Οικονομία δυνάμεων και πόρων.

Με σκοπό την επίτευξη οικονομίας δυνάμεων κυρίως στο ειδικευμένο

ανθρώπινο δυναμικό και στις υποδομές τεχνικής υποστήριξης θα πρέπει να

αποφευχθεί ο κατακερματισμός και η πολυδιάσπαση των πόρων με τη δημιουργία

πολλών φορέων διαχείρισης. Αυτό συνεπάγεται συγκέντρωση των πόρων σε

επιλεγμένα σημεία της χώρας που θα αποτελούν τους κόμβους του δικτύου.

Προτείνεται η δημιουργία ολιγάριθμων ισχυρών φορέων με γεωγραφική διασπορά σ΄

όλη τη χώρα με την παράλληλη αξιοποίηση υφιστάμενων δομών (υπηρεσιών

Περιφέρειας, φορέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης α΄ και β΄ βαθμού καθώς και Μη

Κυβερνητικών Περιβαλλοντικών Οργανώσεων).

iv. Ευελιξία/ Προσαρμοστικότητα.

Το σύστημα θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα δημιουργίας ενός ευέλικτου και

λειτουργικού δικτύου προστασίας για όλη την ελληνική επικράτεια. Η οργάνωση στο

χώρο του συστήματος προστασίας και διαχείρισης, θα πρέπει να είναι ευέλικτη και

να αντιστοιχεί στη σταθερή δομή και τις λειτουργίες της ελληνικής φύσης. Δεν είναι

δυνατό να αντιστοιχεί με την χωρική οργάνωση του διοικητικού συστήματος της

χώρας (Περιφέρειες, Νομοί, ΟΤΑ) του οποίου η οριοθέτηση έγινε με βάση πολιτικο

–κοινωνικο -ιστορικά κριτήρια και η οποία μπορεί να μεταβάλλεται διαχρονικά.

Μέσω της πρότασης εναλλακτικών οργανωτικών λύσεων για τη διαχείριση

των διάφορων κατηγοριών περιοχών, θα δοθεί η δυνατότητα επιλογής της καλύτερης

73

λύσης, ικανής να αντιμετωπίσει τις ιδιαιτερότητες για την κάθε συγκεκριμένη

περίπτωση προστατευόμενης περιοχής.

v. Ολοκληρωμένη παρέμβαση και συντονισμένη δράση.

Για να εφαρμοστεί στην πράξη μια εθνική πολιτική για τις προστατευόμενες

περιοχές δεν αρκούν οι θεσμικές βελτιώσεις. Απαιτείται η πρόβλεψη επιχειρησιακού

προγράμματος, οργανωτικής δομής και οικονομικών πόρων για την υποστήριξη της

σχεδιαζόμενης πολιτικής.Η αρχή αυτή υλοποιείται με τις προβλέψεις:

Για τη δημιουργία κεντρικού μηχανισμού για τις προστατευόμενες περιοχές που

θα συντονίζει τα συναρμόδια υπουργεία, τις εθνικές πολιτικές, τα οικονομικά

μέσα και τις διαθέσιμες τεχνικές/ επιστημονικές υποδομές.

Για την επεξεργασία προγραμμάτων δράσης σε εθνικό και τοπικό επίπεδο για τη

διαμόρφωση προδιαγραφών και προτύπων σχεδίων διαχείρισης, κανονισμών,

συμβάσεων διαχείρισης, οργάνωσης/ διοίκησης φορέων κ.λπ.

Για τη συγκέντρωση των οικονομικών μέσων και την μέριμνα για την ορθολογική

τους κατανομή με σκοπό τη χρηματοδότηση εθνικών, περιφερειακών και τοπικών

προγραμμάτων διαχείρισης και προστασίας.

vi. Συμπληρωματικότητα με τις υφιστάμενες δομές.

Η δημιουργία νέων εξειδικευμένων φορέων γίνεται για την κάλυψη των

κενών που υπάρχουν και όχι για την υποκατάσταση του ρόλου υπαρχόντων φορέων.

Η δημιουργία του ενιαίου συστήματος, θα πρέπει να αξιοποιεί/ συντονίζει τις

υφιστάμενες δομές, να προωθεί τις αναγκαίες συνεργασίες και να επιτυγχάνει τον

καλύτερο δυνατό συνδυασμό των δυνατοτήτων της κρατικής διοίκησης, της τοπικής

αυτοδιοίκησης και των εξειδικευμένων φορέων και οργανώσεων.

vii. Δομικές προσαρμογές του ελληνικού διοικητικού συστήματος για τις ανάγκες

εξυπηρέτησης του σκοπού της προστασίας της φύσης.

Η διαμόρφωση του πολιτικο-διοικητικού μηχανισμού της χώρας,

χαρακτηρίζεται ιστορικά από μια κατά τομείς ανάπτυξη, που παρακολούθησε τη

σταδιακή διεύρυνση των κρατικών παρεμβάσεων στους επιμέρους τομείς της

κοινωνικο-οικονομικής ζωής. Η πορεία αυτή χαρακτηρίζεται από μία κατά κύριο

74

λόγο κάθετη συγκέντρωση και κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των διοικητικών

δομών που αφορούν τους εξειδικευμένους τομείς άσκησης κοινωνικο-οικονομικής

πολιτικής. Η πολιτική περιβάλλοντος δεν αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο τομέα

κοινωνικο-οικονομικής δραστηριότητας, τείνει δε να απαντήσει σε προβλήματα που

προκύπτουν ως αποτέλεσμα αυτών των δραστηριοτήτων. Αποτελεί, δηλ. μια

διατομεακή δραστηριότητα, οριζόντιου χαρακτήρα σε σχέση με την υπάρχουσα

κάθετη τομεακή δόμηση του κρατικού μηχανισμού.

Ο συντονισμός και η συνδυασμένη παρέμβαση σε πολλούς τομείς

δραστηριότητας, που εμφανίζουν επιπτώσεις στο περιβάλλον, αποτελούν το

ζητούμενο στη διαδικασία άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής. Η ανάγκη

συντονισμού και διασυνδέσεων μεταξύ των διοικητικών δομών επιτείνεται από το

γεγονός του ότι η δυναμική των σχέσεων μεταξύ των δημόσιων πολιτικών και

δομών, χαρακτηρίζεται από τη διαρκή και ανεκπλήρωτη τάση αυτονόμησης και

περιορισμού των αλληλεξαρτήσεων. Ανταγωνισμοί, συγκρούσεις, επικαλύψεις,

δυσκολίες συντονισμού κ.λπ. αποτελούν συνήθη φαινόμενα.

Το προτεινόμενο σύστημα διοίκησης και διαχείρισης των προστατευόμενων

περιοχών εντάσσεται ουσιαστικά στο υφιστάμενο διοικητικό πλαίσιο και τους

υφιστάμενους μηχανισμούς, με αποτέλεσμα τη διαφοροποίηση των υπαρχουσών

σχέσεων. Η πορεία της διαφοροποίησης αυτής είναι ανάγκη να αποτελέσει

αντικείμενο προγραμματισμού, παρακολούθησης και υποστήριξης. Η δομή του

διοικητικού συστήματος, με τη δημιουργία κατάλληλων υπηρεσιών και οργάνων

συντονισμού, θα πρέπει να προσαρμοστεί για την εξασφάλιση μεγαλύτερου βαθμού

συντονισμού, προς όφελος της προστασίας της φύσης.

Δομές διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών.

Ομαδοποίηση των προστατευόμενων περιοχών.

Το σύνολο των προστατευόμενων περιοχών μπορεί να διακριθεί σε τρεις

ομάδες λαμβάνοντας υπόψη κριτήρια όπως η έκταση, η σημασία και το καθεστώς

προστασίας.

75

Ομάδα 1: Περιοχές που χαρακτηρίζονται ως Εθνικά Πάρκα ή Φυσικά Πάρκα (ή

πληρούν τα χαρακτηριστικά των Φυσικών Πάρκων).

Ομάδα 2: Περιοχές που χαρακτηρίζονται ως Φυσικά Πάρκα, περιοχές απόλυτης

προστασίας της φύσης, περιοχές προστασίας της φύσης, προστατευόμενοι φυσικοί

σχηματισμοί, περιοχές οικοανάπτυξης.

Ομάδα 3: Περιοχές που χαρακτηρίζονται ως περιοχές απόλυτης προστασίας της

φύσης, περιοχές προστασίας της φύσης, προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί,

περιοχές οικοανάπτυξης.

Προτεινόμενοι τύποι οργανωτικών σχημάτων διαχείρισης.

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ποικιλία των προστατευόμενων περιοχών

αλλά και να συγκροτηθεί δίκτυο φορέων διαχείρισης σε πανελλήνια κλίμακα με

οικονομία δυνάμεων προτείνονται οι εξής τρεις επιλογές οργανωτικού σχήματος.

i. Φορέας Διαχείρισης αποκλειστικά για μια περιοχή.

ii. Κοινός Φορέας Διαχείρισης για πολλές γειτονικές περιοχές μιας ευρύτερης

γεωγραφικής ενότητας.

iii. Σύμβαση Διαχείρισης.

Μέσα από τον πλουραλισμό των προτεινόμενων εναλλακτικών λύσεων

δίνεται η δυνατότητα επιλογής της καλύτερης λύσης για την κάθε συγκεκριμένη

περίπτωση προστατευόμενης περιοχής. Για την επιλογή οργανωτικού σχήματος θα

συνεκτιμώνται ιδίως:

Η σημασία και η έκταση της περιοχής.

Η γειτνίασή της με άλλες περιοχές.

i. Φορέας Διαχείρισης αποκλειστικά για μια περιοχή

Η λύση αυτή προτείνεται για περιοχές μεγάλης έκτασης και διεθνούς ή

εθνικής σημασίας . Σε περιορισμένο βαθμό ο Φορέας Διαχείρισης δύναται να

αναλάβει τη διαχείριση περιορισμένου αριθμού γειτονικών προστατευόμενων

περιοχών.

ii. Κοινός Φορέας Διαχείρισης για πολλές γειτονικές περιοχές μιας ευρύτερης

γεωγραφικής ενότητας.

76

Για την προστασία του συνόλου των προστατευομένων αντικειμένων μιας

ευρύτερης γεωγραφικής ενότητας, προτείνεται η σύσταση κοινού φορέα διαχείρισης

με έδρα εντός της ενότητας αυτής. Κύριο αντικείμενό τους θα είναι η προστασία και

διαχείριση μιας περιοχής "μείζονος σημασίας". Παράλληλα μεριμνούν οι ίδιοι ή

υποστηρίζουν φορείς ή σχήματα συνεργασίας για την προστασία γειτονικών

περιοχών "μικρότερης" σημασίας. Ο κοινός φορέας διαχείρισης θα μπορεί να ιδρύει

παραρτήματα ή γραφεία στις προστατευόμενες περιοχές που εμπίπτουν στην περιοχή

ευθύνης του ώστε να επεκτείνει την ακτίνα δράσης του. Αυτή η δυνατότητα θα

οδηγήσει στη δημιουργία ολιγάριθμων ισχυρών φορέων (αποφεύγεται ο

κατακερματισμός και η πολυδιάσπαση των πόρων με τη δημιουργία πολλών

φορέων).

iii. Σύμβαση διαχείρισης.

Προτείνεται ως ένα ευέλικτο εργαλείο χρήσιμο στην περίπτωση που δεν είναι

σκόπιμη η σύσταση Φορέα Διαχείρισης, για την παραχώρηση του συνόλου ή

τμήματος των λειτουργιών της διαχείρισης μιας περιοχής σε υφιστάμενες υπηρεσίες

και φορείς όπως:

σε υφιστάμενες δημόσιες υπηρεσίες ή ειδικές υπηρεσίες που συνιστώνται για το

σκοπό αυτό κατά τις κείμενες διατάξεις, σε οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και

των δύο βαθμών,

σε νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα

του ευρύτερου δημοσίου τομέα και των ΟΤΑ,

σε επιχειρήσεις των ΟΤΑ και των δύο βαθμών,

καθώς και σε μη κερδοσκοπικά νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού τομέα, που έχουν

διακριθεί για το έργο τους στον τομέα της προστασίας της φύσης ή γενικότερα της

προστασίας του περιβάλλοντος και τα οποία διαθέτουν την κατάλληλη τεχνική και

επιστημονική υποδομή.

Η ανάθεση θα γίνεται μέσω Σύμβασης Διαχείρισης, που συνάπτεται

τουλάχιστον μεταξύ του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ και της υπηρεσίας ή του νομικού

προσώπου που αναλαμβάνει την άσκηση των αρμοδιοτήτων. Στη σύμβαση αυτή

προσδιορίζονται:

77

οι συμβαλλόμενοι φορείς,

η διάρκεια,

ο τρόπος και η διαδικασία άσκησης από τον ανάδοχο φορέα ή υπηρεσία των

ανατιθέμενων αρμοδιοτήτων,

ο τρόπος και τα ποσά χρηματοδότησης των δαπανών της διαχείρισης,

ο τρόπος, τα όργανα και η διαδικασία εποπτείας και ελέγχου από το ΥΠΕΧΩΔΕ του

αναδόχου φορέα,

καθώς και κάθε άλλη λεπτομέρεια.

Η Σύμβαση Διαχείρισης επίσης δύναται να αποτελέσει εργαλείο για την κάλυψη και

άλλων αναγκών που σχετίζονται με την προετοιμασία της κήρυξης και διαχείρισης

μιας υπό προστασία περιοχής.

Εθνική Επιτροπή Διατήρησης της Φύσης

Με σκοπό τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για το συντονισμό των διαδικασιών

Προγραμματισμού, οργάνωσης και λειτουργίας του ενιαίου συστήματος Διοίκησης

και Διαχείρισης Προστατευομένων Περιοχών καθώς και συνολικότερα τη διατήρηση

των ειδών και του φυσικού περιβάλλοντος, προτείνεται η σύσταση στο ΥΠΕΧΩΔΕ

Εθνικής Επιτροπής Προστατευομένων Περιοχών.

78

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΠΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΕΣΤΙΑΚΟ

ΣΗΜΕΙΟ

Περιφέρεια.

i. Οι αρμοδιότητες των υπηρεσιών της περιφέρειας.

Οι αρμοδιότητες των περιφερειών για ζητήματα προστασίας και διαχείρισης του

φυσικού περιβάλλοντος καθορίζονται στον Ν. 2503/97. Με βάση τον νόμο αυτόν,

αλλά και από τις γενικότερες πολιτικές τάσεις, προκύπτουν κάποιες διαπιστώσεις, οι

οποίες και αναφέρονται παρακάτω:

Η χωρική αρμοδιότητα κάθε περιφέρειας είναι αρκετά μεγάλη ώστε να διασφαλί

ζεται η ενιαία αντιμετώπιση των επιμέρους προστατευόμενων περιοχών.

Στα πλαίσια του προγραμματισμού τα ΠΕΠ αποτελούν σημαντικά εργαλεία για τον

προγραμματισμό και στις προστατευόμενες περιοχές.

Υπάρχει μια σαφής τάση ενίσχυσης των περιφερειών από το εθνικό και κοινοτικό

επίπεδο.

Ήδη κάποιες αρμοδιότητες που σχετίζονται με την προστασία και διαχείριση της

φύσης έχουν μεταβιβαστεί στις περιφέρειες (προεγκρίσεις χωροθέτησης, εγκρίσεις

περιβαλλοντικών όρων, διανομαρχιακός σχεδιασμός, εγκρίσεις μελετών για τις

δασικές εκτάσεις, διατήρηση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος κ.λπ. (Ν.

2503/97).

Υπάρχει η δυνατότητα φύλαξης και επιβολής κατασταλτικών μέτρων.

Για να ανταποκριθεί η περιφέρεια στα αντικείμενα που σχετίζονται με το

φυσικό περιβάλλον απαιτείται η οργανωτική προσαρμογή των υπηρεσιών της διότι

με βάση την υπάρχουσα οργάνωση, όπως προβλέπεται από το Ν. 2503/ 97, υπάρχει

μια σημαντική αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων κυρίως μεταξύ της Διεύθύνσης

79

Περιβάλλοντος και Χωροταξίας και της Διεύθυνσης Δασών, ενώ παράλληλα

υπάρχουν αρμοδιότητες και σε άλλες διευθύνσεις που σχετίζονται με την προστασία

και διαχείριση της φύσης (π.χ. Δ/νση Σχεδιασμού και Ανάπτυξης).

Για τους παραπάνω λόγους προτείνεται η δημιουργία υπηρεσιακής μονάδας

στο επίπεδο του τμήματος και υπό τη Γενική Διεύθυνση της Περιφέρειας με

αποκλειστικό αντικείμενο την προστασία και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος

(Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος). Στο άρθρο 2 του νόμου 2503/97

αναφέρεται: «... Η εσωτερική διάρθρωση οργανικών μονάδων σε γραφεία, όπου

απαιτείται, γίνεται με απόφαση του οικείου Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας, που

δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Με προεδρικά διατάγματα που

εκδίδονται με πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και

Αποκέντρωσης και γνώμη του κατά περίπτωση αρμόδιου Γενικού Γραμματέα

Περιφέρειας, επιτρέπεται να καταργούνται, ενοποιούνται, διαχωρίζονται

οργανωτικές μονάδες της Περιφέρειας ή να ορίζεται διαφορετική έδρα και τοπική

αρμοδιότητα ορισμένων, ώστε η οργάνωση της κάθε Περιφέρειας να προσαρμόζεται

στις τοπικές συνθήκες και ιδιαιτερότητες. Η σύσταση νέας υπηρεσιακής μονάδας σε

επίπεδο διεύθυνσης ή κατώτερο επιτρέπεται μόνον, όταν η φύση των αρμοδιοτήτων

που μεταβιβάζονται το επιβάλλει. Με το ίδιο προεδρικό διάταγμα ορίζεται και η

έδρα, η τοπική αρμοδιότητα, η διάρθρωση της οργανικής μονάδας».

ii. Σύσταση Τμήματος Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος.

Προτείνεται η σύσταση οργανωτικής μονάδας στις επιμέρους περιφέρειες υπό τη

Γενική Δ/νση με την ονομασία «Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος».Η

σύσταση γίνεται με Προεδρικό Διάταγμα μετά από πρόταση του Υπουργού

Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και γνώμη του ΥΠΕΧΩΔΕ,

σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 παρ. 1 του Ν. 2503/97.Μέχρι την έκδοση του Π.Δ. και

με απόφαση του Γ.Γ. της Περιφέρειας δύναται να συσταθεί Γραφείο Διαχείρισης

Φυσικού Περιβάλλοντος στο τμήμα Περιβάλλοντος της Δ/σης Χωροταξίας και

Περιβάλλοντος της Περιφέρειας, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ.1 του Ν. 2503/97

80

(αντίστοιχο γραφείο έχει συσταθεί με απόφαση του Γ.Γ. της Περιφέρειας Αν.

Μακεδονίας – Θράκης (αρ. πρωτ. 5864/25.8.97).

Αρμοδιότητες και αντικείμενα.

Οι αρμοδιότητες και τα αντικείμενα του τμήματος αφορούν τα όρια των περιοχών

προστασίας της φύσης τοπικής, περιφερειακής και εθνικής σημασίας

(θεσμοθετημένων ή όσων περιλαμβάνονται σε καταλόγους με στόχο την προστασία)

καθώς και γενικότερα ζητήματα διατήρησης και διαχείρισης του φυσικού

περιβάλλοντος. Οι παραπάνω αρμοδιότητες περιλαμβάνουν:

Την προώθηση της προστασίας και διαχείρισης των περιοχών προστασίας της

φύσης περιφερειακής και τοπικής σημασίας.

Την επεξεργασία προγραμμάτων επεμβάσεων.

Την εξειδίκευση των κατευθυντήριων γραμμών Περιβαλλοντικής και Χωροταξικής

Πολιτικής για τις παραπάνω περιοχές.

