ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ Β'ΛΥΚΕΙΟΥ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ 2001 - ΟΡΟΣΗΜΟ

1

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ

Επιµέλεια: ΤΖΑΜΠΑΖΛΗ ΒΑΣΩ


2


3

Μάθηµα 1°

Ovidius poeta in terra Pontica exulat. Epistulas Romam scriptitat. Epistulae plenae

querelarum sunt. Romam desiderat et fortunam adversam deplorat. Narrat de incolis

barbaris et de terra gelida. Poetam curae et miseriae excruciant. Epistulis contra

iniuriam repugnant. Musa est unica amica poetae.

Μετάφραση :

Ο ποιητής Οβίδιος είναι εξόριστος στη Ποντική γη. Γράφει συχνά επιστολές στη Ρώµη. Οι

επιστολές είναι γεµάτες παράπονα. Επιθυµεί τη Ρώµη και θρηνεί την αντίξοη τύχη.

Αφηγείται για τους βάρβαρους κατοίκους και την παγωµένη γη. Οι έγνοιες και οι δυστυχίες

βασανίζουν τον ποιητή. Με τις επιστολές αντιστέκεται (πολεµάει) ενάντια στην αδικία. Η

Μούσα είναι η µοναδική φίλη του ποιητή.


4

Γραµµατική :

Ουσιαστικά :

Α’κλίση Β’κλίση Poeta -ae : (αρς) ο ποιητής Ovidius - ii - i

Terra - ae *: (θ) η γη

Epistula - ae : (Θ) η επιστολή

Roma -ae

Querela - ae : (θ) παράπονο

Fortuna - ae : (θ) η τύχη

Incola - ae : (αρς) ο κάτοικος

Cura - ae : (θ) έγνοια, φροντίδα

Miseria - ae : (θ) η δυστυχία

Iniuria - ae : (θ) η αδικία

Musa – ae

Amica - ae : (θ) η φίλη

•σχηµατίζει τη γενική ενικού : terrae - terrai

Επίθετα : β’ κλίσης Ponticus - α - um : Ποντικός - ή - όν Plenus - α -um : γεµάτος - η - ο Adversus - α - um : αντίξοος - η - ον

Barbarus - α - um : βάρβαρος Unicus - α - um : µοναδικός - η όν Gelidus - α - um : παγωµένος - η – ο


5

Ρήµα ενεστώτας παρακείµενος σουπίνο απαρέµφατο

Exulo 1 είµαι εξόριστος

exulo exulavi exulatum exulare

Scriptito 1 γράφω συχνά

scriptito scriptitavi scriptitatum scriptitare

Desidero 1 επιθυµώ

desidero desideravi desideratum desiderare

Deploro 1 θρηνώ

deploro deploravi deploratum deplorare

Narro 1 διηγούµαι

Narro narravi narratum narrare

Excrucio 1 βασανίζω

excrucio Excruciavi excruciatum excruciare

Repugno 1 αντιστέκοµαι

repugno repugnavi repugnatum repugnare

Κλίση ρηµάτων α’ συζυγίας

Ενεστώτας Am - o Am - as Am - at

Am - amus Am - atis Am - ant

To ενεστωτικό θέµα της a’ συζυγίας λήγει σε µακρόχρονο -α-

Βοηθητικό ρήµα sum (είµαι) στον Ενεστώτα Sum Es Est

Sumus Estis

Sunt.


6

Α’ κλίση ουσιαστικών

Τα ουσιαστικά α’ κλίσης ουσιαστικών είναι θηλυκού γένους µε εξαίρεση όσα δηλώνουν όντα αρσενικού φυσικού γένους. Oρισµένα ουσιαστικά της α’ κλίσης έχουν µόνο πληθυντικό αριθµό : divitiae, tenebrae. Τα ουσιαστικά Filia – dea σχηµατίζουν δοτική και αφαιρετική πληθυντικού σε –abus, όταν υπάρχει ανάγκη διάκρισης από τις όµοιες αντίστοιχες πτώσεις των δευτερόκλιτων ουσιαστικών filius – dues. Σύµφωνα µε την α’ κλίση κλίνεται και το θηλυκό των τριγενών δευτερόκλιτων επιθέτων της λατινικής.

Α’ κλίση ουσιαστικών

Ενικός Πληθυντικός

Ονοµαστική Poet - a Poet- ae

Γενική Poet - ae Poet- arum

∆οτική Poet - ae Poet- is

Αιτιατική Poet - am Poet- as

Κλητική Poet - a Poet- ae

Αφαιρετική Poet - a Poet- is


7

Ασκήσεις :

1. Να εντοπίσετε τα αρσενικά πρωτόκλιτα ουσιαστικά του κειµένου και να τα µεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθµού.

2. Να γράψετε τη γενική του ενικού και πληθυντικού αριθµού των προσηγορικών ονοµάτων του κειµένου.

3. Των πρωτόκλιτων ουσιαστικών του κειµένου που βρίσκονται σε αφαιρετική πτώση να γραφεί η δοτική και η αιτιατική και των δυο αριθµών.

4. Στις παρακάτω οµάδες λέξεων να υπογραµµίσετε τις παρείσακτες : Poeta, terra, epistula, querela, fortuna, cura, miseria, iniuria, nauta. Iniuria, fortuna, miseria, gelida, querela, epistula, plena, cura, terra. Poetas, nautas, scriptitas, epistulas, terras , querelas, deploras,

miserias, curas In, et, contra

5. Να µεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθµού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων «.

•De fortuna adversa narro. •De terra gelida narrat. - Contra iniurias repugnat. •Poetae estis. •Ovidius in terra Pontica exulat. •Musa amica poetarum est.

6. τύπο να συµπληρώσετε τα κενά µε το σωστό λέξεων ή φράσεων που βρίσκονται σε παρένθεση :

Ovidius………………….(poeta) est ……………………(adversa fortuna) poetam excruciat Poetae miserias………………………..(deploro) Amicae………………….(poeta) in………………………….(terra gelida) non sunt Tu de ………………….(miseria – πληθυντικός) poetarum in…………………..(epistula –

πληθυντικός) (scriptito)


6

Μάθηµα 2°

Aeneas filius Anchisae est. Patria Aeneae Troia est. Graeci Troiam oppugnant et dolo

expugnant. Aeneas cum Anchisa, cum nato et cum sociis ad Italiam navigat. Sed venti

pontum turbant et Aenean in Africam portant. Ibi Dido regina novam patriam fundat.

Aeneas reginae insidias Graecorum renarrat. Regina Aenean amat et Aeneas reginam.

Denique Aeneas in Italiam navigat et regina exspirat.


Ο Αινείας είναι γιος του Αγχίση. Η Τροία είναι πατρίδα του Αινεία. Οι Έλληνες πολιορκούν

την Τροία και (την) κυριεύουν µε δόλο. Ο Αινείας πλέει προς την Ιταλία µε τον Αγχίση, µε

το γιο και τους συντρόφους. Αλλά οι άνεµοι ταράζουν τη θάλασσα και φέρνουν τον Αινεία

στην Αφρική. Η ∆ιδώ, η βασίλισσα, ιδρύει νέα πατρίδα εκεί. Ο Αινείας αφηγείται από την

αρχή στη βασίλισσα τις ενέδρες των Ελλήνων. Η βασίλισσα αγαπά τον Αινεία και ο Αινείας τη

βασίλισσα. Ο Αινείας πλέει προς την Ιταλία τελικά και η βασίλισσα πεθαίνει.


7


Ουσιαστικά : Α ‘ κλίση Β’ κλίση Γ κλίση

Aeneas-ae * Filius - ii-i(αρς) γιος Dido - onis

Anchises - ae * Graecus – i

Patria-ae (θ) πατρίδα Dolus - i (αρς) δόλος

Troia – ae Natus - i(αρς) γιος

Italia – ae Socius - ii-i(αρς) σύντροφος

Regina-ae(θ)βασίλισσα Ventus -i(αρς) άνεµος

Insidiae - arum * (Θ)

ενέδρα, δόλος

*

Τα ονόµατα Aeneas - Anchises είναι πρωτόκλιτα κύρια ονόµατα που προέρχονται από την ελληνική και παρουσιάζουν κάποιους τύπους µε ελληνικές καταλήξεις:

Ονοµαστική Aeneas Anchisa - Anchises

Γενική Aeneae Anchisae

∆οτική Aeneae Anchisae

Αιτιατική Aeneam - Aenean Anchisam - Anchisεn

Κλητική Aenea Anchisa - Anchise

Αφαιρετική Aenea Anchisa - Anchise

*

insidiae - arum : έχει µόνο πληθυντικό αριθµό


8

Β’ κλίση ουσιαστικών

Τα ουσιαστικά της β’ κλίσης είναι αρσενικού γένους σε -us και-er και ουδετέρου σε - um. Θηλυκά είναι τα προσηγορικά ή κύρια ονόµατα χωρών και πόλεων που πήρε η λατινική από την ελληνική και τα ονόµατα δέντρων και φυτών. Τα κύρια γνήσια λατινικά ονόµατα σε -ius καθώς και το filius σχηµατίζουν την κλητική ενικού σε -i και τη γενική ενικού σε -ii και -i (µε συναίρεση). Σύµφωνα µε τη β’ κλίση κλίνονται το αρσενικό και ουδέτερο των τριγενών δευτερόκλιτων επιθέτων της λατινικής. Σύµφωνα µε τη β’ κλίση κλίνονται το αρσενικό και ουδέτερο της κτητικής αντωνυµίας για ένα κτήτορα.

Β’ κλίση ουσιαστικών ενικός πληθυντικός ενικός πληθυντικός

Ονοµαστική dominus domini donum dona

Γενική domini dominorum doni dominorum

∆οτική domino dominis do no donis

Αιτιατική dominum dominos donum dona

Κλητική domine domini donum dona

Αφαιρετική domino dominis do no donis

Επίθετα :

∆ευτερόκλιτα επίθετα :

Novus – a – um : καινούριος


9

Αντωνυµίες :

Προσωπική αντωνυµία :

Ενικός αριθµός

Α’ πρόσωπο Β’ πρόσωπο Γ πρόσωπο

Ονοµαστική Ego Tu

Γενική Mei Tui Sui

∆οτική Mihi Tibi Sibi

Αιτιατική Me Te Se

Κλητική

Αφαιρετική A me A te A se

Πληθυντικός αριθµός

Α’ πρόσωπο Β’ πρόσωπο Γ πρόσωπο

Ονοµαστική Nos Vos

Γενική Nostri - nostrum Vestri – vestrum Sui

∆οτική Nobis Vobis Sibi

Αιτιατική Nos Vos Se

Κλητική

Αφαιρετική A nobis A vobis A se

*

Η γενική πληθυντικού nostrum – vestrum όταν χρησιµοποιείται είναι διαιρετική, ενώ η γενική nostri – vestri είναι αντικειµενική ή κτητική.

Κτητική αντωνυµία :

Για ένα κτήτορα οι κτητικές αντωνυµίες είναι : meus – a – um, tuus – a – um, suus – a –um και κλίνονται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα. Η κτητική αντωνυµία γ’ προσώπου χρησιµοποιείται µόνο σε περίπτωση αυτοπάθειας. ∆ιαφορετικά χρησιµοποιούµε τη γενική δεικτικών αντωνυµιών. Οι κτητικές αντωνυµίες δε σχηµατίζουν ιδιαίτερο τύπο κλητικής µε εξαίρεση τον τύπο του αρσενικού. Η κλητική ενικού του αρσενικού είναι mi – meus. Όταν όµως χρησιµοποιούµε τον τύπο meus για την κλητική ενικού τότε και το όνοµα που συνοδεύει την αντωνυµία τίθεται σε πτώση ονοµαστική : mi fili αλλά meus oculus.


10

∆εικτική αντωνυµία :


Ονοµαστική Ille Illa Illud

Γενική Illius Illius Illius

∆οτική Illi Illi Illi

Αιτιατική Illum Illam Illud

Κλητική

Αφαιρετική Illo Illa Illo


Ονοµαστική Illi Illae Illa

Γενική Illorum Illarum Illorum

∆οτική Illis Illis Illis

Αιτιατική Illos Illas Illa

Κλητική

Αφαιρετική Illis Illis Illis


11

Ρήµατα :

ρήµα Ενεστώτας Παρακείµενος Σουπίνο Απαρέµφατο

Oppugno 1 πολιορκώ

oppugno oppugnavi oppugnatum oppugnare

Expugno 1 κυριεύω

expugno expugnavi expugnatum expugnare

Navigo 1 πλέω

navigo navigavi navigatum navigare

Turbo 1 ταράζω

turbo turbavi turbatum turbare

Porto 1 µεταφέρω

porto portavi portatum portare

Fundo 1 ιδρύω

fundo fundavi fundatum fundare

Renarro 1 αφηγούµαι από την αρχή

renarro renarravi renarratum renarrare

Amo 1 αγαπώ

amo amavi amatum amare

Exspiro 1 πεθαίνω

exspiro exspiravi exspiratum exspirare

Ασκήσεις :

1. novam patriam : να γραφεί η συνεκφορά στις πλάγιες πτώσεις του ενικού

και πληθυντικού αριθµού.


12

2. Να συµπληρωθούν οι πίνακες :

Ενικός αριθµός Πληθυντικός αριθµός

Ονοµαστική Regina

Γενική

∆οτική

Αιτιατική insidias

Κλητική

Αφαιρετική dolo Sociis

3. Να συµπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα µε τα αντικείµενα του κειµένου : Αντικείµενο Ρήµα

4. να κλιθούν οι συνεκφορές :ηονα patria, plenus Pontus. 5. Dido novam patriam fundat : να βάλετε το ρήµα στα υπόλοιπα πρόσωπα της οριστικής

Ενεστώτα και να αλλάξετε το υποκείµενο. 6. να βρείτε τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά του κειµένου και να γράψετε την

ίδια πτώση στον άλλο αριθµό. 7. να συµπληρώσετε τα κενά µε τον κατάλληλο τύπο των ρηµάτων

Portas

Navigat

Renarratis

Oppugnant

8. να κλιθούν οι αντωνυµίες : ego, ille 9. να χαρακτηριστούν ως σωστές ή λάθος οι παρακάτω αναγνωρίσεις λέξεων :

ο dolo : δοτική ενικού ο reginae : αιτιατική πληθυντικού ο sociis : αφαιρετική πληθυντικού ο insidias : αιτιατική πληθυντικού


13

Μάθηµα 3° Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum

Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae

incolis nocet. Oraculum incolis respondet : «regia hostia deo placet!» Tum Cepheus

Andromedam ad scopulum adligat; Belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus

calceis pennatis advolat; Puellam videt et stupet forma puellae. Perseus hasta beluam

delet et Andromedam liberat. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent.


Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν κόρη την Ανδροµέδα. Η Κασσιόπη, περήφανη για την

οµορφιά της συγκρίνει τον εαυτό της µε τις Νύµφες. Ο Ποσειδώνας οργισµένος στέλνει στην

ακτή της Αιθιοπίας θαλάσσιο κήτος που βλάπτει τους κατοίκους. Το µαντείο απαντά στους

κατοίκους : «βασιλικό σφάγιο αρέσει στο θεό». Τότε ο Κηφέας δένει την Ανδροµέδα σε

βράχο. Το κήτος κινείται προς την Ανδροµέδα. Ο Περσέας φτάνει πετώντας µε τα φτερωτά

του σανδάλια ξαφνικά. Βλέπει την κόρη και θαµπώνεται από την οµορφιά της κόρης. Ο

Περσέας σκοτώνει το κήτος µε το δόρυ και ελευθερώνει την Ανδροµέδα. Ο Κηφέας, η

Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας χαίρονται πάρα πολύ.


14


Ουσιαστικά : Α’ κλίση Β’ κλίση

Cassiope *1 Cepheus

Andromeda Neptunus

Filia - ae (θ) η κόρη Oraculum - ι (ουδ) το µαντείο

Forma - ae (θ) η οµορφιά Deus - ι (αρς) ο Θεός

Nympha – ae Scopulus - ι (αρς) ο βράχος

Ora - ae (θ) η ακτή Calceus - ι (αρς) υπόδηµα

Aethiopia - ae Perseus *2

Belua - ae (θ) το κήτος

Incola - ae (αρς) ο κάτοικος

Hostia - ae (θ) το σφάγιο

Puella - ae (θ) το κορίτσι

Hasta - ae (θ): το δόρυ

*

τα θηλυκά κύρια ονόµατα της Α’ κλίσης µε ελληνική προέλευση σε -e παρουσιάζουν κάποιους τύπους µε ελληνικές καταλήξεις :

Ονοµαστική Cassiope

Γενική Cassiopes

∆οτική Cassiopae

Αιτιατική Cassiopen

Κλητική Cassiope

Αφαιρετική Cassiope

*

τα δευτερόκλιτα κύρια ονόµατα σε -eus που προέρχονται από την ελληνική παρουσιάζουν κάποιους τύπους µε ελληνικές καταλήξεις :

Ονοµαστική Perseus

Γενική Persei - Perseos

∆οτική Perseo

Αιτιατική Perseum - Persea

Κλητική Perseu

Αφαιρετική Perseo


15

***

Το ουσιαστικό deus είναι β’ κλίσης και κλίνεται ως εξής :

Ενικός αριθµός Πληθυντικός αριθµός Ονοµαστική Deus Dei – dii – di

Γενική Dei Deorum – deum

∆οτική Deo Deis – diis – dis

Αιτιατική Deum Deos

Κλητική Deus – dive – dee Dei – dii – di

Αφαιρετική deo Deis – diis – dis

Επίθετα : Superbus - a - um :(β’ κλίση) ο υπερήφανος Marinus - a - um : (β κλίση) ο θαλάσσιος Pennatus - a - um : (β’ κλίση) ο φτερωτός Iratus - α – um : (β’ κλίση) ο οργισµένος Ρήµατα :


Comparo 1 συγκρίνω

comparo comparavi comparatum comparare

Habeo 2 έχω

habeo habui habitum habere

Urgeo 2 στέλνω

urgeo ursi urgere

Noceo 2 βλάπτω

noceo nocui nocitum nocere

Placeo 2 αρέσω

placeo placui placitum placere

Respondeo 2 απαντώ

respondeo respondi responsum respondere

Moveo 2 κινώ

moveo movi motum movere


16

Stupeo 2

θαµπώνοµαι

stupeo stupui stupere

Deleo 2 καταστρέφω

deleo delevi deletum delere

Gaudeo 2 χαίροµαι

gaudeo gavisus sum gaudere

Irascor 3

οργίζοµαι

(αποθετικό)

Irasci

Video 2

βλέπω

video vidi visum videre

Libero 1

ελευθερώνω

libero liberavi liberatum liberare

Κλίση ρηµάτων β’ συζυγίας

Οριστική ενεστώτα Dele – o

Del – es

Del – et

Del – emus

Del – etis

Del – ent

Συντακτικό :

1. η αφαιρετική πτώση χρησιµοποιείται για να δηλώσει την αιτία : superba| forma sua 2. στα Λατινικά δεν υπάρχει ιδιαίτερος τύπος αυτοπαθητικής αντωνυµίας. Για να

εκφράσουµε την αυτοπάθεια χρησιµοποιούµε την αιτιατική της προσωπικής αντωνυµίας : belua ad Andromedam se movet.

3. η αυτοπάθεια διακρίνεται σε άµεση και έµµεση. Στην άµεση αυτοπάθεια; η αντωνυµία αναφέρεται στο υποκείµενο της πρότασης στην οποία βρίσκεται, ενώ έµµεση έχουµε όταν η αντωνυµία που λειτουργεί ως αυτοπαθητική, ενώ βρίσκεται σε δευτερεύουσα πρόταση ή µετοχική ή απαρεµφατική αναφέρεται στο υποκείµενο του ρήµατος εξάρτησης.


17

∆ευτερεύουσες προτάσεις :

«quae incolis nocet» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο beluam, εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία quae και εκφέρεται µε οριστική για να δηλώσει το πραγµατικό.

Ασκήσεις

1. Να µεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόµατα αρσενικού γένους του κειµένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθµού.

2. Τι γνωρίζετε όσον αφορά το σχηµατισµό της δοτικής και της αφαιρετικής πληθυντικού του ουσιαστικού filia

3. Να µεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στον άλλο αριθµό :

Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Puella cum Nymphis se comparat. Regia hostia deo placet. Ille filiam ad scopulum adligat. Nos valde gaudemus.

4. Να συµπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίνονται µέσα στις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη µεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο (τα ρήµατα που δίνονται µέσα στις παρενθέσεις να τεθούν σε χρόνο ενεστώτα). Να δικαιολογήσετε την πτώση των ουσιαστικών και το πρόσωπο των ρηµάτων που επιλέξατε. Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηµατικά αποδεκτές.

Beluae marinae ...................Aethiopiae ..........................(noceo, incola).

Oraculum ....................... respondet (regina). Nobis forma puellarum.......................(placeo). Ille ........................................ (Cepheus, respondeo).

Nos forma puellarum ......................... (stupeo). Andromeda..........................................est (Cepheus, filia).

5. να συµπληρώσετε τα κενά µε τον κατάλληλο τύπο των ουσιαστικών και των αντωνυµιών:


Se

Forma Deo Sua

6. να κλίνετε τις συνεκφορές : regia hostia, oraculum suum

7. να γράψετε το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθµό των ρηµάτων : urget,

comparat, nocet, gaudent.

8. να συµπληρώσετε τα κενά των ρηµάτων :


18

adligas

stupet

movemus

Habent


19

Μάθηµα 4°

Apud antiquos Romanos concordia maxima sed avaritia minima erat. Romani in suppliciis

deorum magnifici sed domi parci erant. Iustitia inter se certabant et patriam curabant.

In bello pericula audacia propulsabant et beneficiis amicitias parabant. Delecti

consultabant patriae; eis corpus ex annis infirmum sed ingenium propter sapientiam

validum erat.


Πάρα πολύ µεγάλη οµόνοια αλλά ελάχιστη πλεονεξία υπήρχε στους Ρωµαίους. Οι Ρωµαίοι

ήταν γενναιόδωροι στη λατρεία των θεών αλλά οικονόµοι στην ιδιωτική τους ζωή.

Συναγωνιζόταν µεταξύ τους στη δικαιοσύνη και φρόντιζαν την πατρίδα. Αποµάκρυναν τους

κινδύνους στον πόλεµο µε τόλµη και αποκτούσαν συµµαχίες µε τις ευεργεσίες. Εκλεγµένοι

άνδρες φρόντιζαν για την πατρίδα. Το σώµα σ ’ αυτούς ήταν αδύναµο από τα χρόνια αλλά το

πνεύµα δυνατό από τη σοφία.


20



Α ‘κλίση Β’κλίση Γ’κλίση ∆ ‘κλίση

CoConcordia-ae(Θ) οµόνοια

Romanus-i(αρς) Corpus-oris(ουδ) σώµα

domus-us(θ) το σπίτι

Avaritia-ae(θ)

πλεονεξία

Supplicium-ii-i** (ουδ) η τιµωρία

Iustitia-ae*(θ) δικαιοσύνη

Domus-i***(θ) το σπίτι

Patria-αe(θ) πατρίδα

Βellum-ί(ουδ) πόλεµος

Audacia-ae(θ)

τόλµη

Ρericulum-ί(ουδ)

κίνδυνος

Amicitia-ae(θ)

φιλία

Beneficium-ii-i (ουδ) ευεργεσία

Sapientia-ae(θ)

σοφία

Απannus-i(αρς) το έτος

Ingenium-ii-i (ουδ) το πνεύµα

Deus-i***(apς) ο θεός

*

iustitia-ae : δεν έχει πληθυντικό αριθµό ως αφηρηµένη έννοια

**

suppllicium-ii-i : στον ενικό αριθµό σηµαίνει «τιµωρία» και στο πληθυντικό

λατρεία (ετερόσηµο)

***

Το ουσιαστικό domus κλίνεται σύµφωνα µε τη δ’ και β’ κλίση. Η γενική

ενικού χρησιµοποιείται επιρρηµατικά για να δηλώσει στάση σε τόπο.


21

Επίθετα : Antiquus – a – um : αρχαίος

Maximus – a – um : πάρα πολύ µεγάλος

Minimus – a – um : πάρα πολύ µικρός

Parvus – a – um : µικρός

Magnificus – a – um : γενναιόδωρος

Parcus – a – um : οικονόµος, φειδωλός

Infirmus – a – um : αδύναµος

Validus – a – um : δυνατός, ρωµαλέος

Delectus – a – um : διαλεγµένος, εκλεγµένος

Ρήµατα : ρήµα ενεστώτας παρακείµενος σουπίνο απαρέµφατο

Sum είµαι sum fui esse

Curo 1

φροντίζω

curo curavi curatum curare

Propulso 1

απωθώ

propulso propulsavi propulsatum propulsare

Paro 1

ετοιµάζω

paro paravi paratum Parare

Consulto 1

φροντίζω για

consulto consultavi consultatum consultare

Certo 1

συναγωνίζοµαι

certo certavi certatum certare

Deligo 3

εκλέγω

deligo delegi delectum deligere


22

Κλίση ρηµάτων στην Οριστική Παρατατικού

Οριστική Παρατατικού

Eram

Eras

Erat

Eramus

Eratis

Erant

Oριστική Παρατατικού των ρηµάτων της 1ης συζυγίας Ama - bam ama - bamus

Ama - bas ama - batis Ama - bat ama - bant

Οριστική Παρατατικού των ρηµάτων της 2ης συζυγίας Dele - bam dele - bamus

D ele - bas dele - batis Dele - bat dele - bant

Οριστική αντωνυµία : is, ea, id ( στα λατινικά χρησιµοποιείται και ως επαναληπτική, στη θέση ενός ουσιαστικού που προηγήθηκε στο λόγο).

