1. Σύγχρονη εποχή και σύγχρονος τρόπος ζωής

Ο όρος «σύγχρονη εποχή» ή «σύγχρονη κοινωνία» είναι συχνά συνώνυμος με τον

όρο «αναπτυγμένη κοινωνία» που σημάνει εξελιγμένη κοινωνία στον τομέα της

οικονομίας, την ύπαρξη κράτους και γραφειοκρατίας, στον πολιτικό τομέα και υψηλό

καταμερισμό εργασίας και στον κοινωνικό τομέα. Ο όρος «σύγχρονη κοινωνία»

χρησιμοποιείται επίσης για να χαρακτηρίσει τις μεταβιομηχανικές κοινωνίες που

ακολούθησαν μετά τη βιομηχανική επανάσταση.1

Ο 21ος αιώνας είναι ο αιώνας της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου με τα

μεγάλα επιτεύγματα και το σύγχρονο τρόπο ζωής, που μπορεί να ικανοποιεί τις

βασικές βιολογικές ανάγκες των περισσότερων ανθρώπων, αλλά είναι και ο αιώνας

που κάνει τους ανθρώπους ολοένα και πιο θυμωμένους και αποξενομένους.

Οι έντονοι ρυθμοί ζωής, τα εξαντλητικά ωράρια εργασίας, η ανεργία, και η

απομάκρυνση από το φυσικό περιβάλλον είναι μερικά μόνο από τα αρνητικά

επιτεύγματα του αιώνα της τεχνολογικής ανάπτυξης και της προόδου. Ακολουθούν η

άγνοια για το ιστορικό του γίγνεσθαι, τους θησαυρούς της παράδοσής, η

ομοιομορφία, ο μιμητισμός και η ταύτιση με ξενικά πρότυπα.

Οι άνθρωποι των σύγχρονων κοινωνιών έχασαν  τη γνήσια έκφρασή τους και

αποξενώθηκαν από τον πλησίον τους και δυστυχώς και από τον ίδιο τον εαυτό τους.

Ζουν και αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και τους συνανθρώπους τους όπως τα

άψυχα πράγματα και τα διάφορα αντικείμενα και δημιουργούν μαζί τους επιδερμικές

σχέσεις χωρίς καμία ουσία2.

Ο σκοπός του σύγχρονου ανθρώπου περιορίζεται στο να «πουλήσει» τον εαυτό του

με επιτυχία και το αίσθημα της αξίας γι αυτόν τον ίδιο εξαρτάται από την επιτυχία

αυτής της αγοραπωλησίας όπως την ορίζουν οι εκάστοτε κοινωνικοπολιτικές

καταστάσεις.

Τρομακτικές διαστάσεις έχει πάρει σήμερα και η αλλοτρίωση και η αποχαύνωση

που έχει υποστεί ο άνθρωπος από τον σύγχρονο τρόπο ζωής που «ζώντας» στον

μικρόκοσμό του «πουλάει» τον εαυτό του, το σώμα, την νόηση του ακόμα και τις

ιδέες του, χαμένος, χωρίς αξίες, ιδανικά και σκοπό ύπαρξης. Ανθρώπινες ιδιότητες

όπως η φιλία και αλλά πιο ιερά πράγματα όπως η ηθική και η ιδεολογία, η πίστη και

η προσήλωση σε μια ιδέα  αντικρίζονται σαν εμπορεύματα και χωρίς καμία βαθύτερη

1 Γεωργούλας Σ. και άλλοι, (2008), «Κοινωνιολογία», Υπουργείο εθνικής παιδείας και θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό ινστιτούτο, εκδόσεις Ο.Α.Ε.Δ., Αθήνα, σελ. 36.

2 Τσαούσης Γ., (1993), «Η Κοινωνία του ανθρώπου» εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, σελ. 163.

