ΙΙ. ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

1.Ελληνική προϊστορία1.2 Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ορισμός - Η χώρα Διαμορφώθηκε (ορισμός):

Πού; à στην ηπειρωτική Ελλάδα Πότε; àΎστερη εποχή του χαλκού, 1600-1100 π.Χ.Προέλευση ονομασίας; àΟ Μυκηναϊκός πολιτισμός είχε ως σπουδαιότερο κέντρο , όπως αναφέρουν τα ομηρικά έπη, την «πολύχρυσο Μυκήνη», απ’ όπου πήρε συμβατικά και το όνομά του.

Πώς προέκυψε; àΕγκατάσταση των ελληνικών φύλων (Αχαιοί, Δαναοί, Ίωνες, Αργείοι κ.ά.) στην ηπειρωτική χώρα, εξάπλωση στον αιγαιακό χώρο, στην Κρήτη, στη Μ. Ασία, και άλλοτε στην Κύπρο και τις ανατολικές ακτές Μεσογείου.

Σπουδαία μυκηναϊκά κέντρα; à Μυκήνες, Άργος, Τίρυνθα (στην Αργολίδα),Πύλος(στη Μεσσηνία), Αμύκλες (στη Λακωνία), Ορχομενός, Θήβα, Γλας (στη Βοιωτία), Αθήνα, Ελευσίνα, Μαραθώνας (στην Αττική), Ιωλκός (στη Θεσσαλία).

Οι πηγές Α) Ομηρικά Έπη: οι πρώτες πληροφορίες για το μυκηναϊκό κόσμο (μέχρι τον 19ο αι, οι

μελετητές πίστευαν ότι ο Όμηρος γράφει βάσει της φαντασίας του!) Β) Οι πρώτες ανασκαφές στις Μυκήνες (1876) από τον Ερρίκο Σλήμαν έδωσαν ιστορική

υπόσταση σε όσα ανέφερε ο Όμηρος – πολλές αρχαιολογικές έρευνες έκτοτε. Γ) Αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β΄ από τους Μ. Ventris και J. Chadwick (1952)

Η Γραμμική Β΄ :à Χρησιμοποιήθηκε από ειδικευμένους γραφείς στα μυκηναϊκά ανάκτοραà Είναι συλλαβική γραφή (τα σύμβολά της αποδίδουν λέξεις στα ελληνικά)à Πινακίδες

έχουν λογιστικό περιεχόμενο είναι κατάλογοι αντικειμένων και περιουσιακών στοιχείων ηγεμόνων ή εμπόρων της

εποχής αναγράφονται ονόματα θεών και ανθρώπων γνωστών από τα έπη δεν αναγράφουν συνεχές κείμενο

Συμπέρασμα: Η ιστορική επιστήμη εντάσσει τον μυκηναϊκό πολιτισμό στην ελληνική προϊστορία, ακριβέστερα όμως στην ελληνική πρωτο-ιστορία.

Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση του μυκηναϊκού κόσμου

Η οικονομία

Εμπορική ανάπτυξη: μετά το 1500 π.Χ. έξοδος Μυκηναίων στο Αιγαίο Μέγαρα οικοδομημένα σε οχυρωμένες ακροπόλεις

Η κοινωνική οργάνωση

Μέγαρο: το επίκεντρο των οικονομικών δραστηριοτήτων Ηγεμόνας :àδιαχειριζόταν τον πλούτο της περιοχής που εξουσίαζε

àείχε πολιτική, στρατιωτική, δικαστική και θρησκευτική εξουσία Ιερείς και στρατός (επαγγελματίες στρατιώτες) Έμποροι και ναυτικοί: πολυπληθής ομάδα Ειδικευμένοι τεχνίτες (κεραμουργοί, ξυλουργοί, ναυπηγοί κ. ά) Γεωργοί- κτηνοτρόφοι: Η πλειονότητα των υπηκόων, ασχολούνταν με τη γεωργία

και την κτηνοτροφία Δούλοι: εργάζονταν για τον ηγεμόνα, τους αξιωματούχους, τους ιερείς και τους

απλούς πολίτες Πολιτιστική συνοχή (κοινά χαρακτηριστικά του μυκηναϊκού κόσμου σε όλο το χώρο

εξάπλωσής του). Απουσία ενιαίου κράτους – η χώρα ήταν χωρισμένη σε ομοσπονδιακά κράτη. Τα επιμέρους μυκηναϊκά κράτη ήταν πιθανόν υποτελή στο μεγαλύτερο ανακτορικό κέντρο,

τις Μυκήνες.

Η πολιτική οργάνωση

Πληροφορίες από τις πινακίδες στο ανάκτορο της Πύλου. Η πολιτική ιεραρχία ήταν η εξής:

Άναξ (κύριος του ανακτόρου, ανώτατος άρχοντας από τον οποίο πήγαζαν όλες οι εξουσίες)

Λααγέτας (>λαός + ηγουμαι) (τοπικός άρχοντας, διοικητής περιφέρειας) Επέτες (>έπομαι) (ευγενείς, ακόλουθοι) Τελεστές (σημαντικά πρόσωπα στην περιφερειακή διοίκηση) Βασιλεύς (επικεφαλής ομάδας, αρχιτεχνίτης – στους επόμενους αιώνες η λέξη αυτή

δήλωνε τον ανώτατο άρχοντα)