Ενικός αριθµός Ονοµαστική Is Ea Id

Γενική Eius Eius Eius

∆οτική Ei Ei Ei

Αιτιατική Eum Eam Id

Κλητική

Αφαιρετική Eo Ea Eo

Πληθυντικός αριθµός Ονοµαστική Ei – ii – i Eae Ea

Γενική Eorum Earum Eorum

∆οτική Eiis – iis – is Eis – iis – is Eis – is – is

Αιτιατική Eos Eas Ea

Κλητική

Αφαιρετική Eis – iis - is Eis – iis - is Eis – iis – is


23


1. στη λατινική γλώσσα δεν υπάρχει αλληλοπαθητική αντωνυµία. Η αλληλοπάθεια εκφράζεται µε την πρόθεση inter + nos/vos/se και τα τρία πρόσωπα του πληθυντικού του κατάλληλου ρήµατος.

2. στα λατινικά υπάρχει η δοτική προσωπική και η δοτική προσωπική κτητική και χαριστική.

3. η αφαιρετική χρησιµοποιείται απρόθετα για να δηλώσει το όργανο/µέσο/τρόπο και την αναφορά. Με την πρόθεση in δείχνει τον τόπο κυριολεκτικά και µεταφορικά το χρόνο και την κατάσταση.

4. η πρόθεση apud + αιτιατική δείχνει τον τόπο. 5. η πρόθεση inter + αιτιατική δείχνει τόπο και αλληλοπάθεια. 6. η πρόθεση ex + αφαιρετική δείχνει τόπο και αιτία. 7. η πρόθεση propter + αιτιατική δείχνει αιτία.


24

Ασκήσεις :

1. Να βρείτε τα ουδέτερα ουσιαστικά της Β’ κλίσης του κειµένου και να τα µεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθµού.

2. Suppliciis : να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις του ονόµατος και στους δυο αριθµούς και να δηλώσετε τις ιδιοµορφίες.

3. Curabant, propulsabant : να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρηµάτων και να κλίνετε την οριστική του Ενεστώτα και Παρατατικού των ρηµάτων.

4. Nos consulamus patriae : να κλιθεί η πρόταση στον πληθυντικό αριθµό. 5. Να συµπληρωθούν τα κενά των λέξεων µε τις σωστές καταλήξεις :

Illi patri.... consultaba ........... Nos amiciti ...... para ...... Vos pericul ......(ενικός) propulsaba ........ Tu bell.... (ενικός) paraba .......... Ille filios cura ........ Illi inter .... certa.........

6. Να τοποθετήσετε δίπλα στα ουσιαστικά το επίθετο antiquus στην κατάλληλη πτώση :

Annos

Oeorum

Romanis

Bella

Periculum

7. να γράψετε τα ρήµατα των ενοτήτων 1-3 στο ίδιο πρόσωπο στην Οριστική Παρατατικού.

8. να κλίνετε όλα τα πρωτόκλιτα ονόµατα του κειµένου στον πληθυντικό και τα δευτερόκλιτα στον ενικό.

9. να συµπληρώσετε τον πίνακα :

curabas

propulsabat

eratis

Consultabant


25

Μάθηµα 5°

Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat. XVII (septendecim) libri eius

de bello Punico secundo pulchri sunt. Ultimis annis vitae suae in Campania se

tenebat. Multos in illis locis agros possidebat. Silius animum tenerum

habebat. Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat. Eum ut puer

magistrum honorabat. Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo

habebat.


Ο Σίλιος Ιταλικός, επικός ποιητής, ήταν ένδοξος άνδρας. Τα δεκαεφτά βιβλία

του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεµο είναι ωραία. ∆ιέµενε στην Καµπάνια

τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Είχε στην κατοχή του πολλά κτήµατα σε

εκείνους τους τόπους. Ο Σίλιος είχε τρυφερή ψυχή. Επεδίωκε τη δόξα του

Βεργιλίου και λάτρευε το πνεύµα του. Τιµούσε αυτόν, όπως ο µαθητής το

δάσκαλο. Θεωρούσε το µνηµείο του, το οποίο βρισκότανε στη Νεάπολη, σα ναό.


26

Γραµµατική : Ουσιαστικά :

Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση Poeta-ae (αρς) ποιητής Silius-ii-i Neapolis-is ***

Campania-ae Vir-i * (αρς) άνδρας

Gloria-ae (θ) δόξα Liber-bri * (αρς) βιβλίο

Bellum-ι (ουδ) πόλεµος

Annus-ι (αρσ) έτος

Locus-ι ** (αρς) τόπος

Ager-gri * (αρς) αγρός

Animus-ι (αρσ) ψυχή

Vergilius-ii-i

Ingenium-ii-ι (ουδ) πνεύµα

Puer-ri * (αρς) παιδί

Magister-stri * (αρς)

δάσκαλος

Monumentum-ι (ουδ)

µνηµείο

Templum-ι (ουδ) ναός


27

αρσενικά δευτερόκλιτα ουσιαστικά σε -er


Ονοµαστική Puer Ager Vir

Γενική Puer- i Agr- i Vir - i

∆οτική Puer-o Agr- o Vir - o

Αιτιατική Puer-um Agr-um Vir - um

Κλητική Puer Ager Vir

Αφαιρετική Puer-o Agr-o Vir - o


Ονοµαστική Puer-i Agr-i Vir - i

Γενική Puer-orum Agr-orum Vir - orum

∆οτική Puer-is Agr-is Vir - is

Αιτιατική Puer-os Agr-os Vir - os

Κλητική Puer-i Agr-i Vir - i

Αφαιρετική Puer-is Agr- is Vir - is

*

Τα αρσενικά ουσιαστικά σε –er κλίνονται όπως τα αρσενικά σε –us µε τη διαφορά ότι έχουν κλητική ενικού όµοια µε την ονοµαστική ενικού. Όσα από αυτά είχαν πριν από το –r σύµφωνο ανέπτυξαν µετά την αποβολή της κατάληξης ένα –e. To oυσιαστικό vir είναι µοναδικό στα λατινικά.

**

To ουσιαστικό locus-i ανήκει στα ετερογενή ουσιαστικά. Στον ενικό είναι αρσενικό και σηµαίνει τόπος, ενώ στον πληθυντικό ως αρσενικό loci-orum σηµαίνει χωρία βιβλία. Με τη σηµασία «τόπος» στον πληθυντικό κλίνεται ως ουδέτερο loca-orum.

Το τριτόκλιτο ουσιαστικό Neapolis κλίνεται ως : Neapolis. Neapolis, Neapoli, Neapolim, Neapolis, Neapoli.


28

Επίθετα : όλα τα επίθετα του κειµένου είναι δευτερόκλιτa

Italicus - α – um : ιταλικός

Epicus - a – um : επικός

Clarus - a – um : ένδοξος

Punicus - a – um : Καρχηδονιακός

Secundus - a – um : δεύτερος

Pulcher - chra – chrum : ωραίος, όµορφος

Multus - a – um : πολύς

Tener - a – um : τρυφερός

Ultimus - a – um : τελευταίος

Sacer - cra – crum : ιερός

Ρήµατα :


Honoro 1 τιµώ

honoro honoravi honoratum honorare

Teneo 2 κρατώ

teneo tenui tentum tenere

Possideo 2 κατέχω

Possideo possedi possessum possidere

Habeo 2 έχω


Studeo 2 σπουδάζω

studeo studui studere

Foveo 2 περιβάλλω µε αγάπη

foveo fovi fotum fovere

Iaceo 2 βρίσκοµαι

iaceo iacui iacitum iacere



29

Αντωνυµίες : Κτητικές αντωνυµίες : για πολλούς κτήτορες οι κτητικές αντωνυµίες είναι : Νoster - stra - strum (δικός - ή - ό µας) Vester - stra - strum (δικός - ή - ό σας) Suus - α - urn (δικός - ή - ό τους) Το αρσενικό του α’και β’προσώπου κλίνεται όπως τα συγκοπτόµενα ουσιαστικά της β’ κλίσης.


Αυτοπάθεια

Η λατινική γλώσσα δεν έχει αυτοπαθητική αντωνυµία. Η αυτοπάθεια εκφράζεται µε τις πλάγιες πτώσεις της προσωπικής αντωνυµίας (που συχνά ενισχύεται µε την αντωνυµία ipse - ipsa - ipsum). Η προσωπική αντωνυµία se και η κτητική του γ’προσώπου suus-a-um εκφράζουν σχεδόν πάντα την αυτοπάθεια. Οι αντωνυµίες αυτές όταν βρίσκονται σε µια πρόταση κύρια , δευτερεύουσα ή απαρεµφατική αναφέρονται κατά κανόνα στο υποκείµενο του ρήµατος : ευθεία αυτοπάθεια. Όταν βρίσκονται σε δευτερεύουσα πρόταση που αποτελεί σκέψη του υποκειµένου της κύριας πρότασης τότε αναφέρονται στο υποκείµενο της

κύριας πρότασης : πλάγια αυτοπάθεια.

Σύνταξη προθέσεων (& 1 - 5) In + αφαιρετική : στάση σε τόπο (κυριολεκτικά και µεταφορικά -εντοπισµός στο χρόνο και κατάσταση) In + αιτιατική : κίνηση προς τόπο De + αφαιρετική : αναφορά Contra + αιτιατική : εναντίωση Απλή αφαιρετική : όργανο, µέσο, τρόπος, αιτία, αναφορά, χρόνος (πότε έγινε µια πράξη). Apud + αιτιατική : τόπος Inter + αιτιατική : τόπος ή αλληλοπάθεια Εχ + αφαιρετική : τόπο, προέλευση, αιτία Propter + αιτιατική : αιτία Pro + αφαιρετική : τόπος, υπεράσπιση ή αντικατάσταση Απλή αιτιατική : χρόνος (πόσο χρόνο κράτησε κάτι).


30

Ασκήσεις :

1 . Να µεταφέρετε τα πρωτόκλιτα προσηγορικά ονόµατα θηλυκού γένους του κειµένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθµού.

2. Να γράψετε τη γενική και δοτική του ενικού και του πληθυντικού αριθµού των προσηγορικών ονοµάτων του κειµένου.

3. Να µεταφέρετε όλες τις αντωνυµίες του κειµένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθµού στο γένος που βρίσκονται.

4. Στις παρακάτω οµάδες λέξεων να υπογραµµίσετε τις παρείσακτες λέξεις µε τις υπόλοιπες λέξεις της οµάδας και ως προς τι διαφοροποιούνται αυτές :

Studebat, habebat, videt, fovebat, iacebat, delet, possidebat, nocebat

Deletis, amatis, deploratis, annis, repugnatis, possidebatis, habetis, illis, videtis

Epici, clari, pulchri, teneri, loci, antique, parci, magnifici, viri,

infirmi Illis, eis, viris, nobis, vobis, suis, annis

5. Να µεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στον αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθµού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Να µη θίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν µετασχηµατισθούν, δε δίνουν αποδεκτό νόηµα :

Eum ut puer magistrum honorabat. Illi agros in eis locis possidebant. Poetas honorabat et eos fovebat. Pueri magistrum amant et honorant. Animus pueri tener est Eorum libri de bellis pulchri sunt. Multi poetae Vergili ingenium favebant.

6. Να συµπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας, από τις λέξεις που δίνονται µέσα στις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη µεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο - τα ρήµατα που δίνονται µέσα στις παρενθέσεις να τεθούν στον παρατατικό.

Septedecim.............. Sili de ...............................Punico................... sunt. (liber, bellum, pulcher).

Silius in septedecim......................................de.............Punico secundo narrat. (liber, suus, bellum).

Ultimis annis vitae suae in illis locis………………………se………………… (Campania, teneo)

Multi incolae Campaniae………………….in illis locis………………… (ager, possideo)


31

7. αντικαταστήστε τις υπογραµµισµένες λέξεις των προτάσεων µε τους αντίστοιχους τύπος της οριστικής αντωνυµίας is, ea, id :

Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat

XVII libri poetae de bello punico secundo pulchri sunt

Multos in illis locis agros possidebat Silius

Silii animus tener erat Cloriae Vergili studebat ingeniumque magnorum poetarum

fovebat.

8. να αντικαταστήσετε την κτητική αντωνυµία για ένα κτήτορα µε την ιδίου προσώπου κτητική αντωνυµία για πολλούς κτήτορες και να γίνουν οι απαιτούµενες αλλαγές :

patria mea Italia est

poeta fortunam tuam deplorat

epistulae meae plenae querelarum mearum sunt

epistulis tuis contra iniuriam meam repugnabas

Aeneas socius meus et tuus est.


32

Μάθηµα 6°

In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Lex enim est

fundamentum libertatis, fons aequitatis. Mens et animus et consilium et sententia

civitatis posita est in legibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non

stat. Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes

servi sumus : sic enim liberi esse possumus.


Σ’αυτήν την πολιτεία, την οποία στερεώνουν οι νόµοι, οι καλοί άντρες τηρούν τους νόµους

πρόθυµα. ∆ιότι ο νόµος είναι το θεµέλιο της ελευθερίας, η πηγή της δικαιοσύνης. Ο νους, η

ψυχή και η σκέψη και η κρίση της πολιτείας βρίσκονται στους νόµους. Όπως τα σώµατα µας

δεν υπάρχουν χωρίς το πνεύµα, έτσι και η πολιτεία δε στέκεται χωρίς το νόµο. Οι άρχοντες

είναι θεράποντες των νόµων, οι δικαστές ερµηνευτές των νόµων και τέλος όλοι είµαστε

υπηρέτες των νόµων. Γιατί έτσι µπορούµε να είµαστε ελεύθεροι.


33



Γ’ κλίση ουσιαστικών

Η γ’ κλίση περιέχει αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα ουσιαστικά. ∆ιακρίνονται από τις

φαινοµενικές καταλήξεις της ονοµαστικής του ενικού αριθµού.

Καταλήξεις αρσενικών : -o, -or, os,-er, guis, nis και περιττοσύλλαβα : -es, -is

Καταλήξεις θηλυκών : -as, -us, -x, -do, -go, -io, -σύµφωνο + s και ισοσύλλαβα : -es, -

is

Καταλήξεις ουδετέρων : -a, -c, -n, -t, -al, -ar, -e, -ur, us

KΑΤΑΛΗΞΕΙΣ


αρσενικά - θηλυκά ουδέτερα αρσενικά - θηλυκά ουδέτερα

- s, - - - es - a, - ia

- is - is - um, - ium - um, - ium

- i - i - ibus - ibus

- em, - im - - es, - is - a, - ia

- s, - - - es - a, - ia

- e, - i - e, - i - ibus - bus


34

Εξαιρέσεις :

1. αιτιατική ενικού σε – im και όχι σε – em : τα ισοσύλλαβα προσηγορικά ονόµατα : febris, puppis, sitis, turris, tussis, secures και τα ισοσύλλαβα ονόµατα πόλεων και ποταµών : Tiberis, Neapolis, Albis

2. αφαιρετική ενικού σε –i και όχι –e :

όλα τα παραπάνω ουσιαστικά

τα ονόµατα των µηνών σε –is, -er

τα προσηγορικά ονόµατα σε –is που ήταν αρχικά επίθετα : aequalis, annalis, natalis

τα ουδέτερα σε – e, - al, - ar

τα τριτόκλιτα επίθετα εκτός από τα συγκριτικά

η µετοχή ενεργητικού ενεστώτα όταν είναι επιθετική

3. ονοµαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού σε – ia αντί – a

τα ουδέτερα - e, - al, -ar

τα ουδέτερα τριτόκλιτα επίθετα εκτός από τα συγκριτικά

4. γενική πληθυντικού σε – ium αντί – um

τα ισοσύλλαβα φωνηεντόληκτα σε – is, - es εκτός canis, iuvenis, sedes

όσα έχουν δύο ή περισσότερα σύµφωνα στο τέλος του θέµατος, εκτός pater, mater, frater

pugillares – ium

Samnis – Samnites – ium

Penates – ium

Τα ουδέτερα - e, - al, - ar

5. αιτιατική πληθυντικού σε – is και –es

όσα αρσενικά ή θηλυκά σχηµατίζουν τη γενική πληθυντικού σε - ium


35

Α κλίση Β’κλίση Γ’κλίση ∆ κλίση Sententia-ae (θ) Fundamentum-i Civitas-tatis(θ) Magistratus-us

η άποψη (ουδ) το θεµέλιο η πολιτεία * (αρς) οι αρχές

Animus-i (αρσ) η Lex-gis(Θ) ο ψυχή Νόµος

Consilium-ii-i Libertas-tatis (ουδ) η σκέψη (θ) ελευθερία

νir-ri(αρς) Fons-ntis (αρς) η Άνδρας Πηγή

Minister-sti Aequitas-tatis

(αρσ) ο υπηρέτης (θ) δικαιοσύνη

servus-i(αρς) ο Mens-ntis (αρς) δούλος) νους, πνεύµα

Corpus-or is (oυδ)

το σώµα

Interpres-ρretis(αρς/θ)

ερµηνευτής

ludex-cis (αρς) ο δικαστής

*

Civitas – atis : το ουσιαστικό σχηµατίζει γενική πληθυντικού σε – ium και - um


36

Επίθετα : ∆ευτερόκλιτα επίθετα

Bonus - α - um Positus - α – um Liber - ra - rum Noster - stra - strum

: καλός :(µετοχή παθητικού παρακειµένου) τοποθετηµένος : ελεύθερος : (κτητική αντωνυµία) δικός µας

Τριτόκλιτα επίθετα

Omnis - is - e : όλος

Ρήµατα : Ρήµα ενεστώτας παρακείµενος σουπίνο απαρέµφατο

Servo 1 τηρώ, φυλάω

servo servavi servatum servare

Sto 1 στέκοµαι

sto steti statum stare

Contineo 2 συγκρατώ

contineo continui contentum continere

Pono 3 τοποθετώ

pono posui positum ponere

Ponor 3 τοποθετούµαι

ponor positus sum poni

Possum : αποτελείται από τη ρίζα pot + sum. To t πριν το s αφοµοιώνεται µε αυτό. Πριν από το φωνήεν διατηρείται και πριν από το f αποβάλλεται το f.

Ενεστώτας Παρατατικός

Pot - sum > possum Pot - eram > poteram

Pot - es > potes Pot - eras > poteras

Pot - est > potest Pot - erat > poterat

Pot - sumus > possumus Pot - eramus > poteramus

Pot - estis > potestis Pot - eratis > poteratis

Pot - sunt > possunt Pot - erant > poterant


37

Αντωνυµίες : Ea : οριστική - επαναληπτική αντωνυµία Quam : αναφορική αντωνυµία Nostra : κτητική αντωνυµία

Αναφορική αντωνυµία : qui, quae, quod


Ονοµαστική Qui Quae Quod

Γενική Cuius Cuius Cuius

∆οτική Cui Cui Cui

Αιτιατική Quem Quam Quod

Κλητική

Αφαιρετική Quo Qua Quo


Ονοµαστική Qui Quae Quae

Γενική Quorum Quorum Quorum

∆οτική Quibus Quibus Quibus

Αιτιατική Quos Quas Quae

Κλητική

Αφαιρετική Quibus Quibus Quibus


Ο σύνδεσµος enim είναι αιτιολογικός και συνδέει κατά παράταξη. ∆εν τίθεται ποτέ στην αρχή της πρότασης, αλλά ύστερα από µία ή περισσότερες λέξεις. Αντί του enim είναι δυνατό να χρησιµοποιήσουµε το σύνδεσµο nam, ο οποίος όµως πρέπει να τεθεί στην αρχή της πρότασης. Η Η πρόθεση sine συντάσσεται πάντα µε αφαιρετική και δηλώνει την έλλειψη/στέρηση

∆ευτερεύουσες προτάσεις : « quam leges continent» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο civitate. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία quae, εκφέρεται µε Οριστική και δηλώνει το πραγµατικό. « ut corpora nostra sine lege» : δευτερεύουσα παραβολική πρόταση. Εισάγεται µε τον παραβολικό σύνδεσµο ut, εκφέρεται µε Οριστική (non stant) και δηλώνει το πραγµατικό.


38

Ασκήσεις :

1 . (bonus-a-um) interpres, (liber-a-um) mens : να γράψετε τις συνεκφορές στις πλάγιες πτώσεις του πληθυντικού αριθµού, αφού επιλέξετε το σωστό γένος του επιθέτου.

2. viri, ministri, servi : να κλίνετε τα ουσιαστικά στον ενικό αριθµό. Τι έχετε να παρατηρήσετε ως προς τον τρόπο κλίσης τους;

3. Civitas : ποια άλλα ουσιαστικά της τρίτης κλίσης -θηλυκά- σχηµατίζουν τη γενική πληθυντικού σε -um, -ium ;

4. fons : ποια άλλα µονοσύλλαβα συµφωνόληκτα ουσιαστικά της τρίτης κλίσης σχηµατίζουν τη γενική πληθυντικού -ium.

5. servant : να κλίνετε την οριστική του Παρατατικού και να γράψετε το απαρέµφατο του Ενεστώτα.

6. possumus : να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήµατος, να βρείτε τα συνθετικά του µέρη και να κλίνετε την οριστική Ενεστώτα και Παρατατικού.

7. Να υπογραµµίσετε τα ουσιαστικά της πρώτης, δεύτερης και τρίτης κλίσης (κύρια και προσηγορικά) στις παρακάτω προτάσεις :

Militum corpus validum erat. Alexander, Philippi filius, multos equites habebat. Multi milites cum rege sunt. Civium gladii urbem liberabant.

Hannibal ante portas. Historia est magistra vitae.

8. να µεταφέρετε στον πληθυντικό τις προτάσεις : in ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat.

9. να µεταφέρετε στον ενικό τις προτάσεις : in ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant.

Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. Mens posita est in legibus Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique servi

sumus : sic enim liberi sumus.


39

10. να ενώσετε τη δεύτερη πρόταση µε την πρώτη µετατρέποντας την σε

αναφορική : boni viri in ea civitate sunt. Ei servant leges = in ea civitate sunt boni viri, qui leges servant.

Leges fons aequitatis sunt. Leges cives servant. Mens civitas lex est. legem cives amant. Corpora delectorum virorum infirma erant. Delecti viri patriae consultabant. Beneficia Romani parabant. Beneficiis bella propulsabant.. Romani in suppliciis deorum magnifici erant. Romani domi parci erant. Andromedam videt et amat Perseus. Cepheus ad scopulum Andromedam adligat. Cassiope se cum Nymphis se comparat. Nymphae pulchrae sunt. Perseus beluam hasta delet. Belua ad Andromedam se movet.

11. αντικαταστήστε το σύνδεσµο enim µε το σύνδεσµο nam και κάντε τις αναγκαίες µεταβολές.

lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. Sic enim liberi esse possumus. Belua enim incolis nocebat. Sic enim oraculum respondet.


40

Μάθηµα 7ο

Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Ex quibus quattuor

in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis remanere. Legatos omnes frumentum

in castra importare iubet. Milites his verbis admonet : “ hostes adventare audio ;

speculatores nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavere debetis ; hostes enim

de collibus advolare solent et caedem ,militum perpetrare possunt”.


Ο Καίσαρας εγκαθιστά τις λεγεώνες σε πολλά χειµερινά στρατόπεδα λόγω της έλλειψης

σιταριού. ∆ιατάζει τέσσερις απ’ αυτές να ξεχειµωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και

διατάζει τρεις να παραµείνουν στη χώρα των Βέλγων. ∆ιατάζει όλους τους διοικητές των

λεγεώνων να µεταφέρουν σιτάρι στα στρατόπεδα. Συµβουλεύει τους στρατιώτες µ’ αυτά τα

λόγια : «πληροφορούµαι ότι οι εχθροί πλησιάζουν. Οι ανιχνευτές µας αναγγέλλουν ότι αυτοί

είναι κοντά. Πρέπει να φυλάγεστε από τη δύναµη των εχθρών, γιατί συνηθίζουν να εξορµούν

από τους λόφους και µπορούν να κατασφάξουν στρατιώτες».


41


Ουσιαστικά : Α’ κλίση Β’ κλίση Γ΄κλίση

Inopia-ae (θ) έλλειψη Frumentum-i(ουδ)* σιτάρι Caesar-aris

Belgae-arum Hiberna-orum(ουδ)** χειµερινό στρατόπεδο

Legio-onis(θ) λεγεώνα

Nervii-orum Miles-it is(αρς) στρατιώτης

Castra-orum***(ουδ) στρατόπεδο

Hostis-is(αρσ-θ) εχθρός

Verbum-i(ουδ) λόγος Speculator-oris(αρς) ανιχνευτής

Legatus-i(αρς) διοικητής λεγεώνας

Vis****(θ) δύναµη

Collis-is*****(αρς) λόφος

Caedes-is(θ) σφαγή

*

To ουσιαστικό frumentum-ι είναι περιληπτικό και δεν έχει πληθυντικό αριθµό.

**

Το ουσιαστικό hiberni-orum έχει µόνο πληθυντικό αριθµό, είναι pluralia tantum

Το ουσιαστικό castra-orum είναι ετερόσηµο : στον πληθυντικό σηµαίνει στρατόπεδο και στον ενικό φρούριο.

****

Το ουσιαστικό vis είναι ελλειπτικό, έχει στον ενικό µόνο ονοµαστική, αιτιατική και αφαιρετική και στον πληθυντικό όλες τις πτώσεις : vis, -, -, vim, -, vi και vires, virium, viribus, vires, vires, viribus

*****

Τα ισοσύλλαβα τριτόκλιτα ουσιαστικά σε –is σχηµατίζουν τη γενική πληθυντικού σε –ium και την αιτιατική πληθυντικού σε –is και –es.


