Σύνδρομο Άσπεργκερ και Αυτισμός Υψηλής Λειτουργικότητας

Ίρμα Φίρστρα

Οι όροι Σύνδρομο Άσπεργκερ (Asperger’s Syndrome, AS) και Αυτισμός Υψηλής Λειτουργικότητας (High-

Functioning Autism, HFA) χρησιμοποιούνται εναλλάξ. Οι δυο όροι περιλαμβάνουν πολλά και διάφορα

συμπτώματα. Συμπτώματα, σχετικά με την δυσλειτουργία ή, ίσως καλύτερα, την διαφοροποίηση του λεξιλογίου,

της επικοινωνίας και των κινήσεων. Η διαφορετικότητα φαίνεται από μικρή ηλικία και μειώνετε, σε αρκετές

περιπτώσεις, με την πάροδο του χρόνου. Η διάγνωση δεν είναι εύκολα να γίνει, επειδή υπάρχουν δεκάδες

συμπτώματα. Θα αναφέρω μερικά από αυτά τα συμπτώματα. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να

συμβουλευτείτε ειδικούς, διάφορα βιβλία και ιστοσελίδες*

Στην κοινωνία μας συναντάμε κατά διαστήματα άτομα, που έχουν μια αγνότητα, μια παιδικότητα, που μας

εκπλήσσει. Μας κάνουν συνήθως να αισθανόμαστε όμορφα. Μάλλον, επειδή δεν επηρεάζονται από αρνητική

σκέψη για κανέναν (εκτός για τον εαυτό τους). Από τη μια εκδηλώνουν μια ευφυΐα και από την άλλη φαίνετε να

μην κατανοούν κάποια απλά θέματα, π.χ. κοινωνικής συμπεριφοράς. Για τους γονείς, αδέρφια, εκπαιδευτικούς,

φίλους και για τους εαυτό τους θεωρείται μεγάλη ανακούφιση όταν διαγνωστούν σωστά. Μόνο με μια σωστή

διάγνωση θα κατανοήσουν τα ανεξήγητα λάθη και τις πολλαπλές παρεξηγήσεις του παρελθόντος.

Εικόνα για τον εαυτό τους και για τους φίλους

Δεν έχουν αναπτύξει μια σταθερή και καλή εικόνα για τον εαυτό τους. Μπερδεύουν εύκολα το δικό τους θέλω με

το θέλω του άλλου. Πιστεύουν πως οι φίλοι είναι πάντα καλοί, απλώς και μόνο επειδή τους λένε «φίλοι».

Σε μερικούς αρέσει να έχουν ένα φίλο ή μια φίλη, όχι περισσότερα όμως. Σε άλλες περιπτώσεις οι γονείς τους

κυνηγάνε να κάνουν φίλους. Συνήθως, ακολουθούν πιστοί τον/τη φίλο/φίλη, χωρίς να σκέπτονται τί θέλει ο ίδιος/

η ίδια και δεν αναρωτιούνται αν αυτό που θέλει να κάνει ο φίλος/η φίλη είναι σωστό. Ο κίνδυνος, να καταλήγει η

σχέση αυτή σε εκμετάλλευση, είναι μεγάλος. Επίσης, είναι εύκολα θύματα σχολικού εκφοβισμού/βία (bullying).

Επικοινωνιακά δυσκολεύονται να δράσουν «σωστά» στο σχολείο. Δεν μπορούν να ξεκαθαρίζουν πώς να

συμμετέχουν σε κάποιες δραστηριότητες ή παιχνίδια. Ο διαφορετικός τρόπος συμπεριφοράς τους, μπορεί να

αποτελέσει στην απομόνωση από άλλα παιδιά.

