ISBN 978-960-9499-17-0

οσελότοςΕΚΔΟΣΕΙΣ

οσελότοςΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΤΙΤΛΟΣ: Η Λιάχα

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Πάνος Στεφανόπουλος

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ: Έλσα Στουρμ

Copyright© 2010 Πάνος Στεφανόπουλος

Πρώτη έκδοση: Νοέμβριος, 2010 Αθήνα

ISBN 978-960-9499-17-0

Η επιμέλεια της έκδοσης έγινε από τις εκδόσεις οσελότος

Βατάτζη 55, 114 73 ΑθήναΤηλ.: 210 6431108e-mail: ekdoseis.ocelotos@gmail.com • www. ocelotos. gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣοσελότος

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νο-μοθεσίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβά-σεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η κατ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρο-νικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

Ο Πάνος Στεφανόπουλος γεννή-θηκε στο Δάσκιο Ημαθίας στις

9 Μαρτίου του 1942. Τελείωσε το Δη-μοτικό στο χωριό του. Στα δεκάξι του μπήκε στη Νυχτερινή Σχολή Μαθητεί-ας, στη Βέροια, στο τμήμα Ηλεκτρο-λόγων, όπου αποφοίτησε μετά από 4 χρόνια. Υπήρξε άριστος μαθητής τόσο στα Θετικά όσο και στα Θεωρητικά μα-θήματα. “Ουδέν πρόβλημα άλυτο διά τον Π. Στεφανόπουλο”, έλεγε ο σπου-δαίος μαθηματικός Γ. Τσαλέρας, οι δε εκθέσεις του διαβάζονταν σε όλα τα γυμνάσια και λύκεια της πόλης από τον μεγάλο φιλόλογο Χρ. Τσολάκη.

Το 1965 προσελήφθη στην ESSO PAPPAS στη Θεσσαλονίκη. Το 1972 εργάστηκε για ένα χρόνο περίπου στο TRECATE της Β. Ιταλίας στο ξεκίνη-μα ενός διυλιστηρίου Από τα τέλη του 1972 προσελήφθη στη MOTOR OIL και εγκαταστάθηκε στο χωριό Κυρά Βρύση Κορινθίας όπου και ζει μέχρι σήμερα. Το 1973 παντρεύτηκε στο Boho της Β. Ιρλανδίας την Patricia Watters και απέκτησαν 4 παιδιά. Ταξί-δεψε σε πολλές χώρες, λόγω της δου-λειάς του, σε Ιταλία, Γερμανία, Βέλγιο, Αγγλία, Ιρλανδία, Καναδά, ΗΠΑ, Ρω-σία, Αζερμπαϊτζάν κ. αλλού.

Ως τώρα, το συγγραφικό του έργο περιορίζεται σε μικρά διηγήματα, ποι-ήματα και φανταστικές ιστορίες.

Στους γονείς μου

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η λιάχα είναι ένα είδος πεύκου που ευδοκιμεί σε μεγάλα υψόμε-τρα των Πιερίων Ορέων. Η περιοχή αυτή φέρει και την γενική

ονομασία Λιάχα. Στο βιβλίο αυτό έδωσα τον τίτλο Η ΛΙΑΧΑ για δύο λόγους: Πρώτον, διότι κατά την περίοδο που αναφέρομαι, μετά την επιστροφή στο χωριό με το τέλος του εμφυλίου πολέμου, το κύριο εισόδημα των περισσότερων οικογενειών του χωριού, για τουλάχι-στον 10 χρόνια ήταν η εκμετάλλευση και εμπορία του πεύκου και της λιάχας.

Δεύτερον, μεταφορικώς, η λέξη Λιάχα για ένα παιδί του Δασκί-ου σήμαινε, ψηλά, ανέρχομαι, εξελίσσομαι, προσπαθώ να φθάσω στην κορυφή, είμαι λεύτερος.

Το θέμα του βιβλίου είναι η ζωή στα δύσκολα χρόνια του εμ-φυλίου καθώς και τα επόμενα στο χωριό μέχρι την «μετανάστευ-ση».