42

Επίθετα : ∆ευτερόκλιτα επίθετα :

Multus – a – um : πολύς Noster – stra – strum : δικός µας (συγκοπτόµενο) Τριτόκλιτα επίθετα :

Tres (αρσενικό – θηλυκό) – tria (ουδέτερο) : τρεις Omnis – is – e : όλος Αντωνυµίες : Quibus : αναφορική αντωνυµία His : δεικτική αντωνυµία Nostri : κτητική αντωνυµία Eos : οριστική – επαναληπτική αντωνυµία

Η δεικτική αντωνυµία hic, haec, hoc


Ονοµαστική Hic Haec Hoc

Γενική Huius Huius Huius

∆οτική Huic Huic Huic

Αιτιατική Hunc Hanc Hoc

Κλητική

Αφαιρετική Hoc Hac Hoc


Ονοµαστική Hi Hae Haec

Γενική Horum Harum Horum

∆οτική His His His

Αιτιατική Hos Has Haec

Κλητική

Αφαιρετική His His His


43

Ρήµατα :


Conloco 1 εγκαθιστώ

conloco conlocavi conlocatum conlocare

Hiemo 1 ξεχειµωνιάζω

hiemo hiemavi hiematum hiemare

Iubeo 2 διατάζω

iubeo iussi iussum iubere

Impero 1 διατάζω

impero imperavi imperatum imperare

Remaneo 2 παραµένω

remaneo remansi remansum remanere

Importo 1 εισάγω

importo importavi importatum importare

Admoneo 2 συµβουλεύω

admoneo admonui admonitum admonere

Advento 1 πλησιάζω

advento adventavi adventatum adventare

Audio 4 πληροφορούµαι

audio audivi auditum audire

Nuntio 1 αναγγέλλω

nuntio nuntiavi nuntiatum nuntiare

Caveo 2 προσέχω

caveo cavi cautum cavere

Debeo 2 οφείλω

debeo debui debitum debere

Advolo 1 εξορµώ

advolo advolavi advolatum advolare

Soleo 2 συνηθίζω (ηµιαποθετικό)

soleo solitus sum solitum solere

Perpetro 1 διαπράττω

perpetro pertravi perpetratum perpetrare

Possum µπορώ

possum potui posse


44

Σχηµατισµός απαρεµφάτου : τα ρήµατα της 1ης και 2ης συζυγίας σχηµατίζουν το Απαρέµφατο Ενεστώτα µε την κατάληξη : -re : ama – re , dele – re. Το ρήµα sum σχηµατίζει Απαρέµφατο Ενεστώτα : esse


Το απαρέµφατο και το υποκείµενο του

Στα λατινικά έχουµε τελικό και ειδικό απαρέµφατο. Το τελικό απαρέµφατο είναι πάντα χρόνου Ενεστώτα. Σε περίπτωση ετεροπροσωπίας το υποκείµενο του απαρεµφάτου τίθεται

σε αιτιατική. Στην ταυτοπροσωπία το υποκείµενο του απαρεµφάτου τίθεται σε ονοµαστική. Το υποκείµενο του ειδικού απαρεµφάτου βρίσκεται κανονικά σε αιτιατική και δεν παραλείπεται. Ακόµη και σε περίπτωση ταυτοπροσωπίας το υποκείµενο του ειδικού απαρεµφάτου δηλώνεται µε τους τύπους της προσωπικής αντωνυµίας : me, te, se, nos, vos, se . Αυτό το φαινόµενο ονοµάζεται λατινισµός. Με τους παθητικούς όµως τύπους των λεκτικών και δοξαστικών ρηµάτων το υποκείµενο του ρήµατος και του ειδικού απαρεµφάτου είναι το ίδιο – ταυτοπροσωπία – και βρίσκεται σε πτώση ονοµαστική (ενότητα 18η) και τότε έχουµε άρση του λατινισµού.

Το ρήµα iubeo συντάσσεται µε αιτιατική ως αντικείµενο και τελικό απαρέµφατο, ενώ το συνώνυµό του impero συντάσσεται µε δοτική ως αντικείµενο και τελικό απαρέµφατο : Caesar

iubet legions in Nerviis hiemare. Caesar imperat legionibus in Nerviis hiemare.

Ασκήσεις :

1. Tων προσηγορικών ουσιαστικών του κειµένου που βρίσκονται σε αφαιρετική πτώση να γραφεί η δοτική και η αιτιατική και των δυο αριθµών.

2. Να κλιθεί το όνοµα vis και στους δυο αριθµούς. 3. Να γραφεί το απαρέµφατο Ενεστώτα όλων των ρηµάτων του κειµένου. 4. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειµένου και να προσέξετε τι σύνταξή τους. 5. Να συµπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίνονται µέσα στις

παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη µεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο ( τα ρήµατα µε τα οποία θα συµπληρώσετε τα κενά, να τεθούν σε Ενεστώτα). Caesar quattuor ex …………………in Nerviis et tres in Belgis ……………….(conloco,

legio). Quattuor ……………………in Nerviis hiemare imperat et tres in Belgis

…………………..iubet (remaneo, legio). …………………………….omnes …………………………..in ……………………..conlocare iubet (hiberna,

legatus, legio). ……………………………frumentum in castra …………………….iubet. (importo, legatus).


45

Speculatores ………………………. …………………….et prope eos esse nuntiant. (hostis, advento).

6. legions, legatos, milites, vim, caedem : να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών στον αντίθετο αριθµό.

7. να συµπληρώσετε τον πίνακα µε τα υπόλοιπα πρόσωπα :

imperabat iubet

debetis

possunt

8. να συµπληρωθεί ο πίνακας :


Ονοµαστική hostes

Γενική

∆οτική

Αιτιατική eos

Κλητική

Αφαιρετική quibus verbis

9. να µεταφέρετε στον ενικό τις προτάσεις : duces legiones ante pugnas admonebant Romani milites barbaros hostes vident Romani duces legiones suas in collibus conlocant Romani milites caedes perpetrabant

10.να µεταφέρετε στον πληθυντικό τις προτάσεις : legio in terra gelida hiemabat legatus legionem remanere in Belgis iubet speculatorem nostrum hostis videt vim hostis cavere debeo

11.να µετατρέψετε τη δεύτερη πρόταση σε απαρεµφατική και να την εξαρτήσετε από την πρώτη : Ovidius scriptitat. Ovidius in terra Pontica exulat > Ovidius scriptitat se in terra Pontica exulare.

Ovidius in epistulis scriptitat. Curae et miseriae Ovidium exruciant. Ovidius in epistulis scriptitat. Incolae terrae Ponticae barbari sunt. Ovidius in epistulis scriptitat. Musa est unica amica Ovidii. Aeneas reginae renarrat. Aeneas in italiam navigat.

Dido dicit. Aeneas cum sociis et cum nato in Italiam navigat. Socii putant. Delecti viri ingenium validum propter sapientiam habent.


46

12.να µετατρέψετε τις προτάσεις σε απαρεµφατικές και να τις εξαρτήσετε αρχικά από την πρόταση : Caesar iubet… και ύστερα από την πρόταση : Caesar imperat… κάνοντας τις αναγκαίες µεταβολές.

Romani vim hostium cavent Milites de collibus advolant Una legio in Gallia remanet Tres legiones in Africam navigant Puer magistros honorat Pueri gloriae Vergili student Socii pericula in bello audacia propulsabant.


47

Μάθηµα 8ο

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem. Ridebis. Ego tres apros feroces cepi. “Ipse?”

interrogabis. Ipse. Ad retia sedebam; erat in proximo non venabulum sed stilus et

pugillares; cogitabam aliquid enotabamque; Etsi retia vacua, plenas tamen ceras

habebam. Silvae et solitudo sunt magna incitamenta cogitationis. Cum in venationibus

eris, licebit tibi quoque pugillares adportare; Videbis non Dianam in montibus sed

Minervam errare. Vale!


Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στον Κορνήλιο Τάκιτο του. Θα γελάσεις. Εγώ έπιασα

τρία φοβερά αγριογούρουνα. Θα ρωτήσεις : «ο ίδιος;» Ο ίδιος. Καθόµουνα δίπλα στα δίχτυα.

Πλάι µου δεν υπήρχε η λόγχη αλλά η γραφίδα και οι πλάκες. Σκεφτόµουνα κάτι και κρατούσα

σηµειώσεις. Αν και (είχα) τα δίχτυα άδεια, είχα όµως γεµάτες τις πλάκες. Τα δάση και η

µοναξιά είναι µεγάλα ερεθίσµατα της σκέψης. Όταν βρεθείς στο κυνήγι, θα είναι δυνατό και

σε σένα να φέρεις εκεί τις πλάκες : θα δεις όχι την Άρτεµη αλλά την Αθηνά να περιπλανιέται

στα βουνά. Γειά σου!


48



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση

Cera-ae(θ) κερί Gaius-i Salus-utis*(θ) σωτηρία

Silva-ae(θ) δάσος Plinius-ii-i Rete-tis**(ουδ) δίχτυ

Diana-ae Cornelius-ii-i Pugillares-ium***(αρς) πλάκες αλειµµένες µε κερί

Minerva-ae Tacitus-i Solitudo-inis(θ) µοναξιά

Aper-pri(αρς) κάπρος Cogitatio-ionis(θ) σκέψη

Venabulum-i(ουδ) κυνηγετική λόγχη

Venatio-ionis(θ) κυνήγι

Stilus-i(αρς) γραφίδα Mons-ntis****(αρς) βουνό

Incitamentum-i(ουδ) ερέθισµα

*

Το ουσιαστικό salus-utis ως αφηρηµένη έννοια δεν έχει πληθυντικό αριθµό.

**

Τα ουδέτερα τριτόκλιτα σε –e, -al, -ar σχηµατίζουν την αφαιρετική ενικού σε –i και την ονοµαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού σε –ia και τη γενική πληθυντικού σε –ium. Το ουσιαστικό rete-is σχηµατίζει την αφαιρετική ενικού σε –i και –e.

Ενικός αριθµός Πληθυντικός αριθµός Ονοµαστική Ret - e Ret - ia

Γενική Ret - is Ret - ium

∆οτική Ret - i Ret - ibus

Αιτιατική Ret - e Ret - ia

Κλητική Ret - e Ret - ia

Αφαιρετική Ret – i και -e Ret - ibus ***

Το ουσιαστικό pugiallares-ium έχει µόνο πληθυντικό αριθµό.

****

Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά που στη γενική του ενικού έχουν πριν από την κατάληξη δύο ή περισσότερα σύµφωνα σχηµατίζουν τη γενική πληθυντικού σε -ium


49

*****

Τα δευτερόκλιτα κύρια ονόµατα, που είναι γνήσια λατινικά, συναιρούν στη γενική ενικού –ii σε –i. Σχηµατίζουν επίσης κατά κανόνα την κλητική ενικού κατά το ουσιαστικό filius σε –ι και όχι σε –ie. (σχολική γραµµατική σελίδα 15)


Proximus – a – um : γειτονικός. κοντινός Vacuus – a – um : άδειος Plenus – a – um : γεµάτος Magnus – a – um : µεγάλος Τριτόκλιτα επίθετα :

Tres – tria : τρεις (απόλυτο αριθµητικό) Ferox – cis : άγριος (τριγενές, µονοκατάληκτο και τριτόκλιτο)

Τριτόκλιτα επίθετα Τα τριτόκλιτα επίθετα θετικού βαθµού µπορεί να είναι τριγενή και τρικατάληκτα : celer – celeris – celere και αcer – acris – acre. Μπορεί ακόµη να είναι τριγενή και δικατάληκτα : brevis – brevis – breve. Είναι ακόµη τριγενή και µονοκατάληκτα : ferox – ocis. Κλίνονται όπως τα τριτόκλιτα ουσιαστικά, σχηµατίζουν όµως την αφαιρετική ενικού σε –i, τη γενική πληθυντικού σε –ium και την ονοµαστική – αιτιατική – κλητική πληθυντικού στα ουδέτερα σε –ia.

Αντωνυµίες : Suo : κτητική αντωνυµία γ’ προσώπου για ένα κτήτορα

Ego : προσωπική αντωνυµία α’ προσώπου Ipse : δεικτική αντωνυµία Aliquid : αόριστη αντωνυµία Tibi : προσωπική αντωνυµία β’ προσώπου


50

∆εικτική / Οριστική αντωνυµία : ipse, ipsa, ipsum


Ονοµαστική Ipse Ipsa Ipsum

Γενική Ipsius Ipsius Ipsius

∆οτική Ipsi Ipsi Ipsi

Αιτιατική Ipsum Ipsam Ipsum

Κλητική

Αφαιρετική Ipso Ipsa Ipso


Ονοµαστική Ipsi Ipsae Ipsa

Γενική Ipsorum Ipsarum Ipsorum

∆οτική Ipsis Ipsis Ipsis

Αιτιατική Ipsos Ipsas Ipsa

Κλητική

Αφαιρετική Ipsis Ipsis Ipsis

Ρήµατα :

ρήµα ενεστώτας παρακείµενος σουπίνο Απαρέµφατο

Interrogo 1 ρωτάω

interrogo interrogavi interrogatum interrogare

Cogito 1 σκέφτοµαι

cogito cogitavi cogitatum cogitare

Enoto 1 κρατώ σηµειώσεις

enoto enotavi enotatum enotare

Adporto 1 φέρω

adporto adportavi adportatum adportare

Erro 1 περιπλανιέµαι

erro erravi erratum errare

Rideo 2 γελώ

rideo risi risum ridere

Sedeo 2 κάθοµαι

sedeo sedi sessum sedere


51

Habeo 2 έχω


Licet 2 επιτρέπεται

licet licuit licere

Video 2 βλέπω


Valeo 2 είµαι υγιής

valeo valui valere

Capio 3* πιάνω

capio cepi captum capere

Μέλλοντας – Οριστική

1η συζυγία 2η συζυγία Sum Ama – bo Dele – bo Er – o

Ama – bis Dele – bis Er – is

Ama – bit Dele – bit Er – it

Ama – bimus Dele – bimus Er – imus

Ama – bitis Dele – bitis Er – it is

Ama - bunt Dele - bunt Er - unt


∆ευτερεύουσες προτάσεις : «cum in venationibus eris» : δευτερεύουσα επιρρηµατική χρονική πρόταση. Εισάγεται µε

το χρονικό σύνδεσµο cum και εκφέρεται µε Οριστική Μέλλοντα γιατί µας ενδιαφέρει µόνο από χρονική άποψη και δηλώνει το σύγχρονο. «etsi retia vacua habebam» : δευτερεύουσα επιρρηµατική εναντιωµατική πρόταση. Εισάγεται µε τον εναντιωµατικό σύνδεσµο etsi και εκφέρεται µε Οριστική, γιατί εκφράζει µια πραγµατική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόµενο της κύριας πρότασης. Στην κύρια υπάρχει ο σύνδεσµος tamen.


52

Ασκήσεις :

1. Ποια άλλα ουσιαστικά, όπως το cera-ae, γνωρίζετε, που έχουν δηλαδή άλλη σηµασία στον ενικό και άλλη στον πληθυντικό;

2. Ποια άλλα ουσιαστικά ανεξάρτητα από την κλίση, γνωρίζετε τα οποία απαντούν µόνο στον πληθυντικό αριθµό;

3. Να εντοπίσετε τα θηλυκά προσηγορικά ονόµατα της Γ’ κλίσης και να γράψετε τη γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού αριθµού.

4. vacuum rete, feroces apri : να κλίνετε τις συνεκφορές στον αριθµό που δίνονται. 5. tu : να κλίνετε την προσωπική αντωνυµία γ’ προσώπου στον πληθυντικό αριθµό. 6. suo : να γράψετε την αντωνυµία στα άλλα πρόσωπα στο γένος, στον αριθµό και στην

πτώση που βρίσκονται. 7. cepi, sedebam, licebit : να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρηµάτων. 8. sunt : να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήµατος και να κλίνετε την Οριστική

Παρατατικού και Μέλλοντα. 9. Να αναγνωρίσετε γραµµατικά τις παρακάτω λέξεις : apros, ipse, ad, proximo, sed,

aliquid, -que, cum, tamen, tibi, in, vacua, ceras, tres, stilus, quoque. Ουσιαστικό Επίθετο Αντωνυµία Αριθµητικό Επίρρηµα Πρόθεση Σύνδεσµος

10.να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των ουδέτερων ουσιαστικών του κειµένου στον αντίθετο

αριθµό. 11.να γράψετε την ίδια πτώση των παρακάτω ουσιαστικών στον αντίθετο αριθµό : stilus,

silvae, venationibus, montibus. 12.να κλιθούν όλα τα επίθετα της β’ και γ’ κλίσης στον αριθµό και στο γένος που βρίσκονται.

Τι παρατηρείτε;

13.να γράψετε στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθµού τα ρήµατα της β΄συζυγίας. 14.στις παρακάτω λέξεις να υπογραµµίσετε την παρείσακτη και να δηλώσετε σε τι

διαφοροποιείται : salutem, venationibus, solitudo, montibus, cogitationis 15.να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές, ώστε οι παρακάτω προτάσεις να είναι συντακτικά

ορθές : cum Romani in venationes sunt, pugillarium adportant propter solitudo Plinius cogitο

16.να συµπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που σας δίνονται µέσα στις παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού την µεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο :

cum Gaius in ………………………erat, pugillares…………………..(silva, habeo)

Gaius………………………..habet…………………..(solitude, incitamentum, cogitation) Videmus Minervam in…………………………………..(mons, sedeo)

17.να γραφεί και να κλιθεί ο Μέλλοντας όλων των ρηµάτων του κειµένου και να γραφούν οι


53

αρχικοί τους χρόνοι. 18.να χαρακτηριστούν όλες οι προτάσεις ανάλογα µε το περιεχόµενο τους, την ποιότητα και

τις σχέσεις τους µε τις άλλες προτάσεις. 19.να διακρίνετε τις λέξεις σε προθέσεις και συνδέσµους : ad, sed, in, etsi, cum 20.να σχηµατίσετε προτάσεις νοηµατικά αποδεκτές και συντακτικά ορθές αφού τις βάλετε

στο σωστό τύπο και στην ορθή σειρά :

sedeo(µέλλοντας), rete(ενικός), Plinius, ad Plinius, licet(µέλλοντας), Minerva, in, video, mons(πληθυντικός)


54

Μάθηµα 9ο

Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, hoc modo imperium perdit. Filius

eius Sextus Taquinius pudicitiam Lucretiae, uxoris Collatini, laedit. Maritus et pater et

Iunius Brutus eam maestam inveniunt. Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro

se ipsam interficit. Brutus ex vulnere dolore mango cultrum extrahit et delictum punire

parat. Polpulum concitat et Tarquinio imperium adimit. Liber iam populus Romanus duo

consules, Iunium Brutum et Taquinium Collatinum, deligere constituit.


Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος, ο έβδοµος και τελευταίος από τους βασιλείς, χάνει την εξουσία

µ’ αυτόν τον τρόπο. Ο γιος του, Σέξτος Ταρκύνιος, προσβάλλει την τιµή της Λουκρητίας, της

γυναίκας του Κολλατίνου. Ο σύζυγος και ο πατέρας και ο Ιούνιος Βρούτος τη βρίσκουν

περίλυπη. Η γυναίκα τους αποκαλύπτει µε δάκρυα την αδικία και αυτοκτονεί µε µαχαίρι. Ο

Βρούτος βγάζει το µαχαίρι από την πληγή µε µεγάλο πόνο και ετοιµάζεται να τιµωρήσει το

έγκληµα. Ξεσηκώνει το λαό και αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο. Ο ρωµαϊκός λαός,

ελεύθερος πια, αποφασίζει να εκλέξει δυο υπάτους, τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο.


55



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση Pudicitia-ae (θ) τιµή Tarquinius-ii-i Rex-gis(αρς) βασιλιάς

Lucraetia-ae Modus-i(αρς) τρόπος Uxor-oris(αρς) σύζυγος

Femina-ae (θ) γυναίκα Filius-ii-i(αρς)* γιός Pater-tris(αρς)** πατέρας

Lacrima-ae (θ) δάκρυ Sextus-i Vulnus-eris(ουδ) τραύµα

Iniuria-ae (θ) αδικία Collatinus-i Dolor-oris(αρς) πόνος

Maritus-i(αρς) σύζυγος Consul-ulis(αρς) ύπατος

Iunius-ii-i

Brutus-i

Culter-tri(αρς) µαχαίρι

Delictum-i(ουδ) έγκληµα

Populus-i(αρς) λαός

Imperium-ii-i(ουδ) εξουσία

*

Filius-ii-i : συναιρεί τη γενική ενικού και σχηµατίζει την κλητική ενικού σε –i

**

Pater-tris : σχηµατίζει τη γενική πληθυντικού σε –um και όχι σε –ium. Όµοια σχηµατίζουν τη γενική πληθυντικού και τα τριτόκλιτα ουσιαστικά mater, frater.


Superbus – a – um : υπερήφανος Septimus – a – um : έβδοµος (τακτικό αριθµητικό) Ultimus – a – um : τελευταίος Maestus – a – um : λυπηµένος Magnus – a – um : µεγάλος Αντωνυµίες : Hoc : δεικτική αντωνυµία Eius : οριστική αντωνυµία Eam : οριστική αντωνυµία


56

Illis : δεικτική αντωνυµία Se : προσωπική αντωνυµία Ipsam : οριστική αντωνυµία

∆εικτική αντωνυµία ille, illa, illud


Ονοµαστική Ille Illa Illud

Γενική Illius Illius Illius

∆οτική Illi Illi Illi

Αιτιατική Illum Illam Illud

Κλητική

Αφαιρετική Illo Illa Illo


Ονοµαστική Illi Illae Illa

Γενική Illorum Illarum Illorum

∆οτική Illis Illis Illis

Αιτιατική Illos Illas Illa

Κλητική

Αφαιρετική Illis Illis Illis

Ρήµατα :

Οριστική Ενεστώτα και Μέλλοντα της 3ης και 4ης συζυγίας

Η οριστική Ενεστώτα των ρηµάτων της 3ης συζυγίας που έχουν χαρακτήρα σύµφωνο ή – u σχηµατίζεται από : το ενεστωτικό θέµα + συνδετικό φωνήεν + βασικές καταλήξεις

Leg – o Leg – is Leg – it

Leg – imus Leg – it is Leg – unt

Το απαρέµφατο Ενεστώτα σχηµατίζεται : ενεστωτικό θέµα + συνδετικό φωνήεν + re

Leg – ere


57

H oριστική Ενεστώτα των ρηµάτων της 4ης συζυγίας που έχουν χαρακτήρα – i σχηµατίζεται από : το ενεστωτικό θέµα και τις βασικές καταλήξεις

Aud – io Aud – is Aud – it

Aud – imus Aud – it is Aud – iunt

Το απαρέµφατο Ενεστώτα σχηµατίζεται : ενεστωτικό θέµα + re

Aud – ire Ο Παρατατικός της 3ης και 4ης συζυγίας σχηµατίζεται όπως και ο Παρατατικός των ρηµάτων τη; 1ης και 2ης συζυγίας µε τη διαφορά ότι ανάµεσα στο θέµα του Ενεστώτα και το πρόσφυµα - ba παρεµβάλλεται το – e.

Leg – e – bam Audi – e – bam

Leg – e – bas Audi – e – bas

Leg – e – bat Audi – e – bat

Leg – e – bamus Audi – e – bamus

Leg – e – batis Audi – e – batis

Leg – e - bant Audi – e - bant


58

ρήµα ενεστώτας παρακείµενος σουπίνο απαρέµφατο

Paro 1 ετοιµάζοµαι να

paro paravi paratum parare

Concito 1 ξεσηκώνω

concito concitavi concitatum concitare

Perdo 3 χάνω

perdo perdidi perditum perdere

Laedo 3 προσβάλλω

laedo laesi laesum laedere

Interficio 3* σκοτώνω

interficio interfeci interfectum interficere

Extraho 3 βγάζω

extraho extraxi extractum extrahere

Adimo 3 αφαιρώ

adimo ademi ademptum adimere

Deligo 3 εκλέγω

deligo delegi delectum deligere

Constituo 3 αποφασίζω

constituo constitui constitutum constituere

Invenio 4 βρίσκω

invenio inveni inventum invenire

Punio 4 τιµωρώ

punio punivi punitum punire

Aperio 4 αποκαλύπτω

aperio aperui apertum aperire


Ρήµατα µε δύο αιτιατικές : αντικείµενο και κατηγορούµενο του αντικειµένου. Τα ρήµατα που σηµαίνουν βρίσκω – invenio – ονοµάζω, προσφωνώ – saluto – εκλέγω – deligo – συντάσσονται συχνά µε δύο αιτιατικές, τη µία ως αντικείµενο του ρήµατος και την άλλη ως κατηγορούµενο του αντικειµένου.

Τρόπος : • Με απλά επιρρήµατα • Με αφαιρετική – απρόθετη όταν συνοδεύεται από έναν προσδιορισµό (οµοιόπτωτο –

ετερόπτωτο) : hoc modo imperium perdit. Με εµπρόθετη αφαιρετική όταν δε


59

συνοδεύεται από προσδιορισµό : vive cum virtute.

Ασκήσεις :

1. Na µεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ονόµατα του κειµένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθµού και να δηλώσετε το γένος τους.

2. Να κλιθούν τα κύρια ονόµατα του κειµένου. 3. Να µεταφέρετε τις αντωνυµίες του κειµένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθµού

και στα τρία γένη και να δηλωθεί το είδος τους. 4. Να γραφεί το απαρέµφατο Ενεστώτα όλων των ρηµάτων του κειµένου και να δηλωθεί το

είδος του (τελικό – ειδικό). 5. Στις παρακάτω οµάδες λέξεων να υπογραµµίσετε τις παρείσακτες. Τι κοινό έχουν οι

παρείσακτες λέξεις µε τις υπόλοιπες λέξεις της οµάδας και ως προς τι διαφοροποιούνται απ’ αυτές;

Septimum, regum, imperium, maestum, magnum, antiquum, magnificum, possum Eius, filius, ipsius, huius, illius, regius Perdit, laedit, aperit, extrahit, adimit, constituit, invenit

Perdere, laedere, genere, adimere, constituere, deligere, vulnere Regis, patris, lacrimis, vulneris, consulis, civitatis, imperiis, doloris

6. Να µεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθµού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Να µη θίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες αν µετασχηµατισθούν, δεν δίνουν αποδεκτό νόηµα :

Hic suum regnum perdit. Tarquinius imperium propter impudentiam fili sui perdit. Ille pudicitiam uxoris eius laedit. Ille delictum punier parat. Pater puellae invenit eam maestam.