Τη συλλογή, ανάλυση, επεξεργασία και αξιολόγηση των απαραίτητων στοιχείων και

στατιστικών δεδομένων και εκπόνηση ειδικών μελετών.

Το συντονισμό ενεργειών για την προστασία και παρακολούθηση του φυσικού

περιβάλλοντος.

Τη διατύπωση εισηγήσεων στο Περιφερειακό Συμβούλιο, με βάση περιβαλλοντικά

κριτήρια για την εξασφάλιση χρηματοδοτικών πηγών και την κατανομή πιστώσεων,

και αυτοσχεδιασμό, καθώς και προτάσεις μέτρων για την προστασία.

Την εισήγηση για θέματα προέγκρισης χωροθέτησης έργων και δραστηριοτήτων.

Τη γνωμοδότηση για έργα διευθέτησης και ρύθμισης ροής υδάτων καθώς και έργων

αντιπλημμυρικής προστασίας.

Την εισήγηση για παροχή σύμφωνης γνώμης (ΦΕΚ 270Α) και παροχή

γνωμοδότησης.

Τη γνωμοδότηση επί του σχεδιασμού των αναδασώσεων και της αντιχειμαρρικής

προστασίας της Δ/νσης Δασών για την προστατευόμενη περιοχή.

Τη γνωμοδότηση επί του αναπτυξιακού σχεδιασμού της περιφέρειας όσον αφορά τις

περιοχές προστασίας της φύσης.

81

Τον έλεγχο της υλοποίησης των Κανονισμών Διοίκησης και Λειτουργίας περιοχών

προστασίας της φύσης.

Τον έλεγχο της υλοποίησης των Σχεδίων Διαχείρισης των περιοχών προστασίας της

φύσης και εισηγήσεις για την τροποποίηση ή προσαρμογή τους.

Το συντονισμό εκπόνησης των σχεδίων φύλαξης της προστατευόμενης περιοχής.

Τη συνεργασία και υποστήριξη των φορέων διαχείρισης προστατευόμενων

περιοχών.

Αρκετές από τις αρμοδιότητες αυτές ήδη αναφέρονται στο Ν. 2503/97 και είναι

κατανεμημένες σε διάφορα τμήματα και διευθύνσεις.

Υπουργείο Γεωργίας – Δασική υπηρεσία.

Σημαντική ευθύνη για την προστασία και διαχείριση των ιδιαίτερων

χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας, έχει αναλάβει η Δασική

Υπηρεσία, που υπάγεται στο Υπουργείο Γεωργίας. Αυτό έγινε στα πλαίσια των

αρμοδιοτήτων, που είχε αναθέσει η πολιτεία στην υπηρεσία αυτή για την προστασία,

εκμετάλλευση, εποπτεία κ.λπ. σημαντικών εκτάσεων φυσικού περιβάλλοντος (δάση,

θαμνότοποι, λιβάδια, άγονες εκτάσεις κ.λπ.). Στην ίδια υπηρεσία έχει δοθεί επίσης η

αποφασιστικής σημασίας αρμοδιότητα έγκρισης οποιονδήποτε δραστηριοτήτων ή

επεμβάσεων, σε σχέση με τα δάση και τις δασικές εκτάσεις, η επιβολή σχετικών

όρων, η αστυνόμευση των αντίστοιχων εκτάσεων κ.λπ. Στο άρθρο 1 του Ν.Δ.

86/1969 «Περί Δασικού Κώδικος». Προσδιορίζονται ως δασικά εδάφη, όλα τα δάση,

οι μερικώς δασοσκεπείς εκτάσεις (θαμνότοποι, εκτάσεις με σποραδική ξυλώδη

βλάστηση κ.λπ.) και οι χορτολιβαδικές εκτάσεις, όπως είναι αυτές που καλύπτονται

από ποώδη φυτά, φρύγανα, την αλπική βλάστηση κ.λπ.

Με ορισμένα νομοθετήματα που εκδόθηκαν αργότερα (όπως είναι ο Ν.

998/1979 και ο Ν. 1734/1987 «περί βοσκοτόπων») διαφοροποιείται η απόλυτη

εφαρμογή του δασικού κώδικα, όσον αφορά τις χορτολιβαδικές εκτάσεις.

Η δασική υπηρεσία είναι υπεύθυνη για την επιλογή κήρυξης προστασίας και

διαχείρισης των Εθνικών Δρυμών, των Αισθητικών Δασών και των Διατηρητέων

Μνημείων της Φύσης, σύμφωνα με το Π.Δ. 996/1971, καθώς και των

82

Προστατευόμενων Δασών, με βάση τα άρθρα 69, 70, 71 και 72 του Ν.Δ. 86/1969

«περί Δασικού κώδικος». Ασκεί επίσης αποκλειστική αρμοδιότητα για την επιλογή,

την ίδρυση και τη διαχείριση των καταφυγίων άγριας ζωής, των εκτροφείων

θηραμάτων και των ελεγχόμενων κυνηγετικών περιοχών και στην εφαρμογή γενικά

της νομοθεσίας περί θήρας, στα πλαίσια των άρθρων 251-267 του Δασικού Κώδικα,

της αριθμ. 414985/1985 Κοινής Υπουργικής Απόφασης κ.λπ.Έχει την ευθύνη

κήρυξης περιοχών υπό υποχρεωτική αναδάσωση με βάση το άρθρο 38 του Ν. 998/79

με βάση το οποίο «κηρύσσονται υποχρεωτικώς ως αναδασωτέα τα δάση και οι

δασικές εκτάσεις, ανεξαρτήτως της ειδικότερης κατηγορίας αυτών ή της θέσης εις

την οποία ευρίσκονται, εφ΄ όσον αυτά καταστρέφονται ή αποψιλώνονται συνέπεια

πυρκαγιάς ή παρανόμου υλοτομίας αυτών...».

Στην ίδια υπηρεσία ανήκει η δικαιοδοσία για τη θέσπιση και εφαρμογή

ρυθμίσεων (και απαγορεύσεων), που αφορούν στην υλοτομία, καταστροφή κ.λπ.

οπουδήποτε αυτοφυούς φυτικού υλικού – σε εδάφη κάθε χρήσεως – καθώς και το

φόνο, ενόχληση κ.λπ. αγρίων ζώων, βοσκή θήρα κ.λπ. Το ίδιο ισχύει για την αλιεία

ορεινών υδάτων (σύμφωνα με τον Αλιευτικό Κώδικα – Ν.Δ. 420/1970 Φ.Ε.Κ. 27Α),

καθώς επίσης και το χειρισμό των θεμάτων σχετικά με έρευνες, συλλογές κ.λπ.

ειδών της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας (Π.Δ. 67/1981 και σχετικές

διατάξεις του Δασικού κώδικα). Η αρμοδιότητα της δασικής υπηρεσίας επεκτείνεται

και στη δίωξη των παραβατών για τα αδικήματα που αναφέρονται στην τήρηση των

παραπάνω διατάξεων, στην άσκηση ανακριτικών καθηκόντων, επιβολή προστίμων,

δήμευση κατασχεθέντων μέσων κ.λπ.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Για την αποτελεσματική εφαρμογή της εθνικής πολιτικής για τις

προστατευόμενες περιοχές δεν αρκεί απλά η βελτίωση του Ν. 1650/86, απαιτείται η

83

διαρκής επιστημονικοτεχνική υποστήριξη των τοπικών φορέων από το «κέντρο»

ιδίως κατά την αρχική φάση συγκρότησης και λειτουργίας τους .Η υποστήριξη αυτή

αναφέρεται σε ζητήματα όπως:

1. Σύνταξη μεσοπρόθεσμων επιχειρησιακών σχεδίων που αφορούν στην λειτουργία

και ανάπτυξη του συστήματος διοίκησης και διαχείρισης των προστατευόμενων

περιοχών.

2. Εκπόνηση προδιαγραφών, σύνταξη προτύπων και μελετών υποδομής (π.χ.

σύνταξη προδιαγραφών σχεδίων διαχείρισης, σύνταξη πρότυπου σχεδίου

διαχείρισης κ.λπ.).

3. Τεχνική υποστήριξη, παροχή συμβουλών και πληροφοριών για την ίδρυση,

οργάνωση, προγραμματισμό, λειτουργία των φορέων διαχείρισης.

4. Προώθηση της εφαρμοσμένης έρευνας σε ζητήματα που αφορούν στις

προστατευόμενες περιοχές.

5. Ενημέρωση/ πληροφόρηση του κοινού σε πανελλήνια κλίμακα για ζητήματα

προστασίας της φύση. Υλοποίηση ενεργειών δημοσιότητας των επιχειρησιακών

προγραμμάτων.

6. Αρχική κατάρτιση και συνεχιζόμενη επιμόρφωση του προσωπικού των τοπικών

φορέων. Διαμόρφωση εκπαιδευτικού υλικού και ανάπτυξη μεθοδολογίας

επιμόρφωσης.

7. Προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των φορέων διαχείρισης (κοινές προμήθειες,

ανταλλαγές προσωπικού, κοινά προγράμματα, διασύνδεση των φορέων

διαχείρισης μέσω κοινού μηχανογραφικού δικτύου κ.λπ.).

8. Σύνταξη κανονισμών οργάνωσης και λειτουργίας των φορέων όπως:

9. κανονισμός εσωτερικής οργάνωσης,

10.κανονισμός προσωπικού,

11.κανονισμός οικονομικής διαχείρισης και προμηθειών

12.κανονισμό ανάληψης-εκτέλεσης για τρίτους ή ανάθεσης σε τρίτους

επιστημονικών ή ερευνητικών προγραμμάτων, μελετών, υπηρεσιών τεχνικής

βοήθειας και εν γένει έργων και υπηρεσιών.

13.την οργάνωση συστημάτων και διαδικασιών λειτουργίας των φορέων όπως:

84

14.λογιστικό σύστημα,

15.σύστημα κοστολόγησης,

16.σύστημα προμηθειών υλικών και αποθήκης,

17.σύστημα αρχειοθέτησης και τεκμηρίωσης πληροφοριών,

18.πληροφοριακό σύστημα διοίκησης

19.Λειτουργία κέντρου τεκμηρίωσης για ζητήματα που αφορούν στις

προστατευόμενες περιοχές και στους φορείς διαχείρισης.

20.Διοργάνωση σχετικών επιστημονικών συνεδρίων.

21.Μεταφορά τεχνογνωσίας και εμπειριών από το εξωτερικό.

22.Συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς. Εκπροσώπηση του δικτύου των φορέων

διαχείρισης στις σχέσεις με την ΕΕ.

85

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ.

Α΄Κ.Π.Σ.

Γενικά.

Το Α΄ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για το Περιβάλλον (Ε.Π.ΠΕΡ.) αποτέλεσε

την περίοδο 1989-1993 ένα από τα μέσα για την υλοποίηση δράσεων ενταγμένων

στην πολιτική προστασίας περιβάλλοντος σε άμεση συσχέτιση με τις αναπτυξιακές

δράσεις που το ίδιο χρονικό διάστημα εφαρμόστηκαν στη χώρα. Η σύνταξη του

προγράμματος ακολούθησε τους όρους που τέθηκαν από τον Κανονισμό 2052/88

για την ‘ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της διαρθρωτικής δράσης της

Κοινότητας’. Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος οριστικοποιήθηκε

στα 25,021,428 ECU με Εθνική συμμετοχή 30% και Κοινοτική (ΕΤΠΑ) 70%. Το

τελικό σχέδιο του προγράμματος υποβλήθηκε από τη χώρα μας στις 18-8-1990 και

εγκρίθηκε στις 25-7-1991.

Ο προϋπολογισμός για τη φύση ήταν 1,34 δισ. Δραχμές σε σχέση με τα 7,025 δισ.

Δραχμές που ήταν το μερίδιο του ΥΠΕΧΩΔΕ, τα 1,3 δισ. Δραχμές του ΥΠ.Γεωργίας

και το 0,5 δισ. Δραχμές για το υποπρόγραμμα της εφαρμογής.

86

ΤΟ ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΥΠΕΧΩΔΕ.

Στρατηγική.

Το ΕΠΠΕΡ εκφράζει τον προσανατολισμό της περιβαλλοντικής μας

πολιτικής στις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης που προϋποθέτει την ένταξη του

περιβαλλοντικού σχεδιασμού στην αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας.

Στόχοι.

1. μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μέσω της :

δημιουργίας ενός δικτύου ελέγχου εκπομπών των διαφόρων πηγών ρύπανσης .

αντιμετώπισης των μεγάλων τεχνολογικών ατυχημάτων.

αναπλάσεων και αποκαταστάσεων περιοχών.

2. προστασία της δημόσιας υγείας μέσω της :

μελέτης των επιπτώσεων των ρύπων στον άνθρωπο.

3. προστασία και ανάδειξη ορισμένων βιοτόπων μέσω :

εκπόνησης διαχειριστικών μελετών.

κατασκευής έργων μικρής κλίμακας στις προστατευόμενες περιοχές.

4. προστασία και έλεγχος ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων νερών μέσω :

δημιουργίας εθνικού δικτύου ελέγχου ποιότητας νερών.

εκπόνησης μελετών διαχείρισης ανά υδατικό διαμέρισμα.

5. προστασία του εδάφους μέσω :

προγραμμάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων.

μείωσης της χρήσης γεωργικών φαρμάκων.

διαχείρισης και υποβαθμισμένων γεωργικών περιοχών.

πρόληψης και καταπολέμησης των πυρκαγιών.

87

Κριτήρια επιλεξιμότητας των έργων.

η σημαντικότητα του βιοτόπου.

ισόρροπη γεωγραφική κατανομή.

ύπαρξη μελετών.24

δυνατότητα χρηματοδοτικής απορρόφησης.

ετοιμότητα των υπαρχόντων φορέων για υλοποίηση των έργων.

ύπαρξη βασικής υποδομής και εμπειρίας.

διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας μετά την υλοποίηση του έργου.

διασφάλιση της ομαλής χρηματοδότησης του έργου σύμφωνα με το

χρηματοδοτικό σχέδιο υλοποίησής του.

για τις μελέτες, η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων.

η κρισιμότητα του συγκεκριμένου ζητήματος.

η κοινωνική αποδοχή του έργου ή τουλάχιστον δυνατότητα υπέρβασης των

τοπικών αντιδράσεων.

η συνέχιση υφισταμένων προγραμμάτων.

οι υπάρχουσες υποχρεώσεις που προέρχονται από την εθνική και κοινοτική

νομοθεσία.

Υλοποίηση.

Το πρώτο σχέδιο του προγράμματος υποβλήθηκε στην Κοινότητα στις 10-8-1990,

ημερομηνία αφετηρία της επιλεξιμότητας των δαπανών. Το πρόγραμμα εγκρίθηκε με

την Ε1549/2/25-7-1991 Απόφαση της Επιτροπής, με αρχικό προϋπολογισμό

34,285,000 ECU και με την απόφαση Ε1865/3/9-7-1993 διαμορφώθηκε στα

25,021,428 ECU. Τα ποσά από τις Περικοπές κατανεμήθηκαν σε άλλα προγράμματα

του ΚΠΣ.

Για την εξασφάλιση της σωστής και έγκαιρης εφαρμογής του ΕΠΠΕΡ συστήθηκε

Επιτροπή Παρακολούθησης συνεπικουρούμενη από μόνιμη Γραμματεία και για

ορισμένο χρονικό διάστημα, από Σύμβουλο Διαχείρισης. Η Επιτροπή

24 Για τις προστατευόμενες περιοχές : μελέτες διαχείρισης και ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες ΕΠΜ.

88

Παρακολούθησης του ΕΠΠΕΡ είχε άμεση συνεργασία με την με την ΕΕ και με την

Επιτροπή Παρακολούθησης του ΚΠΣ, όμως Δεν είχε την αναμενόμενη υποστήριξη

από τον Σύμβουλο Διαχείρισης με αποτέλεσμα την επιβάρυνση του έργου της

Γραμματείας για τον έλεγχο του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου.

Τα κυριότερα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά την πορεία της υλοποίησης

των έργων οφείλονται :

στην καθυστέρηση έγκρισης του ΕΠΠΕΡ από την Κοινότητα καθώς και του

Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.

στη μεγάλη διασπορά πολλών έργων με μικρό προϋπολογισμό ανά την επικράτεια.

στις δυσλειτουργικές διαδικασίες των προμηθειών.

στην έλλειψη εμπειρίας και προσωπικού για την απορρόφηση μεγάλων πιστώσεων

και τη συνεργασία με την ΕΕ.

στην ιδιαιτερότητα έργων όπως η διαχείριση βιοτόπων.

στην ουσιαστική ανυπαρξία Συμβούλου Διαχείρισης.

στην εξωτερική συνοχή των δράσεων για το Περιβάλλον25

.

στον αναπρογραμματισμό των δράσεων, κυρίως την πρώτη περίοδο που

παρουσίασε χαμηλή απορρόφηση πόρων.

στη μη ικανοποιητική ωριμότητα υλοποίησης των προτεινόμενων δράσεων.

Εμπειρία από τη διαχείριση του Α΄ΚΠΣ που θα αξιοποιηθεί στο Β΄ΚΠΣ.

1. Παρά τα πολλά προβλήματα που παρουσιάστηκαν, τελικά πραγματοποιήθηκε η

υλοποίηση του φυσικού αντικειμένου του ΕΠΠΕΡ. Έχουμε ήδη τη δημιουργία

της διοικητικής υποδομής διαχείρισης και απόκτηση εμπειρίας από τους φορείς

υλοποίησης, κυρίως το Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., για την πρόκληση του πολλαπλάσιου σε

προϋπολογισμό Β΄ΚΠΣ.

2. Λόγω μικρού προϋπολογισμού, το ΕΠΠΕΡ που εντασσόταν στο Α΄ΚΠΣ δεν

μπόρεσε να παρουσιάσει συνεκτικές και ολοκληρωμένες παρεμβάσεις για το

φυσικό περιβάλλον.

25 Ειδικότερα, η σύνδεση των δράσεων του ΕΠΠΕΡ με τις δράσεις για το περιβάλλον των ΠΕΠ.

89

3. Ανάγκη εξυπηρέτησης πολλαπλών στόχων ενταγμένων σε ενιαίο και

ολοκληρωμένο πρόγραμμα που θα παρεμβαίνει σε όλο το φάσμα των

παραμέτρων του φυσικού περιβάλλοντος.

4. Εισαγωγή της ορθολογικής διαχείρισης της φύσης.

5. Εκσυγχρονισμός και αναδιάταξη των υφιστάμενων παραγωγικών δομών.

6. Ενεργοποίηση χωροταξικών σχεδίων, σε περιφερειακό και νομαρχιακό επίπεδο,

με συνιστώσα την διατήρηση και προστασία της φύσης.

7. Ανάπτυξη συστηματικής προστασίας και διαχείρισης με καθορισμό ειδικών

ζωνών προστασίας .

8. Ανάδειξη και αξιοποίηση φυσικών περιοχών που μπορούν να αποτελέσουν

πλουτοπαραγωγικές πηγές (ακτές, βιότοποι, θαλάσσια πάρκα).

9. Προώθηση της διατομεακής συνεργασίας 26

για ανάδειξη των συγκριτικών

πλεονεκτημάτων της χώρας μας 27

.

Μέτρο 1.3. προστασία βιοτόπων.

Εντάχθηκαν υγρότοποι που έχουν χαρακτηρισθεί σαν ‘διεθνούς σημασίας’ με τη

σύμβαση Ramsar :

δέλτα Νέστου.

δέλτα Έβρου.

λίμνη Βιστωνίδα και λιμνοθάλασσα Πόρτο Λάγος.

δέλτα Αλιάκμονα, Λουδία, Αξιού και Αλυκή Κίτρους.

λίμνη Κερκίνη.

λίμνες Βόλβη και Κορώνεια.

Εθνικός Δρυμός Πρεσπών.

