Σπάρτακος 65, Ιούνης 2002

Η ασφαλιστική επίθεση συνεχίζεται!

του Τάσου Αναστασιάδη

βλ. και πλαίσιο (πιο κάτω): Η φαντασιακή αριθμητική της καπιταλιστικής ασφάλισης

«Ήπιο» χαρακτηρίστηκε το νέο «ασφαλιστικό» από τους κατεξοχήν επιφανειακούς «ειδήμονες»,π.χ. τους οικονομικούς δημοσιογράφους, και ως ένα σημείο πράγματι είναι, όμως μόνο σε σχέση μετο σχέδιο Γιαννίτση ή με τις δυνατότητες που άφηνε να διαφανεί η ιδεολογική επίθεση περί«ασφαλιστικού προβλήματος» -αυτό που μεταφράζει σε πολιτική θέση η επίκριση μιας ΝέαςΔημοκρατίας (ότι δηλαδή «κουκουλώνει το πρόβλημα» «χωρίς να νοιάζεται για τη βιωσιμότητα τουσυστήματος»). Ωστόσο, έτσι, οι επιθέσεις στην κοινωνική ασφάλιση μπορεί να είναι απλώς«παραμετρικές», δεν είναι όμως λιγότερο βάναυσες. Το ζήτημα δεν είναι μόνο, ούτε κυρίως, οιδιάφορες περικοπές στα συνταξιοδοτικά δικαιώματα που θα τις αισθανθούν συγκεκριμένεςκατηγορίες εργαζομένων (υπάρχουν, άλλωστε, ή τουλάχιστον το υποτίθεται και οι αντίστροφεςπεριπτώσεις, που τόσο προβάλλονται!). Η εκλεπτισμένα επιθετική εμβέλεια της «μεταρρύθμισης»μπορεί μάλιστα να αποβεί και περισσότερο βλαβερή, τουλάχιστον από τη σκοπιά της αποδοχής τηςμεταρρυθμιστικής λογικής (δηλαδή των επόμενων μεταρρυθμίσεων που θα έρθουν) και ακόμα καιαπό σχεδιαζόμενες διευθετήσεις που έμοιαζαν να μετατίθενται λίγο χρονικά (όπως η ιδιωτικήασφάλιση που θεσμοθετείται ήδη από τώρα). Το αντίτιμο που πλήρωσε η κυβέρνηση για να μειώσειτις αντιδράσεις μοιάζει, έτσι, μάλλον απλώς συμβολικό (ή έστω περιθωριακό -κυρίως μέσω τηςπραγματοποίησης του δικού της προγράμματος που έλεγε ότι θα βελτιώσει ορισμένες από τιςασφαλιστικές βαναυσότητες της Νέας Δημοκρατίας του 1992). Αν, άλλωστε, προς το παρόν, ηέκταση της επίθεσης φαίνεται σχετικά περιορισμένη ίσως αυτό κυρίως βγαίνει με τη βοήθεια ενόςτύπου που, εξαιρουμένου -αυτή τη φορά και εξ επί τούτοις- από την επίθεση, δέχεται να είναι τοιδεολογικό φερέφωνο έως και μιας πιο καθαρά νεοφιλελεύθερης επίκρισης της «ανεπάρκειας» τηςμεταρρύθμισης (έως και ορισμένων υποτιθέμενων «βελτιώσεων» -ορισμένοι μάλιστα γράφουνξεδιάντροπα ακόμα και για «ευνοϊκές ρυθμίσεις»!).

Ωστόσο, οι διαπιστώσεις, η λογική, οι στόχοι έως και τα μέσα, της «ασφαλιστικής» μεταρρύθμισηςείναι αρκετά διάφανα. «Το μεγάλο πρόβλημα» είναι «αυτό της δημογραφικής κάμψης του πληθυσμούτης χώρας», είπε ο Δ.Ρέππας από την αρχή εισηγούμενος τις προτάσεις του, γιατί αυτό είναι «πουπαράγει κινδύνους και προβλήματα για την πορεία της κοινωνικής ασφάλισης και στη χώρα μας». Γιατην ανόητη αυτή ιδέα, ενός δήθεν «δημογραφικού προβλήματος» που θα έμελε να «τινάξει τα ταμείαστον αέρα» γράφαμε στο Σπάρτακο ακριβώς πριν από ένα χρόνο (αρ.59). Όμως, ακριβώς αυτή ηιδέα είναι που, μετά από σχεδόν μία δεκαετία ιδεολογικού βομβαρδισμού, αποτελεί την ιδεολογικήβάση αυτής της μεταρρύθμισης, και των άλλων που έπονται. Με βάση αυτή την ιδέα, άλλωστε,γίνεται και η (νέο-φιλελεύθερη) «κριτική» μιας υποτιθέμενης «ανεπάρκειας» της σημερινήςμεταρρύθμισης απέναντι στα τόσο «σοβαρά» ζητήματα («ελλείμματα», κλπ.) που πρόκειται νααναδυθούν (είναι η κριτική που ασκεί κατά κανόνα ο ειδικευμένος οικονομικός τύπος και, απόπολιτική άποψη, είναι η επίσημη κριτική της Νέας Δημοκρατίας). Και είναι τόσο «σοβαρά» αυτά τα«προβλήματα» που ο υπουργός ΥΠΕΘΟ ξαφνικά ανακαλύπτει (πολύ ορθά, για μια φορά!), όταν τονρωτάει ένας δημοσιογράφος, πως τα «ελλείμματα» είναι μια οικονομικά ανόητη έννοια, αφού ωςτέτοια βαπτίζονται όλα τα ποσά που περνάνε από το δημόσιο προϋπολογισμό: «Δεν υπάρχει ούτεείναι νοητό να υπάρξει αυτό το οποίο αποκαλέσατε ακάλυπτο αναλογιστικό έλλειμμα. Δεν υπάρχειαυτό. Διότι είτε με τη μία, είτε με την άλλη μορφή, σε οποιεσδήποτε συνθήκες, τα ελλείμματα τωνταμείων καλύπτονται από την ανάληψη της υποχρέωσης του κράτους να καλύπτει τις συντάξεις».Ακόμα περισσότερο, «αν δεν κάνω λάθος πρέπει να εννοείτε» [με τη λέξη «έλλειμμα»] το ποσό που