7. Να συµπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας, από τις λέξεις που δίνονται µέσα στις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη µεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο (τα ρήµατα µε τα οποία θα συµπληρώσετε τα κενά, να τεθούν σε Οριστική Παρατατικού).

Tarquinius Superbus septimus atque………………………regnum…………… (suum, ultimus). Tarquinius propter imprudentiam………………….. ………………imperium perdit (suus, filius).

Filius ………………….. ……………….. imperium adimit (pater, suus). ……………………..regnum non licet puellarum pudicitiam………………… (laedo, filius). Pudicitiam …………………… Collatini Sextus Tarquinius laedit et propter

hanc………………pater………………..imperium perdit (uxor, is, iniuria). 8. να συµπληρώσετε τα κενά µε τον κατάλληλο τύπο των ουσιαστικών :


Γενική

∆οτική

Αιτιατική delictum


60

Αφαιρετική modo cultro


Γενική

∆οτική

Αιτιατική

Αφαιρετική lacrimis

9. στους παρακάτω ρηµατικούς τύπος να γράψετε τους τύπους που ζητούνται :

•••• perdit : γ’ ενικό Οριστικής Ενεστώτα •••• laedit : απαρέµφατο Ενεστώτα •••• inveniunt : β’ ενικό Οριστικής Παρατατικού και α’ πληθυντικό Οριστικής

Ενεστώτα •••• interficit : γ’ πληθυντικό Οριστικής Παρατατικού •••• extraxit : β’ πληθυντικό Οριστικής Ενεστώτα •••• punire : α’ πληθυντικό Οριστικής Παρατατικού •••• adimit : γ’ ενικό Οριστικής Παρατατικού •••• deligere : αρχικοί χρόνοι •••• constituit : απαρέµφατο Ενεστώτα

10.να αντικαταστήσετε την υπογραµµισµένη λέξη µε τον αντίστοιχο τύπο της δεικτικής αντωνυµίας hic, haec, hoc. Έπειτα οι κλιτοί τύποι της πρότασης να µεταφερθούν στον άλλο αριθµό.

Filius regis Sextus est

Feminam inveniunt maestam

Cultrum ex vulnere maritus extraxit Tarquinium Collatinum et Iunium Brutum consules deligit populus Romanus Historiam narrat pater filio

11.να αναγνωριστούν τα επίθετα του κειµένου και να κλιθούν στο γένος και στο βαθµό που βρίσκονται.

12.να κλιθούν οι συνεκφορές : mango dolore, se ipsam, duo consules. 13.να εξηγήσετε τη σηµασιολογική διαφορά που θα προκύψει αν στη θέση της προσωπικής

αντωνυµίας µπει ο ίδιος τύπος της αντωνυµίας : is, ea, id : ………………….cultro se ipsam

interficit…………….. 14.να µετατρέψετε τη δεύτερη πρόταση σε απαρεµφατική εξαρτώντας την από την πρώτη :

Tarquinius Superbus dicit… Tarquinius Superbus hoc modo imperium perdit Brutus dicit… Tarquinius Superbus hoc modo imperium perdit Tarquinius Superbus dicit… Filius Tarquini Superbi pudicitiam Lucretiae laedit Maritus Lucretiae debet… Maritus Lucretiae delictum punit Brutus iubet Tarquinium Superbum… Tarquinius Superbus exulat Brutus concitat poplulum Romanum… Populus Romanus imperium Tarquinio

Superbo adimit Brutus imperat populo Romano… Populus Romanus duos consules deligit


61

Brutus constituit… Brutus concitat populum.

Μάθηµα 10ο

Aeneas bellum ingens geret in Italia. Populos feroces contundet, mores eis imponet et

moenia condet. Tu Aeneam ad caelum feres. Postea Iulus, Aeneae filius, regnum ab

Lavinio tranferet et Albam Longam muniet. Post trecentos annos Ilia duos filios,

Romulum et Remum pariet, quos lupa nutriet. Romulus moenia Martia condet Romanosque

de suo nomine appellabit. Romanis imperium sine fine erit. Caesar Augustus, ab Iulo

ortus, Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet. Hunc tu, ut Aeneam, in caelo

accipies.


Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεµο στην Ιταλία. Θα συντρίψει άγριους λαούς, θα τους

επιβάλλει θεσµούς και θα κτίσει τείχη. Εσύ τον Αινεία θα φέρεις στον ουρανό. Αργότερα, ο

Ίουλος, ο γιός του Αινεία, θα µεταφέρει το βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την

Άλβα Λόγγα. Μετά από τριακόσια χρόνια η Ίλια θα γεννήσει δυο γιούς, το Ρωµύλο και το

Ρώµο, τους οποίους θα θρέψει µια λύκαινα. Ο Ρωµύλος θα κτίσει τα Άρεια τείχη και θα

ονοµάσει τους Ρωµαίους από το όνοµά του. Η εξουσία θα είναι χωρίς τέλος για τους

Ρωµαίους. Ο Καίσαρας Αύγουστος καταγόµενος από τον Ίουλο, θα κλείσει τις πόρτες του

πολέµου και θα ξαναφέρει το Κρόνιο βασίλειο. Εσύ θα δεχτείς αυτόν στον ουρανό, όπως τον

Αινεία.


62



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση Aeneas-ae Bellum-i(ουδ) πόλεµος Mos-ris (αρς) ήθος

Italia-ae Populus-i(αρς) λαός Moenia-ium (ουδ) ** τείχη

Alba Longa Caelum-i(ουδ) * ουρανός Nomen-inis (ουδ) όνοµα

Lupa-ae (θ) λύκαινα Iulus-i Finis-is (αρς) *** τέλος

Ilia-ae Filius-ii-i(αρς) γιός Mars-rtis

Porta-ae (θ) πύλη Regnum-i(ουδ) βασίλειο Caesar-aris

Annus-i(αρς) έτος

Imperium-ii-i(ουδ) εξουσία

Augustus-i

Romanus-i

Romulus-i

Remus-i

*

Caelum-i : το ουσιαστικό είναι ετερογενές : στον ενικό είναι ουδετέρου γένους και στον πληθυντικό αρσενικού γένους.

**

Moenia-ium : το ουσιαστικό είναι µόνο πληθυντικού αριθµού.

***

Finis-is : ως ισοσύλλαβο ουσιαστικό σχηµατίζει τη γενική πληθυντικού σε – ium και την αιτιατική πληθυντικού σε – is και – es. Το ουσιαστικό είναι ετερόσηµο καθώς στον ενικό σηµαίνει «όριο» και στον πληθυντικό «όρια της χώρας, περιοχή, χώρα».


63


Trecenti – ae – a : (µόνο πληθυντικού αριθµού) τριακόσιοι Duo – ae – a : δύο (σελίδα 56 σχολικής γραµµατικής) Suus – a – um : δικός του Ortus – a – um : (µετοχή παθητικού Παρακειµένου του ρ. orior) καταγόµενος Saturnius – a – um : του Κρόνου Martius – a – um : του Άρη Τριτόκλιτα επίθετα :

Ingens – ntis : (τριγενές – µονοκατάληκτο) πελώριος, φοβερός Ferox – ocis : (τριγενές – µονοκατάληκτο) άγριος Αντωνυµίες : Eis : δεικτική – επαναληπτική αντωνυµία Tu : προσωπική αντωνυµία Quos : αναφορική αντωνυµία Suo : κτητική αντωνυµία Hunc : δεικτική αντωνυµία


64

Ρήµατα :


Appello 1 ονοµάζω

appello appellavi appellatum appellare

Gero 3 κάνω, διεξάγω

gero gessi gestum gerere

Contundo 3 συντρίβω

contundo contudi contusum contundere

Impono 3 επιβάλλω

impono imposui impositum imponere

Condo 3 κτίζω

condo condidi conditum condere

Fero 3 φέρνω

fero tuli latum ferre

Transfero 3 µεταφέρω

transfero transtuli translatum transferre

Pario 3* γεννώ

pario peperi partum parere

Claudo 3 κλείνω

claudo clausi clausum claudere

Restituo 3 αποκαθιστώ

restituo restitui restitutum restituere

Accipio 3* υποδέχοµαι

accipio accepi acceptum accipere

Munio 4 οχυρώνω

munio munivi munitum munire

Nutrio 4 ανατρέφω

nutrio nutrivi nutritum nutrire

Orior 4 κατάγοµαι

orior ortus sum oriri

Το ρήµα pario σχηµατίζει µετοχή µέλλοντα pariturus και ανήκει στα 15 ρήµατα της συζυγίας που ονοµάζεται 3*, όπως και το ρήµα accipio.

Το ρήµα orior σχηµατίζει µετοχή µέλλοντα oriturus. Είναι αποθετικό, δηλαδή κλίνεται όπως τα παθητικά ρήµατα, έχει όµως ενεργητική διάθεση και 6 ενεργητικούς τύπους : µετοχή ενεστώτα, υποτακτική µέλλοντα, απαρέµφατο µέλλοντα, µετοχή µέλλοντα, σουπίνο και γερούνδιο.


65

Οριστική ενεργητικού Μέλλοντα 3ης και 4ης συζυγίας

Η Οριστική Μέλλοντα των ρηµάτων της 3ης και 4ης συζυγίας σχηµατίζεται : από το ενεστωτικό θέµα + χαρακτηριστικό φωνήεν ( a για το πρώτο πρόσωπο και e για τα υπόλοιπα) + βασικές καταλήξεις.

3η συζυγία 4η συζυγία

Leg – am Audi – am

Leg – es Audi – es

Leg – et Audi – et

Leg – emus Audi – emus

Leg – etis Audi – etis

Leg - ent Audi - ent

Το ρήµα fero

Κλίνεται όπως τα άλλα ρήµατα της 3ης συζυγίας, µε τη διαφορά ότι στον Ενεστώτα και στους άλλους χρόνους που παράγονται απ’ αυτόν (Παρατατικό και Μέλλοντα) αποβάλλει το θεµατικό φωνήεν – e όταν ακολουθεί –r και το θεµατικό φωνήεν –ι όταν ακολουθεί –s ή-t.

ενεστώτας παρατατικός µέλλοντας απαρέµφατο

ενεστώτα

Fer – o Fer – ebam Fer – am

Fer – s Fer – ebas Fer – es

Fer – t Fer – ebat Fer – et

Fer – imus Fer – ebamus Fer – emus

Fer- tis Fer – ebatis Fer – etis

Fer - unt Fer - ebant Fer - ent

Fer - re


66


∆ευτερεύουσες προτάσεις : «quos lupa nutriet» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο filios. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία quos και εκφέρεται µε οριστική nutriet για να δηλώσει το πραγµατικό. « ut Aeneam acceperis» : δευτερεύουσα παραβολική πρόταση, εισάγεται µε τον παραβολικό σύνδεσµο ut και οριστική και δηλώνει το πραγµατικό. Λειτουργεί ως επιρρηµατικός προσδιορισµός του τρόπου.

Καταγωγή : Απρόθετη αφαιρετική ή ex + αφαιρετική, για να δηλώσουµε άµεση καταγωγή ή

κοινωνική τάξη Ab + αφαιρετική, για να δηλώσουµε έµµεση, µακρινή καταγωγή Σύνταξη του post Όταν χρησιµοποιείται ως πρόθεση συντάσσεται µε αιτιατική Όταν χρησιµοποιείται ως επίρρηµα χρονικό τότε συντάσσεται µε αφαιρετική του

ποσού/µέτρου ή διαφοράς (σ’ αυτήν την περίπτωση η αφαιρετική τίθεται πριν από το post)


67

Ασκήσεις :

1. Να εντοπίσετε τα ουδέτερα ουσιαστικά της γ’ κλίσης και να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις στον πληθυντικό αριθµό.

2. mores, fine : να γράψετε τη γενική πληθυντικού των λέξεων. Να δικαιολογήσετε τη διαφορετική κατάληξη.

3. caelum : να καταγράψετε ουσιαστικά από τα αρχαία και νέα Ελληνικά τα οποία είναι ανώµαλα κατά το γένος, όπως το caelum.

4. feres : ποιες ανωµαλίες παρουσιάζει το ρήµα όσον αφορά τους τύπους που σχηµατίζονται από το θέµα του Ενεστώτα fer- .

5. Οι παρακάτω τύποι να µεταφερθούν στο β’ πληθυντικό πρόσωπο της Οριστικής όλων των χρόνων :

Eνεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείµενος Υπερσυντέλικος Συντελεσµένος

Μέλλοντας

Geret

Feres

Muniet

Erit

Appellabit

Restituet

Imponet

Tranferet

6. Να ξαναγράψετε το κείµενο εξαρτώντας όλα τα ρήµατα (εκτός του erit) από την πρόταση

Jupiter narrat... και να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η απαρεµφατική σύνταξη µε ειδικό απαρέµφατο.

7. Aeneas bellum …. Albam Longam muniet : να µετατραπούν τα ρήµατα σε απαρέµφατα εξαρτώµενα από το ρήµα debeo.

8. Na τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα που ακολουθεί και να τα µεταφέρετε στον αντίθετο αριθµό : Fine, annos, regnum,lupa, filius, mores, caelo, portas, nominee

Α’ κλίση Αντίθετος

αριθµός Β’ κλίση

Αντίθετος

αριθµός Γ’ κλίση

Αντίθετος

αριθµός Παρατηρήσεις

9. «Romulus…accipies» : να µεταφέρτε τα ρήµατα του αποσπάσµατος στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθµού στον Ενεστώτα, Παρατατικό και Μέλλοντα.

10.να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των αντωνυµιών στον αντίθετο αροθµό του ίδιου γένους. 11.να συµπληρώσετε τα κενά µε τον κατάλληλο τύπο :


68

geres

condit

transferemus

eritis

parient

12.moenia, Martia, Saturnium, regnum : να κλιθούν στον αριθµό που βρίσκονται. 13.µε ποια άλλη πρόταση ισοδυναµεί η φράση : post trecentos annos; 14.να µεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθµού

τους κλιτούς τύπους : illa Aeneam in caelo accipiet lupa filios Iliae nutriet tu bellum ingens geris populum ferocem contundis

15.να γίνουν οι απαιτούµενες διορθώσεις ώστε οι παρακάτω προτάσεις να είναι συντακτικά ορθές και νοηµατική αποδεκτές :

Venus Caesarem ad caelo feret Aeneas populus feroces mores imponet Romulus Romanos de suo nomine appellabit Ille bellum ab Lavinium in Alba Longa tranferet

16.Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine appellabit : αν στη θέση του suo είχαµε την αντωνυµία eius, ποια θα ήταν η διαφορά στη σηµασία;


69

Μάθηµα 11ο

Hannibal, dux Carthaginiensis, VI etXX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello

superavit et Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum

elephantis transiit. Ubi in Italia fuit, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas

copias Romanorum profligavit et delevit. Populus Romanus cladem Cannensem pavidus

audivit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam XIV

annos in Italia complevit, Carthagienses eum in Africam revocaverunt. Ibi Hannibal

bellum cum Romanis componere frustra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam

dimicavit, sed Romani victoriam reportaverunt.


Ο Αννίβας, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, σε ηλικία 26 ετών, νίκησε όλα τα έθνη της Ισπανίας

µε πόλεµο και κατέλαβε µε τη βία το Σάγουντο. Μετά πέρασε µε ελέφαντες τις Άλπεις, που

χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία. Όταν βρέθηκε στην Ιταλία, κοντά στον ποταµό Τίκινο,

στον ποταµό Τρεβία, στη λίµνη Τρασιµένη και στις Κάννες κατατρόπωσε και εξολόθρευσε τις

στρατιωτικές δυνάµεις των Ρωµαίων. Ο ρωµαϊκός λαός πληροφορήθηκε έντροµος τη σφαγή

των Καννών. Στο Φαλερνό αγρό ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου Μάξιµου.

Αφού συµπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία, οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν στην Αφρική. Εκεί

ο Αννίβας προσπάθησε µάταια να τελειώσει τον πόλεµο (µε συνθήκη) εναντίον των Ρωµαίων.

Τελικά έδωσε µάχη εναντίον του Πόπλιου Σκιπίωνα κοντά στη Ζάµα αλλά οι Ρωµαίοι

κέρδισαν τη νίκη.


70



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση Hispaniae –ae (θ) Annus – i(αρς) χρόνος Hannibal – alis

Italia – ae (θ) Bellum – i(ουδ) πόλεµος Dux – cis (αρς) ηγεµόνας

Trebia – ae (αρς) Saguntum – i Gens – ntis (θ) έθνος

Cannae – arum* (αρς) Elephantus – i*** Vis****

Copia – ae** (θ) Ticinus – i Alpes – ium

Insidiae – arum (θ) ενέδρα Trasumenus – i Elephas –ntis(αρς)ελέφαντας

Africa – ae Romanus – i Glades – is (θ) σφαγή

Victoria – ae (θ) νίκη Populus – i(αρς) λαός Scipio – ionis

Zama - ae Ager – gri(αρς) αγρός

Fabius – ii

Maximus - i

*

τα ουσιαστικά Cannae-arum, insidiae-arum έχουν µόνο πληθυντικό αριθµό.

**

Το ουσιαστικό copia-ae είναι ετερόσηµο : στον ενικό σηµαίνει αφθονία και στον πληθυντικό στρατιωτικές δυνάµεις.

***

Elephantus – ι και elephas – ntis : το ουσιαστικό κλίνεται σύµφωνα µε τη β’ και γ’ κλίση.

Ανήκει στα ετερόκλιτα και αφθονούντα ουσιαστικά.

****

Vis : το ουσιαστικό είναι ελλειπτικό στον ενικό αριθµό, ενώ έχει ολόκληρο τον πληθυντικό αριθµό : vis - - vim – vi / vires virium viribus vires vires viribus


71


Romanus – a – um : Ρωµαϊκός Pavidus – a – um : έντροµος Falernus – a – um : Φαλερνός Natus – a – um : γεννηµένος. Είναι µετοχή παθητικού παρακειµένου του αποθετικού ρήµατος nascor. Η µετοχή µέλλοντα του ρήµατος είναι nasciturus. Τριτόκλιτα επίθετα :

Carthaginiensis – is – e : Καρχηδονιακός Omnis – is – e : ολόκληρος Cannensis – is – e : από τις Κάννες

Αντωνυµίες : Quae : αναφορική Se : προσωπική


72

Ρήµατα :


Supero 1 νικώ

supero superavi superatum superare

Expugno 1 κυριεύω

expugno expugnavi expugnatum expugnare

Profligo 1 κατατροπώνω

profligo profligavi profligatum profligare

Revoco 1 ανακαλώ

revoco revocavi revocatum revocare

Dimico 1 αγωνίζοµαι

dimico dimicavi dimicatum dimicare

Reporto 1 κερδίζω

reporto reporto reportavi reportare

Deleo 1 καταστρέφω

deleo delevi deletum delere

Compleo 2 συµπληρώνω

compleo complevi completum completum

Nascor αποθ. γεννιέµαι

nascor natus sum natum nasci

Seiungo 3 χωρiζω

seiungo seiunxi seiunctum seiungere

Compono 3 τελειώνω τον πόλεµο

compono composui compositum componere

Cupio 3* επιθυµώ

cupio cupivi cupitum cupere

Transeo διέρχοµαι

transeo transi(v)i transitum transire

Audio 4 πληροφορούµαι


Expedio 4 απελευθερώνω

expedio expedivi expeditum expeditum


73

Ενεργητικός Παρακειµένος – Υπερσυντέλικος – Συντελεσµένος Μέλλοντας

Οι αρχικοί χρόνοι του ρήµατος στα λατινικά µε βάση τους οποίους σχηµατίζονται όλοι οι άλλοι ρηµατικοί τύποι είναι 4 : ο ενεστώτας (ενεστωτικό θέµα), ο παρακείµενος (θέµα παρακειµένου), το σουπίνο (θέµα σουπίνο) και το απαρέµφατο ενεστώτα (θέµα ενεστωτικού απαρεµφάτου). Απ’ αυτούς τους χρόνους σχηµατίζονται όλοι οι τύποι του ρήµατος :

Ενεστωτικό θέµα : ενεστώτας, παρατατικός, µέλλοντας ενεργητικής και παθητικής φωνής

Θέµα παρακειµένου : παρακειµένος, υπερσυντέλικος, συντελεσµένος µέλλοντας ενεργητικής φωνής

Θέµα σουπίνο : µετοχή ενεργητικού µέλλοντα και µετοχή παθητικού παρακειµένου Θέµα ενεστωτικού απαρεµφάτου : υποτακτική ενεργητικού και παθητικού

παρατατικού

Ενεργητικός Παρακειµένος 1ης – 2ης – 4ης συζυγίας :

ο χρονικός χαρακτήρας όλων των χρόνων που σχηµατίζονται από το θέµα του παρακειµένου είναι –v-, έτσι το θέµα του παρακειµένου διαµορφώνεται σε : amav-. delev-, audiv-. Οι καταλήξεις του παρακειµένου είναι :

-i, -isti, it, -imus, -istis, -erunt/-ere

Παρακείµενος sum Παρακείµενος 1ης συζυγίας

Παρακείµενος 2ης συζυγίας

Παρακείµενος 4ης συζυγίας

Fu – i Amav – i Delev – i Audiv – i

Fu – isti Amav – isti Delev – isti Audiv – isti

Fu – it Amav – it Delev – it Audiv – it

Fu – imus Amav – imus Delev – imus Audiv – imus

Fu – istis Amav – istis Delev – istis Audiv – istis

Fu – erunt/-ere Amav – erunt/-ere Delev – erunt/-ere Audiv – erunt/-ere

Υπερσυντέλικος 1ης – 2ης – 4ης συζυγίας

Σχηµατίζεται από το θέµα του Παρακειµένου + -era + βασικές καταλήξεις

Υπερσυντέλικος sum

Υπερσυντέλικος 1ης συζυγίας



Fu – eram Amav – eram Delev – eram Audiv – eram

Fu – eras Amav – eras Delev – eras Audiv – eras

Fu – erat Amav – erat Delev – erat Audiv – erat

Fu – eramus Amav – eramus Delev – eramus Audiv – eramus

Fu – eratis Amav – eratis Delev – eratis Audiv – eratis

Fu – erant Amav – erant Delev – erant Audiv - erant


74

Συντελεσµένος Μέλλοντας 1ης – 2ης – 4ης συζυγίας

Συντελεσµένος Μέλλοντας sum

Συντελεσµένος Μέλλοντας

1ης συζυγίας


2ης συζυγίας


4ης συζυγίας Fu – ero Amav – ero Delev – ero Audiv – ero

Fu – eris Amav – eris Delev – eris Audiv – eris

Fu – erit Amav – erit Delev – erit Audiv – erit

Fu – erimus Amav – erimus Delev – erimus Audiv – erimus

Fu – eritis Amav – eritis Delev – eritis Audiv – eritis

Fu – erint Amav – erint Delev – erint Audiv - erint

Το ρήµα EO (eo-ii-itum-ire)

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείµενος Υπερσυντέλικος Συντελεσµένος

Μέλλοντας

Eo Ibam Ibo Ii – ivi Ieram Iero

Is Ibas Ibis Isti Ieras Ieris

It Ibat Ibit Iit Ierat Ierit

Imus Ibamus Ibimus Iimus Ieramus Ierimus

It is Ibatis Ibitis Istis Ieratis Ieritis

Eunt Ibant Ibunt Ierunt Ierant Ierint


75


Οι χρονικές προτάσεις στα λατινικά εισάγονται µε τους χρονικούς συνδέσµους, ubi, ut, simul, postquam και εκφέρονται κατά κανόνα µε οριστική παρακειµένου, όταν δηλώνουν το γεγονός που συνέβη µία µόνο φορά στο παρελθόν. Ο σύνδεσµος ubi δείχνει το σύγχρονο ή µια πράξη που συνέβη λίγο πριν από την πράξη της κύριας πρότασης, ενώ ο σύνδεσµος postquam δείχνει απλώς το προτερόχρονο.

Η πρόθεση a(b) συντάσσεται πάντα µε αφαιρετική και δηλώνει την αποµάκρυνση.

Η αφαιρετική bello µε ρήµατα που έχουν τη σηµασία αγωνίζοµαι, πολεµώ, νικώ : dimico, pugno, victoriam, reporto, είναι αφαιρετική οργανική του τρόπου.

∆ευτερεύουσες προτάσεις : «quae Italiam ab Gallia seiungunt» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο Alpes. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία quae και εκφέρεται µε οριστική για να δηλώσει το πραγµατικό. «ubi in Italia fuit» : δευτερεύουσα επιρρηµατική χρονική πρόταση, εισάγεται µε το χρονικό σύνδεσµο ubi και εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου για να δηλώσει το σύγχρονο.


76

Ασκήσεις :

1. να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των τύπων της αφαιρετικής που βρίσκονται στο κείµενο.

2. να βρείτε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά του κειµένου : να αναγνωρίσετε το γραµµατικό γένος, την πτώση και τον αριθµό τους. Να γράψετε τον ίδιο τύπο στον άλλο αριθµό.

3. να κλίνετε στην οριστική παρακειµένου όλα τα ρήµατα του κειµένου. 4. να αντικαταστήσετε χρονικά όλα τα ρήµατα του κειµένου. 5. µε ποιες πτώσεις συνδέονται οι προθέσεις : ab, cum, in, ex, ad, apud, de sine ; 6. στα παρακάτω ρήµατα να γράψετε τους τύπους που ζητούνται :

superavit : β’ ενικό και πληθυντικό οριστικής µέλλοντα expugnavit : γ’ ενικό οριστικής παρατατικού και µέλλοντα transit : α’ πληθυντικό οριστικής παρακειµένου και υπερσυντελίκου profligavit : β’ πληθυντικό οριστικής παρατατικού και συντ. µέλλοντα revocaverunt : γ’ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα και παρακειµένου complevit : β’ ενικό οριστικής υπερσυντελίκου και συντ. µέλλοντα componere : α’ ενικό οριστικής παρακειµένου και υπερσυντελίκου.