Και επιπλέον :

Εθνικός Δρυμός Πίνδου.

26 Με τα άλλα τομεακά και περιφερειακά προγράμματα.

27 Διατήρηση της μοναδικής ελληνικής φύσης, προώθηση του οικοτουρισμού, ανάδειξη των παράκτιων

περιοχών, αναβάθμιση των ιστορικών κέντρων πόλεων, σύνδεση φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Αυτά

θα έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη για την τουριστική βιομηχανία λόγω της ποιοτικής αναβάθμισης του

προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος και κατά συνέπεια προσέλκυση υψηλού επιπέδου και διεποχιακού

τουρισμού. Επίσης έχουμε σημαντικά οφέλη στον τομέα της περιφερειακής ανάπτυξης και στον τομέα της

απασχόλησης.

90

δάσος Δαδιάς.

Θαλάσσιο Πάρκο Βορείων Σποράδων.

λίμνη Τριχωνίδα.

Τα έργα που υλοποιήθηκαν:

κατασκευή κέντρων πληροφόρησης και ο εξοπλισμός τους.

φυλάκια και παρατηρητήρια.

προμήθεια μέσων μεταφοράς : οχήματα και πλωτά.

εκπόνηση μελετών κτηματογράφησης βιοτόπων.

οριοθέτηση και μέτρα προστασίας-διαχείρισης βιοτόπων (Π.Δ. και Ε.Π.Μ.).

εκπόνηση σχεδίου υλοποίησης του μέτρου (παραδόθηκε τον Ιούλιο 1992 από το

Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας).

Αναπτυξιακή Σύμβαση παροχής υπηρεσιών Συμβούλου, μεταξύ του φορέα

υλοποίησης Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και του συμβούλου Μ.Γ.Φ.Ι.28

Συμπεράσματα.

Το μέτρο ‘προστασία των βιοτόπων’, αν και άρχισε με αρκετή καθυστέρηση,

υλοποιήθηκε με επιτυχία και μέσα στα προβλεπόμενα χρονικά όρια.

Απορροφήθηκαν όλες οι διατιθέμενες πιστώσεις και τα έργα θα είχαν ολοκληρωθεί

μέσα στο 1994 εάν δεν είχαν γίνει περικοπές στον προϋπολογισμό του. Συνεπώς η

ολοκλήρωση των έργων μετατέθηκε στις χρηματοδοτήσεις του Β΄ΚΠΣ.

Από την εμπειρία από την εφαρμογή του Α΄ΚΠΣ στο πεδίο των βιοτόπων κρίθηκε

αναγκαία η λειτουργία των φορέων διαχείρισης29

ώστε να πραγματωθεί ο

ουσιαστικός σκοπός των χρηματοδοτήσεων που είναι η ορθολογική διαχείριση των

προστατευόμενων περιοχών και όχι η απλή υλοποίηση έργων. Για να είναι

28 Αφορά το συντονισμό των έργων, τεχνική στήριξη του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. για τη σύνταξη προκαταρκτικών

μελετών και προδιαγραφών, τη σύνταξη χρονοδιαγράμματος εργασιών, την παρακολούθηση και έλεγχο του

κόστους, την υποβολή προτάσεων για την οργάνωση των φορέων διαχείρισης και τη σύνταξη περιοδικών

εκθέσεων προόδου της υλοποίησης των έργων.

29 Μέχρι σήμερα δεν έχει επιτευχθεί η αναγκαία δραστηριοποίησή τους , αναφορικά με τον τρόπο

λειτουργίας τους και την έκταση εφαρμογής του μέτρου, παρά το γεγονός ότι κατά περιόδους έχει λάβει από την

πολιτική ηγεσία τον χαρακτηρισμό σαν ζήτημα ‘πρώτης προτεραιότητος’

91

ανταποδοτικές οι χρηματοδοτήσεις για υποδομές απαιτείται και το λειτουργικό

πλαίσιο αξιοποίησής τους.

Β΄Κ.Π.Σ.

Μετά την εφαρμογή του Α΄ΚΠΣ έρχεται το 1994 το Ε.Π.ΠΕΡ του Β΄ΚΠΣ30

(με

προϋπολογισμό για τη φύση 53.000 Meuro με χρονικό ορίζοντα μέχρι το1999, αν και

η χορήγηση της χρηματοδότησης συνεχίζεται και κατά τη διάρκεια του 2000) το

οποίο θα έπρεπε να αντιμετωπίσει, με τον κατάλληλο σχεδιασμό, τα ακόλουθα

προβλήματα αναφορικά με τη διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος :

μη ενεργοποιημένο θεσμικό πλαίσιο λόγω της μη σύνταξης των αναγκαίων

Προεδρικών Διαταγμάτων31

για την οριοθέτηση, προστασία και διαχείριση των

περιοχών.

αλληλοκάλυψη αρμοδιοτήτων και έλλειψη συντονισμού μεταξύ των

συναρμόδιων φορέων.

σημαντικές πιέσεις στο φυσικό περιβάλλον από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

ελλείψεις στις τεχνικές και τις άλλες υποδομές.

έλλειψη δεδομένων και γνώσης για τα οικοσυστήματα ή/και ύπαρξη στοιχείων

που χρειάζονται αναθεώρηση και προσαρμογή στη σημερινή κατάσταση.

έλλειψη μηχανισμών ευαισθητοποίησης και ενεργοποίησης του κοινωνικού

συνόλου και των επιμέρους φορέων.

περιορισμένη διασφάλιση των συμμετοχικών διαδικασιών.

ΣΤΟΧΟΙ.

Η καταγραφή, παρακολούθηση, προστασία, φύλαξη, ανάδειξη και διαχείριση των

σημαντικών φυσικών σχηματισμών, βιοτόπων και διατήρηση της χλωρίδας και

πανίδας τους.

Τα μέσα για την επίτευξη των στόχων είναι :

30 σύμβουλος διαχείρισης είναι η SPEED AE

31 μόνο ένα ενεργοποιημένο, το ΠΔ του ΕΘΠαΒΣ.

92

συγκέντρωση και καταγραφή δεδομένων με σκοπό τη σαφή γνώση του

προστατευτέου αντικειμένου.

ανάπτυξη μηχανισμών παρακολούθησης (monitoring).

ολοκλήρωση των νομοθετικών ρυθμίσεων για τη θεσμοθέτηση προστατευομένων

περιοχών και την οριοθέτηση ζωνών και μέτρων προστασίας.

έργα υποδομής για την προστασία, αποκατάσταση και ανάδειξη των περιοχών.

οργάνωση και λειτουργία αποτελεσματικών μηχανισμών για τη διαχείριση των

προστατευόμενων περιοχών.

διαμόρφωση μηχανισμών για ενίσχυση της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης

του κοινού.

ΕΡΓΑ-ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ.

1. σύνταξη ΕΠΜ για την καταγραφή των χαρακτηριστικών των περιοχών και την

απόκτηση σαφούς γνώσης του αντικειμένου προστασίας, με απώτερο στόχο τη

θεσμοθέτηση και οριοθέτηση των περιοχών.

2. παρεμβάσεις για την προστασία, αναβάθμιση και ανάδειξη των περιοχών οι

οποίες περιλαμβάνουν δραστηριότητες που εκτείνονται από ενέργειες

παρακολούθησης φυσικών χαρακτηριστικών έως έργα αποκατάστασης και

ανάδειξης των περιοχών.

3. δημιουργία ή συμπλήρωση υποδομών που θα χρησιμοποιηθούν για τη διαχείριση

των περιοχών και για την πληροφόρηση των επισκεπτών και του ντόπιου

πληθυσμού. Οι ενέργειες περιλαμβάνουν τη διοργάνωση ημερίδων και

συναντήσεων με τοπικούς φορείς, την παραγωγή ενημερωτικών φυλλαδίων,

οικοτουριστικών οδηγών, χαρτών, βινταιοταινιών και την υποστήριξη των

οικοξεναγήσεων.

93

ΔΟΜΗ ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 3 : διαχείριση και

προστασία φυσικού περιβάλλοντος.

Μέτρο 3.1. : δημιουργία υποδομής για την προστασία και διατήρηση της

βιοποικιλότητας ειδών και οικοσυστημάτων32

.

Στο Μέτρο έχουν ενταχθεί τα έργα :

προστασία του βιότοπου της οχιάς της Μήλου.

προστασία και ανάδειξη του κρητικού αιγάγρου.

κέντρο περίθαλψης και διάσωσης άγριων ζώων στην Αίγινα.

Μέτρο 3.2. : δημιουργία υποδομής για τη διαχείριση και προστασία

σημαντικών βιοτόπων της χώρας33

.

Στο Μέτρο έχουν ενταχθεί 17 έργα στις ακόλουθες περιοχές :

οι 11 υγρότοποι Ramsar.

τα 2 Θαλάσσια Πάρκα (Β.Σποράδων, Λαγανά-Ζακύνθου).

ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου.

το Καταφύγιο Θηραμάτων34

‘Δάσος Δαδιάς’.35

ολοκλήρωση των έργων του Α΄ΚΠΣ.

εξοπλισμός των αστυνομικών υπηρεσιών με πλωτά μέσα για την προστασία των

οικοσυστημάτων Τριχωνίδας και Μ.Πρέσπας36

.

32 το οποίο αποτέλεσε το 5,6% της χρηματοδότησης για τη φύση.

33 Αποτέλεσε το 37,8%.

34 Με απόφαση του ΕΣΥΠ από το 1980.

35 χαρακτηρισμός αντιφατικός και αυτοαναιρούμενος όταν μιλάμε ότι προστατεύουμε την μεγαλύτερη

συγκέντρωση αρπακτικών πτηνών στην Ευρώπη. Ενδεικτικός της νοοτροπίας του ΥΠ.ΓΕ.

36 ενδιαφέρουσα περίπτωση συνεργασίας Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. με το Υπ.Δημ.Τάξης.

94

Μέτρο 3.3. : δημιουργία υποδομής για την προστασία και διαχείριση

οικοτόπων καθώς και φυσικών σχηματισμών και εδαφών37

.

Συνολικά έχουν ενταχθεί 23 έργα38

, τα οποία αφορούν παράκτιες (2), ορεινές (10)

και υγροτοπικές (8) περιοχές, καθώς και 3 ειδικά έργα :

οριοθέτηση και καθορισμός μέτρων προστασίας των Τ.Ι.Φ.Κ.

χαρτογράφηση και περιγραφή των τύπων οικοτόπων σε περιοχές Κοινοτικού και

Εθνικού ενδιαφέροντος.

δημιουργία υποδομής για το οικοπάρκο της περιοχής του Ιερού Κοινοβίου του

Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στα Ορμύλια Χαλκιδικής.

ΤΡΟΠΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ.

Για να εξασφαλιστεί η ανάπτυξη συντονισμένων, συμμετοχικών και συναινετικών

διαδικασιών μεταξύ κεντρικών και τοπικών φορέων οι οποίες είναι αναγκαίες για

την επιτυχή υλοποίηση του υποπρογράμματος, πραγματοποιήθηκαν

προγραμματικές συμβάσεις στις οποίες συμμετέχουν το Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., το ΥΠ.ΓΕ.,

Ο.Τ.Α., Επιχειρήσεις της Αυτοδιοίκησης και NGO’s.

Κατά τη διάρκεια υλοποίησης των έργων έγινε εμφανής η ανάγκη επικοινωνίας και

ανταλλαγής γνώσης και εμπειριών μεταξύ των υπεύθυνων φορέων. Για το λόγο αυτό

πραγματοποιήθηκαν τακτικές συναντήσεις.

το Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. είναι ο κύριος φορέας χρηματοδότησης.

1. το ΥΠ.ΓΕ. συμμετέχει για την εξασφάλιση της υλοποίησης των έργων που

εκτελούνται σε δασικές εκτάσεις.

η Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Αυτοδιοίκηση είναι οι κύριοι φορείς

υλοποίησης του έργου, υπεύθυνοι για την εκτέλεση του έργου και των ενεργειών

υλοποίησης καθώς και για την οικονομική διαχείριση του έργου.

οι Επιχειρήσεις της Αυτοδιοίκησης είναι υπεύθυνες για την υποστήριξη των

ΟΤΑ σε εξειδικευμένα τεχνικά και επιστημονικά θέματα, στην οικονομική

37 αποτέλεσε το 56,6% της χρηματοδότησης για τη φύση.

95

διαχείριση και διοίκηση του έργου, καθώς και στην παρακολούθηση της

υλοποίησής του.

οι Μη Κυβερνητικές Περιβαλλοντικές Οργανώσεις συμμετέχουν

αναλαμβάνοντας συγκεκριμένες δράσεις : επιστημονικής υποστήριξης και

παροχής γνώσης και εμπειρίας σε θέματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.

Αποτελέσματα της διαδικασίας υλοποίησης.

τάση για αποδοχή των μέτρων προστασίας από τους τοπικούς πληθυσμούς,

δείγμα ότι η δυσπιστία και μερικές φορές η εχθρικότητα δίνει σιγά-σιγά τη θέση

της στην αποδοχή των αμοιβαίων οφελών του τοπικού πληθυσμού και της

προστασίας του βιοτόπου (ανταποδοτικότητα).

η ενεργός συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης που οδηγεί σταδιακά στην

συνηδητοποίηση της σημασίας των προστατευόμενων περιοχών και του ρόλου

που μπορούν να παίξουν στην τοπική ανάπτυξη. Μέχρι τώρα ανάλογα με τα

συμφέροντα τους έπαιρναν θέσεις υπέρ ή κατά της περιβαλλοντικής προστασίας

χρησιμοποιόντας το σαν επιχείρημα μόνο εάν ήθελαν να εναντιωθούν σε κάποια

πολιτική.

ο διάλογος και η συνεργασία των φορέων υλοποίησης δίνει τη δυνατότητα

ανταλλαγής απόψεων και εμπειρίας συνεισφέροντας στη δημιουργία θετικού

κλίματος.

Γ’Κ.Π.Σ.

Η διάρκεια εφαρμογής είναι από το 2000 έως το 2006 και το συνολικό κόστος για τη

φύση είναι 189,2 Meuro εκ των οποίων τα 141,3 είναι η συμμετοχή του ΕΤΠΑ.

Οι δράσεις για τη φύση:

38 ενδεικτικά αναφέρονται : Βραυρώνα, Ψαλίδι-Κω, Καλλονή-Λέσβου, Αλυκή Λήμνου, χαράδρα Εννιπέα,

λίμνη Πλαστήρα, ορεινός όγκος Ροδόπης, στενά και δέλτα Καλαμά, οικολογικό πάρκο Πάρνωνα, Χελμός-

Βουραϊκος, κόλπος Κυπαρισσίας, Ταύγετος, οικολογικό και αρχαιολογικό πάρκο Γιούχτα-Ηρακλείου...

96

ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 8. διαχείριση

προστατευομένων περιοχών, βιότοποι.

ο οποίος επιμερίζεται στα εξής μέτρα39

:

Μέτρο 8.1 : βιότοποι εκ του εθνικού καταλόγου, βάσει της οδηγίας

92/43 της Ε.Ε.

Στόχοι.

α) οριοθέτηση, καθορισμός όρων χρήσης και προστασίας των σημαντικότερων

βιοτόπων από εκείνους που περιλαμβάνονται στον Εθνικό Κατάλογο που συστάθηκε

σύμφωνα με την οδηγία 92/43,

β) οργάνωση και λειτουργία του ενιαίου εθνικού συστήματος διαχείρισης, διοίκησης,

παρακολούθησης και επόπτευσης των προστατευόμενων Περιοχών.

Περιγραφή δράσεων40

.

οργάνωση της διοίκησης και διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών.

Περιλαμβάνουν δράσεις που αφορούν :

ΕΠΜ,

σχέδια διαχείρισης,

μελέτες οργάνωσης των φορέων διαχείρισης,

.εξοπλισμό και προγράμματα επόπτευσης, φύλαξης, παρακολού

θησης περιβαλλοντικών παραμέτρων,

υποδομές και εξοπλισμό εγκατάστασης των φορέων

διαχείρισης,

προστασία και αποκατάσταση : περιλαμβάνονται δράσεις που αφορούν έργα

διαχείρισης τύπων οικοτόπων και ειδών, έργα αποκατάστασης υποβαθμισμένων

39 πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τον αρχικό σχεδιασμό υπήρχαν τρία μέτρα εκ των οποίων τα δύο τελευταία

ενοποιήθηκαν και αποτέλεσαν το μέτρο 8.2.

40 κρίνεται ότι ο ορθότερος τρόπος υλοποίησης είναι με την υπογραφή προγραμματικών συμβάσεων με τους

τοπικούς φορείς.

97

φυσικών οικοσυστημάτων και φυσικών πόρων, προστασία ευαίσθητων οικοτόπων

από διάθεση αποβλήτων, αγορά γης.

Ανάδειξη περιοχών και προσέλκυση επισκεπτών : περιλαμβάνονται δράσεις που

αφορούν μελέτες διαχείρισης και διακίνησης επισκεπτών, κέντρα και περίπτερα

πληροφόρησης, έκδοση ενημερωτικού υλικού, χάραξη μονοπατιών, οργάνωση

προγραμμάτων ξενάγησης.

Συμβατή τοπική ανάπτυξη : περιλαμβάνονται δράσεις ήπιας ανάπτυξης των

περιοχών γύρω από την προστατευόμενη και κατά μια έννοια, θα μπορούσαν να

θεωρηθούν αντισταθμιστικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες.

Μέτρο 8.2 : άλλοι σημαντικοί βιότοποι, προστασία ειδών, περιοχές

ιδιαίτερου φυσικού κάλλους41

.

Στόχοι .

Ως προς την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση χλωρίδας και πανίδας :

αποτροπή της εξαφάνισης και νέων ειδών, διατήρηση των υπαρχόντων πληθυσμών,

διατήρηση της κατανομής τους. Ως προς την προστασία και διαχείριση

οικοσυστημάτων και τοπίων, η βασική προτεραιότητα αφορά τον σχεδιασμό,

οργάνωση και υποστήριξη της προστασίας και διαχείρισης των τοπίων και των

οικοσυστημάτων με κήρυξη, οργάνωση και διαχείριση των περιοχών προστασίας,

την αποκατάσταση σημαντικών οικοσυστημάτων από μείζονες παρεμβάσεις οι

οποίες αλλοίωσαν τον χαρακτήρα τους και δημιουργούν περιβαλλοντικές απειλές

π.χ. λίμνη Κάρλα.

Περιγραφή δράσεων .

Απεικόνιση της κατανομής των ειδών και των πληθυσμών τους -

χαρτογράφηση : το έργο αυτό αφορά την απεικόνιση των ειδών που

περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ της 92/43, των ειδών που περιλαμβάνονται στα

98

Κόκκινα Βιβλία των απειλούμενων ή κινδυνευόντων ειδών α) χλωρίδας, και β)

σπονδυλωτών, των ειδών ορνιθοπανίδας που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της

79/409, ειδών που περιλαμβάνονται σε Διεθνείς Συμβάσεις που έχει υπογράψει η

χώρα μας.

Δράσεις διαχείρισης ειδών των οποίων η κατανομή εκτείνεται σε πολλές

περιοχές, προστατευόμενες ή μη, οπότε κρίνεται σκόπιμη η υλοποίηση ενός

ενιαίου οριζόντιου έργου42

. Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει τις εξής κύριες

κατηγορίες δράσεων : εκπόνηση Ειδικού Σχεδίου Δράσης για το είδος, δράσεις

διαχείρισης απειλουμένων ειδών, υποδομές περίθαλψης αγρίων ζώων.

Διατήρηση της βιοποικιλότητας οικοσυστημάτων και τοπίων43

, τα οποία

βρίσκονται εκτός εθνικού καταλόγου. Περιλαμβάνονται δράσεις όπως : η

αποκατάσταση, προστασία και ανάδειξη δασών, παράκτιων και νησιωτικών

οικοσυστημάτων και τοπίων, εκπόνηση οδηγών καλής πρακτικής. Επιπλέον,

προστασία και διαχείριση : θαλασσίων οικοσυστημάτων, οικοσυστημάτων

εσωτερικών υδάτων, οικοσυστημάτων που βρίσκονται κοντά σε αστικές περιοχές.