ουσία και αξία.3 Οι άνθρωποι των σύγχρονων μεγαλουπόλεων ζουν με

ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ τους και ενδιαφέρονται κυρίως να ικανοποιούν τις

διαρκώς αυξανόμενες, επίπλαστες και εικονικές υλικές ανάγκες τους.

Οι νέοι πλήττονται περισσότερο από όλους. Ζουν στην πλειονότητά τους με

ανασφάλεια, έντονα προβληματισμένοι για το μέλλον τους και το μέλλον της

κοινωνίας τους. Στρέφονται με ολοένα αυξανόμενους αριθμούς για εκτόνωση στο

κάπνισμα, το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, τα ηρεμιστικά και τα αγχολυτικά φάρμακα, στο

γρήγορο φαγητό, στα αναψυκτικά τύπου κόλα, στο ξενύχτι και σε ψυχοφθόρες

διασκεδάσεις ακολουθώντας κάθε λογής ακρότητες σε έναν τρόπο ζωής που τους

επιβάλλει η σημερινή καταναλωτική κοινωνία και οι γρήγοροι ρυθμοί της.

Πέρα όμως από τη φτώχια, το χαμηλό εισόδημα, την ανεργία, τις τρομακτικές

ανισότητες, την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα για το αύριο που προκαλεί η

οικονομία της αγοράς, θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη και άλλους δυσμενείς

παραμέτρους και όψεις της σύγχρονης ζωής που επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής

των ανθρώπων, όπως η μόλυνση και υποβάθμιση του περιβάλλοντος και των

τροφίμων, τις χρόνιες εκφυλιστικές αρρώστιες που έχουν πάρει επιδημικές

διαστάσεις και πλήττουν ολοένα και περισσότερους σε ολοένα και μικρότερες

ηλικίες, η ανεξέλεγκτη χρήση αντιβιοτικών και ορμονών, τα φυτοφάρμακα που

μολύνουν τα τρόφιμα, οι ανυπολόγιστες καταστροφές στην πανίδα και χλωρίδα του

πλανήτη, σε καταστροφή των δασών.

O αντίκτυπος όλων αυτών σε κάθε άτομο είναι τρομακτικός. Ο άνθρωπος

αποξενώνεται από την ουσία της υπόστασης του, δεν λειτουργεί ως ξεχωριστή

προσωπικότητα  αλλά ως μέρος της μάζας. Οι άνθρωποι των βιομηχανικών

κοινωνιών ζουν μια ζωή ευτελή. Μια ζωή χωρίς ουσία, χωρίς κανέναν απολύτως

σκοπό. Φαίνεται πως θεωρούν ως μοναδικό καθήκον τους την κάλυψη κάποιων

βιολογικών αναγκών. Δεν χρησιμοποιούν τη ζωή τους για την επίτευξη ενός σκοπού

που θα τους εξυψώσει και θα δίνει νόημα στην ύπαρξή τους.

Η σύγχρονη εποχή δεν χαρακτηρίζετε όμως μόνο από αρνητικά στοιχεία. Όπως είδη

αναφέρθηκε ζούμε στον αιώνα της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου. Οι νέες

τεχνολογίες όπως εξελιγμένοι υπολογιστές, τα διαγνωστικά μηχανήματα, ή

ρομποτική ιατρική, η εικονική πραγματικότητα, οι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι και

άλλες τεχνολογίες είναι σήμερα προσβάσιμες, φτηνές και σχετικά εύκολα στη

διάθεση του καθενός χρήστη.3 ο.π., σελ. 423.

Στις σύγχρονες κοινωνίες δείκτες όπως η παιδική θνησιμότητα, η υγειονομική

περίθαλψη, οι συνθήκες υγιεινής, ο αναφαλβιτισμός, η εργασία, η ποιότητα και

ποσότητα διατροφής, ο ελεύθερος χρόνος κινούνται προς την επιθυμητή πορεία

κατεύθυνσης συμβάλλοντας στην υγεία και ασφάλεια των πολιτών. Τα επιτεύγματα

όμως και οι νέες εξελίξεις στην τεχνολογία δεν είναι ουσιαστικές για την ποιότητα

της ζωής των ανθρώπων, γιατί εξασφαλίζουν κυρίως την επιβίωση και την διαβίωση.