7. στις παρακάτω συνεκφορές να δώσετε τις πτώσεις που ζητούνται : cladem Cannensem : αιτιατική πληθυντικού και γενική πληθυντικού dux Carthaginiensis : αφαιρετική ενικού και πληθυντικού agro Falerno : κλητική ενικού και πληθυντικού populus Romanus γενική ενικού και πληθυντικού

8. να µετατρέψετε την πρώτη πρόταση σε χρονική χρησιµοποιώντας το σύνδεσµο ubi και postquam ανάλογα µε τη σηµασία τους και να κάνετε τις απαιτούµενες αλλαγές : Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae

bello superavit et saguntun vi expugnavit. Carthagienses eum in Africam revocaverunt. Ibi Hannibal bellum cum Romanis

componere frustra cupivit. Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Italia

fuit, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit et delevit.

9. να µεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθµού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων : dux gentes Hispaniae bello superavit. Populus Romanus cladem pavidus audivit.

10.να συµπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας τον κατάλληλο τύπο των λέξεων που βρίσκονται σε παρένθεση : ubi Hannibal in Italia……………..(sum), exercitum Romanorum………………(vinco) potuit dux Carthaginiensis apud ………………..(Cannae) milites Romanos……………(proelium

vicit.


77

Μάθηµα 12ο

L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse sege gerere obtigit. Ut domum ad

vesperum rediit, filiola eius Tertia, quae tum erat admodum parvula, ad complexum patris

cucurrit. Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam. “Quid est”

inquit “mea Tertia? Cur tristis es? Quid tibi accidit? “Mi pater” respondit illa “Persa

periit”. Perierat enim catellus eo nomine, quem puella multum amabat. Tum pater Tertiae

dixit “omen accipio”. Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi animo praesumpsit.


Στο Λεύκιο Αιµίλιο Παύλο, ύπατο για δεύτερη φορά, έλαχε να κάνει πόλεµο εναντίον του

βασιλιά Περσέα. Μόλις γύρισε σπίτι του το βραδάκι, η κορούλα του η Τέρτια, η οποία ήταν

πολύ µικρούλα τότε, έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα. Ο πατέρας της έδωσε ένα φιλί αλλά

παρατήρησε ότι ήταν λίγο στεναχωρηµένη. Είπε : «τι τρέχει Τέρτια µου; Γιατί είσαι

στεναχωρηµένη; Τι σου συνέβη;» εκείνη απάντησε : «πατέρα µου, πέθανε ο Πέρσης».

Πράγµατι είχε πεθάνει ένα σκυλάκι µε αυτό το όνοµα, που η κοπέλα το αγαπούσε πολύ. Τότε

ο πατέρας είπε στην Τέρτια : «δέχοµαι τον οιωνό». Έτσι προγεύτηκε στην ψυχή την ελπίδα

περίλαµπρου θριάµβου χάρη σ’ ένα τυχαίο λόγο.


78



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση ∆’ κλίση Ε’ κλίση Perses – ae* Lucius-ii-i ** Consul-lis(αρς)

ύπατος Complexus-us (αρς) αγκαλιά

Spes-ei (θ) ελπίδα

Filiola – ae (θ) κορούλα

Aemilius-ii-i** Rex-gis(αρς) βασιλιάς

Tertia – ae Paulus-i Pater-tris*** (αρς) πατέρας

Filia – ae (θ) κόρη

Bellum-i(ουδ) πόλεµος

Nomen-inis(ουδ) όνοµα

Puella – ae (θ) κορίτσι

Vesper-eri(αρς) βραδάκι

Omen-inis(ουδ) οιωνός

Persa - ae Osculum-i(ουδ) φιλί

Catellus-i(αρς) σκυλάκι

Dictum-i(ουδ) λόγος

Triumphus-i(αρς) θριάµβος

Animus-i(αρς) ψυχή

*

Perses – ae : το ουσιαστικό είναι α’ κλίσης. Κλίνεται ως εξής Ονοµαστική : Perses Γενική : Persae ∆οτική : Persae Αιτιατική : Persen - Persam Κλητική : Perse - Persa Αφαιρετική : Perse - Persa

**

Τα γνήσια λατινικά κύρια ονόµατα συναιρούν τη γενική ενικού και σχηµατίζουν τη κλητική ενικού Luci – Aemili.


79

***

Pater-tris : το ουσιαστικά σχηµατίζει τη γενική πληθυντικού –ium. Όµοια σχηµατίζουν τη

γενική ενικού και τα ουσιαστικά mater, frater.


Parvulus – a – um : µικρούλης (υποκοριστικό του parvus) Tristiculus – a – um : λιγάκι θλιµµένος Fortuitus – a – um : τυχαίος Praeclarus – a – um : ένδοξος Τριτόκλιτα επίθετα :

Tristis – is – e : λυπηµένος

Αντωνυµίες : Eius : δεικτική – επαναληπτική – οριστική Quae : αναφορική Eam : δεικτική - επαναληπτική Quid : ερωτηµατική αντωνυµία Mea : κτητική αντωνυµία Tibi : προσωπική αντωνυµία Mi : κτητική αντωνυµία Illa : δεικτική αντωνυµία Eo : δεικτική – επαναληπτική αντωνυµία Quem : αναφορική αντωνυµία


80

Ερωτηµατική αντωνυµία : quis, quid

Eνικός αριθµός αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

Ονοµαστική Quid

Γενική Cuius

∆οτική Cui

Αιτιατική Quid

Κλητική

Αφαιρετική

Quis Cuius Cui

Quem

Quo Quo

Πληθυντικός αριθµός αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

Ονοµαστική Quae

Γενική Quorum

∆οτική Quibus

Αιτιατική Quae

Κλητική

Αφαιρετική

Qui quae Quorum quarum

Quibus Quos quas

Quibus Quibus


81

Ρήµατα :


Amo 1 αγαπώ

amo amavi amatum amare

Do 1 δίνω

do dedi datum dare





Obtingit 3 µου λαχαίνει

obtingit obtigit obtingere

Curro 3 τρέχω

curro curravi curratum currare

Accidit 3 συµβαίνει

accidit accidit accidere

Accipio 3* δέχοµαι

accipio accepi acceptum accipere

Dico 3 λέω

dico dixi dictum dicere

Praesumo 3 προγεύοµαι

praesumo praesumpsi praesumptum praesumere

Redeo (ανώµαλο)

redeo redii reditum redire

Pereo (ανώµαλο)

pereo perii peritum perire

Animadverto 3 παρατηρώ

animadverto animadverti animadversum animadvertere


82

Το ρήµα inquam

Οριστική

ενεστώτας παρατατικός µέλλοντας παρακείµενος

Inquam (inquii)

Inquis Inquies Inquisti

Inquit Inquiebat Inquiet Inquit

(inquimus) (inquimus)

(inquitis)

Inquiunt

προστακτική ενεστώτα µετοχή ενεστώτα

Inque

Inquito

Inquiens

Ενεργητικός Παρακείµενος ρηµάτων γ’ συζυγίας

• σε -vi ή -ui : quaero – quaesivi • σε –si : gero – gessi, laedo – laesi, claudo – clause • µε έκταση του θεµατικού φωνήεντος : lego – legi • µε αναδιπλασιασµό : curro – cucurri, που όµως χάνεται τις περισσότερες φορές

όταν τα ρήµατα είναι σύνθετα. • Χωρίς µεταβολή του ενεστωτικού θέµατος : animadverto - animadverti • Οι καταλήξεις είναι ίδιες µ’ αυτές των άλλων συζυγιών.


∆ευτερεύουσες προτάσεις : «Ut domum ad vesperum rediit» : δευτερεύουσα χρονική επιρρηµατική πρόταση. Εισάγεται µε το χρονικό σύνδεσµο Ut και εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου για να

δηλώσει το γεγονός που συνέβη µία µόνο φορά στο παρελθόν. «quae tum erat admodum parvula» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο filiola. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία quae και εκφέρεται µε οριστική παρατατικού για να δηλώσει το πραγµατικό.


83

«quem puella multum amabat» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο catellus. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία quem και εκφέρεται µε οριστική παρατατικού για να δηλώσει το πραγµατικό.

Ασκήσεις :

1. Να µεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ουσιαστικά του κειµένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθµού.

2. Να γράψετε τα παρεπόµενα για καθεµιά από τις αντωνυµίες του κειµένου. 3. Persa periit : να κλίνετε την πρόταση στον ενικό και πληθυντικό αριθµό µε το ρήµα στην

οριστική του Ενεστώτα. 4. Οι παρακάτω ρηµατικοί τύποι να µεταφερθούν στο β’ πληθυντικό πρόσωπο της

Οριστικής του Παρατατικού και του Παρακειµένου :

Rediit Est Respondit Perierat Dixit Praesumpit

5. Mi pater, Persa periit : να ξαναγράψετε την πρόταση εξαρτώντας την από την έκφραση : « illa respondit».

6. να κλιθούν οι συνεκφορές στον αντίθετο αριθµό : mi pater, eo nominee, Perse 7. να µεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στα λατινικά :

o αφού η Τέρτια έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα της, του έδωσε ένα φιλί o µόλις ο Παύλος επέστρεψε στη Ρώµη, έκανε πόλεµο κατά του Περσέα

8. να µεταφέρετε στον αντίθετο αριθµό τους κλιτούς τύπους : o pater osculum filiae dedit sed animadvertit eam esse tristiculam o perierat enim catellus, quem puellam multum amabat

9. να κάνετε στις προτάσεις που ακολουθούν τις απαραίτητες αλλαγές, έτσι ώστε να είναι συντακτικά – νοηµατικά αποδεκτές. Να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις : o postquam Romani bellum gerebant, redierunt in Romam o Aemilius Paulus consul filiam osculo dedit

10.να συµπληρώσετε τους τύπους : o Aemilius Paulus pater Terti…………. Fu……. o Tertia catell……..habebat, qui per…………..(πρκ) o Pater Tertiae tristicul………erat

11.cum Perse, ad vesperum, ex dicto : να συντάξετε τους εµπρόθετους και να δηλώσετε τη συντακτική τους λειτουργία.

12.να αντικαταστήσετε χρονικά όλους τους ρηµατικούς τύπους του κειµένου. 13.να µεταφέρετε τα ρήµατα των προτάσεων σε απαρέµφατα εξαρτώµενα από την πρόταση :

Cicero narrat….


84

o L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit. o Ad complexum patris cucurrit. o Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam.


85

Μάθηµα 13ο

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem gerebat.

Serena nocte subito luna defecerat; Ob repentinum monstrum terror animos militum

invaserat et exercitus fiduciam amiserat. Tum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de

stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit. Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam victoriam dederunt.

Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere potuit!


Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιµίλιου Παύλου, που διεξήγαγε πόλεµο

εναντίον του βασιλιά Περσέα. Ξαφνικά µια ξάστερη νύχτα η σελήνη έπαθε έκλειψη. Τρόµος

κατέλαβε τις ψυχές ων στρατιωτών λόγω του αιφνίδιου φοβερού θεάµατος και ο στρατός

έχασε το ηθικό του. Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος µίλησε για τη φύση του ουρανού και για τη

στάση και τις κινήσεις των αστεριών και της σελήνης και µ’ αυτόν τον τρόπο έστειλε το

στρατό µε αναπτερωµένο το ηθικό στη µάχη. Έτσι τα ελευθέρια µαθήµατα του Γάλλου

άνοιξαν το δρόµο σε εκείνη τη λαµπρή νίκη του Παύλου. Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο

του ρωµαϊκού στρατού, ο στρατηγός µπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους.


86



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση ∆’ κλίση Perses-ae Sulpicius-ii-i Nox-ctis***(θ)

νύχτα Exercitus-us (aρς) στρατός

Luna-ae *(θ) σελήνη Gallus-i Terror-oris(αρς) τρόµος

Status-us (αρς) στάση

Fiducia-ae (θ) εµπιστοσύνη

Legatus-i(αρς) ύπαρχος

Rex-gis(αρς) βασιλιάς

Motus-us (αρς) κίνηση

Stella-ae (θ) αστέρι Lucius-ii-i Miles-it is(αρς) στρατιώτης

Aditus-us (αρς) προσέγγιση

Pugna-ae (θ) µάχη Aemilius-ii-i Ratio-onis(θ) φύση, λογική

Metus-us (αρς) φόβος

Victoria-ae (θ) νίκη Paulus-i Ars-rtis(θ) τέχνη


Imperator-oris(αρς) στρατηγός

Monstrum-i(ουδ) θέαµα παράξενο και φοβερό


Caelum-i(ουδ) ουρανός **

Modus-i(αρς) τρόπος

Adversarius-ii-i(αρς) αντίπαλος

*

Luna-ae : το ουσιαστικό έχει µόνο ενικό αριθµό επειδή δηλώνει ουράνιο σώµα

**

Caelum-i: το ουσιαστικό είναι ετερογενές. Στον ενικό είναι ουδέτερο και στον πληθυντικό είναι αρσενικό.

***

Nox-ctis : σχηµατίζει την αφαιρετική ενικού noctu-nocte και τη γενική πληθυντικού noctium.


87

∆’ κλίση ουσιαστικών

Τα ουσιαστικά της δ’ κλίσης είναι αρσενικά και λίγα θηλυκά – domus, manus, ficus – που λήγουν σε –us και τα ουδέτερα σε –u. To ουσιαστικό domus παρουσιάζει κάποιους τύπους της β’ κλίσης και κάποιες πτώσεις που χρησιµοποιούνται επιρρηµατικά για να δηλώσουν τον τόπο :

Domi : στο σπίτι/στην πατρίδα. Επιρρηµατικός προσδιορισµός που δηλώνει στάση σε τόπο. Domum : προς το σπίτι/την πατρίδα. Επιρρηµατικός προσδιορισµός που δηλώνει κατεύθυνση, κίνηση προς τόπο. Domo : από το σπίτι/από την πατρίδα. Επιρρηµατικός προσδιορισµός που δηλώνει την από τόπου κίνηση.

Ενικός αριθµός Ονοµαστική Fruct – us Corn – u Dom – us

Γενική Fruct – us Corn – us Dom –us/-i(β’ κλίση)

∆οτική Fruct – ui/u Corn – ui/u Dom – ui

Αιτιατική Fruct – um Corn – u Dom – um

Κλητική Fruct – us Corn – u Dom – us

Αφαιρετική Fruct - u Corn – u Dom – o (β’ κλίση)


Ονοµαστική Fruct – us Corn – ua Dom – us

Γενική Fruct – uum Corn – uum Dom- uum/-orum(β’)

∆οτική Fruct – ibus Corn – ibus Dom – ibus

Αιτιατική Fruct – us Corn – ua Dom – os (β’ κλίση)

Κλητική Fruct – us Corn – ua Dom – us

Αφαιρετική Fruct - ibus Corn - ibus Dom – ibus

Μόνο ενικού αριθµού της δ’ κλίσης είναι τα ουσιαστικά : senatus-us, conspectus-us. Ficus : σχηµατίζει από τη δ’ κλίση τις πτώσεις σε –us, -u.


88

Επίθετα :


Serenus – a – um : ξάστερος, καθαρός Repentinus – a – um : ξαφνικός Paulianus – a – um Adversarius – a – um : αντίπαλος, εχθρός Romanus – a – um Τριτόκλιτα επίθετα :

Alacer – cris – cre : πρόθυµος, µε αναπτερωµένο ηθικό Liberalis – is – e : ελευθέριος Illustris – is – e : ένδοξος Αντωνυµίες : Qui : αναφορική αντωνυµία Eo : δεικτική – επαναληπτική αντωνυµία Illam : δεικτική αντωνυµία Ille : δεικτική αντωνυµία


89

Ρήµατα :


Disputo 1 πραγµατεύοµαι

disputo disputavi disputatum disputare

Do 1 δίνω

do dedi datum dare

Gero 3 διεξάγω


Deficio 3* χάνοµαι

deficio defeci defectum deficere

Invado 3 εισχωρώ

invado invasi invasum invadere

Amitto 3 χάνω

amitto amisi amissum amittere

Mitto 3 στέλνω

mitto misi missum mittere

Vinco 3 νικώ

vinco vici victum vincere

Possum µπορώ

possum potui Posse


Αιτία :

Απρόθετη αφαιρετική όταν το αίτιο εντοπίζεται σε συναισθήµατα, ψυχικές συγκινήσεις

Ex, de, ab + αφαιρετική Αιτιολογική µετοχή ή αιτιολογική πρόταση Ob, propter + αιτιατική ab + αιτιατική και δείχνει το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο


90


«qui bellum adversus Persen regem gerebat» : δευτερεύουσα αναφορική, προσδιοριστική πρόταση στο L. Aemili Pauli. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία qui και εκφέρεται µε οριστική παρατατικού gerebat για να δηλώσει το πραγµατικό. «Quia ille metum exercitus Romani vicerat» :δευτερεύουσα επιρρηµατική αιτιολογική πρόταση, λειτουργεί ως επιρρηµατικός προσδιορισµός της αιτίας στο ρήµα της κύριας πρότασης. Εισάγεται µε τον αιτιολογικό σύνδεσµο Quia και εκφέρεται µε οριστική υπερσυντελίκου για να δηλώσει αντικειµενική αιτιολογία. Ασκήσεις :

1. Των δευτερόκλιτων επιθέτων του κειµένου να γραφεί η ίδια πτώση και στα τρία γένη και στους δυο αριθµούς.

2. Να κλιθούν τα κύρια ονόµατα του κειµένου. 3. Να χαρακτηριστούν οι οµοιόπτωτοι ονοµατικοί προσδιορισµοί του κειµένου. 4. να µεταφερθούν στον πληθυντικό οι παρακάτω προτάσεις :

femina alacris ob victoriam exercitus Romani erat liberalem artem amo verbum ducis Romani militia terrorem ademit alacrem misi in pugnam militem

5. Luci Pauli, illustrem illam Paulianam victoriam : να κλιθού οι συνεκφορές 6. να µετατρέψετε την πρόταση µε µαύρα γράµµατα σε χρονική χρησιµοποιώντας το

σύνδεσµο ut/ubi, postquam ανάλογα µε τη σηµασία και να κάνετε τις αναγκαίες µεταβολές : Serena nocte subito luna defecerat et terror animos militum invaserat Ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus

fiduciam amiserat. Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque statu ac motibus

disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam misit. 7. να µετατρέψετε τα ρήµατα των παρακάτω προτάσεων σε απαρέµφατα εξαρτώµενα από

την πρόταση Valerius narrat ……

Serena nocte subito luna defecerat Ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque statu ac motibus

disputavit 8. στα παρακάτω ρήµατα να δώσετε τους τύπους που κάθε φορά σας ζητούνται : erat : απαρέµαφατο µέλλοντα gerebat : γ΄ενικό και β’ πληθυντικό οριστικής παρατατικού και παρακειµένου defecerat : γ’ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα, µέλλοντα και παρακειµένου invaserat : µετοχή ενεστώτα και µέλλοντα στην ονοµαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους amiserat : απαρέµφατο µέλλοντα και παρακειµένου dederunt : µετοχή και απαρέµφατο ενεστώτα


91

Μάθηµα 14ο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antonii fuerat, Athenas

confugit. Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species

horrenda. Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida,

similem effigei mortui. Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius

audire cupivit. Respondit ille se esse Orcum. Tum terror Cassium concussit et e somno

eum excitavit. Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit. Ille neminem

viderant. Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit. Paucis post

diebus res ipsa fidem somnii confirmavit. Nam Octavianus supplicio capitis eum adfecit.


Μετά τον Ακτιακό πόλεµο ο Κάσσιος από την Πάρµα, που είχε υπηρετήσει στο στρατό του

Μ. Αντώνιου, κατέφυγε στην Αθήνα. Εκεί µόλις είχε παραδώσει το ταραγµένο πνεύµα του

στον ύπνο, όταν ξαφνικά µια τροµακτική µορφή εµφανίστηκε σε αυτόν. Νόµισε ότι ερχόταν

προς το µέρος του ένας άνθρωπος µε πελώριο ανάστηµα και βρώµικη όψη, όµοιος µε µορφή

νεκρού. Μόλις ο Κάσσιος τον αντίκρισε, αισθάνθηκε φόβο και θέλησε να µάθει το όνοµά του.

Εκείνος απάντησε ότι είναι ο Πλούτωνας. Τότε τρόµος συντάραξε τον Κάσσιο και τον

σήκωσε από τον ύπνο. Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και τους ρώτησε για τον άνθρωπο.

Εκείνοι δεν είχαν δει κανέναν. Ο Κάσσιος παραδόθηκε για δεύτερη φορά στον ύπνο και

ονειρεύτηκε την ίδια µορφή. Η ίδια η πραγµατικότητα επιβεβαίωσε την αξιοπιστία του

ονείρου µετά από λίγες µέρες. Πράγµατι ο Οκταβιανός του επέβαλε την ποινή του θανάτου.


92



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση ∆’ κλίση Ε’ κλίση Athenae-arum* Bellum-i(ουδ)

πόλεµος Homo-inis (αρς) άνθρωπος

Exercitus-us (αρς) στρατός

Species-ei (θ) µορφή

Cassius-ii-i Magnitudo-inis (θ) µέγεθος

Facies-ei (θ) πρόσωπο

Marcus-i Timor-oris (αρς) φόβος

Effigies-ei (θ) µορφή

Antonius-ii-i Nomen-inis(ουδ) όνοµα

Dies-ei (αρς) µέρα


Terror-oris (αρς) τρόµος

Res-ei (θ) πράγµα

Somnus-i(αρς) ύπνος

Caput-it is (ουδ) κεφάλι

Fides-ei (θ) πίστη

Mortuus-i(αρς) θάνατος

Orcus-i

Servus-i

Somnium-ii-i(ουδ) ύπνος

Supplicium-ii-i(ουδ) τιµωρία

*

Athenae-arum : το ουσιαστικό είναι µόνο πληθυντικού αριθµού.


93

Ε’ κλίση ουσιαστικών

Τα ουσιαστικά της ε’ κλίσης είναι θηλυκά εκτός από το dies – meridies που είναι αρσενικά. Απ’ αυτά µόνο τα res – dies έχουν ολόκληρο τον ενικό και πληθυντικό αριθµό. Τα ουσιαστικά spes, species, facies, acies, effigies έχουν ολόκληρο τον ενικό αριθµό και από τον πληθυντικό τρεις όµοιες πτώσεις : ονοµαστική – αιτιατική – κλητική.


Ονοµαστική Re - s Die - s

Γενική Re - i Die - i

Αιτιατική Re - i Die - i

∆οτική Re - m Die - m

Κλητική Re - s Die - s

Αφιαρετική Re Die

Πληθυντικός αριθµός Ονοµαστική Re - s Die - s

Γενική Re – rum Die - rum

Αιτιατική Re – bus Die – bus

∆οτική Re – s Die – s

Κλητική Re – s Die – s

Αφιαρετική Re - bus Die – bus


Actiacus – a – um : Ακτιακός Sollicitus – a – um : ταραγµένος Horrendus – a – um : φρικτός

Squalidus – a – um : βρώµικος Paucus – a – um : λίγος

Τριτόκλιτα επίθετα :

Parmensis – is – e : από την Πάρµα Ingnens (-ntis) : πελώριος (τριγενές – µονοκατάληκτο) Similis – is – e : όµοιος


94

Αντωνυµίες : Qui : αναφορική αντωνυµία Ei : δεικτική - επαναληπτική (ad) se : προσωπική αντωνυµία γ’ προσώπου, χρησιµοποιείται ως αυτοπαθητική Quem : αναφορική αντωνυµία. Επειδή στην αρχή περιόδου αναφέρεται στα προηγούµενα έχει ρόλο δεικτικής - επαναληπτικής Eius : δεικτική - επαναληπτική Ille : δεικτική αντωνυµία Se : προσωπική αντωνυµία γ’ προσώπου, χρησιµοποιείται ως αυτοπαθητική Eum : δεικτική - επαναληπτική Eos : δεικτική - επαναληπτική Illi : δεικτική αντωνυµία Neminem : αόριστη – ουσιαστική αντωνυµία Se : προσωπική αντωνυµία γ’ προσώπου, χρησιµοποιείται ως αυτοπαθητική Eandem : δεικτική – οριστική αντωνυµία Ipsa : δεικτική – οριστική αντωνυµία Eum : δεικτική – επαναληπτική ανατωνυµία

∆εικτική – οριστική αντωνυµία : idem – eadem – idem

Η αντωνυµία αυτή δείχνει επανάληψη και µεταφράζεται : ο ίδιος. ∆εν πρέπει να την συγχέουµε µε την αντωνυµία ipse που σηµαίνει ο ίδιος, µόνος χωρίς τη βοήθεια κάποιου άλλου.