Επαναδημιουργία της Λίμνης Κάρλας.

Κριτήρια ωριμότητας έργων.

Ο βαθμός συνεργασίας φορέων όπως ΟΤΑ, αναπτυξιακές επιχειρήσεις των ΟΤΑ,

περιβαλλοντικές οργανώσεις, θα αποτελεί γενικό κριτήριο επιλεξιμότητας έργων.

Με βάση τα κριτήρια ωριμότητας τα έργα σε τρεις ομάδες :

έργα για τα οποία τεκμηριώνεται μόνο μια γενική σκοπιμότητα, χωρίς να

υπάρχουν οι απαραίτητες μελέτες για την υλοποίηση του έργου και χωρίς να

έχουν ολοκληρωθεί οι απαραίτητες διαδικασίες, όπως η έκδοση των αναγκαίων

αδειών και το ιδιοκτησιακό καθεστώς.

41 Από τον αρχικό σχεδιασμό αφαιρέθηκε η προστασία των φυσικών πόρων : διάβρωση ακτών και εδαφών,

ερημοποίηση, υφαλμύρωση υπογείων νερών, αειφορική διαχείριση υδάτων.

42 Η υλοποίηση θα γίνει με προγραμματικές συμβάσεις διαχείρισης με φορείς, κυρίως περιβαλλοντικές

οργανώσεις, που διαθέτουν αποδεδειγμένη εμπειρία για το συγκεκριμένο είδος.

43 Η δράση αυτή θα περιλαμβάνει περιορισμένο αριθμό έργων. Η πλειοψηφία έργων με αυτούς τους στόχους

θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από άλλους πόρους όπως τα ΠΕΠ και το ΕΠ.Γεωργίας. Στόχος είναι με το ΕΠΠΕΡ

να δημιουργηθούν σε κεντρικό επίπεδο κατευθύνσεις, οδηγίες και προγράμματα επίδειξης ενώ οι κύριες

παρεμβάσεις να χρηματοδοτηθούν από άλλα προγράμματα.

99

έργα για τα οποία έχει εκπονηθεί μέρος των μελετών που απαιτούνται για την

υλοποίηση (προμελέτη, οριστική μελέτη, τεύχη δημοπράτησης, μελέτη

προέγκρισης χωροθέτησης, ΜΠΕ) και έχει ολοκληρωθεί μέρος των διαδικασιών

που απαιτούνται (υπογραφή προγραματικών συμβάσεων, έκδοση αναγκαίων

εγκρίσεων).

έργα που είναι ώριμα να δημοπρατηθούν άμεσα, εφόσον βέβαια καλύπτουν τα

ειδικά κριτήρια επιλεξιμότητας που αναφέρονται στα επιμέρους μέτρα. Σε αυτά

το σύνολο των μελετών έχει εκπονηθεί και έχουν ολοκληρωθεί οι απαραίτητες

διαδικασίες. Εδώ εντάσσονται και έργα για τα οποία υπάρχουν μερικές ελλείψεις,

όπως το να μην έχουν εγκριθεί τα τεύχη δημοπράτησης, με την προϋπόθεση ότι

γίνεται να καλυφθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα.

100

ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟ ΜΕΣΟ LIFE-NATURE

To LIFE είναι το χρηματοδοτικό μέσο που υποστηρίζει την περιβαλλοντική

πολιτική της Κοινότητας. Εκδόθηκε44

το 1992 και κάλυψε, στη συνέχεια, την

περίοδο 1992-1995. Το 1996 εκδόθηκε ένας αναθεωρημένος κανονισμός45

για την

περίοδο 1996-1999. Ενας νέος προτεινόμενος Κανονισμός που καλύπτει την περίοδο

2000-2004 είναι προς το παρόν υπο συζήτηση και αναμένεται να εκδοθεί σύντομα.

Το LIFE αποσκοπεί στη συγχρηματοδότηση δράσεων τόσο για τη διατήρηση

της φύσης (LIFE-Φύση) όσο και άλλων τομέων που αφορούν στο περιβάλλον (LIFE-

Περιβάλλον), καθώς και σε συγκεκριμένες περιβαλλοντικές δράσεις εκτός Ε.Κ.

(LIFE Τρίτες Χώρες). Ο παρών φάκελλος αναφέρεται μόνον στη διατήρηση της

φύσης και την εφαρμογή της μέσα στην επικράτεια της Κοινότητας, καθώς και στις

υποψήφιες χώρες που συνδέονται επίσημα με το LIFE.

Στο πλαίσιο του LIFE, οι δράσεις διατήρησης της φύσης είναι εκείνες που

"απαιτούνται για να διατηρηθούν ή να αποκατασταθούν τα φυσικά ενδιαιτήματα

(οικότοποι) και οι πληθυσμοί ειδών αγρίας πανίδας και χλωρίδας σε ικανοποιητική

κατάσταση".

Στην πράξη, το LIFE-Φύση πρέπει να συμβάλει στην εφαρμογή των

Κοινοτικών οδηγιών για τα Πτηνά (79/409/ΕΕC) και για τα Ενδιαιτήματα

(Οικοτόπους) (92/43/EEC) και, συγκεκριμένα, στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού

δικτύου προστατευόμενων περιοχών - NATURA 2000 - με στόχο την επί τόπου

διαχείριση και διατήρηση των πολυτιμότερων ειδών πανίδας και χλωρίδας και των

φυσικών ενδιαιτημάτων και της χλωρίδας στην Ένωση.

Στις υποψήφιες χώρες που συνεργάζονται με το LIFE, το LIFE-Φύση θα έχει

παρόμοιους στόχους, που απευθύνονται σε περιοχές διεθνούς ενδιαφέροντος. Θα

44 Κανονισμός 1973/92.

45 Κανονισμός 1404/96.

101

ανοίξει επίσης το δρόμο για την εφαρμογή του προγράμματος NATURA-2000 σε

αυτές τις χώρες.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΣΗ.

ΑΠΟ ΤΑ ΠΙΛΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΩΝ ACE ΚΑΙ MEDSPA ΣΤΑ LIFE-

nature

Από το 1984 έως το 1991, τα χρηματοδοτικά μέσα ΑCE MED και SPA

χρησιμοποιήθηκαν ευρέως για προγράμματα επίδειξης και διατήρησης της φύσης.

Στο πλαίσιο των ρυθμίσεων του MEDSPA, δόθηκε προτεραιότητα στα προγράμματα

επίδειξης που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αιτήσεις μπορούσαν να υποβάλλουν οι περιφερειακές και τοπικές αρχές, οι

οικονομικοί και ακαδημαϊκοί φορείς, καθώς και οι μη-κυβερνητικές οργανώσεις.

Κατά την περίοδο 1986-1991 διατέθηκαν πάνω από 8.000.000 ECU, για τα ελληνικά

προγράμματα MEDSPA καλύπτοντας τομείς όπως: η διαχείριση υδάτινων πόρων,

επεξεργασια αποβλήτων , ενημέρωση του κοινού και προστασία απειλουμένων

ειδών πανίδας και χλωρίδας. Από το 1992, το ACE και το MEDSPA

ενσωματώθηκαν στο πρόγραμμα LIFE που αποτελεί σήμερα το μόνο σημαντικό

χρηματοδοτικό μέσο της ΓΔ ΧΙ.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΓΙΑ ΤΟ LIFE - φύση.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ.

Η συλλογή των αιτήσεων από το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού

Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ και η σύσταση επιτροπής αξιολόγησης46

των

αιτήσεων πριν αυτές αποσταλούν στην Επιτροπή της Ε.Ε. Η Επιτροπή δεν

δεσμεύεται από την ιεράρχηση των προτάσεων από την ελληνική πλευρά , η οποία

έχει απλώς γνωμοδοτικό χαρακτήρα.

46 συμμετέχουν στελέχη του ΥΠΕΧΩΔΕ και του ΥΠΓΕ.

102

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Η διαχείριση του LIFE γίνεται από τρεις τεχνικές μονάδες της Γενικής

Διεύθυνσης Περιβάλλοντος (DG ENV), μία για κάθε τομέα εφαρμογής.Για το LIFE-

ΦΥΣΗ είναι EUROPEAN COMMISSION, DG ENV.D.2, BU-9.Μία τέταρτη

οριζόντια μονάδα είναι υπεύθυνη για τα οικονομικά θέματα που είναι η EUROPEAN

COMMISSION, DG ENV.3, BU-5.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΤΟΥ LIFE-ΦΥΣΗ.

Η Επιτροπή υποστηρίζεται από εξωτερικές ομάδες, που παρέχουν

συμβουλευτικές υπηρεσίες παρακολούθησης για τα έργα του LIFE-Φύση.Ο ρόλος

τους σε σχέση με τους αιτούντες περιορίζεται στις διοικητικές πληροφορίες. Δεν

πρέπει να τους ζητείται να βοηθήσουν στην σύλληψη ενός έργου ή στην οργανική ή

οικονομική διάρθρωση. Επίσης σε καμία περίπτωση δεν θα θεωρηθούν υπεύθυνες

για την απόρριψη μιας αίτησης. Μόνο οι υπηρεσίες της Επιτροπής είναι υπεύθυνες

για κάθε απόφαση που αφορά τα έργα του LIFE-Φύση.

Για την Ελλάδα η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΟΜΑΔΑ είναι η MECOMAT G.E.I.E. με

έδρα τις Βρυξέλλες, και τοπικό παράρτημα αρμόδιο για τη χώρα μας και τη Γαλλία,

είναι η ECOSPHERE.

Ρόλος των εξωτερικών ομάδων παρακολούθησης.

Στην παρακολούθηση των έργων επικουρούν την Επιτροπή εξωτερικές

ομάδες παρακολούθησης. Η συνδρομή των ομάδων αυτών συνίσταται στην

παρακολούθηση και αξιολόγηση της προόδου του έργου από τεχνικής πλευράς

καθώς και της αντιστοιχίας της προς τις πραγματοποιούμενες δαπάνες. Οι ομάδες

παρακολούθησης ενεργούν αποκλειστικά ως γνωμοδοτικό όργανο για την Επιτροπή

και τους δικαιούχους, χωρίς ωστόσο να εμπλέκονται στη διαχείριση των

χρηματοδοτικών πόρων. Οι ομάδες παρακολούθησης είναι ανεξάρτητες από τα έργα.

Ως αντιπρόσωποι της Επιτροπής, επιθεωρούν τα έργα και αξιολογούν τις εκθέσεις

που υποβάλλονται στην Επιτροπή.

103

Οι εξωτερικές ομάδες παρακολούθησης ενεργούν τηρώντας τους ίδιους

κανόνες εχεμύθειας με εκείνους που έχουν συνομολογηθεί μεταξύ των

συμμετεχόντων στο έργο και της Επιτροπής.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΕΞΙΜΟΤΗΤΑΣ.

ΠΟΙΑ ΕΡΓΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΘΟΥΝ

Ένα έργο που υποβάλλεται στο πλαίσιο του LIFE-Φύση, πρέπει να πληρεί τα

ακόλουθα κριτήρια:

α) να είναι τυπικά αποδεκτό, δηλαδή να υποβληθεί ακολουθώντας κατά γράμμα τον

φάκελο αίτησης.

β) να είναι τυπικά επιλέξιμο, δηλαδή ο αιτών να είναι αξιόπιστος τόσο στο τεχνικό

όσο και στο οικονομικό επίπεδο·

γ)το έργο να είναι ρεαλιστικό ως προς το χρονοδιάγραμμα, τον προϋπολογισμό και

την αποτελεσματικότητα από πλευράς κόστους.

Τα έργα στα Κράτη Μέλη πρέπει να αποσκοπούν στην προστασία:

μιας (ή περισσοτέρων) φυσικής περιοχής που έχει προταθεί από το Κράτος

Μέλος ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (προτεινόμενος ΤΚΣ) στο πλαίσιο της

Οδηγίας για τα Ενδιαιτήματα.

μιας (ή περισσοτέρων) φυσικής περιοχής χαρακτηρισμένη από το Κράτος Μέλος

ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ZΕΠ), στο πλαίσιο της Οδηγίας περί Πτηνών.

ενός (ή περισσοτέρων) είδους πανίδας ή χλωρίδας της Οδηγίας για τα

Ενδιαιτήματα- παραρτήματα ΙΙ ή IV και/ή της Οδηγίας περί Πτηνών - παράρτημα

Ι.

Τα έργα στις υποψήφιες χώρες που συνδέονται με το LIFE πρέπει να

αποσκοπούν στην προστασία :

1. Μιας (ή περισσότερων) περιοχής διεθνούς σημασίας που φιλοξενεί έναν τύπο

ενδιαιτήματος του Παραρτήματος Ι ή ένα είδος του Παραρτήματος ΙΙ της

Οδηγίας περί Ενδιαιτημάτων ή έναν τύπο ενδιαιτήματος ή είδος που δεν

104

απαντάται στην Κοινότητα αλλά που με βάση την ταξινόμηση στις σχετικές

αποφάσεις της Σύμβασης της Βέρνης (Ν° 4 – 1996 και Ν° 6 –1998) χρειάζεται

τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων διατήρησης.

2. Μιας (ή περισσότερων) περιοχής διεθνούς σημασίας, που φιλοξενεί ένα είδος

πουλιού όπως αναφέρεται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας περί Πτηνών ή ένα

αποδημητικό είδος πουλιού που συναντάται στην Κοινότητα ή ένα είδος

πουλιού που δεν συναντάται στην Κοινότητα αλλά έχει ταξινομηθεί στις

σχετικές αποφάσεις της Σύμβασης της Βέρνης(n° 4 – 1996 και n° 6 –1998) ως

είδος για το οποίο χρειάζεται να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα διατήρησης.

3. Ενός (ή περισσότερων) είδους όπως αναφέρονται στα Παραρτήματα ΙΙ ή IV

στην Οδηγία περί Πτηνών ή έχει ταξινομηθεί στο Παράρτημα Ι ή ΙΙ της

Σύμβασης της Βέρνης.

4. στις υποψήφιες χώρες οι οποίες συνδέονται με το LIFE, οι περιοχές που

αποτελούν στόχο πρέπει να απολαύουν της πλέον κατάλληλης νομικής

προστασίας σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία ή πρέπει να υπάρχει μία επίσημη

δέσμευση από την αρμόδια εθνική αρχή, να εντάξει την περιοχή κάτω από μία

τέτοια νομική προστασία πριν το τέλος του έργου.

. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ.

Η Κοινοτική οικονομική υποστήριξη ανέρχεται το πολύ σε ποσοστό 50% του

επιλέξιμου κόστους. Κατ' εξαίρεσιν, το ποσοστό αυτό μπορεί να να φτάσει το πολύ

στο 75% για τα έργα που έχουν ως στόχο σαφώς φυσικά ενδιαιτήματα

προτεραιότητας ή είδη προτεραιότητας. Αυτά τα ποσοστά πρέπει να θεωρούνται ως

μέγιστες και όχι αυτόματες τιμές. Είναι πολιτική της Επιτροπής να ευνοεί μία

πραγματική σύμπραξη στη συγχρηματοδότηση των έργων LIFE-Φύση.

Πριν παρουσιάσουν ένα έργο LIFE-Φύση οι αιτούντες πρέπει πάντα να

ελέγχουν την πιθανότητα εξεύρεσης χρηματοδότησης από άλλα χρηματοδοτικά

όργανα της Κοινότητας (Διαρθρωτικά Ταμεία, Ταμείο Συνοχής, αγρο-

περιβαλλοντικά μέτρα βάσει του συστήματος Περiφερειακής Aνάπτυξης, κλπ.).

Είναι προφανές ότι οι δράσεις στα πλαίσια ενός έργου που λαμβάνουν ή θα λάβουν

105

οικονομική ενίσχυση από άλλα χρηματοδοτικά μέσα της Κοινότητας δεν είναι

επιλέξιμες για το LIFE-Φύση. Είναι πιθανό τη στιγμή που κατατίθεται η πρόταση

LIFE-Φύση οι υπεύθυνες αρχές για την εφαρμογή αυτών των οικονομικών μέσων

(συνήθως εθνικές/τοπικές αρχές) να μην έχουν πάρει την απόφαση να χορηγηθεί η

ζητούμενη χρηματοδότηση. Αν το έργο έχει ήδη προεπιλεγεί, η Κοινότητα θα

ελέγξει αν η χρηματοδότηση δόθηκε εντωμεταξύ. Η τελική απόφαση θα ληφθεί μόνο

εφόσον η Κοινότητα είναι σίγουρη ότι δεν θα υπάρξει διπλή χρηματοδότηση.

Μέγιστα όρια κοινοτικής χρηματοδότησης.

Έργα τα οποία αποσκοπούν καθαρά και άμεσα στη διατήρηση ειδών και

ενδιαιτημάτων προτεραιότητας:

περιοχές του στόχου 1 των Διαρθρωτικών Ταμείων και υποψήφιες χώρες η

χρηματοδότηση είναι 75% max

σε όλες τις άλλες περιοχές, αν ο προτείνων είναι Μη-Κυβερνητικός Οργανισμός

(ΜΚΟ) 75% max

σε άλλες περιοχές, με αιτούντα που δεν είναι ΜΚΟ 60% max

Έργα που αποσκοπούν στη διατήρηση ειδών ή ενδιαιτημάτων μη προτεραιότητας:

όλες οι περιπτώσεις 50% max

έργα τα οποία σαφώς αποτελούν συνέχεια προηγουμένων έργων LIFE-Φύση τα

μέγιστα όρια είναι: 40% (για έργα που έχουν ως στόχο είδη/ενδιαιτήματα μη

προτεραιότητας), 60% (για έργα που έχουν ως στόχο είδη/ενδιαιτήματα

προτεραιότητας σε περιοχές στόχου 1 των διαρθρωτικών ταμείων ή με αιτούντα

ΜΚΟ), 50% (για όλες τις άλλες περιπτώσεις έργων που έχουν ως στόχο

είδη/ενδιαιτήματα προτεραιότητας).

ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΕΙ ΑΙΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ

ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ.

Στα έργα LIFE δύνανται να συμμετέχουν παράγοντες διακρινόμενοι σε τρεις

κατηγορίες, βάσει των αντίστοιχων ρόλων και υποχρεώσεων, καλούμενοι

«συμμετέχοντες»: ο δικαιούχος, ένας ή περισσότεροι εταίροι, ένας ή περισσότεροι

υπεργολάβοι.

106

Το πρόγραμμα LIFE-Φύση είναι ανοιχτό σε όλα τα φυσικά και νομικά

πρόσωπα που εδρεύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή στις υποψήφιες χώρες που

συμμετέχουν στο LIFE.Οι προτάσεις μπορεί να προβλέπουν τη συνεργασία πολλών

φορέων στο πλαίσιο μιας σύμπραξης. Σύμφωνα με τους ρόλους και τις υποχρεώσεις,

τα έργα LIFE-Φύση μπορεί να έχουν τέσσερις τύπους συμμετεχόντων που θα

μοιράζονται την υλοποίηση και/ή θα παρέχουν τους απαιτούμενους πόρους :

δικαιούχοι,συνέταιρος(-οι), υπεργολάβος(-οι), συγχρηματοδότες (εκτός από τη

χρηματοδότηση της Κοινότητας)

Ρόλος και υποχρεώσεις του δικαιούχου

Ο δικαιούχος είναι αποκλειστικά υπεύθυνος από νομικής και οικονομικής

πλευράς πρός την Επιτροπή για την υλοποίηση του έργου. Ο δικαιούχος είναι το

μόνο σημείο επαφής για την Επιτροπή και θα είναι ο μόνος συμμετέχων που θα

αναφέρει άμεσα σε αυτήν την τεχνική και οικονομική πρόοδο που έχει επιτευχθεί.Ο

δικαιούχος λαμβάνει την οικονομική συνεισφορά από την Επιτροπή και

διαβεβαιώνει, στην περίπτωση συνεργασίας, την κατανομή της συνεισφοράς όπως

ορίστηκε στις συμφωνίες μεταξύ των συνεργατών.Ο δικαιούχος θα αναμειχθεί

άμεσα στην τεχνική υλοποίηση του έργου καθώς και στη διάδοση των

αποτελεσμάτων του, και απαιτείται να επωμισθεί ένα μέρος του κόστους.

