τσιγγανοπαιδεσ σε τυπικα και ειδικα σχολειαΕκπαιδευση τσιγγανοπαιδων

28/1/2016Κουκή Βασιλική Α.Μ. 6686Νιζάμη Μαρκέλλα Α.Μ. 6745

Περιεχόμενα

Μεθοδολογία..............................................................................................2

Ερωτηματολόγια.........................................................................................3

Το προφίλ των σχολείων.............................................................................5

Το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο...........................................................5

Σχέση σχολείου-οικογένειας.......................................................................6

Σχολική συμβίωση......................................................................................7

Συμβουλές προς τους μελλοντικούς εκπαιδευτικούς....................................8

Σύγκριση των τυπικών και του ειδικού σχολείου........................................9

Ομοιότητες..............................................................................................9

Διαφορές..................................................................................................9

[2]

Μεθοδολογία

Σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας είναι να καταγράψει και να παραθέσει διαφορετικές θεωρήσεις και απόψεις σχετικά με την εκπαίδευση των τσιγγανοπαίδων, σε τυπικά και σε ειδικά σχολεία.

Για την εκπόνηση της παρούσας εργασίας συζητήσαμε με Διευθυντές και Δασκάλους από τρία σχολεία, δύο δημόσια σχολεία κι ένα σχολείο ειδικής αγωγής. Για την εκπόνηση της συνέντευξης φτιάξαμε ένα σύντομο ερωτηματολόγιο, γύρω από το οποίο διεξήχθησαν οι συζητήσεις με τους Διευθυντές και τους δασκάλους των σχολείων.

Ερωτηματολόγια

Οι ερωτήσεις που χρησιμοποιήθηκαν για τη διεξαγωγή της συνέντευξης, αφορούσαν:

Το προφίλ του εκάστοτε σχολείου και των μαθητών

Το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο των οικογενειών

Τη σχέση σχολείου-οικογένειας

Τη σχέση των Ρομά μαθητών με τους άλλους μαθητές

Κάποια συμβουλή για τους μελλοντικούς εκπαιδευτικούς

Συνέντευξη Δασκάλου Συνέντευξη Διευθυντή Πόσοι μαθητές βρίσκονται στην

τάξη σας και πόσοι από αυτούς είναι τσιγγανόπαιδες;

Σύντομη περιγραφή όλων των μαθητών που φοιτούν εδώ (έμφαση στους τσιγγανόπαιδες – προέλευση – κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο);

Περιγράψτε μας το προφίλ των παιδιών;

Πόσοι μαθητές τσιγγανόπαιδες φοιτούν στο σχολείο σας; Ποιας ηλικίας και σε ποια τάξη;

[3]

Ποια είναι η σχέση σας με τους τσιγγανόπαιδες συγκριτικά με τους υπόλοιπους μαθητές και ποια η σχέση με τους συμμαθητές;

Ποια σχέση έχετε παρατηρήσει να έχει δημιουργηθεί μεταξύ των τσιγγανοπαίδων με τα άτομα της σχολικής κοινότητας ( σύλλογος γονέων, σύλλογος διδασκόντων, μαθητές του σχολείου);

Ποια η σχέση σας με τους γονείς των παιδιών αυτών; Ποια η στάση τους για την επίδοση των παιδιών τους και ποιες οι προσδοκίες τους για το μέλλον των παιδιών τους;

Ποια η σχέση σας με τους γονείς των παιδιών; Και ποια η σχέση σας με τα παιδιά τα ίδια;

Οι εκπαιδευτικοί σας στόχοι είναι χαμηλότεροι για αυτούς τους μαθητές συγκριτικά με τους υπόλοιπους;

Πιστεύετε ότι υπάρχουν στερεοτυπικές αντιλήψεις εναντίον τους; Αν ναι, έχει πέσει στην αντίληψή σας τέτοιου είδους ρατσιστική συμπεριφορά στο σχολείο σας;

Σε ποια μαθήματα παρατηρείτε καλύτερη επίδοση των τσιγγανοπαίδων; Πιστεύετε σχετίζεται με την κουλτούρα τους;

Πώς ήταν η ένταξη των παιδιών στη σχολική κοινότητα;