Τ. Αναστασιάδης “Ασφαλιστική επίθεση: Η φαντασιακή αριθμητική της καπιταλιστικής ασφάλισης”, Σπάρτακος 65, Ιούνης 2002 1/8

«προκύπτει από το σύνολο του ασφαλιστικού συστήματος, πριν την καταβολή της κρατικής ενίσχυσης,είτε με τη μορφή της εισφοράς είτε με τη μορφή της επιχορήγησης». Έτσι, με μια μονοκοντυλιά, ουπουργός ξαφνικά συμφωνεί με εμάς που κοροϊδεύαμε πέρυσι το τεράστιο «έλλειμμα των 120τρισεκατομμυρίων δραχμών, τρεις φορές το ετήσιο ΑΕΠ», με βάση το οποίο το υπουργείο εργασίαςείχε προτείνει την τότε μεταρρύθμισή του! Και πιο πέρα ακόμα ο ίδιος υπουργός, κατά τεκμήριοαρμόδιος, επίσης κρίνει πως ούτε σε «μέγεθος» αυτά τα «ελλείμματα» σημαίνουν κάτι ιδιαίτερο:«Γενικά όμως όλη την περίοδο της 30ετίας στην οποία αναφερόμαστε, [το «έλλειμμα» αυτό] θακυμαίνεται μεταξύ 3,5, 3,7 και 7%», ενώ ήδη «το 2000 υπερέβαινε το 4% του Ακαθάριστου ΕθνικούΕισοδήματος».

Βέβαια είναι αλήθεια ότι το, συγκυριακό, πρόβλημα της κυβέρνησης δεν είναι πλέον να πείσει «γιατη σοβαρότητα του προβλήματος»: αυτό το είχε ήδη πετύχει -και μόνη η αναφορά του κ.Ρέππα στη«δημογραφική κάμψη», έτσι ασχολίαστα και χωρίς κανένας να διαμαρτυρηθεί (έχουμε και τις«επιστημονικές αναλύσεις των Βρετανών»!) το δείχνει. Τώρα το ζήτημα της κυβέρνησης είναι, πάνωσε αυτό το ιδεολογικά προετοιμασμένο έδαφος, να χτίσει το υπόβαθρο της μεταρρύθμισής της(όπερ και κάνει). Σε πρώτη φάση είναι να «συμφωνηθεί» (ή να μη συμφωνηθεί, αλλά πάντως ναπεράσει) ένα επίπεδο κρατικής χρηματοδότησης που «να μη δημιουργεί εκπλήξεις στουςπροϋπολογισμούς» (Χριστοδουλάκης). Εξού, προφανώς, και η τάση να μειωθεί η εκτίμηση τωναναγκών του ασφαλιστικού συστήματος, τουλάχιστον σε δέσμευση κρατικής χρηματοδότησης!Από αυτή την άποψη, μάλιστα, η θέση αυτή ταιριάζει και άψογα με τον πρώτο στόχο τηςμεταρρύθμισης, ο οποίος είναι και εξαιρετικά σαφής: «να εξοικονομήσει δαπάνες». Όπως είπε ουπουργός, «επιχειρεί η ασφαλιστική μεταρρύθμιση κατ’αρχήν να διαμορφώσει νέες διαρθρωτικές(sic) σχέσεις οι οποίες να εξοικονομούν αρκετές δαπάνες». Αν αφήσουμε, για μια στιγμή στην άκρη,τη «δεύτερη πλευρά της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης», ότι δηλαδή το «σύστημα νοικοκυρεύεται,εξορθολογίζεται», (και «προσαρμόζεται» και με της Ευρωπαϊκής Ένωσης), η «εξοικονόμησηδαπανών», όταν πρόκειται για συντάξεις, έχει μόνο μία έννοια: η μάζα των συντάξεων μειώνεται.Αυτό δεν θα σήμαινε αναγκαστικά ότι η μέση σύνταξη θα μειωνόταν, φτάνει οι συνταξιούχοι ναμειώνονταν σε αριθμό. Όμως, ακριβώς, όλη η φασαρία έχει ξεκινήσει από το ότι ο «πληθυσμόςγερνάει» και «θα υπάρχουν όλο και περισσότεροι συνταξιούχοι». Πράγμα που σημαίνει, σε απλάελληνικά, ότι ο «πρώτος στόχος» της μεταρρύθμισης είναι να μειώσει τις συντάξεις και σαν σύνολοδαπάνης και, άρα, και ατομικά για τον κάθε συνταξιούχο (αφού θα είναι περισσότεροι!).

Αν κανείς είχε αντιρρήσεις, ο υπουργός φροντίζει να του τις ξεκαθαρίσει: «Η μεταρρύθμιση επέλεξενα προσγειώσει (sic) τους συντελεστές αναπλήρωσης, οι οποίοι είναι ιδιαιτέρως υψηλοί (re-sic)»[«συντελεστής αναπλήρωσης» είναι ο λόγος μεταξύ σύνταξης που παίρνει κάποιος σε σχέση με τομισθό που είχε σαν εργαζόμενος]. Όμως, όχι μόνο αυτοί οι «συντελεστές αναπλήρωσης» δεν είναικαθόλου «υψηλοί», αφού είναι κάτω του μόνου λογικού που θα ήταν το 100% (κάποιος που βγαίνειστη σύνταξη δεν έχει λιγότερο νοίκι ή γενικότερα ανάγκες να καλύψει!), αλλά και επιπλέον ημεταρρύθμιση επιβάλει περαιτέρω μείωσή τους, από το 80% στο 70%. Μόνο που, όπως γίνεταισυνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, η μείωση βαφτίζεται «αύξηση» (με κάποια πρόφαση, εδώ με το«επιχείρημα» ότι οι συντάξεις που θα δίνονταν μετά από μερικά χρόνια με βάση τη νομοθεσία τηςΝέας Δημοκρατίας θα μειώνονταν ακόμα περισσότερο, στο 60%). Η μείωση αυτή της σύνταξηςσυνοδεύεται και από την απαραίτητη σάλτσα περί «κοινωνικής δικαιοσύνης» και«εξορθολογισμού». Ανάλογες είναι και άλλες τέτοιες παρεμβάσεις σε «παραμέτρους» τουασφαλιστικού συστήματος, αυτό που λέγεται «παραμετρικές μεταρρυθμίσεις».