Ρόλος και υποχρεώσεις των συνεταίρων

Οι συνέταιροι συμβάλλουν σε ένα ή περισσότερα καθήκοντα σχετικά με την

υλοποίηση του έργου, και συνεπώς μοιράζονται το κόστος που προκαλείται. Έχουν

την υποχρέωση να παρέχουν στο δικαιούχο, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την

υποβολή της τεχνικής και οικονομικής αναφοράς προς την Επιτροπή, όλα τα

απαραίτητα έγγραφα που απαιτούνται για αυτή την δραστηριότητα.Δεν θα δράσουν,

στο πλαίσιο του έργου, ως υπεργολάβοι προς το δικαιούχο ή ως προς άλλους

συνεταίρους.

107

Ρόλος και υποχρεώσεις των υπεργολάβων

Για συγκεκριμένα καθήκοντα σταθερής διάρκειας, ένα έργο μπορεί να

περιλαμβάνει υπεργολάβους, που δεν θεωρούνται συνέταιροι. Παρέχουν εξωτερικές

υπηρεσίες στους δικαιούχους και/ή στους συνέταιρους που τους πληρώνουν πλήρως

για τις δραστηριότητές τους.

Συγχρηματοδότες του έργου (εκτός από την Κοινοτική χρηματοδότηση)

Οι συγχρηματοδότες συμβάλλουν με οικονομικούς πόρους στο έργο και δεν

μπορούν να ωφεληθούν από την Κοινοτική χρηματοδότηση εκτός από αυτές τις

περιπτώσεις που είναι επίσης και συνέταιροι στο έργο. Δεν απαιτείται να εμπλακούν

άμεσα στην τεχνική υλοποίηση του έργου.

ΑΡΧΕΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΜΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ.

Το πρόγραμμα LIFE-Φύση έχει περιορισμένους οικονομικούς πόρους. Γι’

αυτό το λόγο δίνεται προτεραιότητα σε πολύ προσεκτικά καταρτισμένες προτάσεις.

Η πρώτη φάση, η οποία πρέπει να προηγείται της σύνταξης της πρότασης, αποτελεί

την εξακρίβωση όλων των προβλημάτων προς επίλυση έτσι ώστε να διατηρηθεί ή να

αυξηθεί η προστασία των περιοχών ή/και των ειδών Κοινοτικής σημασίας τα οποία

αποτελούν στόχο. Αφού γίνει αυτό, πρέπει να καθοριστεί ο στόχος του έργου, ο

οποίος πρέπει να καταδεικνύει άμεσα τις απειλές και τα εξακριβωμένα προβλήματα

και να είναι καθορισμένος με ακρίβεια.

Το επόμενο βήμα είναι ο καθορισμός των αποτελεσμάτων ή των "τελικών

προϊόντων" του έργου, τα οποία θα οδηγήσουν στην επίτευξη του στόχου του. Τα

αποτελέσματα αυτά θα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν ποσοτικοποιημένα. Έπειτα

πρέπει να καθοριστούν οι αναγκαίες δράσεις για την επίτευξη των αποτελεσμάτων.

Για κάθε μία πρέπει να περιγραφεί ξεκάθαρα πώς, πού και πότε θα εκτελεστεί, ποιος

θα την αναλάβει και πόσο θα κοστίσει. Κάθε δράση που δεν συνεισφέρει άμεσα στην

επίτευξη του στόχου πρέπει να απορρίπτεται. Θα πρέπει να καθοριστούν προσεκτικά

η οργάνωση και διοίκηση, καθώς και ποιος θα είναι υπεύθυνος για την εκτέλεση

108

κάθε δράσης, ποιος θα αναφέρει σε ποιόν και ποια διοικητική δομή θα είναι

απαραίτητη.

Ο προϋπολογισμός θα πρέπει να είναι συναφής με τις προτεινόμενες δράσεις.

Οι υποθέσεις που γίνονται κατά την διάρκεια συγγραφής της πρότασης πρέπει να

λαμβάνονται υπ’ όψην. Εξωτερικοί παράγοντες, ειδικότερα οι κοινωνικοοικονομικοί

(όπως π.χ. συμφωνίες με τους γαιοκτήμονες, εγκρίσεις από τις δημόσιες υπηρεσίες,

υποστήριξη από τοπικούς φορείς τα συμφέροντα των οποίων πιθανόν να

επηρεαστούν απο την εκτέλεση του έργου, κλπ.), είναι καίριοι για την επιτυχία του

έργου και πρέπει να περιγράφονται λεπτομερώς, όπως και οι πιθανές δυσκολίες που

μπορεί να παρουσιαστούν. Με ποίο τρόπο οι σχεδιαζόμενες δράσεις και τα

αναμενόμενα αποτελέσματα μπορούν να εξακριβωθούν (με δείκτες και πηγές

επαλήθευσης). Κάτι τέτοιο θα κάνει δυνατή την παρακολούθηση του έργου.

Τέλος, θα πρέπει να προβλεφθεί μία απλή διαδικασία αξιολόγησης των

αποτελεσμάτων, κατά τη διάρκεια και στο τέλος του έργου, σε σχέση με τους

αρχικούς στόχους. Χρήσιμες εμπειρίες οι οποίες θα μπορούν να μεταφερθούν σε

άλλα έργα LIFE-Φύση πρέπει να προσδιοριστούν. Αντίστοιχα, εμπειρίες από

παρόμοια έργα πρέπει να χρησιμοποιούνται κατα την προετοιμασία των προτάσεων.

Επιλέξιμες δαπάνες.

1. Για να θεωρηθούν επιλέξιμες, οι δαπάνες πρέπει:

2. να έχουν προβλεφθεί στον ενδεικτικό προϋπολογισμού του έργου.

3. να είναι άμεσα συνδεδεμένες με το έργο και απαραίτητες για τη διεκπεραίωσή

του.

4. να είναι λογικές και σύμφωνες με τις αρχές της ορθoλογικής οικονομικής

διαχείρισης, και ιδίως να εξασφαλίζουν ικανοποιητική ανταποδοτική αξία και

αποδοτικότητα από πλευράς κόστους.

5. να έχουν όντως γίνει (δηλαδή να έχει γίνει η πληρωμή) κατά τη διάρκεια του

έργου (δηλαδή μεταξύ της ημερομηνίας αρχής και τέλους).

109

Μη επιλέξιμες δαπάνες:

1. δαπάνες για δράσεις οι οποίες χρηματοδοτούνται από άλλα χρηματοδοτικά μέσα

της Ένωσης.

2. δραστηριότητες που άρχισαν πριν από την τελική ημερομηνία υποβολής των

προτάσεων στην Επιτροπή. Μετά την ημερομηνία αυτή, οι δαπάνες μπορεί να

είναι επιλέξιμες (με την προϋπόθεση ότι προκύπτουν κατά τη διάρκεια του έργου)

αλλά αναλαμβάνονται με ευθύνη του αιτούντα, εφόσον η Επιτροπή δεν έχει

ακόμα λάβει επίσημη απόφαση για τη συγχρηματοδότηση.

3. ΦΠΑ ο οποίος επιστρέφεται στο δικαιούχο/συνέταιρο.

4. επενδύσεις μεγάλης κλίμακας σε κέντρα επισκεπτών, μουσεία, εγκαταστάσεις

πάρκων και άλλα παρόμοια.

5. μελέτες που δεν είναι άμεσα απαραίτητες για την υλοποίηση του προγράμματος.

6. βασική επιστημονική ερευνητική εργασία.

7. οποιαδήποτε κεφάλαια ή υπηρεσίες οι οποίες έχουν δωρηθεί,

συμπεριλαμβανόμενης της εθελοντικής εργασίας.

Γενικά Έξοδα

Τα γενικά έξοδα είναι επιλέξιμα μέχρι ένα μέγιστο το οποίο δεν μπορεί να

ξεπερνάει το 7% του συνολικού προϋπολογισμού, και εφόσον είναι πραγματικά,

μπορούν να πιστοποιηθούν και δεν συμπεριλαμβάνουν κόστη τα οποία που ανήκουν

σε άλλη κατηγορία του προϋπολογισμού. Τα γενικά έξοδα καλύπτουν έμμεσα γενικά

κόστη τα οποία απαιτούνται για την απασχόληση, διανυκτέρευση και υποστήριξη

του προσωπικού του έργου. Επίσης μπορεί να συνδέονται με εξοπλισμό και

υποδομές στις περιοχές του έργου.

Τραπεζική Εγγύηση.

Μία προκαταβολή δίνεται από την Επιτροπή στην αρχή υλοποίησης του

έργου, η οποία αντιστοιχεί στο 40% της Κοινοτικής συμμετοχής. Μία εγγυητική

επιστολή ίση με το ποσό της προκαταβολής, και η οποία να ισχύει για χρονικό

διάστημα ίσο με τη διάρκεια του έργου και έξι μηνών επιπλέον, ζητείται από όλους

τους δικαιούχους των έργων LIFE-Φύση, με εξαίρεση τους δημόσιους φορείς και

110

τους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Το κόστος για την εξασφάλιση της

εγγυητικής επιστολής είναι επιλέξιμη δαπάνη.

Κέρδη τα οποία οφείλονται στο έργο και τόκοι που προέκυψαν

Οποιαδήποτε κέρδη τα οποία προέκυψαν από το έργο κατά τη διάρκεια

υλοποίησής του ή τόκοι οι οποίοι συσσωρεύτηκαν στα ποσά της κοινοτικής

χρηματοδότησης, πρέπει να δηλώνονται και θα θεωρηθούν άμεσα έσοδα του έργου.

Τα έσοδα αυτά θα αφαιρούνται από την Κοινοτική χρηματοδότηση με ανάλογο

τρόπο.

ΠΩΣ ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΙ ΤΑ ΕΡΓΑ.

Κάθε αίτηση πρέπει να υποβληθεί στην αρμόδια εθνική αρχή, σε τέσσερα

αντίτυπα Όταν ένα έργο αφορά πολλά Κράτη Μέλη η αίτηση θα πρέπει να

απευθύνεται στο Κράτος Μέλος όπου είναι εγκατεστημένος ο αιτών. Οι

παραληφθείσες προτάσεις καταχωρούνται από την Επιτροπή η οποία διαβιβάζει στον

προτείνοντα βεβαίωση της παραλαβής.

Η μονάδα 'Διατήρηση της Φύσης' της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος

(DG ENV.D.2), είναι υπεύθυνη για τη διαδικασία αξιολόγησης. Διαπιστώνει κατά

πόσον οι αιτήσεις είναι αποδεκτές και επιλέξιμες και ετοιμάζει κατάλογο των

προτεινόμενων προς συγχρηματοδότηση έργων, ανάλογα με την αντίστοιχη ποιότητα

και αξία τους. Στο στάδιο αυτό, μπορεί να ζητηθεί από τον προτείνοντα να παράσχει

συμπληρωματικές πληροφορίες.

Μετά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποβάλλει στην Επιτροπή "Ενδιαιτημάτων"

(Habitats Committee) προς γνωμοδότηση ένα σχέδιο πρότασης για τα προς

χρηματοδότηση έργα. Η Επιτροπή "Ενδιαιτημάτων" αποτελείται από εκπροσώπους

των 15 Κρατών Μελών και την προεδρία της έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Εκπρόσωποι των υποψηφίων χωρών μπορούν να προσκληθούν στην περίπτωση που

κάτι τέτοιο προβλέπεται από τους κανόνες που ισχύουν τη χρονική στιγμή της

συνάντησης.

Βασιζόμενη στη γνώμη που θα εκφράσει η Επιτροπή "Ενδιαιτημάτων", η

Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφασίζει για τον κατάλογο των έργων που θα

111

χρηματοδοτηθούν. Αυτή η απόφαση-πλαίσιο διαβιβάζεται στα Κράτη Μέλη και οι

ατομικές αποφάσεις κοινοποιούνται στον κάθε δικαιούχο (για δικαιούχους στις

υποψήφιες χώρες οι ατομικές αποφάσεις θα αντικατασταθούν από συμφωνίες.)

Κάθε ατομική απόφαση/συμφωνία αναφέρεται στο πρόγραμμα (έντυπα

αιτήσεων + ενδεχόμενες τροποποιήσεις συμφωνημένες μεταξύ του προτείνοντος και

της Επιτροπής) και στις καθιερωμένες διαχειριστικές διατάξεις

ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ.

Διαδικασία τροποποίησης του έργου.

Ο δικαιούχος υποχρεούται να ενημερώνει την Επιτροπή και να λαμβάνει

γραπτή συγκατάθεση της τελευταίας, πριν από οιαδήποτε ουσιαστική τροποποίηση

του έργου.Οι τροποποιήσεις θεωρούνται ουσιαστικές, εφόσον αφορούν:

μεταβολή του αντικειμένου ή των στόχων του έργου·

αλλαγές στο είδος ή το περιεχόμενο βασικών παραδοτέων στοιχείων

αλλαγές στην εταιρική συνεργασία (π.χ. υπαναχώρηση ή αλλαγή ρόλου εταίρων)·

αλλαγές σχετικές με το νομικό ή οικονομικό καθεστώς του δικαιούχου ή/και των

εταίρων του, εφόσον αυτές έχουν επιπτώσεις στην εκτέλεση του έργου·

στην περίπτωση των έργων LIFE-Περιβάλλον, αλλαγή του αρμόδιου για επαφές

(διαχειριστής έργου κ.λπ.)·

καθυστερήσεις στην εκτέλεση των εργασιών του έργου που οδηγούν σε μετάθεση της

ημερομηνίας αποπεράτωσης του έργου·

αλλαγές στο χρηματοδοτικό πρόγραμμα (π.χ. μεταβολή του ποσοστού οικονομικής

συμμετοχής που ορίζεται ρητά στην απόφαση/συμφωνία, εφόσον αυτή έχει επιπτώσεις

στην εκτέλεση του έργου).

μετακινήσεις μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών δαπανών του προσωρινού

προϋπολογισμού του έργου (εκτός αν δεν υπερβαίνουν το 10% μιας κατηγορίας

δαπανών).

112

Στις περιπτώσεις όπου απαιτείται προηγούμενη γραπτή συγκατάθεση της

Επιτροπής, ο δικαιούχος διαβιβάζει επίσημη αίτηση τροποποίησης, το αργότερο

τρεις μήνες πριν από το τέλος του έργου. Η αίτηση αυτή πρέπει να περιλαμβάνει όλα

τα στοιχεία που περιγράφουν και αιτιολογούν τις αιτούμενες τροποποιήσεις και να

συντάσσεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Επιτροπής για τη μορφή των εκθέσεων

που της υποβάλλονται. Εφόσον η αίτηση γίνει δεκτή από την Επιτροπή, διαβιβάζεται

στο δικαιούχο συμπληρωματική σύμβαση.

Εφόσον επέλθουν ουσιαστικές τροποποιήσεις χωρίς την ανωτέρω

απαραίτητη συγκατάθεση, η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να αρνηθεί να

συγχρηματοδοτήσει τις αντίστοιχες τροποποιημένες δράσεις και, κατά περίπτωση, να

ακυρώσει ή να αναστείλει την κοινοτική χρηματοδοτική στήριξη ή να ζητήσει την

επιστροφή της (μέρους ή του συνόλου της).

Σε περίπτωση που η τροποποίηση δεν θεωρείται ουσιαστική, επειδή δεν θίγει

το βασικό σκοπό του έργου και η δημοσιονομική επίπτωση είναι περιορισμένη, ο

δικαιούχος δύναται να προβεί στην τροποποίηση και ενημερώνει σχετικά την

Επιτροπή με την επόμενη έκθεσή του.

Καταγγελία του έργου.

Η Επιτροπή δύναται να καταγγείλει την απόφαση/συμφωνία, εάν ο

δικαιούχος, χωρίς να συντρέχουν βάσιμοι τεχνικοί ή οικονομικοί λόγοι, δεν έχει

εκπληρώσει μία από τις υποχρεώσεις που υπέχει βάσει της απόφασης/συμφωνίας

και, ενώ εκλήθη με συστημένη επιστολή να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του, δεν

έχει συμμορφωθεί μετά την πάροδο μηνός από την παραλαβή αυτής της επιστολής.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, η Επιτροπή θα δεσμεύει την τραπεζική εγγύηση και δύναται

να απαιτήσει την επιστροφή του συνόλου ή μέρους των ποσών που έχει ήδη

καταβάλει.

Η Επιτροπή δύναται να καταγγείλει την απόφαση/συμφωνία, χωρίς

προειδοποίηση και χωρίς καταβολή κανενός είδους αποζημίωσης, εάν ο δικαιούχος

έχει κηρύξει πτώχευση ή τελεί υπό εκκαθάριση ή άλλη ανάλογη διαδικασία ή έχει

προβεί εσκεμμένα σε ψευδείς ή ελλιπείς δηλώσεις με σκοπό να λάβει την κοινοτική

113

χρηματοδοτική συνεισφορά που προβλέπεται στη συμφωνία. Σε τέτοιες περιπτώσεις,

η Επιτροπή δύναται να απαιτήσει την επιστροφή του συνόλου ή μέρους των ποσών

που έχει ήδη καταβάλει βάσει της απόφασης/συμφωνίας.

Η καταγγελία της απόφασης/συμφωνίας για οικονομικές ατασθαλίες δεν θίγει

την εφαρμογή άλλων διοικητικών μέτρων ή κυρώσεων που μπορούν να επιβληθούν

σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 του Συμβουλίου της 18ης

Δεκεμβρίου 1995 σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των

Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

Ο δικαιούχος δύναται οποτεδήποτε να καταγγείλει το έργο, τηρώντας

έγγραφη γραπτή προειδοποίηση δύο μηνών, με την προϋπόθεση ότι συντρέχουν

βάσιμοι οικονομικοί ή τεχνικοί λόγοι. Ο δικαιούχος θα υποχρεούται να υποβάλει

τεχνική έκθεση, στην οποία θα περιγράφονται συνοπτικά το στάδιο των εργασιών

και οι λόγοι που προκάλεσαν την καταγγελία. Ο δικαιούχος θα υποβάλλει

οικονομική έκθεση, βάσει της οποίας η Επιτροπή θα προσδιορίζει το ύψος των

επιλέξιμων δαπανών.

Εχεμύθεια.

Η Επιτροπή και ο δικαιούχος/οι εταίροι αναλαμβάνουν την υποχρέωση να

τηρήσουν εχεμύθεια σχετικά με τα έγγραφα, πληροφορίες ή άλλο υλικό που τους

κοινοποιούνται εμπιστευτικά και των οποίων η αποκάλυψη του οποίου θα μπορούσε

να βλάψει τον αντισυμβαλλόμενο. Η Επιτροπή έχει την άδεια να δημοσιεύει, με

οποιαδήποτε μορφή και σε οιοδήποτε μέσο, συμπεριλαμβανομένου και του Internet,

τις πληροφορίες που θεωρεί κατάλληλες.

Δημοσιότητα σε σχέση με την κοινοτική χρηματοδοτική στήριξη.