Παρακολουθούν τμήματα ένταξης ή πιστεύετε ότι θα έπρεπε να έχουν παράλληλη στήριξη;

Ποια ήταν η στάση των γονέων και από τις δύο πλευρές;

Πιστεύετε ότι υπάρχουν στερεοτυπικές αντιλήψεις εναντίον τους; Αν ναι, έχει πέσει στην αντίληψή σας τέτοιου είδους ρατσιστική συμπεριφορά στο σχολείο σας;

Ποια η σχέση των τσιγγάνων γονέων με το σύλλογο διδασκόντων / σύλλογο γονέων και κηδεμόνων; Υπάρχει κάποια στήριξη από το σύλλογο γονέων; Αν ναι, πιστεύετε ότι καταχράται;

Πιστεύετε ότι η παρουσία των τσιγγανοπαίδων δυσχεραίνει την εκπαιδευτική διαδικασία και δημιουργεί ανησυχία για την πρόοδο των υπόλοιπων μαθητών;

΄Εχουν δημιουργήσει προβλήματα στη σχολική κοινότητα;

Τι είδους αντιλήψεις επικρατούν Οι άλλοι μαθητές έχουν εκφράσει

[4]

για τη σημασία του σχολείου στις ζωές των τσιγγανοπαίδων; Και αυτές είναι ίδιες για αγόρια και κορίτσια; Έχετε παρατηρήσει να υπάρχουν κρούσματα βίαιης συμπεριφοράς από ή προς τους τσιγγανόπαιδες;

κάποια δυσαρέσκεια/ παράπονα και τη συμβίωση με τσιγγανόπαιδες?

Βάσει της μέχρι τώρα εμπειρίας σας πιστεύετε ότι οι γλωσσικές εμπειρίες από την καθημερινότητα των τσιγγάνων περιλαμβάνουν ή όχι στοιχεία που θα τους προετοιμάσουν για τις απαιτήσεις του σχολείου;

Έχετε αντιμετωπίσει προβλήματα υγιεινής?

Ποια η σχολική τους επίδοση; Πιστεύετε ότι το κοινωνικοοικονομικό τους υπόβαθρο δυσκολεύει τη μαθησιακή τους επίδοση;

Έχετε μιλήσει προσωπικά με τους μαθητές αυτούς; Έχουν εκφράσει παράπονα, όπως για παράδειγμα ότι αισθάνονται περιθωριοποιημένοι; Αν ναι, ποια ήταν η δράση/στάση σας;

Ποια η συμβουλή σας στους μελλοντικούς παιδαγωγούς σχετικά με αυτό το ζήτημα;

Ποια η γνώμη σας για την ίδρυση σχολείων αποκλειστικά για τσιγγανόπαιδες; Πιστεύετε ότι η κίνηση αυτή θα λειτουργούσε προς όφελος των παιδιών ως προς την εκπαιδευτική και κοινωνική διαδικασία;

Το προφίλ τωνσχολείωνΤο 6ο Δημοτικό σχολείο και το 19ο Δημοτικό σχολείο Πατρών που επιλέχθηκαν για την διεξαγωγή της παρούσας εργασίας, βρίσκονται στον ίδιο χώρο, καθώς επίσης και με δύο Νηπιαγωγεία- το 5ο και το 44ο - και αποτελούνται από 185 μαθητές το καθένα, εκ των οποίων στο 6ο υπάρχουν δύο Ρομά μαθητές ηλικίας 9 ετών (Β’ Δημοτικού) και στο 19ο φοιτούν 14 Ρομά και δύο ημιτσιγγάνοι μαθητές, ηλικίας 6 – 12 ετών. Για την διεξαγωγή της παρούσας έρευνας, επιλέξαμε και το 1ο ειδικό σχολείο Πατρών, προκειμένου να συγκρίνουμε τα χαρακτηριστικά και το επίπεδο εκπαίδευσης των τσιγγάνων μαθητών, καθώς επίσης το πώς επιδρά το κοινωνικοοικονομικό τους στοιχείο στα πλαίσια της σχολικής κοινότητας. Στο 19ο Ειδικό Σχολείο Πατρών

[5]

φοιτούν συνολικά 15 με 17 παιδιά, εκ των οποίων οι 4 είναι Ρομά και ηλικίας έως και 15 ετών.