Αρκετές φορές όμως, η απομόνωση τους, δεν έχει σχέση με την συμπεριφορά. Απλώς δεν νιώθουν την ανάγκη να

έχουν κάποιο/κάποια φίλο/φίλη. Έχουν δημιουργήσει έναν πλούσιο φανταστικό κόσμο, στον οποίο αυτοί οι ίδιοι

ελέγχουν πλήρης την κατάσταση, στον ρόλο του βασιλιά/βασίλισσα ή ανάλογα. Νιώθουν έτσι ικανοποιημένοι. Δεν

τους λείπει η συντροφιά συνομηλίκων. Ο φανταστικός κόσμος είναι πιο ασφαλής σε σχέση με τους ανθρώπους

γύρω τους. Θεωρούν, πως οι άνθρωποι γύρω τους είναι δύσκολοι, απρόβλεπτοι στις κινήσεις τους.

Μπορούμε, με λέξεις ή με εικόνες, να εξηγήσουμε, πως οι άνθρωποι δεν είναι όλοι ίδιοι και έχουν διάφορους

σκοπούς. Ό ένας μας κάνει καλό και ο άλλος όχι τόσο. Επισημάνουμε, πως δεν είναι όλοι το ίδιο με τον εαυτό του.

Επειδή, ο ίδιος έχει καλό σκοπό, δεν σημαίνει πως και ο άλλος έχει την ίδια ερμηνεία τον πραγμάτων. Επίσης,

χρειάζεται πάντα μια αξιολόγηση, αν μια πράξη, κίνηση ή δραστηριότητα είναι καλό για τον εαυτό του/της.

Το αναφερόμενο, παρατηρείται και σε ενηλίκους, που έχουν συμπτώματα Άσπεργκερ η Αυτισμού Υψηλού

Λειτουργικότητας. Πιστεύουν αλήθεια, πως όλος ο κόσμος είναι το ίδιο αγνός όπως τους ίδιους. Γι’αυτό τον λόγο

έρχονται ταχτικά για θεραπεία, επειδή «δεν το καταφέρουν» στις σχέσεις τους, πέφτοντας θύμα σε σχέσεις

εκμετάλλευσης. Χρειάζεται χρόνο να καταλάβεις αν κάποιο/α φίλο/η πάντα θέλει το καλό σου ή αλλάζει, μόλις

τον/την έχεις εμπιστευτεί.

Theory of mind – Θεωρία του νου

Ένα από τα χαρακτηριστικά του Συνδρόμου Άσπεργκερ ή Αυτισμού με Υψηλή Λειτουργικότητα είναι η

υπερβολική συγκέντρωση στην δική του/της ευχαρίστηση, δικοί τους θέλω, ανάγκη και συναίσθημα. Η απουσία

να νιώθει τον άλλον, είναι αισθητή. Δεν έχει ιδέα για τις ανάγκες που έχει ο άλλος, ή για τα θέλω και τα

συναισθήματα του άλλου. Δυσκολεύεται να διαβάζει και να ερμηνευτεί π.χ. την έκφραση του προσώπου, το ύψος

της φωνής και άλλα μη λεκτικά στοιχεία, τα οποία παίζουν μεγάλο ρόλο στην επικοινωνία μας. Δεν μπορούν να

εφαρμόζουν αυτή την ικανότητα. Κάπου ίσως υπάρχει η ικανότητα, αλλά δεν ενεργοποιείται, όταν είναι

αναμενόμενο από κάποια παιδική ηλικία και ύστερα. Η ικανότητα αυτή, μπορεί να αναπτυχτεί ξαφνικά στην

εφηβεία ή όταν έχει ενηλικιωθεί. Πολλές ικανότητες ξεκινάνε να εμφανίζονται σε μεγαλύτερη ηλικία.

Όταν είμαστε σε σχέση με άτομα που έχουν αυτά τα συμπτώματα, συνήθως η συμβίωση είναι συναισθηματικά

δυσλειτουργική. Με την έννοια, πως μόνο ο ένας συμπληρώνει τις ανάγκες του άλλου και κάποια στιγμή έχει

κουραστεί να δίνει συνέχεια και να μην παίρνει συντροφικότητα.

Επιλεκτική αντίληψη Παρατηρείται μια επιλεκτική αντίληψη των πραγμάτων. Προσέχουν κάποια στοιχεία ενός συνόλου, πιστεύοντας

πως έχουν κατανοήσει όλο. Έπειτα γίνονται λάθη, εφόσον δεν λάβανε υπόψη κάποια σημαντικά στοιχειά. Γενικώς

παρατηρούν άλλες λεπτομέρειες, σε σχέση με άτομα που βλέπουν μια εικόνα ως συνόλου, την αναλύουν και μετά

επιλέγουν ποιά είναι τα σημαντικότερα στοιχεία.