Ένα δεύτερο παράδειγμα εξίσου ή μάλλον περισσότερο ακόμα σκανδαλώδες, ακριβώς για τηλογική του, είναι η επιμήκυνση των χρόνων εργασίας (των ορίων συνταξιοδότησης). Το σκάνδαλοδεν είναι (μόνο!), από γενική σκοπιά, ότι μια κοινωνία που έχει 10% ανεργία, συστηματικά,προγραμματίζει να την διογκώσει ακόμα περισσότερο (εξαναγκάζοντας σε παραμονή στις θέσεις

Τ. Αναστασιάδης “Ασφαλιστική επίθεση: Η φαντασιακή αριθμητική της καπιταλιστικής ασφάλισης”, Σπάρτακος 65, Ιούνης 2002 2/8

εργασίας τούς εν δυνάμει συνταξιούχους, άρα μειώνοντας τις «απελευθερωνόμενες» θέσειςεργασίας για όσους ψάχνουν δουλειά), αλλά και ειδικότερα ότι ο καταναγκασμός σε περισσότεραέτη δουλειάς είναι απλώς θεωρητικός! Στην πράξη, το μεγαλύτερο τμήμα αυτών που ασκούν τοσυνταξιοδοτικό τους δικαίωμα έχουν ήδη αποβληθεί από την εργασία, με τον ένα ή τον άλλοντρόπο -και στην καλύτερη περίπτωση φυτοζωούν περιμένοντας το συνταξιοδοτικό τους δικαίωμα.Δεν διαθέτουμε τα τελευταία στοιχεία για την Ελλάδα, αλλά το φαινόμενο είναι γενικό σε όλη τηνΕυρώπη: π.χ. στη Γαλλία μόνο το ένα τρίτο όσων ασκούν το συνταξιοδοτικό τους δικαίωμαεξακολουθούν να δουλεύουν, τα υπόλοιπα δύο τρίτα, η συντριπτική πλειοψηφία δηλαδή, ήδη έχειαποβληθεί από την εργασία. Ο εξαναγκασμός σε «δουλειά» είναι δηλαδή εξαναγκασμός σε ανεργία.

Έτσι, η μετάθεση των ορίων συνταξιοδότησης (εκτός εξαιρέσεων) δεν έχει καθόλου για στόχο να«δουλέψει κανείς περισσότερο», για να δήθεν συμβάλει στο δήθεν «δημογραφικό πρόβλημα». Οστόχος είναι, περίπου διάφανα, να μειωθεί η συνολική δαπάνη για συντάξεις, δηλαδή για μισθούςσε μορφή συντάξεων (ένα τμήμα του μισθού των ενεργών θα πηγαίνει πλέον -ιδιωτικά όμως καιατομικοποιημένα- για να ζήσει τους γέρους γονείς, αυτούς που θα έχουν την τύχη να έχουνπαιδιά!), ενώ η εξαθλίωση των, ούτως ή άλλως, εκτός δουλειάς ηλικιωμένων θα συμβάλει στηνπίεση προς τα κάτω των μισθών του ενεργού πληθυσμού -στο οποίο εξάλλου θα συμβάλει και ηπαραμονή στην εργασία όσων, λίγων, θα έχουν την τύχη να την διατηρήσουν. Τα υποτιθέμενα«κίνητρα για εργασία» που με τόση ευκολία μας σερβίρουν υπουργεία, ειδικοί, δημοσιογράφοι καιάλλοι ειδήμονες δύσκολα μπορούν να συγκαλυφθούν για αυτό που είναι, δηλαδή χυδαίαπαραπλάνηση, τουλάχιστον όσο υπάρχει μαζική ανεργία, γενικά (ή και ειδικά στις ανώτερεςηλικίες).

Αυτή η μείωση του συνολικού μισθού (μισθοί + συντάξεις) είναι ο πρώτος και κύριος στόχος τηςασφαλιστικής μεταρρύθμισης, πέρα ή μέσα από τις «παραμετρικές» της περιπλοκές. Καθώς αυτόκαθόλου δεν συνεπάγεται ότι το αντίστοιχο προϊόν των μισθωτών θα είναι συρρικνωμένο, ηδιαφορά των δύο μεγεθών (αυτό που ένας γέρος πριν από δυο αιώνες είχε ονομάσει «υπεραξία») θαβρεθεί έτσι τονωμένη, για χάρη και της «ανταγωνιστικότητας» και άλλης «επιχειρηματικότητας» της«εθνικής οικονομίας». Με άλλους όρους, αλλά το ίδιο -προφανώς- εννοούσε και ο υπουργόςΕργασίας και Κοινωνικών «Ασφαλίσεων» (;), κ.Δ.Ρέππας, όταν δήλωνε, στις 4/6/2002,καταθέτοντας το νομοσχέδιό του στη Βουλή πως «η κυβέρνηση έκανε το χρέος της [...] ιδιαιτέρωςαπέναντι στους εργαζομένους»!!! Όπως λέει και ο λαός, αν έχεις τέτοιους φίλους τί να τους κάνειςτους εχθρούς...

Αλλά ο κ.Ρέππας είπε και κάτι άλλο, αναγνωρίζοντας πως οι υποτακτικοί του στο εσωτερικό (ήμάλλον στην κορυφή) του συνδικαλιστικού κινήματος της χώρας, δεν τα κατάφεραν ούτε αυτή τηφορά, παρά τις δημοσιογραφικές ενισχύσεις, να «περάσουν» πλήρως το κλίμα αποδοχής και ανοχήςπου ήθελαν: «πάρα πολλοί φορείς, συνδικαλιστικοί, κοινωνικοί αλλά και πολιτικοί, έχουν διατυπώσεισχόλια (sic!) αντιδρώντας σε αυτή την πρωτοβουλία μας», είπε και έβγαλε μαγικά την τελευταίαγραμμή άμυνας. «Δεν υπάρχει άλλη προσέγγιση», «δεν έχει κατατεθεί εναλλακτική πρόταση», τα«σχόλια» είναι απλώς «αντιπαραγωγικά» και, άρα, «επιζήμια», «από αντιπολιτευτική διάθεση καιμόνο».