Η κοινωνία που σήμερα είναι δεμένη με την οικονομία της αγοράς πρέπει να

αλλάξει και ο άνθρωπος θα πρέπει να ικανοποιεί τις πραγματικές ανάγκες του και όχι

περιττές και ανύπαρκτες και φυσικά να μην παρασύρεται από τις βιτρίνες των

καταναλωτικών αγαθών, ζώντας μια πιο ποιοτική ζωή.

2. Τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης εποχής και του σύγχρονου τρόπου ζωής

Οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες χαρακτηρίζονται από ένα πανθομολογούμενο

χαρακτηριστικό, την αφθονία, που σε συνδυασμό με τον μονοδιάστατο τρόπο ζωής

όπου η άμεση ευχαρίστηση που εξυπηρετεί τον καταναλωτισμό προέχει και

υποστηρίζετε, αποδυναμώνοντας τη δημιουργική φαντασία και εξαλείφοντας την

πνευματική ευαισθησία των ανθρώπων.4

Με πρότυπα σαθρά που δεν εμπνέουν και δεν οδηγούν στο δημιουργικό όνειρο,

στην ανθρωποκεντρική θεώρηση και στο αληθινό νόημα της ζωής, ο σύγχρονος

τρόπος ζωής δημιουργεί προβλήματα τα οποία διαφαίνονται αναλύοντας τα

παρακάτω χαρακτηριστικά της σύγχρονης εποχής και τρόπου ζωής:

Την επικράτηση της στείρας τεχνοκρατικής αντίληψης, δηλαδή της αντίληψης ότι

τεχνολογία και μόνο οδηγεί τον άνθρωπο στην ευτυχία. Με την ψυχρή εκλογίκευση

των πάντων, οι άνθρωποι καθίσταντο οπαδοί της «ήσσονος προσπάθειας» ως

προς την ευρύτερη καλλιέργεια τους και την ταύτιση του «έχειν» με το «είναι»

Τη συνθετότητα και πολυπλοκότητα των κοινωνιών που οι γρήγοροι ρυθμοί

εκτύλιξης γεγονότων και αλλαγών, ο καταιγισμός μηνυμάτων, πληροφοριών και

γνώσεων, η πολλαπλότητα και αντιφατικότητα των κοινωνικών ρόλων, η αύξηση

των απαιτήσεων της ζωής, το άγχος, η ένταση και άλλα οδηγούν στην αδυναμία

αφομοίωσης και βελτίωσης του κοινωνικού «γίγνεσθαι

Ο βιομηχανοποιημένος τρόπος ζωής που προκαλεί την αντιστροφή στις

ανθρώπινες σχέσεις και με τη συνεχή επανάληψη κινήσεων έρνει τυποποίηση,

4 Τουλουμάκος Ι., (2008), «Τρόποι ζωής και χιούμορ των αρχαίων ελλήνων», εκδόσεις Ζήτρος, σελ. 20.

οδηγώντας στην εκφύλιση της πνευματικότητας του ανθρώπου,. Ως προς την

εργασία, χαρακτηριστική είναι η εντατικοποίησή της και η υπερβολική

προσκόλληση στην ειδίκευση, που περιορίζουν τον ελεύθερο χρόνο και

απογυμνώνουν ηθικά και πνευματικά τον άνθρωπο.