Ονοµαστική Idem Eadem Idem

Γενική Eiusdem Eiusdem Eiusdem

∆οτική Eidem Eidem Eidem

Αιτιατική Eundem Eandem Idem

Κλητική

Αφαιρετική Eodem Eadem Eodem

Ενικός αριθµός Ονοµαστική Eidem Eaedem Eadem

Eorumdem Eorumdem Earundem Eorumdem

∆οτική Eisdem-iisdem-isdem Eisdem-iisdem-isdem Eisdem-iisdem-isdem

Αιτιατική Eosdem Easdem Eadem

Κλητική

Αφαιρετική Eisdem-iisdem-isdem Eisdem-iisdem-isdem Eisdem-iisdem-isdem


95

Αόριστη – επιθετική αντωνυµία : nullus – a – um


Ονοµαστική Nullus Nulla Nullum

Γενική Nullius Nullius Nullius

∆οτική Nulli Nulli Nulli

Αιτιατική Nullum Nullam Nullum

Κλητική

Αφαιρετική Nullo Nulla Nullo

Πληθυντικός αριθµός Ονοµαστική Nulli Nullae Nulla

Γενική Nullorum Nullarum Nullorum

∆οτική Nullis Nullis Nullis

Αιτιατική Nullos Nullas Nulla

Κλητική

Αφαιρετική Nullis Nullis Nullis

Αόριστη – ουσιαστική αντωνυµία : nemo – nemo – nihil

Ενικός αριθµός Ονοµαστική Nemo Nemo Nihil/nil

Γενική Nullius Nullius Nullius rei

∆οτική Nemini Nemini Nulli rei

Αιτιατική Neminem Neminem Nihil/nil

Κλητική

Αφαιρετική Nullo Nulla Nulla re


Ονοµαστική Nulli Nullae Nullae res

Γενική Nullorum Nullarum Nullarum rerum

∆οτική Nullis Nullis Nullis rebus

Αιτιατική Nullos Nullas Nullas res

Κλητική

Αφαιρετική Nullis Nullis Nullis rebus


96

Ρήµατα : ρήµα ενεστώτας παρακείµενος σουπίνο απαρέµφατο

Do 1 δίνω

do dedi datum dare

Existimo 1 νοµίζω

existimo existimavi existimatum existimare

Excito 1 σηκώνω, ξυπνώ

excito excitavi excitatum excitare

Inclamo 1 φωνάζω

inclamo inclamavi inclamatum inclamare

Interrogo 1 ρωτώ

interrogo interrogavi interrogatum interrogare

Somnio 1 ονειρεύοµαι

somnio somniavi somniatum somniare

Appareo 2 εµφανίζοµαι

appareo apparui apparitum apparere

Horreo 2 τροµάζω

horreo horrui horrere



Video 2 βλέπω


Confugio 3* καταφεύγω

confugio confugi confugitum confugere

Aspicio 3* κοιτάζω

aspicio aspexi aspectum aspicere

Concipio 3* συλλαµβάνω

concipio concepi conceptum concipere



Concutio 3* συνταράζω

concutio concussi concussum concutere

Adficio 3* περιβάλλω

adficio adfeci adfectum adficere

Venio 4 έρχοµαι

venio veni ventum venire

Audio 4 ακούω



97

Τα ρήµατα 3* συζυγίας σε – io

Τα ρήµατα της 3* συζυγίας για τους χρόνους που παράγονται από το ενεστωτικό θέµα (ενεστώτας-παρατατικός-µέλλοντας) έχουν τις καταλήξεις της 3ης συζυγίας. Χάνουν µόνο το –ι του θέµατος όταν :

ακολουθεί άλλο –ι ακολουθεί –er ( εξαιρείται η Οριστική παθητικού Μέλλοντα) ακολουθεί τελικό –e ( στο β’ ενικό πρόσωπο προστακτικής Ενεστώτα)

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας

Cap – io Cap – iebam Cap – iam

Cap – is Cap – iebas Cap – ies

Cap – it Cap – iebat Cap – iet

Cap – imus Cap – iebamus Cap – iemus

Cap – it is Cap – iebatis Cap – ietis

Cap - iunt Cap – iebant Cap – ient

Παρακείµενος Υπερσυντέλικος Συντελεσµένος Μέλλοντας

Απαρέµφατο Ενεστώτα

Cep – i Cep – eram Cep – ero Cap – ere

Cep – isti Cep – eras Cep – eris Απαρ. Μέλλοντα Cep – it Cep – erat Cep – erit Capturum-am-um &

capturos-as-a esse

Cep – imus Cep – eramus Cep - erimus Απαρ. Παρακειµένου

Cep – ist is Cep – eratis Cep – eritis cepisse

Cep – erunt/ere Cep - erant Cep - erint

Μετοχή Ενεστώτα Μετοχή Μέλλοντα Cap - iens Cap – turus – a - um


98


Χρονικός σύνδεσµος cum 1. χρονικός cum + οριστική

2. επαναληπτικός cum + οριστική.

3. αντίστροφος cum + οριστική Παρακειµένου. Στην κύρια πρόταση υπάρχουν τα vix, aegre. Λέγεται αντίστροφος, διότι στην πραγµατικότητα κύρια πρόταση – νοηµατικά – είναι η δευτερεύουσα και χρονική η κύρια.

4. ιστορικός/διηγηµατικός/αφηγηµατικός cum + υποτακτική, όταν µεταξύ της κύριας και της δευτερεύουσας υπάρχει σχέση αιτίας – αποτελέσµατος.

∆ήλωση της Ιδιότητας 1. αφαιρετική : παροδική ιδιότητα 2. γενική : όταν δηλώνεται η ηλικία, βάρος, µέγεθος, καταγωγή και κοινωνική τάξη

η γενική ή η αφαιρετική της ιδιότητας συνοδεύεται από επιθετικό προσδιορισµό (επίθετο ή αριθµητικό)

δευτερεύουσες προτάσεις :

«qui in exercitu M. Antonii fuerat» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο Cassius. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία qui και εκφέρεται µε οριστική για να δηλώσει το πραγµατικό. «Quem simul aspexit» : δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται µε το χρονικό σύνδεσµο simul και εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου, εφόσον η πράξη µας ςνδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη και δηλώνει τη χρονική στιγµή.


99

Ασκήσεις :

1. Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά της ε’ κλίσης και να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις στον ενικό αριθµό.

2. Ποια άλλα ουσιαστικά γνωρίζετε τα οποία στον πληθυντικό αλλάζουν σηµασία, όπως το supplicium;

3. Να κλίνετε την αόριστη αντωνυµία nemo. 4. Na γράψετε το α’ ενικό πρόσωπο του Υπερσυντελίκου και το γ’ πληθυντικό πρόσωπο

του Συντελεσµένου Μέλλοντα των παρακάτω ρηµάτων :

Fuerat Existimavit Apparuit Aspexit Respondit Concussit Viderant Adfecit

5. Na τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα και να συµπληρώσετε τον αντίστοιχο τύπο στον αντίθετο αριθµό :

Servos, timorem, somnii, nomen, species, capitis, diebus, effigiei, supplicio

Β’ κλίση

Αντίθετος αριθµός Γ’ κλίση

Αντίθετος αριθµός Ε’ κλίση

Αντίθετος αριθµός

6. να µεταφερθούν οι κλιτοί τύποι των παρακάτω προτάσεων στον αντίθετο αριθµό :

Miles vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit species horrenda Me terror concuttit, cum effigiei mortui video.

7. Να κάνετε τις προτάσεις νοηµατικά και συντακτικά αποδεκτές : •Cassius in somnum horrendum speciem vidit •Simul Cassius Orcum videt, timorem concepit

8. Ποιο φαινόµενο παρατηρείται στη φράση : respondit ille se esse Orcum. Εξηγήστε το. 9. Με ποια φράση ισοδυναµεί η φράση : paucis post diebus 10. Να αντικαταστήσετε χρονικά όλα τα ρήµατα του κειµένου. 11. Να µετατρέψετε τα ρήµατα των προτάσεων σε απαρέµφατα εξαρτώµενα από την

πρόταση : Valerius narrat…

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antonii fuerat, Athenas confugit.

Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effigei mortui.


100

Cassius, timorem concepit nomenque eius audire cupivit Respondit ille se esse Orcum. Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit. Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit. Ille neminem viderant. Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit.

12.να συµπληρωθούν τα κενά µε τον κατάλληλο τύπο των λέξεων της παρένθεσης : Ego………………….somno……………….(ego, do –παρακείµενος) Cassius vix bellum……………………gerebat, cum repente Athenas…………………(actiacus,

confugio) Venit ad…………………homo…………… ………………..(ego, corpus, infirmus-a-um)


101

Μάθηµα 15ο

Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit. Germani

non student agriculturae; lacte, caseo, et carne nutriuntur. Locis frigidissimis pelles

solum habent et in fluminibus lavantur. Cum civitas bellum gerit, magistratus creantur

cum vitae necisque potestate. Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus

proeliantur : ephippiorum usus res turpis et iners habetur. Vinum a mercatoribus ad se

importari non sinunt, quod ea re, ut arbitrantur, remollescunt hominess atque

effeminantur.


Όλη η ζωή των Γερµανών περιορίζεται στο κυνήγι και τη µελέτη των στρατιωτικών

πραγµάτων. Οι Γερµανοί δεν ασχολούνται µε τη γεωργία. Τρέφονται µε γάλα, τυρί και κρέας.

Σε πολύ παγωµένους τόπους έχουν µόνο δέρµατα και πλένονται στα ποτάµια. Όταν η

πολιτεία κάνει πόλεµο, εκλέγονται άρχοντες µε εξουσία ζωής και θανάτου. Στις ιπποµαχίες

πηδούν συχνά από τα άλογα και πολεµούν πεζοί : η χρήση της σέλας θεωρείται ντροπή και

µαλθακότητα. ∆εν επιτρέπουν να εισάγεται σ’ αυτούς κρασί από τους εµπόρους, γιατί οι

άνδρες γίνονται µαλθακοί και εκθηλύνονται εξαιτίας αυτού του πράγµατος.


102



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση ∆’ κλίση Ε’ κλίση Vita-ae(θ) ζωή Studium-ii-i

(ουδ) σπουδή Venatio-nis(θ) κυνήγι

Magistratus-us (αρς) άρχοντες

Res-ei(θ) πράγµα

Agricultura-ae (θ) γεωργία

Caseus-i(αρς) τυρί

Lac-ctis(ουδ)** γάλα

Usus-us (αρς) χρήση

Germanus-i Caro-rnis(θ)*** κρέας

Locus-i(αρς) * τόπος

Pellis-is(θ) δέρµα


Flumen-inis(ουδ) ποτάµι

Equus-i(αρς) άλογο

Civitas-atis(θ) πολιτεία

Ephipium-ii-i (ουδ) είδος σέλας

Nex-cis(θ) θάνατος

Vinum-i(ουδ) κρασί

Potestas-atis(θ) εξουσία

Proelium-ii-i (ουδ) µάχη

Pes-dis(αρς) πόδι

Mercator-oris (αρς) έµπορος

Homo-inis (αρσ-θ) άνθρωπος

*

Locus-i : το ουσιαστικό είναι ετερογενές : στον ενικό είναι αρσενικό και σηµαίνει «τόπος», ενώ στον πληθυντικό είναι ουδέτερο. Στον πληθυντικό ως αρσενικό σηµαίνει «εδάφια βιβλίου».

**

Lac-ctis : το ουσιαστικό δεν έχει πληθυντικό αριθµό.

***

Caro-rnis : το ουσιαστικό κλίνεται ως εξής :caro-carnis-carni-carnem-caro-carne//carnes-carnium-carnibus-carnes-carnes-carnibus


103

Επίθετα :


Frigidissimus – a – um : πολύ παγωµένος (υπερθετικός βαθµός του επιθέτου frigidus–a-um Τριτόκλιτα επίθετα :

Omnis – is – e : όλος Militaris – is – e : στρατιωτικός Turpis – is – e : αισχρός Iners : µαλθακός, άπραγος (τριγενές, µονοκατάληκτο) Equester – stris – e : ιππικός

Προσοχή : τα επίθετα της γ’ κλίσης σχηµατίζουν την αφαιρετική ενικού σε –i, εκτός από αυτά του συγκριτικού βαθµού. Επίσης, σχηµατίζουν την ονοµαστική-αιτιατική και κλητική του ουδετέρου στον πληθυντικό αριθµό σε –ia. Όµοια κλίνονται και τα τριγενή και µονοκατάληκτα.


Se : προσωπική αντωνυµία, γ’ προσωπο Ea : επαναληπτική, δεικτική αντωνυµία


104

Ρήµατα :


Lavo 1 πλένω

lavo lavavi lavatum lavare

Creo 1 εκλέγω

creo creavi creatum creare

Proelior αποθ. 1 πολεµώ

proelior proeliatus proeliatum proeliari

Importo 1 µεταφέρω

importo importavi importum importare

Effemino 1 εκθηλύνω

effemino effeminavi effeminatum effeminare

Arbitror αποθ.1 νοµίζω

arbitror arbitratus sum arbitratum arbitrari

Studeo 2 ασχολούµαι

studeo studui studere

Habeo 2 έχω


Habeor habeor habitus sum haberi

Consisto 3 συνίσταµαι

consisto constiti constitum consistere



Sino 3 επτρέπω

sino sivi situm sinere

Remollesco 3 γίνοµαι µαλθακός

Nutrio 4

ανατρέφω

nutrio nutrivi nutritum nutrire

Desilio 4 πηδώ κάτω

desilio desilui desilire


105

ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

Οι αρχικοί χρόνοι της παθητικής φωνής είναι : ο ενεστώτας, ο παρακείµενος και το απαρέµφατο ενεστώτα.

Οριστική Παθητικού Ενεστώτα

Βασικές καταλήξεις 1η συζυγία 2η συζυγία 4η συζυγία

-or Am-or Dele-or Audi-or

-ris/-re Ama-ris/-re Dele-ris/re Audi-ris/-re

-tur Ama-tur Dele-tur Audi-tur

-mur Ama-mur Dele-mur Audi-mur

-mini Ama-mini Dele-mini Audi-mini

-ntur Ama-ntur Dele-ntur Audi-untur

Απαρέµφατο Παθητικού Ενεστώτα

1η συζυγία 2η συζυγία 4η συζυγία

Ama-ri Dele-ri Audi-ri


106

AΠΟΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ

Είναι τα ρήµατα που κλίνονται σύµφωνα µε την παθητική φωνή, έχουν όµως ενεργητική σηµασία. Τα ρήµατα αυτά έχουν 6 τύπους της ενεργητικής φωνής : µετοχή ενεστώτα. Μετοχή µέλλοντα, απαρέµφατο µέλλοντα, υποτακτική µέλλοντα, σουπίνο και γερούνδιο. Στα ρήµατα αυτά δεµ είναι εφικτή η µετατροπή από την ενεργητική σύνταξη στην παθητική και το αντίστροφο.

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική

Ενεργητική σύνταξη : υποκείµενο – ρήµα – αντικείµενο

Παθητική σύνταξη : υποκείµενο – ρήµα(παθητικό) – ποιητικό αίτιο Ποιητικό αίτιο :

• A,ab + αφαιρετική, έµψυχα, ονοµατα περιληπτικά ή άψυχα προσωποποιηµένα • Απλή αφαιρετική, για άψυχα

Σύνταξη ρηµάτων που σηµαίνουν : διατάζω, απαγορεύω, αναγκάζω

Τα ρήµατα αυτά συντάσσονται : Απαρέµφατο ενεργητικής φωνής (µε υποκείµενο σε αιτιατική), όταν θέλουµε να

δώσουµε το δράστη της ενέργειας. Απαρέµφατο παθητικής φωνής, όταν δε µας ενδιαφέρει να δηλώσουµε το δράστη της

ενέργειας. Στην περίπτωση αυτή το ποιητικό αίτιο συνήθως παραλείπεται, ιδίως όταν είναι αυτονόητο. Συνηθίζεται σε στρατιωτικές οδηγίες και απαγορεύσεις.



«quam civitas bellum gerit» : δευτερεύουσα επιρρηµατική χρονική πρόταση. Εισάγεται µε τον cum εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα και δηλώνει το πραγµατικό, την επανάληψη. «quod ea re remollescunt» : δευτερεύουσα επιρρηµατική χρονική πρόταση. Εισάγεται µε τον αιτιολογικό σύνδεσµο quod και εκφέρεται µε οριστική και δηλώνει την αντικειµενική αιτιολογία. «atque effeminantur» : δευτερεύουσα επιρρηµατική προτάση, συµπλεκτική σύνδεση µε την προηγούµενη. «ut arbitrantur» : δευτερεύουσα παραβολική πρόταση. Εισάγεται µε τον παραβολικό ut και εκφέρεται µε οριστική για να δηλώσει το πραγµατικό.


107

Ασκήσεις :

1. Tων προσηγορικών ονοµάτων του κειµένου που βρίσκονται σε αφαιρετική να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθµών.

2. Να κλιθούν τα αποθετικά ρήµατα του κειµένου στην έγκλιση και στον χρόνο που βρίσκονται.

3. Να µετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική :

Mater liberos nutrit. Illis femina iniuriam aperit. Venti Aeneamn in Africam portant. Sextus pudicitiam Lucretiae laidit. Belua incolis nocit.

4. Να µεταφέρετε τους κλιτούς τύπους των προτάσεων στον άλλο αριθµό : •••• Tu solum pellem habuisti •••• Cum civitas bellum gerit, miles Germanus fortiter pugnat

5. Na προτάσεις νοηµατικά αποδεκτές και συντακτικά ορθές αφού βάλετε τις λέξεις που σας δίνονται στο σωστό τύπο και σειρά : •••• Proelior, ephippium, Germani, sine, proellium, equester (πληθ) •••• Existimo, ego, fortis, Germani, sum

6. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις αφού αλλάξετε τη φωνή του απαρεµφάτου : •••• Caesar a legatis in castra frumentum importari cogit •••• Caesar iubet milites frumentum importare •••• Germane mercatores vinum importare vetant

7. Να εκφραστεί µε άλλο τρόπο η αυτοπάθεια που δηλώνεται µε ρηµατικούς τύπους της παθητικής φωνής.

8. Να µετατραπούν σε αναφορικές οι προτάσεις µε τα µαύρα γράµµατα και να συνδεθούν µε τις υπόλοιπες αφού γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές ; •••• Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit.

Germani non student agriculturae. •••• Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit.

Germani non student agriculturae.

9. Να µετατρέψετε τα ρήµατα των προτάσεων σε απαρέµφατα εξαρτώµενα από την πρόταση Caesar narrat…

Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit Germani non student agriculturae Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur Ephirriorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se importari non sinunt

10.Να αντικατασταθούν χρονικά όλα τα ρήµατα του κειµένου και να γραφούν τα απαρέµφατα ενεστώτα και των δύο φωνών, όλων των ρηµάτων.

11.Στα παρακάτω ρήµατα να γράψετε τους τύπους που ζητούνται : o Consistit : γ’ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής o Student : απαρέµφατο ενεστώτα και παρακειµένου


108

o Habent : β΄ενικό οριστικής µέλλοντα ενεργητικής φωνής o Lavantur : απαρέµφατο ενεστώτα παθητικής φωνής o Creantur : απαρέµφατο ενεστώτα ενεργητικής και παθητικής φωνής o Gerit : β’ ενικό οριστικής µέλλοντα και παρακειµένου o Desiliunt : γ’ πληθυντικό οριστικής παρατατικού o Importari : απαρέµφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής o Arbitrantur : αρχικοί χρόνοι

12.Να σχηµατίσετε τους τύπους που ζητούνται : Militaris : αφαιρετική ενικού στο αρσενικό γένος Locis : ονοµαστική ενικού και πληθυντικού Civitas : γενική πληθυντικού Pedibus :γενική ενικού Iners : αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου γένους Ea : δοτική πληθυντικού ουδετέρου γένους Equis : αφαιρετική ενικού


109

Μάθηµα 16ο

Nostri, postquam pila in hostes miserunt, gladiis rem gerunt. Repente post tergum

equitatus cernitur; Cohortes appropinquant; hostes terga vertunt ac fugiunt; Eis equites

occurrunt. Fit magna caedes. Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur; Dux

Arvernorum vivus in fuga comprehenditur; Signa militaria LXXIII (septuaginta quattuor)

ad Caesarem referuntur; Magnus numerus hostium capitur atque interficitur; Reliqui ex

fuga in civitates discedunt. Postero die ad Caesarem legati mittuntur. Caesar iubet arma

tradi et principes produci. Ipse pro castris consedit; Eo duces producuntur.

Vercingetorix deditur, arma proiciuntur.


Οι δικοί µας διεξάγουν τον αγώνα µε τα ξίφη, αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς. Το

ιππικό εµφανίζεται ξαφνικά πίσω από τα νώτα τους. Οι κοόρτες πλησιάζουν. Οι εχθροί

στρέφουν τα νώτα και φεύγουν. Οι ιππείς τους επιτίθενται. Γίνεται µεγάλη σφαγή. Ο

Σεδούλιος, στρατηγός και πρίγκηπας των Λεµοβίκων σκοτώνεται. Ο στρατηγός των

Αρβέρνων συλλαµβάνεται ζωντανός κατά τη φυγή. 74 στρατιωτικά λάβαρα παραδίνονται

στον Καίσαρα. Μεγάλος αριθµός εχθρών αιχµαλωτίζεται και εκτελείται. Οι υπόλοιποι

καταφεύγουν στις χώρες τους µετά τη φυγή. Πρεσβευτές στέλνονται στον Καίσαρα την

επόµενη µέρα. Ο Καίασρας διατάζει να παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν µπροστά του

οι αρχηγοί. Ο ίδιος πήρε θέση µπροστά στο στρατόπεδο. Οι αρχηγοί οδηγούνται σ’ αυτό το

σηµείο. Ο Βερκιγκετόριγας παραδίδεται, τα όπλα κατατίθενται.


110



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση ∆’ κλίση Ε’ κλίση Fuga-ae(θ) φυγή Pilum-i(ουδ)

ακόντιο Hostis-is(αρς) εχθρός

Equitatus-us (αρς) ιππικό


Gladius-ii-i(αρς) ξίφος

Cohors-ortis(θ) κοόρτη

Dies-ei(αρς) µέρα

Tergum-i(ουδ) νώτα

Eques-it is(αρς) ιππέας

Sedulius-ii-i Caedes-is(θ) σφαγή***

Arverni-orum Lemovices-um

Signum-i(ουδ) σηµαία

Dux-cis(αρς) ηγεµόνας

Numerus-i(αρς) αριθµός

Caesar-aris

Legatus-i(αρς) πρεσβευτής

Vercigetorix-gis

Arma-orum(ουδ) όπλα*

Castra-orum (ουδ) στρατόπεδο**

*

Arma-orum : το ουσιαστικό είναι µόνο πληθυντικού αριθµού

**

Castra-orum : το ουσιαστικό µε τη σηµασία στρατόπεδο είναι µόνο πληθυντικού αριθµού. Υπάρχει ο ενικός µε τη σηµασία φρούριο.

***

Caedes-is : τα ισοσύλλαβα ουσιαστικά σχηµατίζουν τη γενική πληθυντικού σε –um και -ium


111

Επίθετα :

∆ευτερόκλιτα επίθετα : Noster – stra – strum : δικός µας Magnus – a – um : µεγάλος Vivus – a – um : ζωντανός Reliquus – a – um : υπόλοιπος Posterus – a – um : επόµενος Τριτόκλιτα επίθετα : Militaris – is – e : στρατιωτικός Αντωνυµίες :

Nostri : κτητική αντωνυµία Eis : δεικτική – επαναληπτική αντωνυµία Ipse : δεικτική – οριστική αντωνυµία Eo : δεικτική, η οποία µε την παράλειψη της αφαιρετικής loco κατέληξε να χρησιµοποιείται ως τοπικό επίρρηµα. Ρήµατα :

Οριστική Παθητικού Ενεστώτα της 3ης συζυγίας Legor

Legeris/-re

Legitur

Legimur

Legimini

Leguntur

Απαρέµφατο Παθητικού Ενεστώτα της 3ης συζυγίας

Legi


112

Οριστική Παθητικού Μέλλοντα

1η συζυγία 2η συζυγία 4η συζυγία

Amabor Delebor Audiar

Amaberis/-re Deleberis/-re Audiaris/-re

Amabitur Delebitur Audiatur

Amabimur Delebimur Audiamur

Amabimini Delebimini Audiamini

Amabuntur Delebuntur Audiantur


113

To ρήµα fio

To ρήµα fio - factus sum - - fierι είναι το παθητικό του ρήµατος facio – feci – factum – facere 3*, όταν είναι απλό ή σύνθετο όχι µε πρόθεση. Όταν είναι σύνθετο µε πρόθεση σχηµατίζει κανονικά την παθητική φωνή : interficior – interfectus sum - - interfici.

EΝΕΣΤΩΤΑΣ

Οριστική Υποτακτική Προστακτική Απαρέµφατο

Fio Fiam

Fis Fias Fi

Fit Fiat

Fimus Fiamus Fite

Fitis Fiatis

Fiunt Fiant

fieri

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ


Fiebam Fierem

Fiebas Fieres

Fiebat Fieret

Fiebamus Fieremus

Fiebatis Fieretis

Fiebant Fierent

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ


Fiam

Fies

Fiet

Fiemus

Fietis

Fient

Factum iri


114


Appropinquo 1 πλησιάζω

appropinquo appropinquavi appropinquatum appropinquare

Iubeo 2 διατάζω

iubeo iussi iussum iubere

Mitto 3 στέλνω

mitto misi missum mitere



Cerno 3 διακρίνω

cerno crevi cretum cernere

Verto 3 στρέφω

verto verti versum vertere

Fugio 3* φεύγω

fugio fugi fugitum fugere

Occurro 3 τρέχω

occurro occurri-occucurri

occursum occurere

Occido 3 σκοτώνω

occido occidi occisum occidere

Comprehendo 3 συλλαµβάνω

comprehendo comprehensi comprehensum comprehendere

Produco 3 οδηγώ

produco produxi productum producere

Dedo 3 παραδίδω

dedo dedidi deditum dedere

Proicio 3* ρίχνω, πετώ

proicio proieci proiectum proicere

Consido 3 κάθοµαι

consido consedi cinsessum considere

Fio γίνοµαι fio factus sum fieri

Refero 3 παραδίδω

refero retuli relatum referre

Discedo 3 αποχωρώ

discedo discessi discessum discedere

Για το σχηµατισµό του παρακειµένου, υπερσυντελίκου και συντελεσµένου µέλλοντα της παθητικής φωνής του ρήµατος cerno δε χρησιµοποιούµε τη µετοχή cretus αλλά τη µετοχή conspectus του ρήµατος conspicio.