Αντιπολιτευτική διάθεση; Ίσως, αλλά η προοπτική να μείνεις άνεργος(-η) μερικά χρόνια χωρίςσύνταξη και χωρίς επιδόματα και, μετά από αυτό, αν και για όσο επιβιώσεις, να πάρεις κάτιψίχουλα σαν «σύνταξη», για χάρη μιας -καθόλου πειστικής- αφαίρεσης, ότι δήθεν «δεν υπάρχειεναλλακτική πρόταση», την δικαιώνει από μόνη της, έστω ηθικά! Όμως, δεν είναι ηθικό (μόνο!) τοπρόβλημα. Γιατί πώς το έβγαλε αυτός ο κύριος ότι «δεν υπάρχει άλλη προσέγγιση» ή ότι ηπροοπτική εξαθλίωσης των εργαζομένων, στη δουλειά και στη σύνταξη, είναι η αναγκαία μαςμοίρα; Πώς γίνεται, όχι ηθικά, αλλά οικονομικά και πολύ υλικά (βλ.και πλαίσιο παραπλεύρως), μια

Τ. Αναστασιάδης “Ασφαλιστική επίθεση: Η φαντασιακή αριθμητική της καπιταλιστικής ασφάλισης”, Σπάρτακος 65, Ιούνης 2002 3/8

κοινωνία που αυξάνει την υλική της παραγωγή με γεωμετρικό τρόπο (ακόμα και σε συνθήκεςκαπιταλιστικού μαρασμού!) να απαιτεί ο πληθυσμός που την παράγει να ζει εξαθλιωνόμενος; Καιδεν είναι οι αναφορές στα ταμειακά «αδιέξοδα» ενός ασφαλιστικού συστήματος που έχειξεζουμιστεί από τις «κοινωνικές πολιτικές» (δηλαδή τις επιδοτήσεις προς τους επιχειρηματίες) καιάλλες «αναπτυξιακές» εισφοροδιαφυγές που μπορούν να δικαιολογήσουν τη «μοναδικότητα» της«προσέγγισης». Ένα κεντρικό κράτος, που μάλιστα το διαχειρίζονται «σοσιαλιστές», υποτίθεται ότιέχει την ευθύνη των μακροκοινωνικών μεταβλητών και όχι της μπακαλικής καταγραφής τους (οκ.Χρυστοδουλάκης καλά τα είπε, τα «ελλείμματα» είναι λιγάκι τρίχες).

Όμως, δεν υπάρχει πλέον καν αναφορά στο «ποιό είναι το πρόβλημα» -τόσο θεωρείται και είναι«δεδομένο». Η διαφορά, σε σχέση με τον κ. Γιαννίτση, είναι ότι «η προσέγγιση» (ακριβώς!) είναιφέτος πολύ πιο «πολιτική», με την πλήρη σημασία της λέξης. Για παράδειγμα, παρουσιάζεταικυρίως «παραμετρικά», δηλαδή ρυθμισούλα με τη ρυθμισούλα, για να μη βγει η ουσία. Ή -δεύτεροπαράδειγμα- γιατί φέτος ξαφνικά, εξαιρέθηκαν τα ταμεία του τύπου από τη «μεταρρύθμιση»; Δενείναι προφανές πως αυτό ήταν το τίμημα (προσωρινό άλλωστε) για να εξασφαλιστεί η συναίνεσητων «λειτουργών» του και πάντως η, έως και ευνοϊκή, εξουδετέρωσή του; Υπήρξε μάλιστα τόσοπροχωρημένη αυτή η εξουδετέρωση που, στο τελικό νομοσχέδιο, εισάγεται με μεγάλη ευκολία,άμεσα (πράγμα που δεν είχε τολμήσει πέρυσι ο κ.Γιαννίτσης), και ο δεύτερος μεγάλος στόχος της«μεταρρύθμισης», που είναι η ιδιωτικοποίηση της ασφάλισης! Ενώ τα μεταρρυθμιστικά βήματαήταν σιγά-σιγά να κοπεί ο μισθός (στη μορφή μισθός και στη μορφή σύνταξη) και, πάντως, να γίνειορατή και απειλητική αυτή η περικοπή, έτσι ώστε να μπορέσει, σε δεύτερη φάση, να αναπτυχθεί«ελεύθερα» και «εθελοντικά» η ιδιωτική ανταποδοτικότητα, στο τελικό νομοσχέδιο αναδύονται ωςτέτοια και ξεδιάντροπα τα «ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης» -πιο γνωστά, σε καθαρά ελληνικά,σαν pension funds.

Αντιπαραγωγικός ή επιζήμιος αυτός ο σχολιασμός; Αν πρόκειται για τα τελευταία, πράγματι είναι:όχι μόνο γιατί η «ανταποδοτικότητα» (ακόμα και δημόσια) είναι πάντα μια αντιδραστική έννοια,ούτε μόνο γιατί η ιδιωτικοποίηση της ασφάλισης οδηγεί (ακριβώς «προαιρετικά»!) σε ενίσχυση τηςανισοκατανομής δηλαδή σε ακόμα μεγαλύτερη εξαθλίωση των εργαζομένων και σε ακόμαμεγαλύτερη συγκέντρωση πλούτου στους ήδη πλούσιους, ακόμα και αν δεν υπολογίσουμε την«ιδιωτική» ιδιοποίηση τμήματος του μισθού για άμεση τόνωση των κεφαλαίων (ιδίαχρηματιστηριακών) και ούτε και τους πραγματικούς κινδύνους να δουν κάποια στιγμή οιεργαζόμενοι τις μελλοντικές τους συντάξεις να εξαφανίζονται στις μπίζνες τύπου Enron, κλπ.Είμαστε και ενάντιοι επειδή η ιδιωτικοποίηση της σύνταξης δεν αποτελεί λύση στο (εξάλλουανύπαρκτο, αλλά έστω και αν ήταν υπαρκτό) πρόβλημα, το λεγόμενο «δημογραφικό», αλλά ούτεκαν και στο ταμειακό. Αντίθετα, αποτελεί εμπαιγμό και κοροϊδία η παρουσίαση του τρόπουαναδιανομής του προϊόντος, ιδιαίτερα του ιδιωτικού, ως να μπορούσε να επέμβει φαντασιακά σταμεγέθη του: η αυταπάτη του τζογαδόρου που νομίζει ότι «βγάζει» τα λεφτά που βουτάει από τουςάλλους τζογαδόρους, εκ των προτέρων δεν μπορεί ποτέ να γίνει «υπεύθυνη πολιτική» για τη λύσητου «συνταξιοδοτικού» (αν και, κατά κανόνα, ο τζογαδόρος -αντίθετα από την κυβέρνηση-καταλαβαίνει πιο ρεαλιστικά πως, παίρνοντας τα χρήματα των άλλων, δεν τα δημιουργεί κιόλας).Γιατί όσο και να «κεφαλαιοποιήσετε» τα «ασφάλιστρα», εσείς, και όλοι οι άλλοι, θα ζήσουμε από τοπροϊόν που θα παραχθεί, όχι από τα αριθμητικά, και εκθετικά, όνειρα του κάθε τζογαδόρου (ακόμακαι του μέλλοντα συνταξιούχου), του οποίου το «κέρδος» πάντα πηγάζει από μεταφορά πόρων (όχιδημιουργία).