Το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο

Σχολεία Υπόβαθρο

6ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

Το οικονομικό υπόβαθρο της οικογένειας , παρόλο που δε μένει σε καταυλισμό, είναι αρκετά χαμηλό και για το λόγο αυτό το σχολείο τους ελαφρύνει οικονομικά.

19ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

Χαμηλό. Μετακινούνται συχνά λόγω ενοικίου. Ζουν από τα επιδόματα αλλά και κάποιες μικροδουλειές, όπως μεταφορές, σίδερα. Δε θα έλεγα πως έρχονται μόνο για το επίδομα. Ξέρω πως πλέον δεν παντρεύονται, ενώ ζουν κανονικά σαν οικογένεια. Δηλώνουν μονογονονεϊκή οικογένεια για να παίρνουν επιπλέον επιδόματα. Αυτό είναι διαστροφή πάνω στην κοινωνική δομή.

1ο ΕΙΔΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

Πολύ χαμηλό. Όλες οι οικογένειες ζουν στις εργατικές κατοικίες ή νοικιάζουν και μόνο μία ζει σε καταυλισμό. Μία οικογένεια στέλνει το παιδί της στο σχολείο αποκλειστικά και μόνο για το επίδομα. Πολλές φορές ο μαθητής δεν έρχεται και αναγκάζομαι να τους πω πως αν δεν έρθει δε θα πάρουν πάλι επίδομα.

-Σχέση σχολείου οικογένειας

Το 6ο δημοτικό σχολείο μας απάντησε:

Λαμβάνοντας υπόψη το χαμηλό οικονομικό υπόβαθρο της οικογένειας Ρομά, που είναι μια μονογονεϊκή οικογένεια, το σχολείο μας σε συνεργασία με το Σύλλογο Γονέων προσπαθεί να ενισχύει οικονομικά την οικογένεια. Για παράδειγμα, καθημερινά φροντίζουμε να τους παρέχουμε το δεκατιανό τους γεύμα και σε ειδική συνεργασία με φούρνο τους εξασφαλίζουμε το μεσημεριανό τους. Επίσης, σε εκδρομές που διοργανώνουμε ο Σύλλογος παρέχει οικονομική στήριξη. Γενικά η μητέρα είναι δεκτική σε συμβουλές και παροτρύνσεις των εκπαιδευτικών».

[6]

Το 19ο δημοτικό σχολείο μας απάντησε:

« Έχουμε αναπτύξει μια αρκετά καλή σχέση με τους γονείς των Ρομά μαθητών. Είναι αρκετά φιλικοί. Το σχολείο πάντα προσπαθεί. Πιο παλιά δίναμε ρούχα, τρόφιμα, τους δανείζαμε λεφτά μέχρι να πάρουν το επίδομα».

«Είχα να παλέψω με δύο περιπτώσεις παιδιών που δε θα συνέχιζαν στο γυμνάσιο, εάν δεν είχε συγκροτηθεί μία ομάδα ανθρώπων που βοήθησαν. Χαρακτηριστικά κάποιος ανέλαβε να πληρώσει τα ιδιαίτερα, ένας άλλος ανέλαβε τη διδασκαλία της μουσικής, ώστε να βοηθήσει το κορίτσι να φοιτήσει στο μουσικό γυμνάσιο είναι ταλαντούχο παιδί».

Το 1ο ειδικό σχολείο μας απάντησε:

«Θα σου μιλήσω για την οικογένεια του παιδιού που έχει αναπηρία. Είναι μια εξαιρετικά συγκροτημένη οικογένεια. Το παιδί είχε μικροκεφαλία, αλλά κανείς δεν τους ενημέρωσε. Το ανακάλυψαν μόνοι τους. Εγώ τους αγαπάω πάρα πολύ. Έρχονται να μου ζητήσουν τα κλασικά- ρούχα, παπούτσια- έχουν όμως μια αξιοπρέπεια ακόμη και στον τρόπο που σου το ζητάνε. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρω πως παρόλο που εμείς παρέχουμε γεύμα στα παιδιά, η συγκεκριμένη μητέρα θα δώσει ό,τι έχει στο παιδί, ενώ οι υπόλοιπες με εκμεταλλεύονται. Αντίθετα ένας άλλος γονιός Ρομά που στέλνει το παιδί μόνο για να λαμβάνει το επίδομα, έρχεται και ζητάει πράγματα και με τουπέ.»