Η εξάπλωση Τέλη 15ου αι.π.Χ. οι Μυκηναίοι:

κυριαρχούν στην Κρήτη και καταλαμβάνουν την Κνωσό κυριαρχούν στο Αιγαίο εκτοπίζοντας τους Κρήτες

14ος – 13ος αι: εξάπλωση και πέρα από το Αιγαίο 13ος αι. π.χ.: ίδρυση αποικιών (Κύπρος, Ουγκαρίτ, Αίγυπτος – Παλαιστίνη)

Μαρτυρίες: Πινακίδες χεττιτικές αναφέρουν τον βασιλιά των Χετταίων να αποκαλεί αδελφό τον

βασιλιά των «Αχιγιάβα» (πιθανόν αναφέρεται στους Αχαιούς!) – Άλλοτε ο βασιλιάς των Χετταίων κάνει παράπονα για τις επιδρομές των Αχιγιάβα στη χώρα του.

Αιγυπτιακές επιγραφές αναφέρονται στους «Αχαϊβάσα» (πιθανόν Μυκηναίοι!) που εισβάλλουν με τους λαούς της θάλασσας στην Αίγυπτο στις αρχές του 12ου αι.

Επέκταση – εμπόριο: Δυτική Μεσόγειος (Σικελία, Σαρδηνία, ανατολικές ακτές Ισπανίας) Εύξεινος Πόντος: (πρώτες ύλες και μέταλλα), τρωϊκή εκστρατεία με πανελλήνιο χαρακτήρα

για τον έλεγχο των στενών του Ελλησπόντου κατά τα τέλη του 13ου αι. π.Χ. - αν και η παράδοση την τοποθετεί στα 1184 π.Χ. - χωρίς μόνιμη εγκατάσταση στην περιοχή καθώς για λόγους ανασφάλειας δεν υπήρχε μυκηναϊκή εγκατάσταση στην περιοχή της Τρωάδας.

Ο ιστορικός Θουκυδίδης χαρακτήρισε πάντως την τρωική εκστρατεία ως την πρώτη πανελλήνια επιχείρηση των Ελλήνων, κάτι που συνηγορεί υπέρ της ελληνικότητας του μυκηναϊκού πολιτισμού!

Η παρακμή Αρχές 12ου αι. π.Χ. Αίτια :

Πολεμικές επιδρομές των λαών της θάλασσας στις χώρες της Εγγύς Ανατολής (Χετταίοι – Αίγυπτος – Κύπρος) à απώλεια οικονομικών αγορών της Ανατολής à κλονισμός της οικονομίας των ανακτόρων, εξασθένηση της δύναμής τους

Εσωτερικές διενέξεις , δυναστικές έριδες και συγκρούσεις ολοκλήρωσαν την καταστροφή

Ο πολιτισμός

Πολιτιστική συνοχή του μυκηναϊκού κόσμου βάσει χαρακτηριστικών:

Η κοινή γλώσσα (πρώιμη μορφή της Ελληνικής)• Οι κοινές θρησκευτικές δοξασίες (λατρείες και ονόματα ελληνικών θεοτήτων)• Η ομοιομορφία σε όλες τις πτυχές του υλικού βίου (έργα τέχνης, πολεμικός

εξοπλισμός, ενδυμασία, καλλωπισμός κ.λπ.)

Η τέχνη

Χαρακτηριστικά : Αυστηρή συγκρότηση Εξάρτηση των τεχνιτών από τα ανάκτορα Κάλυψη αισθητικών και ιδεολογικών αναγκών των ανακτόρων.

Μυκηναϊκή αρχιτεκτονική Οχυρωμένες ακροπόλεις με ανάκτορα και ταφικές κατασκευές Τα ανάκτορα:

Οικοδομούνταν σε επιλεγμένες θέσεις Περιβάλλονταν από ισχυρά τείχη Πυρήνας ήταν το μέγαρο, ορθογώνιο οικοδόμημα που αποτελείται από τρία μέρη:

ένα μεγάλο χώρο – επικοινωνία με μεγάλη αυλή τον πρόδομο – προθάλαμο το κυρίως μέγαρο: εστία με τέσσερις κίονες που στήριζαν την οροφή στη δεξιά πλευρά της αίθουσας ο θρόνος γύρω από την αυλή του μεγάρου υπήρχαν πολλά διαμερίσματα

Ταφικές κατασκευές: θολωτοί τάφοι θάλαμος κτιστός σε σχήμα κυψέλης μεγάλη είσοδος με τριγωνική απόληξη μακρύς διάδρομος που οδηγεί στην είσοδο τάφος και διάδρομος καλύπτονται από χώμα ώστε να μοιάζει με λοφίσκο

Τοιχογραφίες και αγγειογραφικές παραστάσεις: πολεμικές σκηνές ή σκηνές κυνηγιού.

Μυκηναϊκή ζωγραφική : τοιχογραφίες και αγγειογραφίες υψηλής ποιότητας μινωική επιρροή με λιγότερη έμφαση στα μοτίβα από τη φύση τελετουργίες, πολεμικές σκηνές και σκηνές κυνηγιού σχηματοποίηση φυτικών και ζωικών θεμάτων και μετατροπή τους σε απλά

διακοσμητικά σχέδια (12ος αι.).

Συμπέρασμα: Ιδιαίτερο, μυκηναϊκό καλλιτεχνικό ύφος.