Ο δικαιούχος και οι εταίροι υποχρεούνται να μνημονεύουν την κοινοτική

χρηματοδοτική στήριξη σε όλα τα έγγραφα και μέσα έκφρασης που εκδίδονται στο

πλαίσιο του έργου, ειδικότερα δε, βιβλία, φυλλάδια, δελτία τύπου, βιντεοταινίες,

λογισμικό κ.λπ.. Για το σκοπό αυτό σχεδιάστηκε ειδικό λογότυπο του LIFE

(παρατίθεται αντίγραφο στο παράρτημα 3). Προκειμένου για οπτικοακουστικό

υλικό, οι ευχαριστίες στην αρχή ή/και στο τέλος πρέπει να περιλαμβάνουν ρητή και

114

ευανάγνωστη αναφορά στη χρηματοδότηση από το LIFE (π.χ. «Με τη συνδρομή του

χρηματοδοτικού μέσου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για το περιβάλλον LIFE»).

Το λογότυπο του LIFE δεν μπορεί να αναφέρεται ως πιστοποιημένο σήμα

ποιότητας ή οικολογικό σήμα· η χρήση του περιορίζεται στις δραστηριότητες

διάδοσης πληροφοριών.

Ο δικαιούχος και οι εταίροι υποχρεούνται να αναρτούν και να διατηρούν στη

θέση τους πινακίδες με περιγραφή του έργου στους χώρους εκτέλεσής του, σε

στρατηγικά σημεία προσιτά στο κοινό και ορατά από αυτό. Στις εν λόγω πινακίδες

θα πρέπει πάντα να εμφαίνεται το λογότυπο του LIFE.

Ο δικαιούχος και οι εταίροι θα πρέπει να δίνουν δημοσιότητα στο έργο και τα

αποτελέσματά του, ιδίως στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αναφέροντας πάντα την

κοινοτική χρηματοδοτική στήριξη. Η σχετική δραστηριότητα θα πρέπει να

περιγράφεται λεπτομερώς σε κάθε έκθεση δραστηριοτήτων.

Ο δικαιούχος και οι εταίροι υποχρεούνται να ενημερώνουν και να

προσκαλούν την Επιτροπή σε όλα τα σεμινάρια και ανοικτά συνέδρια που

διοργανώνονται στο πλαίσιο του έργου, τουλάχιστον τρεις εβδομάδες πριν από την

εκάστοτε εκδήλωση.

Κυριότητα και εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων.

Τα έγγραφα, οι δυνάμενες να κατοχυρωθούν ή κατοχυρωμένες με διπλώματα

ευρεσιτεχνίες και η εμπειρογνωμοσύνη που προκύπτουν από το έργο, ανήκουν στο

δικαιούχο ή/και στους εταίρους του.

Η Επιτροπή θεωρεί πολύ σημαντικό για την προώθηση της χρήσης τεχνικών

ή μοντέλων που έχουν θετική επίδραση στο περιβάλλον, να θέτει ο δικαιούχος στη

διάθεση της Κοινότητας τα ανωτέρω έγγραφα, διπλώματα ευρεσιτεχνίας και

τεχνογνωσία με τους αρμόζοντες, μη διακριτικούς εμπορικούς όρους. Η Επιτροπή

έχει την απαίτηση από το δικαιούχο ή/και τους εταίρους του να τηρούν τις διατάξεις

για μία πενταετία από την αποπεράτωση του έργου.

Σε περίπτωση όπου ο δικαιούχος αρνηθεί, χωρίς θεμιτό λόγο, να παραχωρήσει

δικαιώματα πρόσβασης στα προαναφερόμενα προϊόντα ή άδειες χρήσης με τους

115

συγκεκριμένους όρους, η Επιτροπή διατηρεί το να ζητήσει επιστροφή του συνόλου ή

μέρους της κοινοτικής συνεισφοράς.

Τεχνική διαθεσιμότητα οπτικοακουστικού υλικού.

Ο δικαιούχος υποβάλλει κάθε οπτικοακουστικό υλικό που παράγεται στο

πλαίσιο του έργου σε δύο μέσα: βιντεοκασέτα VHS και επαγγελματική ταινία

(Betacam SP ή ανώτερη) για μελλοντική αναπαραγωγή. Γνωστοποιεί επίσης τη

διεύθυνση στην οποία θα έχει κατατεθεί το πρωτότυπο.

Ο δικαιούχος παραχωρεί στην Επιτροπή μη αποκλειστικά δικαιώματα

αναπαραγωγής, μεταγλώττισης, εάν χρειαστεί, διανομής και χρήσης του

οπτικοακουστικού υλικού, εξ ολοκλήρου ή εν μέρει, χωρίς χρονικό όριο, για μη

εμπορικούς σκοπούς, ακόμη και στη διάρκεια δημόσιων εκδηλώσεων. Ωστόσο, η

Επιτροπή δεν θεωρείται συμπαραγωγός.

Η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τις φωτογραφίες που

υποβάλλονται με τις τεχνικές εκθέσεις, για την εικονογράφηση του σχετικού με το

LIFE ή/και το δίκτυο NATURA 2000 ενημερωτικού υλικού που εκδίδει. Δεσμεύεται

να αναφέρει την πηγή των φωτογραφιών αυτών σύμφωνα με τις σχετικές υποδείξεις

των εκθέσεων.

Δικαιοδοσία.

Τo Πρωτoδικείo τωv Ευρωπαϊκώv Κoιvoτήτωv και, σε δεύτερο βαθμό, τo

Δικαστήριo τωv Ευρωπαϊκώv Κoιvoτήτωv έχoυv απoκλειστική αρμoδιότητα για τηv

εκδίκαση oιασδήπoτε διαφoράς σχετικής με τo έργο μεταξύ της Κοινότητας και του

δικαιούχου.

Λογιστικός έλεγχος από ανεξάρτητο ελεγκτή.

Η Επιτροπή απαιτεί τα οικονομικά στοιχεία που δηλώνονται στην Επιτροπή

με τις τελικές εκθέσεις, να έχουν ελεγχθεί από ελεγκτή, τον οποίο ορίζει ο

δικαιούχος.

116

Ο ελεγκτής θα πρέπει, όχι μόνο να επαληθεύει την τήρηση των εθνικών

νομοθετικών διατάξεων και λογιστικών κανόνων, αλλά και να πιστοποιεί ότι όλες οι

δαπάνες είναι σύμφωνες προς τις τυποποιημένες διοικητικές διατάξεις για τα έργα

Life.

Λογιστικός έλεγχος από την Επιτροπή.

Η Επιτροπή, ή οιοσδήποτε εξουσιοδοτημένος αντιπρόσωπός της, δύναται να

διενεργήσει λογιστικό έλεγχο ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια ισχύος της

σύμβασης και έως και πέντε έτη μετά την αποπεράτωση του έργου ή την τελική

πληρωμή της κοινοτικής χρηματοδοτικής συνεισφοράς.. Κατά τον λογιστικό έλεγχο

τηρείται εχεμύθεια. Η Επιτροπή, ή οιοσδήποτε εξουσιοδοτημένος αντιπρόσωπός της,

έχει δικαίωμα πρόσβασης στην τεκμηρίωση που απαιτείται για να εξακριβωθεί κατά

πόσον οι δαπάνες των συμμετεχόντων στο έργο είναι επιλέξιμες, όπως τιμολόγια,

καταστάσεις μισθοδοσίας κ.λπ..

Η Επιτροπή λαμβάνει κατάλληλα μέτρα, ώστε να διασφαλίσει ότι οι

εξουσιοδοτημένοι αντιπρόσωποί της τηρούν εχεμύθεια για τα στοιχεία στα οποία

έχουν πρόσβαση ή τα οποία τους κοινοποιούνται. Η Επιτροπή δύναται να ελέγχει τη

χρήση της κοινοτικής χρηματοδοτικής συνεισφοράς από το δικαιούχο και τους

εταίρους.

Στο δικαιούχο και τους ενδιαφερόμενους εταίρους διαβιβάζεται έκθεση με τις

διαπιστώσεις του λογιστικού ελέγχου. Οι εν λόγω δύνανται να υποβάλουν στην

Επιτροπή σχετικές παρατηρήσεις εντός μηνός από την παραλαβή της έκθεσης,

προθεσμία πέραν της οποίας η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει να μη τις λάβει

υπόψη. Με βάση τα πορίσματα του λογιστικού ελέγχου, η Επιτροπή λαμβάνει τα

μέτρα που κρίνει αναγκαία, συμπεριλαμβανομένης της έκδοσης εντάλματος

είσπραξης του συνόλου ή μέρους των ποσών που έχει καταβάλει. Το Ελεγκτικό

Συνέδριο δύναται να ελέγχει, βάσει ιδίων κανόνων, τη χρήση της κοινοτικής

χρηματοδοτικής συνεισφοράς στο πλαίσιο της απόφασης/συμφωνίας.

117

Έλεγχοι και επιθεωρήσεις του έργου.

Ο δικαιούχος αναλαμβάνει την υποχρέωση να παρέχει στο προσωπικό της

Επιτροπής και στα πρόσωπα που αυτή εξουσιοδοτεί δικαίωμα πρόσβασης στους

χώρους και τις εγκαταστάσεις όπου εκτελείται το έργο και σε κάθε έγγραφο σχετικό

με την τεχνική και οικονομική διαχείριση των εργασιών. Η πρόσβαση

εξουσιοδοτημένων από την Επιτροπή προσώπων είναι δυνατόν να υπόκειται σε

διακανονισμούς σχετικά με την τήρηση εχεμύθειας, που συνομολογούνται μεταξύ

της Επιτροπής και του δικαιούχου.

Οι έλεγχοι αυτοί είναι δυνατόν να αρχίσουν έως και πέντε έτη μετά την

αποπεράτωση του έργου ή την τελική πληρωμή. Κατά τους εν λόγω ελέγχους

τηρείται εχεμύθεια. Ο δικαιούχος και οι εταίροι παρέχουν κατάλληλη συνδρομή

στην Επιτροπή και στους εξουσιοδοτημένους αντιπροσώπους της.

Τεχνικές εκθέσεις δραστηριοτήτων

Ο δικαιούχος πρέπει να παρέχει στην Επιτροπή:

μία ή περισσότερες ενδιάμεσες εκθέσεις δραστηριοτήτων σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα

που προβλέπεται στο έργο. Οι εκθέσεις πρέπει να καλύπτουν δραστηριότητες που

ανελήφθησαν έως δύο μήνες πριν από την υποβολή της έκθεσης στην Επιτροπή·

τελική έκθεση εντός 3 μηνών, το αργότερο, από την ημερομηνία αποπεράτωσης του έργου·

οποτεδήποτε, πληροφορίες που μπορεί να ζητηθούν σχετικά με τη διαχείριση του έργου.

Οι εκθέσεις αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν σαφή και συνοπτική περιγραφή

όλων των δραστηριοτήτων που έχουν αναληφθεί για να επιτευχθούν οι στόχοι και τα

τελικά αποτελέσματα που καθορίζονται στο έργο, ειδικότερα δε:

περίληψη των κυριότερων επιτευγμάτων και αποτελεσμάτων του έργου, συνοδευόμενη από

αξιολόγηση των εμπειριών που ενδεχομένως θα ήσαν ενδιαφέρουσες/χρήσιμες για άλλους

οργανισμούς ασχολούμενους με τη διατήρηση της φύσης (5 σελίδες κατ’ ανώτατο όριο),·

118

λεπτομερή απολογισμό των δραστηριοτήτων που υλοποιήθηκαν σε συνάρτηση με τους

στόχους, τις ενέργειες και το σχέδιο εργασίας που προβλέπονταν στο έργο (50 σελίδες

κατ’ ανώτατο όριο),·

σε παράρτημα, εάν είναι σκόπιμο, σειρά διαφανειών/εγχρώμων

φωτογραφιών/ηλεκτρονικών εικόνων που επεξηγούν τις κυριότερες ενέργειες και

αποτελέσματα του έργου (π.χ. φωτογραφίες τοποθεσίας πριν και μετά την αποκατάσταση)

και τυχόν άλλα έγγραφα, χάρτες, δημοσιεύσεις που προβλέπονται ως αναγνωρίσιμο προϊόν

του έργου ή είναι χρήσιμα για την εκτίμηση της επιτυχίας του,·

Οι εκθέσεις αυτές πρέπει να διαβιβάζονται ταυτόχρονα:στην Επιτροπή (ένα πλήρες

αντίτυπο με τα παραρτήματα συν ένα επιπλέον αντίτυπο χωρίς παραρτήματα),την

εξωτερική ομάδα παρακολούθησης του έργου που έχει ορίσει η Επιτροπή (ένα πλήρες

αντίτυπο με τα παραρτήματα).

Οι αρχές των κρατών μελών έχουν δικαίωμα να ζητήσουν αντίγραφο των

ενδιάμεσων εκθέσεων δραστηριοτήτων. Όσον αφορά την τελική έκθεση, ο

κανονισμός προβλέπει ότι ο δικαιούχος υποχρεούται να υποβάλλει ένα επιπλέον

αντίτυπο στις εν λόγω αρχές (βλ. πίνακα στην αρχή του φακέλου της αίτησης).

Προστασία ενδιαιτημάτων και ειδών.

Ο δικαιούχος υποχρεούται να ενημερώνει την Επιτροπή για κάθε

δραστηριότητα τρίτων, η οποία ενδέχεται να έχει αρνητική επίπτωση στις

τοποθεσίες/τα είδη που αποτελούν το στόχο του έργου και, στο μέτρο του δυνατού,

να πείθει τους τρίτους να αποφύγουν τις δραστηριότητες αυτές.

Αγορά γαιών/δικαιωμάτων

Οι δαπάνες για αγορά γαιών/δικαιωμάτων, που είναι σύμφυτες με την

υλοποίηση του έργου και προβλέπονται ρητά, θεωρούνται πλήρως επιλέξιμες. Η

επιλεξιμότητα εξαρτάται από τη δέσμευση του δικαιούχου και των εταίρων να

συνεχίσουν την οριστική διάθεση των εν λόγω αγαθών για δραστηριότητες

διατήρησης της φύσης και μετά την αποπεράτωση του έργου που

συγχρηματοδοτείται βάσει του LIFE-Φύση.

119

Για αγορά γαιών όπως προβλέπεται στο έργο, με χρηματοδοτική στήριξη από

την Επιτροπή, ο δικαιούχος πρέπει να διασφαλίζει ότι το πωλητήριο ή/και η

καταχώρισή του στο κτηματολόγιο, περιλαμβάνει όρο περί οριστικής μεταβίβασης

των γαιών για τη διατήρηση της φύσης.

Η αγορά γαιών προκειμένου αργότερα να ανταλλαγούν στο πλαίσιο του

έργου, εξαιρείται από τον όρο περί μεταβίβασης. Η ανταλλαγή πρέπει να

πραγματοποιείται το αργότερο πριν από το τέλος του έργου, εκτός εάν η Επιτροπή

έχει εγκρίνει ρητά άλλο χρόνο.

ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ LIFE.

TYPE OF ACTION AREA COVERED BUDGET

· nature conservation Within the EU 46%

· other environment actions Within the EU 46%

· environment actions

(includesnature conservation)

countries bordering the Mediterranean

and the Baltic Sea

5%

· accompanying measures EU + other countries 3%

Η ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ LIFE-nature ΑΝΑ ΕΤΟΣ.

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998

36,9 20,6 43 48,5 43,4 42,4 48 σε εκατ.ECU

σύνολο 282,8

ΤΑ ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΘΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999

120

2 2 3 5 4 3 4 6

Τα σημαντικότερα Ελληνικά προγράμματα που χρηματοδοτήθηκαν στο πλαίσιο

του προγράμματος LIFE για τη φύση (ΓΔ ΧΙ):

Πρόγραμμα διαχείρισης του οικοσυστήματος των λιμνοθαλασσών Τσουκαλιού,

Αυλερής, Ροδιάς και Λογαρού στον Αμβρακικό Κόλπο -Δυτική Ελλάδα.

Πρόγραμμα διατήρησης και διαχείρισης του πλέγματος των υγροβιοτόπων της

λίμνης Μητρικού -Βόρεια Ελλάδα.

Πρόγραμμα διαχείρισης, αποκατάστασης και συντήρησης του πλέγματος των

λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου -Δυτική Ελλάδα.

Εγκαθίδρυση και πρώτη φαση λειτουργίας του Ελληνικού Κέντρου

Υγροβιοτόπων.

Αποκατάσταση των δασικών περιοχών της ευρύτερης περιοχής της μονής του

Σίμωνος Πέτρα στο Άγιο Όρος- Βόρεια Ελλάδα.

Προστασία της προστατευόμενης περιοχής Δαδιάς-Σουφλίου -Βόρεια Ελλάδα.

Πρόγραμμα διατήρησης του Ιονίου Πελάγους όσον αφορά τα ενδιαιτήματα των

απειλουμένων με εξαφάνιση ειδών -Δυτική Ελλάδα.

Εθνικό πρόγραμμα για την προστασία της Μεσογειακής φώκιας. Πρώτρη φάση

αποκατάστασης διατήρησης και διαχείρισης των εθνικών δρυμών.

Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα υλοποίησης έργων LIFE-φύση:

Τοποθεσία του Σιμωνος Πέτρα στο Άγιο Όρος

n Πρόκειται για πενταετές πρόγραμμα (1991-1995) οικολογικής διαχείρισης, που

περιλαμβάνει την αποκατάσταση του μεγαλύτερου τμήματος των δασικών πειροχών

που πλήγησαν από την καταστροφική πυρκαγιά του 1990. Από τα 13.000 στρέμματα

που ανήκουν στην ιερά μονή του Σιμωνος Πέτρα κάηκε έκταση 9.500 στρεμμάτων.

n Πριν από την πυρκαγιά η τοποθεσία χαρακτηριζόταν από πλούσια χλωρίδα με

μεγάλο αριθμό ενδημικών ειδών και σημαντική πανίδα, ιδίως ορνιθοπανίδα.

121

Εικοσιτέσσερα από τα 105 είδη πουλιών που απαντώνται προστατεύονται από την

κοινοτική νομοθεσία. Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ στο πλαίσο

του προγράμματος ACE για τους βιοτόπους. Οι παρακάτω στόχοι του καθορίστηκαν

μέσα από εμπεριστατωμένη επιστημονική μελέτη.

Αποκατάσταση και περαιτέρω διατήρηση των βιοτόπων με την αναδάσωση των

καμένων περιοχών, τον εμπλουτισμό της χλωρίδας, τη δημιουργία μεικτού δασικού

περιβάλλοντος και την προώθηση μέτρων για τη φυσική αναγέννηση, προστασία του

εδάφους από τη διάβρωση, πρόληψη των πυρκαγιών και προστασία από αυτές,

οικολογική διαχείριση των δασικών και αγροτικών περιοχών.

Γι'αυτό το λόγο, το πρόγραμμα αποτελεί καινοτόμο προσπάθεια αποκατάστασης και

αναγέννησης του κατεστραμμένου οικοσυστήματος. Οι δράσειςτου περιλαμβάνουν

τον εμπλουτισμό, την οικολογική διαχείριση και την προστασία από πυρκαγιές.

Μέσω του προγράμματος αυτού, για πρώτη φορά στην ιστορία της ελληνικής

δασικής οικονομίας, εφαρμόστηκε μέθοδος προληπτικής διαχείρισης των δασικών

περιοχών. Δηλαδή διαχείριση του δασικού κεφαλαίου σύμφωνα με την αρχή της

αειφορίας που αποβλέπει σε μακροπρόθεσμη προστασία και φροντίδα του

περιβάλλοντος.

Το πρόγραμμα έχει εκτελεσθεί κατά το ήμισυ και τα αποτελέσματα είναι μέχρι τώρα

εξαιρετικά. Οι καμένες περιοχές αποκαταστάθηκαν πλήρως και σήμερα

παρουσιάζεται εξαιρετική αναγέννηση της φυσικής βλάστησης. Σ' αυτό συντέλεσε

και η απουσία βοσκοτόπων. Η γη προστατεύεται ικανοποιητικά από τη διάβρωση,

ενώ το εφαρμζόμενο μέτρο οικολογικής διαχείρισης του δάσους της μονής έχει

διαδοθεί σε ολόκληρο το Άγιο Όρος.