Ο εμπαιγμός και η κοροϊδία δεν είναι, ωστόσο, μόνο στην παραπλανητική ωραιοποίηση τουιδιωτικού τζόγου, ως επιλυτή κοινωνικών ή δημογραφικών προβλημάτων. Είναι και στον εντοπισμότων τελευταίων. Δεν χρειάζεται να ξανα-επιχειρηματολογήσουμε σε σχέση με το οικονομικό βάροςτων δημογραφικών εξελίξεων, το ρεαλισμό τους, ή την πραγματική τους επίπτωση, ακόμα και για

Τ. Αναστασιάδης “Ασφαλιστική επίθεση: Η φαντασιακή αριθμητική της καπιταλιστικής ασφάλισης”, Σπάρτακος 65, Ιούνης 2002 4/8

ορισμένες από τις υποθέσεις τους (για όλα αυτά παραπέμπουμε στο Σπάρτακο αρ. 59, καθώς καιστο παραπλεύρως πλαίσιο-άρθρο για τη «Φαντασιακή αριθμητική της καπιταλιστικής ασφάλισης»).Σε πολύ γενικές γραμμές, υποτίθεται πως «γερνάμε» και πως, έτσι, οι «ενεργοί» θα έχουν τρομερό«βάρος» να πληρώνουν για τους «αυξημένους συνταξιούχους». Τρομακτικοί αριθμοί «επιδείνωσης»προβλέπονται, που, έτσι, θα μεταφραστούν σε ασφαλιστικά «ελλείμματα» που θα πρέπει να«καλυφθούν». Εξού η μεταρρυθμιστική ανάγκη να περιοριστούν οι συντάξεις, να περιοριστούν οιμισθοί, να περιοριστούν οι δικαιούχοι σύνταξης και να αυξηθούν οι εξαναγκαζόμενοι σε εργασία(και… ανεργία!). Καθώς όλα αυτά σημαίνουν μια μαζική και μακροχρόνια εξαθλίωση τουεργαζόμενου πληθυσμού, η προτεινόμενη «λύση» είναι, επιπλέον, να πλασαριστεί το χρηματιστήριο(δηλαδή η χρηματοδότηση των καπιταλιστών, παραγωγικών και τζογαδόρων) ως μέσονμπαλώματος αυτής της εξαθλίωσης (αυτό που λένε με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: και μείωση τουμισθού -μέσω της μείωσης της σύνταξης- και μεταφορά ενός τμήματος από τον εναπομείνανταμισθό -εισφορές- σε ενίσχυση του χρηματιστηριακού τζόγου).

Σε αυτό το δρόμο, η παρούσα μεταρρύθμιση προχωράει ήδη αρκετά, έστω και αν έχει μοιράσει«εξαιρέσεις» ή και «εξομαλύνσεις» που της επιτρέπουν να παρουσιάζει περίπου τη νύχτα για μέρα,έστω και με κίνδυνο να αναρωτηθεί κανείς, στο εσωτερικό της δικής τους οπτικής, πώς γίνεταιταυτόχρονα και να εξασφαλίζεται «βιωσιμότητα» (με μείωση των «ελλειμμάτων») και «ευνοϊκέςρυθμίσεις»: γιατί, αν όσα μας λένε είναι ορθά, τότε ή οι συντάξεις μειώνονται και, έτσι, ταελλείμματα κλείνουν, ή οι συντάξεις αυξάνουν και τότε τα ελλείμματα δεν μπορεί παρά επίσης νααυξάνουν! Στην πραγματικότητα, απλώς το πρόγραμμα είναι να μειωθεί ο μισθός (κυρίως στοτμήμα σύνταξη, αλλά και στο τμήμα μισθός), ούτως ώστε να αυξηθεί το υπόλοιπο τμήμα τουπροϊόντος, που είναι το κέρδος (τρίτο δεν υπάρχει!). Ασφαλώς, οι ιδεολογικοί διατυμπανισμοί,ακόμα και οι πρώτες απόπειρες (π.χ. Γιαννίτσης), προδίκαζαν μεγαλύτερη έκταση και βάθος τηςεπίθεσης. Ασφαλώς, ψίχουλα προβλέπονται για ειδικές κατηγορίες εργαζομένων, ιδιαίτερα για ταθύματα της Νέας Δημοκρατίας του 1992. Και, ασφαλώς πολιτικάντικοι συμβιβασμοί γίνονται (μετην προσωρινή εξαίρεση π.χ. των δημοσιογράφων). Όμως, λίγα δεντράκια δεν κρύβουν την έρημοκαι, ασφαλώς, απλώς και αυτά σε λίγους μήνες θα μαραθούν. Η ουσία του «ασφαλιστικού» είναι εκτων προτέρων δεδομένη και διατυμπανισμένη: να περικοπεί ο μισθός (είτε σαν σύνταξη είτε σανμισθός), για να αυξηθεί το υπόλοιπο τμήμα του προϊόντος, δηλαδή τα κέρδη.