Η αστικοποίηση με την υπερπληθώρα ανθρώπων, την ανωνυμία, την έλλειψη

ζωτικού χώρου για προσωπική έκφραση, την καλλιέργεια της επιθετικότητας

και το μαρασμό των ανθρώπινων συναισθημάτων που οδηγούν στην

αποξένωση, στη μαζοποίηση και στην αλλοτρίωση. Δημιουργούνται

υδροκέφαλες τσιμεντουπόλεις με διαμερισματοποίηση και κάθετη δόμηση

που προσβάλλουν την αισθητική και συνθλίβουν την ανθρώπινη επικοινωνία

σε ανθρώπους που ακολουθούν παράλληλους δρόμους, ελαχιστοποιώντας τον

κοινωνικό έλεγχο.

Η στροφή στον υλικό ευδαιμονισμό, στην ακόρεστη μανία για υλικά αγαθά,

και τον εγκλωβισμός στο δόκανο του υπερκαταναλωτισμού, που αποτελεί

πρότυπο κοινωνικής καταξίωσης και ευτυχίας, οδηγεί σε αυτοκατανάλωση

και θεοποίηση του χρήματος, στην έκπτωση της αξίας του ανθρώπου και

υποταγή στο συρμό, στο εφήμερο, στο πρόσκαιρο.

Η ηθική ρευστότητα και κρίση αξιών με έκλυση των ηθών και προβολή της

ηθικής του συμφέροντος, η κρίση ταυτότητας και προσανατολισμού, οι

λανθασμένες προτεραιότητες προκαλούν ιδεολογική σύγχυση, απουσία

οραμάτων και συλλογικών στόχων και κατάργηση ορίου και μέτρου

δημιουργώντας απαξίες στη θέση αξιών.

Η απομάκρυνση του ανθρώπου από τη φύση και ότι αυτή αντανακλά , όπως

το χάσιμο της αγνότητας, της αυθεντικότητας, της έμπνευσης, της

φυσικότητας και τη δημιουργία του τεχνητού ανθρώπου με κρυμμένη

ευαισθησία και εσωτερικό κενό.

Ο μιμητισμός και η μόδα, με την τυφλή υποταγή στο ξενόφερτο και

αντιγραφή της επιφάνειας και όχι της ουσίας κάνουν το σημερινό άνθρωπο

φίλαυτο και τον οδηγούν στο ναρκισσισμό και την αλαζονεία της δύναμης

αδιαφορώντας για το καλό της κοινότητας. Ο σημερινός άνθρωπος πιστεύει

στο όραμα της «διασημότητας», που τον οδηγεί στην υιοθέτηση αθέμιτων

μέσων προκειμένου να επιτύχει το σκοπό του.

Τα κοινωνικά προβλήματα, όπως οι αδικίες, οι ανισότητες, η ανεργία

δημιουργούν κοινωνικό αναβρασμό και επιδεινώνουν την κρίση της

κοινωνίας.

Η μετανάστευση, ο ρατσισμός και η ξενοφοβία ένα φαινόμενο το οποίο

δυστυχώς λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις στις μέρες μας. Η ξενοφοβία

πυροδοτείται επίσης και από τη γενικότερη οικονομική κρίση, το θρησκευτικό

φανατισμό και την αθρόα εισβολή μεταναστών.

Τα τελευταία χρόνια ο τρόπος ζωής του ελληνικού πληθυσμού άλλαξε σημαντικά.

Καθώς περάσαμε από την ανέχεια της εποχής του μεσοπολέμου στην αφθονία του

χτες και στην κρίση του σήμερα. Ζούμε λοιπόν σήμερα στην κοινωνία της

πληροφορίας και της καινοτομίας και η πληροφορία σε συνδυασμό με την καινοτομία

δείχνουν να είναι το κλειδί της επιτυχίας για μεγαλύτερη ανάπτυξη και σημαντικές

αλλαγές τόσο στον τρόπο διοίκησης οργανισμών και επιχειρήσεων όσο και στην

ποιότητα της ζωής των ανθρώπων.5

5 Κασιμάτη Ρ., κ.ά., «Κοινωνιολογία», Υπουργείο εθνικής παιδείας και θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό ινστιτούτο, εκδόσεις Ο.Α.Ε.Δ., Αθήνα, σελ. 35.