Προσπάθησα μέσα από τις δικές μου παιδικές εμπειρίες να πα-ρουσιάσω τα ήθη έθιμα και παραδόσεις και να σκιαγραφήσω τα θετικά και αρνητικά στοιχεία της εποχής.

Η αφήγηση περιορίζεται, περισσότερο γύρω από την οικογέ-νειά μου, για τον απλούστερο λόγο, ότι αυτά γνώριζα καλύτερα, ώστε να αποφύγω λάθη και ανακρίβειες. Παρ’ όλα αυτά ο δασκιώ-της αναγνώστης μου πιθανόν να εντοπίσει κάποιες ανακρίβειες ή παραλήψεις. Ζητώ να με συγχωρήσει.

Αυτά που ζήσαμε η οικογένειά μου κι εγώ, ζούσε κάθε οικογέ-νεια και κάθε παιδί της ηλικίας μου.

Απέφυγα να γράψω –ερήμην– τα επώνυμα όσων ανθρώπων αναφέρω. Θεώρησα ό,τι δεν είχα αυτό το δικαίωμα.

Τέλος θέλω να ευχαριστήσω όλους όσοι με βοήθησαν ή με ενθάρρυναν στην προσπάθεια αυτή.

Πάνος Στεφανόπουλος

λιάχτρα

ονομασίαλόγους: Πεπιστροφεισόδημαστον 10 χτης λιάχα

Δεύτεου σήμαιστην κορ

Το θέμφυλίου κση».

Προσπρουσιάσωθετικά κα

Η αφήνειά μου,ώστε να ατης αναγπαραλήψ

Αυτά πνεια και κ

Απέφυαναφέρω

Τέλοςή με εν

8

IΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΔΑΣΚΙΟΥ

Το χωριό Δάσκιο βρίσκεται στα Πιέρια Όρη, στη νότια πλευρά, σε υψόμετρο 700 μέτρων περίπου. Διοικητικά ανήκει στο νομό

Ημαθίας. Συνορεύει ανατολικά με τα Ριζώματα (Μπόστιανη) και Σφυκιά (Βόσοβα), νότια με το Καταφύγιο Κοζάνης, δυτικά με την Αγία Κυριακή (Σκούλιαρη) και Πολύφυτο (Φτίδιανη), και βόρεια κυ-λάει ο ποταμός Αλιάκμονας που χωρίζει τα Πιέρια από το Βέρμιο.

Είναι το τελευταίο και πιο απομακρυσμένο χωριό του νομού Ημαθίας. Ονομάστηκε Δάσκιο μετά την απελευθέρωση (όταν ήρθε το Ελληνικό) από το πολύ δάσος που το περιβάλλει. Το παλιό του όνομα ήταν Τριάτσικο (τρία τσιούκια-τρεις λόφοι) που είναι η Μαυράχη, το Δαμάσι και ο Παλιόκαστρος.

Με το σχέδιο “Καποδίστριας” το 1998 έγινε δήμος μαζί με άλλα 4 χωριά, τα Ριζώματα που είναι και η έδρα του δήμου, τη Σφυκιά, το Πολυδέντρι και τη Χαράδρα.

Ονομάστηκε δήμος Μακεδονίδος καθ’ υπόδειξιν των αρχαιολό-γων ότι είναι η κοιτίδα των αρχαίων Μακεδόνων. Σύμφωνα με την αρχαιολογική έρευνα, βασιζόμενη στο μύθο και στις ανασκαφές, ο γιος ενός βασιλιά του Άργους έφθασε στα Πιέρια και κατόρθωσε να οργανώσει τους κατοίκους. Ακολουθώντας μέσα στο πυκνό δά-σος ένα άσπρο κατσίκι κατέβηκαν από τα Κάτω Πιέρια στους πρό-ποδες όπου και έκτισαν το ορμητήριό τους. Ήταν οι Αρχαίες Αιγές σημερινή Βεργίνα. Ονομάστηκαν Μακεδόνες (μακρύς άντρες).