Πολλά μοναστήρια προσανατολίζονται σήμερα στην εραφμογή ίδιων μεθόδων. Είναι

προφανές ότι μετά την ολοκήρωσή του, εκτός από την επίτευξη των στόχων του, το

πρόγραμμα θα αποτελέσει ένα μοντέλο παρέμβασης όσον αφορά την αποκατάσταση

των κατεστραμμένων δασικών οικοσυστημάτων.

122

Το ελληνικό κέντρο υγροβιοτόπων

Οι ελληνικοί υγροβιότοποι περιλαμβάνονται μεταξύ των σημαντικότερων φυσικών,

οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών κεφαλαίων της Ευρώπης. Εντούτοις, η

απώλεια και η υποβάθμιση τους, που άρχισε πριν από 60 χρόνια, συνεχίζεται με

γοργό ρυθμό. Για να σταματήσει αυτό ιδρύθυκε στη Θεσσαλονίκη το 1991 το

Ελληνικό Κέντρο Υγροβιοτόπων ως κοινή δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΓΔ

ΧΙ) και του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, με την έγκριση και στήριξη του

Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και με την

οικονομική βοήθεια του WWF-Ελλάδος.

Ειδικοί στόχοι του κέντρου είναι η βελτίωση της επιστημονικής και τεχνικής γνώσης

των υγροβιοτόπων, η παρακολούθηση των αλλαγών και των απειλών, ο

προσδιορισμός και η πρόληψη των μη ευνοϊκών εξελίξεων, η παροχή

πληροφοφοριών και συμβουλών (ιδίως σε κυβερνητικές υπηρεσίες) και η προώθηση

της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της συνειδητοποίησης του κοινού σχετικά με

τους υγροβιοτόπους. Ένα επιπλέον σημαντικό στοιχείο ήταν η προώθηση νόμων και

πολιτικής που ευνοούν τη διατήρηση και τη χρήση των ελληνικών υγροβιοτόπων και

των λεκανών απορροής τους, σύμφωνα με την αρχή της αειφορίας. Κατά τα πρώτα

δύο έτη της λειτουργίας του το κέντρο:

χάραξε τη στρατηγική και καθόρισε τις προτεραιότητες δράσης του, κατήρτισε

κατάλογο των υγροβιοτόπων, οργάνωσε δίκτυο παρακολούθησης και έκανε βήματα

προς τη δημιουργία εθνικών αρχείων πληροφόρησης, παρείχε πληροφορίες και

συμβουλές για τη διαχείριση των υγροβιοτόπων στις δημόσιες και άλλες υπηρεσίες,

καθιέρωσε την επικοινωνία μεταξύ ελληνικών και διεθνών περιβάλλοντικών μη

κυβερνητικών οργανώσεων, πανεπιστημίων και ιδρυμάτων, διεξήγαγε επιστημονικές

μελέτες, ετοίμασε χάρτες υγροβιοτόπων, εξέδωσε διαφημιστικά φυλλάδια,

πληροφόρησε το ευρύ κοινό, κλπ., έλαβε μέρος, με το προσωπικό του, που

αποτελείται από 14 άτομα, σε 20 περίπου κοινές δράσεις διατήρησης και εκτελεί

σήμερα περίπου 15 προγράμματα διαχείρισης υγροβιοτόπων.

123

Με την αυξανόμενη πείρα του στα πρακτικά θέματα διαχείρισης αναμένεται ότι το

Κέντρο θα συνεισφέρει σημαντικά στη διατήρηση και αποκατάσταση των ελληνικών

υγροβιοτόπων.

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ LIFΕ-nature

Δύο κύριες αλλαγές παρατηρούνται για αυτή τη χρονιά σε σχέση με τις

προηγούμενες χρονιές. Πρώτα, και τα έξι έργα εστιάζονται σε ειδικούς τύπους

οικοτόπων, ενώ μέχρι τώρα το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών έργων εστιαζόταν

κυρίως στα προστατευόμενα είδη. Δεύτερο, τρεις από τους αναδόχους είναι εταιρείες

τοπικής ανάπτυξης και ο τέταρτος είναι ΟΤΑ. Αυτή είναι μια νέα τάση στα ελληνικά

πράγματα διότι μέχρι τώρα οι ανάδοχοι ήταν κυρίως ΜΚΟ, πανεπιστήμια και

ερευνητικά ινστιτούτα. Η συμμετοχή των τοπικών αρχών και παραγόντων έχει

αναγνωρισθεί σαν ο βασικός παράγοντας επιτυχίας για έργα διατήρησης της φύσης.

Όλα τα φετινά έργα παίρνουν σοβαρά υπ’ όψη τους τον ανθρώπινο παράγοντα με

στόχο να επιτύχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Στα πλαίσια του LIFE-nature έχουν πραγματοποιηθεί 29 έργα στην Ελλάδα.

Για το 1999 έχουν χρηματοδοτηθεί έξι έργα με συνολικό κόστος 7,924,584 Ευρώ,

και χρηματοδότηση από την Επιτροπή 4,929,519Ε, σε σύνολο για την Ευρώπη 94

έργων που αντιστοιχούν σε 64,8 εκατ. Ευρώ. Η εφαρμογή αυτού του

χρηματοδοτικού μέσου έχει φθάσει σε περίοδο ωριμότητας.

Σύμφωνα με την αξιολόγηση που διενήργησαν εξωτερικοί

εμπειρογνώμονες διαπιστώθηκε ότι μπορεί να συμβάλει στην εφαρμογή της

Κοινοτικής πολιτικής και νομοθεσίας στον τομέα της φύσης και για βελτίωση της

αποτελεσματικότητάς του χρειάζεται προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή.

124

Σε σχέση με τα άλλα χρηματοδοτικά μέσα για τη φύση παρουσιάζει

σημαντικά πλεονεκτήματα:

είναι το μόνο που καλύπτει αποκλειστικά τη φύση και συνεπώς

προσφέρεται για συγκεκριμένες δράσεις.

το διαχειρίζεται απευθείας η Επιτροπή, συνεπώς παρέχει μεγάλες

δυνατότητες ανατροφοδότησης των ευρωπαϊκών κέντρων λήψης αποφάσεων με την

αποκτώμενη πείρα.

απευθύνεται κυρίως σε φορείς που είναι πολύ κοντά στα συγκεκριμένα

ζητήματα, όπως ΜΚΟ, εταιρείες τοπικής ανάπτυξης, ΟΤΑ, πανεπιστήμια,

ερευνητικούς φορείς.

Η τάση για τα επόμενα χρόνια είναι να αυξηθεί ο αριθμός των

διακρατικών έργων και να προωθηθεί η δικτύωση αυτών που έχουν ήδη

εκτελεσθεί. Θα ευνοηθεί η συνέργεια μεταξύ των δράσεων επίδειξης και η

διάδοση των δράσεων θα οδηγήσει στην πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού τους.

125

ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.

Η εφαρμογή της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ φιλοδοξεί να συμβάλλει σημαντικά

στην ολοκληρωμένη, αποτελεσματική, άμεση και συνολική προστασία και

διατήρηση της βιοποικιλότητας, που είναι και ο βασικός σκοπός της οδηγίας και του

δικτύου "ΦΥΣΗ 2000". Το μεγαλύτερο πλεονέκτημά της είναι ότι προβλέπει την

προστασία ειδών και φυσικών τύπων οικοτόπων μέσω ενός δικτύου

προστατευόμενων περιοχών. Για την Ελλάδα δυστυχώς, τα παραρτήματα της

οδηγίας με τους τύπους φυσικών οικοτόπων και ειδών φυτών και ζώων κοινοτικού

ενδιαφέροντος, δεν ανταποκρίνονται στη μεγάλη βιοποικιλότητα της χώρας.

Σημαντικός αριθμός τύπων οικοτόπων και ακόμη σημαντικότερος αριθμός

ενδημικών και κινδυνευόντων ειδών φυτών και ζώων, δεν έχουν περιληφθεί στα

προαναφερθέντα παραρτήματα. Θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια από τους

αρμοδίους εκπροσώπους της χώρας, ώστε σε προσεχή αναθεώρηση της οδηγίας να

προστεθούν και οι τύποι οικοτόπων καθώς και τα ενδημικά της είδη φυτών και

ζώων.

Πάντως πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η παραπάνω φιλοδοξία καθίσταται

δυσχερής εξαιτίας του λεπτομερειακού, επιστημονικού και μακροπρόθεσμου

χαρακτήρα της. Τα κράτη μέλη καλούνται, όταν δεν χρησιμοποιούν τις παρεκκλίσεις

λόγω αδυναμιών ή συμφερόντων, να διαδραματίσουν ένα πολύ σημαντικό και

126

δύσκολο ρόλο, επεξεργαζόμενα μία καθαρή εθνική πολιτική προστασίας στον τομέα

αυτό. Παράλληλα, η υλοποίηση της οδηγίας είναι και μία αφορμή για πολλά κράτη

για μία αρχική ή και περαιτέρω συνολική επιστημονική και όχι πλέον φυσιολατρική

έρευνα και καταγραφή των ειδών και των ενδιαιτημάτων τους, σε εθνικό και τοπικό

επίπεδο.

Τέλος, είναι αυτονόητο ότι η οδηγία δεν θα επιτύχει το στόχο της, όσο η

σταδιακή υλοποίησή της δεν συνοδεύεται από ουσιαστικές προσπάθειες και στους

άλλους τομείς (ατμοσφαιρική ρύπανση, απόβλητα, χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα

κ.λ.π.) της κοινοτικής πολιτικής προστασίας του περιβάλλοντος.

Η φιλοσοφία της 92/43 διαφέρει στο σύνολό της εκείνης των εθνικών

δρυμών, της Συνθήκης Ραμσάρ και του προγράμματος CORINE-βιότοποι της

Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1984-1990). Τα διαθέσιμα στοιχεία ήταν ανεπαρκή και η

ταξινόμηση των τύπων οικοτόπων, που απαιτούσε η Οδηγία αυτή, είχε γίνει με

διαφορετικά κριτήρια στα προηγούμενα προγράμματα.

Κεντρικά σημεία στην όλη προσπάθεια για την αποτελεσματική διαχείριση

των προστατευόμενων περιοχών είναι η οργάνωση και η λειτουργία

πληροφοριακού συστήματος με δεδομένα για τη φύση και ταυτόχρονα να γίνουν

οργανωτικές αλλαγές με σκοπό τον συντονισμό των φορέων διαχείρισης και την

βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των συμμετεχόντων μερών για την επίτευξη

των στόχων του δικτύου, δηλ. της κοινωνίας και της πολιτείας.

Η απουσία σταθερών και μόνιμων εθνικών χρηματοδοτικών μέσων για τη

φύση σε συνδυασμό με την έλλειψη δραστηριοποίησης των φορέων για εύρεση

χρηματικών πόρων μέσα από ομάδες πολιτών που είναι ευαισθητοποιημένοι στα

θέματα του φυσικού περιβάλλοντος, από τους μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς

καθώς και από την παροχή υπηρεσιών από δραστηριότητες που πραγματοποιούνται

στη φύση ή σχετίζονται με αυτές.

127

Δεν έχουν αναπτυχθεί για τους τοπικούς πληθυσμούς ικανά αντισταθμιστικά

οφέλη ώστε να πραγματοποιηθεί η ουσιαστική δραστηριοποίηση τους στις

προσπάθειες διατήρησης της φύσης. Στην αδυναμία ανάπτυξης αποτελεσματικής

πολιτικής στον τομέα συνδράμει και η αναντιστοιχία, στο τι ορίζουμε

αντισταθμιστικά μέτρα, μεταξύ του 165047

και της 92/4348

.

Πρέπει να ξεπεραστούν οι αδυναμίες και οι ασυνέχειες της ελληνικής

δημόσιας διοίκησης ώστε να επιτευχθεί η βελτιστοποίηση του συντονισμού της

κατανομής των χρηματοδοτικών μέσων για τη φύση49

, εντάσσοντάς τον σε ένα

πλαίσιο ξεκάθαρης, ορθολογικής και βιώσιμης πολιτικής η οποία θα έχει στόχο την

εφαρμογή λειτουργικού συστήματος διαχείρισης. Το κρίσιμο σημείο είναι ότι οι

προτεραιότητες της πολιτικής ηγεσίας δεν Περιλαμβάνουν την ανάπτυξη

ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής και τη διασφάλιση της συνοχής των πολιτικών

υλοποίησης. Ολόκληρη η προσπάθεια της διοικητικής μηχανής αναλώνεται στο να

ξεπεραστούν οι δυσκαμψίες του συστήματος ώστε να έχουμε υλοποίηση των έργων

και απορρόφηση κονδυλίων σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα.

Συνεπώς το ΕΠΠΕΡ, λόγω της απουσίας ολοκληρωμένης εθνικής

στρατηγικής για τη φύση, θέτει πολιτική και προτεραιότητες αν και σε πρώτη

ανάγνωση είναι απλώς ένα χρηματοδοτικό μέσο εφαρμογής της ήδη υπάρχουσας

πολιτικής. Πρέπει να γίνει κατανοητό από τα κέντρα λήψης αποφάσεων ότι το

ΕΠΠΕΡ είναι μέσο και όχι αυτοσκοπός. Από την πλευρά της Ε.Ε. είναι ένας τρόπος

υποκίνησης της ελληνικής πολιτείας για ανάπτυξη δράσεων στον τομέα της φύσης

και ταυτόχρονα ελέγχου αυτής τη στιγμή που έχει και την τελευταία γνώμη για την

επιλεξιμότητα των έργων.

47 Θεωρεί ότι είναι οικονομικά οφέλη.

48 Έχει γενικότερη θεώρηση : είναι τα οφέλη που θα προκύψουν από την βελτίωση των περιβαλλοντικών

παραμέτρων.

49 ΕΠΠΕΡ, ΕΤΕΡΠΣ, LIFE.

128

Η εφαρμογή του ΕΠΠΕΡ απαιτεί συντονισμό, σε υψηλό βαθμό, μεταξύ

κεντρικής υπηρεσίας και ΟΤΑ. Κατά συνέπεια βοηθά τα συμβαλλόμενα μέρη να

συνειδητοποιήσουν τους νέους τους ρόλους σε εποχή διοικητικής μεταρρύθμισης

της χώρας, παρόλο τις επικοινωνιακές και συντονιστικές δυσκαμψίες που

εμφανίστηκαν και προφανώς προκάλεσαν εμπόδια στην εύρυθμη υλοποίηση των

δράσεων.

Τα ζητήματα του φυσικού περιβάλλοντος είναι εκτατικής μορφής και μακριά

από τον τόπο κατοικίας της πλειονότητας του πληθυσμού50

της χώρας μας σε

αντίθεση με τα ζητήματα ρύπανσης τα οποία στη Ελλάδα είναι σημειακά και κοντά

στις μεγάλες αστικές συγκεντρώσεις του πληθυσμού, συνεπώς για αυτό το λόγο, τα

δεύτερα είναι θέματα πρώτης προτεραιότητας στην πολιτική ατζέντα. Συνήθως

άμεση και συνεχή επαφή με τη φύση έχουν οι διάφορες κατηγορίες φυσιολατρών και

οι τοπικοί πληθυσμοί κάθε περιοχής, των οποίων όμως, αρκετά συχνά, η αγάπη για

τη φύση επικαλύπτεται από τις άμεσες ανάγκες βιοπορισμού.

Οι εκκρεμότητες στις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας μας δημιουργούν τον

βασικό άξονα της επιλογής των μέτρων σε κάθε ΚΠΣ :

το 1990 με την έκθεση Μοντρέ όλοι οι ελληνικοί υγρότοποι ήταν στη

μαύρη λίστα, αν και είχαμε ήδη συμπληρώσει πάνω από 15 έτη ανεπαρκών

δράσεων για τους υγροτόπους της Σύμβασης Ramsar. Αυτός ήταν και ο

βασικός λόγος που ερμηνεύει γιατί η πλειοψηφία των περιοχών που

εντάχτηκαν στο Α΄ΚΠΣ ήταν υγρότοποι Ramsar. Βέβαια συνέχισαν να

υπάρχουν και στα επόμενα λόγω και της 92/43, και σήμερα αρκετοί

συνεχίζουν να είναι χαρακτηρισμένοι δυσμενώς. Ίσως ο αποχαρακτηρισμός

τους τελικά επιτευχθεί με τις δράσεις του Γ΄ΚΠΣ σε συνδυασμό με την

πρόσφατη (αρχές Νοεμβρίου 2000) απόφαση που πάρθηκε, στο Gland της

Ελβετίας όπου είναι η έδρα της γραμματείας της Σύμβασης, για

εγκατάσταση της γραμματείας των Med-wet στην Αθήνα. Αρκετές κάποιες

50 Σε συνδυασμό με το έλλειμμα πληροφόρησης.

129

έξυπνες πολιτικές κινήσεις μπορούν να κάνουν περισσότερα σε θεσμικό

επίπεδο από ότι η υλοποίηση έργων !

τον Ιούνιο του 1995 έληγε η προθεσμία για την παράδοση του εθνικού

καταλόγου της 92/43. Με την εισροή των χρημάτων του Β΄ΚΠΣ την

περίοδο 1994-95 μπορέσαμε την τελευταία στιγμή να τον καταρτίσουμε.

η συνειδητοποίηση από την ελληνική πλευρά του τεράστιου πολιτικού

βάρους της 92/43 σχετικά με την ενεργό διαχείριση (αρ.6) των περιοχών,

είχε επακόλουθο τον προσανατολισμό του Γ΄ΚΠΣ προς αυτή την

κατεύθυνση.

Ανάγκη καλύτερης διασύνδεσης των δράσεων για τη φύση του ΕΠΠΕΡ με

άλλα τομεακά προγράμματα όπως της απασχόλησης, της περιφερειακής

ανάπτυξης51

, του τουρισμού, της ανάπτυξης της υπαίθρου52

, της επιστημονικής

έρευνας, της ναυτιλίας, της δημόσιας τάξης και της εθνικής άμυνας.

Η λογική που κυριαρχούσε στις πρώτες φάσεις των κοινοτικών

χρηματοδοτήσεων από τη χώρα μας δεν έχει εκλείψει εντελώς και η προσπάθεια

επικεντρώνεται στην διαδικασία της απορρόφησης των κονδυλίων και όχι στον

τρόπο της βέλτιστης αξιοποίησης τους. Το Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. αδυνατεί να κατανοήσει

την έκταση της συγκυριακής αντιμετώπισης του ΕΠΠΕΡ από τον ιδιωτικό τομέα

(μελετητές και εργολήπτες), τις περισσότερες αναπτυξιακές εταιρείες και ΟΤΑ

καθώς και από μερικές περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής του ΕΠΠΕΡ θα

μπορούμε να κάνουμε μετά το 2005 οπότε θα έχει υλοποιηθεί ο κύριος όγκος των

δράσεων του Γ΄ΚΠΣ και το δίκτυο NATURA 2000. Τα επόμενα χρόνια απαιτείται

ισχυρή πολιτική βούληση ώστε να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά οι μεγαλύτερες

μέχρι τώρα χρηματοδοτικές εισροές ώστε να καμφθούν οι αντιδράσεις

51 Οι περισσότερες από τις δράσεις σε δασικές εκτάσεις εντάσσονται στα ΠΕΠ.

52 Συντονισμός των δράσεων με την πρωτοβουλία LEADER.

130

συγκεκριμένων ομάδων του πληθυσμού και να αντιστραφεί η δυσπραγία που έχει

αρχίσει να διαφαίνεται τα δύο τελευταία έτη.