115


∆ευτερεύουσες προτάσεις : «postquam pila in hostes miserunt» :δευτερεύουσα επιρρηµατική χρονική πρόταση. Εισάγεται µε το χρονικό σύνδεσµο postquam και εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου, δηλώνει το προτερόχρονο και αναφέρεται στο παρελθόν. Ασκήσεις :

1. Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά που απαντούν µόνο στον πληθυντικό αριθµό της β’ και γ’ κλίσης και να γράψετε την ονοµαστική και αφαιρετική του πληθυντικού.

2. Να κλίνετε τον ενικό αριθµό των ουσιαστικών : res, vir, aetas, labor, via, signum µαζί µε το επίθετο militaris.

3. Των ρηµάτων capio, occodo να γράψετε τους αρχικούς χρόνους στην παθητική φωνή. 4. Σε ποιο τύπο της ενεργητικής φωνής αντιστοιχούν οι παρακάτω τύποι της παθητικής ;

Capiebantur Cernimini Referris Occidentur Deduntur Proici

5. Na µετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική. Στη θέση του ποιητικού αιτίου να εννοήσετε το a Romanis ή ab hostibus :

Fit magna caedes Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur. Signa militaria ad Caesarem referentur.

Magnus numerus hostium capitur atque occiditur. Arma proiciuntur. Caesar iubet principes produci.

6. Να αντικαταστήσετε χρονικά όλα τα ρήµατα του κειµένου στην ενεργητική και παθητική

φωνή. 7. Να γραφούν τα άλλα γένη των επιθέτων στην ίδια πτώση :

αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

Magna

Militaria

Reliqui

Postero

8. Να µεταφερθούν οι κλιτοί τύποι στον άλλο αριθµό :

Dux et princeps Lemovicum occiditur Signa militaria ad legatos referuntur


116

9. Να σχηµατίσετε προτάσεις νοηµατικά και συντακτικά ορθές :

Hostes, Romani, dux, produco, Caesar, ad Miles, magnus, ad refero, numerous, signum, noster, Caesar, a(b)

10.Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις, αφού αλλάξετε τη φωνή του απαρεµφάτου και κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές : o Dux milites pila mittere iubet o Sedulius milites arma proicere cogit o Caesar equites hostes interficere vetat o Caesar iubet arma tradi et principes produci

11.Να µετατρέψετε τα ρήµατα των προτάσεων σε απαρέµφατα εξαρτώµενα από την πρόταση: Caesar narrat… (προσοχή στην ταυτοπροσωπία και στην αυτοπάθεια).

Repente post tergum equitatus cernitur;

Cohortes appropinquant.

Ηostes terga vertunt ac fugiunt.

Eis equites occurrunt.

Fit magna caedes.

Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur.

Dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur.

Signa militaria LXXIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur.

Magnus numerus hostium capitur atque interficitur.

Reliqui ex fuga in civitates discedunt.

Postero die ad Caesarem legati mittuntur.

Caesar iubet arma tradi et principes produci.

Ipse pro castris consedit.

Eo duces producuntur.


12.Na γράψετε τους τύπους που ζητούνται για τα παρακάτω ρήµατα :

Miserunt γ’ ενικό οριστικής συντελεσµένου µέλλοντα ενεργητικής και παθητικής φωνής Appropinquant απαρέµφατο ενεστώτα και µέλλοντα ενεργητικής φωνής Vertunt γ’ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα και µέλλοντα παθητικής φωνής Occurunt β’ ενικό οριστικής µέλλοντα ενεργητικής και παθητικής φωνής Fit απαρέµφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής και γ’ πληθυντικό µέλλοντα και στις 2 φωνές Comprehenditur απαρέµφατο παρακειµένου ενεργητικής φωνής Capitur β΄ενικό οριστικής ενεστώτα και µέλλοντα παθητικής φωνής Proiciuntur α’ πληθυντικό οριστικής παρατατικού ενεργητικής και παθητικής φωνής.


117

Μάθηµα 17ο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum, qui Germanos

ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse praedicabant. Alius alia de causa

discedere cupiebat. Nonnulli pudore adducti remanebant. Hi neque vultum fingere, neque

lacrimas tenere poterant; Abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur. Totis castris testamenta

obsignabantur. Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii, qui rei militaris periti

habebantur, pertubantur.


Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στράτευµα από τις διαδόσεις των Γαλατών και των εµπόρων,

που διακήρυσσαν ότι οι Γερµανοί ήταν τεραστίου σωµατικού µεγέθους και απίστευτης

ανδρείας. Άλλοι επιθυµούσαν να φύγουν για διαφορετικό λόγο ο καθένας. Μερικοί έµεναν

σπρωγµένοι από την ντροπή. Αυτοί δεν µπορούσαν ούτε να προσποιηθούν ούτε να

συγκρατήσουν τα δάκρυα. Κρυµµένοι στις σκηνές είτε παραπανιόντουσαν για τη µοίρα τους

είτε θρηνολογούσαν τον κοινό κίνδυνο µαζί µε τους φίλους. ∆ιαθήκες υπογράφονταν και

σφραγίζονταν σ’ όλο το στρατόπεδο. Ακόµη και αυτοί που θεωρούνταν έµπειροι στα

στρατιωτικά θέµατα, ταράζονταν σιγά-σιγά από τις διαδόσεις και το φόβο αυτών.


118



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση ∆’ κλίση Ε’ κλίση Causa-ae(θ) αιτία

Galli-orum Timor-oris(αρς) φόβος

Exercitus-us (αρς) στρατός


Lacrima-ae(θ) δάκρυ

Germani-orum Vox-cis(θ) φωνή, διάδοση

Vultus-us (αρς) πρόσωπο

Tabernaculum-i (ουδ) σκηνή

Mercator-oris (αρς) έµπορος

Fatum-i(ουδ) µοίρα

Corpus-oris (ουδ) σώµα

Periculum-i(ουδ) κίνδυνος

Virtus-utis(θ) ανδρεία

Castra-orum (ουδ) στρατόπεδο

Pudor-oris(αρς) ντροπή

Testamentum-i (ουδ) διαθήκη

Familiaris-is (αρς) φίλος

Magnitudo-inis (αρς) µέγεθος

Επίθετα :


Magnus – a – um : µεγάλος

Adductus – a – um : (µετοχή παθητικού παρακειµένου) παρασυρµένοι από ντροπή

Abditus – a – um : (µετοχή παθητικού παρακειµένου) κρυµµένος

Totus – a – um : ολόκληρος

Peritus – a – um : έµπειρος

Τριτόκλιτα επίθετα :

Ingens : (τριγενές-µονοκατάληκτο) πελώριος, τεράστιος

Incredibilis – is – e : απίστευτος

Communis – is – e : κοινός


119

Militaris – is – e : στρατιωτικός

Ρήµατα :

Οριστική Παθητικού Παρατατικού

Η οριστική παθητικού Παρατατικού σχηµατίζεται από το :

Ενεστωτικό θέµα + ba + βασικές καταλήξεις παθητικής φωνής

1η συζυγία 2η συζυγία 3η συζυγία 4η συζυγία

Ama – bar Dele – bar Lege – bar Audie – bar

Ama – baris/re Dele – baris Lege – baris Audie – baris

Ama – batur Dele – batur Lege – batur Audie – batur

Ama – bamur Dele – bamur Lege – bamur Audie – bamur

Ama – bamini Dele – bamini Lege – bamini Audie – bamini

Ama - bantur Dele - bantur Lege - bantur Audie - bantur

Μετοχή Παθητικού Παρακειµένου Σχηµατίζεται από το θέµα του Σουπίνου και έχει τη µορφή δευτερόκλιτου επιθέτου. Έχει παθητική σηµασία, εκτός των αποθετικών ρηµάτων που έχει ενεργητική σηµασία. Είναι η µόνη µετοχή της παθητικής φωνής.


Amatus – a - um Deletus – a - um Lectus – a - um Auditus – a – um


120


Occupo 1 καταλαµβάνω

occupo occupavi occupatum occupare

Praedico 1 διακηρύσσω

praedico praedicavi praedicatum praedicare

Miseror αποθ. 1 θρηνώ

miseror miseratus sum miseratum miserari

Obsigno 1 υπογράφω

obsigno obsignavi obsignatum obsignare

Perturbo 1 ταράζω

perturbo perturbavi perturbatum perturbare

Habeo 2 έχω


Remaneo 2 παραµένω

remaneo remansi remansum remanere

Teneo 2 κρατώ

teneo tenui tentum tenere

Discedo 3 αποχωρώ

discedo discessi discessum discedere



Adduco 3 παρασύρω

adduco adduxi adductum adducere

Fingo 3 κατασκευάζω

fingo finxi fictum fingere

Abdo 3 κρύβω

abdo abdidi abditum abdere

Queror αποθ. 3 παραπονιέµαι

queror questus sum questum queri

Possum µπορώ

possum potui posse


121


Qui : αναφορική αντωνυµία Alius : αόριστη ουσιαστική αντωνυµία Alia : αόριστη επιθετική αντωνυµία Nonnulli :αόριστη αντωνυµία Hi : δεικτική αντωνυµία Suum : κτητική αντωνυµία Suis : κτητική αντωνυµία Horum : δεικτική αντωνυµία Ii : δεικτική – επαναληπτική αντωνυµία Qui : αναφορική αντωνυµία Συντακτικό :

Προσδιορισµός της αιτίας

Εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο : ob, propter, per + αιτιατική Εσωτερικό αίτιο : απλή αφαιρετική. Χρησιµοποιείται για λέξεις που δηλώνουν ψυχικό

πάθος και συχνά συνοδεύεται από µετοχή παθητικού παρακειµένου και σηµαίνει «παρακινηµένος», «σπρωγµένος».


«qui Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο Gallorum – mercatorum. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία qui και εκφέρεται µε οριστική για να δηλώσει το πραγµατικό. «qui rei militaris periti habebantur» :αναφορική προσδιοριστική στο ii. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία qui και εκφέρεται µε οριστική για να δηλώσει το πραγµατικό.


122

Ασκήσεις :

1. να κλιθούν µαζί οι παρακάτω συνεκφορές : magnus timor, incredibili virtute, alia causa, totis castra. 2. να µεταφέρετε όλα τα προσηγορικά ουσιαστικά του κειµένου στον άλλο αριθµό, αφού αναγνωρίσετε την πτώση και το γένος στο οποίο ανήκουν. 3. να βρείτε όλες τις αντωνυµίες του κειµένου και τα παρεπόµενά τους και να τις µεταφέρετε στον άλλο αριθµό και στα τρία γένη. 4. να γίνει χρονική αντικατάσταση όλων των ρηµάτων του κειµένου και να γραφούν τα απαρέµφατα και οι µετοχές όλων των χρόνων. 5. να αναγνωρίσετε τα αποθετικά ρήµατα του κειµένου. 6. να µετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και την παθητική σε ενεργητική όπου είναι δυνατό. Όπου το ποιητικό αίτιο λείπει να εννοηθεί : a Romanis…

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum Abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur Cum familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris testamenta obsignabantur

7. να εκφράσετε το αίτιο εµπρόθετο ή απρόθετα χρησιµοποιώντας τη λέξη που βρίσκεται σε παρένθεση :

(timor) adducti Romani discedere cupiebant Ingenium viris Romanis (sapientia) validum erat Omnes eum (virtus) honorabant Lucretia (iniuria) maesta erat (ea causa) Cassius supplicio capitis adfectus est

8. να κάνετε τις απαραίτητες διορθώσεις έτσι ώστε να είναι συντακτικά σωστές και νοηµατικά αποδεκτές : ubi Romani voces audiebant, suum fatum querebantur nos in tabernaculis discedimus


123

Μάθηµα 18ο

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur, ubi postea Romulus

urbem Romam condidit. Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur et ipse

de via fessus ibi dormivisse. Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in

speluncam caudis traxit aversos. Ubi Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et

partem abesse sensit, pergit ad proximam speluncam; Sed postquam boum vestigia foras

versa vidit, confusus gregem ex loco infesto amovere coepit. Sed bovum mugitus ex

spelunca auditus Herculem convertit. Tum, Cacus, vi prohibere eum conatus, Herculis

clava interficitur.


Λέγεται ότι ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία σ’ αυτόν τον τόπο

όπου αργότερα ο Ρωµύλος έχτισε την πόλη Ρώµη. Υπάρχει η παράδοση ότι ο Ηρακλής

ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταµό και ότι ο ίδιος κοιµήθηκε εκεί κουρασµένος

από το δρόµο. Τότε ο Κάκος ο βοσκός, έχοντας πεποίθηση στις δυνάµεις του, τράβηξε

µερικά βόδια από τις ουρές, στραµµένα ανάποδα, σε µια σπηλιά. Όταν ο Ηρακλής έχοντας

σηκωθεί από τον ύπνο, είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι έλλειπε ένα µέρος, κατευθύνθηκε

στην πλησιέστερη σπηλιά. Όταν όµως είδε τις πατηµασιές των βοδιών στραµµένες προς τα

έξω, βρέθηκε σε αµηχανία και άρχισε να αποµακρύνει τα βόδια από τον εχθρικό τόπο. Αλλά

το µουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον Ηρακλή να γυρίσει πίσω.

Τότε ο Κάκος, αφού προσπάθησε να τον εµποδίσει µε τη βία, φονεύεται από τον Ηρακλή µε

το ρόπαλο.


124



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση ∆’ κλίση

Hispania-ae (θ) Locus-i(αρς) τόπος Hercules-is Mugitus-us(αρς) µουγκρητό

Roma-ae(θ) Romulus-i(αρς) Bos-vis(αρς) βόδι*

Via-ae(θ) δρόµος Fluvius-ii-i(αρς) ποτάµι

Geryon-onis

Spelunca-ae(θ) σπηλιά

Cacus-i Urbs-is(θ) πόλη

Cauda-ae(θ) ουρά Somnus-i(αρς) ύπνος Tiberis-is

Clava-ae(θ) ρόπαλο Vestigium-ii-i(ουδ) αποτύπωµα, ίχνος

Pastor-oris(αρς) βοσκός

Vis(θ) δύναµη**

Grex-gis(αρς) κοπάδι

Pars-rtis(θ) µέρος

*

Bos-vis : το ουσιαστικό κλίνεται ως εξής :


Bos Boves

Bovis Bovum / boum

Bovi Bobus / bubus

Bovem Boves

Bos Boves

bove Bobus / bubus **

Vis : το ουσιαστικό κλίνεται ως εξής : vis - - vim – vi / vires virium viribus vires vires viribus


125


Fretus – a – um : αυτός που έχει πεποίθηση, εµπιστοσύνη Proximus – a – um : κοντινός Infestus – a – um : εχθρικός Αντωνυµίες : Eum : οριστική αντωνυµία Ipse οριστική αντωνυµία Quosdam : αόριστη – επιθετική αντωνυµία

Αόριστη αντωνυµία : quidam – quaedam – quoddam

H aαντωνυµία αυτή χρησιµοποιείται επιθετικά (ως επιθετικός προσδιορισµός) ή ουσιαστικά όταν δε γνωρίζουµε ή δεν επιθυµούµε να προσδιορίσουµε ειδικότερα τα πράγµατα ή πρόσωπα που αναφέρουµε.


Ονοµαστική Quidam Quaedam Quoddam

Γενική Cuiusdam Cuiusdam Cuiusdam

∆οτική Cuidam Cuidam Cuidam

Αιτιατική Quendam Quandam Quoddam

Κλητική

Αφαιρετική Quodam Quadam quodam


Ονοµαστική Quidam Quaedam Quaedam

Γενική Quorundam Quarundam Quorundam

∆οτική Quibusdam Quibusdam Quibusdam

Αιτιατική Quosdam Quasdam Quaedam

Κλητική

Αφαιρετική Quibusdam quibusdam Quibusdam


126

Ρήµατα :


Adduco 3 οδηγώ


Dico 3 λέω

dico dixi dictum dicere

Condo 3 ιδρύω

condo condidi conditum condere

Reficio 3* ξεκουράζω

reficio refeci refectum reficere

Fero 3 φέρνω, υποµένω

fero tuli latum ferre

Dormio 4 κοιµάµαι

dormio dormivi dormitum dormire

Traho 3 σύρω, τραβώ

traho traxi tractum trahere

Aspicio 3* κοιτάζω

aspicio aspexi aspectum aspicere

Sentio 4 καταλαβαίνω

sentio sensi sensum sentire

Pergo 3 κατευθύνοµαι

pergo perrexi perrectum pergere

Video 2 βλέπω


Confundo 3 συγχέω

confundo confudi confusum confundere

Coepi * άρχισα

Audio 4

ακούω


Converto 3 γυρίζω προς τα πίσω

converto converti conversum convertere

Prohibeo 2

εµποδίζω

prohibeo prohibui prohibitum prohibere

Conor αποθ. 1

προσπαθώ

conor conatus sum conatum conari



Amoveo 2 αποµακρύνω

amoveo amovi amotum amovere

Fatiscor


127

κουράζοµαι

Absum είµαι απών

absum afui abesse

Averto 3 βγάζω κάποιον από το δρόµο

averto averti aversum avertere

Verto 3 γυρίζω

verto verti versum vertere

Το ρήµα coepi

To ρήµα είναι ελλειπτικό, σχηµατίζει µόνο τους χρόνους που παράγονται από το θέµα του παρακειµένου, δηλαδή παρακείµενο, υπερσυντέλικο και συντελεσµένο µέλλοντα. Οι υπόλοιποι χρόνοι αναπληρώνονται από το ρήµα incipio (incipio-incepi-inceptum-incipere). To ρήµα αυτό σχηµατίζει επίσης µετοχή µέλλοντα coepturus-a-um και απαρέµφατο µέλλοντα coepturum-am-um /coepturos-as-a esse, καθώς και µετοχή παθητικού παρακειµένου coeptus-a-um. Η µετοχή παθητικού παρακειµένου coeptus-a-um µε το sum, eram, ero χρησιµοποιείται αντί του coepi, coeperam, coepero, όταν το αντικείµενο του ρήµατος είναι απαρέµφατο παθητικής φωνής.

Οριστική

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείµενος Υπερσυντέλικος Συντελεσµένος Μέλλοντας

Incipio Incipiebam Incipiam Coepi Coeperam Coepero

Incipis Incipiebas Incipies Coepisti Coeperas Coeperis

Iincipit Incipiebat Incipiet Coepit Coeperat Coeperit

Incipimus Incipiebamus Incipiemus Coepimus Coeperamus Coeperimus

Incipitis Incipiebatis Incipietis Coepistis Coeperatis Coeperitis

Incipiunt Incipiebant Incipient Coeperunt Coeperant Coeperint

Απαρέµφατο

Μέλλοντας Παρακείµενος

Coepturum-am-um/-os-as-a esse Coeptum-am-um/-os-as-a esse

Μετοχή

Μέλλοντας Παρακείµενος

Coepturus-a-um Coeptus-a-um


128

Απαρέµφατο ενεργητικού Παρακειµένου

Το απαρέµφατο του ενεργητικού παρακειµένου σχηµατίζεται από το

θέµα του παρακειµένου + -isse

το απαρέµφατο παρακειµένου είναι πάντα ειδικό και χρησιµοποιείται, όταν δηλώνει το προτερόχρονο σε σχέση µε το ρήµα εξάρτησης.

sum 1η συζυγία 2η συζυγία 3η συζυγία 4η συζυγία

Fu - isse Amav - isse Delev - isse Leg - isse Audiv - isse


Η ταυτοπροσωπία µε το ειδικό απαρέµφατο Όταν το απαρέµφατο είναι ειδικό το υποκείµενό του τίθεται σε αιτιατική ακόµη και στην ταυτοπροσωπία. Εξαίρεση : όταν το ειδικό απαρέµφατο εξαρτάται από ρήµα προσωπικό παθητικό : dicor, feror, nuntior…, το υποκείµενο ρήµατος και του ειδικού απαρεµφάτου είναι το ίδιο – ταυτοπροσωπία – και εννοείται σε ονοµαστική. Το φαινόµενο αυτό λέγεται άρση του λατινισµού του ειδικού απαρεµφάτου. ∆ευτερεύουσες προτάσεις :

«ubi postea Romulus urbem Romam condidit» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο in eum locum. Εισάγεται µε το αναφορικό επίρρηµα ubi και εκφέρεται µε οριστική για να δηλώσει το πραγµατικό. «ubi Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit» : δευτερεύουσα επιρρηµατική χρονική πρόταση. Εισάγεται µε το χρονικό σύνδεσµο ubi και εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου για να δηλώσει το προτερόχρονο στο παρελθόν. «et partem abesse» : δευτερεύουσα χρονική επιρρηµατική πρόταση που συνδέεται συµπλεκτικά µε την προηγούµενη και είναι ότι και εκείνη.

«postquam boum vestigial foras versa vidit» : δευτερεύουσα επιρρηµατική χρονική πρόταση, ως επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου στο ρήµα της κύριας πρότασης. Εισάγεται µε το χρονικό σύνδεσµο postquam και εκφέρεται µε οριστική για να δηλώσει το προτερόχρονο στο παρελθόν.


129

Ασκήσεις :

1.Να µεταφέρετε τους παρακάτω ρηµατικούς τύπους στο β’ πληθυντικό της οριστικής του µέλλοντα, στη φωνή που δίνονται :

- dicitur - aspexit - condidit - sensit - fertur - pergit - traxit - interficitur

2. coepit : να κλίνετε την οριστική των συντελικών χρόνων του ρήµατος. Ποια είναι η σηµασία τους; Ποιο ρήµα αναπληρώνει τους χρόνους του ρήµατος;

3. Να αναλύσετε τα παρακάτω ρήµατα στα συνθετικά τους µέρη : - amoveo - prohibeo - adduco - aspicio - averto - condo - confundo - interficio

4. Nα µετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική : - ibi postea Romulus urbem Romam condit - Hercules gregem aspicit - Hercules boum vestigia foras versa videt - Bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit - Tum Cacus Herculis clava interficitur

5. Να µετατραπούν τα ρήµατα των παρακάτω προτάσεων σε απαρέµφατα εξαρτώµενα από τη φράση « Titus Livius narrat» και να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η απαρεµφατική σύνταξη µε ειδικό απαρέµφατο :

- tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

- Hercules perrexit ad proximam speluncam - Bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit - Tum Cacus vi prohibere conatus, Herculis clava interficitur.

6. Να µετατρέψετε τις απαρεµφατικές προτάσεις σε κύριες µετατρέποντας το απαρέµφατο σε ρήµα και παραλείποντας το ρήµα εξάρτησης :

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur et ipse de via fessus

ibi dormivisse Monumentum Vergili Neapoli iacere fertur


130

Germani in Fluminibus lavari dicuntur Caesar nullum servum habuisse dicitur

7. Να µετατρέψετε τα ρήµατα των προτάσεων σε απαρέµφατα εξαρτώµενα από το προσωπικό ρήµα dicor. Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxit

aversos. Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et partem abesse sensit Hercules pergit ad proximam speluncam; Boum vestigia foras versa vidit Confusus gregem ex loco infesto amovere coepit. Sed bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit.

8. Να συµπληρώσετε τους τύπους στις παρακάτω προτάσεις :

Hercules clav… pastor… interficit Postquam Hercules cacum vid… , eum interfec…

Hercules vix greg… amoverat, cum repente Cacus eum prohibu…

9. Να µετατρέψετε τη σύνταξη των παρακάτω προτάσεων σε απαρεµφατική µε εξάρτηση τα ρήµατα που σας δίνονται σε παρένθεση :

Germani non student agriculturae (dicor) Sulpicius metum exercitus vicit (Sulpicius narrat) Persa periit (Tertia patriae dixit) Omen accirio (Aemilius Paulus dicit)


131

Μάθηµα 19ο

Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus, Lucius Sergius Catilina, nobilissimi

generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit. Eum clari quidam sed

improbi viri consecuti erant. Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est. Socii eius

deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt. Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse

cum exercitu suo, proelio victus, interfectus est. Gaius Sallustius tradit multos etiam

milites Romanos in eadem cruentissima pugna occisos esse, multos autem graviter

vulneratos esse.


Όταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τούλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος, ο Λεύκιος Σέργιος

Κατιλίνας, άντρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά µε πολύ διεστραµµένο χαρακτήρα,

συνωµότησε εναντίον της πολιτείας. Μερικοί επιφανείς αλλά αχρείοι άντρες τον

ακολούθησαν. Ο Κατιλίνας εκδιώχθηκε από τον Κικέρωνα από την πόλη. Οι σύντροφοι του

συνελήφθησαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή. Ο Κατιλίνας ο ίδιος µε το στρατό του αφού

νικήθηκε στη µάχη από τον Αντώνιο, τον άλλο ύπατο, σκοτώθηκε. Ο Γάιος Σαλλούστιος

αναφέρει πως πολλοί επιπλέον Ρωµαίοι στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια φονικότατη µάχη,

και ότι πολλοί τραυµατίστηκαν.


132



Α΄κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση ∆’ κλίση Ε’ κλίση

Catilina-ae Marcus-i Cicero-onis Exercitus-us (αρς) στρατός


Pugna-ae(θ) µάχη

Tullius-ii-i Consul-lis(αρς) ύπατος

Gaius-i Genus-eris(ουδ) γένος, καταγωγή

Antonius-ii-i Urbs-is(θ) πόλη

Lucius-ii-i Carcer-eris (αρς) φυλακή

Sergius-ii-i Miles-itis(αρς) στρατιώτης

Vir-i(αρς) άνδρας

Ingenium-ii-I (ουδ) πνεύµα

Socius-ii(αρς) σύντροφος

Proelium-ii-I (ουδ) µάχη

Sallustius-ii-i

Romani-orum


133


Pravus – a – um : διεστραµµένος Publicus – a – um : δηµόσιος Clarus – a – um : ένδοξος Improbus – a – um : φαύλος Multi – ae – a : πολλοί Cruentus – a – um : φονικός Τριτόκλιτα επίθετα :

Nobilis – is - e : ευγενής, αριστοκρατικός

Υπερθετικός βαθµός των επιθέτων

Σχηµατίζεται από το θέµα του επιθέτου στο θετικό βαθµό (γενική ενικού) µε την κατάληξη

-issimus – a – um

Αντωνυµίες : Eum : δεικτική, επαναληπτική Eius : δεικτική, επαναληπτική Altero : αντωνυµικό επίθετο Ipse : δεικτική, οριστική αντωνυµία Suo : κτητική αντωνυµία Eadem : δεικτική αντωνυµία Quidam : αόριστη επιθετική αντωνυµία

Αντωνυµικό επίθετο alter – a – um

Κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα, εκτός από τη γενική και δοτική ενικού που τη σχηµατίζει όπως όλες οι αντωνυµίες σε –ius, -i αντίστοιχα.