Χρησιμοποιούσαν μακριά ακόντια από ξύλο κρανιάς. Ένα δέντρο που ευδοκιμεί στα Πιέρια. Το ξύλο αυτό όταν υποστεί αφυδάτωση στη φωτιά γίνεται πολύ ελαφρύ και σκληρό, δεν σπάει εύκολα. Ήταν το όπλο των Μακεδόνων, η Σάρισα, που αργότερα η στρατιωτική ιδιοφυΐα του Φιλίππου θα δημιουργήσει την άτρωτη Μακεδονική Φάλαγγα, και να την φτάσει ο μεγαλύτερος στρατηλάτης όλων των εποχών ο γιος του ο Αλέξανδρος μέχρι τις Ινδίες.

Ο Παλιόκαστρος είναι ένα κάστρο προϊστορικής εποχής. Το χρησιμοποιούσαν πάντα οι κάτοικοι και οχυρώνονταν εκεί

επάνω όταν απειλούνταν από εισβολείς. Αναφέρεται ότι κατά την

10

εκστρατεία του Ξέρξη στην Ελλάδα το 480 π.Χ. όταν περνούσε από την Μακεδονία οι κάτοικοι της Βέροιας και της γύρω περιοχής οχυ-ρώθηκαν στον Παλιόκαστρο. Υπήρχε υπόγειος αγωγός από πήλι-νους σωλήνες, άγνωστο πότε κατασκευάσθηκε, που έφερνε νερό από την Καρνόβρυση στο κάστρο. Απόσταση τριών χιλιομέτρων πε-ρίπου. Κατά την εισβολή των Τούρκων το 1453 μ.Χ. στην περιοχή οι κάτοικοι και πάλι οχυρώθηκαν και αμύνονταν στον Παλιόκαστρο. Λέγεται ότι ένα άλογο των Τούρκων διαισθάνθηκε ότι περνούσε νερό υπογείως έσκαψε με το πόδι, οι Τούρκοι ανακάλυψαν τον αγω-γό που τροφοδοτούσε νερό στους πολιορκημένους διέκοψαν την παροχή και τότε οι Έλληνες αναγκάστηκαν να παραδοθούν.

Ίσως τότε οι Τούρκοι να κατέστρεψαν το χωριό ολοσχερώς. Δημιουργήθηκε αργότερα από τους κατοίκους δυο οικισμών

της Παλαιόχωρας ανατολικά και του Πλόλακκα δυτικά. Αρχαιό-τερο κτίσμα του χωριού είναι η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θε-οτόκου που το 1700 μ.Χ. έγινε κάποια ανακαίνιση.

Σε χωράφια της Λογγάς πλησίον του Αλιάκμονα έβρισκαν οι καλλιεργητές κατά το όργωμα, πολλά χάλκινα νομίσματα ελλη-νιστικής εποχής.

Τον τελευταίο αιώνα της τουρκοκρατίας το χωριό ανακηρύ-χθηκε κεφαλοχώρι, ένα είδος αυτονομίας. Είχε την τοπική αυτο-διοίκηση, τους προεστούς, και παρέδιδε βέβαια το χαράτσι στους Τούρκους. Δεν υπήρχε εγκατεστημένος Τούρκος. Ίσως γιατί κά-ποτε έριξαν έναν Τούρκο αγά, από έναν γκρεμό, στο Κριάκορο. Το σημείο που τον έριξαν ονομάζεται και τώρα «στου αγά». Αυτή η αυτονομία έδωσε στο χωριό μια άλλη υπόσταση. Έπρεπε να αποφασίζουν μόνοι τους για όλα. Που θα σπείρουν σιτάρι, που καλαμπόκι, πατάτες, που θα έχουν τα αμπέλια τους. Ρύθμιζαν τις καλλιέργειες έτσι ώστε να μπορούν να βόσκουν και τα κοπάδια τους. Επίσης το καλοκαίρι έσμιγαν τα κοπάδια τους, δημιουργώ-ντας μεγάλες κτηνοτροφικές μονάδες για καλύτερη διαχείριση. Όλες οι ρυθμίσεις των κοπαδιών καθώς και των τσοπαναραίων γίνονταν την ημέρα του Αγίου Γεωργίου και διαρκούσε ως του Αγίου Δημητρίου. Αυτός ο τρόπος καλλιέργειας και κοπαδιών δι-