Από αυτή τη σκοπιά, «σοσιαλιστική» ή όχι, η σημερινή εκδοχή της «μεταρρύθμισης» απλώςφιλοδοξεί, άκρως νέο-φιλελεύθερα, να προεκτείνει περαιτέρω την, ήδη εικοσαετή, (αυτή τη φορά)πραγματική επιδείνωση του συσχετισμού εργασίας-κεφάλαιο και σε όρους άκρως υλικούς, δηλαδήμεταφέροντας ένα πρόσθετο τμήμα της παραγόμενης αξίας από την εργασία στα κέρδη. Δεν είναι,έτσι, το μέγεθος αυτής της μεταφοράς που έχει σημασία (οι πασόκοι λέγοντας ότι θα μπορούσε καιοι νέο-δημοκράτες ότι θα έπρεπε να είναι μεγαλύτερο). Είναι η ίδια αυτή η επίθεση, η άκρως καιποιοτικά ταξική που πρέπει να αποκρουστεί. Και όχι, βέβαια, στα ψίχουλα που δίνει (όπως τοπαριστάνει ένας Πολυζωγόπουλος)! Αλλά, ακριβώς, στη συρρίκνωση του συνολικού μισθού πουθεσμοθετεί, καθώς και στην ιδιωτικοποίηση (δηλαδή στην κλοπή) της συνταξιοδοτικήςανακατανομής του.

Τάσος Αναστασιάδης

Σπάρτακος 65, Ιούνιος 2002

Τ. Αναστασιάδης “Ασφαλιστική επίθεση: Η φαντασιακή αριθμητική της καπιταλιστικής ασφάλισης”, Σπάρτακος 65, Ιούνης 2002 5/8

Πλαίσιο

Η φαντασιακή αριθμητική της καπιταλιστικής ασφάλισης ^Όλη αυτή η ιδέα περί «ασφαλιστικού προβλήματος», η πλέον τόσο «προφανής» και για τοντελευταίο δημοσιογραφίσκο, χρειάζεται και μια πλειάδα οργανικών διανοουμένων που ναετοιμάσει τους κατάλληλους αριθμούς (τα «στοιχεία») που θα «αποδεικνύουν» τα προς απόδειξιν(πράγμα που το ξεκίνησε η Παγκόσμια Τράπεζα πριν από δέκα χρόνια και το παρέλαβαν, κατόπιν,οι διάφορες διεθνείς και εθνικές υπηρεσίες για διεκπεραίωση: τώρα είναι, για παράδειγμα, η στιγμήπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βομβαρδίζει όλα τα κράτη-μέλη για το «πρόβλημα» που τα περιμένει).Τα οποία, άλλωστε, πρέπει να έχουν και αρκετή ευελιξία, ώστε να προσαρμόζονται στην ιδεολογικήσυγκυρία: ένα παράδειγμα το είδαμε με τα τεράστια «ελλείμματα» που, στην αποστροφή του λόγουτου, κονιορτοποιήθηκαν από τον ίδιο τον αρμόδιο υπουργό -είναι αλήθεια εν όψει εκτίμησης τωνποσών που χρειάζεται να δοθούν. Το 300% του ετήσιου ΑΕΠ «έλλειμμα», που έλεγε πέρυσι οκ.Γιαννίτσης, εκμηδενίστηκε, έτσι, με μια φράση!

Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι 12,2 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, που αναμένουν να«επιδεινωθεί», διπλασιαζόμενη μέσα σε 50 χρόνια, η δημόσια δαπάνη για συντάξεις: πρόκειται γιατόσο «επιστημονική» πρόβλεψη που, εξίσου «επιστημονικά», στη Λισσαβόνα πολιτικά, εν μια νυκτί,συρρικνώθηκε κατά περίπου 20% με το έτσι θέλω (από το 24,8% του ΑΕΠ το προβλεπόμενοέλλειμμα για το 2050 έπεσε στο 20,6%)! Αυτή η ελαστικότητα των, τρομακτικών, αριθμών είναιανάλογη της σοβαρότητάς τους: άλλο παράδειγμα, που μάλλον θέλουν να μην το πάρουν πρέφα οιεπαγγελματικοί παρουσιαστές των κρατικών πολιτικών: αν το «πρόβλημα» είναι πράγματι τόσομεγάλο, πώς γίνεται ένα μίζερο 1% του ΑΕΠ σε κρατική δέσμευση ενίσχυσης του συστήματος νααρκεί να το λύσει (ένα ανάλογο ζήτημα είχε αντιμετωπίσει, σε απλώς υψηλότερη κλίμακα, και οκ.Γιαννίτσης πέρυσι); Γιατί αν προβλέπονται 12 ή έστω και 8 (Λισσαβόνα) ποσοστιαίες μονάδεςτου ΑΕΠ «επιδείνωσης», τότε το 1% του ΑΕΠ κρατικής χρηματοδότησης σημαίνει πως δεν «λύνει»τίποτα (ει μη μόνο περιθωριακά) -ακόμα και αν υποτεθεί πως, αυτή τη φορά, η κρατικήχρηματοδότηση πράγματι θα υπάρξει: αν οι προβλέψεις είναι σωστές, τότε η δέσμευση για το 1%σημαίνει πως η κρατική χρηματοδότηση μειώνεται κατά 88% σε σχέση με την (υποτιθέμενη, αν καιανεφάρμοστη) σημερινή «δέσμευση τριμερούς χρηματοδότησης» του 3/9!

Δεν είναι μόνο η ελαστικότητα των αριθμών, γιατί καμιά φορά, αριθμοί με τους αριθμούς μπορείνα μην «βγαίνουν» ή και να λένε περισσότερα από όσα ήθελαν να πούν. Για παράδειγμα, η έκθεσητου ΟΟΣΑ για το ασφαλιστικό στην Ελλάδα (το 1997) καταγράφει μια τόσο άθλια επιδείνωση τωνσυνταξιούχων και των συντάξεων στη δεκαετία του 1990 που, όχι μόνο δυσκολεύεται ναεπιχειρηματολογήσει για την ανάγκη περαιτέρω επιδείνωσης, αλλά και, προφανώς, αδυνατεί να τοαποδώσει στη «δημογραφική αναγκαιότητα» -η οποία υποτίθεται ότι είναι μπροστά μας, όχι πίσωμας!.

