Ενότητα 7η: ΜουσικήΟ εκπαιδεσηικός: Τοσλιόποσλος Φώηης

Σηότοι ηης ενόηηηας

Αθεγνύκαζηε πώο πεξάζακε ζε κηα ζπλαπιία

Πεξηγξάθνπκε κνπζηθά όξγαλα θαη πώο θαηαζθεπάδνληαη

Απαγγέινπκε θαη ηξαγνπδάκε ζηίρνπο

Πεξηγξάθνπκε έξγα ηέρλεο

Αλαγλσξίδνπκε ηα κεηαβαηηθά από ηα ακεηάβαηα ξήκαηα

Ξερσξίδνπκε ην αληηθείκελν από ην θαηεγνξνύκελν

Εγώ ζε ζσνασλία;

Η ιέμε ζπλαπιία ζηελ αξραηόηεηα ζήκαηλε ην ηξαγνύδη κε ηε ζπλνδεία απινύ. Σήκεξα ζεκαίλεη εθηέιεζε κνπζηθήο κπξνζηά ζε αθξναηήξην.

Ρήμα και ΥποκείμενοΡήκα είλαη ε βαζηθή ιέμε κηαο πξόηαζεο θαη θαλεξώλεη όηη θάπνηνο ελεξγεί, παζαίλεη θάηη ή βξίζθεηαη ζε κηα θαηάζηαζε. Π.ρ. Ο Γηώξγνο δηαβάδεη.

Η Δηξήλε παίδεη κπάια.Υπνθείκελν είλαη ε ιέμε ηεο πξόηαζεο πνπ δείρλεη πσο θάπνηνο θάλεη θάηη, παζαίλεη θάηη ή βξίζθεηαη ζε κηα θαηάζηαζε.Π.ρ. Ο Γηώξγνο δηαβάδεη.

Η Εηξήλε παίδεη κπάια.Γηα λα βξνύκε ην ππνθείκελν ηεο πξόηαζεο θάλνπκε ηελ εξώηεζε: πνηνο, πνηα, πνηνΤν ππνθείκελν είλαη ζπλήζσο νπζηαζηηθό ή αλησλπκία θαη βξίζθεηαη πάληα ζε πηώζε νλνκαζηηθή.Μεξηθέο θνξέο ην ππνθείκελν ιείπεη δηόηη ελλνείηαη. Όηαλ ην ξήκα είλαη απξόζσπν, ηόηε ην ππνθείκελν κπνξεί λα είλαη κηα νιόθιεξε πξόηαζε. Τόηε ε πξόηαζε απηή μεθηλά κε ην λα, όηη ή πώο θαη απαληά ζηελ εξώηεζε ηη;Π.ρ. Φαίλεηαη πσο ζα έρεη θξύν ζήκεξα. (ηη θαίλεηαη; πωο ζα έρεη θξύν ζήκεξα: ππνθείκελν είλαη ε ηνληζκέλε πξόηαζε)

Ανηικείμενο

Δίλαη ε ιέμε ηεο πξόηαζεο πνπ θαλεξώλεη ην πξόζσπν ή ην πξάγκα ζην νπνίν πεγαίλεη ε ελέξγεηα ηνπ ππνθεηκέλνπ.

Π.ρ Η Δηξήλε παίδεη κπάια.

Γηα λα βξνύκε ην αληηθείκελν θάλνπκε ηελ εξώηεζε ηη ή (ζε) πνηνλ.

Τν αληηθείκελν είλαη νπζηαζηηθό, επίζεην, κεηνρή ή αλησλπκία (αζζελήο ηύπνο) θαη βξίζθεηαη πάληα ζε αηηηαηηθή πηώζε. π.ρ. Η Δηξήλε κνπ ράξηζε έλα ηεηξάδην. Τη ράξηζε; Έλα ηεηξάδην, ζε πνηνλ ράξηζε; Σε εκέλα (κνπ)

Τν αληηθείκελν κπνξεί λα είλαη νλνκαηηθή θξάζε ή θαη νιόθιεξε πξόηαζε, π.ρ. Απνθαζίζακε λα δηαβάζνπκε. Τη απνθαζίζακε; λα δηαβάζνπκε

Μπνξεί λα ππάξρνπλ δύν ή πεξηζζόηεξα αληηθείκελα ζε κία πξόηαζε.

Ρήμαηα μεηαβαηικά και αμεηάβαηα

Μεηαβαηηθά ιέγνληαη ηα ξήκαηα πνπ έρνπλ αληηθείκελν, ελώ ακεηάβαηα απηάπνπ δελ έρνπλ.

Π.ρ. Σθάβσ ηνλ θήπν. Τη/πνηνλ ζθάβσ; Τνλ θήπν. Άξα ην ζθάβσ είλαηκεηαβαηηθό ξήκα, αθνύ έρεη αληηθείκελν (ηνλ θήπν).

Ο Γηώξγνο ηξέρεη γξήγνξα. Τη/πνηνλ ηξέρεη; Γελ ππάξρεη απάληεζε. Άξα ηνξήκα είλαη ακεηάβαην αθνύ δελ έρεη αληηθείκελν.

Τα πεξηζζόηεξα ξήκαηα εκθαλίδνληαη άιινηε σο ακεηάβαηα θαη άιινηε σοκεηαβαηηθά, αλάινγα κε ηελ ππόινηπε πξόηαζε.

π,ρ. Γξάθσ έλα γξάκκα. (ηη γξάθσ; Έλα γξάκκα. Άξα ην ξήκα είλαη κεηαβαηηθόαθνύ έρεη αληηθείκελν.