11

ατηρήθηκε μέχρι τις μέρες μας.Η αυτονομία όμως με την απελευθέρωση απέβη εις βάρος των

κατοίκων. Ενώ όσα χωριά είχαν Τούρκο αφέντη τον Μπέη, με το άκουσμα ότι έρχεται ο ελληνικός στρατός οι Τούρκοι εγκατέλειπαν τα χωριά. Πριν φύγουν όμως έκαναν ένα παραχωρητήριο στους χω-ριανούς αντί κάποιας αμοιβής, και όταν ήρθε το ελληνικό οι κάτοι-κοι αυτοί είχαν τίτλους ιδιοκτησίας. Το χωριό μου δεν είχε τέτοιους τίτλους και όλο το δάσος και τα βοσκοτόπια πέρασαν στο ελληνικό δημόσιο. Ήταν ένας επιπρόσθετος λόγος να παρακμάσει το χωριό.

Οι κάτοικοι του Δασκίου από την αρχαιοπρεπή γλώσσα που μιλούσαν και τα παμπάλαια ήθη και έθιμα που διατηρούσαν, δια-πιστώνεται ότι δεν υπήρξαν ξένες προσμίξεις. Λόγω της ορεινής τοποθεσίας δεν δέχτηκαν ξένες επιρροές ανά τους αιώνες. Παρέ-μειναν γνήσιοι Έλληνες Μακεδόνες.

Οι μόνοι που έβρισκαν κρησφύγετο στα μέρη μας ήταν οι λή-σταρχοι. Το να έχεις έναν λήσταρχο κοντά σου δεν είναι ότι καλύ-τερο. Ήταν ο φόβος και ο τρόμος. Άλλους βοηθούσαν και άλλους τους βασάνιζαν ώσπου να τους πάρουν τα φλουριά τους.

Κατά την γερμανική κατοχή στο βουνό μας έδρασε η αντίσταση (1ο ΕΛΑΣ).

Πολύ δε περισσότερο κατά τον εμφύλιο (2ο ΕΛΑΣ) ήταν το κρη-σφύγετο των ανταρτών. Στο Δάσκιο έλαβε χώρα το πανελλήνιο συ-νέδριο του Κ.Κ.Ελλάδος τον Ιούλιο του 1944. Κατέφταναν γενειο-φόροι καπεταναίοι καβάλα στα άλογά τους και κατέλυαν στα σπίτια γύρω από το μεσοχώρι. Την ημέρα κλείνονταν στο σχολείο από το πρωί ως το βράδυ με αυστηρή φρουρά. Οι κάτοικοι παρακολουθού-σαν όλη αυτή την κινητοποίηση χωρίς να γνωρίζουν το παραμικρό.

Στο δημοψήφισμα για την επαναφορά του βασιλιά το 1946 (είχε φύγει λίγο πριν μπουν οι Γερμανοί στην Ελλάδα το 1941) το χωριό έκανε αποχή. Ψήφισαν μόνο 6 άτομα. Αυτό δυσαρέστησε τις αρχές και έστειλαν ειδικά αποσπάσματα να τιμωρήσουν τους απείθαρ-χους. Ξυλοφόρτωσαν όλους τους άντρες αγρίως.

Το 1947 εκκενώθηκε το χωριό, οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν σε ένα στρατόπεδο έξω από τη Βέροια, και κατόπιν ο στρατός έκαψε

ISBN 978-960-9499-17-0

οσελότοςΕΚΔΟΣΕΙΣ

οσελότοςΕΚΔΟΣΕΙΣ