Μια ανάλογη περίπτωση μας δίνει, πιο πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που έβαλε τουςτεχνοκράτες της, μαζί με τις εθνικές υπηρεσίες, να μετρήσουν τις «Δημοσιονομικές προκλήσεις πουθέτει η γήρανση του πληθυσμού» (Economic Policy Committee, 24/10/2001). Όπως αναμενόταν,υπάρχουν διάφοροι «δείκτες» και «μετρήσεις» για το «δημογραφικό πρόβλημα», στις διάφορεςχώρες. Η Ελλάδα, για παράδειγμα, παρουσιάζεται σαν μία από αυτές που αναμένονται ναγνωρίσουν από τα «χειρότερα προβλήματα»: θα γνωρίσει τη μεγαλύτερη «επιδείνωση» (12,2ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ σε 50 χρόνια) και θα βρεθεί στη χειρότερη θέση (είναι το 24,8% τουΑΕΠ). Στο άλλο άκρο βρίσκεται η Μεγάλη Βρετανία, που είναι και η μόνη χώρα που μπορείμάλιστα να αναμένει «βελτίωση» (κατά 1,1 ποσοστιαία μονάδα) κατεβάζοντας επομένως το (ήδηχαμηλό) 5,5% του ΑΕΠ που αφιερώνει σήμερα σε συντάξεις στο «θαυμαστό» 4,4% του ΑΕΠ (τααντίστοιχα για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια «επιδείνωση» από το 10,4% σήμερα στο 13,2%

Τ. Αναστασιάδης “Ασφαλιστική επίθεση: Η φαντασιακή αριθμητική της καπιταλιστικής ασφάλισης”, Σπάρτακος 65, Ιούνης 2002 6/8

σε μισό αιώνα).

Ήδη τα μεγέθη αυτά μπορούν να προβληματίσουν: π.χ. τί γίνεται με τους Εγγλέζους, ήδη σήμερα;Πώς τα καταφέρουν; Δεν έχουν συνταξιούχους, είναι όλοι νέοι; Ακόμα περισσότερο, αν συγκριθούνηλικιακά με τους Έλληνες, τίθεται ένα τεράστιο πρόβλημα, γιατί ανάλογη δομή έχουν και πολύμικρή απόκλιση στην αντίστοιχη «επιδείνωση» της πυραμίδας τους προβλέπεται: ο «λόγοςεξάρτησης των ηλικιωμένων» [=πληθυσμός ηλικίας άνω των 65 σε ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας15-64] είναι σήμερα 26 στην Ελλάδα και 24 στην Αγγλία, ενώ σε 50 χρόνια προβλέπεται να έχειμεταβληθεί σε 54 και σε 42 αντίστοιχα. Εδώ, ούτε η μία ούτε η άλλη χώρα κατέχουν «πρωτιές»-π.χ. στο ένα άκρο η Ιρλανδία προβλέπεται να φτάσει στο 61 και στο άλλο η Δανία στο 36 (και, γιατην πληρότητα, ας δώσουμε και τους μέσους ευρωπαϊκούς όρους: από το 24 στο 49 αντίστοιχα).Μήπως οι Έλληνες δίνουν ιδιαίτερα πλουσιοπάροχες συντάξεις (το ερώτημα δεν είναι μόνορητορικό ούτε απλώς για να γελάσουμε, γιατί κάτι τέτοιο γράφεται καμιά φορά, ακόμα και σε«επίσημα έγγραφα»); Και, προοπτικά, πώς γίνεται οι Άγγλοι, παρά την «επιδείνωση» της ηλικιακήςτους δομής, να αναμένουν «βελτίωση» της δημόσιας δαπάνης τους για συντάξεις;

Το ερώτημα μάλλον είναι καλό να μην απασχολήσει όσους τόσο φανατικά ενδιαφέρονται για τις«βιωσιμότητες» των συστημάτων, ιδιαίτερα τους Έλληνες (και για αυτό ίσως και δεν φαίνεται νατους απασχόλησε -τουλάχιστον τους ειδικευμένους δημοσιογράφους): αρκεί που βρέθηκε έναςαριθμός, για να κάνει τη δουλειά, δηλαδή για να δώσει την εντύπωση που πρέπει να δοθεί (το24,8% του ΑΕΠ). Όμως, τί να κάνουν, από την άλλη μεριά, και οι Εγγλέζοι, που, αν κρατήσουν τααντίστοιχα στοιχεία, τότε δεν διαθέτουν καμία «επιδείνωση» να προβάλλουν (και μάλλον έχουν«βελτίωση»); Πώς να κάνει ο κακόμοιρος ο Μπλερ τη δική του καμπάνια για τις συντάξεις; Όμως,εδώ υποτιμούνται οι δυνατότητες των οργανικών διανοουμένων. Έτσι, η Επιτροπή είχε άλλη μια(και για να πούμε την αλήθεια πιο προσγειωμένη, στην πραγματικότητα) ιδέα, να κατασκευάσει καιάλλο «δείκτη». Είναι ο δείκτης που μετράει το «Λόγο πραγματικής οικονομικής εξάρτησης», δηλαδήπόσοι δεν δουλεύουν σε ποσοστό όσων δουλεύουν (όλοι ηλικίας άνω των 15). Και είπαμε είναι πιο«προσγειωμένη», με την έννοια ότι, πράγματι, ο λόγος αυτός δείχνει την πραγματική οικονομικήδυνατότητα, ή τα «βάρη», όπως τόσο αρέσκονται να λένε, που απορρέουν για τους εργαζόμενουςαπό το ότι έχουν να θρέψουν και μη εργαζόμενους (όπως συνταξιούχους -θα έπρεπε νασυνυπολογιστούν και τα παιδιά, αλλά αυτό δεν βολεύει, για την καμπάνια εννοείται, και εμείς εδώέχουμε απλώς τα στοιχεία που μας δίνουν). Τί συμβαίνει εδώ, λοιπόν, με αυτόν το «Λόγοπραγματικής οικονομικής εξάρτησης»; Αυτό που συμβαίνει είναι ότι, αντίστροφα από πριν, εδώ ηΜεγάλη Βρετανία καταφέρνει να έχει την πρωτιά της «επιδείνωσης» στην Ευρώπη: κατά 26ποσοστιαίες μονάδες προβλέπεται να επιδεινωθεί η κατάστασή της (δηλαδή ακριβώς τα «βάρη» τουενεργού πληθυσμού), αριθμός που μπορεί να συγκριθεί με τις, «μόνο», 15 μονάδες επιδείνωσηςστην Ευρώπη ολόκληρη.