134

Ρήµατα :


Coniuro 1 συνωµοτώ

coniuro coniuravi coniuratum coniurare

Consequor 3 αποθ. Ακολουθώ

consequor consecutus sum consecutum consequi

Expello 3 διώχνω

expello expuli expulsum expellere

Deprehendo 3 συλλαµβάνω

deprehendo deprehendi deprehensum deprehendere

Strangulo 1 στραγγαλίζω

strangulo strangulavi strangulatum strangulare

Vinco 3 νικώ

vinco vici victum vincere



Trado 3 παραδίδω

trado tradidi traditum tradere

Occido 3 σκοτώνω

occido occidi occisum occidere

Vulnero 1 τραυµατίζω

vulnero vulneravi vulnetarum vulnerare

Οριστική Συντελικών χρόνων Παθητικής φωνής

Απαρέµφατο Παθητικού Παρακειµένου

Η οριστική Παρακειµένου, Υπερσυντελίκου και Συντελεσµένου µέλλοντα της παθητικής φωνής σχηµατίζεται περιφραστικά από τη µετοχή παθητικού παρακειµένου (που πρέπει να συµφωνεί µε το υποκείµενό της στο γένος και τον αριθµό) και το ρήµα sum.

Mε τον ίδιο τρόπο το απαρέµφατο του παθητικού παρακειµένου σχηµατίζεται από τη

µετοχή παθητικού παρακειµένου (που συµφωνεί µε το υποκείµενο του απαρεµφάτου στην πτώση, αιτιατική κανονικά, στο γένος και τον αριθµό) και το απαρέµφατο του sum.

Το απαρέµφατο παρακειµένου είναι πάντα ειδικό, άρα και το υποκείµενό του πρέπει να είναι σε πτώση αιτιατική.


135

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ


Amatus-a-um sum Deletus-a-um sum Lectus-a-um sum Auditus-a-um sum

es es es es

est est est est

Amati-ae-a sumus Deleti-ae-a sumus Lecti-ae-a sumus Auditi-ae-a sumus

estis estis estis estis

sunt sunt sunt sunt

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ


Amatus-a-um eram Deletus-a-um eram Lectus-a-um eram Auditus-a-um eram

eras eras eras eras

erat erat erat erat

Amati-ae-a eramus Deleti-ae-a eramus Lecti-ae-a eramus Auditi-ae-a eramus

eratis eratis eratis eratis

erant erant erant erant

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΑ


Amatus-a-um ero Deletus-a-um ero Lectus-a-um ero Auditus-a-um ero

eris eris eris eris

erit erit erit erit

Amati-ae-a erimus Deleti-ae-a erimus Lecti-ae-a erimus Auditi-ae-a erimus

eritis eritis eritis eritis

erunt erunt erunt erunt

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ


Amatum-am-um esse Amatos-as-a esse

Deletus-a-um esse Deletes-as-a esse

Lectum-am-um esse Lectos-as-a esse

Auditum-am-um esse Auditos-as-a esse


136

Ασκήσεις :

1. Να µεταφέρετε στον πληθυντικό τις προτάσεις : Eis consulibus pravi quidam viri contra rem publicam coniuraverunt. Eos viri quidam Romani consecuti sunt. Pravissimi illi viri a consulibus reipublicae ex urbe expulsi sunt. Cruentissimis pugnis ei, qui coniuraverant, victim et interfecti sunt. Socii eorum deprehensi et in carceribus strangulati sunt.

2. Να κλιθούν µαζί : rem publicam, altero consule, eadem cruentissima pugna. 3. Να µεταφέρετε όλα τα προσηγορικά ουσιαστικά του κειµένου στον άλλο αριθµό. 4. Να µετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και την παθητική σε ενεργητική,

όπου αυτό είναι δυνατό. Όπου δεν υπάρχει ποιητικό αίτιο να εννοήσετε το a Ciceronis amicis…

Eum clari quidam sed improbi viri consecuti erant. Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est. Socii eius deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt. Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse cum exercitu suo, proelio victus,

interfectus est. 5. Na µετατρέψετε τα ρήµατα των προτάσεων σε απαρέµφατα και να τα εξαρτήσετε από το

Gaius Sallustius tradit… Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus, Lucius Sergius Catilina,

nobilissimi generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit. Eum clari quidam sed improbi viri consecuti erant. Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est. Socii eius deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt. Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse cum exercitu suo, proelio victus,

interfectus est. 6. Να αποδώσετε µε αναφορική πρόταση τη φράση µε τα µαύρα γράµµατα :

Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus, Lucius Sergius Catilina, nobilissimi generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit.

Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse cum exercitu suo, proelio victus, interfectus est.

7. Να αντικαταστήσετε χρονικά όλα τα ρήµατα του κειµένου και να γράψετε τα απαρέµφατα και τις µετοχές τους (και στις δύο φωνές).


137

Μάθηµα 20ο

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu. Exclusus

ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum. Paulo post

rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta

foribus se abdidit. Discurrens miles pedes eius animadvertit; Eum latentem adgnovit;

Extractum imperatorem eum salutavit. Hinc ad commilitones suos eum adduxit. Ab his in

castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur.

Postero die Claudius imperator factus est.

Mετάφραση :

Ο Κλαύδιος κατέλαβε την εξουσία στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του από κάποιο

παράδοξο και τυχαίο γεγονός. Είχε αποσυρθεί σε µια θερινή κατοικία, της οποίας το όνοµα

είναι Ερµαίο, αποδιωγµένος από τους δολοφόνους του Καλιγούλα. Λίγο αργότερα σύρθηκε

προς το πλησιέστερο λιακωτό τροµοκρατηµένος από την είδηση της σφαγής, και κρύφτηκε

ανάµεσα στα παραπετέσµατα που κρεµόντουσαν στην πόρτα. Ένας στρατιώτης που έτρεχε

πέρα δώθε πρόσεξε τα πόδια του. Τον αναγνώρισε που κρυβόταν. Τον προσαγόρευσε

αυτόκρατορα, αφού τον τράβηξε έξω. Τον οδήγησε από εκεί στους συντρόφους του.

Μεταφέρθηκε από τους στο στρατοπέδο περίλυπος και περιδεής, ενώ το πλήθος που τον

συναντούσε τον λυπότανε σα να επρόκειτο να πεθάνει. Την άλλη µέρα ανακηρύχτηκε

αυτοκράτορας.


138



Α’ κλίση Β’ κλίση Γ’ κλίση ∆’ κλίση Ε’ κλίση

Caligula-ae Claudius-ii-i Aetas-atis(θ)* ηλικία

Casus-us(αρς) τυχαίο γεγονός

Dies-ei(αρς) µέρα

Diaeta-ae(θ) θερινή κατοικία

Annus-i(αρς) έτος

Insidiator-oris (αρς) συνωµότης

Turba-ae(θ) πλήθος

Imperium-ii-i (ουδ) εξουσία

Nomen-inis(ουδ) όνοµα

Hermaeum-i Rumor-oris(αρς) φήµη

Solarium-ii-i (ουδ) λιακωτό

Caedes-is(θ) σφαγή

Velum-i(αρς) παραπέτασµα

Foris-is(θ) πόρτα

Castra-orum (ουδ) στρατόπεδο

Miles-it is(αρς) στρατιώτης

Pes-dis(αρς) πόδι

Imperator-oris(αρς) αυτοκράτορας

Commilitο-onis (αρς)σύντροφος

Aetas-atis : το ουσιαστικό σχηµατίζει τη γενική ενική –um & -ium


139


Paulus – a – um : λίγος Proximus – a – um : κοντινός Trepidus – a – um : έντροµος Obvius – a – um : αντίθετος Posterus – a – um : επόµενος Τριτόκλιτα επίθετα :

Mirabilis – is – e : παράδοξος, περίεργος Tristis – is – e : λυπηµένος

Αντωνυµίες : Suae : κτητική αντωνυµία, γ’ πρόσωπο Cui : αναφορική αντωνυµία Se : προσωπική αντωνυµία Eius : οριστική αντωνυµία Eum : οριστική αντωνυµία Suos : κτητική αντωνυµία His : δεικτική αντωνυµία


140

Ρήµατα :


Saluto 1 προσαγορεύω

saluto salutavi salutatum salutare

Miseror 1 αποθ λυπάµαι

miseror miseratus sum miseratum miserari

Exterreo 2 τροµοκρατώ

exterreo exterrui exterritum exterrere

Lateo 2 κρύβω

lateo latui latere

Capio 3* πιάνω

capio cepi captum capere

Excludo 3 διώχνω

excludo exclusi exclusum excludere

Recedo 3 αποσύροµαι

recedo recessi recessum recedere

Prorepo 3 σύρω

prorepo prorepsi proreptum prorepere

Praetendo 3 κρέµοµαι

praetendo praetendi praetens(t)um praetendere

Adduco 3 οδηγώ


Morior 3* πεθαίνω *

morior mortuus sum mortuum mori

Abdo 3 κρύβω

abdo abdidi abditum abdere

Discurro 3 τρέχω

discurro discurri discursum discurrere

Animadverto 3 παρατηρώ

animadverto animadverti animadversum animadvertere

Adgnosco 3 αναγνωρίζω

adgnosco adgnovi adgnitum adgnoscere

Extraho 3

βγάζω έξω

extraho extraxi extractum extrahere


Defero 3 µεταφέρω

defero detuli delatum deferre

Fio κανω fio factus sum fieri

Morior : σχηµατίζει µετοχή Μέλλοντα moriturus-a-um και υποτακτική Παρατατικού


141

morerer.

ΜΕΤΟΧΕΣ

Μετοχή Ενεστώτα : το ρήµα sum δε σχηµατίζει µετοχή ενεστώτα, εκτός αν είναι σύνθετο -sens. Όταν είναι απλό η µετοχή του δεν είναι εύχρηστη. Τα ρήµατα της 1ης και 2ης συζυγίας σχηµατίζουν µετοχή ενεστώτα από το

Eνεστωτικό θέµα + -ns

Τα ρήµατα της 3ης και 4ης συζυγίας σχηµατίζουν µετοχή ενεστώτα από το Θέµα του ενεστώτα + -ens

Η µετοχή ενεστώτα κλίνεται πάντα ως τριτόκλιτο, τριγενές και µονοκατάληκτο επίθετο.σχηµατίζει όµως την αφαιρετική ενικού σε –i όταν χρησιµοποιείται ως επίθετο και σε –e όταν χρησιµοποιείται επιρρηµατική. Μετοχή ενεστώτα έχουν µόνο τα ρήµατα της ενεργητικής φωνής και τα αποθετικά. Η µετοχή ενεστώτα δηλώνει πράξη σύγχρονη µε την πράξη του ρήµατος. Μετοχή Μέλλοντα :το ρήµα sum σχηµατίζει µετοχή µέλλοντα futurus – a – um. Τα ρήµατα 1ης, 2ης, 3ης και 4ης συζυγίας σχηµατίζουν µετοχή µέλλοντα από

Το σουπίνο + - urus – a – um Μετοχή µέλλοντα έχουν τα ενεργητικά και αποθετικά ρήµατα και κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα προϊόντα. Μετοχή Παρακειµένου : το ρήµα sum δε σχηµατίζει µετοχή παρακειµένου. Τα ρήµατα της 1ης, 2ης, 3ης και 4ης συζυγίας σχηµατίζουν τη µετοχή του παρακειµένου από

Το σουπίνο + - us – a –um

Mετοχή παρακειµένου έχουν τα παθητικά και αποθετικά ρήµατα και κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα.

Το υποκείµενο της µετοχής

Το υποκείµενο της µετοχής συµφωνεί µ’ αυτήν στην πτώση στον αριθµό και στο γένος. Αν το υποκείµενο της µετοχής είναι όρος του ρήµατος της πρότασης τότε η µετοχή λέγεαι

συνηµµένη. Αν το υποκείµενο της µετοχής δεν είναι όρος του ρήµατος της πρότασης τότε η µετοχή λέγεται απόλυτη και µπαίνει πάντα σε αφαιρετική.

Ενεργητική περιφραστική συζυγία

Η µετοχή Μέλλοντα και το ρήµα sum σχηµατίζουν την ενεργητική περιφραστική συζυγία (πρόκειται να…)


142

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ

Ενεργητικής φωνής

Απαρέµφατα του ρήµατος sum :

Απαρέµφατο Ενεστώτα : esse Απαρέµφατο Μέλλοντα : futurum-am-um & futures-as-a esse / fore Απαρέµφατο Παρακειµένου : fuisse Απαρέµφατα 1ης συζυγίας :

Απαρέµφφατο Ενεστώτα : amare Απαρέµφατο Μέλλοντα : amaturum-am-um & amaturos-as-a esse Απαρέµφατο Παρακειµένου : amavisse Απαρέµφατα 2ης συζυγίας :

Απαρέµφφατο Ενεστώτα : delere Απαρέµφατο Μέλλοντα : deleturum-am-um & deleturos-as-a esse Απαρέµφατο Παρακειµένου : delevisse Απαρέµφατα 3ης συζυγίας :

Απαρέµφφατο Ενεστώτα : legi Απαρέµφατο Μέλλοντα : lecturum-am-um & lectures-as-a esse Απαρέµφατο Παρακειµένου : legisse Απαρέµφατα 4ης συζυγίας :

Απαρέµφφατο Ενεστώτα : audire Απαρέµφατο Μέλλοντα : auditurum-am-um & audituros-as-a esse

Απαρέµφατο Παρακειµένου : audivisse

Παθητικής φωνής

Απαρέµφατα 1ης συζυγίας :

Απαρέµφφατο Ενεστώτα : amari Απαρέµφατο Μέλλοντα : amatum iri Απαρέµφατο Παρακειµένου : amatum-am-um & amatos-as-a esse

Απαρέµφατο Συντελεσµένου Μέλλοντα : amatum-am-um & amatos-as-a fore Απαρέµφατα 2ης συζυγίας :

Απαρέµφφατο Ενεστώτα : deleri Απαρέµφατο Μέλλοντα : deletum iri Απαρέµφατο Παρακειµένου : deletum-am-um & deletes-as-a esse


143

Απαρέµφατο Συντελεσµένου Μέλλοντα : deletum-am-um & deletos-as-a fore Απαρέµφατα 3ης συζυγίας :

Απαρέµφφατο Ενεστώτα : legi Απαρέµφατο Μέλλοντα : lectum iri Απαρέµφατο Παρακειµένου : lectum-am-um & lectos-as-a esse Απαρέµφατο Συντελεσµένου Μέλλοντα : lectum-am-um & lectos-as-a fore Απαρέµφατα 4ης συζυγίας :

Απαρέµφφατο Ενεστώτα : audiri Απαρέµφατο Μέλλοντα : auditum iri Απαρέµφατο Παρακειµένου : auditum-am-um & auditos-as-a esse Απαρέµφατο Συντελεσµένου Μέλλοντα : auditum-am-um & auditos-as-a fore


∆ευτερεύουσες προτάσεις : «cui nomen est Hermaeum» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο diaetam. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία cui και εκφέρεται µε οριστική για να δηλώσει το πραγµατικό. «dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur» : δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται µε το χρονικό σύνδεσµο dum και εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα για να δηλώσει µια πράξη συνεχιζόµενη κατά τη διάρκεια της οποίας συµβαίνει µια άλλη πράξη. Ο χρόνος της δευτερεύουσας είναι ανεξάρτητος από το χρόνο της κύριας.


144

Ασκήσεις :

1.να µετατρέψετε τις αναφορικές προτάσεις σε µετοχές : Venti, qui pontum turban, Aenean in Africam poetant Timeo Graecos, qui dona ferunt Miles, qui in pugna mortuus est, amicus meus est Viri, qui Catilinam consecuti sunt, improbi errant Duces hostium, qui capti sunt, ad Caesarem produci errant

2.να αντικαταστήσετε τις µετοχές µε αναφορικές προτάσεις και να κάνετε τις αναγκαίες µεταβολές :

Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum.

Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum inter vela praetenta foribus se abdidit. Discurrens miles pedes eius animadvertit; Eum latentem adgnovit;

3.να µετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και την παθητική σε ενεργητική, όπου είνι δυνατό :

Discurrens miles pedes eius animadvertit;

Extractum imperatorem eum salutavit.

Ab his in castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moriturum

eum miseratur.

Postero die Claudius imperator factus est.

4.να µετατρέψετε τα ρήµατα των προτάσεων σε απαρέµφατα εξαρτώµενα από το προσωπικό dicor :

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu. Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam. Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela

praetenta foribus se abdidit. Discurrens miles pedes eius animadvertit; Eum latentem adgnovit; Extractum imperatorem eum salutavit.

5.να µετατρέψετε τα ρήµατα των προτάσεων σε απαρέµφατα και να τα εξαρτήσετε από : Suetonius scropsit in libris suis…

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu. Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam.

Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit.

Discurrens miles pedes eius animadvertit; Eum latentem adgnovit; Extractum imperatorem eum salutavit


145

KEIMENA EΠΑΝΑΛΗΨΗΣ

1. Ovidius poeta in terra Pontica exulat. Epistulas Romam scriptitat. Epistulae plenae

querelarum sunt. Romam desiderat et fortunam adversam deplorat. Narrat de incolis

barbaris et de terra gelida. Poetam curae et miseriae excruciant. Epistulis contra

iniuriam repugnant. Musa est unica amica poetae.

2. Aeneas filius Anchisae est. Patria Aeneae Troia est. Graeci Troiam oppugnant et

dolo expugnant. Aeneas cum Anchisa, cum nato et cum sociis ad Italiam navigat. Sed

venti pontum turbant et Aenean in Africam portant. Ibi Dido regina novam patriam

fundat. Aeneas reginae insidias Graecorum renarrat. Regina Aenean amat et Aeneas

reginam. Denique Aeneas in Italiam navigat et regina exspirat.

3. Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum

Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae

incolis nocet. Oraculum incolis respondet : «regia hostia deo placet!» Tum Cepheus

Andromedam ad scopulum adligat; Belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus

calceis pennatis advolat; Puellam videt et stupet forma puellae. Perseus hasta beluam

delet et Andromedam liberat. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent.

4. Apud antiquos Romanos concordia maxima sed avaritia minima erat. Romani in

suppliciis deorum magnifici sed domi parci erant. Iustitia inter se certabant et patriam

curabant. In bello pericula audacia propulsabant et beneficiis amicitias parabant. Delecti

consultabant patriae; eis corpus ex annis infirmum sed ingenium propter sapientiam

validum erat.


146

5. Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat. XVII (septendecim) libri eius de bello

Punico secundo pulchri sunt. Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat. Multos in

illis locis agros possidebat. Silius animum tenerum habebat. Gloriae Vergili studebat

ingeniumque eius fovebat. Eum ut puer magistrum honorabat. Monumentum eius, quod

Neapoli iacebat, pro templo habebat.

6. In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Lex enim est

fundamentum libertatis, fons aequitatis. Mens et animus et consilium et sententia

civitatis posita est in legibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non

stat. Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes

servi sumus : sic enim liberi esse possumus.

7. Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Ex quibus

quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis remanere. Legatos omnes

frumentum in castra importare iubet. Milites his verbis admonet : “ hostes adventare

audio ; speculatores nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavere debetis ; hostes

enim de collibus advolare solent et caedem ,ilitum perpetrare possunt”.

8. Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem. Ridebis. Ego tres apros feroces cepi.

“Ipse?” interrogabis. Ipse. Ad retia sedebam; erat in proximo non venabulum sed stilus

et pugillares; cogitabam aliquid enotabamque; Etsi retia vacua, plenas tamen ceras

habebam. Silvae et solitudo sunt magna incitamenta cogitationis. Cum in venationibus

eris, licebit tibi quoque pugillares adportare; Videbis non Dianam in montibus sed

Minervam errare. Vale!

9. Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, hoc modo imperium perdit. Filius

eius Sextus Taquinius pudicitiam Lucretiae, uxoris Collatini, laedit. Maritus et pater et

Iunius Brutus eam maestam inveniunt. Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro

se ipsam interficit. Brutus ex vulnere dolore mango cultrum extrahit et delictum punire

parat. Polpulum concitat et Tarquinio imperium adimit. Liber iam populus Romanus duo


147

consules, Iunium Brutum et Taquinium Collatinum, deligere constituit.

10. Aeneas bellum ingens geret in Italia. Populos feroces contundet, mores eis imponet

et moenia condet. Tu Aeneam ad caelum feres. Postea Iulus, Aeneae filius, regnum ab

Lavinio tranferet et Albam Longam muniet. Post trecentos annos Ilia duos filios,

Romulum et Remum pariet, quos lupa nutriet. Romulus moenia Martia condet Romanosque

de suo nomine appellabit. Romanis imperium sine fine erit. Caesar Augustus, ab Iulo

ortus, Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet. Hunc tu, ut Aeneam, in caelo

accipies.

11. Hannibal, dux Carthaginiensis, VI etXX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello

superavit et Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum

elephantis transiit. Ubi in Italia fuit, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas

copias Romanorum profligavit et delevit. Populus Romanus cladem Cannensem pavidus

audivit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam XIV

annos in Italia complevit, Carthagienses eum in Africam revocaverunt. Ibi Hannibal

bellum cum Romanis componere frustra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam

dimicavit, sed Romani victoriam reportaverunt.

12. L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse sege gerere obtigit. Ut domum ad

vesperum rediit, filiola eius Tertia, quae tum erat admodum parvula, ad complexum patris

cucurrit. Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam. “Quid est”

inquit “mea Tertia? Cur tristis es? Quid tibi accidit? “Mi pater” respondit illa “Persa

periit”. Perierat enim catellus eo nomine, quem puella multum amabat. Tum pater Tertiae

dixit “omen accipio”. Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi animo praesumpsit

13. Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem

gerebat. Serena nocte subito luna defecerat; Ob repentinum monstrum terror animos

militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat. Tum Sulpicius Gallus de caeli ratione

et de stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in


148

pugnam misit. Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam victoriam

dederunt. Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere

potuit!

14. Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antonii fuerat, Athenas

confugit. Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species

horrenda. Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida,

similem effigei mortui. Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius

audire cupivit. Respondit ille se esse Orcum. Tum terror Cassium concussit et e somno

eum excitavit. Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit. Ille neminem

viderant. Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit. Paucis post

diebus res ipsa fidem somnii confirmavit. Nam Octavianus supplicio capitis eum adfecit.

15. Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit.

Germani non student agriculturae; lacte, caseo, et carne nutriuntur. Locis frigidissimis

pelles solum habent et in fluminibus lavantur. Cum civitas bellum gerit, magistratus

creantur cum vitae necisque potestate. Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac

pedibus proeliantur : ephippiorum usus res turpis et iners habetur. Vinum a mercatoribus

ad se importari non sinunt, quod ea re, ut arbitrantur, remollescunt hominess atque

effeminantur.

16. Nostri, postquam pila in hostes miserunt, gladiis rem gerunt. Repente post tergum

equitatus cernitur; Cohortes appropinquant; hostes terga vertunt ac fugiunt; Eis equites

occurrunt. Fit magna caedes. Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur; Dux

Arvernorum vivus in fuga comprehenditur; Signa militaria LXXIII (septuaginta quattuor)

ad Caesarem referuntur; Magnus numerus hostium capitur atque interficitur; Reliqui ex

fuga in civitates discedunt. Postero die ad Caesarem legati mittuntur. Caesar iubet arma

tradi et principes produci. Ipse pro castris consedit; Eo duces producuntur.



149

17. Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum, qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse praedicabant. Alius

alia de causa discedere cupiebat. Nonnulli pudore adducti remanebant. Hi neque vultum

fingere, neque lacrimas tenere poterant; Abditi in tabernaculis aut suum fatum

querebantur aut cum familiaribus suis commune periculum miserabantur. Totis castris

testamenta obsignabantur. Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii, qui rei militaris

periti habebantur, pertubantur.

18. Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur, ubi postea

Romulus urbem Romam condidit. Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur

et ipse de via fessus ibi dormivisse. Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in

speluncam caudis traxit aversos. Ubi Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et

partem abesse sensit, pergit ad proximam speluncam; Sed postquam boum vestigia foras

versa vidit, confusus gregem ex loco infesto amovere coepit. Sed bovum mugitus ex

spelunca auditus Herculem convertit. Tum, Cacus, vi prohibere eum conatus, Herculis

clava interficitur.

19. Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus, Lucius Sergius Catilina, nobilissimi

generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit. Eum clari quidam sed

improbi viri consecuti erant. Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est. Socii eius

deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt. Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse

cum exercitu suo, proelio victus, interfectus est. Gaius Sallustius tradit multos etiam

milites Romanos in eadem cruentissima pugna occisos esse, multos autem graviter

vulneratos esse.

20. Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu.

Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum.


150

Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela

praetenta foribus se abdidit. Discurrens miles pedes eius animadvertit; Eum latentem

adgnovit; Extractum imperatorem eum salutavit. Hinc ad commilitones suos eum adduxit.

Ab his in castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moriturum eum

miseratur. Postero die Claudius imperator factus est.


151


152

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ Β'ΛΥΚΕΙΟΥ

Documents

Transcript of ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ Β'ΛΥΚΕΙΟΥ