Γξάθσ κε κνιύβη. (ηη γξάθσ; Γελ ππάξρεη απάληεζε. Άξα ην ξήκα είλαηακεηάβαην, αθνύ δελ ππάξρεη αληηθείκελν)

Μοσζικά όργανα

Υπάξρνπλ ηξεηο θαηεγνξίεο κνπζηθώλ νξγάλσλ:

Τα έγρνξδα (θηζάξα, πηάλν, άξπα, θ.ά.)

Τα πλεπζηά (θιαξίλν, ζαμόθσλν, ηξνκπέηα, θ.ά. )

Τα θξνπζηά (ηύκπαλν, ηακπνύξν, μπιόθσλν, θ.ά.)

Σσνδεηικά ρήμαηα- καηηγορούμενο

Καηεγνξνύκελν είλαη ε ιέμε ηεο πξόηαζεο πνπ θαλεξώλεη όηη ην ππνθείκελνέρεη κηα ηδηόηεηα ή έλα ραξαθηεξηζηηθό ή βξίζθεηαη ζε κηα θαηάζηαζε.

Π.ρ Ο Γηώξγνο είλαη καζεηήο. Ο Γηώξγνο είλαη ην ππνθείκελν, θαη ε ιέμεκαζεηήο είλαη ην θαηεγνξνύκελν γηαηί δίλεη κηα ηδηόηεηα ζην Γηώξγν.

Καηεγνξνύκελν παίξλνπλ κόλν ηα ζπλδεηηθά ξήκαηα, ηα νπνία νλνκάδνληαηέηζη επεηδή ζπλδένπλ ην ππνθείκελν κε ην θαηεγνξνύκελν.

Σπλδεηηθά ξήκαηα: είκαη, γίλνκαη, θαίλνκαη, ιέγνκαη, νλνκάδνκαη, γελληέκαη,ζεσξνύκαη, παξνπζηάδνκαη, νξθίδνκαη, ζπνπδάδσ, εθιέγνκαη, θ.ά.

Τν θαηεγνξνύκελν κπνξεί λα είλαη νπζηαζηηθό, επίζεην, αλησλπκία, νλνκαηηθήθξάζε ή θαη νιόθιεξε πξόηαζε. Δπίζεο έρεη πάληα πηώζε νλνκαζηηθή,(νπόηε θαη μερσξίδεη από ην αληηθείκελν πνπ βξίζθεηαη πάληα ζε πηώζεαηηηαηηθή), ίδην γέλνο θαη αξηζκό κε ην ππνθείκελν θαη ην βξίζθνπκε κε ηελεξώηεζε ηη, όπσο θαη ην αληηθείκελν.

Θηλσκά οσζιαζηικά ζε –ία -ιά

Με ηα γξάθνληαη:

Όια ηα νμύηνλα (ηνλίδνληαη ζηε ιήγνπζα). Π.ρ. ειηά, βξαδηά, γηαγηά, θ.ά.

Δμαηξνύληαη όζα πξνέξρνληαη από ξήκαηα ζε –εύσ (δνπιεηά, γηαηξεηά, παληξεηά, θ.ά.)

Τα παξνμύηνλα πνπ παξάγνληαη από αξζεληθά νπζηαζηηθά ζε -νο ή επίζεηα. Π.ρ. (αεξνπόξνο - αεξνπνξία) (δύζθνινο – δπζθνιία)

Τα παξνμύηνλα πνπ θαηαιήγνπλ ζε θαηαρξεζηηθό δίθζνγγν –ηα. Π.ρ. δήιηα, αξξώζηηα, θ.ά. (εμαηξείηαη ε θηώρεηα)

Τα παξνμύηνλα πνπ πξνέξρνληαη από ξήκαηα ηεο β’ ζπδπγίαο. Π.ρ.θνξνινγώ –θνξνινγία, βαζκνινγώ – βαζκνινγία

Τα παξνμύηνλα νλόκαηα: π.ρ. Διεπζεξία, Γεσξγία, Αγγιία, Γαλία, θ.ά. (εμαηξείηαη ε Βαζηιεία)

Τα νλόκαηα επηζηεκώλ. Π.ρ. βηνινγία, ςπρνινγία (εμαηξείηαη ε ρεκεία)

Τα πξνπαξνμύηνλα πνπ πξνέξρνληαη από αξζεληθά νπζηαζηηθά ζε –ηεο

θαη έρνπλ θαηάιεμε ζε –ηξηα. Π.ρ. αζιεηήο – αζιήηξηα, γπκλαζηήο - γπκλάζηξηα

Θηλσκά οσζιαζηικά ζε -εια

Με –εηα γξάθνληαη:

Τα παξνμύηνλα

πνπ πξνέξρνληαη από ξήκαηα ζε –εύσ. Π.ρ. παηδεύσ-παηδεία

πνπ πξνέξρνληαη από επίζεηα ζε –πο. Π.ρ. επζύο - επζεία

Τα πξνπαξνμύηνλα

πνπ πξνέξρνληαη από ξήκαηα β’ ζπδπγίαο. Π.ρ. βνεζώ – βνήζεηα (εμαηξείηαη ε άγλνηα)

πνπ πξνέξρνληαη από επίζεηα ζε –εο. Π.ρ. επγελήο – επγέλεηα

ηα θύξηα νλόκαηα. Π.ρ. Ιθηγέλεηα, Θάιεηα, Φηιαδέιθεηα, Αιεμάλδξεηα (εμαηξείηαη ε Δξέηξηα)