Το κακό, όμως, ποιο είναι ξαφνικά; Ότι, ναι μεν βολεύτηκε η Αγγλία (για μια δική της καμπάνιατρομοκράτησης του πληθυσμού για τις συντάξεις), όμως ξεβολεύτηκε η... Ελλάδα. Γιατί τώρα ητελευταία αποκτάει, στον ίδιο δείκτη, το αντίστροφο ρεκόρ: είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη γιατην οποία δεν προβλέπεται καμία απολύτως «επιδείνωση» (0 ή αριθμητικά: μηδέν) στα επόμενα 50χρόνια, στο «πραγματικό οικονομικό βάρος» που θα επωμιστούν οι εργαζόμενοι για να θρέψουνόσους δεν θα δουλεύουν πλέον (και αν βάζαμε και τα παιδιά, θα κινδυνεύαμε να είχαμε και«βελτίωση»!). Είναι, έτσι, ένα στοιχείο που, κατανοητά, πρέπει να θαφτεί (και για αυτό θάφτηκε):αντιβαίνει ευθέως (και με «επίσημη στατιστική») την «προφανή» ιδέα για το πόσα βάρη αναμένεταινα έχουν οι εργαζόμενοι από τη «γήρανση του πληθυσμού», πόσο θα «τιναχτούν τα ταμεία στον αέραεξαιτίας της», κλπ., κλπ., και, βέβαια, και το ζουμί, ότι δηλαδή χρειάζονται περικοπές.

Δεν χρειάζεται να πολυ-ταλαιπωρήσουμε τους αναγνώστες με τις λεπτομέρειες της κατανόησης του

Τ. Αναστασιάδης “Ασφαλιστική επίθεση: Η φαντασιακή αριθμητική της καπιταλιστικής ασφάλισης”, Σπάρτακος 65, Ιούνης 2002 7/8

πώς μπορεί όλα αυτά τα στοιχεία, τα καταρχήν τόσο αντιφατικά, να ισχύουν ταυτοχρόνως. Αλλάδεν χρειάζεται καθόλου να υποθέσουμε πως είναι απλώς κατασκευασμένα. Για παράδειγμα, σε μιαυποσημείωση μαθαίνει κανείς πώς τα καταφέρνει η Μεγάλη Βρετανία με το 5% του ΑΕΠ της γιασυντάξεις ή το γιατί αναμένεται να γνωρίσει «βελτίωση» στη συνταξιοδοτική της δαπάνη: απλώςστις μετρήσεις δεν συνυπολογίζονται οι συντάξεις που περνάνε από ιδιωτικά ταμεία και κυκλώματα(εκ, νέο-φιλελεύθερου, ορισμού, ως γνωστόν, ιδιωτικά «ελλείμματα» δεν υπάρχουν…). Ή, για τηνΕλλάδα, πώς γίνεται και, με μηδενική αναμενόμενη «επιδείνωση» του οικονομικού «βάρους» τωνμη-εργαζόμενων, η δαπάνη για συντάξεις μπορεί να εκτιναχτεί τόσο πολύ: πάλι σε μιαυποσημείωση, μεταξύ άλλων, μαθαίνουμε ότι, εξ υποθέσεως (ό,τι θέλουν υποθέτουν, άλλωστε) ο«λόγος ωφέλειας» [=μέση σύνταξη σε ποσοστό του ΑΕΠ ανά εργαζόμενο] είναι «αυξανόμενος»,γιατί -ό,τι και να λένε ακόμα και οι μετρήσεις του ΟΟΣΑ και ό,τι και να «νομίζουν» (στο πετσίτους…) οι ίδιοι οι συνταξιούχοι- «στην Ελλάδα οι συντάξεις αυξάνονται ετησίως όσο ο πληθωρισμόςσυν 1%» (δεν χρειάζονται σχόλια!): αυτό είναι που «δήλωσε» η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στιςυπηρεσίες της κοινότητας, γιατί αυτό βόλευε την καμπάνια τρομοκράτησης του ελληνικούπληθυσμού.

Και μια και είμαστε εδώ, μπορούμε να προσθέσουμε άλλον έναν υπολογισμό. Οι προβλέψεις τηςΚοινότητας (στην πραγματικότητα, με βάση τις «δηλώσεις» των εθνικών υπηρεσιών) είναι, για τηνΕλλάδα, μια μέση αύξηση της παραγωγικότητας, στην 50-ετία, κατά 2% ετησίως και το ίδιο και ηαύξηση του ΑΕΠ. Δεν χρειάζεται να μπούμε στην αξιοπιστία αυτών των προβλέψεων (που, πάντως,λένε αρκετά πράγματα για την αυτογνωσία της καπιταλιστικής αισιοδοξίας). Απλώς, οι προβλέψειςαυτές σημαίνουν ότι, σε 50 χρόνια, το προϊόν της Ελλάδας θα έχει ακριβώς διπλασιαστεί, ενώ οπληθυσμός της θα είναι ο ίδιος (ή και λίγο λιγότερος). Οι θιασώτες των «προβλημάτων» της«γήρανσης» θα έπρεπε να μας εξηγήσουν γιατί, τότε, αυτό το διπλασιασμένο προϊόν δεν θα αρκείγια να θρέψει τους κατοίκους, αλλά θα πρέπει, επιπρόσθετα, αυτοί (συνταξιούχοι και μη) να κάνουν(και μάλιστα ήδη από τώρα!) και άλλες «θυσίες»; Ή θα έπρεπε μάλλον να μας εξηγήσουν (καθώςκενό δεν μπορεί να υπάρξει!) πού θα πάει αυτό το πρόσθετο προϊόν που, έτσι, θα «απελευθερωθεί»από τους μισθούς και τις συντάξεις (καθώς αυτοί, αν δεν μειώνονται -«θυσίες»- πάντως δεν θααυξάνουν με τους ίδιους ρυθμούς -οι «μεταρρυθμίσεις» τους το φροντίζουν!); Είναι άραγεκαταχρηστικό, ή έστω απλώς «αντιπολιτευτικό», να ονομαστεί η πολιτική αυτή με το όνομα (ταξικήή καπιταλιστική) που της πρέπει;

Τ. Α.Σπάρτακος 65, Ιούνης 2002

Τ. Αναστασιάδης “Ασφαλιστική επίθεση: Η φαντασιακή αριθμητική της καπιταλιστικής ασφάλισης”, Σπάρτακος 65, Ιούνης 2002 8/8