Με τις μεγάλες εισροές κονδυλίων για δράσεις για τη φύση από το Γ΄ΚΠΣ θα

πρέπει να έχουμε αναπτύξει όλες τις αναγκαίες υποδομές και λειτουργίες ώστε μέχρι

το 2006 ο τομέας να έχει μπει σε ορθολογική λειτουργία. Εάν δεν εκμεταλλευτούμε

τη μεγάλη αυτή ευκαιρία, ο τομέας θα είναι πολύ δύσκολο να διευθετηθεί λόγω

απουσίας ικανών πόρων και της απώλειας πολύτιμου χρόνου εφαρμογής

αποτελεσματικής δράσης για την προστασία των βιοτόπων, με αποτέλεσμα πολλές

καταστάσεις επιβάρυνσης να μην είναι αναστρέψιμες. Τα θέματα της φύσης έχουν

τους δικούς τους βιολογικούς ρυθμούς και περιοδικότητες και οι δράσεις θα πρέπει

να προσαρμοσθούν σε αυτούς. Παράλληλα με την διαχείριση του ΕΠΠΕΡ πρέπει το

Υπουργείο να προσανατολισθεί στην εξεύρεση μόνιμων πόρων ώστε να προωθηθεί η

αυτοδύναμη ανάπτυξη των φορέων διαχείρισης.

Το ΕΠΠΕΡ είναι ο στυλοβάτης της χρηματοδότησης και όχι επικουρική

χρηματοδότηση της πολιτικής μας για τη φύση όπως θα έπρεπε να είναι.

Το τελικό ζητούμενο είναι η εύρεση του βέλτιστου τρόπου μετασχηματισμού

των χρηματοδοτήσεων, οι οποίες μεταφράζονται σε εκπόνηση μελετών και έργων,

σε ουσιαστική προστασία της φύσης.

131

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

CHECKLAND, P., 1981: Systems thinking, systems practice, Wiley, London.

CUFF J., M. RAYMENT, 1997: Working with Nature, Econoomies, Empoyment

and Concervation in Europe, RSPB / BirdLife international.

DAVEV G. A., 1997: Draft guidelines for national system planning for protected

areas, IUCN World Commision on Protected Areas [WCPA]/ Switzerland.

HENRY N., 1989: Public administration and Public affairs. Prentice-Hall

International Editions, Englewood Cliffs, N. Jersey.

HΑΜ, C. & M. HILL, 1984: The policy process in the modern capitalist state

G.Britain, Harvester Press.

, U.N.E.P. & W.W.F., 1991: Caring for the Earth. A Strategy for Sustainable

Living. I.U.C.N., U.N.E.P. & W.W.F., Gland/ Switzerland

IUCN, 1995: National Biodiversity Planning, Guidelines based on early

experiences around the world.

LARSON, J.W., 1974: National Park System Plan for Greece. OECD.

132

LUCAS, P.H.C., 1992: Protected Landscapes. A Guide for Policy-makers and

Planners (IVth World Congress on National Parks and Protected Areas Caracas,

Venezuela), IUCN. Chapman & Hall, London, N. York

OLINDO, P., 1989: A Planner's Perspective. In: Conservation for the Twenty-first

Century, pp. 254-260.Oxford University Press, N.York, Oxford.

PREPARATORY WORKSHOP – St George Lycabettous Hotel, 1993: National

strategy for Greek Nature, Ministry of Environment / Ministry of Agriculture /

Goulandris Museum of natural history / WWF Greece / Elliniki Etairia C.E.C., 9-

11 May, Athens.

PROCEEDINGS OF A CONFERENCE HELD IN BATH, UK, 1998: Natura

2000 and people: a partnership, UK Presidency of the European Council and the

Unit for Nature protection, coastal zones and tourism of the European Commision,

28 – 30 June.

ROBBINS, S. ,1990: Organization theory. Prentice Hall Intarnational Editions,

Englewood Cliffs, N. Jersey.

THE GOULANDRIS NATURAL HISTORY MUSEUM – GREEK BIOTOPE /

WETLAND CENTRE, 1996: Directive 92/43/EEC, THE GREEK HABITAT

PROJECT NATURA 2000: AN ORERVIEW, Commision of the European

Communities / Ministry of Agriculture / Ministry of Environment – Physical

planning and public works, Thessaloniki. Areas, Athens, 13-17 October 1980.

UNEP/IG.20/Inf.3, GE.80-2585.

WADE, J.W. & S.T. MATHER, 1988: Εκτίμηση των αναγκών οργάνωσης,

στελέχωσης και εκπαίδευσης προσωπικού για τους Εθνικούς Δρυμούς της

Ελλάδας. WWF, Αθήνα.

European Institute of Public Administration (1997). Managing European

Environmental Policy, the role of the member states in the policy process.

Institut pour une politique europeenne de l’ environnement (Sept. 1995).

Implementation of the Directive 92/43

ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Δ. Ι., 1987: Τα νομικά πρόσωπα του Δημόσιου Τομέα,

Περιοδικό Διοικητική μεταρρύθμιση τεύχος 31-32.

133

ΔΕΚΛΕΡΗΣ, Μ., 1989: Η συστημική σχεδίαση της δημόσιας πολιτικής. Στό

"Διοίκηση συστημάτων", Σάκκουλας, Αθήνα & Κομοτηνή.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΔΙΥΠΟΥΡΓΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 2000-2006, 1998: Συνοπτικό Σχέδιο

Περιφερειακής Ανάπτυξης 2000 – 2006, Τελική έκδοση.

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ, 1992: Στόχος η αειφορία.

Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας σχετικά με την πολιτική και τη δράση

για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη, τόμος ΙΙ. Com (92) 23 τελικό,

Βρυξέλες.

ΛΥΤΡΑΣ Α. Σ., 1993: Η Οργάνωση της Δημόσιας Διοίκησης, Εκδόσεις Αντ. Ν.

Σάκκουλα, Αθήνα – Κομοτηνή.

ΜΑΚΡΥΔΗΜΗΤΡΗΣ, Α, 1987: Ανάλυση δημόσιας πολιτικής και αποφάσεων,

Σάκκουλας, Αθήνα & Κομοτηνή.

ΣΠΑΝΟΥ Κ.,1994: Διοικητικά δίκτυα για την πολιτική περιβάλλοντος, Πρακτικά

του συνεδρίου « Η διείσδυση του Κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην

Ελλάδα», Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα – Κομοτηνή.

Μπεριάτος Ηλίας (1994). Θεσμικές και οργανωτικές όψεις της περιβαλλοντικής

πολιτικής στον διεθνή χώρο. Μια κριτική και συγκριτική διερεύνηση. Περιβάλλον

και Δίκαιο, σελ.125-149.

ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, Ε., 1982: Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου. Αντ. Ν.

Σάκκουλας, Αθήνα & Κομοτηνή.

ΣΦΗΚΑΣ Ι. Δ., 1995: Η οργάνωση της κρατικής διοίκησης μετά τον Β΄ βαθμό

ΤΑ , Περιοδικό Διοικητική Ενημέρωση τεύχος 1.

ΤΑΧΟΣ, Α.Ι. ,1992: Δίκαιο προστασίας του περιβάλλοντος. Σάκκουλας,

Θεσσαλονίκη.

MASTER PLAN FOR NATURE, 1999. ΥΠΕΧΩΔΕ. Αθήνα.

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, Δ/ΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΕΚΟ, «Στρατηγικός και Επιχειρησιακός Σχεδιασμός Δημοσίων

Επιχειρήσεων & Οργανισμών».

134

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ,

1999: Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2000 – 2006 Περιβάλλον, Προτάσεις

ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα.

ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΣ, Δ., 1990: Ο σχεδιασμός/ προγραμματισμός ως τρόπος

λήψης αποφάσεων και ως κοινωνικοπολιτική δραστηριότητα. Επιθεώρηση

ΕΚΚΕ, αρ. 76.

ΤΣΕΚΟΣ Θ, Εγχειρίδια διδασκαλίας Δημοσίου Μάνατζμεντ, ΕΣΔΔ 1999.Αθήνα.

ΤΣΕΚΟΣ Θ, Θέματα Ολικής Ποιότητας για τις Δημόσιες Υπηρεσίες, ΕΣΔΔ 2000,

Αθήνα.

ΤΣΕΚΟΣ Θ, Θέματα Οργάνωσης, ΕΣΔΔ 2000, Αθήνα.

Λουλούδης Λεωνίδας και Μπεόπουλος Νίκος (1995). Η Ολοκλήρωση της Ε.Ε. -

Η Περιβαλλοντική Πολιτική, σελ.616-644. Εκδόσεις Θεμέλιο.

COMMISSION OF EUROPEAN COMMUNITIES (1992). Towards

Sustainability (5th

Environmental Action Plan), Brussels.

IUCN (1994). Parks for life.

Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. (1998). Διεθνείς Συμβάσεις για το Περιβάλλον, σελ.30.

ΥΠ.ΕΘ.Ο. και Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. (1989 -1994 -2000). Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

Περιβάλλον. Αθήνα.

Σπανού Καλλιόπη (1994). Διοικητικά δίκτυα για την πολιτική του περιβάλλοντος.

Περιβάλλον και Δίκαιο, σελ.95-124.

European Institute of Public Administration (1997). Managing European

Environmental Policy, the role of the member states in the policy process.

Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. (2000). Master Plan for Nature.

Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας (2000). Δυνατότητες δημιουργίας νέων θέσεων

εργασίας στους τομείς της προστασίας και διατήρησης του περιβάλλοντος με

έμφαση στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ (1995). Δεδομένα, Δράσεις, Προγράμματα για την προστασία του

Περιβάλλοντος.

LE MONDE diplomatique - maniere de voire (2000). Ravages de la

technoscience.

135

Harry Coccossis and Alexandra Mexa (1997). Coastal management in Greece.

Council of Europe (1999). Committee of experts for the development of the pan-

european ecological network.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1999). Οδηγός αξιολόγησης των προτάσεων LIFE-nature.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1999). Πρόσκληση υποβολής προτάσεων για το LIFE-

nature.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1999). LIFE-nature, a brief history of nature conservation

financing.

European Commission (1998). LIFE in action. Demonstration projects for

Europe’s environment.

136

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ : 2

SUMMARY 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 4

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ-ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 4

ΑΡΧΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ. 4

Εξέλιξη και διαφοροποίηση των αντιλήψεων για τις περιοχές προστασίας. 5

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. 6

Θεσμική προστασία των περιοχών . 6

Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΣΗ. 8

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ. 8

Σχεδιασμός, Οργάνωση και Διαχείριση ενός Εθνικού Συστήματος Προστατευόμενων Περιοχών. 9

Οργάνωση και διασφάλιση της διατήρησης των ειδών χλωρίδας και πανίδας. 10

Διατήρηση της ποικιλότητας τοπίων και της βιολογικής ποικιλότητας σε επίπεδο οικοσυστημάτων

εκτός προστατευόμενων περιοχών. 10

Προστασία, αποκατάσταση και διαχείριση φυσικών πόρων. 11

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 14

Διεθνείς Συμβάσεις. 14

Κοινοτικές Οδηγίες. 14

Κοινοτικές πολιτικές. 18

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΚΑΤΆΡΤΙΣΗΣ ΤΗΣ 92/43 20

Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ 21

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 92/43 ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ

ΦΥΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ ΚΑΙ

ΧΛΩΡΙΔΑΣ 23

137

Σκοπός και αντικείμενο της Οδηγίας 23

Η διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτημάτων): το δίκτυο Natura 2000 25

Η αναγνώριση των οικοτόπων 25

Η διαδικασία καθορισμού των Ε.Ζ.Δ. 27

Το καθεστώς των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης 29

Η διατήρηση και διαχείριση 29

Η συγχρηματοδότηση 31

Η προστασία των ειδών 32

Τα είδη σε καθεστώς αυστηρής προστασίας 32

Τα είδη σε καθεστώς διαχείρισης 34

Οι παρεκκλίσεις από τα συστήματα προστασίας 34

ΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 36

ΕΝΔΟΫΠΟΥΡΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 36

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ & ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΣΕ ΔΙΥΠΟΥΡΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 37

η συντονιστική λειτουργία σε πολιτικό επίπεδο 37

η συντονιστική λειτουργία σε υπηρεσιακό και διοικητικό επίπεδο 37

ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΣΤΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΑ ΑΛΛΑ

ΚΡΑΤΗ-ΜΕΛΗ 39

ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ 39

ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΠΟΥΡΓΩΝ 39

πολιτικό-κυβερνητικό επίπεδο 39

διοικητικό-υπηρεσιακό επίπεδο 40

ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 40

ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 41

ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ 41

138

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟ-

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ 42

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ και Η ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΕΣΤΙΑΚΟ

ΣΗΜΕΙΟ 42

i. Διαχείριση στοιχείων για το φυσικό περιβάλλον. 42

ii. Συμμετοχή στον ευρύτερο περιβαλλοντικό και χωροταξικό σχεδιασμό. 44

iii. Προώθηση της δημιουργίας και λειτουργίας Προστατευόμενων περιοχών. 45

iv. Προστασία και διαχείριση απειλούμενων ειδών χλωρίδας και πανίδας 46

v. Παρακολούθηση και εφαρμογή διεθνών συμβάσεων 46

vi. Παρακολούθηση εργασιών σε διεθνείς οργανισμούς 47

vii. Παρακολούθηση επιτροπών και συναντήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 47

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΟΥ Τ.Δ.Φ.Π.- ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ 48

Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 92/43/ΕΟΚ 49

ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΡΟΛΟ 49

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΈΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΕΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 92/43 50

ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ

ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 92/43/ΕΟΚ, ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΥ

Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. 52

Η ΤΥΠΙΚΗ ΡΟΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ Τ.Δ.Φ.Π. και ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 53

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΎΟΥ NATURA 2000. 56

Α΄ΦΑΣΗ. 56

Β΄ ΦΑΣΗ. 56

Γ΄ΦΑΣΗ. 57

ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 92/43. 57

Η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ NATURA 2000. 58

ΔΙΑΤΟΜΕΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΤΙΣΗ 60

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 62

139

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΡΧΩΝ 65

ΣΥΣΤΗΜΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ

ΠΕΡΙΟΧΩΝ. 68

Προσδιορισμός γενικών θεσμικών και διοικητικών προϋποθέσεων λειτουργίας του συστήματος. 68

Οργάνωση και λειτουργία του Εθνικού συστήματος διοίκησης και διαχείρισης προστατευόμενων

περιοχών. 69

Σκοποί του συστήματος. 69

Τα βασικά χαρακτηριστικά της οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος. 70

i. Τοπική παρέμβαση και εξειδίκευση. 70

ii. Δίκτυο φορέων και υπηρεσιών. 71

iii. Οικονομία δυνάμεων και πόρων. 72

iv. Ευελιξία/ Προσαρμοστικότητα. 72

v. Ολοκληρωμένη παρέμβαση και συντονισμένη δράση. 73

Δομές διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών. 74

Ομαδοποίηση των προστατευόμενων περιοχών. 74

Προτεινόμενοι τύποι οργανωτικών σχημάτων διαχείρισης. 75

Εθνική Επιτροπή Διατήρησης της Φύσης 77

ΟΡΓΆΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΡΜΟΔΙΌΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΏΝ ΠΟΥ

ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΕΣΤΙΑΚΟ ΣΗΜΕΙΟ 78

Περιφέρεια. 78

i. Οι αρμοδιότητες των υπηρεσιών της περιφέρειας. 78

ii. Σύσταση Τμήματος Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος. 79

Υπουργείο Γεωργίας – Δασική υπηρεσία. 81

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 82

Α΄Κ.Π.Σ. 85

Γενικά. 85

140

ΤΟ ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΥΠΕΧΩΔΕ. 86

Στρατηγική. 86

Στόχοι. 86

Κριτήρια επιλεξιμότητας των έργων. 87

Υλοποίηση. 87

Εμπειρία από τη διαχείριση του Α΄ΚΠΣ που θα αξιοποιηθεί στο Β΄ΚΠΣ. 88

Μέτρο 1.3. προστασία βιοτόπων. 89

Τα έργα που υλοποιήθηκαν: 90

Συμπεράσματα. 90

Β΄Κ.Π.Σ. 91

ΣΤΟΧΟΙ. 91

ΕΡΓΑ-ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ. 92

ΔΟΜΗ ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 3 : διαχείριση και προστασία φυσικού περιβάλλοντος. 93

Μέτρο 3.1. : δημιουργία υποδομής για την προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας ειδών

και οικοσυστημάτων. 93

Μέτρο 3.2. : δημιουργία υποδομής για τη διαχείριση και προστασία σημαντικών βιοτόπων της

χώρας. 93

Μέτρο 3.3. : δημιουργία υποδομής για την προστασία και διαχείριση οικοτόπων καθώς και

φυσικών σχηματισμών και εδαφών. 94

ΤΡΟΠΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ. 94

Αποτελέσματα της διαδικασίας υλοποίησης. 95

Γ’Κ.Π.Σ. 95

ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 8. διαχείριση προστατευομένων περιοχών, βιότοποι. 96

Μέτρο 8.1 : βιότοποι εκ του εθνικού καταλόγου, βάσει της οδηγίας 92/43 της Ε.Ε. 96

Στόχοι. 96

Περιγραφή δράσεων. 96

Μέτρο 8.2 : άλλοι σημαντικοί βιότοποι, προστασία ειδών, περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. 97

141

Στόχοι . 97

Περιγραφή δράσεων . 97

Κριτήρια ωριμότητας έργων. 98

ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟ ΜΕΣΟ LIFE-NATURE 100

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΣΗ. ΑΠΟ ΤΑ ΠΙΛΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΩΝ

ACE ΚΑΙ MEDSPA ΣΤΑ LIFE-nature 101

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΓΙΑ ΤΟ LIFE - φύση. 101

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ. 101

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ 102

ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΤΟΥ LIFE-ΦΥΣΗ. 102

Ρόλος των εξωτερικών ομάδων παρακολούθησης. 102

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ. 103

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΕΞΙΜΟΤΗΤΑΣ. 103

ΠΟΙΑ ΕΡΓΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΘΟΥΝ 103

. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ. 104

Μέγιστα όρια κοινοτικής χρηματοδότησης. 105

ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΕΙ ΑΙΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ. 105

Ρόλος και υποχρεώσεις του δικαιούχου 106

Ρόλος και υποχρεώσεις των συνεταίρων 106

Ρόλος και υποχρεώσεις των υπεργολάβων 107

Συγχρηματοδότες του έργου (εκτός από την Κοινοτική χρηματοδότηση) 107

ΑΡΧΕΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΜΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ. 107

Επιλέξιμες δαπάνες. 108

Μη επιλέξιμες δαπάνες: 109

Γενικά Έξοδα 109

Τραπεζική Εγγύηση. 109

142

Κέρδη τα οποία οφείλονται στο έργο και τόκοι που προέκυψαν 110

ΠΩΣ ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΙ ΤΑ ΕΡΓΑ. 110

ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ. 111

Διαδικασία τροποποίησης του έργου. 111

Καταγγελία του έργου. 112

Εχεμύθεια. 113

Δημοσιότητα σε σχέση με την κοινοτική χρηματοδοτική στήριξη. 113

Κυριότητα και εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων. 114

Τεχνική διαθεσιμότητα οπτικοακουστικού υλικού. 115

Δικαιοδοσία. 115

Λογιστικός έλεγχος από ανεξάρτητο ελεγκτή. 115

Λογιστικός έλεγχος από την Επιτροπή. 116

Έλεγχοι και επιθεωρήσεις του έργου. 117

Τεχνικές εκθέσεις δραστηριοτήτων 117

Προστασία ενδιαιτημάτων και ειδών. 118

Αγορά γαιών/δικαιωμάτων 118

ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ LIFE. 119

Η ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ LIFE-nature ΑΝΑ ΕΤΟΣ. 119

ΤΑ ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΘΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. 119

Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα υλοποίησης έργων LIFE-φύση: 120

Τοποθεσία του Σιμωνος Πέτρα στο Άγιο Όρος 120

Το ελληνικό κέντρο υγροβιοτόπων 122

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ LIFΕ-nature 123

ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. 125

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 131

143