Όσον αφορά τη σχολική επίδοση των μαθητών μας ανέφεραν όλοι πως ήταν όπως των υπόλοιπων παιδιών, εκτός από το 6ο Δημοτικό σχολείο, στο οποίο μας ανέφερε η Διευθύντρια ότι τα παιδιά αυτά λειτουργούν ως πρότυπο μέσα στην τάξη τους, και είναι μαθητές που προσπαθούν αρκετά. Πιο συγκεκριμένα μας ανέφερε:

« Πολλές φορές οι Ρομά μαθητές αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση , γιατί είναι συνεπείς και φαίνεται να έχουν θέληση και όρεξη για μάθηση, ενώ καθημερινά προσπαθούν ώστε να επιτύχουν».

Σχολική συμβίωση

Στο 6ο Δημοτικό, η σχέση των Ρομά μαθητών με τους υπόλοιπους μαθητές:

« Στο παρελθόν με άλλους τσιγγανόπαιδες είχαμε δει κάποια φαινόμενα αποξένωσης. Οι Έλληνες μαθητές δε δέχονταν στην παρέα τους ή στο παιχνίδι τους Ρομά. Όμως και οι Ρομά δεν ανέφεραν κάτι. Γιατί είναι περήφανοι και σπάνια θα πουν ότι οι άλλοι δε θέλουν να παίξουν μαζί τους».

[7]

« Φέτος μέχρι στιγμής δεν έχει παρουσιαστεί κάποιο πρόβλημα. Ακούγονται οι χαρακτηρισμοί "τα τσιγγανάκια", όμως κάθε φορά που κάτι τέτοιο γίνεται αντιληπτό παρεμβαίνουμε. Γενικά στα διαλείμματα δεν είναι μόνα τους, έχουν τις παρέες τους και παίζουν όλοι μαζί. Ούτε η ένδυσή τους διαφέρει από τα υπόλοιπα παιδιά ώστε να ξεχωρίζουν. Φαίνεται να υπάρχει πλήρης αποδοχή».

Στο 19ο Δημοτικό, η σχέση των Ρομά μαθητών με τους υπόλοιπους μαθητές:

«Τα παιδιά κατά την ένταξη τους στο σχολείο είχαν σχηματίσει "κλειστές ομάδες". Έκαναν παρέα αρχικά μόνο μεταξύ τους αλλά μετά δεν είχαν κανένα πρόβλημα στο να ενταχθούν με τα υπόλοιπα παιδιά».

Αντίθετα στο 1ο Ειδικό Σχολείο δεν παρατηρήθηκε καμία δυσκολία στην προσπάθεια για προσαρμογή των παιδιών, αφού το καθένα αποτελεί και αντιμετωπίζεται ως ξεχωριστή μονάδα.

Συμβουλές προς τους μελλοντικούς εκπαιδευτικούς

« Διάβασμα, διάβασμα, διάβασμα. Και κάθε μάθημα να είναι ένα μάθημα έρευνας. Ο εκπαιδευτικός να ανακαλύπτει νέα πράγματα, νέες μεθόδους που θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον των παιδιών γενικά αλλά ιδιαίτερα των Ρομά και που θα βοηθήσουν τόσο τον ίδιο όσο και τους μαθητές.» (6ο Δημοτικό)

« Πρέπει το παιδί να πηγαίνει σχολείο. Από εκεί και έπειτα, να μην προσπαθούμε να τους αλλάξουμε, δηλαδή να τους εκπολιτίσουμε στο δικό μας τρόπο ζωής. Δεν αλλάζουν. Δεν θέλουνε να αλλάξουν. Αντιστέκονται. Δεν θέλουν αλλαγή. Γιατί πρέπει να τους αλλάξουμε; Πρέπει να σεβαστούμε τη διαφορετική τους κουλτούρα.» (1ο Ειδικό σχολείο)