Μας αφήνουν πολλές φορές έκπληκτοι, γιατί είχαμε την εντύπωση, πως όλοι αντιληφτήκαμε το ίδιο.

Υπάρχει και μια θετική πλευρά. Πολλές ανακαλύψεις ή λύσεις προβλημάτων έχουν βγει από τα μυαλά ανθρώπων

με συμπτώματα Άσπεργκερ ή HFA. Ακριβώς επειδή έχουν την ικανότητα να εστιάζουν την προσοχή τους σε

λεπτομέρειες!

Τελικά, με την παρόδου του χρόνου, ελαττώνεται η διαφορετικότητα στην αντίληψη, στην κατανόηση του λόγου,

στις κινήσεις. Κάποια σημεία στο εγκέφαλο ωρίμασαν πιο γρήγορα (π.χ γνώσεις φυσικής, μαθηματικών) και άλλα

σημεία (π.χ. της επικοινωνίας) αναπτύχτηκαν πιο αργά.

Το χάος όμως, που βίωσαν από μικρό παιδί, αφήνει βαθιά σημάδια. Οι ίδιοι κατάλαβαν, πως γίνονταν συνέχεια

παρεξηγήσεις και τιμωρίες ή τους αποκαλέσανε «άχρηστοι». Δεν κατανόησε κανείς ο λόγος. Η αίσθηση της

απόρριψης, κατωτερότητας, αχρηστίας, μπορούν να καταλήγουν σε κατάθλιψη, αδιαφορία, επιθετικότητα.

Η διάγνωση στα κορίτσια, είναι πιο δύσκολη σε σχέση με τη διάγνωση στα αγόρια. Μερικές φορές, τα κορίτσια

φαίνονται, επικοινωνιακά να λειτουργούν καλά. Κρύβουν τα παραπάνω αναφερόμενα συμπτώματα, με τρόπο, που

οι κινήσεις τους φαίνονται φυσιολογικά. Αν τα παρατηρούμε αναλυτικότερα, καταλαβαίνουμε, πως είναι απλώς

επιφανειακά καλά και αντιγράφουν αυτό που βλέπουν, κινώντας μηχανικά.

Συνήθως τα κορίτσια απευθύνονται σε ειδικούς, όταν έχουν συμπτώματα κατάθλιψης στην εφηβεία, κάποια

(ελαφρύ) μαθησιακή δυσκολία, υπερευαισθησία ή φόβο.

Δουλεύοντας την εικόνα για τον εαυτό τους, μαθαίνοντας πώς να προστατεύουν τον εαυτό τους, πώς να

αντιμετωπίζουν αλλαγές, πως να κατανοήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους, μπορούμε να βελτιώσουμε

διάφορες καταστάσεις. Μαθαίνουμε, να κοιτάξουμε πέρα από αυτό που βλέπουμε σε πρώτη φάση και να είμαστε

λιγότεροι εύπιστοι. Αυτά είναι μερικά από τα θέματα που μπορούμε να αλλάξουμε, για να γίνεται η συμβίωση πιο

εύκολη και πιο ευχάριστη.

*) Δείτε επίσης:

Βιβλία

· Rudy Simone, Aspergirls, Jessica Kingsley Publishers Ltd., 2010.

· Catherine Faherty, Τι σημαίνει για μένα; Ένα βιβλίο εργασίας που εστιάζει στην αυτογνωσία και σε

μαθήματα ζωής για το παιδί ή το νέο άτομο με Αυτισμό Υψηλής Λειτουργικότητας ή Σύνδρομο Άσπεργερ. Αθήνα,

Ελληνικά Γράμματα, 2003.

Ίντερνετ

· http://www.webmd.com/brain/autism/high-functioning-autism

· http://www.en.wikipedia.org/wiki/Asperger_syndrome

· http://www.help4aspergers.com