« Είναι μια δύσκολη ερώτηση. Θα μιλήσουμε για τους εκπαιδευτικούς με το μαγικό ραβδάκι, ή για τους εκπαιδευτικούς που είμαστε κομμάτι ενός συστήματος που αποφασίζει τι ώρα θα βήξουμε; Ο εκπαιδευτικός λίγα πράγματα μπορεί να κάνει: να μην ξεχωρίζει τα Ρομά από τα άλλα παιδιά, να δημιουργεί ίσες ευκαιρίες, να αποκτήσουν πράγματα που οι υπόλοιπες οικογένειες έχουν, να προωθηθεί η επικοινωνία με τους γονείς των Ρομά και η συνεργασία για τη πρόοδο και το διάβασμα του παιδιού κ.α. » (19ο Δημοτικό)

[8]

Σύγκριση των τυπικώνκαι του ειδικού σχολείου

Ομοιότητες

Κανένας διευθυντής δεν συμφωνούσε με την ίδρυση σχολείων αποκλειστικά για τσιγγανόπαιδες. Χαρακτηριστικά μας απάντησαν:

«Θα δημιουργούσε γκέτο. Τι νόημα θα έχει αυτό;» - 1ο Ειδικό σχολείο

«Νομίζω δεν χρειάζεται να απαντήσω. Πρέπει να απορριφθεί και ως ιδέα θεωρώ. Διαφωνώ καθέτως». - 19ο Δημοτικό σχολείο

Σε όλα τα σχολεία οι διευθυντές συμφώνησαν στο ότι δεν παρατηρούν κάποια αλλαγή στην κουλτούρα τους και ότι τα συγκεκριμένα παιδιά πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε όπως όλα τα υπόλοιπα.

Διαφορές

Στα ειδικά σχολεία όλοι μεταξύ τους είναι διαφορετικοί, ο καθένας αντιμετωπίζεται και από τους δασκάλους και από τους συμμαθητές ως ξεχωριστή ύπαρξη, ενώ αντίθετα στα δημοτικά σχολεία φαίνεται να υπάρχουν στερεοτυπικές συμπεριφορές κυρίως από τους δασκάλους.

Η φοίτηση των τσιγγανοπαίδων στα ειδικά σχολεία, δεν στεναχωρεί τους γονείς τους, διότι έχουν τους δικούς τους χειρισμούς, δηλαδή ένα χαρτί από ειδικό σχολείο, τους ανοίγει πόρτες να διεκδικούν και περισσότερα, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει στους άλλους γονείς.

Στο σχολείο ειδικής αγωγής παρόλο που μόνο ένας μαθητής Ρομά έχει διαγνωστεί με αναπηρία, η διδασκαλία που προσφέρεται είναι εξατομικευμένη. καθώς κάθε παιδί είναι μια διαφορετική περίπτωση. Στα δύο δημοτικά όχι μόνο τα παιδιά δεν αντιμετωπίζονται εξατομικευμένα, υπάρχουν εκπαιδευτικοί που τα έχουν παρατήσει και επιλέγουν να μην ασχολούνται.

Στο 1ο ειδικό, οι γονείς των λαϊκών δεν έχουν απολύτως κανένα πρόβλημα με τους γονείς των Ρομά, ενώ αντίθετα στο 19ο οι γονείς στην αρχή της σχολικής χρονιάς εκφράζουν δυσαρέσκεια και συχνά απειλούν με τη μη εγγραφή του παιδιού.

[9]

…Αντί επιλόγουΚάθε παιδί χρειάζεται ένα κίνητρο για να στραφεί στη μάθηση και

στην εκπαίδευση. Στην εποχή μου που ζούμε, όπου η ανεργία συνεχώς αυξάνεται, οι εκπαιδευτικοί πρέπει συνεχώς να ανακαλύπτουν νέες μεθόδους και νέα μέσα διδασκαλίας που θα καθιστούν ενδιαφέρον το μάθημα. Ιδιαίτερα στην περίπτωση των τσιγγανοπαίδων, που ο τρόπος ζωής τους διαφέρει σε σημαντικό βαθμό από αυτή των άλλων παιδιών, χρειάζεται αρκετή προσπάθεια από την πλευρά του εκπαιδευτικού , ώστε να κατανοήσει ο Ρομά μαθητής τη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης.

[10]